Skip to main content

Full text of "Veterum scriptorum et monumentorum historicorum, dogmaticorum, moralium, amplissima collectio. Tomus VII, complectens varia concilia, episcoporum statuta synodalia, actaque plurima quae concilium Pisanum praecesserunt, ac subsecuta sunt. Prodiit nunc primum studio et opera Domni Edmundi Martene, et Domni Ursini Durand, presbyterorum et monachorum Benedictinorum è Congregatione S. Mauri."

See other formats 


This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 

Google' books 

http://books.google.com 







, ■ 
■» *%i . 




- • '- ' #V'; )*-••; ^ ^ ; - vV; 

'♦<***-. w*' ' ■ ;&V 

'** >r£. 

■ <> 

W '-#»1?^.^ 

4 - 

k ?® *#% ;r&£«». 






































































SCRIPTORUM 


E T 



HISTORICORUM DOGMATICORUM 

MORALIUM, 
AMPLISSIMA COLLECTIO. 

TOMUS Fit ■ 

COMPLECTENS VARIA CONCILIA. 
EPISCOPORUM STATUTA SYNODALIA, 
ACTAQUE PLURIMA QUA CONCILIUM PISANUM PRACESSERUNT, 

AC S U B SECUTA SONT. 

Prodiit nunc primum fludio & opera domni EOMUNDI M A R T E N £> 
& domni URSINI DURAND, Presbyterorum Monachorum 
Bene divinorum e Congregatione S. Mauri* 



PARISIIS, 

Apud MONT ALANT, ad Ripam PP. Auguftinianorum , prope Pontem & Micliaelis. 

M DCCXXXIII. y 

CUM PRIVILEGIO REGIS , ET SUPERIORUM PERMISSU. 


)igit zedby 

1 $.: •„ • 


Google 





i 





PRAEFATIO IN TOMUM F1I. 

O S T facras fcripturas , quas ad do&rinam & confolationem 
Deus nobis indulfit, nihil ad corroborandam adverfus haereti- 
corum infidias fidem catholicam , aut illuftrandam ecclefiae dif- 
ciplinam , emendandofque mores utilius aut efficacius efTe vi- 
detur facris conciliis, praefertim generalibus , quorum canones 
eodem , quo & facri codices Spiritu afpirante , editi confcriptique funt : um- 
de & S. Gregorius ad Johannem Conftantinopolitanum aliofque patriae 
chas fcribens, Sicut, inquit 3 fandi evangelti quatuor libfos ,fic quatuor con - £ &. , rpl ^ 

cilia fufcipere ac venerari me fateor quia in his velati in quadrato la- 

fide fanda fidei Jlrudura con fur git, & cujuflibet vita alque ad tonis exifiat, 

. qutjquis eorum foliditatem non tenet , etiamfi lapis ejfe cernitur , tamen ex- 
tra adificium jacet. Quam bene igitur de ecclefia meriti funt egregii illi viri, 
qui fuam operam vigiliafque fuas in edendis ampliffimis conciliorum colle? 
dionibus impenderunt, quos inter primus hic nominandus venit Jacobus 
Merlinus, facrae theologiae dodor , & ecclefiae Parifienfis pcenitentiarius , & 
poft eum Petrus Crabbeus Francifcanus^quorum egregios conatus & accu- 
ratam diligentiam nemo eft qui non praedicet. Hos fubfecutus eft Lauren- 
tius Surius , facri ordinis Cartnufienfis reiigiofiflimus afceta , qui cum con-. 
templationi totus incumberet, non vulgarem eft confecutus eruditionem 
rerum ecclefiafticarum 5 Romani deinde editores , quorum ftudio genera,- 
lium conciliorum Graeco-latina colledio prodiit , tum Severinus Binius ca- 
nonicus Colonienfis , Philippus Labbeus & Gabriel Coftartius , Societatis 
Jesu viri eruditiftimi, & alii, qui nullis laboribus aut expCnfis pepercere, 
ut accuratam ac numeris omnibus abfolutam conciliorum omnium editio- 
nem publica luce donarent. Taceo clariffimum virum Jacobum Sirmon- 
dum , focietatis fuae decus & ornamentum , qui tria conciliorum Galliae vo- 
lumina notis illuftrata vulgavit 5 Garfiam Loaifiam archiepifcopumTole- 
tanum , primum conciliorum Hifpaniae editorem , quae ponmoaum conci- 
lia nofter Jofephus Aguirius S. R. E. cardinalis multis acceflionibus au&a, 

& eruditis dirfertationibus ac notis illuftrata, quatuor voluminibus evulga- 
vit, Henricum Spelmannum , qui infularum Britannicarum concilia duos in 
tomos collegit ; nec non & noftrum Francifcum Pommeraium, cui fua con- 
cilia fuafqtfe fynodos Normannia refert accepta, uti& Juliano Bcllafio & . 

Guillelmo Beflino , noftris aeque fratribus , quorum maximo 'ftudio typis * 
novis nuper edita prodiere cum multis additionibus. 

2. Jam vero quam uberes frudus ex immenfis illis colledionibus univerfo 
orbi provenerint , quotidieque proveniant , quis digne explicare poffit ? id 
vero nobis non fumimus. Teruntur paflim ao omnibus , avide tradantur « 

& evolvuntur. Hinc mores emendati, inftaurata difciplina , ritus facri jam 
pene obfoleti , ad veteres reftituti ordines. Hinc ecclefiae praefides ac ceteri 
miniftri facri , hinc religioforum coetus, dodores & theologi apoftolica in- 
Tom.VIl a 



Digitized by 


Google 




ij P RAB fa tio. 

. ftru&i traditione , impias novitates & vana humani ingenii figmenta , qu£ 
hac deploratiflima aetate undique pullulant , radicitus exftirpare coeperunt , 
evertere, abfumere. Hic omnis aetas edocetur, & jam tenet quid fugien- 
dum , quidve fit fequendum , ut jam ignorantiam excufare nemO poflit. 
Ex quibus colligitur, quam optime operam collocaverint fuam viri illi egre- 
gii, quos modo dicebamus hifce colle&ionibus incubuifle, viros a Deo ele- 
gos , qui frudtus afferrent in aevum tranfituros. 

3. Poli tot ac tantos eorum labores ac perquifitiones, qui ut fuis collectio- 
nibus nihil prorfus deeflet , omnes bibliothecarum forulos fummo ftudio 
perfcrutati fuerant, vix hoc in genere quidquam inveniri pofle videbatur. 
Nampoft tam amplam nec indiligentem conciliorum meflem , quis vel 

f >aucimm?.s fpicas, quarum non modicam partem jam in fuo Spicilegio col- 
egerat nofter Achenus , fibi reliCtas fperet aut exiftimet ? Pergratam ergo lit- 
teratis omnibus futuram hanc noftram opellam vix dubitare licet , cum tot 
nihilominus adhuc hu jufmodi fpicas collegimus , ut praeter eas quas jam non 
parvo labore tomo lV.Anecdot. collocaveramus, duos hic conciliorum aut 
monumentorum ad concilia fpe&antium tomos, eofque non modicae mo- 
lis exhibeamus : quos tamen non tam diligentiae noftrae acceptos referre de- 
bent viri eruditi , quam ardentiflimo zelo reverendiflimi admodum patris 
Caroli de Lhoflallerie congregationis noftrae praepofiti generalis, qui cum 
novam ac numeris omnibus aofolutam concniorum editionem meditare- 
tur, hanc nobis provinciam commifit , ut luftratis Belgii ac Germaniae bi- 
bliothecis impenfis noftrae congregationis, vetera omnia ad fuum propofi- 
tum fpe&antia aliaque monumenta colligeremus, at brevior ei vita fuit, 
quam ut meditatum tantum opus exfccutioni demandari poffet. Cum ergo 
fummo omnium ludtu & defiderio nobis praereptus eftet , quid reliqui fuper- 
erat, nifi ut haec omnia locum hac in ampliffima colledtione invenirent ? nec 
dubitamus', quin ftudiofi omnes & litterati viri eadem protegant voluntate 
& indulgentia , qua noftrum hadtenus Anecdotorum tnefaurum, quem fuis 
etiam feriptis faepiflime laudare & ufurpare non dedignantur $ atque ut illic . 
placuerunt inprimis ada varia de fchifmate pontificum A venionenfium , ut 
maxime hiftorica 5 fic nec forte difplicebunt quae hic proferimus numero pl u- 
ra & potiora , cum praevia ad concilium Pifanum, quod continuando Johan- 
nes XXI II. Conftantienfe indixit, tum pertinentia ad Baffleenfe generale 
concilium. Cum enim inveteratum per annos circiter xl. fchifma in priori 
fit exftindtum, novum vero in altero .conflatum, quid aliud tot praeclara 
monimenta ftudiofo offerunt leniori , nifi accuratam utriufque fcnifmatis 
rerum & caularum cum plerifque circumflandis expofirionem : quorum 
omnium pars vel plane nova , aut perperam, feu modice, aut jejune ab aequa- 
libus etiam feriptoribus enarrata na&enus fuerit? Quae quantum lucis affe- 
rant hiftoriae illorum temporum, cum verbis explicari vjx poflit, paucis his 
quae fequunturobfervationibusvelutiob oculos ponemus : ita ut fpecimi- 
nis loco habeantur, alias hic texenda eflet integra hiftoria , quod nec noftri 
eft otii , nec propofiri. 


§ . 1. De origine fchipnatis fofi mortem Gregorii XL in ecclefia exorti. 

Tranfl.itio 4 * Teterrimi hujusfchifmatis praecipua velut femina tum primum ja&a cre- 
S AvcTio- dimus in agro Dominico, cum Romanam curiam Clemens V. Avenionem 
& origo Ufa advexit. Nam cum aegre admodum ferrent Romani tanta fe exui praeroga- 
fchifma^. d va , fimulque nec fine indignatione profpicerent diuturniorem fui pontifi- 
cis abfentiam maximo fibi fore detrimento 5 contra vero Galli feu potius 
Yafcones tam infperato bono elari ac prope infanientes, nihil facerent reli- 
qui , ut ne e manibus efflueret 5 vix fieri potuit, ut aliqua inter utrofque non 


Digitized t - 


Google 


iit 


R.RJEFA TIO . ii) 

oriretur fciffio. Et vero defun&o xtt. calendas Maii Mccexnr. Clementc V* 
apud Rocham-Mauram prope Carpentoratum , ubi fuam tunc curiam tene- ’ 
bat,in£reffifque ad futuram pontificis creationem conclave eadem in urbe 
cardinalibus numero xxm. tanta fubitoinde veliit emonte^Ethna erupit dif- 
fenfionum flamma, ut jam parum abfuerit, quin horrendo fchifmate ecclefia 
Romana conflagraret. «Rem ita narrat Bernardus Guidonis in tertia vita Cle- 
mentis V. ex editis^. Baluzio : Defuntio autem Clemente papa, cardinales Turb* n 
numero xxm. qui Carpentoratum cum alia curia refidebant , intrantes con - 
clave in palatio epificopali ,pro eletiione fummi pontificis facienda, cum ibi- ™‘" v clci 
dem aliquandiu perftitijfent , non valentes concordare , fuborta gravi & 
grandi turbatione & commotione exterius inter familias eorumdem , ipfum 
conclave circa fefium B. Alaria Alagdalena concorditer exierunt , flat nen- 
tes tempus infra auodredire deberent ad eumdem locum, ad electionem fum- 
mi pontificis celebrandam : fed fubortis variis quaftionibus & jurgiis in in - 
vicem , qua flilo magis relinquenda fiunt, quam feribenda , illuc minime re- 
dierunt , fed in diverfls civitatibus ©* villis aijperfi fiunt ; fle terunt que fic 
divifii loco ac propofito annis amplius quafn duobus. Ab his non multum difi 
crepat Amalricus Augerii, prior S. Mariae de Afpirano in dioecefi Elnenfi, 
cuj.us in chronico haec leguntur : Defuntio ifto Clemente , cardinales nume 
ro xxm. qui erant apud civitatem Carpentoratenfem , ubi tunc ditius Cle- 
mens fuam curiam tenebat , in palatio epifiopali , fecundum juris formam, in 
conclavi inclufi fuerunt ; & pro eletiione Romani pontificis ufique ad fefium 
fubfequens S. Alaria Alagdalena ibi pacifice & quiete interfuerunt. Sed ex 
tunc ihftintiu diaboli propter difeordias gravijfimas ,qua inter familiares di- 
tiorum cardinalium exorta funt , & qua per aliqu&n tunc pacificari non po- 
terant , ideo ditios cardinales de ditio conclavi oportuit exire : qui quidem in- * 
ter Je promiferunt & Hatuerunt , quod pacificatis eorum familiis , ad ditium 
. conclave redire deberent. Cumque ipfi exivififent de ditio conclavi , ditios 
familiares pacificare nequiverunt : immo majores difiordia& capitales ini- . 
micitia tam inter fi, quam inter ditios familiares ditiorum cardinalium , 
hofle antiquo procurante ,fiupervenerunt. Quare ipfi cardinales prae aven- 
tes & dubitantes plura pericula & [candala, que, fiupervenire poterant, ad 
ditium conclave redire noluerunt s immo ipfi fingulariter per civitates & ca *, 
fira per duos annos & plus difiperfi exftiterunt. 

5. His fi credimus auttoribus, excitatus in conclavi tumultus inter cardina- Unde ortt 
lium familiares erupit. At Tohannes Parifienfis S. Vidtoris canonicus, cujus & a Hu,bus 
fincera fides magni debet hic efle-ponderis , abfquc ulla diflimulatione , ex- 
prefTe atque ingenue teftatur efFufam effe contentionem ‘non inter familia- 
res, fed inter principes. Nam cardinales Italici , inquit, talem eligere inten- 
debant , qui/ta Romanam fedem curiam revocaret , quod cardinales Gafco- 
nes facere formidabant : quia cum fui de Gafconia Italicis multas injurias 
irrogafifent , certi erant , quod fi m manibus Romanorum inciderent , aquipol- * . 
lentiam fiufiinerent. Fuerunt ergo diu in tali di [cor dia , licet inclufi multa in- 
commoda fiuflinerent, quia cibaria eorum fiubtrahebantur, & domus eorum 
defiuper dtjfipata. 'Tamdem hac Vdfiones non ferentes , ignem in palatio po- 
[uerunt ,per quem combufla eft pars maxima civitatis , & fic dtfperfi cardi- 
nales. Addit idem audror cardinales in hac rerum confufione fufos ac dif- 
perfos paflim evaeafle. Ex quo refutata manet fententia Bernardi Guidonis, 
afferentis cardinales concorditer extfie de conclavi ; flatuentes tempus , infra 
quod, redire deberent , ad celebrandam eletiionem Romani pontificis. Et vero 
quis concordiae locus, ubi populi infanientis impetus omnia vaftabat 5 ubi 
. Vafcones intenta morte in quemcumque obvium velut belluae immaniffi- 
mae ruebant 5 ubi cardinales ipfi, nulla habita ratione loci , temporis aut di- 


r 


Digitized by CjOOQIC 


IV 


PRjEFATIO . 

gnitatis , igne & ferro petiti , Ipoliati ,xaefi , probris affeCti & contumeliis , ut 
’ vix demum & jam defperata faiute evafennt ? Exftant Italicorum cardina- 
£ ifvit! lium littera? encyclicac , quibus feralem hanc tragoediam fuis depingunt co- 
p ‘p. Avcn. lonhns :Et mi dem dumnos alii ejufdem ecclefu cardinales , inquiunt , 

poft obitum domini Clementis papa ;V epemus in palatio civitatis Carpent o- 
rMenftir, ad eligendum futuram furfimum pontificem^ fub uno conclavi , £$* 
. nm cardinales Italici non qmr entes qua noftra funtffedyua Dei , negledis 


D. 41. 


jBgptaribus^ffettiontouw&iprocis in nos ipfos 3 peteremus hominem ad fuf 
tbtendkt ^ktnnas ecclefia . 3 qui didamdecftlefiam reformando dirigeret 3 ejjei - 

S in hec-fantum noftra omnis cura V. tifttnisjntentio , hic affedus 3 fubito 
:mes ,feu quod libram examinis fub futuro fummo pontifice 3 tefte con - 
fcienfia ^formidarent ; fert quod armorum •violentia crederent hereditario 
jure Deifanffrtdrium pofftdere 3 ex deliberato atque propofito , tamen fub pal- 
liato colore, deferendi videlicet corpus ejufdem papa 3 m copiofo peditum & 
equitum armatorum multitudine convenerunt fcelus quod mente conce- 

perant producentes in attum , die xxii. Julii arma fumf erunt bellica , & fub 
ordinatione Bevtrandi de Guto & Ray mundi Guillelmi domini papa nepo- 
tum , civitatem Carpentoratenfem intrantes , multos curiales Italicos , cum 
foli Italici peterentur ad mortem , inhumaniter trucidarunt , (tffead pradam 
convertentes & fpolia , creftente rabie 3 & ad crudelia ferve fcente furore 3 in 
diverfis civitatis partibus incendia pofuerunt. nec iis contenti 3 plurimorum 
cardinalium ex nobis hofpitia duris infultibus injedis ignibus invadentes 3 

'bella ibidem acerrima cum clangore tubarum hofiiliter intulerunt. Invale f 
ce nte tamdem graviori periculo & gravi fimo ,ficut in captis civitatibus af 
folet 3 increbr e fcente rumQte , multitudo Vafconum & equitum armatorum 
‘ oftium conclavis obfedit, acclamando : Moriantur cardinales Italici , volu- 
mus papam, volumus papam 5 & ipfts in hujufmodi acclamatione fremen- 
tibus, alia multitudo Vafconum & equitum armatorum plateam didi con- 
. clavis invafit ,fimtlibus circumdato palatio vocibus acclamando. !Nos vero 
prafati cardinales Italici circumfepti tantis anguftiis , & mori tam turpiter , 
tam crudeliter metuentes , cum omnia circa conclave armatorum multitudo 
teneret , neque publicus pateret egreffus , tamdem pofteriorem murum palatii 3 
faBo inibi parvo fordmme ,pro noftra Jalute rupimus. De Carpentorate poft- 
modum dtfperfi aifcedentes , non fine mortis periculo ad diverfa loca dijcefji - 
mus , & per mifericordiam Dei , qua efi illa qua nos [alvos reddidit , ad ter- 
ras pervenimus amicorum. . * 

Difperfi car- , 6 . Cardinales fufi , ut modo obfervatum eft , & difperfi a non jam de crean- 
Saverc- do pontifice, fed de quaerendo fibi loco a Vafconum impetu & infolentia 
dire nuiant. tuto cogitarunt : quare nec affignato ad redeundum in conclave tempore , fi 
tamen aliquot aflignatum , reverti voluerunt , devitato femel mortis pericu- 
lo iterum exponere fefe formidantes. Sicque per duos integros & amplius 
* annos variis in civitatibus & caftris ab invicem feparati & di vifi , nullis preci- 
bus aut artibus adduci potuerunt, ut interim ad providendum, ecclefiae vi- 
duatae congregarentur. Nam etfi fecundum ecclefiae leges, ea in urbe qua 
fummus pontifex diem claufit extremum , fuccelforis ejus’debeat electio ce- 
lebrari, Italici tamen difeor dabant , volentes quod eledio ad Romanam cu- 
riam transferretur , & alii alibi } inquit Johannes V idtorinus. Nec fane Ita- 
licorum caufam parum adjuvabat Carpentoratenfis incendii recens memo- 
ria j addebant Clementem, quem ipfi fpe melioris fortunae elegerant, abu- 
fum auctoritate, cum fedem fuam Avenione pofuerat. Hinc perturbatam 
ecclefiam , divina’& humana jura violata, infinitas denique calamitates in- 
de confecutas , plurefque adhuc imminere , quae Neapoleo de Urfinis epifto- 
la ad Philippum-Pulcrum Francorum regem his verbis exponit ; Urbs tota 

. ' M 

* 


Digitized by 


Google 


P RA$ PAVIO. v 

Jub eo & per eum extreme, ruina fubj acuit , fedes B. Petri , immo Domini 

noftri Jesu Christi difrupta e fi, & patrimonialis non per pr edones potius, 
quam perredores fpoliata eft & confitfa, & adhuc fubjacel vaftitali. Italia 
tota , ac fi non ejfit de torpore ,fic quoad omnia e fi negle&a , quod pofiet fides 
Chrifii in T hrenis Jeremie renovare lamenta : nam quafi nulla remanftt can- 
the at alis ecclefia , vel alicujus ponderis prebendula , que non fit potius per di- 
tioni, quam provifioni txpofita, & plura hujufmodi , quae profequitur irt di* 
da epiflola de flafu Romanae ecclefia poft obitum Clementis* Atque ut, 
non quae fua , fed quae Dei & univerfae ecclefia erant, quaerere fe demon- * 
lirarent, nulla eorum qui inter Italicos cardinales, aut aliis in regnis exifte* 
bant , proborum virorum habita ratione , non Italicum , fed Gallicum * 
Aquenfem archiepifcopum Guillelmum nomine, quem bone fame, reda 
conficientia > excellentis fidentia , probatum in multiplici regimine, in omnibus 
fuis ad ibus a clero & populo commendatum noverant, in papam eligendum 
propo fuerunt , in eumque fua direxerunt vota , exiflimantes quod ftatim Vafi 
cones acceptarent. Sed longe aliter evenit , tantamque in eis repererunt refi 
flentiam , ut obftupefcerent , nec apud nos , inquit Neapoleon de Urfinis , hu- 
jufmodi reperire pojfumus caufam , nifi forte , quod abfit , crederent aliqui 
proxime Ue fundi continuare defedus. 

7. In tanta igitur animorum contentione, quis non videat jam turgentia fu- 

turi fchifmatis femina? quis non advertat quam timendum foret, ne re- obviam rex 
deuntes Romam Italici cardinales fuum, revertentes vero Carpentoradem Frlncotum> 
Gallici filum crearentpontificem ? & fic, quod didu horrendum , inconfu- 
tilis Chrifii tunica diflcinderetur. Quapropter Philippus rex Francorum tan- 
tis* volens obviare pericujis & fcandalis , cum litteris tum nunciis hortatus 
eft , ut alio in loco regni fui apto & idoneo , ubi integra gauderent libertate, 
non refugerent congregari , acclarans , re Parifiis in pratentia fua diligenter 
djfcufla, Avenionem & Carpentoradem civitates Italicis merito vifas efTe 
fufpedas : Italicos offerre acccptareque Lugdunum, ubi Romana curia olim 
di verfis fuccefiive temporibus refedit, pluraque celebrata fuere concilia gene- 
ralia : quam proinde civitatem recufare non debeant. Denique monet eos , 
quod in cafu diverfarum eledionum, neutrum ex hujufmodi tledis habe- 
ret , nec urgente confcientia habere deberet pro papa , idemque procul du- 
bio ab aliis regibus & principibus praftandum. 

8. His tamdem cardinales permoti monitionibus, atque induflria-ac follici- 
tudine Philippi comitis Pidavenfis , regis Francorum fratris, Lugdunum «S™,* 
convenere , fide prius accepta , quod nulla eis violentia inferretur, nec coge- J^johan- 
rentur ad eligendum carcerem introire. Verum defundlo mox rege, cum nem xxlL 
comes nec pofiet moram Lugduni facere, nec vellet coeptum eledionis ne- 
gotium abfentia fua intermitti , aut omnino relinqui , quafito eruditorum 

6c fapientum virorum confilio , declaratum efl juramentum de non inclu- 
dendis cardinalibus , in prafentiflimo hoc diferimine non obligare. Tunc 
omnes in domo Preditatorum ad colloquium convocavit ,quibus dixit, quod 
inde non recederent , donec de papa ecclefia providerent , inquit Johannes V i- 
dorinus. Pofitis ergo cufiodibus , qui eos exire non permitterent , ipfi in Fr an- 
ctam rever jus eft. His in angufliis coadi cardinales, quadragefimo & pri- 
mo inclufionis fua die, vn. fcilicet idus Augufli , poflquam fedes annos it. 
menfes vi. dies xvn. vacaffet , in Jacobum de Portu vota direxerunt fua , qui 
affumto Johannis XXII. nomine, curiam pontificiam Avenioni retinuit. 

9. Quam molefle id pertulerint Romani , facile efl corfjicere 5 unde nec mi- 
rari debemus , fi altercante cum Johanne papa Ludovico Bavaro, qui irre- 
quifito pontificis confenfu , imperatoris nomen affumferat, eidem Urbem fiangii Con- 
accedenti cives Romani cum apparatu^ ingenti gaudio occurrerunt : quem 2^57»«? 

Tom.VlL b 


* 


Digitized by 


Google 


V 


•vj P RJZ F J T I O. 

*cnm hymnis canticis ad et cie fiam S. Petri tam clerus quam populus per - - 
ducentes , ajfenfu omnium imperator femper auguflus nominatus efl ; & fic 
■eonfummato toto rnyflerio , quod in coronatione imperatorum confuetum ejl 
fieri i eum ad imperiale palatium perduxerunt . Vixque elapfo menfe , non 
contenti temporali capite, fcilicet imperatore, fpirituale fibi praeficere non 
iiint cun&ati : quod tantum nefas fibi divinitus permitium temere ja&abant 
gloriabantur , uti legitur in continuato Narigii chronico : Ex quo Deus 
Koimn i®yi dedit nobis & civitati Romana, qua ab antiquo dicitur & efl caput totius 
mundi, unum caput , fcilicet imperatorem , tn brachio potentia temporaliter 
^ ^ civitatem noflram , immo totum mundum defendi & tuert , bonum 
efl omnino expedit , qUod habeamus caput aliud , quod tn fedeJPetri refi- 

deat , & more prudentium patrum nobis jpiritualia miniflret. Subjungebant- 
que , quod haberent chartas authenticas , & prudentium patrum fandorum 
audoritate fattas , in quibus contineri videbatur , quod ubi papa fufficienter 
r e qui fit u per cives & populum Romanorum , nollet vel differret ad fe dem S. 
Petri accedere •, ex hoc ad canonicos S. Petri & S. Johannts Later anenfis de- 
solvebat ut pote flas £$* auttoritas papam alium eligendi Quod verbum , in- 
' quit chronici continuator, toti populo placuit , & fic ad eledionem alterius 
papa procefferunt, Petro Corbario Francifcano in thronum Petri intrufo. Ad- 
dit continuator Nangii : deflerunt tamen nonnulli , quod hujujmodi non pa - 
p£ , fed antipapA eledio de Ludovici ducis affenju& confcientta non proce fi 
fit ; fed nequiens tumultuationem tumultuantis populi (e dare , quoa voluit 
populis facere , neceffitate magis quam voluntate compulfus, toleravit. Idem 
haud obfcuris verbis aflerit Henricus RebdoflF in Annalibus 5 Eodem anno 
idem Ludovicus ad complacendum populo Romano , & ad fuggeflionfm 
quorumdam clericorum & laicorum, quemdam fratrem de ordine Almo- 
rum , nomine Petrum de Corvario erexit , & pofl coronationem prafecit pa* 
pam , vel potius antipapam , deponens papam fohannem XX 11 . Clarius ad- 
huc ipfe Johannes in proceffu ad verfus eumdem Corvarium habito , ubi ait 
Ludovicum Bavarum in fubverfionem fidei & totius ecclefiaftici ordinis 
fpirantcm , una cum nonnullis Romanis clericis , acti cleri Romani fe procu- 
ratores ejfe dicebant ,feu ad eorum tnftantiam , ad eledionem Romani , non 
quidem apoflolici, fed apoftatici procedere npn expavifTe. Quid vero ex tan- 
to facinore fecutum fuerit, didtu horrendum enarrat Cornelius Zantflietus 
• in Chronico tom. j. hujus colle&ionis a nobis edito : Qui ambo inquit , vi- 

delicet imperator fuus antipapa , tn civitate Pifana imaginem five effigiem 
ffohannis papa induentes ftraminibus , & papalwus circumfultam indumen- 
tis , prajente multitudine populorum ,fub hac forma Johannem papam con- 
demnaverunt , degradaverunt , & tamdem ejus effigiem igne cremave- 
runt. 

s 1 o*Qui Johanni fucceflit Benedift. papa XII. Romanorum ad fchifma pro- 
xii. a».»* penfionem ex abfentia fuorum pontificum animadvertens , ftatim a fua pro- 
£S. hgcrc motione, de reftituenda Urbifedeapoftolica cogitavit, idque Philippo regi. 

• Francorum litteris fignificavit, quas Raynaldus ad annum 1335. num. 3. 
edidit, in quibus haec inter alia: jfunciis namque Romani populi coram no- 
■ bis fratribus in confiflorio pridem proponentibus fg allegantibus plures caufas 
efficaces, quare defieremus Urbem, in qua noftri apoflolatus fedem divina 

providentia flatuit ac mftanter fuppliciter a nobis petentibus , ut 

illuc vellemus cum curia noflra nos transferre , tamdem cum eifdem fra- 
tribus deliberatione juper iis prahabita diligenti , videntes quod tam pia & 
honefta petit toni non poteramus exauditionis aditum denegare, rejpondimus 9 
quod noflra & pradiflorum fratrum erat intentionis & voluntatis , facere , 
divina praeunte gratia , quod petebant ; & ad declarandam voluntatem no 


Digitized by 


Gocfgle 


P R sE F J T I 0 . yij 

Jiram fu fer termini prafixione , in quo illuc e femus cum eadem curia , ufque 
ad calendas Otiobris proxime futuri duximus differendum . 

i i.Quid vero caufae fuit, curremfan&iflimus pater tam ardenter petitam Cur non im- 
& folemnius promiflam , quamque ipfe prae ceteris affe&aret, exfecutioni jSL pre,> 
non mandarit } fi fides Raynaldo habeatur, hoc foli tribuendum Philippo 
Francorum regi, qui coeca du&us ambitione, fummum pontificem intra 
regni fui fines habere femper vellet , & revera arte & induftria retinuerit, 
quod quam inique ab Uultramontano auftorc , eodemque regibus noltris 
alias infenfiori tradatur, teftantur fcriptorcs etiam aequales, quos fane ipfe * 
videre & confulere poterat , qui nulla Philippi regis fa< 5 ta mentione , Bene- 
dictum aiunt perpetuis Bononienfium feditionibus deterritum a propofito 
fuifle. Rem clare exponit vitae Benedicti auCtor anony m. a Bofqueto primum 
editus, qui teftis omnium fuerat. Sub pontificatus initium, inquit, deliberave- 
rant transferre curiam fuam in partes Italia , moramque facere m civitate. 
Bononienji , dummodo tamen debite & honorifice ejus incola & cives vellent 
. eum recipere irati are ,fibique obedientiam vellent praflare & fidelitatem 

fervar e : (f hoc ipfe dixit in publico confijlorio , voluit que ut divulgaretur 
publicaretur ubique , praferttm in partibus It alia fupraditiis : volenfque 
experiri & fcire , an it a facere vellent , mifit ad ditiam civitatem certos nun- 
ctos fuos , ad eis intimandum hujufmodi voluntate M , intentionem & delibe- 
rationem fuam ; deditque eis in mandatis , ut fi tpfi viderent ditiorum civium 
voluntatem conformari pro manfione fiua , ibi palatium prap ararent , libra- 
tafque pro cardinalibus prap ararent , dividerent & ordinarent Nuncii ve * 
ro illu£ accedentes , invenerunt civitatem praditiam ad hoc male fore difpo* 
fitam , cum adhuc cives ipfius efjent in rebellione , & inobedientia contra Ro - 
thanam ecclefiam , prout etiam erant tunc fere omnes alia terra ad eamdem ' 
ecclefiam in illis partibus pertinentes , qua non diu ante , fc ilice t tempore jf o- 
hannis papa XXII. futim legatum vitupero (e & violent er expulerunt de civi - . 
tat e memorata. Quod dttii nuntii videntes + redierunt Avenionem , papa- , 
que xe tulerunt ; qui de hoc doluit : fed videns quia tunc aliud facere non po- 
terat , mutato propofito , deliberavit manere tn oAveniane cum ditia curia 
fua. Videns igitur Benedictus pacem in Italia atque etiam Romae fe fperare 
vixpofle, ne Romanis ingratus omnino videretur , quinquaginta floreno- 
rum millia, ad reparandas Vaticanam, Lateranenfem, aliafque Urbis bafi-> 
licas, destinavit. 

1 2 .BenediCtoXII.anno mcccxlil fubrogatur Clemens VI. qui audiens guer- 
ras , diffenfiones & turbationes , qua erant vigebant quaji communiter tn 

Italia p Artibus , de repetenda Urbe non cogitavit 5 fed miflo legato a latere 
viro ftrenuo Guillelmo Curti cardinali , has , eo mediante , tempeftates per 
bonas treugas Jedavit. Qua captata occafione, Romani folemnes ei nun-r 
cios deftinant, qui praemifiis debitis gratulationibus, fuo nomine exorarent* ; 
utfenatum , capit anatum , ceter atque Urbis officia, qua fibi tunc , ad ejus ' w* 
dumtaxat vitam , tamquam Petro Rogerii , non ut Clementi fummo ponti - *“* V1 ’ 
fici, per eorum procuratores & fyndiCum prafentabant , acceptare benigne 
dignaretur. Tum , ut placeret fibi civitatem Romanam & facro-fantiam 
ecclefiam Lateranenfem , qua mater ecclefiarum omnium Urbis & orbis exi - 
ftit . . . ..vifitare. Denique ut jubilaeum a Bonifacio VIII. fingulis cenftnis 
annis indultum , vellet folita clementia reducere ad quinquagenos. Quibus 
benigne auditis , pontifex Urbis officia , quod non prdjudicarent eidem , con + 

• ditionaliter acceptavit ; aece fium ejus ad Urbem non poffe tunc, licet velit 
fe afferens, ad tempus pofftb ile rejervavit ; quinquage fimum tunc & in po - 
fierum per decretalem illam , quam papa tunc noviter edidit dttiavit , 
qua incipit Unigenitus Dei filius, in perpetuum ordinavit. 


Digitized by CjOOQie 


viij PRAEFATIO, 

Innocentio 1 3 • Defundfcb anno mccclii. Clementi fuccelfit Innocentius Vl.qui ad corn- 
ei Romam pefcendos fedi apoftolicae rebelles, ifigidium Al varum Albornotium milit 
m Italiam. Verum cum feveriorem ejus difciplinam ferre non polTent.Ro- 
mani , a pontificis imperio fubduxerunt fefe , commifTa Urbis adminiftra- 
tione Lello viro plebek), qui futoriam inibi artem exercebat ; fed tamdem 
ignobilis viri arrogantia fatigati ,& vitandi periculi , quod libi ab indigno 
Rayn. ad an. gubernatore imminebat, anno mccclxii. ut ait Raynaldus, rediere ad ponti- 
i j<i. n. t. 0 }yJ e q U ifr m Romani , qui ab nonnullas intefiinas turbas ab illius imperio 

' fe jub duxerant s fed ea lege, ne Algidius cardinalis eu prxejfet. 

14. Eo in ftatu erant Romanae res, cum Dei ordinante providentia , ac 
benignius Urbi profpiciente, renunciatus eft Innocentii nuper defimdii fuc- 
ceffor Urbanus V. abbas MalTilienfis S. Vidioris , vir certe cum ingenii ur- 
banitate, quam ipfo nomine praeferebat, tum fuavitate morum ad conci- 
ada hiandos animos, & reparandas difeordiae ruinas mire compolitus 5 fed Ro- 
n. Tt. inanis in primis acceptus, ob lingulares virtutes, ob fandiitatem & religio- 
nem nemini comparandus. Quapropter cum recordarentur eum aliquan- , 
urbanus a <lo dixiflc Florentinis ,fife pontificem enatum videret, Romam veniret, re- 
dudaque ad Petri feaem ecclefia , & reprejts molefiijpmis Italia tyrannis, 
■«•m venire non amplius viveret, legatos Avenionem deftinarunt, qui invitarent,^ 
pr ;ponit cupientem vehementium inflammarent. Peracta haec legatio el^anno mccg 
ixiv. quo , ut ait audior vitae Urbani , nuncii Romanorum venerunt zAve- 
nionem ad pradidum Urbanum papam , petierunt que inter alia , ut Rdmam 
cum fua curia fe transferret, qui eorum petitioni benigne annuit , dixit que eis 
circa eam taliter , Deo duce ,f ad urum , quod ipfi merito deberent contentu- 
ri. Verum etfi de aggrediendo itinere Romano tunc cogitaverit UrlJanus , 
illud tamen ita maturare minime potuit, live Propter infeftationem ptado- 
num , five quod mortuo Johanne rege , nonnihil immutatum in rebus Gal- 
licis fuilfet, ut tradit Bzovius* His tamen haudquaquam immutatum femef 
infixum menti propolitum. Sed tamdem anno mccclxvi. teftante vitae ip- 
fius audiore, publicavit feu manifeftavit intentionem fuper accejfu fuo, & 
trarfiatione curia verfus Romam ; defiinavitque certos nuncios tam Viter- 
bium , ubi primo declinare aliquandiu morari intendebat , quam Romam, 

caufa di (ponendi & ordinandi necejfaria , repar andique fua palatia , & li- 
bratas pro dominis cardinalibus dividendi ; & ad hoc djpgnavitfcu ordina- 
vit tempus pafchale. 

Ronum ac- 1 5. Anno vero Mccdxvn. Aprilis die ultimo , Avenione relidta, itineri fe 
ceiiu commilit , atque Odiobris. die decimo fexto Romam intravit , occurrenti- 

bus fibi clero £5 populo Romanis , ipfumque folemniter fufcipiehtibus cum ma- 
gno gaudio, & Deum laudantibus de jucundo adventu fuo. Urbani Romam 
ingreflum eleganti carmine cecinit FrancifcusPetrarcha poeta laureatus ; qui 
& duabus ad Urbanum litteris ei gratulatus eft. Has litteras vidit laudavit- 
' * que Collutius Salutatus , qui tamen in fecunda hoc carpit , quod nimis mor- 

dax fuit nationis Gallicae, addit nihilominus: Tamen ab illo fummo morta- 
lium apice benigne fufeepta eft. 

•• 1 6. Tantae Romanorum exultationi refpondit Urbanus , non verbis , fed 
fadis : qua de re audiendus eft idem Collutius, qui mirabile Chrifticblarum 
decus eum appellat. Sic autem ille ad praedidium Petrarcham Icribens, quem 
S.icrasaedei Urbani adventus teftem optaverat : Cerneres Urbinum non folum reparato- 

reftaurac. rww jjyfo totius It ali e, , & fi fata patiantur 3 etiam orbis Videres 

etiam , quod tu jam diu deplorafti , templa collapfa , quorum opificia & de- . 
votione & fanduariis veneranda, ipfa quidem mole admirabilia funt, fer- 
venti opere refici. Dele dareris , fcio , novi enim animi tui pietatem , cum vi- 
deres Later anenfem bqfilicam incendio pene confumtam , undique re farciri; 

Pauli 


Digitized by t^ooQie 


P RAE F A TlO. k 

Pauli facratijfimam &dcm , cujus r edor es deformem ejus ruinam jani di% 
neglexere , nunc non minori ftudio rtfiaurari , quam confiruda fuit, in quod, 
opus nedum quicquid ex defundo abbate refertum e fi ; fed de publico fi fio , 
ille omnium ecclefiarum princeps ingens aurum condonavit , Et nunc circa 
Petri delubrum , cujus ac mqjeftate tacere potius , quam pauca profequi con- 
filium e fi , ne olim corrumpenti vetuflate mare e fiant ,fummopcre provideri. 

Quid dicam Italicorum clericorum lafcivias , quibus etiam , ut audio , in hoc 
orbe Romano amplior licentia erat ,. quanta fiveritate reprefas ? &c. 

1 7 . Poftquam tam Romae, quam in circum vicinis locis* per tres aut cir- 
citer annos commoratus fuerat Urbanus , Romanofque fuis cumularat be- rc f’ ct,t - 
ncficii% Avenionem repetiit, fbe pacis inter Franciae & Angliae reges procu- 
randae, iis tamdem , fi neri pollet, conciliatis. Urbem rediturus. At vix Gal- 
lias attigerat, cum gravi aflfeCtus infirmitate, reliCto Romanis magno fui 
defiderio , vitam fanCtiffimam felici exitu complevit, ut probant miracula 
prope infinita , quibus gloriofum ejus fepulcrum fuit. 

1 t . Gregorius XI» qui die xxx. menfis Decembris anni mccclxx. poft Ur- 
banum V. thronum apoftolicum afeendit, primos pontificatus fui annos ced«e dei? 
apud Avenionem exegit, fed a Romanis invitatus, & aliunde turbis fatigatus berat 
Italicis , quos fua praelentia comprimere fperabat , Romatfi petere & ibidem 
commorari conftituit anno mccclxxvi. -Sunt qui Catharinam Sepenfem vir- 
ginem fanCtiffimam , id a Gregorio fuis exhortationibus obtinuilfe aflerant, 
nec defunt qui dicant eum ad maturandam profectionem fuam , non pa- 
rum motum fuilfe liberrimo cu jufdam epifeopi refponfo : Cum enim , in- 
quit Bzovius , ifium, quod eccefiam fuam defer er et jfequereturque curiam , 
increpitaret , ille ubi perfamiUaritatem hcuifje credidit ,refpondit : Eadem 
mea qua tua efl caufa, maxime pontifex , quod ego meam , tuque Roma- 
nam de ferimus ec clefias ,r ede que me inertpatum agnofeo. Quidquid eft, 
conflat Gregorium de repetenda Urbe votum emififle , quod licet fecretitfi- 
tnum , folique Deo cognitum , ei manifeftavit Catharina Senenfis* Unde nul- 
lis repugnantium cardinalium aut amicorum, plura hoc ex itinere incom- 
moda timentium , precibus retineri potuit. 

191 lflud Gregorii propcIRtum a Deo minime probatum , ex his quae pro^ Aversionem 
xime fecuta funt , contendunt nonnulli. Audiendus vitae Gregorii XI. nuCtor dcfent ' 
fecundus. Anno nativitatis pradida mccclxxvi.^ Jabbati intitulata xiii. 
menfis Septembris , dominus Gregorius papa XI. recejfit ab Avenione , caufa 
eundi Romam i dum in palatio vellet afiendere equum , equus vix per-,, 

mifit ipfum afiendere ,& quando fuit in villa juxta macellum, ex toto re- 
cu favit ipfum portare, & ipfum oportuit defiendere , & afiendere alium 
equum. Et propter hoc & multa- alia pericula , qua pofiea evenerunt , cogita- 
tum & didum fuit a multis , quod contra voluntatem Dei ibat Romam. 

20. Quanta vero , quam crebra , ne dicam quotidiana pericula in mari in- 
currerit , Petrus epifeopus Senogienfis tunc incondito verfu , fed quam ac- 
curat^defcripfif in fuo Gregorii Itinerario apud Bzovium , & patriarcha 
Conftantinopolitanusfermone habito in depofitione Urbani : In tempefiate , 
inquit, magnM fuper procellas maris & fiudus pelagi , fuper pennas vento - Tomo »» 
rum, in periculis plurimis cum fuis fratribus , ingratum pervenit ai locum. pjg. 

Ex quibus refutatus manet Cornelius Zantflietus, cum Gregorium affecit 
profleris ventis Romam appuliffe. Certe iter illud maritimum , quod pau- 
cis lolet confici diebus > quatuor integris menfibus & eo amplius cmenfus 
eft, ut vix U rbem ingredi potuerit x vi. cal. Februarii , S» Petri cathedrae pervi- 
gilio* Receptus autem in fpeciem eft quam honorifice , & applaudente om- 
ni populo, delatifqueipfi, ut convenerat , ficuti Urbis domino , primis ho- 
noribus 5 PraefeCti, feu, ut vocabant, Bandarenfes, & duodecim capita re- 
Tom.FII c 


Digitized by CjOoq le 


Apud Baluz. 
tom. i i vic. 
pap. Aven. 
p. 1114. 

Gregorius 
morti proxi- 
mus provi- 
det elc&ioni 
futuri por.ti- 
ficis. • 


Apud Baluz. 
tomo i. vit. 
pnp. A7cn. 
p. 8ij. 


X P RAE F AT I O. 

gionum, ad quos rerum ftimma attinebat , praefecturas depofuere. Sed 
cis ftatim refumtis, ut ex arbitrio fuo, praefente etiam ac renitente pon- 
tifice, omnia regerent, ferius cognovit fe futfie deceptum & illufum tam per 
eos , quam per dios qui (ibi fuggefferant , quod in ejus adventu tam prodic- 
ta , quam alia , qua in fui & dicio e c clefio projudtcium & j aduram attenta- 
ta fuerant tn partibus illis , ad flatum debitum reducerentur , & ad nutum 
fuum difponerentur , inquit primus ejus vitae feriptor * qui ftatim addit : De 
reduttione ait quali nihil pro tunc utfum fuifle, fed potius de nova rebellione ± 
dcc. 

21. Quid tum ageret pater fanCfiflimus, quo fe verteret prorfus nefeie- ‘ 
bat. fNon poterat , ait praedictus auCtor ,finefcandalo eorum refiHer ^volun- 
tati. Fidum beneque meritum Gallum reviterct ? perfidum defereret popu- 
lum ? utriufque fefe patrem agnofeebat, commotifque vifceribus praeferen- 
dos ducebat , qui magis opera fua indigerent. Ad Romanos itaque & alios 
Italiae populos verfus , tanta omnes benevolentia , tanta gratia & voluntate 
profequebatur , ut quemvis alium populum & feras ipfas emollire potuifTet. 
Sed defolatae interim & oppreflae ecclefiae ut fubveniret, totis nervis conten- 
dit. Pro recuperatione dotis ejus , ait laudatus jam patriarcha Conftantino- 
politanus , pro pace & quiete mi fero It alio labores palus , lugubria ,fiufj>iria , 
fingultus , lacrymarum imbres (opiffime emittebat. Et norunt qui circa eum 
erant i quod dolor de fponfa, & amor ad eam fuerit magna caufa accelera- 
tionis mortis ejus. 

22. Multis itaque obitis laboribus, cum nihil fe proficere adverteret, ac 

Romanos quo pluribus & majoribus cumularet beneficiis , eo experiretur 
ferociores, maxime eum poenituit, quod fic Romam invitis fere omnibus 
demigraffet, jamque Avenionem reverti propofuerat , cum contractus ex 
moerore morbus, finem ipfi vivendi fecit. AuCtor eftHugo de Britannia 
cardinalis, Gregorium morti proximum , convocatis omnibus cardinalibus, 
expofuiffe, quod ipfe habebat conjcientiam, quare duxerat eos ad illas par- 
tes , Of pofuerat ecclefiam Dei in periculo, nam dicebatur , quod poft eum de- 
beret ajfumi in papam unus quidam malus homo & diabolicus. Et propter 
hoc rogabat eos , quod vellent effe in perfetta cafiitate , eligerent demolle - 

gio aliquem , de notabilibus perfonis quo ibi erant , & non curarent de. rigor e 
illius decretalis U bi majus , & expe-airent fe cito , & eligerent illum , in quem 
major pars collegii confentiret. (Nam ipfe (ufiendebat decretalis illius rigo - 
jrem , & alia quo loquuntur de ifia materia , ufque in menfiem Septembris . 
Eadem fere prodidit Petrus de Croffo S. R. E. cardinalis. i 

23. Porro bullam, qua revocato decretalis Ubi majus rigore, permittit 
facro collegio , ut nunciato fuo exitu , locum ftatim idoneum five intra , fi-* 
ve extra Urbem, ne expediatis quidem nec vocatis abfentibus, eligerent, 
atque etiam , fi ita conveniret , ad maturandam futuri pontificis creationem, 
fubinde mutarent, edidit Raynaldus ad annum 1378. num. 2. Datam Ro- 
mo apud S. Petrum xiv. cal. Aprilis , pontificatus fui amio oftavo.Tufi con- 
verfo ad Petrum Roftagni, arcis S. Angeli caftellanum , quem pariter advo- 
caverat, Termone, Cajtellane , ego fentio , quod Romani fpefantes me non 
poffe eradere fiam imaginantur velle facere ad eorum votum fummum pon- , 
tineem : qui fi per violentiam fiat , pontifex non erit ; & ideo nolo reddi caf- 
firum fine confenfu cardinalium qui remanferunt Avenione . Atque his dic- 
tis, ipfum ita jurare voluit obfervaturum , fub poenis perjurii & proditionis* 
in manu fuo f anilitatis , uti atteftatur ipfe Petrus Roftagni in epiftola ad car- 
dinales Avenione tum commorantes. Quae certe demonftrant praevifam a 
'Gregorio fuifle, quae jam jam imminebat univerfae ecclefiae fciflionem. Jam 
vero ex diCtis haCtenus, & clarius luce meridiana patet, quod initio’ poli* 


Digitized by 


Google 


P RJE E A T J 0. xj 

tum eft primam ac fere unicam fchifmatis originem repeti merito pofle abs 
Romanae curiae Avenionem migratione, Romanis iniqua ac prorfus odiofa, 
nec ullo modo tolerabili. Jam de ipfius fchifmatis ortu agendum eft. 

§. II. Quomodo ortum eft fchifma poft mortem Gregor ii XI. 


24. Defun&o pie fummo paftore die xxvii. menfis Martii mccclxx V11L 
ftarfa eft in Urbe fama, inquit Raynaljus , Gregorii mortem divinitus acce- 
leratam , ut in Urbe Jedes apoftolica defixa hareret , cum illam Avenionem 
reducere meditaretur. Eadem feribunt Thomas epifeopus Lucerinus , Bido 
prior Sandtorum, & epifeopus, quorum teftimonia refert Baluzius in notis 
ad Vit. paparum Avenionenfium. Tunc Romani provide (ibi agendum exi-*- 
ftimantes, ut futuri pontificis ele&io ex fententia fuccederet , omftem nio* bendum pa-" 
verunt lapidem , ut vi aut aftutia papam haberent Romanum, aut faltem EulE. 
Italicum , qui amore patriae illedtus , fedem in Utbe figeret. Rem paucis enar- 
rat Petrus Roftagni epiftola ad cardinales Avenione commorantes : Ro - Apud Baluz. 
mani claves omnium portarum Urbis & pontium acceperunt , cuftodes J^° A * 
ad omnes exitus po fuerunt , poft multa conftlia , & varios tr affatus habi- p- 8, j* 
tos cum dominis cardinalibus , promi fium fuit , quod ipfi libere juxta cano- 
nes eligere pojfent fummumpajtorem. Die itaque quo intraturi erant con- 
clave , reverendiffimi domini domini cardinales , cum maxima parte f opuli 
coadunati, incceperunt clamare : Italicum volumus fine fallo. Et fere oftia 

diffi conclavis claufa erant , quando hominum multitudo armata clamare 
tncoepit comminando : Romanum vel Italicum volumus fine fallo. Et cum 
talibus clamoribus perdurarunt ufque mane : quo veniente , fregerunt do- 
mos conclavis violenter , ubi erant domini cardmales , & clamabant : Ro- 
manum volumus vel faltem Italicum. Et quidam ex dominis fuerunt traffr 
' 0* peffime pertr affati , quidam fugerunt. Qua omnia vidi & audivi re- 

latu dominorum cardinalium , qui mortis timore ad caftrum pradiffum fu- 
gerunt. 

25. In tanta animorum commotione, fi Froiffardo credimus , cardinales 
afpe&u triginta armatorum millium , qui fradtis etiam conclavis portis , non accurat» 
mortem relu&antibus minitabantur , territi , in virum probum &fan£tum, narrat ;° 
cardinalem fandti Petri vulgo appellatum , vota direxerunt fua , quem mula 

alba ve&urn circumduxerunt, quo ex labore fatigatus optimus fenex , tri- 
duo poft mortem non evafit: eoque fatis fun&o, cardinales iterum a Roma- 
nis territi , Bartholomaeum Barenfem archiepifcopum , tunc abfentem , ele- 
gerunt. Verum in tota hac narratione non femel erravit Froiftardus : nam 
cardinalis S. Petri in fummum pontificem electus non fuit. Sed cum infla- 
rent Romani , ut Romanus aut Italicus papa fibi daretur , di&umque eis 
fuiffet , Ite ad fanffum Petrum ; haec verba gratanter excipientes, & cardi- 
nalem S. Petri papam effe non dubitantes, raptum & reliuftantem , feque 
non papam efle nec effe velle proclamantem , inthronizaverunt. Errat etiam 
cum triduo poft mortuum afterit , qui fexto folum fequentis menfis Sep- 
tembris die excellit e vita. Errat adhuc cum Bartholomaeum abfentem feri- 
bit ele&um fuifle, quem conflat tunc Romae verfatum , magpae huic tragoe- 
diae fere femper adfuifle. 

26. Theoaericus Niemus, qui Bartholomaeo erat ab epiftolis , diftimula* theodcHc,- 
ta Romanorum impreffione , lic ejus ele&ionem deferibit : Cumque omnes 2 S lcn 

cardinales poft obitum diffi Gregorii ut moris eft , intrarent conclave , Lib ; de 

in palatio papali, prope bafiltcam principis apoflolorum , Jupradiffus etiam Sciufm - £, ‘- 
Urbanus cum eis , non tamen ut cardinalis , intrabat , expeffans inibi , do- 

nec omnes alii pr alati, qui tunc pariter intraverunt , abinde r ec effer ant , folis 
eifdem cardinalibus in cameris ebrumdem figillatim loquebatur , ipfos devo * 


Digitized by LjOOQie 


tib- i. de 
Sihifoi. c. 4- 

Urbanus 
cp ; fcopos 
durius incre- 
pat. 


Etcardinales 
Ibid. c. J. 


Hift. Richnr- 
di II. regis 
pag. ai $. 


xij P KJE F AT 10 . 

tius deprecando 3 ut Deum & jufiitiam pra oculis haberent 3 omni affec- 

tione pernota , ecclefia Romana de utili Uf idoneo paftore per eledionem cano- 
nicam providerent :Jicut hac fieri vidi & audivi , cum eodem Urbano ibidem 
exiflens. Et quia fidi domini cardinales per multos dies , antequam elige- 
rent 3 in dicio palatio feu conclavi remanferant ,finguhs diebus ad altare fe- 
cundum in tpfa bafdica legit miffam , ut exifitmo , Dominum deprecando , ut 
cardinalibus ipfis fuam gratiam dtgnaretur infundere , quod cito pontifcem 
utilem & idoneum eligerent , ut prafertur. Cumque pofiea didi cardinales 
in eumdemUrbanum in ipfo conclavi , quod aff umeretur in papam per elec- 
tionem uniformem ,fctlicet nemine ip forum dtjcrepante , fatfam infimul c on- 
cor daffent , quadam dte Veneris ,fcilicet vi. nonas Aprilis tunc currentis an * 
no pradi&o, paulo ante horam tertiam mijerunt pro eo accei fendo,&c. An ve- 
ro omnino (incera fit haec enarratio pofiea videbimus. Certe quomodo da- 
bit quod ait, cardinales in conclavi per plures ante electionem dies fimul 
convenifle, cum aliunde conftet eos feria iv. fub vefperam ingreftos concla- 
vem , eledtionem vero biduo poft feria vi. vi. idus Aprilis, non vi. nonas, ut 
ait, proclamatam fuifle? 

27. Tunc data purpuratis exeundi poteftate, quatuor ex ipfis aut quin- 
que loca extra Urbem, ubi tute poflent agere, quaefierunt , fex in caftrum 
S. Angeli confugerunt, reliqui fuas (e finguli in domos receperunt. Sedata 
vero utcumque animorum commotione, ad Urbanum acceflerunt omnes, 
ac folito more ut verum papam falutatum inthronizavere, ac die Pafchae 
pontificali thiara redimivere. 

2 8 . Accidit autem , ut die luna infra fefla pafchalia , inquit Niemus , dic- 
tis vefperis in ejus praf entia , in eodem palatio , in capella majori , me pr&- 
fente , ipfe Urbanus publice incoepit increpare epifeopos , qui illic veneranf, di- 
cendo quod omnes ejfent perjuri , quia ecclefias fuas defererent , in eadem cu- 
ria re fidendo. Sed omnibus tacentibus ipfis pr datis, quondam dominus Mar- 
tinus epifeopus Pampilonenfis .... folus papa reffondit fatis acerbe , dicendo , 
quod non efiet perjurus, quodque didam curiam , non propter ejus priva- 
tam ,fed potius propter publicam utilitatem fequeretur , & paratus erat de 
illa recedere , nec non ad ejus ecclefiam accedere . 

29. Addit Niemius j Sub fequenter die luna immediate pojl fecundanf Do- 
minicam pofi Pafcha , ipfe dominus Urbanus tenendo publicum confifiorium , 

confluentibus illic didis dominis cardinalibus , nec non pr datis ac officia- 
libus , U? curialijbus in magno numero , ut eft moris , incoepit fermonem face- 
re tn pr&fentia illorum , cujus thema fuit : Ego fum paftor bonus , &c. quem 
minus caute nec non minus ornate fecit y in quo etiam mores didor um car- 
dinalium & pr dat orum incoepit redarguere : quod ipfi Agre tulerunt Ve- 

niens etiam illo tempore quidam colledor fruduum camera apoftolica , de 
quadam provincia ad prafentiam didi Urbani, ei quamdam pecunia fum- 
mulam ratione fui colle dane a officii offerebat : cui refpondens, ait : Pecunia 
tua tecum fit in perditionem i ac illam recipere non curavit. 

30. His adde quae feribit Thomas Walfinghamus audtor Anglus & Urba- 
nifta : Poft ad^ntum cardinalis Ambianenfis , cum novus pontifex intraffet 
confifiorium, coepit ethice tradar e de multis , & inter multa difputare con- 
tra cardinalium avaritiam, qui fulvo corrupti metallo , aut excoecati pecu- 
nia , plus venabantur argentum , quam pacem gentium , ad quam mi fi fue- 
rant inter regna reparandam, e Ambianenfis autem amplius publice detefta- 
batur & condemnavit perfidiam , imponendo (ibi, cum fzpius miffus fuiffet a 
papa Gregor io prAdecejfore fuo , ut quoquo moao pacem inter AngliA & Fran- 
ci a reges firmaret , & ipfe inafiimabiles auri & argenti fummas pro labore 
fui itineris ffuffupapA, de utroque regno cepiffet , omiffo fu a legationis officio , 

non 


Digitized by 


Google 



P kJBFJTld. . xii) 

non curavit faci providere regnorum ; fied potius elaboravit , ut dijfenjiones 

odia continuarentur inter reges diutius , ut dum fitpius defeenderet taliter 
fub umbra firmanda concordia , rediret que multo ties tnfiedo negotio ,fao pro- 
videret uberius inflando marfufiio ...... oAmbianenfis vero, bis auditis , in 

furore mentis erexit fecum inaicibtli fajlu , & in propatulo extento digito, 
domino papa hac verba furioje rejfondit : Tit, inquit , tamquam Barenfis 
mentiris. Et mox relido confiflorio , cum contumelia rec effit a confpedu pa- 
pali , quem illico fiecuti fiunt plure s e cardinalibus ,qui partifiua favebant. 

31. Paulo ahter cardinalium ab Urbano feceflum enarrat Theodericifs Cardinaliuitt 
Niemius ,.fingulos (cilicet circa medium Maium ab Urbe, ubi adhuc age- nagniam. 
bant, fenfim egreffos, Anagniam civitatem commigraife recreationis cau- Lib. x.c.r- 
fa, ajiivali tempore , ut dicebant , quia tunc , ut communiter , incipit calor 

in eadem urbe vigere. Sive, ut ait audtor vitae fecundae Gregorii XI. fio fi. 
paucos dies domini cardinales inceeperunt exire Romam, duo una die, unus 
alia , alter cum ticentia , alter fine licentia fic de aliis , taliter quod nullus 

Gallicus remanfit , & omnes iverunt Anagniam. Horum Roma egreffum 
acceleravit ipfius Urbani anxius ardor recuperandi caftri S. Angeli , cujus cu^ 
ftodiam cuidam concivi fuo Neapolitano committere volebat. Praeerat ea 
in arce Petrus Roftagnus, feu Gandelinus , vir nobilis, a Gregorio XI. ibi con- 
ftitutus , in eaque remanfit ufque ad menfis Aprilis finem , quo ab Urbano 
juflus eft eam refignare. Tuflionem declinare exiftimavit Roftagnus , man- Petn*iur- 
danti pontifici refoondenao, quod folveretfibi decem millia Jlorenorum,quos fafurba^" 
debebat recipere ae fuis fiipendtis, & de reparatione f ad a in dido cafiro, & «SVa- 
pofi daret fibi didum cafirum. Ad haec Urbanus caftellanum coram fe cita- s<*- 
vit. Comparuit ille , prius accepta fecuritate, delibero fibiadcaftrum redi- 
tu concefla , nihilque ab eo potuit obtinere , ut tradit Menandus epifeopus 
Cordubenfis, homo partis Urbani , 'qui nihil aliud addit. Sed quod ille omi- 
fit , difeimus aliunde ex epiftola Roftagni patrui ditSti caftellani , quae extat 
in codice olim Harleano, nunc Chauvclinianoj Urbanum fcilicet intadtum 
nihil reliquifte, pecunias pro eo apiid mercatores depofuifle, maximos ei 
obtulifle hortores , quos ille conftanter recufavit. Tamdem cum femper ur- 
geret Urbanus, refpondit Gaftellanus non fibi integrum efle arcem redde- 
re, nifi cardinales Avenione refidentes affenfiftent , id fibi a Gregorio XI. 
paulo ante mortem , fub poena perjurii & perduellionis fuiffe injunctum. 
fir opter quam caufiam , pergit in epiftola fua Petrus Caftellani , ante dificefi- 
fum dominorum cardinalium de Urbe, mifit mihi & meo nepoti, dicendo , 
quod nifi cafirum redderemus , cardinales ante cafirum per Romanos liga- 
tos duci videremus j & nifi cafirum refiitueremus , videremus ipfos jrujla- 
tim ficindi per furiofas manus Romanorum. Subdit Petrus Roftagni : Ob 
quam caufiam Cardinales qui remanf erant , de receffu celeri avi favi, quem 
fecerunt. 

32. Poft cardinalium ab Urbe exceflum, fcripfit Roftagnus ad eos qui 
Avenione remanferant , quid fibi agendum tanto in diferiminc eftet , non * 
differrent indicare. Dedic & ipfe Urbanus litteras eifdem, fignificans, uti 
arcem fandi Petri fibi reftitui mandarent predido Caftellano. Erant tum 
Avenione fex omnino cardinales, e quibus duo folum, Anglicus Albanen- 
fis , & Petrus Pampilonenfis epifeopi , praemiflis Roftagno de reftituenda ar- 
ce mandatis. Urbano refcripfere, jam per fe non ftare, quin arce potiatur : 
at quatuor alios collegas hoc differre volentes., fuam fiuper hoc intentionem 
noluiffe declarare , nec etiam ficribere de prafienti , afferentes fe velle prius per 
alios dominos cafdinales, in illis partibus exiflentes, vel eorum litteras de 
fuper pr&miffis certius informari. Qui hiftoriam eCclefiafticam Gallico idio- 
mate confcripfit abbas Fleury , qui has legerat epiftolas, exiftimavit Gan- 

‘Iom.VIL . * d 


L 


Digitized by LjOOQie 


xiv P RAE FATICK 

deiinum ab omnibus cardinalibus Avenionenfibus mandatum de redden- 
do caftro accepiffe, cum duo tantum id praeceperint 3 aliis quatuor intentio- 
nem fuam declarare nolentibus , fed nec tunc Urbano rcfcribere volentibus. 
Adan. 1578. unde Raynaldus, qui Albancnfis & Pampilonenfis cg&oporum ad Urba- . 
1Jum ' 14 num epiltolam edidit , a (Terere non dubitat , Gandelimjm ad conjuratorum 

cardinalium nutum armatum in arce ftetiffe. Et cert<$qui Anagniam fefe re- 
ceperant purpurati , datis ad eum litteris, inhibuerunt, ne Urbano caftrum • 
rengnareta^T pro fulcimento aliquali ditfi caftri , mille flor enos auri tranfi 
mijerunt : reliquam autem partem munitionis didi caftri, inquit Petrus Ro- 
flagnus , habuimus a certis Romanis non de infimo genere natis , fed de ma- 
joribus dido terra , qui nos animabant ad detentionem didi caftri, ut citius 
' idolum evedum per furio fum populum Romanum fubverteretur Quae pof- 
trema verba oftendunt Urbanum non omnium Romanorum corda fibi de- 
vinxifTe, fed multos etiam > nec ipfos infimos, habuiffe adverfariosj & hac 
forte occafione accidiffe potuit id quod de fandta Catharma Scnenfi tefta- 
p ag . 1 1 57 . tur Thomas Senenfis a nobis editus tomo fexto hujus Collectionis , eam ni- 
mirum Urbanum defendtjfe, 0 imfedijfe ne a. Romanis cum ipfo turbatis* 
occideretur. Retinuit igitur Roftagnus arcem S. Angeli , nec fine conditioni- 
bus , poft annuam circiter obfidionem , & deficiente commeatu , reftituit , 
uti habet Theoderigis Niemius. 

Theodcricu» 33 - Interim Otto dux Brunfwicenfis & princeps Tarentinus , cum e fiet vir 

Niemdib. 1 » totus catholicus , ac etiam ipft Urbano compatiendo, cum decenti comitiva 
jurifperitorum 0 'militum de Neapoli venit ad ipfum papam apud ‘Iibur- , 

tum , conando eum cum didis cardinalibus in amicitiam reponere Sed 

videns ipft princeps fe non proficere in promiJps r cum eodem Urbano, quia 
erat aliqualiter litteratus , quadam vice dolenter cum nonnullis dicebat : Pro 
certo pater nojler non Urbanus , fed potius, ut timeo , Inurbanus dicetur ,0 
multis erit adverfitatibus involutus » 0 ruina multorum, quod audiens tunc 
prafens quondam ille celebris dodor legum Nicolaus de Neapoli, redor Pro- 
vincia in Gallia ,pro ipfls domino Ottpne principe 0 Johanna regina, tunc 
temporis accefftt ad eumdem Urbanum > qui erat ei valde familiaris ante 
papatum , 0 rogando ipfum , ut omnino confdns didi principis acquiefceret , 
qui nifi bonum ipfius Urbani , 0 ut concordia vigeret in Romana ecclefla , ; 
quareret 0 peteret ab eodem., quem cum etMm obaudiret didus Urbanus, 
ipft dominus Nicolaus propter ea ira commotus, ad profatos cardinales in- . 
fra pauca tempora accefpt , ex tunc partem eorum publice fovendo , nec non 
eis ajftfiendo eonfiliis 0 auxiliis opportunis. 
pa r atu 9 34 * Haec dum in Italia agerentur , triftis & acerbus nuncius , de vi & im- 
•biS rc£i Pollione in Bartholomaei eleCtione faCta allatus , & tota ftatim Gallia diffe- ! 

* 5 minatus, Carolo regiilluftri quamplurimorum ab Urbe redeuntium tefti- 

monio confirmabatur 5 atque eodem tempore accidere potuit id quod le- 
gitur in confultatione tum faCta Pragae, cum Wenccflaus imperator Rhe- 
■ mos acceffit, de unione ecclefiae cum Carolo rege traCtaturus , cardinales 
fcilicet papatum Francorum regi , defundta non ita pridem regina, ultro ob- 
tulifle, quem quidem honorem fapientiflimus princeps non modo a fe re- 
movit 3 icd , qua erat modeftia , vel ejus repudiati memoriam perpetuo vi- 
detur occultaffe filentio. Exftat haec confultatio tomo 2 . Anecdotorumpag. 

1 2 7 2 . •& inChronico Cornelii Zantflieti tomo quinto hujus ColleCtionis, 

P a g-349* 

Urbanus of- 35 . Cum vero Anagniam feceffiflent cardinales Gallici , Urbano Italici ali- 
gVncraie? Q quanto tempore adhaeferunt; e quibus tres , Petrus Florentinus , Simon Mc- 
“i- ^ dioknenfo > & Jacobus de Ur finis ab eo miffi , in agro Praeneftino convene- 
puu”t. re re , cum totidem ex ad verfariis , Roberto Gebennenfi , Guidone Pi&avenfi , 


Digitized by 


Google 


P KJE PA TIO. . *v 

& Roberto S. Euftachii , quibus ad dirimendas enatas cdntroverfias , Urba* 
ni nomine obtulerunt concilium generale» Refponderant Gallici hac de ae 
deliberandum effe cum collegis fuis Anagniae refidcntibus : qui quidem om- 
nes viam concilii , in confilio regis FrancOrum jam ante propofitam & reje- 
ctam refbuerunt. Eadem fuit fententia S. Vincentii Ferrerii, & Roberti Ger* 
vafii epilcopi Senecenfis. Sed nec fincere ab Urbano oblatam probat Balu- • 
fcius in notis ad Vitas paparum Aven.pag. 1 109. 

36. Non multo poft cardinales Italici , uno excepto cardinali fanCti Petri, 

qui numquam ab Urbano divelli potuit, obiitque die lunae 6. Septembris , niam acce- 
Gallicis ad jundi, Anagniam accdferunt. Tunc Urbanum imprudentiae fuae fSuTu 
poenitere coepit, ac moerore confeCtum aliquando vidit Theodericus Nic- 
miuss videnfque fe effe fine cardinalibus, hortante fanCta CatharinaSenen- 
fi, novos creavit xxix. ex quibus tres oblatam refpuerunt dignitatem , duo 
ad Clementem , eo deferto , migraverunt. Circa nane cardinalium creatio- 
nem tria licet obfervare. Nam 1. quidam afferunt auCtores, viginti fex tan- 
tum ab Urbano fuiffc creatos , eos praetermittentes haud dubie , qui hunc 
dignitatis gradum accipere noluerunt. Ita Theodericus Niemius lib. 1. de 
Schifm. cap» 1 2. Radulfus de Rivo de Geftis epifeoporum Leodienfium cap» 

1 2. Onuphrius Panvinus in Epitome. 2. Cantelorius inter promotos recen- 
fet Philippum Carafam , Guillelmum cardinalem fandti Eufebii, Ludovicum 
S. Mariae-novae , & epifeopum Tiburtinum : quorum loco Gallicus Nangii 
continuator numerat epifeopum Paduanum , epifeopum deTutlle & archi- 
epifeopum Salernitanum. 3. Theodericus a Niem , Radulfus de Rivo, Onu- 
pnrius Panvinus , Odoricus Raynaldus , Gallicae hiftoriae ecclefiafticae aufto- 
res dominus Fleury & ejus continuator, hanc cardinalium creationem poft 
Clementis electionem conftituere. Verum. hi toto aberrant coelo. Nam 
Clementis eleCtio 20. Septembris , cardinalium creatio is.ejufdemmenfis . 
celebrata fuit : quae cum ad 'aures cardinalium perveniffet, indignati tot 
purpuratorum promotione , novi papae creationem accelerare decreve- 
runt. 

37. Monuerant jam per litteras Urbanum cardinales, ut nomen & infig- Etedio tu» 
nia pontificis deponeret , haud ignorans faCtam per impreffionem eleCtio- mcotis vlI ‘ 
nem fuam , ipfo jure nullam effe $ at ille jure fretus fuo , cum nullis voluiffet 
monitis aut precibus obfequi , die 2 o. Septcmb. non in fefto S. Michaelis , ut 
habet Zantflietus, omnium Gallicorum cardinalium fuffragiis eleCtUs efl 
Robcrtus Gebennenfis , x 1 1. apoftolorum cardinalis. Clemens VILdeinceps 
appellatus, ad cujus perfonam , praeter propria merita , refpedtum habuiffe 
dicuntur propter duo. Primo , quia inter alios erat admodum bene paratus , v;ta t . mi 
totujque agilis & difiofitus ad laborandum. Et fic tenebant eumejfe corda - Clementis. 
tum , & ammofum , £T voluntarium ad exponendam etiam propriam perfo * 

nam ,*tbi necejfe exi/leret , pro liberatione & ereptione Romana ecclefia a ma- 
nibus dtdi Bartholomai mtrufi in ea, me dio pratermijfo , ac ipfam occupare 
prafumentts ;prajerttm cum in talibus pro negotiis memorata ecclefia alias 
exercitium ©> experientiam habuifiet . Secundo, quia erat valde gener ejus, 
cum gradu confanguinitatis fecundum majus & minus attingeret fere om- 
nes majores principes Chrijlianos : Propter quod fieraverant , quod tam con - * 
Jpderntione ecclefia , quam contemplatione fua per fona ,fibi vellent obedtre , ac 
virititer ajpftcre & favere. * 

38. At longe alia erat Roberto fui ipfius opinio, vifcque cardinalium V O- Ipfo repug. 
tis ac precibus acquievit. Audienda eft hic mifli regii aa comitem Flandren- t n * nt * &fl * n ' 
fem cxpoftfio , ex mf. Gemmeticenfi edita tomo 4. hiftor. Univerfitatis Pari* 
fiervfis, pag. 512. (.srdinalis Gebennenfis , prafentibus omnibus cardinali- 
bus in civitate Fundorum . . . . videns fe fic clettum fecundum canonicas fan - 


Digitized by 


Google 


*vj P tUE F A TI 6 . 

Biones , renuit toto pofie , allegans fe defeBuofum, imperitum & infulcien- 
tem , cum maxima humilitate , ita quod videntes provocabat ad fletum , & 

■ omnibus moventibus coaBus confenfit : qui ficut efi genere nobilis , ita mori- 
bus maturus & tacitus, devotus &honeftus. Idem teftatur Hugo cardina- 
lis de Britannia in depolitione fua his verbis : Quando fuit nominatus per di- 
■ Bos cardinales ipfe Clemens , remanebat plorando , excufansfe , quod expe- 
diebat habere altum ,fupplicando quod alium proficerent. 

§. 3. De obedientia utriufque eleBi. 

orbischdf- 39. Audita Clementis ele&ione , ftatim vifus eft orbis Chriftianus tres in 
prusSii" partes divifus, in Urbaniftas fcilicet, in Clementinos, & neutrales. Urba- 
l ' us - num varum pontificem agnovere Alemanni , Hungari , Bohemi , Angli , Po- 

loni , Daci , Sueci , Norwegi , Flandri , & Italiae pars maxima. Clementi pa- 
ruerunt Galli , Scoti , Siculi , Sabaudi , Lotharingi , & quidam Alemannorum 
- populi. Neutrales fuere Hifpaniarum reges , Caftellae , Legionis , Aragonum 
& Navarrae, qui tamen poftea Clementinis accefferunt. Hannones femper 
heutrales fuere. 

Urbanus 40. Cum deploratas fere cerneret Urbanus res fuas , atque ex tot populo- 
impcra^ubi rum defecftione contradas , & plu ribus quotidie dilabentibus, fimulque Ro- 
de vincit. manis & ceteris vicinis vacillantibus, falutem fuam in fummo difcrimine 

politam, nullum vero praefenti procella fubfidium certum adefle , quod a 
luis fperare non poterat , ab exteris quaerere inftituit. Omnia igitur circum- 
fpicienti optimum vifum eft TCarolum IV. imperatorem ad partium fua- 
rum ftudium allicer.e. Is paucis ante' annis , vivente adhuc Gregorio XI. pa- 
pa, Winceflaum filium in regem Romanorum deligi procuraverat , atque 
eleftionis ejas confirmationem ab ipfo Gregorio petens , repulfam fuerat 
paflus, exigente pontifice, ut ante omnia folita praeftaret juramenta. Hac 
capta occafione, Urbanus quod merito negaverat deceffor fuus, ultro in- 
dulgens , WInceflaum , ne quidem ipfo aut patre petente, confirmatum fu- 
turum imperatorem declaravit. Fada eft folemnis haec declaratio ante Cle- 
mentis promotionem die xxvi. Julii mccclxxviii. ut difcimusex epiftola Mar- 
cilii de Inghen uni verfitatis Parifienfis olim re< 5 toris , qui tum Tibure , ubi & 
Hift.unir. Urbanus verfabatur. Papa , inquit, heri publice in confiflorio confirmavit 
Parif. to. 4. eleBionemfaBam de rege Alemannorum per eleBor es , & tpfum denuncia- ' 
vit futurum imperatorem , quamvis ex parte imperatoris nulli ambaffjato - 
res pro eo fuerint miffl. Res pro voto fucceftit Urbano, nam , ut ait primus 
auctor vitae Clementis VII. Eodem tempore , xxix. Novembris mccclxxviii. 
obiit Carolus Romanorum imperator , qui paulo ante illeBus & circumven- 
tus per diBum Bartholomaum intrufum,proeoquod, omiffls [olemnitatibus 
m talibus obfervari confuetis , eleBionem perprius ad ejus procurationem 
faBamtempore Gregorii XI. per eleBor es imperii , de U^mceflao rege Bohe- 
mu filio fuo in regem Romanorum , approbaverat & confirmaverat , etiam 
nonpeiitusptf requifitus per eum ffibt obedire & adharere decreverat , ac 
tpfum pro vero papa tenere habere dijpofuerat ,ficque fervar i & obferva- 

ri voluerat per profatum filium fuum : qui etiam in hoc inh arens paternis ve- 
fligiis ,fic fieri voluit fervavtt , mandavit & ordinavit in regno Bohemia , 
generaliter in ommbu/ terris & dominiis fuis ,fibique & imperio JubjeBis. 
(Nec fuit qui hujufmodi ordinationi voluerit , aut aufus fuerit contraire. Si 
Lib. 1. de Theoderico Niemio credimus, Urbanus ad Carolum imperatorem & Lu- 
xi?^ dovicum Hungariae regem, cujus filiam Mariam duxerat Sigifmundus im- 
peratoris filius natu minor, fe valde humiliando nuncios foos defkinavit , di- 
• verfis litteris propria manu fcriptis , de violentiis & injuriis crebrifque dam- 

nis (ibi per Gallicos cardinales illatis conquerendo. Quod cum pradiBi im- 
perator 


Digitized by 


Google 


FR^FF ATIO. xvif 

perator & Ludovicus audiffent , ipfe Car olus imperatur cum. eodem Urbano 
traftarvit , quod di fiam eletiionem filii in regem Romanorum approbavit , & 
quondam 'Johdnnem tunc archiepifopum Pragenfem , & etiam ad hono- 
rem difii regis Ludovici epifeopum Qmnquecclefienjcm creavit cardinalem. 

Quibus cx verbis patet Carolum imperatorem &LadovicumHungariae re- 
gem eo potiftimum indu&osad adhaerendum Urbano fuiffe, quod Winces- 
laum Romanorum regem eleftum infirmavit, ac futurum imperatorem 
declaravit , ftmulque adfcripftrk cardinalium coetui Pragenfem & Quin- ' 
quecclefienfem antiftites : tametfi Winceflaus de Urbani jure nonnihil du- 
bitafTe uifus eft , cum miflis poftea ad Clementem legatis, iterum petieri^ 
ejus audoritate confirmari, ut ex regiftro ejufdem Clementis docet B2oviu$ 
ad annum 1377. n, 3, r 

41. Quid Richardum Anglorum regem impukrit ad obediendum Ur- 
bano, difeimus ex his Theoderici N iemii verbis : Stantibus autem ijlis, quon- ™ t c l7 ’ 
dam Ricbardus rex^Anglu for orem It^inceflai regis duxit uxorem , propter 
quam affinitatem , inter tpfos tf^inceflaum & Richardum heredes contrac- 
tam , ipfa obedientia Urbano tunc augebatur. Aliam caufam adducit Tho- 

mas w alfinghamus, quod fcilicet excommunicato ab Urbano Carolo rege 
Francorum, opportuna fe Anglis offerret occafio regni ejus invadendi. Sic 
enim ille ad annum 1 379. Sub iifdem rebus venit a Roma archiepifioput 

Caffilicnfts Hibernicus Cum autem venijfet Londonias , habito fermone 

ad populum , denuntiavit regem Franci a & quotquot antipapa adh arebant , 
involutos excommunicationis fintentia : ajfeverans etiam oAngUafore tem- 
pus acceptahtle s tam in caufa regis Anglia ad invadendum regnum Fran- 
ci a , prafertim cum veriftmile e fiet , quo a rex anathematizatus , non haberet 
fiduciam refiftendi. Ex his patet quam vitiofa effet illa Germanorum & An- 
glorum ad lix (io, cum fuis eos potius quam ecclefiae rebus confuluiffe ma- 
nifeftum (it, 

42. Religiofior forte videbitur illuftijs comes Flandriae , qui cum Clc- comes 
menti effet proxima confanguinitate conjun&us , ab Urbano divelli num- dri *’ 
quam potuerit, eum conftanter affeverans fummum pontificem Romanum, 
quem jam inauguratum Clemens ipfe , tum di&us Robertus de Gebennis , 
fibi fcripfiffet libere & canonice eledtum i unde cum poftea creatus ipfe pon- 
tifex litteris comitem vehementioribus allicere tenta ret, priores litteras his 
pofterioribus , beneficiaque comes opponebat, quae tum fibi impetraverat 

ab Urbano pontifice, quamquam valde vereor, nc fpe majorum ab Urba* 
no beneficiorum, eidem fuerit ita addidtus: quem , nuntiata a Roberto de 
Gebennis ejus eled:ione, vehementer gavifum tradit Thomas Vf alfingha- 
mus , quajiper ipfum , Robertum , multa effet apud papam fatfurus & im- 
petraturus , nec jecus accidit. Nam ftatim Urbanus S. Donatiani praepofi- 
tum ad fedem Morinenfem comitis precibus tranftulit, praefedto etiam ejus 
Joco , quem comes poftulabat , quodam alio clerico. 

43. Succeffive cum Florentinenfi ac Pemifinenfi , ticc non Adarchifanis , * inii* P ar« 
fcilicet de Adarchia Anchonitana , & cum dominis Barnabove & Galeatio mHna ' 
fratribus , qui tunc Mediolanenfem & multas alias civitates Lombardia te- 5 £u 5 u»! 
nuerunt , & qui erant de ipja liga contra etclefiaflicam pacem , fecit ,fc eos c1 p- 17 • 
paulatim fua obedientia attrahendo , & cooperante ditio imperatore , juam 
obedientiam pene per totam aAlemanniam dilatavit , inquit Theodericus 
Niemius. . 

44. Clementis obedientiam decoravit facrum purpuratorum collegium, C amerti ad' 
qui cum fint ecclefix columnae, omnefque ad unum , pofthabito Urbano, j'X. cari 
Clementi, quem elegerant, ad mortem ufque adhaeferi«t,nobilioremque ejus 
obedientiam reddidere. Tres tamen Italici cardinales, celebrata Clementis 

Tom.V/I. . • e 


* 


Digitized by GjOOQie 


xvifj P -R-jE VATIO. 

* eledtione, cui nec confenferant nec contradixerant, inTalacozi caftrum fete 
receperunt, non quod , rejedto Clemente, obedire vellent Urbano 5 fed 
quod fciffuram in ecclefia videntes , rei exitum , & determinationem conci* 
lii generalis , quod poftulabat Urbanus , exfpedtarent , ut cui contendentium 
fibi parendum eflet , agnofcerent. Extat hac de re Jacobi de Urfinis cardi* 
nalis declaratio, anno mccclxxix. diexm. menfis Augufti coram notario 
fadta apud Raynaldum 5 cui declarationi potius credendum cenfemus,quam 

* aut his audtoribus , qui cardinalem eumden* in Urbani obedientia mor- 
tuum , aut qui ad extremum ufque Clementi adhaefifle tradunt. 

45. Quoa fpedtat ad duos alios cardinales, certum eft eos in Clementis 
obedientia inconcufle perfeverafte : immo & cardinalis Mediolanenfis, qui 
Niciae dicfxxvii. Augufti anni mccclxxxi. obiit, morti proximus publice de- 
claravit Bartholomaei eledtionem nullam , Clementis vero canonicam & va- 
lidam , petiitque hanc fuam declarationem in cunCtis orbis partibus publi- 
cati : quae quidem declaratio exftat apud Bulaeum edita tomo 4. Hifb Uni- 
vcrfitatis Parif. pag. 58 6. 

46. Jam praediximus , tres, ex defignatis ab Urbano cardinalibus, obla- 
tam dignitatem repudiafle,duofque alios. Pileum de Prata , Ravennenfem 
vulgo appellatum , & Galeotum de Petra-mala , ea fufcepta , defecifte ad 

Gobci. 6 . Clementem : immo fi Gobelino Perfonae credimus, ipfe Pileus in majorem 
«at. c.gi. jjy.fr am contumeliam , capellum , quem ab eo infigne cardinalatus accepit , 
Papia inforo publice combufflt. Sed qua levitate, dimiflo Urbano, ad Cle- 
mentem te contulit , ad Bomfacium IX. reverfus eft. At ex omnibus cardi- 
nalibus , qui Clementi nomen dederant , ne unus quidem, quem fciam, eum 
aliquando dereliquit, omnibus ad mortem ufque ejus in obedientia perfe- 
verantibus. 

Carolus rex 47. Ex regibus & principibus Carolus V. rex Francorum , qui litterarum 
litteratorum amator erat fummus admirator ,jus ex aquo ut dicere- 

tur tn primis curabat ,judiciifque frequenter aderat , in pauperes liberalis & 
beneficus , proptereaque Sapientis nomen merito affecutus , quique in omni ge- 
ner e lefiijpmos viros habere voluit , primus omnium, non coeco impetu, 
fed poft: maturam & accuratam difcuftionem , Clementem agnovit pro ve- 
ro ac legitimo Romano pontifice. Is poft faClam Urbani eledtionem , fecre- 
te monitus fuerat, ne litteris nunciifve ab Urbano fibi miftis fidem ullam ad- 
hiberet. Annales Fr ancta , inquit Paulus Emilius , auttores fiunt purpuratos 
quamplur imos , Poft dele Sium Urbanum , extemplo ad Francorum regem mi- 
fijje , ne fidem ullam haberet litteris nunciifve Urbani ,fe pontificem maxi- 
mum creatum nuntiantis. Idque confirmat Petrus de Croflo papae camera- 
rius in fua depolitione , his verbis : Poft coronationem quadam die , cum ficri- 
beretur & notific aretur ubique coronatio ipfius Bartholomai,prafatus domi- 
nus camerarius fcripfit propria manu regi Fr ancta ,prafente domino cardi- 
nali S. Euftachii y per litteram credentia per Petrum de Adurlis , quod cave- 
ret fibi , ne crederet qua fibi fcribebantur , quia faBum non fic fe habebat. Sed 
Tom.4. hlft. & Henricus de Hama in dialogo de Schifmate, unum afferit cardinalem fe- 
creto fcripfifte regi Francorum, ne ullis cardinalium litteris, nec etiam fuis 
fidem adhiberet, quamdiu Romae eflent, quia metu tenebantur populi. Si- 
miles ab aliis regibus, praefertim JSIavarrae & Portugalliae acceptas fuifle lit- 
teras-obfervat Baluzius in notis ad vit. paparum Aven. pag. 1 006. 

48. His acceptis litteris, Carolus, ut erat Sapientiftimus, nihil fibi praeci- 
pitanter agendum ratus, omnem adhibuit artem & machinam, utdefadti 
veritate erudiretur ad plenum. Nam praeter litteras quas a purpuratis acce- 
pit, die xv. Julii allatas fibi per Nicolaum de S. Saturnino ordinis Praedica- 
torum, natione Arvernum, facri palatii magiftrum & dodtorem theologum 5 


Francorum. 
Paul. Emil. 


Digitized by 


Google 


P RJBFJTitX *ix 

jam publicum inftrumentum die 2. Augufti fcriptum, fibi fuerat tranfmiflum 
per epifcopum Famaguftanum & praedirum Nicolaum de S. Saturnino , ac 
circa medium Augufti praefentatum , quo. cun< 5 tis teftatum volunt irritam 
e(Te Urbani ele&ionem. Jamque longe antea per communem famam plu- 
rium Roma redeuntium * certa fibi fides fa&a fuerat de impreffione, deinde 
mcnfe Maio per Petrum de Caftro-Villano fervientem armorum $ tum ini- 
tio menfis Junii per quatuor fecretarios fuos* & per quatuor famulos trium 
cardinalium, vocetenus eruditus fuerat 5 immo & per ipfos Urbani legatos > 
quos ille ad Carolum menfe Junio deftina verat» Nam cum ex eis unum rex 
fecreto interrogaflet , is impreftionem ingenue confertus eft , licet dominum 
fuum , quod de ea effet inculpabilis, nifus fuerit excufare. . 

49. Cum itaque fa&um die 2. Augufti, nomine cardinaliurjKaagniafc 

• cxiftentium , de vitiofa Urbani ele&ione inftrumentum , atque en^flicas ad 
» omnes fideles ea de re 9. Augufti epiftolas accepiflet Carolus , coa( 5 to ad hor- 
tos Vincennarum patrum , procerum ac dodhrtimorum virorum concilio > 
rem, ut erat, expofuit, atque, ut ait Paulus Emilius , confenfu fex archiepifi 
coporum , triginta epifcoporum , complurium coenobiorum patrum ,fimulque 
theologia j uri [que civilis & pontificii profejforum conftitutum , cardinalibus 
Romana comitia fando improbantibus non afientiendum, nfi majore confi- 
ho , gravior e que deliberatione. Atubi per certum nuncium atque fibi fami- 
liarem $e notum audivit , eofdem cardinales Fundis exiftentes , Robertum 
Gebennenfem in fummum pontificem diexx. Septembris elegiffe* atque ejus 
promotioni degentes Avenioni purpuratos affenfum praebuifle, rogatus ut fe 
vellet declarare , nec differret amplius 3 convocavit pr alatos , clericos , confih j 3e . Fab. ;a 
Harios, fuos, & alios nobiles Parifius exifl entes pro tunc , in magno nume- 

ro , qui ad eum accederent ad nemus Vincennarum ; quos ibi congregatos fi - * 

gillatim adjuravit , quod omni favore poflppfito , fibi confiuleretur , quid in 
hac materia effet ad urus ; atque ex cotum juratorum fent entia caufam Ur- 
bani , ut vi vitioque creati , averfatus , agnovit Clementem , ut piis liberifque p au i. Emii. 
Fundanis comitiis le&um pontificem. Fada eft haec declaratio xvi. Novem-* 
bris mccclxxviii. Eamque confirmavit rex Carolus in tertio celeberrimo 
conventu apud Vincennas, praefentibus quatuor cardinalibus, die feptima 
menfis Maii mccclxxix. Univerfitas vero Parifienfis , quae hadtenus neutram 
in partem inclinare voluerat, tamdem ad regis inftantiam, Clementi cenfuit 
obediendum die xxn. Maii , repugnantibus tamen Picardica & Anglica na- 
tionibus, quae neutri favebant# Hujus declarationis a< 5 tum habes apud Bu- 
laeum in Hift. univerfitatis Parifienfis. Ceterum , ut quam religiofe in hac 
tota fchifmatis materia fe geflerit , rex Carolus coram amnibus palam face- 
ret, ipfo quo obiit die xvi. Septembris mccclxxx. accerfito publico notario , Rayn. ad nm 
teftatus eft, fe non invidia , odio vel favore motum , non ex cognatione car- I380, "• l0 * 
nati ,feu ex alia inordinata affedione quacumque , fed ex determinatione & 
declaratione cardinalium, praelatorum, do&orum , ac confilii deliberatio- 
ne intervenientibus , exiftimantem bene agere , adhaefifte Clementi, paratum 
eum, quem pro vero pontifice concilium declaraverit, agnofcere. 

50. Caftellae Legionifque regna fummo cum imperio adminiftrabat rex 
Henricus, qui ut fcirtam inter duos de papatu contendentes ecclefiam vidit* rolum orat * 
Rodericum Bernardi & Petrum Fcrnandi dobtcrrem , legatos ad Carolum 
Franciae regem mifit, qui fuo nomine rogarent , ut ad neutram partem an- lioncm - 

te vellet deflebfere, quam ipfe cum aliis Hifpaniarum regibus, communica- 
to confilio, fcirent veritatem, & tenerent partem veritatis in fa< 5 to hujus 
fchifmatis. Quibus rex refpondit , quod ipfe inforrnatus erat de veritate ,fi- 
cut poterafjjeri ,per homines inhumanis , & quod ipfe non poterat differre 
declarationem , quia ageret contra confidentiam / quia nullus modus proba - 


Digitized by CjOOQie 


Johannee 
rex flcnriri 
filius jure 
utriufque 
difetiifo | 


Adlwret 

Clementi. 


XX . P RAE F A TIO. 

tionis poffet inveniri in ifla materia , nifi quod Jciatur veritas a parte inte- 
riori conclavis, 0 alius modus a parte exteriori. Nam dicebat ipfe , quod 
impojfibile effet alium modum probationis invenire .* A parte utique exte- 
riori efl, ut tpfe dicebat, imprepo Romanorum, clamor populi dicentis: Ro- 
manum volumus aut Italicum , alias omnes moriantur 3 mvafio conclavis 0 
dijruptio , 0 fuga cardinalium ad diverja loca extra Urbem 0 in Urbe . 
Item , a parte interiori conclavis , [cire mentes cardinalium , qua intentione 
elegerunt. Et quia omnes fub juramento afferunt ,Jeelegifie metu mortis, alias 
non f aduri, videbatur [ibi, quod ifid erat [ufficiens fili probatio. Sed quod 
rogabat regem CafielU , fimo a fe informaret de veritate plenius quam poffet , 
namju^ujit ad janda Dei evangeha , 0 reliquias confervatas in capella, 
qua erwMkillo palatio , quod nulla ajfedione ducebatur in ijlofado , fed, fo- 
tum fcmtt,quod eleftio primi e ledi erat imprepva ; fecunda erat fada de • 
voluntate libera cardinalium , 0 canonice celebrata. Et ideo adharebat ifii 
Clementi , ut vero papa.fequens vejhgia pradecejjorum fuorum , qui femper 
fieterunt pro fervitio Dei ,0 ecclefia catholica honore , etiam fub magnis pe- 
riculis. Et jurabat ad illas fandas reliquias , quod fi ipfe fciret indubitabili - 
ter , quod primus eledus ejfet verus papa *, quod ipfe dimitteret Clementem , 
0 adh&reret primo , etiamfi omnes nomjpes ejfent contra. Haec Roderici 
Bernardi verba , quae mirum in modum-.ea confirmant , quae Carolus rex 
morti proximus declaravit, recitata funtab eodem Roderico,Romae primum 
coram Urbano , deinde in celebri conventu apud Medinam dei Campo co- 
ram Johanne rege, Henrici filio & fuccefTore 3 exftantque in notis Baluzii 
ad Vitas paparum Aven. tomo 1 . pag. 1 274, 

5 1 . Hoc Henricus accepto relponfo , neutri adhaerendum cenfuit , nec 
multo poft 30. Maii moriens, Johannem filium , ut eodem fe modo gere- 
ret, adhortatus eft. Verum urgente utroque contendente , ut fe verum pon- 
tificem agnofeeret, non regem Franciae folum confuluit , fed utriufque ad 
papatum contendentis jus per fe inveftigare decrevit. Itaque miflis Romam 
■^venionemque legatis, oculatos teftes ferutatus, faventium utrique parti 
rationes &teftimonia accurate difcuflit. Sed & coram fe in numerofo apud 
Medinam dei Campo conventu, prsefentibus ac perorantibus pro parle Ur- 
bani Francifco de Urbino epifeopo Faventino, & Francifco de Siclenis le- 
gum profeffore 3 ex parte vero Clementis Petro de Luna cardinali , in pra- 
fentia archiepifcoporum , epifcoPomm , ac nobilium , 0 militarium , 0 quam - 
plurium in jacr a pagina magiflr orum, dodommque juris canonici & civi- 
lis , 0 aliorum multorum etiam litteratorum regni [ui , examinatis diverfis 
trada(ibus 0 feripturis , qua hinc inde emanaverunt , tamdem in civitatem 
Salmanticam cum tota curia fua & fequela fe contulit, atque ibi die domi- 
nica xix. Maii mccclxxxi. celebratis in ecclefiacathedralimiffarumfolemniis, 
pradente praelatorum, procerum, & litteratorum virorum multitudine cq- 
piofa , abje&io Bartholomaeo , Clementi adhaefit , atque fuos ei adhaerere juf- 
fit. Adhaefionis inftrumentum edidit Raynaldus ad annum 1 38 1. num. 30. 
8 c Baluzius tomo 2. Vit. paparum Avenionenfium. Quantam autem adhi- 
buerit diligentiam rex Johannes examini juris utriufque pontificum, teftan- 
tur amplilnmi duo codice$ manuferipti in majori forma , in quibus a< 5 ta va- 
ria, depolitiones, tra£atu$, & alia hujufmoai materiam tangentia conti- 
nentur : quorum alter ex bibliptheca Harlaeana tranfiit in Chauvelinianam , 
alter exftat in bibliotheca Colbertina num. 8 1 £ De quibus vide quae ferip- 
fit Baluzius in notis ad Vit. pap. Aven, tom. 1 . p. 1 2 g 1 . 

52. De hac Johannis ad Clementem adhadione , fic loquitur audtor vitae 
pAise Clementis VII. jf oh annes rex CafielU habita plena informatione Ju- 
per intrufione didi Bartholom&i , 0 Jubficuta eledione canonitm didi Cle- 
mentis 


Digitized by 


Google 


P RJE F AH IO. xxj 

mentis memorati , cum folemnitate & maturitate debitis, pro parte ditii Cle- 
mentis fe & regna fua declaravit , volens abinde fibi tamquam Romano pon- 
tifici obedire , ficque fieri mandavit in regnis fuis & dominiis per omnes Jub - 
ditos fuos. Ad hoc autem procejpt cum confilio & confenfu unanimi prolato - 
rum , collegiorum , conventuum, ordinum, magiflrorum , doliorum , magis- 
tratuum, nobilium ditiorum regnorum fuorum. Quibus expeditis , ditius 
Gutterus Gomecii perprius epijcopus Palentinus , qui per profatum intrufum 
Bartholomoum ad jlatum , jeu verius ad fajlum anticardmalatus afiumtus 
exjliterat , ip fundae acceptaverat , pro tali , & etiam legato ejus in ditiis 

regnis diu fegejjmmt , de promtjps etiam informatus , ad cor rediens , ditium 
Bartholomoum abjuravit ad ditium Clementem Je convertit *ipfumquc 

verum fapam profitens , Bartholomoum abrfbgans , flatum profatum ab ipjo 
receptum totaliter relinquendo . Et idem per omnia fecerunt multi alii , qui 
tam ad 'epifcopatus , quam ad alias veras dignitates & plurima beneficia per 
ditium Bartholomoum intrufum promoti exfliterunt in eifdem regnis, &c. 

53. Petrus rex Aragonum, pofthabitis Urbani legationibus & lcriptis fibi 

miliis, neutri obedire ftatuit, licque ab omni partium ftudio aliquot annis 
abftinuit , dum fuadente Petro de Luna , volens fuper veritate tam eletitonis 
ditii Clementis , quam intrufionis ditii Bartholomoi , plenius informari , & 
profertim cum cardinalibus, qui talium fuper omnes mortales notitiam cer- 
tiorem habebant , mifit Avenionem certos nuntios Jeu ambaxiatores fuos, uti- 
que viros litteratos, providos & difcretos , tam hd ditium Clementem, quam 
cardinales memoratos , qui vice fua fuper promtjps cum eis haberent inqui- 
rere diligentius , quemadmodum perprius Romam mijerat fimili de caufa. 
Audita vero legatorum relatione, receptis, vilis, ac diligentius infpe&is au- 
thenticis ea dc re lcriptis, habitaque regnicolarum multimoda deliberatio- 
ne, tamdem fecundum Clementem judicare, & verum ac legitimum pon- 
tificem declarare inftituerat, cum morte praeoccupatus die v. Januarii mccc 
lxxxvii. prohibitus eft ultimam declarationi manum imponere. At qui ei 
fuccejpt in regno , Johannes dux Gerundenfis ,fuus filius primogenitus , de 
paterna intentione plene certtficatus , promtjps informationibus plenius re- 
cenfitis ,& habitajecum deliberatione cum Juis regnicolis, de eorum confilio 
fgj ajfenfu , ad ditiam declarationem procejpt , &c. * 

54. Neutrius etiam partis fuit Carolus cognomento Malus, rex Navar- 
xx 5 fed neque Carolus diftus Nobilis , ejus filius & fucceflor , qui anno dum- 
taxat mccclxxxx. ad Clementem promulgato edi&o deflexit , fuafu Martini 
cpifcopi Pampilonenlis. Si audtori primae vitae Clementis credimus , Caro- 
lus pater declarationem pro eodem Clemente , quam certis ex caujjs diftu- 
lijfet,facere di fio fuerat ; fed morte proventus non potuit , eam ad ditium 
filium Juum per eum pendam tranfmittens : in qua etiam fibi aflitit & effica- 
citer operatus eft memoratus dominus Petrus de Luna diaconus cardinalis. 

55. Unus ex omnibus Hifpaniarum regibus FerdinandusPortugallix Ur- 
bano conftanter inhaefit , quem fecutus eft Johannes ejus filius & fucceflor. 

56. In Sicilia Johanna regina primum audiens Urbanum adpapatum pro- 
motum ejje,gavifa fuit gaudio magno valde, ac per multos dies Neapoli lu - 
minaria magna, more illius patrio, per totam civitatem in crepufculo vefi 
per tino ad honorem ditii Urbani incendi fecit , nec non ambajpatores ipfi re- 
gina per eumdem Urbanum Jlatim pofl eletiionemfuam dejlinatos, benigne 
recepit , & multis grandibus & liberalibus donariis provenit , ipfique Urba- 
no quadraginta millia ducatorum in auro partim ,partim in moneta argen- 
tea , in illo principio deftinavit , nec non paulo pofl vina, blada, carnes falfas 
& cafeos per mare in navigiis, in magnis quantitatibus fibi tranfmittendo, 
regnum quoque Juum & omnia quo habebat, fibi obtulit. At ubi accepit Ur- 


Petrus re* 
Aragonum 
primo neu- 
tralis, deinde 
dc conten- 
dentium Jure 
inquirens 
obit. 

Vita prima 
Clem.VII. 


At Johannes 
primogeni- 
tus ejus Cle- 
menti acce- 
dit. 


Ad cum et;S 
defle&it rex 
Navarr*. 


Johanna Si- 
ciliae regina 
Urbano lia— 
tim adhz%. 

Theoderic. 
Niem.Ijb. I. 
c. <• 


Digitized by CjOOQie 


quaedam 
Alemanni* 
regiones 
•obediunt 
<ClcmcntL 


Kxij F RAB F ATIO. 

Scinde Cie- bani conliftum de tbllendo fibi Siciliae regno, eoque in Francifcum Praeg- 
nanum nepotulum fuum transferendo , nullo negotio tnduda fuit , etiam 
contra voluntatem didi domini Ottonis mariti ejus , inquit Niemius, ad 
aib^oap .17 obediendumex tunc pradido Clementi ; fed regnicoU Trinacria ipfi Urbano 
fideliter a dha ferunt , quoufque Bonifacius IX. JucceJfor ipfius Urbani ad pa- 
patum fuit ajfumtus. 

57. Jam conflato , uti vidimus , fchifmate , cum ambo contendentes de 
retinendadignitatefua ferio cogitarent , non folum litteris , fed miliis etiam 
ad principes legationibus, jus luum tueri conati funt. Quapropter Tohan- 

ToSS nem ^e Groflo epifcopum Praeneftinum Clemens deftinam ad Carolum rc- 
sabaudTfsc’ gem Francorum 5 ad Hifpaniarum Petrum de Luna 5 Guidonem de Malo- 
wccoad Anglicum , & Guillelmum de Agrifolio ad imperatorem : qui duo 
poftremi Lutetiam Pariliorum advenientes poft Pafcha , recepti funt quam 
nonorifice? nec multo poft Carolum regem , jam Clementis partibus im- 
penfe faventem, in novo apud Vincennas conventu folemni confirmarunt. 
A quo mox digrelfi Guillelmus Metas verfus, Tornacum Guido , legationes 
obituri fibi impolitas, diu ibi , ut convenerat, fruftraque licentiam abs Ro- 
manorum &Angliae regibus exfpedarunt , utriufque adeundi regni. Inte- 
Tim Guillelmus cum vigefimo feptimo die Metas attigilfet , triduo poft con- 
vocato maioris ecclefiae capitulo, multifque & gravilfimis rationum mo- 
mentis probata clero & populo Clementis electione, ut canonica & legi- 
tima, id demum pervicit, uti omnes fe ad ipfum converterent , reprobato 
una voce Urbano : quod porro Lotharingiae Barrique ducatus Clementi ad- 
jecilTe, innuit ipfius Clerrlentis vitae primae feriptor jam laepe memoratus. 
ISJam ubi obfervavit decretum a Carolo imperatore & ordinatum fuilfe, ut 
■in omnibus terris fuis & dominiis fuis fibique & imperiojubjedis , Urbanus 
unus haberetur verus & iegitimus pontifex f. R. E. fubdit : Cecfuit qui bu - 
jufmodi ordinationi voluerit aut au fus fuerit contraire ; comitibus Sdbaudia 
-confanguineo & Gebennenfi fratre didi Clementis , ducibus Lotharingu 
Barrenfi , gf aliquibus aliis comitibus & dominis temporalibus , civitatibus 
locis , eorumque territoriis & dominiis circumadj acentibus exceptu : quos 
Guillelmus de Agrifolio, legatus ad partes illas deftinatus, de juftitia didi 
* Clementis informavit , £5* ad ipfum deduxit , & in bono propofito confirma* 
vit. Ejus etiam opera Leopoldus dux Auftriae junior, in propria terra dtdo 
-Clementi favit & adbajjt , faveri voluit in terris fuis & locis , non tamen 
wmnibus. Id quod confirmat Thomae de Amanatis archiepifcopi Neapolita- 
ni depofitio his verbis : Aliqui magni principes in Alemannia tenent partem 
■Clementis papaJicut e fi dux Aujtria Leopoldus , & duxffuliacenfis , dux 
Barbincia , & dux B avari a. 

58. Ex his quae hadenus diximus, id obfervare licet, quod olim Petrus 
Amelii cardinalis fcripfit, omnes Clementi addidos reges primum edoceri 
voluifle atque informari pro utraque parte de veritate eorum qm propone- 
bantur , tam infado , quam injure , & poftea fe declaralfe pro Clemente , 
<um magna examinatione negotii , probatione lucida veritatis. Contra 
vero Urbani fautores longe afiam agendi rationem tenuilfe conftat ,facile- 
-que polfet pluribus probari exemplis. Primum milii a Clemente, ut praedi- 
ximus , ad Germaniae & Angliae reges cardinales de Agrifolio & Pidavenlis, 
non modonpfos adire, fed nec terras utriufque regni aut civitates ingredi 
funt permilli. Deinde comitem Flandrenfem cupientes ex itinere officiofe 
falutare, tantum abfuit , ut audirentur , ait Radulfus de Rivo , ut ne admiffi 
quidem fuerint ,fed rejedi , ac face fere jujp> nifi vincula mallent exfpedare . 
Denique , ut ne Ultra procedam , Petrus de Sortenaco cardinalis Vivarienfis, 
*n tradat u tum edito de via concilii generalis , aflerit Urbaniftas magis in 


Digitized by CjOOQie 


PRAEFATIO. . _ xxiij 

Urbanum inclinare ex particulari affedione , quam ex zelo juftitiae & veri* 
tatis 5 idque hinc colligi polle , quia informationes 1 veritatis recufant recipe- 
re. Idem quoque teftatur Wenceflaum Romanorum &Bohemiae regem, 
nihil prorfus intendere voluifte , nihil audire ,five conffteret in fodo ,ftve in 
jure, per quod jus illius de Roma r evoe aretur in dubium. 

S. IV. Pracipua rationum momenta, quibus ut er que contendentium 

jus [uum tuebatur. 

59. Non folis ad principes legationibus, aut epiftolis, ac mandatis, fed 
variis etiam (criptis, fuum quifque contendentium jus tueri & propugnare 
tentavit. Primi omnium Baldus de Perufio, Johannes de Lignano , ]urifpe- 
ritorum illa aetate principes & antefignani, difficilem hanc provinciam ag- 
greffi , Urbani caufam do&iffimis juxta ac acerrimis (criptis , quae Odericus 
Raynaldus ad calcem tomi 1 7. Annalium fuorum edidit, defenderunt. Qui- 
bus fe continuo adjunxerunt Jacobus de Seva do&or Bononienfis , & Pileus 
de Prato archiepifcopus Ravennenfis, pariter editi apud Bulaeum in Hiftoria 
univerfitatis Parif. tom. 4. Tum Francifcus epifeopus Faventinus in Allega- 
tionibus ad regem Caftellae , quae fecundo Anecdotorum noftrorum tomo 
habentur ? aliique quamplurimi viri egregii , ex quibus hic juvat graviora . 
excerpere rationum momenta , quibus Urbani jus adftruere fatagebant. 

60. Primum negant nonnulli, cardinales ante elettionem impreffione 

ulla petitos aut interpellatos fuifle , folafque preces ab Urbis proceribus ad- r an °* 
hibitas contendunt, ut vel hac vice pontificem Romanum crearent aut Ita- 
licum : quidquid vero tumultuatum abs plebe infolente fuit , id folum con* 
tigiffe cum renunciatus eft pontifex Bartholomaeus archiepifcopus Barenfis. 
ItaTheodericusa.Niem tertis oculatus, qui Urbano ab epiftolis exiftens , 
hac in re forte fufpe&us videri poflet. Perada , inquit , eledione ^ cum qui - commoti* 
dam de palatio clamaret ad populum , in maxima turba pra foribus didi pa- pSJaS 
latii congregatum > in hac verba videlicet : Barenfis eft eledtus in papam, ad 
hoc vehemens commotio fubitofada eft in populo. Hujus autem commotio- 
nis duas praefertim rationes adducit Niemius. Primo , quia dtttus Gregor ius 
( papa XI . ) habuit quemdam cubicularium, Johannem de Bare vulgariter 
nuncupatum , Gallicum ,feu de terra Lemovicenfium oriundum ,jatis , ut 
fama erat ,fuperbum pariter & lafcivum,qui propter ea nedum aiths Ro- 
manis , fed etiam pro majori parte curialibus erat exojus , & hunc credebant 
didi Romani fuijfe in papam eledum loco Gregorii pr abbati , & de illo tpfi 
Romani falfo errore fedudi dolebant plurimum, & vehemens murmur fac- 
tum extitit inter ipfos. Didi vero Urbani e ledi in papam pauci Romani tunc 
notitiam habebant , 0* ejus habentes notitiam , reputabant ipfum quodam- 
modo pauperem & dejpedum, nec domum vel hortum proprium pro tunc 
habebat in Urbe vel ejus difiridu ....At poftquam Romani in veritatejlete- 
runt , quod didus cubicularius , cognominatus Barenfis , non erat eledus in 
papam , ab incoepto rumore penitus quieverunt, ulterius de ipfis cardinalibus 
(9 eledione fada fe nullatenus implicando. Eadem fere eft fententia Oderi- 
ci Raynaldi, a quo non multum difcrepat Gallicse hiftoriae ecclefiafticae ferip- 
tor abbas Fleurj. 

61. fsAlia etiam hujus rumoris popularis caufafuit , fubdit Theodericus 
Niemius : 7 fam inter illos pr alatos erant tunc aliqui Romani potentes , fcili- 
cet Petrus abbas monachus Montis-Cajpni,^ alii, quorum cujuflibet con- 
fanguinei & amici credebant , quod amicus ejus eledus ejfet in papam : unde 
repente maximus concurfus & ftrepitus equitantium & concurrentium per 
contradas did a Urbis ad ipfum palatium illa tempeftate auditus fuit, ibidem 
durans pene illa tota die. 


Digitized by ^ooQie 


«Te convenc 
rant dc eli- 
gendo "Bar- 
«holoaisco. 


Itle&io libe- 
re fida. 


xxiv P R 2 E FATIO. 

ordinales 6 2, IL Nonlevis effe videtur illa ratio , qqa contendunt ante omnem Ro- 

Sav™ n - manorum tumultum, immo longe antequam intrarent conclave , conve- 
trarent, inter n i(f e inter cardinales dc eligendo Bartholomaeo Barenfi archiepifcopo , qui 
tum Romae venabatur. Nam cum tres in factiones femderentur purpurati, 
fcilicet in Lemovicenfes , qui Pkfta venfem aut Vivarienfem volebant papam? 
in Gallicanos , qui in cardinalem S. Euftachii vota fuadirigere meditabantur? 

in Italicos : cumque exofos Lemovicenfes haberent Gallicani, quorum 
caput erat Gebcnnenfis, malientque Italicum ecclefiae proficere pontificem, 
ouam Lemovicenfem ? idque ad notitiam Lemovicenfium perveniffet : hi 
Gallicanos fupplantare cogitantes , mutato confilio, Bartholomaeum elige- 
re conftituerunt , ad quem proinde omnes tam Lemovicenfes , quam Galli- 
cani inclinabant : quod ufque adeo verum eft , ut tribus antequam concla- 
ve intrarent diebus, Glandatenfis afferuerit in quadam epiftola fua, quod 
brevi magnum onus fuper humeros ejus imponeret , idemque adhuc expref- 
fius dixerit Gebennenfis. 

63. III. Cum conclave ingredi eflent cardinales, deque ele&ione facienda 
tra&arent inter fe , Florentinus qui primam in ele&ione vocem habebat, car- 
dinalem S. Petri nominavit j at Lemovicenfes eum ob fene&utem ad tantum 
onus imparem dicentes, in Bartholomaeum contulerunt vota fua , compu- 
ta t i fqu e fuflfragiis inventus eft ele&us : tum inter fe deliberantes , utrum fie- 
ret proclamatio, an differretur, differendam cenfueruht. Ex quibus non in- 
congrue cpncludunt , electionem libere faCtam & confummatam fine im- 
premone ulla, atque adeo fine ullo mortis metu. Et certe fi timuiffent car- 
dinales , metum illum, ftatim declarata Italici viri eleCtione, deponere po- 
terant , jam laudes & applaufus a complicibus voti fui Romanis pro minis & 
convitiis reportaturi. 

64. IV. His accedit iterata poft tumultum eleCtio , facro collegio appro- 
bante. Nam cum, cardinalibus fimul congregatis, unus affurgens dixiffet: 
Mane cum Barenfem elegimus , nonnulli propter populi clamorem movere 
dubium ; nunc clamore ceffante , nullus quietis nobis poteft allegare mortis 
periculum : videamus jam igitur quid nobis faciendum incumbit.T unc qua- 
fi omnes, aut faltem duae partes oc ultra Barenfem elegerunt, 

65. V. Ratio , ex hac nova eruitur forma eligendi , ut e fiet verus papa, quae 
tum primum eo creditur confilio inventa &ufurpata a cardinalibus, ut aper- 
te conflaret Bartholomaeum, nulla habita impreflionis ratione, in papam 
.affumtum , atque alias, pacatis rebus, affumendum alium fuifle neminem. 

66 . VI. Cum ad fedandam populi commotionem unus fuggefiiflet, fin- 
gendum efle cardinalem S. Petri cffeelcttum , refragantibus aliis, Petrus dc 
Luna conftanter profeffus eft, malle fe mori, quam reverentiam non vero 
papae facere. !Non conflabo , inquit, vitulum , nec coram Baal fleftam genua. 
Igitur cum cardinales omnes adeo abhorrerent a fi<ftione,quis credat eos 
non fponte fuas contuliffe voces in Barenfem archiepifcopum ? 

67. VII. His adde, quod omnes cardinales Urbanum libere inthroniza- 
inthroi£' tunt, corona veruntque, ac litteras ad univerfos orbis principes de ejus elec- 
tione dederunt, in quibus faltem tacitum purpuratorum confenfum adver- 
tunt : quem fufficere contendunt ad afferendum verum & certum ejus pon- 
tificatum. 

68. VIII. Poft fadam papae coronationem , omnes ei cardinales obedie- 
& runt , ei in confiftoriis publicis adfuerunt, gratias & beneficia ab eo petie- 
runt & obtinuerunt , obtentaque retinuerunt. Legitimum ergo papam eum 
reputabant. Unico hoc argumento utitur Hermannus Cornerus ad com- 
probandam canonicam Urbani eled ionem : Faffa ele Bione Urbani, pofl tres 
aut quatuor menfes , difti cardinales & ceteri pr dati ab eleflo U? confecrato 

papa 


’£le&ionis 

-reiteratio. 


Elcftionis 

'forma. 


Cardinales 

abhorrebant 

afi&ione. 


Bartholo- 
nzum 
n 

«arunt, 


Benflficia ab 


Digitized by LjOOQIC 


luerunt. 

Vita prima 
Gregorii. 


. P RAd F ATI 0 . xxv 

papa Urbano benedictiones papales , beneficia , bullas , abfolutiones recepe- 
runt: qua omnia confenfum manifejlum in electionem faciam & approba- 
tionem ojlendebant evidentem . 

69. verum haec & hujufmodi argumenta non multum moverunt eos , 
qui flabant a Clemente. Nam & ipfe fuos invenit fautores & patronos, qui do Clemen- 
fcriptisejus promotionem aperuerunt. Hos inter recenfent Jonannem Fabri tl,papatu * 
Attrebatenfem, S. Vedafti Abbatem , Petrum de Barreria epifcopum Auguf- 
todunenfem, anonymum monachum Clarevailenfem, priorem Carnoten- 
fem Raymundum Bernardi , & alios plures , ex quorum diflertationibus 
aliifque partis Urbani , jus utriufque contendentis adeo perplexum evafit, ut 
vix dijudicari poffet, ad quem amborum papatus pertineret 

70. 1 . Qui Clementis partes tuebantur , ni ante Urbani electionem, ea du- 
rante , & poft fadam ejus coronationem perfeverafle imprePionCm & mor- eledionem 
tis periculum , ac confequenter nullam lpfo jure ejus eledionem conten- faaa ‘ 
dunt : ad quod demonftrandum, non ex folis Clementinorum , fed ex ipfis 
Urbaniftarum teftimoniis lucem inquirendam autumant. Impreflionem 
accurate defcribunt audor vitae primae Gregorii XI. qui Romae exiflens , te- 
Ilis oculatus, quae propriis haufit oculis, aut quae a cardinalibus didicit, re- 
fert 5 & Cornelius Zantflietus Urbanifta in Chronico a nobis tomo quinto 
hujus Colledtionis edito , ex quorum relationibus, aliifque, nonnulla libet 
obfervare, unde veritas faCti utcumque demonftrari poteft. 

71. Primo quidem conflat Romanos, vi vente adhuc Gregorio, fed aegro- 
tante, inter fe oc fuae nationis praelatos habuifle confilia , ut eo defundo, Ro- 
manum vel Italicum haberent pontificem : ad quod etiam incitabant & in- 
flammabant eos pracipui prdati, immo & eis donaria magna promittebant , ' 
fi ipfos eligi procurarent . Id praefenfit ipfe Gregorius , qui accerfito caflri S. 

Angeli cuftodi prohibuit , ne cuiquam poft mortem fuam traderet arcem, 
nifi de degentium Avenione cardinalium aftenfu 5 bullamque ad facrum col- 
legium dedit, ut futuri pontificis eleCtionem accelerarent, ne quid eis finif- 
tn ex parte Romanorum accideret : quam bullam auClor minime fufpedus 
Odericus Raynaldus edidit ad annum 1 378. num. 3. Sed quod his majus eft, 
cum adhuc Avenioni refideret Gregorius , fub finem Augufti anni mccclx- 
xvi. acceflerunt ad eum Lucas de Sabellis princeps % Romanus , & alius , ex 
parte Urbis & civium Romanorum nuncii , rogantes ut fe Romam transfer- 
re , & continuam ibi refidentiam facere dignaretur : alias certificabant eum - 
dem nomine quo fiupra , quod Romani providerent fibi de papa, qui Roma 
moram deinceps contraheret cum eifidem. Haec teftatur in depolitione, quam 
initio fchifmatis emifit Nicolaus Aymerici ordinis Praedicatorum , inquifi- 
tor Aragoniae , qui tum erat Avenione. Idem afferit Petrus Roftagni , domi- 
nus S. Crifpini, in feripta ad Johannem regem Caftellae epiftola anno mccc 
lxxx. die x. Septembris , quod nimirum cum ipfe eflet Romae in caftro fanCli • 
Angeli, cujus cuftodiam habebat ejufdem Petri nepos, tractatum fuit per 
nonnullos Romanos , etiam indudione illorum de Italia, qui temporalis do- 
minii ipfius ecclefia fubverfionemprocuraverant *, quod fieret per Romanum 
populum ex eis unus antipapa , Gregorio vivente & in Avenione extfiente. 

7 2 . II. Conflat etiam , defundo Gregorio , bandarenfes feu Urbis redo res MortuoGre. 
faepius in Capitolio congregatos tradafie,qua tamdem via papam Romanum uTbe 
aut faltem Italicum haberent, atque adeo optimates & nobiles Romanos, 
qui plebem continere poterant, Urbe ejecifle, atqutf eorum loco rufticorum purpuratis 
fex millia advocaffc, qui cardinalibus terrorem incuterent : atque ne Urbe m ’ 
egredi potient , cuftodiam portarum & pontium fadiofis commififle. Id 
patet ex confeflionibus Francifci Faventini epifeopi Urbariiftae, in quibus 
haec legimus : Officiales Romani tenuerunt diverfa confilia in capitolio juxta 
Tom.VIL 


Tomo a. 
Anccdotor. 
p. 1054. 


CT 

£> 


Digitized by 


Google 


xxvjj P R AB F A TI O v 

morem , in quibus tradatum fuit , 'quis modus per eos teneri deberet in elet - 
ttone papa , atque cuftodiam pontium portarum Urbis ,pr&ter portam pona- 
tis , qua eji juxta cafirum , habuerunt : nobiltbu[que Romanis mandaverunt 
. fub poenis , ad tempus de Urbe excedere , & prafati officiales Urbis , penden- 
tibus decem diebus, mi effluxerunt inter mortem pradidi Gregorii& introi- 
tum conclavis ,femel adunatis cardinalibus pluries fupplicaverurit atque re - 
qmfierunt , ut eligerent papam Romanum vel Italicum. His concinit Corne- 
lius Zantflietus & ipfe UrDanifta in Chronico : Quo defundo , inquit , fcili- 
cet Grcgorio , officiales & redores populi Romani, cum aliquantis Italicis 
prolatis , pluribus vicibus & horis fujpedis , diverfa confilia tenuerunt in ca- 
pitulo Urbis contra collegium cardinalium pro tunc Roma conflitutorum % 
quorum quatuor erant Salici , ceteri xn. Cifilpini. In quibus quidem trada - 
tibus decretum & conclufumfuit per Romanos, ut cardinales compelleren- 
tur eligere papam Romanum vel Italicum , ut fic fedes apofiolica de cetero in 
Italia remaneret. Stattm ergo didi r edor es mif erunt ad caJlella,pro fex mil- 
libus ruJlicorum,qui Junt de obedientia & comitatu Romano ,& fub domi- 
nio Romano gubernantur. Hi fic , ut profertur, vocati, Romam armati in- 
traverunt , quotidie vocibus inconditis cardinales Gallicanos irritantes , ac 
verbis injurtofis contra ipfos cachinnantes. Intromiffis ruflicis , mox omnes , 
qui pridem deputati fuerant ad cuflodiam portarum spontium, & exituum 
urbis Romano , amoti funt , & novi cu/loaes illic locati , ne quifquam de car- 
dinalibus pojfet aufugere, nec quifquam de fatellitibus cardinalium aut ex- 
terorum , qui non erant Italici ,permiffus eji cultellos longos aut arma defer- 
re, ut per hoc medium & omnis materia renitendi vel contradicendi coeptis 
Romanorum tolleretur. Pofiquo r edor es Urbis jufferunt difcederc a Roma 
omnes nobiliores notabiliores civitatis, necquemquamiUorumadeffeper - 
mi ferunt pro cufiodia conclavis , ut ad nutum fuum eunda diponerentur & 
fuccederent. Eadem gravioribus verbis aflerit au&or primae vitae Gregorii 
XI. apud Baluz. tomo primo Vit. paparum Avenion. pag. 443. a quibus nec 
diferepare videtur Johannes de Lignano , qui pro Urbano fcripfit : unde & 
fincere fatetur ele&ionem nontenuifle,fed fubfecutum facri collegii con- 
fenfum tacitum fufficere. 

ingre(r» 73. III. Conflat denique , & Faventini epifeopi teftimonio comprobatur, 
minnimtTn- milites , occupata S. Petri area, cardinales conclave ingreflos obfedifle*pa~ 
tant Romani pam Romanum aut Italicum clamore horribili & inconditis vocibus, in- 
Tomo t. tentata etiam morte, petentes : Ingredientibus cardinalibus , inquit , in con - 
Anecdot. c ldve ? erat platea fandi Petri plena & populo Romano & aliis forenfibus , 
magna pars populi Romani erat ibi in armis , inter quos ille Barenfis cum 
illis conneftabulariis , qui fuerant deputati ad cuftodtam conclavis, ipfique 
Romani ipfa node intraverunt palatium, diverfarum domor um portas 

• 'ejufdem palatii ruperunt , & palatium hominibus armatis circumdantes & 
cufiodientes , altis vocibus clamaverunt : Romanum volumus vel Italicum, 
&c. Eadem habet Johannes de Lignano , qui etiam inter alia addit : In cra- 
Tom. 4 .hift. ftinum ,miffls auditis, cum domini fe diffonerent, ut de eledione tradarent , 
¥niv. parif. CAm ^ am capitolii & ecclefia S. Petri, qua ecclefia eji juxta palatium , inc ce- 
perunt puljaripro congregatione populi , & populus fortius coepit clamare : 
Romano volemo , Itahano non volemo. Fuerunt etiam domini advifati ab 
his qui ab extra cuflodiebant conclave, quorum aliqui erant Romani per do- 
minos eledi , tS? aliqui e\tramontanei , quod nififtatim fine aliqua mora eli- 
gerent Romanum vel Italicum, omnes cardinales erant in periculo , quod 
inciderentur perfrufta, &c. Cornelius vero Zantflietus de hac impreflione 
Tom. j. hu- fic loquitur : Cum cardinales conveniffent ante palatium fandi Petri , in quo 
erat conclave paratum, iterato r edor es Urbis > cum multitudine maxima 


Digitized by CjOOQie 


P R jE P A *fl 0 . *xvij 

Vujlicorum & civium , inconditis vocibus perflrepentes , requiferunt eofdem* 
ut fine refragatione papam Romamm aut Italicum eligerent , alioqum im- 
mineret eis fcandalum maximum & damnum irreparabile. Porro eodem 
fero, quo cardinales pro eligendo papa funt ingreffi, dum janua claufafuif 
fent, tr ederim Romani, qui capita regionum 'vacabantur, cum multitudi- 
~ ne armatorum , contra voluntatem cujlodum , conclavis januas effregerunt » 
violenter funt ingrep , requirentes inclufos,ut papam Romanum vel Itali- 
cum nommarent , alioqum corda populi fic erant Cublevdta , quod non ev ab- 
derent periculum perfonarum. Quibus fic egre aientibus , Romani qui cir- 
cumdederant paiatium , more fuo clamare coeperunt cum in fultu magno, ve- 
lut canes rabidi , £9* lapides fiuper teli a palatu ad terrorem inclufdrum inde - 
finenterj atfaverunt. Deinde effrattis foribus £9* parietibus conclavis cum 
inHrumentis ferreis , irruerunt juper cardinales enfibus evaginatis , claman- 
tes fuo vulgari : Par la bodella de Dio , vo moriere, o faretti papa Romano* 

In quo tumultu ditti cardinales nominaverunt Bartbolomaum de Prinha- 
no Neapolitanum, pro tunc archiepifcoputn Barenfem. Haec vero teflimo* 
nia & alia infinita ; ab ipfis Urbaniftis prolata, magni videntur ponderis ; fed 
longe graviora refert primae vitae Gregorii XI. fcriptor , quae brevitatis ftudio 
omittimus, hoc folum obfervantes, Romanos non folum voce horribili 
indamafle, ut fuperius didum eft , Romanum volumus aut Italicum ; fed 
& aliquos addidifle : Moriantur , moriantur. Illi vero , inquit , qui de direc- 
to erant fubtus conclave, cum ladiis & lanceis ipfius folarium fortiter con- 
cutiebant, adeofdem cardinales amplius terrendum & molefiandum. Ag- 
gravaverunt etiam arundines five cannas ficcas & far menta in grandi 
quantitate , ad fupponendum ignem folario antedifto c propter quoa cardi- 
nales nec immerito turbatiffimt , fere totam no&em illam duxerunt infom * 
nem , &c. 

74. IV. De vi cardinalibus in conclavi illata, infigne Romanorum habe- Ramittioru 
mus teftimonium , Anecdotorum noftrorum tomo fecundo, pag. 1097. Je^SabS-. 
Romani intrantes cum furia conclave , invenerunt aliquos cardinales prop- 
ter eorum timorem fugientes , quos per violentiam & inhonefi* injunftos , 
reduxerunt ad capellam / £9* nififinxiffent aut dixifient, quod eugerent car- 
dinalem S. Petri , omnes fuiffent occifi. 

7 5 . V . Imprefiionem populi demonftrat in primis fadum Petri de Croflo, e u ftos C oh- 
S. R. E. camerarii , ad quem de jure fpedabat conclavis procuratio 5 qui cla- 
more & tumultu Romanorum territus, ad arcem S. Angeli confugit , vices git ad arcem 
fuas epifeopo Mafiilienfi committens , quas ille comitis Nolani & Petri Flan- : An£cli * 
drini cardinalis fuafu vix accepit. 

76. VI. Idem ferendum judicium de confecuta Bartholomaei eledionem 
fuga cardinalium, quorum fex omnino in arcem S. Angeli , quirique extra 
Urbem in loca munitiora fe recepere, aliis in domibus fuis fe abdentibus, 
folo eledo relido. Quorfum enim haec fuga ? quae hujus terroris caufa? nifi 
quod Bartholomaei eledionem nullam credentes , a Romanis timerent, qui, 

ut ait Walfinghamus , crudeliffimi viri funt , (f nulla pietate pr aditu p lg . un 

77. VU. Quamvis Urbanus probitatis fibi famam hadenus comparato, Bartholom. 
atque a facro collegio ideo maxime fuito eledus , quod tantae eum efle vir- 

tutis & humilitatis exiflimarent purpurati , ut de fe fadae eledioni , quam Tifc 
probe fciebat ipfo jure nullam , minime affentiret 3 non erat tamen omnino 
ambitionis expers. Nam cum inflarent apud cardinales Romani , Ut Italicum 
eligerent , ipfe apud Romanos inflabat , ut purpuratis patribus eum com^ 
mendarent. Saltem ea tunc erat in Urbe fama : Qui etiam Bartholomaus , in- 
quiunt in fua relatione cardinales , tum archiepifcopus Barenfis ,poflea , ut af- 
ferunt fide digni, fe multum recommendavit banderenfibus in ecclefia beata 


Digitized by 


Google 


^Cardinales 
■coadi , eum 
inthroniza- 
Tunt. 

Tornat 

Anccdotor. 

5>*5.40S7. 


Tomo f. 
pag. 3 ii. 


Nee reputa- 
bant papam. 


Tomo 2. 
Anccdotor. 
jpag. 1097. 


Promotione 
fuaarUrba- 
nus non . per 
fc principi- 
bus nuntiat. 


Apud Baluz. 
in notis ad 
Vitas papar. 
AvepionenG 
jpag.n X>6. 


jxxviij TRABFATIG. 

JUaria-nova, antequam conclave intraretur. Jngrefiis vero conclave cardi- 
nalibus , fequenti die ]ov\s, pr&fatus Barenfis remanfit in c ameris papalibus, 
O* fuit ter requfitus per aliquos de dominis cardinalibus , qui de Urbe recef- 
■ferant , ut exiret , & noluit exire. 

78. Vili. Jam vero cum (olus efiet in palatio , accerfiti ab eo cardinales, 

ut fe inthronizarent, venire recufarunt, nec nifi minis adducti , cogi potue- 
runt. Audiendi funt hic Romani ipfi, juifu regis Caftellae interrogati : Die 
Veneris de mane , aiunt, B. exiflens in palatio apoflolico , mfit pro cardina- 
libus, qui ante diem confugerant ad caflrum S. oAngeli , 0* pro aliis cardina- 
libus, qui in Juis remanj erant domibus , & reiteratis vicibus fecit eos requi- 
ri, etiam pofl cedulam mijfam per cardinalem Cajlri fuper inthroni&atione 
jienda, ut venirent ad ipfum intbroni&andum. Cardinales vero venire no- 
luerunt Tunc ipfe archiepifcopus Barenfis miflt dicendum vauderems , 

quod nifi facerent cardinales venire ad ipfutn ihthroni&andum , nihil erat 
jadum , & ipfi vauderenfes requ flerunt cardinales exiflentes in caftro,fub 

minis i ut venirent ad eum inthroniz^andum Sed 0’ duo bauderenfes 

iverunt ad cardinalem de Florentia , 0* fibi venire recufanti dixerunt , quod 
nfi veniret ,effet pejus quam heri. Quibus concinit Cornelius Zantflietus 
in Chronico : Itaque fic dtfperfis cardinalibus, Bartholomms in craftino per- 
pendens , quod nullus ex cardinalibus manfiffet cum eo , dixit r edor ibus Ur- 
bis : Ecce vos fecifiis me , fit cardinales contemnunt venire ad me : nifi ergo 
veniant 0*. obediam mihi , nihil aflum e fi. His auditis , r edor es Urbis mtfe- 
runt ad cardinales, qui in fuis hojjnttis latuerant, ut ad fuum papam veni- 
rent, 0* ei obedientiam proflarent , 0* confuetas folemmtates et facerent , 
alias fimili vel m aj ovi periculo fubj acerent , quo pridie. Idem mandatum 
miffum efl ceteris fex in caflro fandi Angeli conclufis : qui finguli metu cor- 
poris indudi, non audentes reludari , eunda ad ordinationem 0 J creationem 
fapalem requifitafacere procef erunt. 

79. IX. Non aliam ob caufam cardinales tam praefra&e detre&abant Ur- 
banum folemni ritu inthronizare , quam quod eumdem una voce negarent 
vere ele< 5 tum : unde didti Romani , juflu regis Siciliae interrogati , praemiflis 
fuperius addunt : Et fuit didum Barenfi, quod in caflro S. Angeli dicebatur , 
fpecialiter per camerarium , 'quod ipfe non erat papa , nec efjet; 0* quod idem 
B. cuidam epifeopo hoc ferenti dixit : Tace, non aicas: ego mando tibi, quod 
amplius non facias verbum hoc. 

80. X. Sufpe&a etiam ipfi Urbano, nec fatis firma videbatur fua elegio 5 

unde coronationem fuam ipfo pafchatis die celebratam non aufus ex more 
fignificare principibus Chriftianis , provinciam hanc cardinalibus imponere 
sion dubitavit , emendicatis , aut potius extortis ab ipfis litteris : quas cum 
poftea Clementinis oppofuiffent Urbaniftae , Guido ae Maleficco, cardina- 
lis & epife. Pi< 5 tavenfisin fynodo Cameracenfi refpondit : Quo deum illas B. 
'litteras petiit, ab omnibus nobis refponfum fuit ei, quod numquam de more 
facrum collegium notificat per fuas litteras eledionem Romam pontificis prin- 
cipibus vel aliis , 0* fic fe habet veritas Ipfe tamen, hoc non obftante , 

cum omni inflantia eas habere voluit. Ad quem finem ? bene potes cogitare 

Jmmo etiam, cum fecundum flilum curia , quando collegium fer ibit , littera 
figillantur fotum fig illis trium priorum trium ordinum , cum adu duo priores 
effent Italici, videlicet Florentinus 0* de Urfenis , fufpicans quod propter na- 
tionem, de qua etiam -erant , ip forum teflimonia reputarentur fujpeda , petiit 
quod alii duo loco illorum figi liarent ,fed r efflentibus dominis Italicis , non 
potuit obtinere , licet contr flatus fuerit contra unum de dominis fatis ; prop- 
ter hoc ad evitandum omnem fufpicionem & fcandalum , quo a poffet inde 
fuf citari) litteras domini concefferunt. His adde quod legitur in Chronico 

r Hermanni 


Digitized by 


% 

Google * 



P RjZFJT 10 . xxix 

Hermanni ComcriapudEccardumtom. 2. Infuper Urbanus fic eletius & 
conjtcratus , coegit cum Romanis ditios cardinales , ut ab eo beneficia pete* 
reni, beneditiionem reciperent reverentiam £$* obedientiam debitam in 
omnibus J ibi facerent , & quod ad principes terrarum & prolatos ecclefiarum 
feriberent y fe ditium Urbanum elegtffe canonice , & ipfum verum & legiti- 
mum papam ejfe Romanum, quo, omnia, fi ex coaaione & comminatione 
perditionis vito s procefpjfent , ut confiant er cardinales antiqui dixerunt , Pro- 
cul dubio ipfe Urbanus antipapafuiffet , & Clemens per eo f dem cardinales li- 
bere & canonice eletius fuijfet, verus papa fuijfet. Ne quid tamen diflimuiem, 
in eodem Chronico additur : Sed alii opinionem contrariam genentes , affir- 
mant Romanos nullam e leti oribus intuli fie violentiam. 

8 1 . XI. Ex Theoderico etiam Nicmio colligi poteft id quod fuperius de- Cardinale* 
monftravimus, haud probatam facro collegio rnifle Bartnolomaei ele&io- 

nem. Nam ubi obfervavit magnam in eo imprudentiam , quod decimo *“ h 
quinto ab ejus coronatione die , adeo dure cardinales increpaverit > fubdit : 

Miror enim quare hoc ipfe fecerit ,Jciens eos parum ipfum pro tunc curare . 

Ut quid enim eum ita delpexerant ? nili quod verum pontificem eum non 
credebant. Et certe ex facro collegio faltem duo cardinales , ante decimum 
quintum a pafchate diem , jam Roma exierant, ut teftati funt frater Ferrc- 
nus de Vergos ordinis Minorum, Martinus de Virdunna canonicus Toleta- 
nus , & Petrus canonicus Tirafonenfis, apud Baluz. tom. 1 . pag. 1 008. 

82. XIL Nec praetereundum eft Urbanum, ubi fe a facro collegio defer- urh.ta.-nun. 
tum fenfit , nuncios duos Carolo Francorum regi , opem ejus ady erfus rebel- rt 
les imploraturos, deftinaffe, quorum alter feorfim ab ipfe rege interroga- tur * 
tus, Romanorum ingenue confeffus eft imprefiionem , dominum fuum, 
quantum in ipfo fuit, excufans. 

8 3 . XIII. Addimus pro coronide celeberrimam illam declaratiQnem,quam DecUmio 
Simon de Broflano cardinalis Mediolanenfis, Niciae ledtodecumbens,mor- 
ti proximus, antequam fuum conderet teftamcntum , coram notario publi- ”S r . oxi ' 
co , pluribufque teftibus, ac praecipue cardinali Florentino , diexxvi. Augufti 
anni mccclxxxi. pronunciavit hoc modo : Dico & affero & aperte declaro, 
eletiionem Bartholomoi , tunc Barenfis archiepifeopi , fatiam fuijfe per tm- 
prefftonem , & nullam ipfo jure ,ficut etiam ipfi reverendijfimi patres & do- 
mini domini cardinales Ultramontani hoc idem declaraverunt & publica- 
verunt , & eletiionem fantiijpmi in Chrifio patris 0* domini nofiri Clemen- 
tis , divina providentia papo V 1 L fatiam a numero fujficienti reverendijfi - 
morum patrum dominorum cardinalium, ejfe validam & canonicam. Quod 
quidem in eunti is mundi partibus publicari mandavit. Hanc declarationem 
cum alia fimili ab Hugone cardinali Sabinenfi , de Britannia vulgo nuncu- 
pato , fadlam poft receptum ab eo facrum viaticum , edidit Bulaeus in tomo 
quarto hiftoriae univerfitatis Parif. pag. 586. 

84. XIV. Si quis forte objiciat Catharinam Senenfem virginem admira- Vifi fan&ita* 
bilem , fanditate & miraculis illuftrem , quae Urbanum verum pontificem p r0 ^£ n . 
agnovit & ubique praedicavit 5 fiBirgittam , quae futurorum praefeia , ipfum te * 
fcnifma diu ante praenunciafte fertur 5 fi Catharinam Sueciam , aut Petrum 
infantem Aragonum , ordinis fratrum Minorum , qui Carolo Francor. regi 
fcripfit,fibi divinitus oftenfum Urbanum folum in Petri cathedra legitime 
federe , ipfique uni adhaerendum 5 fi denique alii proferantur viri fandhflimi, 
qui Urbani partes ftudiofiftime tenuere : nis opponimus S. Vincentium Fer- 
rcrii, qui non modo Clementi adhaefit, fed & tucceflbri ejusBenedi<fto XIII. 
fuit a confeftionibus ; Bonifacium Ferrerii, majoris Cartnufiae priorem, cu- 
ius fan&itateip comprobat nafcens fuper tumulum ejus herba , quae mor- 
bos curabat : opponimus & Petrum de Luxemburgo , cardinalem & epif* 

Tom.VlL h 

*■ \ 


Digitized by CjOOQie 


t 


*Q*Otmata 
-fchifma pe- 
pererit. 

i»ag.«7* 




Tomo t. 
Anecd. pag, 
ttoi. 


sint P RAE F A T 1 0. 

copum Metenfem , de quo vitae Clementis VII. fcriptor haec habet : A die 
quacorpus fuum fepultumfuit in cimiterio communi pauperum , in quo pr a 
nimia humilitate vivens fiam elegerat fe fuit uram , magnis & Jlupendis mi- 
r aculis clarefcere cw fit. Ejus namque tumulum vi fit antes, aut pro fuis lan- 
guoribus gf neo epi at thus fuum patrocinium implorantes , confefltm reme- 
dia invenerunt opportuna, experti junt , nedum liberati a febribus 0* ab 
«aliis infirmitatibus , qua communiter accidere folent , fed etiam coeci vifum » 
fur di auditam , claudi grefjum', muti loquelam , leprofi munditiam funt ejus 
meritis confecuti : fedgtf quod majus eji, plurimi mortui ad vitampriftinam 
funtreflitutt. qua adeo continuata referuntur , quod fere ubique infra pau- 
cum tempus divulgata fuere. Propter quod de diverfis longinquis & remo- 
tis partibus venerunt quamplurimi ad fuum ditium tumulum , qui per prius 
magnis gravati languoribus , ejus meritis & intercejpone Jani & incolumes - 
ad propria redierunt , &c. Hunc non pontifices Avenionenfes , fed Clemens 
VII. papa Romanus fandiorum catalogo infcripfit, xi. Aprilis, anno mdxxxvii.’ 
pontificatus fui anno quarto. Sed & S. Antoninus Florentinus archiepifco- 
pus 3 . part. tit. cap. 2 . §. 1 . obfervat in utraque obedientia , viros religiofijp- 
mos , quod majus efi, etiam miraculis fulgentes extitifle. 

§. V. Quam fune jlum fuerit ecclefia fcbifma fub pontificatu XJrbani VE 

& Clementis V1L 

85 . Si regnum omnedivifum in fe defolabitur , fi civitas aut domus di- 
vifa ftare non poteft 5 quanta fit in ecclefia defolatio fubfecuta ex conflato 
inter Urbanum & Clementem fchifmate, quot & quanta inde mala nata 
fint , quii poffit verbis explicare ? Ea utcumque deferibere tentarunt viri mul- 
ti & eruditione & probitate infignes : quos inter confuli poffunt cardinalis 
Pidavenfis tradatu a nobis edito tomo fecundo Anecdotorum, Colutius 
Salutatus in epiftola ad marchiohem Brandeburgenfem , a nobis etiam ibi- 
-dem edita , & quibufdam aliis epiftolis nondum editis 5 & Petrus Regis ab- , 
ias fandi Michaelis in periculo maris, qui plura hac de re confcripfit. Hic 
ea folum referre fufficiat , quae paucis compleditur primus audor vitae 
Clementis V 1 1. his verbis : Ut in paucis multa comprehendam , hoc in tem- 
pore maligno , ditiique peftiferi fchifmatis occafione , innumerabilia mala 
pericula tam animarum , quam corporum provenerunt : videlicet corruptio- 
nes morum, flr ages plurimorum , aepreffiones bonorum & humilium, exal- 
tationes malorum & vilium, juvenum & indignorum promotiones , eccle- 
f arumque & ceterorum fpiritualium & ecclefiajlicorum aperta venditio , 
harefum & errorum pullulatio, virtutum bonorum operum ceffatio, cri- 

minum & peccatorum multiplicatio ,guerrarum & pr diorum commotio , 
omneque bonum obedientia in contumaciam contemtum converfum efl , 

g$ reiigio in apoftafiam eft redatia. Et quia iftapartim audivi (f partim 
vidi prattic ari; ideo ;ltcet flens & ejulans recenfeo , partem utrdmque tunc 
temporis ex ipfisfuiffe Ufam , ut adverfi culpam reettando , meam excufare 
non videar , cumjatis hoc. vulgus noverit , & officii per me affumti debitum 
kxiflat , ut nulli deferendo ,'ficut meritorum ,Jic& vitiorum veritas confer i- 
batur ; & ftcut de adverfario ,fic de proprio veritas in omnibus referatur . 
Haec praedidus audor, dii fubjicere juvat Conradi de Geilenhaujen W or- 
matienfis ecclefiae praepofiti , viri tum dodrina confpicui , teftimonium ex 
epiftola ad Carolum Francorum regem , quam tradatui fuo de congregan- 
do tempore fchifmatis concilio praemifit : Ex hac , inquit , moderna miferiali 
fchifinatica divifione, experientia quotidiana docente , proveniunt {f in fur - 
gunt animarum corporum pericula , corruptioque morum , quoniam hinc 

flr ages plurimorum, depr effio bonorum humilium , exaltatio reproborum 


Digitized by 


Google 


PRAEFATIO. xxx} 

£5* 'vilium, fhnf licium fedutito , antichrifii introdutiio , gaudium Saraceno- 
rum , tripudium J, udaorum , commotio atque continuatio guerr arum , vaf- 
tatio terrarum & regionum & regnorum ; Jpiritalis mutatio virorum for - 
tiffimorum , ablatio & difppatio ecclefiafitcorum patrimoniorum, [anguine 
martjrum conge florum , ac fidelium devotione oblatorum , fraudatio anima 
defuntiorum ,JcandaliZtatio laicorum , abjetiio & vilipenfio clericorum. De- 
votio Chrifiianorum tepefiet , fidei fervor )arefcet , incorrigibilitas & impu- 
nitas delinquentium coacervabit multitudinem apoftatarum & wobedien- 
tium jfafque nefafque confunduntur , judicia in portis pervertuntur: non 
ea qua Dei, non ea quajujla , fed qua placita fiunt , aguntur , dum quifque 
de principatu ecclefia contendentium , ut multos fiibi fautores allidat, & par- 
tem fuamfortiorem efficiat, nullipotenti prajumet quicquam denegare, qua- 
tenus partem adverjam pofpt infirmare; fe indigni indigne ad dignitates 

promovebuntur , virtuqfi vero , fimplices emeriti , quibus hac jure divino 

& natura debentur , aspernabuntur , cultus divinus minuetur ,fi 'aeramento- 
rum fialutiferorum debita minifiratiopoflponetur , &c. 

86. Inter varia autem quae ex fchilrnate provenerunt incommoda , illud Duo In ea <f. 
maxime eft confiderandum, quod eamdem faepe fedem duo diverfae partis copi. ^ 
occuparent epifeopi , unus legitimus , fpurius alter, & perfaepe indignus uter- 
que, qui plerumque jus fuum tanto aeftu propugnabant, tantaque pertina- 
cia , ut infinitae hac occafione caedes editae , dilperfae plebes, & hereditas Do- 
mini miferrime vaftata memoretur. Exemplo fit ecclefia Leodienfis, quae 

hoc infortunio coepit ante plerafquc alias affici, cum defundto cal. Julii an j 
ni McccLxxvra .Johanne detrkel ejus fedis epifcopq,fuffedus eft per viam Spi- 
ritus-fandi Perfandqs de Rupc-forti. miffi continuo ad Romanum pontifi- 
cem , qui eledionem ejus ex more confirmari peterent. Hi cum appuliffent 
in Italiam , de fchifmate , quod tunc imminebat , a quibufdam cardinalibus 
edodi, primum Anagniam diriguntur, non Avenioncm , ut male legitur 
apud Radulfum de Rivo , ex eoque excerpfitFizenius 5 indeque Fundas , ubi 
eledum reperiunt Robertum Gebenncntem, a quo Perfandus confirmatur. 

Id ubi , fama vulgante , ad aures Urbani pervenit , Horneum epifcopumT ra- 
jedenfem , qui tum Romae agebat, ad Leodienfem ecdefiam tranftulit, quod 
Leodienfi populo pergratum fuit. Rem paulo aliter narrat Thcodericus IjJie- 
mius : Jftis vero fic procedentibus , inquit ,fiuccefifit etiam obedientia ipfius Ur- Ub *• c - *«• 
bani civitas & patria Leodienfis , fugato per Leodienfem quemdam Per fan- 
do de Rupe-forti , quem ditius Clemens dederat eis in epifiopum,fibique Ar- 
tialdo de Horne , tunc Trajetienfi epifcopo,per tranflationem a [ede Trajec- 
tenfiper Urbanum fatiam,fubrogato. Uterque autem , cum generofa effet In ecc i ffia 
ex ftirpe ortus , jus fuum armis defendere ftatuit , tantaque fecuta eft ftrages, ar . 
ut triginta hominum millia hac occafione periifie alicubi me legifle memi- mis tuentur, 
lierim. Tunc invale fi ente fchifmate, ut ferioit Petrus de Herentals prior Flo - Vit. fecunda 
refienfis , Urbanus perfonas ecclefiafiicas dieecefis Leodienfis , maxime in ci- C nc,lt “' 
vitate Leodienfi, fuis privavit beneficiis , qua verbotenus Clementem pradic - 
tum afferebant fore papam £$* pontificem Romanum: unde plure s privati 
tranfierunt ad ipfum Clementem. 

87 . At longe inhumanius habuit Siciliae praelatos adhaerentes reginae fuae Sicili* pr«- 

1 0 »1 • r* 1 i» 1^ 1 ^ a v t ^ 1 * latiClemcn- 


latere , per eumdem Urbanum ad ipfum Sicilia regnum defiinatus , multum ut», t. d, 
crudeliter archiepifiopos , epifeopos , abbates , presbyteros , & clericos , qui cap ' 
ditia regina Johanna adhaj erunt , aliud forte facere non valentes , fi fuis 
proventibus ecclefiafiicis in tpfo regno gaudere volebant , plurimum afflixit -: 
multos eorum in equuleo feu ad quafiiones ponendo ecclefiafiicis etiam prala - 


Digitized by 


Google 


xxxlj ? RrE F ATIO. 

turis , atque titulus -ecclefiaBicis , rebufque ac bonis eorum inhumaniter fpo - 
liando v nec parcendo in hoc atati ,/acerdotio , flatui, aut fiientia vel virtuti; 
nec compatiendo in hoc pr datis 0* epifcopis , etiam quantumcumque mi fer it 
in tanto difcrimine conflitutis , &c. Hanc procul dubio calamitatem plan- 
tfag-**. g erc videtur au< 5 tor vitae primae Clementis VII. in qua haec leguntur : Sic 

tunc incaluit , invaluit & efferbuit fchi fima pr&didum , quod qui prius 

■veri prolati, aut aliorum beneficiorum mtniflri extiterant , adh&rendo uni 
ip forum ( contendentium )per alium de fiedibus aut beneficiis fuis expulfi fiunt , 
0* alit novi eorum loco fubrogati . quod permaxime contigit de adherentibus 
dtfto Clementi, qui per ante a promoti aut beneficiati erant , aut partibus fa- 
ventibus 0* obe aientibus di fio Bartholomoo , qui eos in perfionis 0* bonis adeo 
immaniter per fieCutus efl, quod oportuit ipfos ad difium Clementem recur- 
rere ,0* ut eorum inopia fubveniret , ab tpfo humiliter poflulare , quod ftbi 
non fuit ufquequaque pojfibile , propter obedtentio fua parvitatem, tum etiam 
quia ad hoc 0 alia plurima fibi incumbentia , ei non fupfetebant facultates. 
Propter quod pr edi SI orum quamplurimi * qui perprius abundaverant , erant- 
que viri notabiles , in paupertate 0* mi ferta vivere 0* mori habuerunt . 
■Necundius 88. Verum fi ita dure & atrociter Urbanus & fui in Clementinos irrue- 
*b£bS ti ’ bant > non mitius in ipfos a Clementinis animadverfum fuit. E contrario, in- 
junt urbani- quit Theodericus Niemius , pradifius Clemens in Avenione cum critia fua 
*** re fidens , ut profertur, contra difium Urbanum ejufque cardinales 0* ipfi 

adherentes , poenales proceffius fecit , 0* illorum pracejfuum occafione, magna 
adverfitates ac prevaricationes in diverfis regnis 0* provinciis oriebantur . 
Adulti etiam infeliceiprelati 0* presbyteri ac clerici , qui dtfio Urbano obe- 
dierunt , per plero [que de : alia obedientia per mare [eu terras tranfeuntes ca- 
piebantur 3 0* mate trafiabantur ; quorum multi in aquis fubmerfi , aliqui 
ignibus cremati , nonnulli etiam alia feva morte perierunt. 
manu, re . 89. Nec folos epifeopos & ecclefiafticos viros Urbanus infectabatur * feci 
ISSI 11 * ct * am re g es & principes fibi non parentes , per fas & nefas violabat. 
Notum eft Johannam Siciliae reginam , de ipfo prius praeclare meritam % 
lioc folum nomine , regno ac libertate ab eo privatam , quod prima om- 
nium principum ad Clementem tranfiiflet. nec aliam ob caufam Ottonem 
Brunfwicenfem virum ejus, qui reginae dcfeCtionem impr obarat , exaudto- 
raffe fertur*, accito in ejus locum Carolo Dyrrachii principe, quem regio dia- 
demate propria manu cinxit , cinCtum regno Neapolitano ea conditione 
donavit , ut Francifco nepoti fuo Capuae principatum , Amalfim , Cajetam , 
Avcrfam & plures alias arces traderet , atque ut facilius Siciliae regnum idem 
Carolus acquireret, immenfas ei pecunias conceflit5& ut ait Niemius, 
vb. uc.ix. proprietates 0* jura ecclefiarum 0* monafteriorum Urbis difius Urbanus 
in magna parte , multis civibus Romanis , ad fubveniendum eidem regi Ca- 
rolo inacquifitione regni profati , vendidit 0* aiftraxit, ultra fummam lxxx. 
millia flor enor um , etiam aureos 0* argenteos calices , 0* alia pretiofajoca- 
lia earumdem ecclefiarum 0* monafleriorum in magno numero 0* valore 
alienando , nec non 0* multas imagines fandorum etiam argenteas tunc con- 
flando , in monetam reduci fecit , 0 * pecunias qua exinde provenerunt , ipfi 
Carolo regi, pro folvendisflipendiis fui exercitus , affignando. Neque hic for- 
te ftetiflet pontificis indignatio , ni ftatim Carolus , devi&o & capto Otto- 
ne, reginam, quae fpe vitae redimendae fefe fponte tradiderat, captivam 0* 
diligenter cuflodiendam ad quoddam caflrum in Aprufio deftinaffet, ln cu- 
Lfl>. «. e. 15. jus caftri capella , pergi t Niemius , poflea , cum quadam die oraret , ut fer- 
tur , f e dens ante altare genujlexa , de mandato ipfius Car oli , per quatuor fia- 
tellites Hungaros fuit flr angulata. 

urbanus» 90. Verum pro Urbano, qui tam inurbane erga Johannam reginam fe 

gefferat. 


Digitize! by 


Google 


PRAEFATIO. xxxiij 

geflerat, ipfe poftea Urbani fenfit indignationem, jure regio ab eo privatus, c»mio «ge 
teftante Gobelino. At qui regio titulo exau&oratus ab Urbano fuerat, regis capitut ' 
aud;oritatem & poteftatemaemonftravit*, eodem pontifice Neapoli capto, iwiib,:. 
& in Caftro-novo fub bona cuftodi a collocato. Tunc, ut aitWalnnghamus, cap **• 
metuens fibi papa, mifit ad regem nuncios pro concordia & pace reforman- waifag.p. 
da ; fed rex multipliciter exajperatus , reffondit papam fore falfum , & f em - 34 ‘' 
per conventiones fadas inter eos infregi/] e , & nullum expadis cuflodiJjejfS' 
ideo nolle fe de cetero credere fuis ponfionibus fraudulentis. Verum cardina- 
les de liberatione ejus folliciti , fic tamdem effecerunt, ut rex flendo publice Nion-iib.*,- 
yeniam a papa petierit, eumque donaverit libertate. At quis hoc de fummo cap ' 
pontifice credere poflet ? plures ex iis cardinalibus, qui tunc pro ejus liberta- 
te ferventius laboraverant, ipfe poftea incarceratos oc immaniter tortos, tru- 
cidari crudeliter juffit, atque ihflabulo equorum, in quadam fo/fa repleta calr- 
ce viva , eorum corpora projeci a fuerunt in ea totaliter combujia , in ci- 

neres conver fa fuerunt. 

9 i . Haec dum in Italia agebantur, res graviores nec minus odiofae inquie- UrbtiK eru- 
tum Urbani animum occupabant. HacEenus aegre admodum ferebat, Clc- ^ S [ n 
mentis partes, Galliae & Caftellae regum ipfi adhaerentium potentia fliltas, j“ 
novis quotidie incrementis invalefeere : ne ulterius promoverentur, ad An- H ‘ r P ano »* 
glum Galliae hoftem recurrere ftatuit. Nec mora regem, patruos, & totius 
Angliae praelatos blande invitat, fpecieque religionis inducit , feriptis litteris 
feu bullis amplius triginta , fi Froifiarao fides fit , ad ineundam adverfus 
utrumque regem facram expeditionem ; & commifla Henrico epifeopo 
Norwicenfi provincia praedicandae crucis , eumdem privilegiis ampliffimis 
ad profequendum neeotium inftruit. Denique pro certo habens regni no- 
biles abfolutionibus & indulgentiis parum moveri , nec fine multae vi pecu- 
niae cogi exercitum pofie, decimas redituum ecclefiafticorum tota Anglia 
colligi facile indulget , dum tamen expeditionis dux praeficeretur di&us epif- 
copus Norwiccnfis, qui cum totus flagraret zelo religionis, adeo omnes vel 
primis concionibus movit & accendit, ut pene nullus m tam fbatiofo regno 
reperiretur , qui non vel femettpfum offerret dido negotio , vel de bonis fuit J1 °* 
aliquid erogaret, fadumque eji, ut in brevi magna pecuniarum fiumma , ex 
multis regni partibus acervata , epifeopo deferrentur , & jam inccepit videri 
pojpbile , quod per ante regis confiliariis vel hujujmodi profedionis adverfa - 
rus impoflibile vifum efi ; unde videlicet epifeopo, inter epifeopos regni pauper- 
rimo , fubftantia tanta profedtoni nece faria miniftraretur. Uno verbo ob- 
fervat Froiflardus, Londini & in tota dioecefi colledta librarum quinquies 
& vicies millia : quae fumma regi ejufaue confilio tanta vifaeft, ut debel- 
landis duobus ampliffimis regnis, Galliae & Hifpaniae, fufficere crederent. 

-Sed juvat hic ipfiffima FroifTardi verba promere : A Londre & au dioeefi , il l^-**- 1 **- 
y eut unplein tonneau de Gafioigne dor & dargent ; & qui plusy donnoit , 
felon la bulle ,plus ilgagnoit de pardon on cutUit tout ibyvert & en la ca- 

re fine parmi Angleterre , tant par aumofnes que par difmes des eglifes : cor 
tout ejloit cuillis , & d eux mefmes iis fe tailloient fi volontier , quon amajfit 
' la fomme de vingteinq milies franes. 

9 2 . Annuente itaque rege , mari (e commifit epifeopus cum fuis , praefti- Epifcopu* 
to prius folemni juramento, nulli fe umquam Urbaniftae bellum illaturum. 

Appulit Caletum die xxm. Aprilis anni mccclxxxiil teftante FroifTardo , vel, “ i { trMst ' re - 
ut habet Walfinghamus , medio circiter menfe Maio , ibique , ut profequi- 
tur Froiflardus , ad diem i v. Maii commoratus eft. Habebat inter alios , tres 
duces infignes , & rei militaris expertiflimos viros , Hugonem Cavrelle, Tho- 
mam Trivet, & Guillelmum Hulmen, quorum praefertim confilio uteba- 
tur. His convocatis, quaefivit quo primum vellent arma convertere, pro- 

* Jom.VIL i 

* \ 


Digitized by LjOOQie 


oixxw PRAEFATIO. 

pofitum fibi j inquiens , initium belli ab obfidione Gravelingarum ducere. 
Annuere Thomas & Guillelmus , unus Hugo contradixit , indignum repu- 
Arrrum*vet tans urbem, quam Romano pontifici devociffimam effe conflabat , infeflis 
in f i andrus ' ecclefiac armis-obfideri 5 comitem Flandrix, cujus urbes invadere decreve- 
rat , omnefque ejus fubditos Urbani partes fufcepiffe , eafque hadenus tena- 
ciffime tenuiffe : fatius fibi videri Ariam aut Monaflerium circumvallare. 
Tam falubre confilium , multis corroboratum rationibus, fprevit irrifitque 
epifcopus, feliciarique, quam fperari poterat exitu, fada impreffione, Grave- 
Ijngas flatim expugnavit. Hinc fadus audacior , Dunkerkam urbem muni- 
4iflimam aggrefliis, nullo labore cepit. Eodem prorfus modo Novus-por- 
tus , Burburgus, Poperingha, &: aliae quaedam Flandrix civitates ei cefTerunk 
Quae nova ubi perlata.in Angliam funt , infinita plebis multitudo , fpe ; prae- 
-dx illeda , mare pertranfiit , fefeque illi adjunxit. Sic optimos Urbaniftas ex- 
pilabat epifcopus Nonricenfis,qui recentibus acceptis copiis, quibus Gan- 
davorum triginta hominum millia fefe adjunxerunt, corroboratus, Ipras 
ipns obfidct urbem praedivitem & fortiffimam oblidere non dubitavit. At Francorum 
rex Carolus , audita Norwicenfis epifcppi audacia an temeritate , numerpfo 
•exercitu colledo,Flandriam ingreditur, Iprenfibus laturus auxilium. Re- 
gem contemfit epifcopus j at territps.tanAs copiis; exercitus , ex tam longa 
"Solvit obfi- obfidione aliquantulum jam imminutus, obfidionem folyerp coegit. Pars 
Bergas , pars Burburgum , epifcopusGravelingas fe recepit 5 urbes & oppi- 
XigTaml"- da , qux feflinus invaferat, eadem velocitate amifit, atque abfumto irp- 
'vmitur. naenfo illo thefauro , quem ex eccl^fiarum decimis & fidelium eleemofynis 
collegerat , non fine magno pudore reverfus ellin Angliam , factus populo 
ludibrium & cachinnus. ■ : . . . • * 

'jufTuUrbani 93- His non fradus Urbanus, Johanni Lancaftrix duci eafdem indul- 
iritrtTpV- gentias , eademque privilegia, quae Norwicenfi epifcopo dederat , mifit , ut 
ninm intrat, regi Cafiellx , quem iniquitatis & perditionis filium appellat , bellum infer- 
Su. nam £ °' ret , eumque fingulari diplomate ecclefix Romanx vexilliferum creavit. Ve- 
Waifingh. rum hAC frequens venti & relaxationis concejfio >ut ait W alfinghamus, tarb 
j j«- ium eviluit 0f fordebat in populo , ut pauci forent , qui huic pofiremA crucis 
fignatiom aliquid erogarent. Arripuit nihilominus iter, & in vigilia fandi 
Laurentii, integra claffe, appulit in Hifpaniam , auxilio regis Portugallix, 
^qui & ipfe favebat Urbano , regnum illud invadere proponens. Verum quid 
inde fecutum ? Nihil prorfus ad Urbani votum : nam dux ipfe fic bellum, 
geflit , ut converfa in rem fuam pecunia expeditioni parata , duas filias fuas 
nuptui tradidit, alteram regi Portugallix, alteram Henrico filio regis Caflel- 
Jx j & fic propofito alias infedo , ad propria remeavit. ' , 

AMemanniae 94. Dum res cum regibus fic infeliciter Urbano fuccederet , Romanof- 
luirtantur que paflim pateretur infenfos , ipfos etiam cardinales , quos purpura deco- 
S r cum!Tci- ra verat, unum ei reflare videbatur, ut amice cum ad verfario componeret, 
verfario P .i- a b co multis precibus orabant plerique Germanix principes, qui eidem 

ccm faciat. T . n . , f . 1 » * ■ ,1 1 r 1 • 

Lucx exiflenti legationem hac de re miferunt. Dum eramus Luca , inquit 
Lib. I- c. 66. Theodericus Niemius , quidam magni principes Alemanni pr alati apud 

eumdem Urbanum per quofdam fecretos nuncios eorum follicite laborabant , - 
tonantes eum inducere , ut unionem faceret in ecclefia cum ditto Clemente , 
offerentes ei multa fumtus loco , & alia ad illa perficienda quomodolibet op- 
Part. tit. portuna . Neque repugnabat ipfe Clemens, qui , ut ait fandus Antoninus, 
«gra P ^'. P 4 ." deftinavit folemnes oratores exAvenione Florentiam , qui deprecarentur, 
ut communitas Florentinorum operam daret , ut fieret concilium univer- 
sale, in quo determinaretur uter e duobus verus effet pontifex , & alter apof- 
taticus. Et fi in concilio determinaretur ipfum ejje apofiolicum , decernebat 
Urbanum facere cardinalem [uum , Si autemjuaicaretur Urbanus papa le- 


Digitized by 


Google 


P RAF. F ATIO. XXXV 

gjtimus ,fi totum ponebat in manibus fuis , ut de Je dijfoneret quomodo ei pla- 
ceret multumque commendantes communitatem tpfam , multa obtulerunt, 

(Sh inter cetera , ut Clemens faceret Florentinos vicarios in terris ecclefia vi - 
cims I ibi , & interea reditus ecclefia nulli darentur ,fed tenerentur fequeflra - 
tj pOg communitatem , & ufque ad determinationem caufi poftea declaran- 
da per concUtitm illi confignarentur . Sed qui alias concilium obtulerat, tum 
fe-ab omni colloquio & conventione alienum oftendit, cum ita fe Romanae 
ecdefiae pontificem, exclufo quolibet alio , praedicaret, ut nec jus fuum di£ 
cuti aut in dubium vocari fineret. 

•y 95; Jaradfcm cum Urbanus anno mccclxxxix. colle&o armigerorum Urbani obi- 
opportuno exercitu, autumno appropinquante, redire ad regnum Sicilias tus ’ 
Condetur , mulus fuper quem fidebat fijpitans , ad terram cum pontifice ce- Thco.Nrem. 
cidit vehementer : quo cafupracipiti in diverfis partibus corporis lajus , non 11 ' I,c ' 69 ' 
patuit ulterius equitare. Quapropter Romam , licet invitus & valde reluc- 
tans , fe recipere coadfus eft, ubi demum , ingravefcente infirmitate , idibus 
Q&obris e vita migravit De quohaec habet W alfinghamus : Menfi Ofio- 
km papa Urbanus vi. diem daufit extremum , vir cujus capitofitas multis 
fuit exitio , & fibimet , ut fertur , damno. Arcte tamen vivere dicebatur , ita 
ufr mox e s Carthufienfium &.con[uctudmes , -quantum res patiebatur , imita- 
Rigidus erat fibi , fid fuis multo rigidior ; ita ut delinquentibus num- 
quam ignofceret , aut eorum er umnismtquatenus compateretur, ut probat 
%ac poena Juorum cardinalium ferociter inflitta , & aterna damnatio c arce- 
ris fubfteUta. Praeclara dc eo adhuc archiepifcopo Barenfi narrat Theodcri- 
cus ; a Niem i vir , tcfte Eaynaido , fmcerajidei. At .quae de eo poft adeptam 
fedem apoftolicaita fcribtt, inordinatum in fuos, maxime in Francifcum 
nepotem virum peryerftffirnum , amorem, & immanem in cardinales cru- 
delitatem , quam.vix in truculentiffimo tyranno quifquam poffet excogita- 
re, demonftrant. 

-• 96., Nec betior fuit in Clementis obedientia ecdefiae facies. Is Fundis, ut Ecc,efi * fi- 
didtum eft , creatus omnium cardinalium fuffragiis , fperabatur ubique ha- dientia Clc- 
benduspro vero & indubitato pontifice, propter notam in eledtione Bar- raentis ' 
tholomaei impreflionem. Sed , Domino permittente, nonfic fe res habuit, 
inquit primae ejus vitae fcriptor. Fuit enim ortum fchifma peltiferum in ec- 
clefia., adeoque horrendum & deteftabile , quod vix legitur alias gravius ex- 
titiffe. Totus mundus divifusfuit , fi d, proh dolor ! multo major pars obedi- 
vit {& adhefit memorato Bartholomeo intrufo , immo pro tunc quafi totus 
mundus , & hoc propter ignorantiam veritatis eorum, que contigerant tn in - 
trufione memorata : que licet notoria extitijfent , tamen propter malitiam Ro- 
manorum intrufi, fuerunt multimode palliata , occultata , & aliter quam 

extitiffent , recitata & divulgata ; nec in hoc fuit bene remediatum, etiam in- 
terdios , qui dido Clementi carnaliter perprius magis favere credebantur. 

Nec multo poft Britones, quos in fui tuitionem advocaverat , ab Urbani 
copiis ita deleti funt , ut ex eis quinque hominum millia defiderarentur. 

Hinc fadum cft , ut Clemens de Fundis mutaverit curiam fuam ad locum 
de Splonata, dicecefis Gqytanenfis, & abinde paulo poft cum paucis cardina- 
libus per mare ventrit ^Neapolim ad c Johannam reginam , quae ipfum & fo- 
lemniter & honorifice excepit. Verum nec ipfi tuto fuit ibi 5 & cum utri- ggj"™ 
que , pontifici &; reginae , immineret periculum , ipfum Clementem fubito , P . S 4 ‘ 1 s> 
unde venerat, oportuit remeare , ubi cum pervenifiet i fatis a certo comperit, 
quod diftus intmfus fibi continue infidiaretur , moliebatur que eum compre- 
hendere , aut alias in perfona damnificare : in quo quafi totam Italiam tam 
in terra , quam in mari fibi adhar entem & colligatam , habebat. Si Walfing- p-> 8- 
hamo credimus, Clemens concito fugit ad quoddam cafirum regina Nea- 


Digitized by t^ooQie 


Pag. 494* 


Clemens 


Hr alios de 
«bcdicBtia 
Urbani. 

i*b. i. c. ip. 


xxxvj P R jE F A AT I O . 

polis , quod vocatur 'Spelunca , ibidem latitans ,& 'in terra comitis Fundo- 
rum, > donec furtive tranfveffuscft a fchifmaticis oAvenionem. Itaque, ut 
pergitfcriptor primae vitae Clementis , occurrentibus fibi cafualiter , immo, 
ut creditur ., divina difionente gratia ,-certis galeis & navigiis , menfe Maii 
anni mccclxxtx. mare intravit cum cardinalibus , exceptis duobus , videlicet 
domino ‘Jacobo dejftro HtuliS. Praxedis , & domino fratre Leonardo tituli 
S. Sixtifrcsby teris cardinalibus , qui pro Juorum & ecclefu negotiorum pro- 
fecutione , faventiumque fibi conjolatione , in partibus illis tunc remanfe - 
runt. 9 

97. Cum autem Clemens adhuc Fundis verfaretur,Carolus imperator 
i T.n e io tori *- & Ludo vicus rex Hungariae, miffis ad eum nunciis, rogaverunt ut ab in- 
k l, 2 t ml ' coepto fchHmate refiliens, Urbano, quem ipfi elegerant, obediret. Sed ipfe 
Lib-i.c. 16* Clemens & cardinales ejus , inquit Theodericus Niemius, imperatoris 

■Ludovici regis pr&didorum precibus & rationibus hujufmodi temere obau- 
ditis , dtBos eorum nuncios dehonefiaverunt & male tranaverunt , imnio 
aliquos eorumhoneftos clericos , velut latrones infignes in equuleo tormenta- 
verunt , feu ad qmjlionem pofuerunt,& c are eri manciparunt, in illis 
diutius captivos detinuerunt. 

98. Interim variis proceribus & cenfuris ambo contendentes , feipfos in- 

vicem lacerabant , & fic contigit quod ait Niemius : Pr&diBus Clemens in 
<*Avenione cum curia fua refidens , ut prxfertur , contra dtBum Urbanum 
tjufque cardinales & ipfis adherentes , poenales procejfus fecit. Et illorum 
proceffuum occdfione , magna adverfitates & praevaricationes in diverfis re- 
gnis'^ provinciis oriebantur : multi etiam infelices pr alati, presbyteri , 
clerici, qui ditio Urbano obedierunt ,per plerofque de alia obedientia , per 
mare fiu terras tranfeuntes , capiebantur & male traBabantur , quorum 
mutti aquis fiubmerfi, aliqui ignibus concremati y nonnulli etiam fava morte 
perierunt. Adulta etiam oppida, villa, civitates cafira in eifdem regno 
Sicilia, & in provincia dtcli patrimonii S. Petri in Fu fria , nec non A/lar- 
chia Anchonitana, & Campania 'Romana, alibi per guerras capta & dc- 

Jtrufia, & etiam multa monafieria, ecclefia pene totaliter defolata, 

multa jbrages hominum & depradationes rerum, nec non alienationes bono- 
rum & j urium, proprietatum ecdeflarum monafleriorum , in Urbe & 

aliis diverfis. locis confifientium , fiebant continuo alia innumerabilia ma- 

la fequebantur exinde. 

99. Nec meliorem Clementinorum fortem fecerunt Urbaniftae : Eodem 

tempore, inquit primae vitae Clementis feriptor , erant Neapoli duo presby- 
teri cardinales fupra nominati , videlicet dominus Jacobus de lflr.o , & fra- 
ter Leonardus de Gijfonio , cum multis archiepifiopis , epifiopis, abbatibus £5* 
aliis viris ecclefiafticis , qui difto Clementi obedtebant & favebant , qui una 
cum dida regina (J ohanna ) captivati fuerunt, & demum diutius detenti , 
ac duris carceribus mancipati, in quibus, adminiflrationibus bonifque fiuis 
perditis , in egejlate , panis mifiria aliqui vitam duxerunt, aliqui vero fi- 

niverunt ; inter quos fuit dominus Jacobus cardinalis memoratus, qui totus 
cordatus & intrepidus , fidem fuam illafam fervans , ibi pofl multas affliBio- 
nes vitam velut martjr confummavit. Haec omnia exercebat cardinalis de 
Sangro Urbani legatus, & ab eo in expeditione Neapolitana adjundtus Ca- 
rolo Duratio , qui & vi extorfit a Leonardo de Giffonia cardinali , ut in tem- 

^ aynalJ ad plofanfix Clara facro , folemni ritu , pileum cor dinalitium purpuramque ab - 
•ann. 1381. jecerit, profeffus Clementem non effe verum papam, fi d vitio creatum, mox- 
que in medio templo purpurdejus & pileus fitbjeftis facibus xvm.funt incen- 
fa , ipfeque cum abbate Radegufia & tribus aliis in carcerem conjeftus e fi. 
Verum ubi libertate perfrui potuit, Leonardus ad fuum ftatim Clementem 
convolavit His 


UrbaniAas 
peffime ha- 
bent Cle- 
maentinos. 

iPag. 501. 


«uro. z*. 


Digitized by VjjUV 



P R JE F A T* 1 0 . stxxvij 

i oo. His non obftantibus , crevit fenfim Clementis obedientia. Nam prae- crefcit Tm- 
ter ferenifflmos & invi&ifflmos reges Caftellae, Aragoniae & Navarrae , an- 
no McccLXXxti. tefte Raynaldo f abduxerunt Je ab Urbani obfequio c Iuderti -> tis - 
ni , quos ille qua minis objeci is , qua ofienfa venia (pede , in affictum nijus eji 
revocare . Idem de Rhodiis (cnbit praedibus Raynaldus, quos ad annum 
1 3 87. a (Terit fchifmaticis fefe laqueis irretiifie, abje&o Urbano , qui eam ob 
rem vectigalia , qua in Germania Rhodii magiftro pendebantur ,pontficiqfifi 
co inferri fuffit. Defun&x) etiam Urbano, Flandri magna ex parte accedere 
Clementi. Audiendus hac de re Cornelius Zantflietus : Eodem tempore Fiam - To m. y . h» 
mingi volentes complacere fuo principi , qui erat patruus regis Francorum ■, i us GoUea - 
relido Bonifacio IX. obedire c ceperunt Clementi ,Prater Crandenfes & An - 
tuerpienfes , qui fimul confoeder at i , ab obedientia Romanajedis non poterant 
[equeftrari , quantifcumque t e nt arentur minis aut promijfis. Quod Antuer- 
pienles fpcfrat , hi non ita conftantes in Bonifacii perftitere obedientia. nam 
anho mccclxxxx. ut obfervat Raynaldus, Simon Morinorum epijcopus ad 
antipapam defecerat 3 par iter que oAntuerpienjes ejus laqueis ultro fe irretie- 
runt. 

1 o r . Erant Clementi fex & triginta cardinales , fere omnes Galli ipfi aequi- bcn p e ; g : °^ 
liti , quibus tamen magis ac magis demerendis pinguiora conferebat (acer- t.i cardinuli- 
dotia : qui proinde inltar vigilum tota Gallia pofiti , in vacantes ecclefias bus ' 
opulentiores follicite intendebant, (imulque exorato pontifice plerafque foli 
abforbebant. Ita folts cardinalibus , inquit Bulaeus, & viris potentioribus , 
c colefia facerdotid contingebant. Addit idem au< 5 tor : A clero decima , & ‘ * 

de majoribus ecclefiis , dum pafiore orbata erant , primi anni proventus lege- 
bantur : quod exattionis genus annatam appellarunt , cameraque apofiolica 
deberi contendebant. Tanto vero impurius iftud pecunia genus exigebant , 
quod dux Andegavorum Ludovicus iis aperte faveret. His adde quod fcri- 
bit S. Antoninus : Clemens antipapa Avenione re fidens ,* licentiam dedit eis, v»& fo» 
qui Neapolim pro duce Andegavta retinebant , ut venderentur vafa aurea 
argentea ecclefiarum conflata, ut ftipendia pojfent militibus conduftis con- 
ferre. tndeque notabile detrimentum illatum eji ecclefiis. 

102. Tamdem cum jam ab excitato fchifmate fexdecim effluxi (Tent anni, un.vwf.t« 
geraeretque fub peftifero ejus jugo ecclefia , univerfitas Parifienfis de eo ex- rat pro unio»> 
uinguendo follicita, Carolum Francorum regem fupplex exoravit, ut quod acecclcfl ** 
regiae majeftatis intereffe videbatur, huic negotio unice intenderet. Obfer- 
vat Bulseus primos illos conatus faepe a Petro de Luna cardinali , qui fchif- 
ma occulte fovebat, mala arte elulos retardatofque fui (Te. Verum petente 
demum rege , qua tamdem ratione conciliari res poffe crederet , afflidtaeque 
ecclefiae fubveniri , tres vias five modos univerfitas feriptis ad regem litteris 
gravifflmis aperuit , cefflonem utriufque contendentis , compromiffum , & 
concilium generale, neque his contenta, eadem Clementi & cardinalibus 
litteris aliis infinuavit : quibus ille efferatus , in haec verba fertur erupiffe: Lit- 
terae i fi a mala funt & veneno f a. E contrario cardinales fere omnes, uno ex- 
cepto Petro de Luna , in fententiam uni verfitatis ultro abierunt , ac fuis chi- 
rographis obfignarunt, unde exulceratus pontifex, paucis poft diebus fuffo- 
catus apoplexia Avenione interiit. Non tamen eft praetereundum , tum paf- 
fim diffeminatum Petrum de Luna , e Gallica legatione reverfum , cefflonis 
viam Clementi approbaffe , veluti unicam fedandi fchifmatis rationem, a 
qua nec ipfum Clementem abhorruiffe tradit Anicienfis cardinalis, quin im- 
mo , inquit /pluries renunciare promi fer at , ut legitur in hoc tomo pag. 471» 

Idem teftatur cardinalis Vivarienfis in Gallica ad Carolum regem epiftola , 
hic etiam editapag. 543. Clementem fcilicet elegiffe fecreto viam cefflonis, 
ac de ea fcripfifie priori majoris Carthufiae. nec hanc folum fecreto viam ele- 
Tom.ylL k 


Digitized by CjOOQie 


sxxviij P R yE F A T 1 O. 

gera t , fed ad eam voto, obligaverat fefe , ut legitur in quibufdam a£Hs hoc 
tomo editis pag. 549. Bominus Clemens videns flebilem jlatum ecclefia , & 
quod non erat ad quem recurreret projufiitia confequendd , eidem Compar 
ttens , difpojuit & ad hoc voto (e adfirinxit , unire quantocius ecclefiam per 
' viam cejfionis utriufque. & hoc aliquibus cardinalibus gf pr alatis & domi - 
n&watri ecclefu declaravit paulo ante mertem. His fufftagatur Simon Cra- 
maudus patriarcha Conftantinopolitanus , qui anno m c c c c v i. perorans in 
celeberrimo Gallicano concilio , patrio idiomate haec dixit : Jai cogneu Cle- 
ment , il navoitpas jure a ceder , maisje crois que sil eufi vefiupar ung an, 
que nous eufiions maint enant la paix en 1 ’eglife. fe fuis certam quii me en 
ihargea , gf me le bailla par ejcript, de dire d monfeigneur de Berry , quii 
cfloit tout preft de renone er -d lapapaulte, pour le bien de 1 ’eglife. 

„ e corrupto io3- Ceterum quam dolendam in pontificatu vitam duxerit Clemens , 
«cief. «acu, egregie deferibit Nicolaus Qemangis his verbis : Quid Clemente nojlro quo- 
™ p ' l7 ’ •advixit miferabilius ? qui ita (e [ervum [ervorum Gallicis principibus ad- 
jecerat , ut eas ferret injurias gf contumelias , qua fibi quotidie ab aulicis 
inferebantur , quas vix deceret in vilijpmum mancipium dici. Cedebat ille 
furori , dedebat tempori , cedebat fi 'agitantium importunitati ; fingebat , difi- 
mulabnt , large promittebat ,diem ex die ducebat , his beneficia dabat , illis 
verba. 'Omnibus quos aut ajfentatoria aut ludicra in curiis acceptos fecerat, 
fummoper e placere fiudebat ., eofque beneficiis promereri , quo talium patroci- 
nio dominorum gratiamgfi favorem affequeretur. His itaque , juvenili- 

bus nitidis gf elegantibus , quorum confortio maxime gaudebat ,fingulos fere 
vacantes epifeopatus , ceterafque pracipuas dignitates impendebat. Denique 
■utprincipum benevolentiam facilius ajfequeretur , ajfecutam foveret fotam- 
■que con fervar et , confervatam amplificaret ,plur ima ultro donaria atque xe- 
nia illis dabat j quaj cumque fuper clero exactiones petere voluijfent , annue- 
bat ultro, fapius etiam ingerebat : ficque omnem clerum facularium , magifi 
tratuum dijpofitioni ita fubjiciebat , ut magis quilibet eorum\ papa quam tpfe 
f ut aretur. In hac triflifima fervitute , non dico prafidentia , tria vel fupra 
temporis lufira cum incredibili ecclefu attritione conjumferunt. Ab his non 
multum diferepant ea quae feribit primae ipfius vitae au&or :Ipfe a Deo mul- 
ta habere meruit , tam naturalia quam gratuita dona. Fuit enim fiatura mag- 
nus , decorus facie , f morus in voce. Scripfit mirabiliter , dicavit notabiliter , 
gf cantaintfeu celebravit divina ojficia multum eleganter. Fuit infuper pro- 
vidus in confiliis , [apiens in dubiis , GF* patiens in adverfis 3 non elatus inprof 
peris , non iratus in injuriis , aut commotus convitiis ; tam in conviviis quam 
aliis locis , cum e fiet affabilis, gratus ,folatiis cunBis loquebatur ; egenis , or- 
phanis gf viduis libenter Jubvenit, (f dedicatis fiudiis providit frequenter . 
J Tamen contra ritum gf confuetudinem fuorum pradecefforum , confifioria 
gf confilia tenuit fatis raro gf hora tardiori. Fuit etiam valde morofus gf 
longus in negotiis fibi incumbentibus expediendis. Multum etiam facularibus 
tam principibus 3 quam aliis fuit admodum familiaris (f gratus 3 eorumque 
contemplatione gf amore plure s epifeopavit 3 gf alias promovit , eis aliquan- 
do fufficientiores (f idoneiores atate , moribus gf (cientia poflponendo 3 quan- 
doque ut eorum benevolentiam ggf favorem fibi (f ecclefia acquireret 3 quan- 



de ipfo aut fatfis fuis modicum curaverint , poftquam illa qua voluerant 3 
fuerunt afiecuti. . . - 

$. VI. De fchifmate fub Bonifacio IX. 

Boni&cH ix. 104. Defundto menfe O&obri anni mccclxxxix. Urbano V I. ftatim fu£* 


Digitized by 


Google 


. 1. C. 11« 


. *. C. I». 


i ijno* 


, P R fiE F A f Q. xxxix 

f^Stus eft die fecunda Novembris Petrus Thomacellus, cardinalis Neapoli* creatio & 
tanus vulgo appellamus , Bonifacius IX. papa deinceps appellandus , atque in morcs • 
fefto S. Martini folemni ritu thiara redimitus. Hic, fi Platinx credimus, an- 
nos tunc natus triginta , juventutem cum ipja feneftute commutaffe videba- 
tur , laudatque in primis ejus caftitatem. At Theoderico Niemio longe ma- 
jor videtur fides adhibenda , qui annos tum ei quadraginta quinque tribuit* 
morefque ejus atro penitus depinxit colore. Erat enim, inquit, infatiabilis Lib. i.c.ss. 
vorago , & in avaritia nullus ei fimilis. Et alibi : 7 fec credo quod umquam Lib. « 
adeo inverecundus gf ingenio fus quojior pecuniarum repertus fuit. Sic vero 
omnia Urbis vacantia beneficia ab eo vendita aflerit , ut Ji pecunias habere Lib. 
non pojfet , res 'alias in commutationem reciperet , ut porcos ,fue.s , equos , gra- 
num & frumentum , vaccas , oves Qf boves , nihil penitus refutando. Deni- 
que vel in ipfo vitae extremo conftitutus , fatis oftendit, quanta ureretur di- 
vitiarum cupiditate, cum quidam eum interroganti , qualiter fe haberet aut 
fintiret , rejpondens ait : St pecunias haberem, bene flarem. Pudet ea referre 
omnia , quae de ejus fimonia & arte congregandi nummos fcribit lib. 2. de 
Schifm. cap. 7. 8.9. 10. 1 1. 12. De defedu autem fcientiae, in pontifice adeo 

neceflariae , haec de eo fcribit : Scribendi atque canendi imperitus ignora- Ejus ; 

vit gravitatem ponti fc alis officii , & adeo Jupplicationes Jibi porre fias indif- rantia ' 
crete /ignavi t , ac fi numquamfuiffet in Romana curia conftitutus , nec quo 
petebantur intellexit , propofitiones fati as coram eo per advocatos in ejus 

'confijlorio, toto tempore fui pontificatus non intelligens, ad petita nimis con- 
fufe refpondit. nemo enim profperatur in eo quod ignorat. Unde injeitia fere 
venalis fada fuit iti ipja curia tempore (uo. Fuit tamen edottus grammati- 
ca, & di fer tus; fed non habuit in aliqua [cientiapr&eminentiamfive gradum. 
Ceterum Bonifacius tam malis deturpatus moribus, non male officio fuo 
fundus eft in procuratione rerum temporalium. 

105. Primo pontificatus anno rem^rorfus difficilem aggreflus eft, quam Clcmenterrt 
mediante Stephano duce Bavariae, peibcere fruftra fperavit : Clementi fcili- debenda 
cet fuadere, ut depolitis pontificalis dignitatis infigniis, agnofeeret Urba- 

4ium canonice eledum, verum & indubitatum papam Romanum fuifle. 
Annuenti vero obtulit legationem in Gallias & Hifpanias , aliaque non con- 
temnendi beneficia. Sic enim feribens ad Stephanum ducem, & faculta- 
tem ei tribuens promittendi , quodpofl petilam veniam & debitam abfolutio- 
nem , ac recognitionem publicam, quod felicis recordationis Urbanus papa ». *. 
Vl.pradeceftor nojler ,poH electionem de fi faftam, quamdiu vixit, fuit ve- 
rus papa , Romanus pontifex , Chrifli vicarius, Petrique fuccejfor, & quod 
pofl ejus obitum fibi nos legitime fuccepmus in papatu ; Robertus in primavo 
cardinalatus & fi quae es ejus profati, ineo in quo reperientur flatu (quan- 
tum fine juris alieni jam quafitipr fi udicio fieri poterit ) fervabuntur , ipfeque 
Robertus , per eum prius in ipja re dudione omnibus papatus infigniis atque 
nomine depofitis , in partibus Ultramontanis , quas Gallias Qf Hifpanias 
appellant , regno Portugallia , & iis civitatibus atque terris , qua per cariffi- 
mum in Chrijlo filium noflrum Rich ardum regem Anglia illuftrem , & fua 
. fequeU perfonas in eis marinis partibus poffidentur, dumtaxat exceptis , apo- 
flolica fidis legatus , & pro ecclefia Romana praditt a, in temporalibus gene- 
ralis vicarius deputabitur in hujufmodi legationis & vic artatus officiis 
confervabitur , donec vitam duxerit in humanis. At Clemens qui de luo ju- 
re nec minimum dubitabat, propofitionem hujufmodi, quam nec Bonifa- 
cius ipfe admittendam credebat, longe a fe rejecit* } ipfumque diris devovit, 

$tque horribili anathemate perauffit , fimili gladio ab eo feriendus. 

106. Anno fequenti mcccxci. defundo Johanni regi Caftelbe fucceffit 
Henricus filius : ad quem procerefque Hifpanias legationem decrevit Boni- «rXrs 


Digitized by 


Google 


Hlittit. 


XL P KjE FA T IO. m 

facius, Juniorem regem a Clementis obedientia facilius eripere, ac libi alji- 
cere fperans, alios poftea reges & principes pari mode* Pollicitaturus. Hanc 
difficilem provinciam Francilco Burdigalenfi archiepifcopo , & Johanni Gu- 
terio Aquenfi prafuli commifit: qui Bonifacii litteris muniti, profeci, funt 
in Hifpaniam : at fuborta inter proceres de gerenda regni procuratione con- 
troverfia, Petrus archiepifcopus Toletanus, invocata Clementis & Francia: 
atque Aragonum ope, fperatum hujufmodi legationis exitum elufit. Nec 
feliciori ufus fortuna eft Bonifacius apud alios principes , quos ubique fur- 
dos & Clementi tenaciffime adhaerentes invenit. 

Petrus Car- 1 07. Dum fic Bonifacius reges & principes a Clementis obedientia tentat 
ftenfis^rior* a vertere, Petrus Auguftenfis Carthufiae prior, vir magni apud cardinales nomi- 
nemecciefi* nis,cum de neceffitate fedandi fchifmatis aliquando contuliflet cum quodam 
hortatur' '* cardinali , e re fua exiftimavit ,Boriifacium ipfum convenire , atque ad dan- 
Vita Caroli dam ecclefiae pacem exhortari. Hunc Bonifacius loquenfcem placide audiit 
monaeho'' nori fernel, ac laudato ejus zelo, interrogavit quid in tanta neceffitate fac- 
1Dio,,yr • to opus exiftimaret. Legationem ad Carolum regem Francorum Petrus 
Quem papa fuggeffit, quam papa approbavit, nec alium ab ipfo Petro legatum mitten- 
Caroufegcm dum cenfuit. Is acceptis a pontifice ad regem litteris, & modefte rejedo, 
quem cum eo Bonifacius ire volebat , famofo jurifeonfuito , focium itineris 
& legationis affumfit Bartholomaeum , Ravennenfis Carthufiae infulse Gor- 
gonise priorem. Ambo Avenionem continuo greffiis direxerunt, ubi Cle- 
mens cum illuftri duceBituricenfi libi in paucis devoto commorabatur. Ho- 
rum adventu non parum turbati papa & dux, duos priores in Villse-novse 
Carthufia carceri mancipari juflerunt : quod cum ad regis aures perveniflet , 
fuadente Parifienfi univerfitate, rex tam inaudita & contra jus gentium cru- 
delitate offenfus, vindos libertate donari mandavit : nec refiftere aufiis eft 
Clemens , qui duos Carthufianos longe clementius excipiens , hortatus eft, 
ut regi fignificarent fe ad procurandam ecclefiae unionem omnimodis para- 
tum fore, etiam cum papatqs ceffione & evidenti mortis periculo. 

108. Hac affedata manfuetudine, legationis effedum diffipare cogita- 
bat, eoque confilio infignem jurifperitum , fallaciis & fophifmatibus affue- 
tum, duorum priorum veftigia confequi juffit. Sed ffuftra, nec ulla enim 
arte cavillator ille impedire potuit, quin duo Carthufienfes benigne a rege 
& proceribus admiffi auditique fint. Ledae Bonifacii litterae , & laudato ejus 
prepofito, omnia officia fua rex ad tam gloriofum opus ultro obtulit : ad 
quod etiam fuis epiftolis Italiae principes invitavit , ac duos priores , adjunc- 
tas eis duobus Gallicis Carthufianis j quorum unus erat Carthufiae Parifien- 
fis prior , honorifice ad Bonifacium remifit. 

'mTplofcwr. 1 ° 9 ‘ A< ^ promovendam apud Deum piam regis intentionem , publicas 
matis exftin- preces & fupplicationes conftituit clerus Gallicanus. Primam fupplicatio- 
nem uniyerfitas Parifienfis ad fandum Martinum de Campis , cum magna 
frequentia principum regii fanguinis habuit dominica fecunda menfis Ja- 
nuarii. Sequenti dominica rex ipfe cum proceribus & epifeopo Parifienfi , 
ejus capitulo, & omni civitatis clero, tam faeculari quam regulari , pie luf- 
travit ecclefiam S. Germani a Pratis. 

ii o. Bonifacii referiptum jam Avenionem miferat rex Carolus, ut quid 
de eo Clemens ejufque collegium fentirent , refeire poffet. Illi intrufi ref- 
eriptum {pernendum cenfuerunt ; ne autem' unioni adverfari viderentur, 
lupplicationes regis exemplo indixerunt, ordinato etiam huic tempori offi- 
cio proprio, quod Parifios regi mifere , cum indulgentiis ampliffimis illud 
recitantibus. At ubi Clemens univerfitatem ad utriufque contendentium 
celiiqnem inclinare cognovit, Johanni Gelano Carmelitae praecepit , ut eam 
publicis in concionibus elevare conaretur , cui quidem quam male cefterit 

neminem 


Xb ea3em 
honorifice 
■excejjtum. 


ftione Pari- 
liis 


Et Aventone 



jitized by 


Google 


1 


P KAE F AT I O. xLi 

neminem latere credimus. Interim Galliae & Angliae proceres , Ut de procu- 
randa inter utrumque regnum pace tradarent, convenerant. Collationi in- 
terdie poftulavit Petrus de Luna Clementis legatus , qui de fui pontificis ju- 
re multis pfroravit verbis , aegre ab Anglis auditus , & minime exauditus. 

1 1 1. De mediis exftinguendi fchifmatis folliciti dolores Parifienfes,re- Rexib un r- 
gis iterum adire confpedum duxerunt operae pretium ; quibus admiftis , ex tit feriptu de 
his unus ita eleganter de necdfitate comprimendae divifionis peroravit, ut ^dfrehir- 
commotus rex , vias aliquas ab eis exquiri fcriptifque redigi praeceperit.Tam ma,iir - 
grato refponfo laeti dodores, novas ad fandum Martinum fupplicationes 
indicunt , in quibus Guido de Moncellis , abbas fandi Dionyfii , folemnem . 
miflam celebravit , & Guillelmus Barraldus prior de re praetenti fermoiiem 
habuit. Idem Guillelmus Barraldus anno mcgcxci v. feriptum a Nicolao Qj*°d e ; 
de Clemangis tradatum de ratione exftinguendi fchifinatis regi obtulit 5 in pr * lcuta,ai ~' 
quo tres procurandae unionis vias proponunt dodores , ceflionis compro- 
mifli , & concilii generalis , inclinantes tamen magjs ad ceftionem. Eumdem 
tradatum , annuente rege , Clementi mifit univerfitas. Quo exacerbatus ciemenw 
pontifex , triduo poft apoplexia , ut diximus fupra , fufFocatus eft. Clemen- obitL "’ 
tis mortem accelerare etiam potuit Petrus de Luna , qui poftquam incredi- 
bili zelo &laboreobedientiam ejus dilatavit, ceftionis tamdem neceftitatem 



Tomo i; 
Anccd. i 


batParfius , in curia etiam papa Clementis, ac domino Burgundia , & u n 7 “ ‘ p?: 
aliis cardinalibus, lmmo voluit de curia recedere , Qf ire Aragomam , male 
contentus de hoc quod Clemens non acceptabat illam viam. Id confirmat 
univerfitas Parifienfisin appellatione anno mccccvi. interpofita his verbis $ 
ratione ypriujquam farcinas & via fupplementa folveret, domi- 


nis cardinalibus intimavit , quod mfi dominus pr&memoratus Clemens papa 
, cejfionis viam acceptaret , (e ne quidem una die in hojpitio manfurum ,fed 
omnibus claufis confejlim ad propria reverfurum. Immo Clementi celfip- 
nem refpuenti ,'fubtradionem (uadebat. Legenda eft hic fcedula adyerfus 
eum feripta , & a nobis ex mf. Coifliniano edita tomo fecundo Anecdoto^ 
rum : Dominus Benedicius tempore quo cardinalis de Luna & legatus erat Ibid - p»s» 
ad regem Francis, , laudabat fuper omnes vias , viam cejfionis & tunc di- I34 °' 
xit domino Burgundia qui tunc erat , quod dominus Clemens cardinales 
nifi vellent in eam consentire , quod eis debeat fieri fubtrattio. Item in regrefiu 
fuo de prafata legatione , dixit pluribus cardinalibus , quod nifi dominus Cle- 
mens acceptaret' eam , ipfe remearet ad propria cum Jarcinulis fuis nego- 

tiis s ita quod non intendebat far delios fuos dijfolvere , nec vafalias fuas , fed 
remeare ad propria , nifi dominus Clemens tunc papa offerret pro unione ec- 
clefia viam magnis praconiis in Francia pradicatam. Ita hac arte homo ver- 
fipellis certiftimam ad pontificatum viam fibi aperiebat. 

ii2. Auditis de morte Clementis rumoribus , archiepifcopus Colonien- 
fis, dux Bavariae & alii Germaniae proceres, unionis ecclefiae cupidi, Carolo nem retarda: 
Francorum regi fcripfere, ut quoad poflet, novi pontificis eledionemretar- p ri pc c ‘“^ 
daret. Eorumlitteras edidimus tomo fecundo Anecdotor. pag. 1132. 1 ,dem 
a rege petiere dodores Parifienfe:; : quorum votis annuit , per celerem cur- 
forem facrum deprecans collegium , ut dum fuos eis legatos mittere prope- 
rat, eledioni fuperfedeant. Idem praeftitit rex Aragonum, idem & plures 
Alemanniae principes. Verum id fruftra. Conclave jam ingrefti erant patres 
purpurati , fed necdum ad eledionem proceflerant , cum curfor Avenionem 
advenit. Decano cardinalium, is erat Petrus de Corfinis, Florentinus vulgo 
appellatus , redditae funt regis litterae : quarum fubodorantes tenorem , eas 
ante peradam eledionem, quam ideo acceleraverunt, legere noliierunt 4 
Tom.VII. i 


Digitized by 



Tomo i. 

Anccdotor. 

, p.ig-^177. ' 


Ad elcfldcfnc 
procedunt. 

Tomo 1. 
Anecd. pag. 
1 174. 


Hoc tomo 
pag. 7 >8. 


Petrus de 
Luna eligitur 


Epift.adPet. 
f/teld. cpifc. 
pag.syo. 


De ejus elc'c- 
t onc confu- 
litrexjohan- 
nem de Va- 
renuis. 


xLij P R JE F A TIO . . 

1 1 3 . Ne tamen regem contemfifle viderentur, omnes fe folemni & propria 
manu obfignato facramento aftrinxere, fefe procurandae ecdefiae unioni, fi 
eligerentur , operam daturos , nec quicquam omifiiiros , quod facro collegio 
conducere viaeretur 5 immo &c futurum pontificem ultro fe abdfcaturum,fi 
res ita exegerit. Praecipuum formulae juramenti auCborem & architectum 
fiuiflfe Petrum de Luna , colligitur ex confultatione de recufanda ei obedien- 
tia , a nobis edita. Pofi aliquos inter dominos tractatus de periculis fchifma - 
tk , femper viam cefjioms approbantes , & fpectahter B. compofuerunt cedu- 
lam , cujus contenta omnes fingult juraverunt & fubfcrip ferunt. 

1 14. Pronuntiato ac fubfignato ab omnibus juramento , antequam ad 

elcCtionem procederetur, cardinalis Saluciarum declaravit , fe illius efle opi- 
nionis, quod ad electionem alicujus non procederetur , deinde quod eh fere- 
tur intrufus s de qua opinione fuerunt plure s domini cardinales ]fic ut ipjimet 
■cenfefifunt. Nulla fane brevior via , nulla exftinguendo fchifmati aptior in- 
veniri poterat, fed nulla etiam fatiandae Petri de Luna ambitioni minus ac- 
commoda. Proponitur itaque unus e facro collegio eligendusj ateum ille 
mira effet humilitate & modeftia praeditus : Agnofco, inquit , fragilitatem 
meam , & timeo feri perjurus , cefionem noh ample Ciendo , cujus rei fieri pe- 
riculum nolim : ad alium convertite vota veftra. Ad haec quid Petrus cie 
Luna ?- Ego autem ji eligerer, ftatim ea celeritate & facilitate pipatum abdi- 
car em, qua cappam exuere pofiem. Defignatur deinde ab aliquo majoris 
prthufk prior vir magna: fanCtitatis. Nec ifte Petro de Luna placuit ■ So+ 
litam , inquit , obfimati Jolentejfe animi , fententu fm tenaciores , fu fpiciofi 
y mmis inquieti, quid de cejfionis via c enfeai vos ignoratis ,, quid demum (i 
forte nolit abdicare? Breve hoc colloquium ingenue admodum expofuit To- 
tanoes Parvi doCtor Parifienfis ea in oratione , quam Gallice in percelebri 
pradulum conventu anno mccccvi. pnrfentibus Franciae principibus pro- 
nuncia vit. Et pourceque len vouloit aefeendre d eflire ungdes cardinaulx , 
ii lors : Jefuis trop fragile , paravanture que je ne pourroie defeendre d 

ce der. Je ne m en vutdpomt mettre.en doubte. Et lors rejbondit Benedid : 

e a nej rien. Se le eas efloit a venir en moy ,jey renonceroye auffytouft 
comme ie me depomllerois de ma chappe. Apres fut parle entre lescJdt- 

¥?! X rr, ‘S 1 '^ ‘f ncwr de U ite/t Et lirs commenta a d,re : 
¥ s Sf<*yamt*Munesfois aheurtez, 0” trof affichez, d leur opinion , & 
n/JZ U ^ U eUX ' ® ™ f ne fcavez, commem tlappreuve cefie Jpye de cef- 
fion, par avanmre tjMne dejeenderoit pas d cedir. J 1 

arte fibi vu JP c £^ atrcs fuosdemulcebat , eorumque fuffragiahac 



u;, • j i , „ . «.uuoa maner pauperemtratrum 

di libidine Il tam ai ?lP ^ > c j uai J 1 fchifma tam foedum pontificatus retinen- 
lentes alium n?’ HmC ^ ardlna ! es diuturnitatem eius ulterius ferre non va- 
«trrU na m J? emi P, cm boc creandum oenfebant , qui ad cedendum 

nes ad Lumfiia in ^ r U ff Ita<lue aIter ? ab in g reffu in conclavim die,om- 
mopcrcanStehaf 1 ^ V- f„ m . 



y n 7 Vi * * i.UtUmifi 

dcjtruitis ecclefiam fantfam Dei. 

rc , x ^ a ; olus minime gratam habuit. 


Digitized by 




PRj&FJTid. ‘ / | xliij 

tolo refponderenon eft aufus , nifi praemonito Benedicto , a quo hoc tulit 
refponfum : Ut autem fuper contentis in litteris rei veritatem agnofcas , no- 
verit tua difcretio , quod tanti molem oneris , nobis Deo & confcientia & 
omnibus qui in fodo eledionis affuerunt teJUbus , nobis inj undam invitis ad -Pctr^ ii 
hoc folumjufcipere confenfimus , ut unionis pradida negotium ,per nos in tot mrl non 
regnis & 'populis , ac cum tot laboribus & (olliatudinibus nnte pro fecutumUflffffl^ 
per ulterioris diligentia nojlra Jtudium, optatum caelitus fortiretur effidum? nifi addan- 

a certo tanto pacem unionem ecclefia appetimus nunc ardentius vif- fise pacem. 

cerojius , quanto fufeeptum per nos , licet immeritos & indignos , ipfius e cole- 
fia regimen , ad ej ufdem procuranda commoda , fubmovendaque pojfe tenus 
fcandala, peramplius nos ajlnngit. Eodem fere fenfu loquitur ea in epiftola , 
qua regi per epifeopum Avenionenfem & Petrum Biavi fuam electionem 
fignificavit : Dignitatis pondus attenta meditatione penfantes, eligentium fc>g- 4*y. 

offerentium inflantia , infujflcientia nojlra imparitatem objecimus , nojlram 
debilitatem , didante confcientia , cum repetim multoties relaxationis [appli- 
catione humiliter allegantes. Cumque nec fic cejfaret inflans fratrum impor- 
tunitas eorumdem, fed vim inferens nofiropropofito , collegii jujfu. urgeret , 
nos ex defeduUm noflrorum confcientia diffidentes , de illius omnipotentis cle- 
mentia , qui pacis & veritatis amator , utrumque fecit unum , diverfos 
parietes in feipfo 'angulari lapide copulavit , confidentes : fper antes quod operi 
manuum fuarum dextram porrigens , nos in tam profunda maris altitudini 
pofitos non relinquet , noftris per fratres eo f dem multiplicibus excufationibus . 
non exauditis , ne mundi gravi bellorum multiplicatione divulfi ,potijflme ta- 
men ecclefu facro fanda, fchifmatica peftis nunc miferabiliter lacerata diffidio * 
noflrum eledioni pradida denegando confenfum,difcrimma neghgere cenf ere- 
mus i quamquam infundi oneris molem infujflcientia nojlra diffugeret , de 
fuperabundantt tamen plenitudine mifericordia Dei noflri conflfl, ei nojlra 
imbecillitatis fubj ecimus imperfedum, dc debiles humeros apoflolica fuppofui- 
mus fervituti. 

11 7. Non folum Francorum regi , fed aliis etiam regibus atque univer- Ad 
fitati Parifienfi fuam ad pontificatum promotionem fignificavit BenediCtus , gis auxilium} 
cui fola fpe fedandi inveterati fchifmatis, & procurandae ecclefiae pacis <k Sos rc g;t 
unionis , etfi reluCtanti animo, aflenfum fc praebuiffe declaravit : regem ad- 
hortans, ut fuum ad tam falutiferum perficiendum opus, auxilium impen- 
dere non dedignetur : petens infuper , ut fibi aliquos mitteret regii fanguinis 
nuncios, quibus certam & optimam exftinguendi fchifmatis viam aperiret. 

1 1 8. Pontificis nuncios Carolus benigne excepit, exultans quafi de pro- 
xime futura ecclefiae unione, fcripfitque BenediCto revocaturum feBurgun-i 
diae ducem , tum Andegavis jufiii fuo agentem , ut ibi de pace inter ducem 
.Britanniae, comitem de Pontievre & Cii (Tomi m , qui bellum inter fe gere- - ■ » 
bant , traCtaret, cumque eo aliifque regni fui proceribus , congregatis epif- 
copis, abbatibus atque doCtoribus ftudii Parinenfis, Aurelianenfis, Andega- 
venfis,.Tolofani , nec non & religiofis, de re tanti momenti collaturum in 
proximo Purificationis fefto, quidque eo inconcilio ftatutum ac delibera 



Petrum Biavi , quibus addidit epifeopum Tirafonenfem : urgens ut quanto- 
cius regii fanguinis principes Avenionem mitteret: qui quidem nuncii Pari- 
fios die fecunda Februarii, cum jam concilium eflet incipiendum , adventa- 
runt* 

1 1 9. Eo in concilio interfuere patriarchae duo , feptem archiepifcopj, epif- 
Copi quinque & quadraginta, abbates duodecim , cum priore SanCti Mar- 
tini, a Campis, Carthufienfium & Ccleftinorum , pldribufque tam faecula- !Sden= 


tiuua; 


Dfgitrzetfby 


Google 


Xegati regii 
fanguinis & 
tinivcrlitatis 
ad Benedic- 
tum iiiiffi. 


Ab eo pe- 
t jnt audien- 
tiam. 


Et obtinent. 


Eis viam 
conventio- 
nis proponit. 


Legati viam 
«cilionis. 


Quam segre 
audit Bcnc- 
didus. 

■ % 


xlIv ' ‘ P RJEFATfO, 

ribus, quam regularibus doCtoribus. Congregatis regio in palatio patribGs, 
Simon Cramaudus, qui facro coetui praeerat, quid reieffetexpofuit, atque 
omnibus mature ac diligenter difcuffis > ad oCtoginta feptem fufftagiorum 
pluralitatem ea praevaluit fententia , quae ad viam ceffionis amborum con- 
tendentium, tamquam breviorem , certiorem atque utiliorem inclinabat , 
duobus & viginti tantum aliam viam proponentibus j conftitutumque fuit , 
ut ea papae per modum confilii , non per modum determinationis feu de-* 
creti proponeretur. 

i 20. His ita peraCtis, rex ducem Bituricenfem , ducem Burgundiae pa- 
truos fuos, ac ducem Aurelianenfem germanum fuum legatione ad papam 
perfungi juflit : quibus magni ponderis viros adjunxit , epifeopum Silvane- 
Ctenfem , Guillelmum vicecomitem Mileduni, Oudardufri aes Adouhns> 
Johannem de Monte-acuto ,Aigidium de Campis, &Gunterium Colli (e-, 
cretarium fuum. Suos etiam Parifienfis univerfitas nuncios eodem tempore 
mifit : qui omnes , celebratis Lutetiae Parifiorum pafchalibus feftis , itineri fe 
commiferunt,ac die 22. Maii ad Villam-novam, urbem ad alteram Rodani 
fluminis 'ripam, in confpeCtu civitatis A venionenfis pervenerunt. Quorum 
adventus ut nuntiatus Benedicto eft , cardinalium primarios, cum omnibus 
facri palatii praefeCtis ac miniftris obviam praemifit , a quibus honorifice co- 
mitati, Avenionejm eodem die , hora circiter quarta ad pontificem acceffe- 
runt, eiqueofculo pacis reverenter oblato , litteras regis obtulerunt. Alias 1 
etiam regias ad facrum collegium litteras Attrebatenfis epifeopus cardinali 
Florentino purpuratorum decano praefentavit. Tum dux Biruricenfis lega- 
tionis munere funCturus , orationem a Benedicto petiit , qui feflos ex itinere 
altera die adhibuit menfae fuae. Pofiremo do&ores Parifienfes tertias litte- 
ras pontifici , cum regis tum {ludii nomine direCtas obtulere , rogantes col- 
loquii diem atque horam. 

lf 1 . Sequenti die Dominica xxm, menfis Maii illuftriffimos duces , regis 
confilium, atque do&ores Benedicius in prandio lepide nitideque accepit, 
eifque colloquium fequenti die lunae promifit: quo die coram papa & om- 
nibus cardinalibus eximiam & celebri do&ore dignam orationem habuit 
AEgidius dc Campis : cui nulla interpofita mora, eleganter refpondit B_ene- 
diCtus. Die Martis xxiv. Maii coram papa cardinalibus , omnibus aliis 
exclufis , peroravit epifeopus Sil vanedlenfis, regis nomine fchedulam jura- 
menti in conclavi ante & poft eleCtionem fuam praediti petens , quam ille 
praemiffis variis difficultatum nodis, vix tandem per Pampelunenfem car- 
dinalem juffit afferri , ac coram principibus legi, permittens illius exemplum 
regi mittendum deferibi. 

1 2 2* Die Veneris xxvm. Maii, accedentibus ad palatium pontificium prin- 
cipibus, cum regis confilio , Benedictus aperuit, quam tantopere laudave- 
rat adinventam a fe viam pacis, ut fcilicet ipfe cum fuo collegio , & intrufus 
cum fuo , fub illuflris regis Francorum protectione fecuro convenirent in 
loco, & ibi de mediis procurandae pacis ecclefiae infimul tradlarent. 

123. Infequenti die Martis prima J ulii, magifler AEgidius de Campis, prae- 
fentibus fereniffimj$ principibus regioque confilio , coram papa & caraina- 
libus fex vias condliandae in ecclefia unionis expofuit , ex quibus quinque 
folide refutatis , fextam ceffionis a rege admiffam & approbatam validiffi- 
mis argumentis propugnavit , utque dicendi finem fecit , dux Bituricenfis 
affurgens omnia ejus diCta confirmavit , regemque ita velle & fentire de- 
claravit. 

1 24. His auditis , Benedictus fuam defendens fententiam, nihil fe agere 
voluiffe , nifi concordibus cum rege animis afferuit , petiitque viam illam , 
quas regi ita placebat, fuis argumentis munitam > cum exequendi modo ac 

. praxi 


N 


Digitized by 


Google 




' P kJE P J T I 0. xtv 

praxi fcripto fibi exhiberi , hac arte fperans tempus prorogate. At fruftra 
jacitur rete ante oculos pennatorum $ refponderunt principes , orante A:gi- 
dio de Campis , de via ipfum fatis fuperque effe inftrudum > quam ut tem- 
pus inutiliter conteratur , denique viam illam fub uno comprehendi vo- 
cabulo Cejpo . 

125. Eodem die poft prandium, accerfitis juflfu principum apud Villam- Cardinales 
novam omnibus cardinalibus , rogavit dux Bituricenfis, ut omnes & fin- approbMrt ‘ 
guli quid de aperta mane ab Aigidio de Campis via fentirent , ex cortfcientia 
vellent declarare : qui omnes , uno excepto cardinali Fampilonenfi , refpon- 
derunt, ceffionis viam omnibus tutiorem & breviorem fibi videri, qua de re 
Gunterus Colli inftrumentum confecit, hic a nobis editum pag. 466* 

1 26. ; Odo poft diebus , Martis videlicet die, viri. Junii , mifto ad princr- pr!nd P *s < 
pes epifcqpo Tirafonenfi , Benedidus poftulavit,ut cum fingulis privarim a Horitur, 
conferre fibi liceret : quo concefTo , die fequenti , vigilia fefti corporis Chrifti 
accdTere principes ad palatium , & fumto cum pontifice prandio, vefperis 
folemnibus , quas ille cantavit, interfuere. His finitis, accedentibus ad coe- 

v nam Bituricenfi & Aurelianenfi ducibus, Benedidus cum duce Burgundiae, 
qui ilfe die non coenabat , longum fermonem habuit , fequenti die fefto du- 
cem Bituricenfem allocutus eft, die vero Veneris ducem Aurelianenfem : 
qui depolitis apud eum peccatis, facrofandam euchariftiam de manu ejus 
accepit. His in colloquiis pontifex expofuit , quanto ha denus honore elfet 
regem profecutus, quanto amore complexus, quanta denique ipfe, ante- 
quam ad fummi pontificatus gradum proveheretur , pro ecclefia fecerit , 
quot pertulerit labores, paratum fe effe vitam & fanguinem pro ecclefiae 
unione fundere, ac mirari, quod viam a rege oblatam fcripto fibi dari ac 
relinqui nolint , cum ipfe ea facile fcripto tradiderit , quae ab ipfo poftulave- 
rant. Ad quae refponderunt principes. Et primo dux Burgundiae ad memo- 
riam ejus revocavit , quanto olim ft udio , quanto zelo , cum kgationis mu- 
nus obiret , ceftionis viam praedicaverit 5 quam faepe fecum colloquens , di- 
xerit nullam videri viam breviorem ac certiorem , & femel quidem in caf- 
tro de Tremollia , & bis in epifeopi Parifienfis palatio , femel in aula para- 
mentorum , & femel in capella , praefente Attrebatenfi antiftite : cui tuAc ipfe 
dux Burgundiae dixerat, Clementi, nififponte cederet, fubtrahendam fore 
in regno Franciae obedientiam. 

127. Dominica die xni. T unii fereniftiftii principes comitem Sacri-caefaris, 
vicecomitem Melodunenfem , cum Johanne de Bueil Benedido miferunt , quium cora 
orantes ut fequenti die lunae , praefente facro cardinalium collegio , fuas eis quod ille x- 

\ rationes aperiret. Refpondit papa , fatius videri pauciores interefle colloquio. pcco “ ccdfc 
Die vero lunae tres cardinales , Pidavenfem , Anicienfcm , & Saluciarum ad 
duces direxit, qui caufarentur , quod attenta rerum gravitate, comparare fe 
nondum potuiffet, orare ut ad Jovis diem ufque differrent, pauciorefque 
fecum ducerent. De procraftinatione conqueftus eft dux Burgundiae, quater 
jam fibi fignificans per fpeciales nuncios, mandatum a rege effe , ut praefente 
facfo collegio negotium accelerarent. Et tamen nec die Jovis paratus fuit 
Benedidus, diftulitque ad diem dominicam fequentem. Die Sabbati xix.Ju*- 
. nii , epifeopus Tirafonenfis & Rhutenenfis comes mifti a papa , deprecati 
funt duces, ut craftina die cum paucioribus ad ipfum accederent. Adfuere 
principes die & hora praeftituta , & fumto cum papa prandio , tres duces una 
cum regis confilio colloquium cum Benedidfo habuerunt, praefentibus tri- 
bus cardinalibus , Praeneftino , Albanenfi & Pampilonenfi , archiepifcopo 
Narbonenfi, epifeopis Avenionenfi , Aftenfi, Xantonenfi, Tirafonenfi, & 
Aledenfi. Generales dumtaxat propofitiones expofuit papa , quibus bullam 
adjecit, qua mentem fuam exponebat, editam Spicilegii tomo fexto.Eaque 
Fom. VIL m 


Digitized by kjOOQie 


I 


XLvj 1 P RAE F A T 10 , 

perleda , cum revertentes honoris caufa deducerent Albanenfis & Parnpe* 
lonenfis cardinales, Albanenfis exprobravit Pampelonenfi ,quod bullam il- 
lam' quse incipit Cum dudum ad procurandam compofuiffet, velietque fo*- 
lus pontificem regere. Cui Pampelonenfis , mirari fe , ait , ab eo bullam inv 
poni fibi,qui prior quid contineret, quaveeffetoccafione data cognofce- 
ret , ut verius ipfe tumultuum horumce audor dicendus videatur. His ac- 
cenfus verbis Albanenfis non fine indignatione repofuit , nec femel ingemi* 
navit : Mentiris impune. Et fic altercantes amplam ducibus ridendi anfam 
praebuere. Eadem die circa mediam nodem , pons civitatis Avenionenfis > 
Benedidi, ut opinio fuit , juffu conflagravit, ut facilem ad fe ducibus aditum 
occluderet. 

I28 ‘ xxn * men ^ is Junii Benedidus colloqui petiit cum Pidavenfi, 
nediftus. L Silvanedenfi & Attrcbatenfi epifcopis , Almarico d Orgemont , Oudardo des 
Moulins , iEgidio des Champs , & Gunterio Colli. Quibus ftatim ducum 
juflu accedentibus dixit , fe optimam fedandi fchifmatis rationem ducibus 
aperuiffe, &qua nulla melior excogitari poffet : ceterum oblatam a ducibus 
viam fe malle ampledi, fi tuta & fecura confcientia admitti poffe videre- 
tur , quam in fufpicionem venire eam a fe ut malam reprobari ac rejid. Cui 
refponderunt, fe quicquid fuggereret confcientia fecuturos,eofque fequenti 
. die xxiii. Junii, annuentibus ducibus, fua menfa excepit. 

Principes 1 29. Die xxiv. Junii S. Johannis-Baptiftae nativitati facro , accedentes fere- 
df«nos a coi- niflimi principes ad Francifcanos Avenionenfes, ibique praefentibus cardi- 
bcn u t iu cum ha ' na ^ibus , uno Pampelonenfi excepto & duobus aegrotis , Termonem faciente 
cardinalibus. epifeopo Attrebatenfi , expofuerunt , ut fe hadenus Benedidus in fchifmatis 
negotio gefliffet, ac demum viam a fe eledam feripto tradidiffet Dominica 
praecedenti xx. Junii > qua palam recitata , ingens ftupor cardinales Omnes > 
exceptis Peneftrino & Albanenfi, qui ejus credebantur audores, invafit. Sub* 
junxit Attrebatenfis articulos novem in papae feripto reprehendendos : fuper 
quibus quid illuftriflimis ducibus confluerent requifivit. Illi confilio inter fe 
habito, refponderunt, cardinali Ambianenfi verba faciente , omnes a via 
Chriftianimmi regis, tanta cum deliberatione a eundis approbata flare, hor* 
taturofque die fequenti papam ut ei adhaereat : ‘regis & eorum protedionem 
in re tam ardua petentes , ac papalis feripti exemplum. Sequenti die mane 
ad Benedidum accedentes, id omne quod promiterant adimplevere : quibus 
papa refpbndit , fe eis refponfum craftina die daturum. Sequenti vero die 
cardinalibus dixit, fe die lunae & Martis ad prandium duces invitaturum , 
taleque eis daturum fetefiponfum , quod merito deberent approbare, 
conquerun- * 30. Dominica xxvn. Junii congregati funt apud Francifcanos fereniflimi, 
tur dc pa pa . duces y f aC rum cardinalium collegium , confiliarii regis , univerfitatis Pari- 
fienfis nuncii , fadaque per Florentinum cardinalem Telatione eorum quae 
cum pontifice tradaverant , epifeopus Attrebatenfis, annuentibus ducibus, 
expofuit quicquid hadenus adum effet a principibus cum papa , quoties ab 
eis requifitus , ut viam tandem feu modum quem ceteris praetulerat , aperi- 
ret 5 ninil aliud , multis habitis colloquiis , exorari ab ipfo feu depromi po- 
tuiffe , praeter id feriptum quod Dominica die dederat. Jam vero cum fatis 
piiflimo regi facere non curet , nec fereniflimos principes a papa refponfum, 
nifi coram facro collegio, accipere velle. Quod fi pontifex id negare perge- 
ret , tum cardinales qui ejus mentem apprime noverant , haec ei declarare ve- 
lint. T unc cardinales , confilio inter fe nabito , dixerunt , nihil fe aliud poffe 
declarare , quam quod cardinalis Florentinus fuerat praelocutus. 

Principes 3 d 1 3 1. Vix exierant cardinales, cum papae camerarius , epifeopus Tirafo- 
prandium nen fi s t & vicecomes Benedidi nomine principes ad prandium fecunda & 
tertia feria invitavere, placitum ab eo audituros refponfum. Eadem Domi- 


invitat*. 


Digitized by 


Google 


T 


P RJE F A T i b. ... . xtvijj 

hicadie prandium cum papa fu mere debebat vicccomcsMelodurienfis, crn 
injunxere principes, ut a fando patre, refciretentaret, an tale pararet ref- 
ponfum , quale eos defiderare haud ignorabat, alioquin nullo mpdo illud 
eos audituros , nifi praefente collegio , iaque papae fignificaret. 

13:. Sequenti die lunae xxvin. Junii , vigilia SS. apoftolorum Petri & 

Pauli , hora circiter odava matutina, adfuere coram pontifice fereniffirai exponit & s 
duces , cardinales omnes , regis confilium , & mifli ab univerfitateParifienfi. S£ pt * 
Tunc dux Bituricenfis * falutato Benedido , omnes dixit advenifie , gravilfi- 
mum audituros refponfum, quale per vicecomitem Mejodunenfem eis pro- 
miferat. Libenter , inquit papa , proferam , latine,an vulgari meo fermone? 
latine , inquit Bituricenfis. Tunc Benedidus: Non ita pridem , inquit , decla- 
raveram vobis adinventam a me fedandi fchifmatis viam , quam , tefte Deo, 
exiftimavi meliorem. Vobis illa non placuit, eamdem nunc clarius vobis 
explicabo , & ne quis vobis fuperfit ullus fctupulus , feripto vobis tradam. 

T unc eam legi jufiit, & quia lituris fcatebat, curaturum fe ait eam accura- 
tius deferibi , ut eis expurgata mendis traderetur : credenshac arte dodorum 
Parifienfium, quorum aegre praefentiam ferebat , vitare cenfuram. Sequenti 
die, tfanfada cum pontifice folemnitate, novum ab eo feriptum acceperunt 
principes , cujus initium eft : Quamvis nuper dileflis filiis ducibus , edit; 

Spicii, tom.6. 

133. Eadem die congregati funt apud Francifcanos ferenifiimi duces, 'Cardinales 
confiliarii regis , & cardinales novemdecim j tum leda nova papae fcedula , cilcanoscon- 
dux Bituricenfis a cardinalibus expedit quid fado opus efle cenferent. illi 
feorfim declinantes & inter fe deliberantes , declaraverunt fe in regis perfe- viareg». 

, verare fententia , eamque aliis omnibus exclufis fequendam jam intimafie 
pontificia Petierunt infuper a ducibus exponi fibi,fi qua in papae fchedula 
dubia & difficultates annotafient , ut iis privatim mature examinatis , quid 
Videretur., confuleit pofieht. Die xxx. Junii comes Sacri-caefaris , vicecomes 

de Meteduno , & Guido deTrimollia , nomine ducum , cardinales ad men- 
fam inyitaverunt, atque habito confilio , rogati funt ut fchedulam , qua fe 
ftare a regis (ementia ae ceflionis Via faepius teftati funt , fuis nominibus fub- 
fignatam dare principibus non gravarentur. 

1 34. Eadem die congregato apud Francifcanos regis confilio , ante ad- 
ventum cardinalium , accedentes univerfitatis Parifienlis nuncii , qui ea die 
cum Benedido pranfi,ab eo publice audiri petierant, refponfum a papa du- 
cibus retulerunt* quod fcilicet eOs libenter ad colloquium admitteret, modo 
ne in publico conmtorio perorarent , quod eos in aula , quam paramento 4 
rum. appellabant, praefentibus aliquibus praelatis Seviris dodis, loqui fe prae- 

x fente poflent , quemadmodum Tolofana , Andegavenfis & Montifpefliilani 
univerfitates fecerant. At tanti res momenti , quae perfonam Chrifii vicarii 
tangunt , non decere palam efferri. 

135. Vix abierant univerfitatis nuncii, cum ecce cardinales ingrediuntur* c*rd, n? | ej 
& Florentino pro omnibus fermdnem faciente, declarant, utramque Bene- ^p*" c n ,‘ e . 
didi' fchedulam, quaedam falfa continere &captiofa 5 ideoque regis opinio- dulas e(Tc 
nem, omnibus aliis rejedis , efie ampledendam , cui porro fe modo adhae- opt,ofMi 
rere, & perpetuo adhaefuros jam quarta vice palam faciebant. His didis , 
Attfcbatenfis epifeopus dubia quaedam in didis fchedulis annotata exhibuit, 
quibus fubfcripfere cardinales, longe plura aientes aniraadverfione digna 

his contineri , & praeftrtim fecunda. 

136. Prima die J ulii Cardinales omnes‘Benedidum adeunt^enibus flexis Bcnediflurri 
deprecantes, ut pro fuo & totius ecclefiae commodo, regis {^pbntiae aflen- Sr« t rcsi * 
tire non refugiat , plura fubjicientes quibus ad cefiionem ipfum induci pofle 
exiftimabant. His ille refpondit , pacem fe & ecclefiae unionem magis dili- tu 


Digitized by 


Google 


xLviij P R JE PATIO. 

■ gere -quam explicari verbis poflit , quam' etiam cum vitae periculo procurare 
maxime vellet, ad eamque affequendam media principibus fuggeftifle , quae 
eos in virtute TanCtae obedientiae &fub paenis juris profequi jubebat, prohi- 
bens ne regis opinioni ullo modo adhaererent, fubjunxitque eorum fe effe 
dominum , & non folum eorum, fed & omnium mortalium, nec ulli prae- 
ter Deum , fagorum Tuorum reddendam effe rationem. His auditis, cardi- 
nales , ut juratam in conclavi fchedulam , & a duce Bituricenfi Tibi traditam 
• reddere dignaretur, rogaverunt. At ille negavit, vetuitquene petitam a prin- 
cipibus fchedulam fuperius memoratam Tuo chyrographo munirent. Haec 
omnia poft prandium purpurati patres ducibus recitaverunt. 
d ^ r ‘ n a c! P“ 137. Die fequenti Tecunda Julii convenere apud FranciTcanos fereniflimi 
f.hedulaspe- principes, cardinales, & regis confiliarii, repetenteque Florentino cardinali 
E,!»!!’ ea , quae pridie ducibus retulerat , tres ex Tacro collegio Peneftrinus,.Anicien- 
dientiam. f ls } fe Petra-mala pontificem adire jubentur , duas ab eo fchedulas peti* 
turi , juratam in conclavi , quam ille negavit , & aliam quam die praecedenti 
recitari ipfis fecerat , quam eodem Te dje traditurum promifit. Eodem die 
' inito apud FranciTcanos cum confiliariis regis confilio , principes conftitue- 
runt ,\it ipfi cum cardinalibus & regis confilio Benedictum fimul conveni- 
1 rent , humiliter deprecantes , vellet tandem cefiionis viam Tponte. acceptare : 
quam fi pertinaciter recuTaret , publicam ab eo audientiam poftularent : ro- 
garent praeterea, ut quae, cardinalibus inhibuiffet, ut injufta revocaret 5 po- 
ftremo redderet fchedulam ab ipfo & cardinalibus omnibus in conclavi ju- 
ratam. 

1 38. Sabbato congregati mane apud FranciTcanos cardinales confilium 
inter Te inierunt , de dando principibus , qui eos confuluerant refponfo. Poft 
prandium vero hora poft meridiem quarta illuftriffimis ducibus cum cardi- 
nalibus & nunciis univerfitatis fimul convenientibus, omnium nomine Am- 
bianenfis declaravit deliberatam mane a purpuratis fententiam,conftitutis 
pridie ab ipfis principibus in omnibus effe conformem. 

1 39. Dominica , quarto Julii , mifti ad pontificem comes Sacri-caefaris, 
vicecomes Miledunenfis , Guido de Tremollia , & Oudardus des Mottlins , , 
nomine fereniftimorum principum, collqquium ipfis & cardinalibus fe- 
quenti die petentes, quod aegre Benedictus annuit, nam cum ducibus optabat 
abfentibus cardinalibus colloqui. Eodem die apud FranciTcanos congregati 
Ambianenfis , Albanenfis & Thurienfis, cum principum cancellariis tracta- 
vere de mediis dandae Tecuritatis Tacrq collegio poft ducum receffum. Poft 
prandium vero SilvaneCtenfis & Attrebatenfis epifeopi, ducis Aurelianenfis 
cancellarius, magifter Oudardus, AEgidius des fchamps & Gunterius Colli , 
orationem Teu propofitionem , quae a praedidto AEgidio pronuntiari debe- 
bat, examinaverunt. Quinto Julii novam duci Burgundiae fchedulam papa, 
tranfmifit , quafi explicationis caufa eorum quae in fecunda ejus Tchedula re- 
prehendebantur. Die Texto Julii , acceffere ad palatium principes , ut condi- 
ctum erat, & cardinales, cumque in feparatis aulis expeCtarent duces & 

' cardinales 5 Albanenfis & de Agrifolio mifti a Benedicto , cardinales primum 

dimiferunt, nihil hoc die aCtum effe afferentes ; qui ftatim triftes & fub- 
murmurantes receffere. Deinde ad principes accedeqtes , eos fimili modo di- 
rnifere. Quo faCto , indignati duces , confilium iniere cum regis confiliariis 
& univerfitatis nunciis , caufantes quod nihil aliud Tuis dilationibus & pro- 
craftinationibus intenderet, quam verba dare & omnes ludifica ri , nullaque 
interpofita mora, per Albanenfem", de Agrifolio & Thureium cardinales 
craftinam d®® papas indixerunt ad eum adeundum, 
pdnctpibiis* 1 4°* SeqiSnti die v 1 1 . J ulii , acceffere ad palatium cum regis confiliariis, 

«arctum univerfitatis nunciis & cardinalibus , illuftriffimi principes, quibus nomine 

papae 


Digitized by 




Goo< 






P R X F A <t 1 6 ; itui 

papafc Albanenfis & Pcneftrinusultimam cjusfchcdulam,quarnh6hprdba *» rchedui^A 
verant, exhibuere correpam. Sequenti die vm. Julii , exiftentibms praediatis cxhlbrt ‘ 
principibus cum regis confilio , nunciis univerfitatis & cardinalibus , eam- 
dem ichedulam denuo emendatam attulere iidem Albanenfis & Peneftri^ 
nus cardinales : quae quidem fchedula nec cum hac nova animadverfionc 
placuit principibus : qui confilio inter fe inito , flatuerunt petendam ab ipfd 
Benedidto abfque ullis ambagibus ceflionem , uti a rege & concilio Galli- 
cano decreta fuerat , atque etiam ut reddita ipfis cardinalibus fchedula iri 
conclavi jurata , revocaret fadtas ipfis inhibitiones, irfque etiam praefentibus 
Silvane&enfi, Pictavenfi & Attrebatenfi epifcopis , G. vjcecomite Melodu- 
nenfi, Johanne Sacri-caefaris comite, hmikfco dOrgemont^ Oudardo de f 
yidoulins „ & Aigidio des Champs. . 

141. Haec cum deliberarentur , adfuit in aula paramentorum didta Principes ro- 
Benedidtus pontifex , cujus pedibus cum fe omnes provolvirtent , illuftrif' l t cardinale* 
fimus dux Bituricenfis regis & fuo eft nomine deprecatus, ut cardinales de J n l li°iud 1 t 
mediis procurandae in ecclefia unionis dicentes audire dignaretur. Refpon- r «- 
dit Benedictus unionem ecclefiae viis feu mediis rationabilibus & honeftis • 
fe femper optafle & adhuc optare 3 verum quia nec decebat, nec ferre ulla 
ratione poterat , cardinales quid fentirent , praefente hac hominum frequen- 
tia , declarare 5 fatius fibi viaeri , his feorfim & quoties libuerit adrpiuis & 
auditis* nulla interpofita mora refpondere. Quo pontificis refponfo, princi- 
pes non admodum contenti , iterato colloquium cardinalibus petiere, & 
ftatim dato eis figno , ex facro collegio furrexit unus , ac fadta pontifici re- jjg* u « 
verentia pluribus expofuit , quidquid hadtenus ex quo Benedi< 5 tii 6 fummi viam ample- 
pontificatus apicem confcendifiet ; praeftitum ab eisfuiflet ad teterrimum a,tur * 
fchifma comprimendum eradicandum j denique viam nullam in plcrif- 
que cardinalium & pontificis congregationibus ceflioni praelatam 5 aa hanc 
omnes femper fuifle propenfiflimos : quod fi femel , eo urgente , ad con- 
' Ventionem inclinare vifi lunt , (olos refpexifle fereriiflimos principes , quibus 
ca grata fore videbatur. At audita deliberatione cleri Gallicani, regis & prin- 
cipum cum tanfa maturitate fa&a acceptatione , non poterant ei non ad-» 
haerere. Itaque omnibus precibus orabant, vellet tandem multitudini ad- 
jungi, & cedente adverlario * cedere & ipfe non gravaretur 3 denique red-r 
dita cardinalibusjurata in conclavi fchedula , fadtas eis inhibitiones revoca- 
ret. Idem illuftriflimi principes petere & flexis etiam genibus obfeerare non 
certabant» • 

142» Reflabat ut dicendi publico in confiftorio facultatem concederet 3 
fed ea enixius in craftinum aiem poftulata, & pertinacius denegata, ab- ganUvaiedi- 
nuenti valedixerunt, non vifuri eum amplius. Egreflifcbnfpe&upontificis; cunt ‘ 
Ghriftianirtimi regis de ratione extinguendi ichifmatis fententiam apud 
Francifcanos i praefentibus cardinalibus, & praelatorum atque eruditorum 
virorum multitudine copiofa , exponi & recitari juflerunt» Qub tandem per- 
a&o , non fine niagno applaufu univerfitatis nunciorum , regem de omni- * 
bus fecere certiorem» \ , 

1 43» Vigefimo quarto die Augufti , quo S. Bartholomati apoftoli feftum J** 
folemni ritu celebratur , principes advenere Parifios 5 & continuo rex coaftis C * 1 rc- 
in palatio fuo regni proceribus , cum deputatis univerfitatis * Johannem v*. caroi. 
Cannartum epifeopum Attrebatenfem legationis exitum ex ordine referen- 
tem attentius audivit: hinc illuftriflimorum ducum induftriam , dexterita- ‘7 r 
tem , ardoremque ad emolliendum Benedici animum , illinc huius artes & 
infinita fubterfugia, quibus omnes conatus eludere fatagebat, ninil denique 
omittentem eorum quae adta fuerant. Quae omnia ut ille dicere certavit, 
confirmavere principes , flexis genibus regem obteftantes , ut incoeptum ne z 
% om . VIL n 


» 


Digitized by 


Google 


conatur. 


Pag. 607. 


t PRAEFATIO. 

Legato* ad gotium viriliter profequi non gravaretur. Die fequenti admifli funt univer- 
pr^p«*& fitatis deputati , atque annuente rege , expofuerunt expedire in primis lega- 
gif*Tcx A mit- tos in Germaniam & Angliam dirigere, qui principes omnes ad fovendam 
«it- ceffionis viam inclinarent. Nec mora , Girardus abbas S. Eligii Noviomen- 
&,& Algidius de Campis , cum nonnullis aliis ad Colonienfem &Treviren- 
fem archiepifcopos , adBavariae & Auftria: duces, aliofque viciniores prin- 
cipes miffi funt , fed eventu omnino dubio. Nam praeter Golonien&m , qui 
ceffionis viam amplexus eft , reliqui omnes legatos ad futuram Germanicae 
nationis diaetam remif?re.Qui vero ad regem Angliae direCti funt, Johanncs 
de Vienna , fnmmus maris praefectus , Guillelmus Meloduni vicccomes , Pe- 
trus Regis abbas S. Michaelis in periculo maris , vir non vulgaris fcientiae & 
t virtutis , & Johannes de Brevicoxa , qui poftea fuit epifeopus Parifienfis , 
omni quidem honore a Richardo rege funt excepti, & praeclaris muneribus 
donati , fed eos nihilominus re infeCta dimifit 5 id tantummodo promittens, 
parlamentum (uum de omnibus deliberaturum. 

Benedictu* H4- Quod autem tam frigidi , tam alieni aut male afFeCti animi effient 
prindpc* cir. memorati principes , foli tribuendum Benedicto, qui vix audito ducum re- 

cumvenirc -r. *. i • r • .. 1 , 

ceflu, nuncios paflim ad univerlos principes direxerat , qui Carolum regem 
ubiquedifFamarent, falfo difleminantes eum ideo ceffionis viam tanto ar- 
dore profequi, ut papam Gallicum habere poflet, ut teftatur Maria Siciliae 
regina in inftrumento fubtraCtionis fuae hic a nobis edito: Ipfe vero Bene- 
didus volens decipere mundum fuam impiam ambitionem palliare ,per 
diverfas Chriflianitatis partes mandavit garrulatores , publice coadunatis 
turbts afier entes , didos ambaffiaiores viam praf entis ceffionis J Ibi pr&Jentaffc, 
ad hoc ut Gallicum pojfent habere papam , quod non fuit vefum , quia non 
fuit prafentata prafens c effio , fed futura condittonalis , fi antipapa faceret 
illud idem. 

1 45. Nec his contentus Benedictus ,fed addendo peflma prioribus , mifit 
epifeopum Terracinenfcm ad antipapam Roma fine confilio cardinalium 
confenfu, inquit iterum Maria regma , fiuper quibus rebus ipfum mifit igno- 
ratur , fed nihilominus res nova fuit : tamen vehementer verifimuiter 
prafumitur , quod fuit collufio inter ipfos Benedidum Boni facium , quod 

quilibet fcindentium ecclefiam . Dei ffit contentus parte fua quam tenet i & 

, irrevocabiliter fub papa nomine perfeveret : quia ex tunc alter contra alte- 
rum cejfavit procedere , & inchoatos procejjus continuare : qua c effatio per 
biennium & ultra duravit. Ulterius de couufione iterato vehementius fujpi - 
catur , quia ambafpatonbus ipfius regis , regumque Anglia & CaflelU ad, eo- 
rum quemlibet pro ultima voce dejfinatis ^fiupplicanao rogando humili 
ter £5 devote , ut vi Ah eligerent ceffionis , eadem & per eadem verba , ac (i 
uno loquerentur ore , uter que re fpondit 3 videlicet quod nondum erant bene 
deliberati fuper acceptanda renuntiationis via , fed deliberarent cum fratri- 
bus fuis aliis , de quibus eis videretur ,po ficaque eorum deliberatum pro- 

* pofitum notific arent regibus ipfis. Haec dum ageret Benedictus, ceffionem- 
que a fe longe removere tentaret , Johannes de Varennis ejuS capellanus, 
eum iteratis & pungentibus epiflolis urgebat ad eam acceptandam. Piiffimi 
ac doCtiffimi viri epiftolas hic habes pag. 664. & feq. 

Rex legatos 146. Subfequenti anno mcccxcvi. cum Parifienfis univerfitas flagrantiffi- 
mo ad ecclefiae unionem zelo arderct, enixis regem efflagitavit precibus, 
P es * ut alios legatos ad Chriftiani orbis principes deftinaret : quibus precibus exo- 

Vica Caroli ritus rex optimus , patriarcham Alexandrinum Simonem Cramaudum , vi- 
monach° rc runi in rebus agendis peritum & exercitatum , ad Caftellae , Navarrae , & 
ub. xtf. c. 1. Aragonum reges mifit , adjunCto ei Aigidio de Campis celeberrimo doCto- 
re. Ad reges Bohcmiac & Hungariae dircCtus traditur Johannes Deodatus 


Ejus collufio 
cum Buuifa* 
cio. 
lbid. 


Digitized by 


Google 


/ 


/ 


J> RJ: F ATI 0. % xx 

Cpifcopus Silvane&enfis , cum viro aominafiffimo Petro Plaot.Vl ifpaniae le- 
gatis proprio motu adjunxit univerfitas Parifienfis Johannem Luquet Iaerae 
meologixle<ft:orem,&]tobcrtum Oours juris canonici doftorem 5 dire&is 
vero in Germaniam Johannem de Brevicoxa & Petrum Regis dolores. 

147. Et ii quidem qui fuerant ad Germanos deputati, a Gojonienfi & 
T rcvirenfi archiepifcopis , ducibufque Ba variae & Auftrix favorabiliter exau- 
diti funt : at vero rex Bohemix a Benedi&o praeoccupatus , & pretiofiflimis 
muneribus devin&us , univerfitatis legatos nequiejem audire.voluit .-verum 
fi fermonem vultis ad populum habere , inquit , quod veftri muneris eft & 
officii , patent regni mei ecclefiae, ut libuerit m eis praedicate. Regis vero le- 
gatos longeurbanius , & eo quo decebat honore excepit ; atprxter verba & 
voces, nihil omnino reportaverunt. Longe alia fuit rems Hungarix agendi 
ratio* Propofitam a rege Francix cdfionis viam approbare non contentus, 
bmnem fe operam collocaturum promifit, ut Bohemix regem fratrem fuurn 
ad idem alliceret. Eadem fuit mens Colonienfts , Trevirenfis, Ba varix , Au- 
ftrix & aliorum circumvicinorum principum , qui etiam uni verfitatisuuri- 
cios fuis muneribus honorarunt. 

148. Hifpanias legati a tribus Caftellx, Navarrx & Aragonum regibus 
lautiffime diutiufque retenti , idque apud eos effecerunt , ut eorum quilibet 
convocatis regni fui prxlatis & doloribus , accederet ad Francorum regis 
fententiam : quod tamen regis Aragonum mors fuperveniens impedivit 
quoad Aragones. Haec dum agerentur ,nuncii a Benedicto Caftellx regi ad- 
venere , litteras deferentes his prope fimiles, quas olim Carolus Francorum 
rex dc ele&ione ejus receperat : quippe hoc unum pontifex deprecabatur , 
ut fuos ei legatos dirigeret , quibus tpfe animi fui fecreta penitus , omnefque 
conceptus in hujufmodi materia revelaret. Quid hujufmodi legationi rex 
Catholicus repofuerit,quidve prxftiterit > ipfe declarat in fubtraftionis in- 
‘ftrumento , hic a nobis edito : Prudentius tam- grave negotium . volentes 
aggredi £$ operi mancipare , omnibus regni proceribus & baronibus convo- 
catis, nec non univerfis prolatis, magiftris, dod oribus, religiofis , altis 

. reda inftitutioms perfonis in civitate nofiraSegobienfi, eos confulendos du- 
ximus , qua via foret melior , brevior utilior , ad unionem ecclefia confe- 

quendam , impleturi pro pojfe quod per eos deliberatum effet , examinatum, 
concorditer & confultum. Qui omnes jurati folemniter fuper lignum crucis 
& fanda Dei evangelia , & fandorum reliquias , nobis expofuerunt , quod 
licet cariffimus frater no fer rex Francorum viam ce (ponis pracife offeren- 
dam duxerit eidem domino papa , ac etiam fupplicanaum per confanguineos 
nofiros duces fisos patruos atque fratrem : nihilominus tamen pro Dei fer - 
vitio & bono unitatis pradida,& honore papa melius confervando , & ut 
iittentio domini papa jufla per eum oblata prafatis ducibus , intentio ejuf 

dem carifpmi fratris nofln fumus concordarent , dixerunt & confuluerunt, 
nos debere procedere in hunc modum , videlicet quod dtdus dominus Bene- 
didus cum fuo collegio , ejufque adverf artus cum fuo.anticollegio fimul 
convenirent, & fi ujque ad certum terminum non darent unicum papam 
toti ecclefia per viam quam ipfi duxerint eligendam, quod ex tunc ambo 
tenerentur cedere juri fuo quod habebant ,feu habere je pratendebant , fub 
certis fujficientibus fubmifponibus 0 * obligationibus ordinandis judicio peri - 
torum. Summa hxc fuit cleri & procerum Hifpanix comitiorum , quam 
rex per legatos fuos Bcncdi&o fignificavit , fuppliciter petens & obteftans , 
utpoft elapfos triginta dies, quos ipfi colloquio cum adverfario habendo 
praefinierat, pacem ecclefix conciliare non differret. At longe aliud animo 
verfabat , ut ex mox dicendis colligitur. 

1 49. Circa illud tempus , cum dux Burgundix apud Caletum de matri* 


Quomodo t 

Germani* 

excepti. 


Hifpanias re- 
ges appro- 
bant regis 
Franc. viam. 


Conventi» 

Scgobicnfis. 


Digitized by LjOOQie 


I 


. va . F It JE F A TIQ. . 

Benediftus monio inter Biclvardum Angliae rcgerrt & Ifabellam Cafoli VI. filiam corr- 
Angi> nd g -'* trahendo tranaret, callide regem fnduxit , ut legatione rnftriidfca, duos de 
. ^ tcrcrtcu *papata contendentes ad procurandam ecdelke unionem e dicacioribus ver- 
v bis exhortaretur 5 quod ille gratanter praeftitit ,miflb ad utrumque abbate 
Vefttnonafterii. Is comrniftam fibi legationem a Benedico incipiendam 
cenfiiit at ubi Viflam-novam pervenit , fcienfc ille in litteris fibi a rege di- 
Tedtis , Petrum de Luna non Benedidhmi fe appellari , abbatem gradum 
fiftere juftrt , vetuitque ne ultra progrederetur , 'denegato ei omni collo*- 
'quio. 

JSSsSffi 1 ^ nfto McfccxcVii. ttluftriifimi Planciae , Calidiae & Angliae reges no- 
Upth Vos ad UtrfimqUe contendentium legatos direxerunt. Hi Junii xi.dieVil- 
lam-novam applicuerunt 3 at Caftellae regis nuncii decem ante diebus Ave- 
nionem adventarant. Die vero ejufdem menfis xv 1 . trium regum legati ad 
Bencdidti praefentiam admiffi : Algidius de Campis tam folemnis legatio*- 
rris caufam expofuit, ut fcilicet Bonifacio cedente ad procurandam ecclefix 
pacem , ipfe cedere non denegaret. Aigidii orationem approbavere Caftellae 
&: Angliae nuncii : quibus relpondit Benedi&us , rem tanti momenti non 
leviter terminandam , deliberaturum fe cum fuo collegio , & habito cum 
fratribus maturo confilio, quid fuiflet conclufum eis fignificaturum. Hic 
Vide hominis fidem, quinto die Julii nondum cardinales hoc de negotio au*- 
dierat: & duobus praecedentibus diebus celfionis viam publice impugnari 
a Bonifacio de Monatis jurifperito juftit : cujus argumenta omnia lequenti 
die folide confutavit Algidius de Campis. 

151. Eodem die & lequenti cum Tuis cardinalibus deliberare coepit* 
p*g. rt% Primo fraudulenter & aa malum finem , contra morem fecrete cum fin>- 
Con fulti car- gulis per modum fer ut inii, & demum in communi , & finaliter ab omnibus 
dent cefllo- cardinalibus , tribus aut quatuor -exceptis , fuit deliberatum , & exprejfe papa 
nem ' conjultum , quod votis dominorum regum annueret , & viam cejjioms vellet 

amplecti ; infuper fuit ab ipjis dominis folemniter requifitus , ut hanc viam 

acceptaret. Pro finali refponfo Benedidtus feptima Julii dominis nunciis di*- 
xit ,.quod attenta arduitate materi a , nondum reputabat fe deliberatum ; fed 
volebat adhuc deliberare plenius cum dominis regibus, antequam fuam in- 
tentionem /ignific aret. Indignati hac refponfione legati, fe aliquantulum 
fubtraxere , moxque ad papam reverfi , ipfum praefentibus, cardinalibus & 
pluribus aliis clarilfimis viris adoriuntur, verba faciente Nicolao de Calle* 
ville uno ex legatis , qui de perpetuis ejus dilationibus acerbe queftus^ fa]va 
Pag. 55S. debita reverenda, fubjecit : Quod rex requirebat & fummabat eum una viet 
Regum no- pro omnibus , quatenus infra feflum Purificationis B. Alaria Virginis pro xi- 
«dcedcn» tur nie venturum , haberet talem modum in fatio unionis tenere, quod infra di- 
tium terminum haberetur in terra unus -verus folus paflor umverfalts. 
Alioquin exadto tempore fibi definito, fic rex provideret, ut amota omni 
cundlationis caufa, procederetur in hoc negotio. Vix ille verba fecerat, & eo- 
ce Petrus Loupe de Jyale regis Caftellae legatus idem argumentum profequi 
coepit , ac multo magis pungitiva oratione ufus , dixit quod ab hoc propojito 
rex Cajiella non recederet ; unde papa fuit valde turbatus. Eumdemfere 
in modum locuti funt regis Angliae nuncii 5 verum furdo omnes cecinere* 
E contrario vero domini cardinales viam celfionis una voce approbavere. 
Tunc archiepifeopus Toletanus , primas Hifpaniarum , qui & ipfe ad pacem 
anhelabat , annuente rege , fcripfit de eodem negotio ad cardinalem Pam- 
pclonenfem , cujus praefertim confiliis Benedidtus utebatur. Scriplit & ad 
ipfum Benedidtum , quo non refpondente , miratus eft Caftellse rex hominis 
obftinatum animum : ut tamen omnis excufationis anfa amoveretur, litte- 
ras ei ex Abulenfi civitate direxit , deprecans ut quamSegobiae viam fug- 

gelferat , 


dum* 


Digitized by 


Google 


PRjETATlO. ’ tiij 

geiferat , cura fuo videlicet adverfario conveniendi fine cujufifUam termini 
pmfixione^ profequeretur. Et his quoque litteris Renedi&um non puduit 
non referibere 5 quod porro rex quo animo tulerit , excogitari facile poteft. 

152. Procter legatos fupradi&os a Franciae & Angliae regibus rnillos > 

Robertus etiam eremita ad utrofque contendentes milUis eft : qui & A Ve- 
nionem & Romam profectus , omnem movit lapidem , ut ambos ad ecple- 
fiae unionem procurandam induceret. At necdlle' quidquam profecit. Rela- 
tionem ejus regi & proceribus fadtam infra edidimas pag. 591 . quam fi vo- 
les confule. . 

153. His ita fe habentibus , CarolusFranciae rex Vfenceflaum Romano- 
rum regem in fuam fententiam perducere tentavit,Fcripta ad eqm epiftola? 
quam hic habes pag. 622. Nec ea con.te*tus , fub praetextu matrimonii in- 
ter ducis Aurelianenfis natum & filiam Moraviae;marchionjfrcontrahend^ , 
eum Remos allexit. Id ubi refeivit Rupertus dux Heydelbergenfis , omnes 
ingenii fui vires adhibuit , ut vel eq^i ab hoc averteret itinere 5 aut fi non 
pollet , ne.quidquarn adveifus Bonifacium papam fuum attentaret. Ejus hac 
de re litteras haces tom. 2. noftrorum Anecdotqjuqa. Venit nihilominus 
Remos Winceflaus, £Carolo magnificentia vere regia exceptus , ac pretio- 
fiffimis muneribus donatus* Ejus receptionem fufe defcribunt monachus 
Sandionyfianus in Vit. Caroli VJ. lib. 17. cap. 6 t.$c Froifftrdus lib. 4. cap. 9 1* 
Conclulum eft praedirum matrimonium : deinde inter reges tra&atumeft 
de mediis procurandae in ecclefia unionis. Quid ea in collatione delibe- 
ratum fit, filentio tegi voluere reges. Si monacho Dionyfiano credimus, 
ea loluta, milfi funt in Germaniam , prout conclufum fuerat, folemnes le- 
gati , qui epifeopos clerumque Germanicum ad regis Franciae fententiam 
inclinatos retulere, aliosnijiilominus huc deputandos, qui fa&aab eis con-. 
firmarent. At Froifiardus aflerit Petrum Dailj% epifeopum Cameracenfem 
jufluac voluntate duorum, regum allegatum ad Bonifacium IX. fuifte,ut 
,ceftionis viam ei perfuaderer. Et revera Cameracenfis praefui ftatim Bonifa- 
cium Fundis tunc commorantem adiens , caufam legationis eleganter expo- 
fuit. Qua audita, refpondit Bonifacius, nihil in re tanti momenti fine fra- 
trum cardinalium confilio pofte fe concludere. Hac refponfione pro tem- 
pore contentus , Petrus Romam divertit : quem Bonifacius , confultis cardi- 
nalibus , fubfequutus proxime eft, & dato ipfi colloquio ; quid cum fratri- 
bus deliberaflet declaravit , fignificans fibi animo fixum Angliae & Germa- 
nia Hungariaeque reges diligenter confulere , quid vero fentirent , efte&u- 
rum fe libentifiime , dummodo IJetrus de Luna primus abdicet papatum* 
Quibus verbis graviffir^e & velut ex cathedra prolatis, Romani proceres 
metu cprrepti, ne pontifices fui relicta Urbe alio fedem figerent , Bonifacio 
nomine fuq miferunt exoratum , ne dubitaret confilium abjicere tam odio- 
fum , &' fibi aeterno dedecori, fusurum, Romanaeque ecclefia? damno irre- 
parabili , quos ille e veftigio delinivit , afferens fe numquam abdicaturum* 
Horum omnium infeius Cameracenfis epifcopiis, ad Romanorum regem 
primum revertitur j Bonifacii relaturus refponfum: quod ut audivit Wen- 
ceflaus,Bene , inquit, haec eadem fratri meo regi Franciae referas : quod ille 
in regno fqo faciendum jufTerit, hoc ego in imperio meo jubebo? fed ante 
omnia operae pretium videtur , ut Benedi&um cedere compellat. 

1 54. Revertus Parifios epifeopus Cameracenfis , quid in legatione fua 
Fundis & Romae cum Bonifacio , cum Wincetlao in Germania gefliflet,Ca- 
rolo regi accurateexpofuit: qui ftatim ecclefiae unionis defiderio fervens, 
regni fui proceres, & epifeopos, abbates, univerfitates, capitula ecclefia- 
rum cathedralium , ac plures cum jfera? theologiae , tumjuris utriufque do- 
lores ad diem prirqam Maii 1398. convocavit, tametfi vigefima fecunda 

Tom.VJI. . '9 


Robertu* 
eremita ai 
utrumque 
contenden- 
tium miffus* 


Contentus 
Remenlis in- 
tfcr Carulum 
regem Fran- 
.corlim , &. 
Winceilaunt 
regem Ro- 
manorudu 


Concilium 

Gallicanum» 


Digitized by 


Google 


1 


Liv * P R j£ F A T 1 O. 

tantum die convenifle memorentur. Oblervat autem Froiftardus haud in- 
vitatos ad concilium fuifte archiepifcopos Remenfem , Rothomagenfem , 
& Senonenfem , fed neque Belvacenfem , Parifienfem & Autiffiodorenfem 
cpifcopos , qui bene de Benedicto meriti, in fqfpicionem venerant partes 
ejus plus aequo fovendi. At in adis hujus concilii tomo i v. hiftoriae univer- 
sitatis editis , recenfentuf inter praelatos, qui illi interfuere, Rothomagenfis 
&Senonenfis archipradules, atque Parifienfis & Belvacenfis epifcopi? qui 
forte fponte fua ad illud acceflerunt. Quidquid eft, convenifie dicuntur cum 
patriarcha Alexandrino archiepifcopi xi. epifcopi lx. abbates lxx. univerfi- 
tatis Parifienfis redor cum decanis facultatum , & nationum procuratori- . 
bu$ , necnon Aurelianenfis , Andegavenfis, Tolofonaedc Magalonenfis uni- 
verfitatum, denique theologiae & juris utriufque dodorum infinita multi- 
tudo. Quibus-patriarcha Alexandrinus concilii prae/es, eleganti oratione ex- 
pofuit quidquid celeberrimo coetui deliberandum incumberet in hoc potif- 
fimum verti , utrum Benedido totalis^ut ex. parte obedientia fubtrahere- 
tur. Vixque verbi finierat, cum ecce miftus a Benedido Petrus de Juis 
epifcopus Mati fconenfis concilio irrepens, facultatem petere aufus eftpro 
Benedido dicendi : cumque annuiflent illuftriffimi principes , ut omnia ex 
aequo procederent , & fuam quifque fententiam maturius conceptam ferre 
cautius pofTet , tutiufque contulere, quid fedando fchifmati optimum fo- 
ret aut magis opportunum , deledi lunt audoritate regia duodecim viri , 
omnes dodrinae fama confpicui , quorum fex a Benedido difcedendum ne- 
garent , fex alii affirmarent. Priores ad propugnandam Benedidi caufam 
hoc ordine recenfentur, archiepifcopus Turonenfis, Anicienfis epifcopus , 
Petrus Rabanus epifcopus S. Pontii, abbas TolofanusS. Saturnini, Petrus 
Emilarii Dominkanus , & Johannes de Cofta, doddres omnes ac Benedido 


Brevis-coxae , & Petrus Plaout , viri dodimmi. Primus in gratiam Benedidi . 
die 29. Maii locutus eft Petrus Rabanus epifcopus S. Pontii ,didus etiam Pe- 
trus Renatus 5 poft quem eodem diefurrexit Petrus Emilarii Dominicahus* 
quos proxime fecutus eft die 30. Maii JohanneS de Cofta legum dodor T.o- 
lofanus : qua etiam die impugnare coepit partis adverfae caput Simon Cra- 
maud } &£ pofteum fubfequenti die Petrus Regis abbas S. Michaelisln peri- 
culo maris 5 qui poftquam dixit , fequenti die labbati 1. Junii Ludovicus de 
c Tignonville armatae militiae miles , & in litteris non modice verfatus , facro 
coetui narravit, (e olim legationis officio regis nomine fungentem in Arago- 
nia , cum forte Avenionem pertranfiens Benedidum vifitaflet , audifte eum 
dicentem : Credit rex Franci a facere quod cedam , • non certe faciam : vult 
facere fubtrattionem , faciat debitum in fuo regno, faciam in meo quod de- 
bebo , eumdemque addidifte malle fe excoriari quam cedere? cum vero Ara- 
goniam advepiiTet , multos , ait, invenifie fe # pecunia & donis corruptos. 
Haec ubi dixerat, digidius de Campis celeberrimus dodor, qui pro fubtra- 
dione agebat, fuas partes egregie obiit. Cui contradidum ab alia parte eft 
femel & iterum , ficque rationes rationibus , argumentis argumenta acerrb 
me oppofita totos tres dies aut quatuor abfumfere. Ultimus perorafle vide- 
tur Petrus Plaout die feptimo Junii , univerfitatis nomine, pro fubtradione. 
Totalis ow Demum omnibus per multos dies fn utramque partem difcuffis, cum ven- 
tra&io 'flatu- tum eft ad JufFragia , omnes jurati , praefente fandse crucis ligno , & tadis 
pntapprol facro-fandis evangeliis , requifiti , fuam quifque fententiam aperuit , nume- 
br -- ratifque fuffragiis , cx trecentis ad totalq^ obedientiae fubtradionem incli- 
narunt ducenti fupra quadraginta feptem : quam apprpbavere regum Hif- 


Digitized by 


... P R JE F A T I 6. i V 

paniarum legati , qui praefentes aderant : aflerentes etiam Caftellae regem 
mirari , cjjfrf tamdiu dilata fuiflet fubtradtio. Eamdem & fuo calculo con- 
firmavit Carolus*rex Navarrae, qui concilio interfuerat , hortatufqueeft , ut 
nulla interpofita mora exfecutioni demandaretur. 

155. Confequenter die 27. Julii anni 1 398. rex lingulari edidto omni- Subtraflioni 
modamin toto regno fuo obedientiamtBenedteo fubtrahi juflit : deinde JS'* 
Robertum Cordelerii legum dodtorem ,.Triftandum de Bofco Attrebaten- & - 
fem praepofitum Avenionem mifit , qui prima die Septembris apud Villam- nioncnfe». 
npvam agentes , fubtradtionem promulgarunt , omnibus tam laicis quam 
clericis fub paenis gravibus praecipientes, ut ab obedientia , officio & curia 

papae recederent. Propter quod capellam , familiares , auditores & alii ojfi- v». p? p . a- 
c tales de domo papa & curta retfejjere. Domini cardinales etiam ad Villam - 
novam tranfierunt , ubi congregantes cives Avenionenjes , & cum eis con- 
fdio habito ,pradifia regis fubtraflioni adh a ferunt , & folemniter ab obedien- 
tia papa fe fubtrax erunt de rebellione fienda per cives aAvcnionenfes, & 

alios dt comitatu Venayfini& terris papa ordinaverunt. Litteras cardina- 
lium numero xviii. hoc eft totius facri collegii , praeter Pampelonenfem & 
Terragonehfem cardinales , adCarolum regem & ad ducem Bituricenfem, 
quibus animo concordi & voluntate fincera' adhaefifle fc ejus edidto figni- 
ficant , habes hoc tomo pag. 599. 

1 56. Cardinalium exemplum ftquutae funt perplures ecclefiae infignes,- 

ac principes. Nam eodem anno ecclefia Bifuntinenfis die 30. Odtobris , de- cldI * 
rus & civitas Cameracenfis 7. Decembris laeti & exukantes a Benedidti obe- 
dientia abiere. Inter principes vero Maria Siciliae & Jerufalem regina eodem Et pnocipcii 
etiam anno die Novembris menfis ultimo , difceffionem a Berredidto in muUl ' 
regno fuo edixit. Subfequenti die 12. menfis Decembris, FJenricus rex Ca- ♦ 
ftellac, congregatis apud villam de Alcala de Henares rtgni fui proceribus 
* &.praelatis & dodtoribus , fruftra tentatis apud Benedidtum viis omnibus 
ad medendum ecclefiae fcifiioni , agnovit tandem nihil fc aliter affequi poffe. 
Subtradtionis ejus litteras habes hoc tomo pag. 61 3. uti & Mariae reginae 
Jerufalem* & Siciliae , pag. 601. Quibus accedit Caroli regis Navarrae epi- 
ftola ad Carolum Franciae regem data die 14. Januarii 1 399. qua decretam 
in generalibus regni fui comitiis fubtradtionem utrique contendentium fig- 
nificat, pag. 629. His adde Johannis Bavariae eledti, ac totius cleri Leo- 
dienfis fadtam a Bonifacio fubtradtionem 6. Odtobris 1 390. quam legere eft* 
in hiftoriae univerfitatis Parifienfis tom. 4. 

1 57. Nondum decreta erat in Gallicano concilio fubtradtio, cum , ju-Miir uia dB<> 
bente rege, & confidentibus praelatis ,miflus Avenionem eft Petrus de Al- 

liaco epifeopus Cameracenfis , una cum Bucicaldo marefcallo : qui cum ve- mcrJccnfu - 
niflent Lugdunum , fubftitit Bucicaldus , donec legationis exitum a praefule 
Cameracenfi audiret. Hic ut primum adire Benedidtum potuit v non qui- 
dem ut papam f fic enim in mandatis acceperat ) licet debita cum reveren- Hort:rtui . ur 
tia falutavit ,notnme Franciae ^ Alemanniae regum adhortans,ut cedente 
aut mortuo Bonifacio, pontificatum refignare dignaretur. Haec ad verba mu- 
tat6 Vultu , Benedidtus exclamam : Pro ecclefia multum laboravi , in papam « 
canonice fum eledtus , urgent ut dignitatem refignemi Abfithoc a me. Sciat <* 
rex Francorum nihil apud 'me Valitura ejus edidta , & papatum ad mortem <t 
ufque fervabo. Ad quem Cameracenfis : Confulite , inquit , beatiftime pa- 
ter , fratres veftros cardinales, quid vobis fadfco opus fit. Nam regi Franco- « 
rum & imperatori concordibus minime refiftere poteftis. Tunc ex faero« 
collegio duo purpurati Benedictum alloquentes , redta , inquiunt , fuadet 
Cameracenfis epifeopus 5 ad ejus monita, rogamus , attendite. Sequenti die 
congregato confiftorio , adfuit Cameracenfis i caufam fuse legationis expe- 


Digitized by 


Google 


LV) . P R j£ F A T 1 O. 

fuit, tum ut liberius inter fe tractarent, aliquantulum feceipt. Suadentibus 
cardinalibus ut regi Benedictus obtemperaret , praefracte ille ne^it. Tunc 
accedens Cameraccnfis praefui , excepturus quia tandem Vellet regi fuo no- 
„ mine renuntiari , hoc tulit refponfi : Dicite, inquit , filio meo regi, quod eum 
„ hactenus habui catholicum 5 at cum perverforum feductus confilio , fit im- 
„ mutatus, eum pcenitebit4iparcat # c6nfcientiae. 

B ^Tm d dTfi' 1 - 1 58- Haec ubi Bucicaldus audivit , coacto a tractu Vivarienfi & ab Alver- 
5nt p , a qui ad nia ad ufque Montempeflulanum milite, papam , cardinales & cives Ave- 
re parat. nionenfes diffidavit , qui habito inter fe confilio, adeunt Benedictum , de- 
Frojiib.4. c l aran t es fibi minime futficere vires ad refiftendum armis regis Franciae. 

„ Quibus ille ait : Habetis civitatem muris validam & bene munitam. Ge- 
» nuenfium 6c regis.Aragonum auxilium implorabo, quod nec denegabit,- 
5, cum duplici, ex caufa mihi fit obftrictus. nam & confanguineus meus eft, 

,> & mihi ut papae obedientiam debet 5 minima vos terrent , ite cuftodke ve- 
„ ftram ci vitatem,ego palatium meum defendam. Haec eo forte dicebat, quod 
commeatus ad tres annos comparatos haberet. At longe aliter ciyes purpu- 
ratique fentiebant, qui ftatim ad pactiones bellicas venientes, fe fuamque 
p, r * pah- civitatem Bucicaldo dediderunt. Is urbem ingreftys, ftatim pontificis pala- 
tiuinobii ct. t j um arma ti s cinxit. Tum Benedictus, diflimulato periculo , regem Arago- 

num fupplicibus litteris deprecatur , uttmflb exercitu adeffe fibi minime du- 
bitaret , promittens , fi inde eripiatur , tranflaturum fe efte fedem fuam cu- 
riamque Perpinianum aut Barcinonam. Has litteras non magni fecit rex 
Aragoqum , nec bellum ejus caufa regi Francorum indicandum efte exifti- 
mavit, maxime cum regina uxor fua regis Franciae confobrina ad ceftioriem 
1 inclinaret, uti & fuorum , maxime cleri , pars potior , dtque inter alios Ca- 
tatonici & etiam Hifpani , idemque’ fentiebant ii quorpm confilio rex ute- 
batur. < 

1 59. Interim Bucicaldus urgebat obfidionem , nec quicquam commea- - 
; vi. tus ad Benedictum ingredi finebat. Equidem cibaria ad tres minimum an- * 
nos fibi providerat 5 at deficiebant ligna quibus ea portent coqui. Sed & ci- 
ves jam facti milites , fuffolfo palatii muro , ignem fubjiccre parabant. Sed 
projectis interim interdum ignibus grsecanicis , quicquid ligni fupererat in 
palatio confumferant. Ea tamen rex ufus eft clementia , ut Benedictum fame 
premi noluerit. 

eck Ar.ig’- . 1 60. Quamvis autem milites denegaverit Martinus rex Aragonum , eum 
mdcmc.!-’ tamen omnino noluit deferere, fed Francorum regi reconciliare tentavit. 
tiain Car oli Quapropter Raymundum Ri vipullenfis monafterii abbatem , Gerardum de 
**** Cervilione militem , Petrum Marini ordinis Minorum , provinciae Aragoniae . 

miniftrum, &Petrum Zacalini legum doctorem Earinos direxit , qui lega- 
tionis munere egregie perfuncti, Carolum regem haud aegre ad clementiam 
infltxere,£ertafque ab eo conditiones , feu ut vocant capitula Benedicto 
communicanda reportant, quibus fi aflentiretur, ceffaret omnis hoftilitas. 

161. Capitulorum illorum haec fumma erat : I. Ut Benedictus cefltonis 
viae acquiefcat, decedente Bonifacio, vel eo mortuo' autejecto, papatu fc 
abdicet, ab omni facti via abftineat * mifTofque milites faciat fibi operam 
dantes ubi ubi fint. Quae fi adimpleverit fa«ma etiam cardinales & cives 
Avenionenfes , jubente rege dimittent. 

162. II. «Ut nullam moram nullumque impedimentum ecclefiae unioni 
&ceftionis viae inferat, aut inferri finat 5 idem qui cum eo erant in palatio 
jurarent, neque Benedicto contrarium volenti confenfuros, aut auxilium 
favoremque ei praeftituros. 

163. III. Ut congregationibus pro ecclefiae unione habendis , quoties 
expedierit, interfit. 

164. Et 


Urget ob f.- 
diouem. 

Vit. Car. 
«udore mo- 
nacho Dion 
1. 18. c. 6 . 


Capitula ad 
Bci.cii.dnm 

deterenda. 


Digitized by 


Google 


P R j£ F A T10. tvij 

164. Etquia propofitum a praedictis legatis fuerat, adeundum priuis re- 
gem Aragonum effe , quam in fidem & clientelam a quoquam Benedictus 
lufciperetur , quod negotii exitum non modice retardaret : Carolus rex ob- 
tulit Benedictum ipfum cum centum ex fuis exarmatis (ub fua recepturum 
cuftodia , modo illi de palatio , aut alio loco ipfis permiffo non exeant , fine 
confenfu regum illi obedientium. 

1 65. IV. Item , ut BenediCto reliCti ad famulatum , jurejurando promit- 
tant, omnes fe aditus obTervaturos diligenter, ne vel exire poflit aut omni- 
no fugere. 

1 66. Praeterea promifit rex ipfi BenediCto , & centum exarmatis militi- 
bus cum eo commorantibus , cibaria impenfis eorum miniftrari , dum in- 
terim cum Caflellae , Aragonum, & Navarrae & Scotiae regibus ad conci- 
liandam ecclefiae pacem laborabit. Ceterum nullum per praedicta fubtra- 
Ctioni fiet praejudicium. 

167. Haec fi acceptare voluerit Benedictus, legati a rege miffi palatium 
intrabunt cum eo traCtaturi , nulla tamen ei papali reverentia exhibita. 

168. Ubi haec ad BenediCti notitiam pervenifTent , effentque ei undique OlFenintur 
anguftiae , cum Bucicaldi manus effugere non poffet , ne fibi deterius ali- g' .nl &Vc- 
quid contingeret , praedictis capitulis fubfcripturum fe promifit. Hac de pro- 
miflione certior faCtus rex Francorum, Petrum abbatem S. Michaelis in pe- Pag t6}l , 
riculo maris, Guillelmum de Tignonvilla militem , atque iEgidium de Cam- 
pis deputavit , qui cum praedictis Aragonum legatis ea BenediCto offerrent 

Hi cum A venionem adveniffent , atque ad BenediCti confpeCtum effent ad- 
miffi, Petrus Zacalini, unus ex Aragonum regis legatis, expofuit, quid ' 
cum rege Francorum pro ecclefiae unione pertraCta ffent , & decreta cum 
eo capitula, quibus fuoferipturum fe promiferat 5 adefle Caroli regis lega- 
tos, ex ore ejus audituros, an oblatis capitulis condefcendere vellet : quae 
cum ille dixillet , Petrus abbas S. Michaelis afleruit fe fociofque fuos hanc 
ob caufam ejus praefentiae fifti. Tunc Benedictus expofuit quanta pro eccle- 
fiae utilitate efTet haCtenus profecutus, paratum fe ad omnia ejus unioni 
peropportuna ; ceterum fe multum de regis Francorum munificentia fpe- 
rare,quem probe fciebat ecclefiam non oppreffurum, tres cardinales ad- 
effe,Tirafonenfem, Girundenfem , & de Bojl y quibus ea de re poterant con- 
ferre , praefentiam luam , fi neceffaria cenferetur , non denegaturum. Haec 
v quarto Aprilis die anni mcccxcix. aCta fuere , coram publicis notariis , prae- 
fentibus Didaco Segobienfi, & Francifco Imolenfi, aliifque pluribus te- 
ftibus. 

169. Confequenter decimo ejufdem menfis, iidem amborum regum p* g . ®)«. 
legati, coram notariis, praedicta capitula BenediCto papae de verbo ad ver- 
bum legenda praebuere , eaque in pergameno feripta , regis figillo roborata, 

ac manu Johannis de SanCtis , regis Aragonum fecretarii fubngnata praefen- 
tarunt: quibus pro refponfione tradidit cedulam praediCta capitula conti- B C „ e d;f<usfe 
nentem , fuumque & fuorum ad ipfa confcnfum : quam a praedictis nota- ‘“ b 1 regs 
rus recitari voluit: aflerens multum fe confidere regis humanitati , cujus lit- 
teras de fua proteCtione . & de defignatis ad ejus & fuorum cuftodiam tri- 
bus baronibus cum archiepifcopo Narbonenfi fibi reddi poftulavit. Petiit 
infuper ut contenta in capitulis legati ejus nomine confirmarent ,& adim- 
plenda promitterent: qui praeftito ad facras feripturas manu taCtas juramen- 
. to , capitula ftatim confirmavere , & quantum in eis efTet adimpleturos , lit- 
terafque regis ei tutelam ejus afferentes tradituros promiferunt. Eodem die t>. $ 4 t. 
legati coram publicis notariis exhibueruut ac legi jufTerunt gallicas regis 
litteras ad cardinales , quibus annuebat Benedictum , fi vellet , fub facri col- 
legii fidem & clientelam fufeipi. At ille purpuratorum recufavit-clientelam* 

T om. VII. p 


Digitized by UjOOQie 


Ordinalee 
& cives Ave» 
nionenfes ei 
■offerunt fe- 
■curitatem. 


fivacaatur 
armatis piia- 
t om Ave» 
nionenfe. 


Juramentum 
exigitur ab 
his qui cum 
Beucdiilo re- 
manent 
palatio. 


m 


Offeruntur 
Beneiidlo ad 
fui curto- 
diam tres 
barones. 


Petit ducem 
Aurei anen* 
fem. 


Nova ei offr- 
ruatur capi 
tula. 

P..g. 66 1 . 


Lviij P R JE F AT IO. 

1 70. Die vero Aprilis 2 3. cardinales coram publico notario omnimodam 
Benedicto fccuritatem obtulere* ipfo nimirum ab omni vi abftinente, & 
milites quos in palatio Habebat dimittente, dimiffuri pariter in eumhofti- 
lia, & commeatus aliaque necefiaria ,tam ipfi quam centum ex fuis cum eo 
remanentibus exarmatis , eorum expenfis miniftraturi, nec quicquam adver- 
fus regis tutelam faduri. Si quid vero dubitationis aut ambiguitatis emer- 
ferit, regis judicio omnia relaturi. Sequenti die 24. Aprilis, fimilem ei fecu- 
ritatem obtulere cives A venionenfes , quam hic habes pag. 647. 

1 7 1 . His prxmiflis, evacuari coepit palatium , ac die 29. & fequentibus 
emifli omnes, qui centenarium perfonarum numerum excedebant , juxta 
pada (uperius capitula. Hi omnes , prxfentibus regis legatis, antequam exi- 
rent coram notariis publicis juraverunt , numquarp fe bellum aut damnum 
aliquod cardinalibus, civibufque Avenionenfibus, aut comitatui Venaifino 
illaturos , deinde nihil ufquam mali per fe aut per alios Francix regno, re- 
gifque fubditis procuraturos , fed neque pretiofam fuppelledilem aliave 
bona Romanx ecclefix ablaturos, nec unionis ecckiix negotium aut celfio- 
nis ullo modo impedituros aut retardaturos. 

172. Nec multo poft, quarto fcilicet die menfis Maii, Petrus abbas fandi 
Michaelis in periculo maris , Guillclmus deTignon villa, & Algidius de Cam- 
pis regis legati, accefferecum publicis notariis ad palatium apoftolicum, 
ab his qui ad Bcnedidi fervitium erant cum eo remanfuri ,fequens exegere 
juramentum. 1 . Quod nihil prorfus agerent , unde ecclefix unio aut cdlio 
impediri poffet aut retardari. 2. Quod fi quicquam Benedidus adverfus 
unionem aut ceffionem attentare prxfumeret , nec ipfi confentirent , nec 
favorem aut auxilium darent. 3. Quod nec Benedido de palatio recedere vo- 
lenti direde vel indirede annuerent. 4. Quod deputatis ad Benedidi cufto- 
diam eorum familiaribus injuriam nullam aut moleftiam inferrent. Hoc 
prxftiterunt juramentum , prxfentibus regis Aragonum legatis, Raymundo 
abbate Rivipullenfi , Gerardo de Cervilionc milite , & Petro Zacalini do- 
d°re. 

173. E$>dem die prxdidi regis legati Benedido in palatio fignificave- 
runt coram notariis publicis , llluftrem Francorum regem conditionibus 
feu capitulis inter fe contradis obftridum , cuftodix ejus providere volen- 
tem , eam commififfe provinciam reverendiftimo archiepifcopo Narbonen- 
fi, nobilibufque viris fenefcallo Bellicadri, dominifque de Caffenatico & 
de Volta baronibus, ac domino de Maria fenefcallo Provincix, jamque eos, 
fi grati effent,in palatium firieret introduci : quibusBenedidus viros illos alias 
notabiles & fibi gratiftimos, cuftodix fux & fecuritati ex omni parte fuffi- 
cere nonpofte,refpondit. Ceterum (e ex relatu legatorum regis Aragonum 
accepiiTe , alios (ibi facile conceftiim iri , fi defignati ifti minus convenirent , 
dum tamen ejfent de regno Frencu , & dido regi bene ajfidati , atque ita 
Carolum regem difpofuifle , velle & intendere. Quapropter petebat ad fui 
cuftodiam micem Aurelianenfem regis germanum, in quo plurimum con- 
fidebat : idque regi & ducibus per vicecomitem Rodi & Gerardum de Cer- 
vilione fignificavit. 

174. Annuit quidem rex, at quia ducem ad prxfens a fe non poterat 
dimittere, nova necelfe habuit Benedido capitula proponere. Itaque die 
Odobrisxi. prxfentibus reverendihimis Martino Pampelonenfi, Ferdi- 
nandoTirafonenfi, Berengario Gerundenfi , &Gaufrido de Boyl cardinali- 
bus, perfonaliter conftitutis, Petro abbateS. Michaelis in periculo maris , 
Guillelmo de Tignonvilla milite , & magiftro Aigidio de Campis faerx pa- 
ginx profeflore, regis Francorum legatis, Johanne de Fontanis milite, & 
Petro Beauble utriulque juris dodore , ducis Aurelianenfis item legatis , nec- 


Digitized by CjQOQle 


P R JE F A r 10 . Lix 

non Rarymundo abbate Rivipulli , & Geraldo Alamanni de Cervilione , Be- 
nedictus papa coram notariis publicis expofuit ex parte regis Francorum & 
ducis Aurelianenfis libi recenter tradita nova quaedam capitula , quibus ipfe 
fuas fubjecit refponfiones , quas cum ipfis capitulis legi petebat. Capitula 
autem haec erant : 

175. I. Cum propter rationabiles caufas, utilitatem regni tangentes, dux 
Aurelianenfis pro tempore non poflet a rege abefle , rogabatur Benedictus 
praedibus, utfub manu regis certas notabiles perfonas, libi fidas & familia- 
res ad eum in palatio cuftodiendum poflet fubrogare. Refpondit Benedictus 
fe paratum mittendos per ipfum dominum ducem recipere , maximafque 
habere pracdiCto duci gratias , quod hoc in fe onus fufeipere voluerit. 

1 76. 11 . Si pro unionis commodo, Benedictus velit credere & facere quid- 
quid fibi per ducem Aurelianenfem fuggeretur, idque fponte velit accepta- 
re , ipfe dux dabit operam, ut quam citius fieri poterit perfonaliter ad eum 
accedat , unionem cum eo acceleraturus. Nec repugnavit Benedictus. 

1 77. III. Deputatis ab ipfo duce ad fui cuftodiam , ftipendia & expenfas 
ipfe fuppeditabit. Quo nihil aequius fibi videri refpondit Benedictus. 

1 78. IV. Per praediCta rex non intendebat quidquam immutare in capitu- 1 ' 
Iis ab ipfis regis Aragonum nunciis cum rege concordatis , & ab ipfo Bene- 
dicto approbatis & acceptatis. Ad haec refpondit Benedictus , aflertum fibi 

efle ab ipfis regis Aragonum legatis , conftitutum in regis confilio fuifle , 
concedendam ei eleCtionem eorum qui ad fui cuftodiam deputarentur : elc- 
gifte fe ducem Aurelianenfem , cujus miflos recipere paratus erat. 

v 1 79. Ceterum ad omnem tollendam ambiguitatem, cum in primis capit Ex;g!tur * 
tulis aliqua reflarent adimplenda, die OCtobns 14. Petrus abbas S.Michae- * e "S; 
lis , Guillelmus de Tignonvilla , & Petrus Beauble Ludovici ducis Aurelia- 
nenfis legatus , ipfum convenientes Benedictum , coram publicis notariis tionem d«- 
rogaverunt , ut ipfe clare & nude fuam fuper fubjeCtis capitulis intentionem 
declararet , proprioque chirographo roboraret. 

I. Quod acceptet viam ceffioms , £$* promittat quod intrufo cedente , 
mortuo , aut ejeci 0 , ipfe renuntiabit papatui , fine aliqua modificatione in 
bona forma debita. 

II. Quod ipfe pure & abfolute promittat , quod ipfe dirette vel indi - 
rede , non faciet vel procurabit aliquid , per quod unio ecclefia valeat re - 
tardari , aut via cefponis quomodolibet impediri. 

III. Quod ipfe pure & abfolute promittat , quod ipfe ibi ad conven- 
tum (eu congregationem , qua jiet pro unione matris ecclefia , veniet . 

IV. Quod abfolute promittat non recedere de palatio in quo nunc efi , 
vel alibi , ubi ejus manfio expediens & honorabilis videbitur , fine confenfu 
regum , qui fibi obediunt , & facri collegii. 

V. Quod tfla fpecialiter concedantur fub inftrumentis publicis , £*f cum 
fignatione manus propria. 

VI. Quod ad ea qua funt fatti , ipfe £5* fui remarteant fine armis , £5* 
quod rejiringat fe ad numerum familiarium in capitulis defignatum , £5* 
reflantes de fatto recedant ,&c. 

180. Ad haec refpondit BenediCtus, quod fuper his oportebat ipfum de - 
liberare , ut ipfis refpondere valeret. Quae quidem omnia aCta funt coram 
Ferdinando Tirafonenfi , Berengario Gerundenfi , Gaudefrido dc Boyl pro 
cardinalibus fe gerentibus , Raymundo abbate Rivipulli , Geraldo de Cer- 
vilione , legatis regis Aragonum , Johanne Tirelli priore de Burgo-fonte in 
Valefio ordinis Carthufienfis, & multis aliis teftibus. Quae omnia haCtenus 
. cum Benedicto traCtata a legatis regis fuerant , ca Caftellae ac Navarrae re- 
gibus per praediCtOs legatos nota faCta fuere. 


Digitized by 


Google 


IX 


P R AB F A TI O. 

Nova fccuri* I 8 I • Demum ultima OCtobris die novam a cardinalibus dandam Be- 
«d?a?aca^edi<fto fecuritatem exegerunt regum legati. Pratentibus itaque Guillelmo 
dinaiibu?. j ignonvilla & AEgidio de Campis, regis Francis legatis , Geraldo de Cer- 

pa g . i-ji. cilione Martini Arzgonum regis miffo , atque Petro Beauble U. J. profeffo- 
re, ducis Aurelianenlis nuncio, cardinales coram publico notario , annuen- 
tibus civibus Avenionenfibus, nihil fe innovaturos de faCto contra Bene- 
dictum, cibaria & alia neceflaria ipfi &fuis competenter &honefte fuisip- 
forum expenfis miniftraturos , quoufque de Francia habeatur rejponfto (uper 
materiis pro quibus didi legat t miffi fuerant : ipfo tamen Bene dido nihil 
innovante contra didos cardinales , vel fuos , vel civitatem Avenionen- 
fem & cives comitatus Venayfpni , per Je vel per alios, quovis modo : ipfo 
etiam Bene dido in palatio m quo nunc eft , quia etiam ita expedit , rema- 
nente. 

Quid incc- 182. Dum fic Avenioni premitur Benedictus , Romae Bonifacius maxime 
Bonifacius timebat , ne quid tibi limile contingeret. Anno 1 396. quatuor ad eum nun- 
a R nn yn . a Ji.n. cios miferat Benedictus, qui de reftituenda ecclefiae pace cum eo traCtarent, 
3. & f e q. f e( J nunciorum fe fingens metuere infidias , ipfis Urbem interdixit. Illi dene- 
.gato fibi pontificis acceflu , ad Honoratum Fundanum comitem fe contu- 
lerant. Bonifacius vero ne publicae concordiae iter obftruere videretur, Fran- 
cifcum Segobienfem epifeopum illuc mifit interpretem, a quo tamen magis 
videtur confultum Benedicto quam Romano pontifici, 
ibid. n. 4. & 183/ Eodem tempore , agente Martino Aragonum rege , a Bonifacio de- 

s ’ fecerat Trinacria. Sed & Liguriam a feipfo divelli ingemuit, quin & Gc- 
fflienfes civilibus malis pertaefi ex fenatus decreto , Carolo Francorum regi, 
exauCtorato duce Adurnio , Genuae imperium contulerunt. Expavit Boni- 
facius , inquit Raynaldus, qui Gallos tunc Jchifmate implicitos dolebat , ne 
ipfi, cum jam Neapolim Genuamque in fuam redegiffent poteflatem , ad re- 
liquam Italiam fibi (abjiciendam afpirarent. 

Bouificium 184. Bonifacii anxietatem auxere Germaniae principes, qui ex Franco-^ 
hortantur fordienfi conventu anni 1 397. ad quem Galliae & Angliae regum , plurium- 
prSSjST q ue aliorum principum, necnon univerfitatis Parifienfis oratores accefie- 
Thcod. rant, eum adhortabantur, ut Petro de Luna pontificia infignia deponente, 
Nicm. 1. ». €a p ar iter ipfe deponere non dubitaret : quorum tamen nuncios ille benefi- 
1 ciis corrupit , cemonis negotio , cujus caufa venerant, in primis terminis re- 

manente. Profatus autem Bonifacius , inquit Niemius , multum agre tulit, 
quod didi principes eum hortabantur ad cedendum libenter eis nocmf 
fet , fi colore aliquo potui f 'et. Haec aequanimiter tolerarunt principes, quo- 
rum aliqui iteratis eum litteris hortati funt ut cederet , neutralitatem neganti 
comminantes. 

Bonifacius 1 85. His omnibus acceffit , qtiod Wlnceflaus anno mcccxcvui. de pro- 
rand^wcn- curanda ecclefiae per utriufque contendentium ceffionem pace , Remis ha- 
«naocogi- buerat colloquium cum Carolo VI. Francorum rege. Tantum malum ut 
a fe averteret Boniffccius , Wincefiaum exauCtorare cogitavit, res faCtu dif- 
ficilis , ex qua confequi poterat Bohemorum & Hungarorum difceffio ab 
obedientia fua. Itaque arte utendum ratus, electoribus imperii occulte in- 
finuavit, indignum prorfus imperio Wmceflaum , nec praebentibus ejus ma- 
lis ullum afferri pofie remedium, nifi praecifo tam nefando capite. OfFenfos 
aliunde principes in hanc infleCtere fententiam haudquaquam difficile fuit, 
congregatique in oppido Lonflem Wmceflaum imperiali throno exturbant, 
fubrogato ei Ruperto Bavariae duce , die xx. Augufti anni mcccc. quam 
quidem depolitionem fibi poftea adferibere non eft veritus Bonifacius. Sic 
ad^n.'i 4 o d o. euiua de eleCtoribus loquens : Ad ipjius U^mcejlai depofitionem , feu amo - 
»• u - tionem a profato regno Romanorum , auctoritate nostra suffulti concor- 
diter proc efferunt. 18 6 . 


Digitized by 


Google 


PRAE RATIO. Ixj 

18 6 . Ele<£Vus in regem Romanorum Rupertus, cum ei penetotaGerma- Elcdlu6 rex 
fiiaobediret, Coloniae ab* ipfo Colonienfi archicpifcopo , facro epiphaniae 
die argentea corona pro more redimitus eft , Aquifgranenfibus winceflao 
adhuc adhaerentibus , civitatis fuae ingreflum ei denegantibus. Moxque in - ditionem-- 
vitatus a papa , & promiffo ei auxilio , expeditionem Italicam fufcepit , Cum 
ad recuperanda imperii jura , & deturbandum Jnfubriae principatu Galea- 
rium > quem Vinceflaus ducem Mediolanenfem creaverat, tum ut impe* 
rialis dignitatis infignia de manu Bonifacii reciperet. .Quapropter Conra* 
dum epifeopum Verdenfem , nec multo poft Philippum comitem de Falc- 
kenftem & Nicolaum Buman Romam direxit , ut eledrionis fuae ab eo pete- 
rent confirmationem , ac fubfequenter de manu ejus imperialem coronam, 
fammam dans eis poteftatem folitum papae juramentum nomine fuo prae- 
ftandi. At praeter folitum & ab omnibus hadenus imperatoribus praeditum, Bonira»^ 
inauditum ab omni retro faeculo juramentum exigere Bonifacius non du- 1 "** 
bitavit , nimirum quod, ipfe Je deberet obltgare , non fi velle procuranda (an- 
Ba ecclefia unitati immtjcere , ut legimus in negotiatione cum principibus 74- * ” 

eledtoribus, & in negotiatione cum archiepifcopoSalisburgenfi, hujus Col- 
ledtionis tom. 4. Quod quidem juramentum merito refpuit rcligiofus im- p*g. 74. 
perator , cum non fidum Juam perfinam concernat , fed quoque tangat fan- 
Bam e c clefiam, imperium , ac totam Ctyriflianitatem , necnon omnes qui 
ad imperium fpeBant. Itaque re bene perpenfa cum fui s confiliartis , flatuit 
pradidanon fufeipere , nec circa illa qutequam agere , fine prine ipum ele- 
Borum , aliorumque Juorum & imperii prmeipum & fidelium fcitu & con-. 
filio. Refcripfitque Verdcnfiepifcopo, ut Romae remaneret, invigilaretquc 
caufae fuae. 

1 8/. Huic articulo affinis eft & ille quem a Ruperto Bonifacius exige- 
bat : ut nimirum cum rege Franci a & fuccefioribus quibufeumque dt domo 
ejufdem , quamdiu in hoc nefando fchtfmate perdurabunt , nec cum aliquo 
rege , principe , duce & quibufeumque aliisjimili fihijmate irretitis , cujufi 
que flatus , dignitatis & pr&eminentte exi fiat , ligam & confoederationem , 
paftionem , unionem aliquam per fevel per alium non faciat , nec fieri per - 
mittat. Et fi aliqua foda fuerit , revocabit & annullabif. His etiam addere 
non veretur , ut neque cum rege Franciae , vel aliquo de ejus domo aliquam 
parentelam . contraheret , irrequifita ejus licentia. Quorfum haec , nemo non 
videt. Videbat Carolum regem toto fe nifu immifc ere procuranda ecclefia 
unioni , quod ille a Ruperto volens avertere , imperialem ei denegavit coro- 
nam , nin praedidto praedito juramento. Verum ille concedere coadlusfuit 
invitus & repugnans , quod primum recufaverat, confirmationem enixe 
deprecantibus eledtoribus imperii. Ita Cornelius Zantflietus in chronico ad Confihntt 
annum 1404.. Cum ante quadriennium principes imperii , & prafirtim tres R e u ^£ m 
arehiepifeopi , videlicet Moguntinus , Frevirenfis & Colomenfis elegiffent 
in regem-Romanorum dominum Rupertum ducem Heidelbergenfem , Bo- 
nifacius papa pradidam eledionem hoc anno vidus importunitatibm e le- 
dorum approbavit & confirmavit , quod adhuc facere diflulit certas ob cau- 
fas. Quo fado , pauloPofi , videlicet prima Odobris , idem papa • morte fubi - 
tinea & infeflijjima febre & calculo s attritus , decejfit a foculo. Quibus fuf- 
fragatur Theodericus Niemus : fKon diu ante ipfius ( Bonifacii ) obitum. ele- lib. 2 >C. 
Bionem de domino Roberto moderno rege Romanorum per archiepifcopos 
Jidogitntinenfem , Colonienfem £$ Frevirenfem eledores imperii , contra di- 
ctum U^mcejlaum regem fadam , me etiam prafente, in confiftorio publico 
approbavit , promittens quod fibi favores apoftolicos impendere vellet . 

\ ■ % . 

Tom. VI/. " q 


Digitized by 


Google 


Lxq P RjEFATIO. 

§. VTL De rejlitutd Benedifio obedientia , & de continuato fchifmate 

fub Innocentia VIL 

a 1 8 8 • J am ^ cre ^ u ^ ntus effluxerat annus, ex quo Benedictus in Tuo A venio- 

venionenfi-. nenfi palatio inclufus & quafi incarceratus detinebatur , curh eccc , conni- 
si! 1 ™ ebp. ycnte Aurelianenfi duce, faventibus vefpertini temporis tenebris, mutato ha- 
bitu ex prxdido palatio elapfus eft, & ftipatus quingentis viris armatis, ad 
Vit. Cw.reg. proximum caftrum Raynaldi fe recepit, ninil, praeter euchariftiam, quam fub 
na^oTon. pedore geftabat, &iinicam regis Caroli epiftolam ,qua fubtradionem ab 
i. ij. c . i. mf 0 fadam fignificabat , auferens ex omnibus. Sic elapfo reftituta mox obe- 
< 5 * cnt i ae ft > urgente duce Aureliancnfi, cui montes atJri pollicitus, nihil quid- 
,c ° u quam prxftitit. Difplicuit tamen multis , & maxime duci Bituricenfi , haec 
obedientiae reftitutio , cujus , ut creditum cft , jufTu , ab ignotis hominibus 
evulfa a cereo pafchali eft in collegiatis & Mendicantium ecclefiis folita in- 
feriptio, cui infertus erat annus ab eledione Benedidi XIII. in papam. Id ta- 
men quibufdam ecclefiafticis viris improbantibus, duxipfe pofteadene- 
gavit. ... 

1 89. Ad accelerandam obedientiae reftitutionem, duos ad Carolum re- 
gem & principes nuncios direxit •, Pidavenfem & Saluciarum cardinales 
qui fuo munere egregie perfundi a regem & fuos in ejus fententiam inclina- 
verunt, duce Aurelianerifi vadem fe pro Benedido offerente. Ad majorem 
. d autem reftitutionis folemnitatem , idem dux Aurelianenfis audorfuit, ut 

lingularis pontifici fieret delegatio : cui deledi funt Philippus de Villette ab- 
bas S. Dionyfii , &archidiaconus Attrebatenfis , quos proxime fequuti funt 
Aquenfis archiepffcopus & epifeopus Cameracenfis , Benedidum rogaturi, 
■Bcncdidu* ut fadis duci promifTis ftaret. Ante horum adventum Philippus abbatf, jam 
cor am pontifice eleganter ea de re, ut virum dodum decebat, perorave- 
rat. At Benedidus aliud fe ore protuliffe , aliud in pedrore geftafle mox de^ 
monftravit. Nam abbatis eledionem , quae fubtradionis tempore celebra- 
ta , ab epifeopo Parifienfi confirmata firerat, duobus cardinalibus examinan- 
dam commifit,moxque cum flomacho irritam eo ipfo declaravit, quod ei, 
ne expedato fuo conlenfu, annuiffet, denique abbati ad futuram ingenii fcu 
morum & dodrinae inquifitionem fubjedo , & in publico cardinalium con- 
fiftorio proclamato , bullas expediri juflit. Hac vero agendi ratione, Carolus . 
fupramodum offenfus & indignatus , quae ada fubtradionis tempore fue- 
rant , publico edido, Benedido flatim fignificato^fferuit 3 fed fruftra. Spreto 
enim edido , Benedidus nihil prorfus eorum quae promiferat effecit, quic- 
quid in medium produxerint legati cum priores, tum pofleriores. Unde il- 
luftris dux Aurelianenfis > qui fe vadem pro iHo dederat, A venionem pro- 
peravit, fidem ejus velut ex jure fepetiturus : quem quidem Benedidus, eo 
quo decebat honore receptum, fed pariter lllufum ac plane inanem di- 
mifit. « 

Nuncios ad 190. Ne tamen crederetur ccclefiae unioni plane adverfari , folemnes ad 
8on.hcium B om f ac j urnij p r i us occulte praemonitum , nuncios deftinavit, Petrum Rabani 
epifeopum S. Pontii , Petrum llerdenfem eledum , Antonium S. Facundi abr 
batem , & Bertrandum Rodulfi ordinis Minorum , in curia Romana gene- 
ralem procuratorem , quibus monachus Dionyfianus in vita Caroli VI lib. 
24. c. i 2. addit abbatem Malleacenfem, viros certe ipfi morem gerentes, 

& ad omnia officia paratos. Hi exorato per Florentinos falvo-condudu , 
Bonifaciom adeunt, falut antes eumdem depofitts biretis , atque aliquan- 

tulum capitibus inclinatis , nulla tamen eidem per eos alterius generis reve- 
rentia exhibita , inquit Benedidus ipfe ad Carolum feribens , ipfum nomine 
fui monuerunt & hortati funt , non ut ambo depofita thiara pontificatum 


Digitized'by ^ooQie 


PRjE PATIO. Lxiij 

abdicarent , uti promiferat , fed ut infimul aliquo communi in loco fecuro 
convenirent , de mediis procurandae ecclefiae pacisinter fe traCtaturi, ( quam 
viam fciebat regem femper repudiaffe ) idque eodem die geminatis vicibus 
ab eo requifierunt. Addiderunt Benedictum paratum eximios quofdam vi- 
ros fibi cooptalfe Deum timentes , zelo flagrantes , pacificos & ad inftauran- 
dam unionem apprime inftruCtos , hortarique ut tot e Tuis Bonifacius elige- ' 
ret, qui praemiflo juramento, utriufque ad pontificatum jus difeuterent. 
Denique ut fuam adfchifmatis extinCtionem propenfionem ampliusdemon- 
ftraret, obtulit fe, praevia debita fecuritate,in Italiam profeCturum. Et quia 
uterque morti obnoxius erat , ut fchifmati facilius finis imponeretur, propo- 
luit , ut eorum alterutro ante completum unionis traCtatum decedente , ad 
fuccefloris promotionem non procederetur. Haec^jutem omnia Bonifacium 
praefrade negafle , prolatis etiam in Benedictum verbis ^entumeliofis , inde 
jufto Dei judicio pofi paululum loquelam perdentem , ante duos completos 
dies miferabiliter expiraffe. 

1 9 1 . Sic legationis illius exitum narfat ipfe Benedictus in epiflola ad Ca- Obfervanda 

rolum regem 5 at quampiurima omifit vir malae fidei , quae aliunde repetere lc ^* 

operae pretium eft. Et primo dignum obfervatu e(t, quod decreta fuerit haec 
legatio , cardinalibus inconfultis & omnino infeiis. Secundo , quod nuncii 
reverentiam Bonifacio vero ac legitimo papae debitam exhibuerint, idque , 

Ut vero fimile eft , confentiente , ne dicam mandante Benedido. Tertio , 
quod praedicti nuncii, quoties libebat, ad Bonifacium accedebant , & fecreta 
cum eo quotidie colloquia habebant, cum Angliae regis legati nec difficilem 
ad eum acceflum obtinere poflent. Haec omnia , quae manifeftam inter 
utfumque pfcpam collufionem indicant , difeimus ex johannis Parvi ora- 
tione habita anno mccccvi. in concilio Gallicano. Quod autem Benedictus 
ait BomiJ&cium contumeliofa in fc verba protulifte, explicare videtur Theo- 
dericus;Niemus : Et cum ille Bonifacius , inquit , cardinales & nuncii , & Lit. i. de 
multi curiales invicem conveniffent , tunc profati nuncii perquam diferete Ll,m CX5 ‘ 
& fblerter , quo ipfis commiffa fuerant propo fuerunt , rogando & exhortan- 
do , tamen , ut credebatur ,fubdole , dtdum Bonifacium , quod finem daret 
huic fchifmati cum eorum domino ad hoc parato , ut dicebant. Quibus ad hoc 
cum parum behigniter refpondiffet , afferens feefie papam , & eumdem Pe- 
trum antipapam , & fimiha verba parum vel nihil ad caufam facientia . 

Pune nuncii dedignati in ejus profentia dixerunt , quod eorum dominus non 
erat femoniacus : notantes Bonifacium ejje talem , Unde Bonifhcius valde 
commotus ,jujpt eos Urbem exire . Quire[ponderunt,quodfalvum-condu- 
Bum haberent ab ipfo U) Romano populo , adhuc aliquantulum illuc ma- 
nendi & inde recedendi , & quod ilm gaudere vellent. Unde ipfe pontifex 
ira. immoderatius incalefccns , pungente illum dido morbo calculi , ledum 

agritudinis intravit , in quo tertia die fequenti infefio S. Remigii mane de- 
c effit y didis nunciis adhuc exiftentibus in. Urbe. 

192. DefunCto fic Bonifacio , cum praedicti BenediCti nuncii Urbe rece- Legit; cj u « 
derent , in fuo confidentes falvo-conauCtu , nec aliunde petitam a purpu- LemT' 
iafis debitam fecuritatem obtinere potuiffent , per caftellanum arcis S. An- 

f eli ante Urbis ipfius portam capti & retenti , ac veluti ficarii homines in- 
umaniter contreCtati funt. Qui cupientes de profpero ftatu ecclefiae cardi- 
nalibus conclave proxime ingrefluris loqui , libertatem fuam quinque du- 
catorum millibus redemerunt , quos Bonifacii fucceflor , etiam rogantibus 
& inflantibus Florentinis, reftituere recufavit. Ita Benedictus in citata ad 
Carolum regem epiftola. At Theodericus Niemus aflerit cardinales & cu- Lib t c t4> 
tialcs de extorta a caftellano caftri S. Angeli , qui Bonifacii erat confangui- 
neus, pecunia valde doluifle, atque interponentibus fe diCtis cardinalibus, 
infra paucos dies relaxatos fuifte. 


Digitized by 


Google 


Benedidi 
fraudes dete- 
ge 

t:us VII. 


Pag. 704- 


Lxiv P R AE FATI O. 

Liberati i93- Soluti e carcere nuncii die x 1 1. Odobris , ad cardinales in camera 
cardina°c S Jnt ecclcfix S. Petri contigua congregatos acceffere , ac Benedidi nomine , ut ab 
u^abdeaio. elegio ne fuperfederent hortati funt , aientes jam extinguendo rchifmati per- 
deaot. opporunum tempu^advenifle, Benedidum , omiffa eledione, jamjamad- 
futurum, ut qua in urbe teterrimum fchifma fuerat excitatum, in ea & fo- 
* piretur. Quibus cardinales , fe aliis occupatos necdum refpondere poffe di- 
xerunt : fed accepto ad deliberandum fufficienti temporis fpatio , per nun- 
cium aut epiftolam eis tuto in loco exiftentibus fignificaturos , quid fado 
opuseflet. Recedentes itaque ex Urbe ad caftellum Soriani , quod Benedido 
parebat, accedentes ,cum refponfum feptem.diQbus fruftra expedaffent, au- 
dita Innocentii VII. creatione , Florentiam verfus fe receperunt : quo cum 
perveniffent, fignificaturos ab Aquilegienfi cardinali, Innocentii papae no- 
mine, ut in Urbem reverrerentur , currf novo papa concordiam haud du- 
bium adepturi 3 atque ad id falvum-condudum offerente. Exhilarati nuncii 
duos ex fuis Romam mifere, falvum-condudum. reportaturos: qui jam om- 
• nino mutatum Innocentium reperientes , hoc ab eo refponfum retulere , eos 
fruftra Romam venturos , nili aliud a Benedido haberent* in mandatis, quam 
quod Bonifacio praedeceffori fuo expofuerant. 
medi&i 194. Haec omnia Benedidus exponit, mirumque in modum exaggerat • 
innocen- in epiftola ad Carolum regem : quam cum accepidet princeps Chriftianidl- 
mus , dux Bituricenfis , nulla iriterpofita mora , (criptis ad Innocentium VII. 
quem hominem Dei nominat , litteris , eum ad procurandam ecclefiae unio- 
nem & pacem vehementer hortatur. Tunc Innocentius Benedidi fraudes' 
& malam fidem detegens, praedido duci refcripfit in haec verba : Sape ho- 
mines ea qua numquam fada aut ge [ia Juntajfeverare par at it, alios deci- 
pere & in (uam partem trahere conantur : quod incommodum ut 'vitare- 
mus , [acris legibus dihgentijfime cautum ac provifum ejl , ne prius quifquam 
' judicaret , quam utrimque ejfet res audita. <*Ad hac fcribenda non finecaufa 
movemur , fufpicando jdlja pro veris ad tuam nobilitatem fuijfe delata ab 
his , qui bonos potius videri quam ejfe malunt. bNam.quod Jcr ibis per orato- 
res , qui ad prafentiam felicis recordationis Bonifacii papa lX.pradecefforis 
noflri venerunt , de renuntiatione facienda oblatum fui fe ; id novit <tAltiffi- 
mus Jesus Christus nullam habere in [e veritatem. bNibil eriim oratores tUi 
umquam obtulerunt , prater unicam conventionis perfonalis viam : qua ta- 
men conventio fi feret , arbitramur omnia bene procejfura , & quomodo- 
cumque expediret , finem optatum habitura. Hanc viam cum pradeceffor 
nofler adverja corporis valetudine opprejfus , ex qua infra paucos dies e vita 
migravit , implere nequiret , rogati didi oratores , ut aliam viam offerre vel- 
lent , nullam omnino obtulerunt , fed in eadem, quam primo abfolute obtule- 
rant , per Jeverarunt. Hac vivente pradecefore noftrofada Junt. Pofl mor- 
tem vero ejus , cum omnium venerabtlium fratrum noftrorum S. R. E. car- 
dinalium , 4 e quorum numero tunq eramus , una ejfet mens , atque unus ani - , 
mi ardor ad hoc pefiiferum fchifma e xflir pandum , unanimiter , Deo tefte , 
decreveramus , fi illi fujficiens mandatum ad refignanllum aut cedendum 
haberent , idque facere vellent , fuperfedere nos in nova pontificis eledione , 
donec , Deo audore ,falutaris pr ovino fuper hoc fchifmate fieret. Cum igitur 
hanc mentem pr Afaium 'collegium haberet , vocatis didis oratoribus , inter 
quos etiam , in cafu mortis pradecefforis noflri, fpecialia quadam addidum 
collegium habere unus affirmabat , intentionem- collegii e xpo fuimus., f*£ fi 
facultatem haberent , ut ecclefiam Dei tam dira pejleliber arent , adhortati 
fumus. At illi rejponderunt ,fe mandatum ad eam rem non habere , nec id 
confonum juri Juo arbitrari-. Itaque cum eos aperti (fime tergiverj antes col- 
legium videret , ne (ub pr&textu aliena malitia (edes apollohca vacationis 

damnaretur , 


Digitized by 


Google 



PRjEFATIO. lxV 

damnaretur , Dei nomine invocato , ad electionem ndvi pontificis , fir vatis 
folemnitatibus y procejfit. Hac ut narramus* itagefta funt , nec per nojiros 
umquam jietit y fed per illos potuit tunc certe res componi , potuit tam hor- 
rendum pandatum ,fi ipfi voluijfent , ab ecclepa Dei exfulare y parata erant 
noftrorum omnium mentes , parati animi , parata voluntates. Obtulerat ipfi 
Deus conficiendi idoneam facultatem , quam illi prafintes a nobis requtfiti 
repudiarunt , &c. Idem duci paulo ante fcripferat Innocentius , & univer- 
fitati*Parifienfi , cujus ad eam breve refert monachus Dionyfianus in vita 
Caroli VI. lib. 25,cap. 3. Porro Innocentii di&a confirmat Johannes Parvi 
. in prxeitata oratione his verbis ; Cum Bonifacius ex hoc mundo migravit , « 
erant Romae Benedi&i nuncii , a quibus cum ahticardinales inquifiviflent, « 
an cedendi nomine ejus poteftatem haberent 5 refponderunt Te poteftatem “ 
non habere, Inflantibus illis > ut eorum aliqui , reliquis Romae remanenti- « c 
bus , ad Benedi<ftum reverterentur, praedicam facultatem abeo reportaturi, “ 

& promittentibus ab eledlione fuperfedere , donec illi redirent , 5 . Pontii “ 
epifeopus & Ilerdenfis eledtus refponderunt , fruftra eos reverfuros , & quod 
non arbitrarentur dominum fuum illam viam cejponis accepturum , tam- “ 
quam non juridicam , neque bonam ,fed penitus inutilem & inufitatam , Et “ 
fic anticardinalesprocefleruntad ele&ionem intrufi.,, Sed nec ea diffitetur “ 
GuillelmusFilacius decanus Remenfis , in oratione , quam tunc in gratiam 
Benedicti pronunciavit. Quin immo Petrus Plaout, qui ab univerhtate Pa~ Oratione h.t- 
rifienfi orator ad pontificem Romanum mifTus fuerat , teftatur liberum & 
gratum fe & fuos per omnes illius obedientiae civitates tranfitum habuiffe, con • GaU ' 
atque ab omnibus tamquam viros pacificos benigne exceptos fuifle. Sed 
& Romae a facro cardinalium collegio amanter , quoties libuit , auditos 
fuifle : ipfofque purpuratos ceffionis viam approbaffe 5 utque viam ad pacem 
aperirent, antequam ad creandum novum pontificem procederent, omnes 
Deo promififle ac jurafle , eum qui eligeretur, adverfario cedente, mortuo, 
aut eje&o , pariter celTurum. 

195. Haec dum Romae agerentur, Benedi&us ut regi , principibufque fu- 
cum faceret, ardentemque eis ad unionem propenfionem perfuadere poflet, 
velle fe verfus partes Italicas proficifci , quo citius faciliufque cum adverfa- 
rio conveniret , regi fignificavit , petiitque ab eo regii fanguinis duces tanti Gu;! * Fi!ic - 
itineris locios , quorum tutela fecurus, eo ufque poflet incedere. Annuit rex Gj] 1 . aauo 
Chriftianiflimus , eique & fuis librarum centum viginti millia difti ibui juflit, ,40< * 
conceflo ei duce Borbonio. Hoc adjutorio munitus Benedicius Niciam , at- 
que inde Januam contendit, ubi honorifice, ut pontificem maximum dece- 
bat, a Bucicaldo urbis gubernatore & civibus exceptus fuit. At cum equites 

tk milites undequaque venientes , & magno quidem numero fenfim in ur- 
bem introduceret 5 confulentes fuse libertati Tanuenfes , eos mira arte, fpecie Mon - J? io ": 
faheet exercitus recenfendi , e civitate fua eduxerunt , nequaquam ulterius vi.iib.ij* 
in eam admittendos. Hanc Januenfium agendi rationem BenediClus injuriae c ' 
duxit : at illi conquerentem hac de re placaverunt, dicentes fecuras efle non 
pofle uxores fuas , cum viris incontinentibus habitantes. Ut autem regi & 
principibus amplius perfuaderet per fe non flare , quin citius fchifma leda- 
retur, novos aa Innocenti um*papam recenter creatum nuncios deftinare 
decrevit : quos ille, dolos ejus expertus, admittere recufavit. Januae moram 
non traxit Benedidus j nam pefte omnia devaftante , Mafliliam acceflit* 

196. Interim novos ad Innocentium papam, qui concilium Romae cele- 
brandum indixerat, oratores mittere decrevit univerfitasParifienfis. Id ubi 
refeivit Benedi&us , hujus legationis exitum pertimefeens , Chalantium car- 
dinalem fuum a latere legatum , qui tantum a fe malum averteret , mifit ad 
regem & principes 5 fed vix habito colloquio, ingratum pontifici fuo ref- 

Tom. VII. r 


Digitized by UjOOQie 


Tolofanat 
univeriitatis 
littera dam- 
nata. 


Concilium 
cleri Galli- 
cani. 


txvj • P.RJEF A T IO. 

ponfum reportavit. Nam cum ille tandem die pcnultimo Aprilis re- 
gium in palatium fuiffet admiffus, elegantemque ad principes oratio- 
nem habuiflet , BenediCti laudes ad naufeam ufquc effutire non erubefcensj 
Johannes Parvi faerse theologiae praelegor furgens, dicendi licentiam a prin- 
cipibus , jam prolixa Chalantii oratione fatigatis efflagitavit : qua ei ad diem 
Maii xxii. conceffa , quidquid a cardinali declamatum fuerat , egregie refu- 
tavit : enixe poftulans, ut infamis illa Tolofanae univeriitatis littera, quae fub- 
traCtionem antea a rege & principibus decretam & declaratam temeretlam- 
naverat , igni addiceretur. Re ad parlamentum ad diem Junii feptimum re- 
nuda , auditis Petri Plaout rationibus , lingulari fuit ediCto pronuntiatum , 
ut praediata univeriitatis Tolofanae epiftolaad portas civitatis Tolofae, ubi or- 
tum habuerat, tamquam fer niciofa , fcandalofa , regi mjuriofa cremare- 

tur , ejufdemque exempla ad portas Avenionis , Morttis-pefflulani, & Lug- 
duni ignis devoraret 5 in auCtores vero epiftolae tamquam reos legibus inqui- 
reretur : fed hi exitum inquilitionis in caput fuum redundaturum formidan- 
tes, fugam arripuerunt : quos in fuga cardinalis Chalantius eft imitatus , nul- 
lam a Benedidto gratiam fperans aut reportans. 

1 97. Jam vero cum nulla Benedicto fides adhiberi pollet, de fubtrahenda 

ei iterum obedientia cogitatum eft, rexque, urgente univerlitate Parifienli , 
epifeoporum Franciae concilium ad menfem Novembrem Parifiis indixit 5 
atque ut res ex sequo procederet, conftituit, ut fex pro univerlitate perora- 
rent, totidemque viri eruditione confpicui caufam BenediCti*defenderent , 
Ut ponderatis ex utraque parte rationibus , quid fequendumelfet dijudicare- 
tur. Conventum aperuit Petrus Ahoves Francifcanus theologiae praelector 
prolixo fermone, qui praeter ftili barbariem nihil prorfus fcitu dignum con- 
tinet. Poft hunc dixit coram Delphino, rege Ludovico , domino duceBor- 
bonio, comite Alenconio , Petro a Navarra, & pluribus aliis , Johannes 
Parvi, ac duobus confequenter diebus, folidis probavit rationibus a Bene- 
dicto effle recedendum. Idem argumentum fabbato ante Dominicam pri- 
mam adventus profecutus eft Simon Cramaudus patriarcha Alexandrinus: 
quo fermonem abfolvente, illuftris regis cancellarius ejufdem Benedicti pa- 
tronos admonuit, ut die fequenti parati efflent ad dicendum. Illis autem in 
menfem integrum differri poftulantibus, cancellarius indixit diem Mercurii. 
Tunc adfuit Guillelmusi 7 //^ Remenfis eccleliae decanus, qui praefente re- 
ge, duce Bituricenfi, duce Borbonio & Petro a Navarra, BenediCti caufam 
tam acriter defendit , ut poftea purpura donatus lit. At cum pontificis 
auCtoritatem lic extuliffet , ut regiam deprimeret,, juffus eft altera die, quod 
ea de re temere dixerat retraCi are. Poft hunc quarto die Decembris Amelius 
archiepifcopusTuronenfis coram rege, ducibus & praelatis pro BenediCk) 
locutus eft, qui ut finceram ejus ad cedendum voluntatem oftenderet , di- 
xit , eum jam papam creatum ea libi beneficia relervaffle, quae cardinalis pof- 
fidebat,ne depolito pontificatu , nudus ecclefiafticis reditibus remaneret. 
Subfecutus eft Petrus de Alliaco epifeopus Cameracenfis , qui tam libere Be- 
nedicti caufam , praefente etiam rege, lUfcepit, ut univerfitas Parilienlis du- 
bitaverit, an deinceps ad publicos aCtus efflet admittendus, a quorum fen- 
tentia ille ad regem appellavit. ' 

1 98. Stabilito fic BenediCti jure , Petrus Regis abBas S. Michaelis in peri- 
culo maris pro univerlitate doCtifflme locutus eft. Quem fubfeqqutus eft 
Petru sPlaout canonicus Parifienfis,virdoCtifflmus,qui inter alia Benedictum 
accufavit, quod non folum cedere nollet $ fed etiam dixifflet,quod ecclefiam 
fic deprimeret , ut vix in pofterum refurgere poffet. Hic poftquam duobus 
diebus peroravit , decanus Remenfis ooram rege iterum petiit audiri : poft 
quem patriarcha,& poft eum archiepifcopus Turonenfis fuam quifque cau- 


'Digitized by 


Google 


P R JE F A f I O. Lxvij 

fam iterum propugnavit Ultimus omnium pro univerfitate locutus eft Jo- 
hannes Parvi , probavitque quam longe a cdlione effet Benedidus , qui non 
femel dixerat malle fe mori , & vivum in camera fua comburi , quam ce- 
dere, eofque qui ceflionem extollebant afflixiftet, atque inter alios magi- 
ftrum Johannem Legqy, quem, eo quod ceflionem commendaffet , duobus 
integris annis in ardimmo carcere detentum habuerat. 

199. Cum omnes fufficienter dixiflent , Johannes Jouvenel advocatus 
regius die Decembris 2 1 . ultimus omnium caufam agitavit. Qui poftquam 
dicere ceflavit, Turgens cancellarius declaravit rem tuifle fatis dilucide dif- 
cuffam, juflitque principum nomine , ut ad concludendum cras convenirent 
praelati. Quid vero confequcnter deliberatum conclufumque fuerit, habes 
in tom. 2. Anecdotorum noftrorum pag. 1312. quod nimirum Benedictus 
claram & ab omni ambage liberam cefhonis oblationem daret, eique recu- 
fanti obedientia totalis fubtraheretur. 

§. VIII. De continuato fc hi [mate fub Gregario XII. 

200. Dum Gallicanum Parifiis celebraretur concilium , Romae ad melio- 
rem vitam tranfiit Innocentius VII. die Novembris fexto, cujus mors rerum 
faciem valde immutavit. Nam cardinales , quos, eo adhuc vivente, dux 
Bituricenfis, lingulari epiftola hic a nobis edita pag. 706. hortatus fuerat, 
ne vacante fede apoftolica, ad eledionem novi pontificis procederent 5 fchif- 
matis & ipfi taedio affedi , conclave ingreffi , diu deliberaverunt ah eledio- 
rii s negotium aggrederentur. Et Aquilegienfis quidem cardinalis fenfentia 
fuit, ut eledio ulterius tardaretur , quo ad unionem factitor effet accefus , 
uti ipfe teftatur in epiftola ad cardinales Avenionenfes, atque idem quofdam 
fenfifle vix dubitari poteft. Aftalii varia, quae ex diuturna vacatione prove- 
nire poterant , incommoda intuentes , fic ad eledionem procedendum cen- 
fuerunt, ut prius omnes & finguli juramento praeftito promitterent, fefe, 
adverfario cedente, aut mortuo , aut ejedo , depofituros eo ipfo pontifica- 
tum, nullumque creaturos cardinalem , nec gratias illas quas expedativas 
vocant , ulli conceffuros, fi eligerentur , idque audore ac promovente , ut 
aiunt , Angelo Gorrario : ita uteledus non tam poffeflor, quam cuftos dig- 
nitatis fux judicaretur, paratus toties eam dimittere , quoties unionis occano 
praeberetur. 

201. Hac adhibita cautione , ultimo die menfis Novembris, fando An- 
di eae facro, omnes unanimi confenfu vota fua contulerunt in praedidum 
Angelum Corrarii cardinalem , Conjlantinopolitanum appellatum , virum 
utique probata cojrverfatufnis , probabilis tff Jandifftma vita , laudabilis in- 
nocentia , atate {enem, honeflate decorum , probitate confpicuum , [cientia 
pr aditum, moribus ornatum, ac unionis ecclefia ferventijpmum celatorem, 
ut loquitur Aquilegienfis cardinalis , hoc unum in eo timentes, ne aetate jam 
iii inis ingravefeente , confequi non poflet optatiffimae unionis exitum. 

202. Is afeito fibi nomine Gregorii XII. ubi eft proclamatus pontifex, 

quod juratus ante eledionem promiferat, innovare ac confirmare non di- 
ftulit: nec mora, promotionem fuam regibus, principibus, epifeopis , cc- 
terifque ecclefiae praefui ibus & fidelibus univerus , feriptis ex more litteris 
figniheavit: pro certo affirmans, fe tanta animi propenfione , tam firma, 
tam conflanti voluntate ad procurandam ecclcfix pacem ferri , ut infulas 
non ita libenter acceptas libentius effet depoliturus. Ipfum etiam Benedi- 
dum ad cedendum prxtenfo juri fuo invitavit. Sed &in primo a fua coro- 
natione confiftorio, fado coram facro collegio , curialibus & cOpiofa po- 
puli multitudine fermon c,vota juramenta repetiit , affirmans quod ea 

indubitanter exeeutioni debita demandaret * atque interim aliquas gratias 


Obitus In- 
noccntiiVII. 


Pag. 7x4, 


Bleffio Gnf 
goriiXIl. 

Pjg- 7 \f. 


EleAionei* 
fuam ac ce- 
dendi vo- 
luntatem 
J>rinc:p:fc«4 
lignificat. 


Theod. 
Niem. lib.{. 


c. IU 


Digitized by GjOOQLe 


Lxviij PRAEFATIO. 

heneficiales , pr&fertim e xpedativas facere noluit , ajferens nonfuifie affum- 
tum ad aliud , nifi quo unionem faceret ante didam, i ia epiftola vero ad uni- 
pag.7ji. vcrfos fideles hic a nobis edita , teftatur fe non folum celfionis votum reno - 
vafle , cum electioni Cux annuere eft coactus , verum etiam tertio poft a/jum - 
4ionem noflram , inquit , non modo (sonte approbavimus , verum etiam ex 
v integro votum emittentes , novi infuper juramenti & propria fub/criptionis 

eiudoritate munivimus. Additque : Nos id quod vovimus non tam (ponte 
equam cupide & fine ulla tergiver/ationc faduros. Et paulo poft: Quamob- 
rem etfi jufijfpmam foveamus caujam , & clartjpmo aptijpmoquejure uta- 
mur , tamen tfjuri noftro & caufa nqftra cedere fumus parati , arbitran- 
4es ejjfc hoc boni pa/loris , hominifque Chriftiani ,five ut auferenti pallium de- 
mus & t unie am/five cum relidis ovibus , unam qua aberraverat /equamur, 
ut in ovile revocemus . . . multo nobis gloriofius arbitramur fummum pon- 
tificatum hujus rei caufa deponere , quam retinere ; multo profedo laudabi- 
lius numquam habuiffe , quam vel una die cupide ambitioneque tenuijfe , 
quem quidem fi ea mente Jufcepi/fe ut deponeretur laudabile e fi , multo certe 
erit laudabilius , cum ratio temporis exiget, depofuijfe fiufteptum . . .pra cujus 
defiderio omnis hora nobis tarda videbitur , ommsjam dudum mora mo- 

S efls tantumque ab fumus ,ut pigeat nos id voviffe , unde coadi facere 
m videamur , ut id etiam vinculum , quod /ponte tunc fubivimus , nunc 
magnopere nos deledet , neque eo foluti ejje vellemus. . . . Itaque tanto nobis 
pulchrius falubriufque fore judicamus , afiridos id nos facere , quod vel fo - 


Nuncios 
Maffiliam 
mittit ad Bc- 
ued&um. 


Vit. Caroli 
VI. Ub. 14 . 
c. i. 

Dc loco ad 
cedendum 
difficile cou- 

YCUlUUt. 


luti iibenter e/femus tandemque omnino f aduri . . . Nihil itaque in tota 
vita nofira obtigiffe nobis excellentius judicamus , quam quod digni fimus 
habiti , quibus fummus pontificatus ita crederetur , ut omnium ejfet fides , 
reddendum e/fe a nobis in tempore hoc totum depofitum >pro quo plerique 
forfan fidem fallere non dubitarent. Quibus verois nihil gravius, nihil va- 
lidius afferri poteft , ad demonftrandum in Gregorio finceram pro bono 
pacis &: unionis cedendi voluntatem , afque utinam in ea femper perfeve- 
raflet. 

203. Accepto a Benedi&o & cardinalibus ejus refponfo, Gregorius fo- 
lemnes ad eum nuncios Maffiliam deftinavit, qui cum eo convenirent de 
loco ubi cederet uterque. Legationem ducebat Antonius Motonienfis ip- 
fius Gregorii nepos , mox futurus , etiam durante legatione , epifeopus Bp- 
nonienfis , duobus ftipatus praeftantiffimis viris, GuillelmoTudertinothe- 
faurario , & Antonio ae Butrio U. J. do<5tore : qui circa finem Februarii anni 
1407. Roma profe&i , paucifque poft diebus Maffiliam appuifi , non modo 
humaniter excepti ab lpfo Benedi&o funt , fed quam honorifice. At ubi 
fuit de conventionis loco tra&andum ,non parum vel femel eft altercatum, 
fi monacho S. Dionyfiii credimus. Nuncii Gregorii offerebant Romam,Vi- 
terbium , Senas , T udertum , Florentiam & Lucam : Benedi&us Maffiliam , 
Nicbm ,Forum-Julii , Genuam & Saonam : quas quidem civitates nuncii 
recufarunt , ficut & ipfe Benedi&us oblatas a nunciis refpuit. Cumque plu- 
ries inter Ce contuliffent , nec concordare potuiffent, ventum eft tandem ad 
verba dura & injuriofa : quapropter cum nuncii ad receftiim fe praepararent, 
ad regem Franciae, ficut in mandatis acceperant , venturi , Bepedidtus regis 
indignationem formidans, tra&atum ingeniofe repetere tenta vit. At Gre- 
gorii nunciis querentibus modefteque exponentibus fefe & numero & fa- 
cultate impares effe, qui cum tot egregiis viris, cum Benedicto ipfo , am- 
pliffimoejus collegio, ac univerfa curia diflererent & deliberarent, atque 
adeo inftanter petentibus tres potius ex tanta frequentia deputari infignes 
viros , quibufeum de certo loco pofiet conveniri. Annuit Benedidtus , huic- 
que operae delegit cardinalem de Thureio , cum ilerdenfi epifeopo & Fran- 

cifcQ 


Digitized I . 


3gk 


P Rj£FJ T1 0. IX nf 

tiffcode Arenda , quAfediftis nunciis adjun£i, Saonam urbem in Benedici T^dem 
obedientia pofitam elegerunt : nec (ane improbante Gregorio , qui tanto 5 Ts*™* 
inftaurandg pacis ardore fervebat , quod ipje dedet at ambajpatortbus fuit Tom. * 
in mandatis , quos mi fer ai Mafliliam , Jciltcet nepoti fuo , epifeopo ‘Iader * £,' 7 ^' 
tino 3 gft. rnahu propria , quod prvus acceptarent lotum Avemonenfem , 

<Vtl Gandavum tn Flandrta , quam recederent fine concordia foce aliquo » 

Et ita coram omnibus nunciis apud Aquenfem civitatem retulit ditius*!** 
dertinus . Nonnulla etiam capitula ad promovendam unionem neceffarta 
pepigere praedifti nuncii , quae tom. i . Anecdotorum noftrorum edidimus*' 
Poftremo Antonium Gregorii nepotem ad patruum fuum deftinant > Tu- 
dertinum epifeopum & Antonium de Butrio ad Carolum regem, res cum 
Benedi&o pa&as & definitas ordine relaturos. 

204. Cum fuam Carolo regi promotionem ad pontificatum > & vetant 

ac certam abdicandi voluntatem Gregorius fignificavit, rogavit fimul , ut Benedictum 
folemnes ad Bcnediftum nuncios deltinaret, qui una cum mittendis a fe ™ ,c “***'* 
cum ad ceffioncm inclinarent. Annuit votis pontificis rex Chriftianiflimus > 
folemniflimamque, fi qua umquam fuit , legationem deputat. Ejus prin- 
ceps fuit Alexandrinus patriarcha, cui focii dati fuere Amelius archiepifcopus 
Turonenfis , Petrus de A Iliaco Cameracenfis , Petrus de Savois Belvacenfis* 
Meldenlis , Trecenfis , & Ebrdicenfis epifeopi , abbates S. Dionyfii, Gem- 
meticenfis,S.Michaelis in periculo maris, Clarevallenfis & S. Stephani Di- 
vionenfis, tres laici viri intignes, cum doftorum, inter quos Gerfonius* 
non panra caterva. His Aquas Sextias appulfis, occurrerunt nuncii Grego- 
rii , non (inc magnae humilitatis indiciis enarrantes, quid Maffiliae cum Be- 
nedico peregiflent , interque alia Saonam deleCam ad colloquium utriuf- 
que contendentis, utrique gratam & acceptam efTe, utrumque ibi adfutu* 
rum die S. Michaeli facro , vel ad fummum in Omnium-fanCorum cele- 
britate : exhortantes eos ne quovis modo BenediCum , hominem ad iram 
proclivem irritarent , ne forte pacis ipfe traCatus refeinderetur*. fed neque 
Gregorium papam approbaturum , fi vel fubtraCionis via, ut comminati 
funt, aut quovis alio modo cogeretur ceflionis viam ampleCi. His peraCis , 
epifeopus Motonenfis Romam verfus iter arripuit, Tuaertinus & Antonius 
de Butrio Parifios , paCorum cum Benedi&o confirmationem a rege po- 
ftulaturi. 

205. Interim Mafliliam advenientes regii legati , a BenediCo humaniter kegbiepii 
excipiuntur , dataque as loquendi facultate, egregie peroravit reverendmi* buiim de 
mus patriarcha , pontificem graviffime exhortans , ut egregium Gregorii 
exemplum imitaretur , qui ad conciliandam ecclefiam , pontificatu abire tunt ’ 
non detreCabat. Cui ille obfcuro, ac variis ambagibus impedito,intricatcH 

que fermone refpondit , fe nulla interpofita mora abdicaturum : adeo ut de 
intimo ejus fenfu dubitare omnes viderentur, nec fane immerito : unde & 
bullam ab eo petiere, qua fe revera pontificatu abiturum fignificarct 5 fed 
ea praefraCe,nec fine indignatione negata, fuis ait fidendum promiflis. Tum 
vero deliberantibus inter fe an decretam a Gallicano concilio fubtra&io- 
nem denuntiarent, continuo Benedittus bullam , inconfulto fuo collegio , 
edidit, qua omnes fubtra&ioni adhaerentes aut faventes excommunican- 
tur, quam etiam regi & univerfitati Parifiepfi aufus eft mittere. Videntes 
autem legati nihil fe apud eum proficere poffe, in tres partes divifi, pars cum 
patriarcha Romam ad Gregorium proficifcituf, pars Mafliliae remanfit cum 
Amelio archicpifcopo Turonenfi o c abbate S. Michaelis , Benedi&i agendi 
rationem exploratura, abbate S. Dionyfii & decano Rothomagenfi ad re- 
gem reverfis. . 

206. Interim Gregorii nuncii , praefente cardinali de Thureio , quatuor ex 

Tom.VIL f 

c 


Digitized by t^ooQie 


l egati Gre; . 
petunt a rege 
naves ad 
eum Saonam 
deducen- 
dum. 

Tom. t. 


quartoque 

^ent eis 


l xx PRAEFATIO. 

regis legatis , patriarchae , Mddenfi epifeopo, ColAlo militi , quar 
cujus nomen excidit > tantifper hibdudtis iignificamnt , quodfi pofft 
concedere galeas de Janua, vel altas , & eas mittere Romam pfo dUch Gre - 
gorio , ut poffet ire ad locum Saortaa partibus ac cor datum , tpfe indubitanter 
tj n 4 7. d ‘ pag ‘ f M* s uteretur. Sed & poitea epifeopus Motonenfis Gregorii nepos , cum 
Meidenfi epifeopo & duobus aliis regis legatis Januam ederiter accedentes, 
cum Bucicaldo urbis gubernatore tratiaverunt procuraverunt tan- 
tum , quod ad illud opus debebant habere galeas , ex nunc aliquas galeas 

habuerunt , expenfis didi regis, qua etiam ejus expenfis dutia funt jub hac 
confidentia uf que Romam, in quibus fine quocumque onere & expenfis etiam 
dutius efl ditius Motonenfis. 

Gregonus 2o 7. In praedi&is galeis fimul profe&i funt Romam P. Pulcri-nepotis rei 

pSS- gis legatus , nuncii; civitatis Januenfis, & nuncii Saonae cum fuffitienti po- 
1.* «pituia. teftate ratificandi & confirmandi , quantum eos tangebat , edita Maftiliae ca- 
pitula : id quod & praeftiterunt coram cardinalibus , approbante etiam Gje- 
gorio , qui per bullas regratiatur Saonenfibus fibi offerentibus fecuritates, 
&c. quas acceptat, & dicit Je velle eis uti. Et certe tanto Gregorius inflam- 


Theod. 


c . 6 . 


Nicm. I. j. 
c. lf. 


mabatur d^fiderio unionis, ut palam diceret. , quod in quocumque loco , 
Nicm. etiam quantumcumque ab tp/a Urbe remoto ,tUa jieri oporteret fi galeis 

[eu forte navigtts careret /paratus effet illic etiam in parva cjmbafiu car- 
ba fa navigare : quodque fi per terram magis illuc pertranfire expediret , ac 
convenienti equorum vetiar a careret, certe propter hoc non dimitteret, 
quin illuc iret , ttiamfi eundo pe defler baculo arundineo per iter /ufientari 
deberet. 

20 s. Romam reverfus Motonienfis epifeopus, legationis fuae a<fta coram 
pontifice enarraturus , pro themate aftiimfit : Opus confummavi quod de - 
dtfii mihi ut faciam , cumque finem dicendi feciflet , omnem ejus aliorum- 
que nunciorum operam tatam habuit. Gregorius. Verum fecreto cum eum 
allocutus fqiflet Motonienfis , narravit quod profatus Petrus ( de Luna ) & 
fui cardinales ipfum comite [que fuos , qui fecum- iverant in eadem ambafi 
flata , multum honor fice pertratiaverunt , tamen ditium unionis negotium 
cum profato errorio , id eft Ggregorio , quantum potuit fecretius impedivit . 
Hinc conjicio tunc Benedidtum cum papae nepote fecrete tra&aviftedecol- 
lufiorie inter duos contendentes facienda. Nam ab eo tempore recalcitrare 
coepit Gregorius. Hanc meam couje&uram confirmat Cornelius Zanflietus 
in chronico: Videns autem, inquit, Gregorius Bene ditium vocaliter dum- 
taxat, & non ex animo ad unionem dijpofitum , coepit recalcitrare ex inflin- 
tiu nepotum fuorum Antonii epifeopi Motonienfis & Pauli Corrario. lnfu- 
per & omnes qui de ce [pone mentionem faciebant , exofos habuit fupra 
modum. 

209.. Mutatus itaque Gregoriusin virum alterum, Saonam conventio- 
nis locum , ab ipfo prius approbatum recufare coepit , ejufque juffii aut fab 
tem aflenfu , Antonius Motonienfis epifeopus ejus nepos , litteras ad Johan- 
f" 4 e g cd * P a * nem Dominici dedit , ut Bucicaldum Januae guDernatorem ad denegandum 
locum Saonae inclinaret , vel faltem ae alio loco ufque ad menfem Martii 
tra&atus haberetur. Eodem tempore litteras plurium ex Roma nobilium 
accepit Bucicaldus , quibus Gregorium occafione lociSaonae , tra&atum re- 
fcindere velle fignificabatur. ms ubi legatis regiis , qui Romam tendebant 
perlegit, ei minime aftentircftatuerunt. Antequam autem Romam adventa- 
rent , fcripfit menfe Julio Gregorius Benedi&o , excufansfe quod propter de- 
fe&um galearum Saonam ire non poflet. Ad quem referibens Benedi&us , 
hortatus eft ut ftaret promiftis. Ejus litteras regi Gregprius poft receftum 
©unciorum tranfinifit. ' 


Tom. $. p. 
JJi* 


Gregorius 
Saonam re- 
cufat. 

Tom. i. 


Digitized by 



FRJEF A T I O. 


LXXJ 




a pa- 


iro. Tntcrim legati Kgii, qui terreflri itinere Romam migrabant, iv. Ju- 
liiUrbem ingredi fu nt, undecim ante diebus, quam legati-, qui mari le ai ‘ M * ‘ iMt ’ 

miferant , adventarent* pluriefque Gregorium & cardinales ejus vifitamnt , 
de unionis negotio non femel collocuti. Cum autem alii advenifient , om- 
nes fimul Te Gregorii confpe&ui praefentaverunt , & fa&is ex parte regis & 
univeditatis propofitioriibus, Gregarius dixit palam , quod locus de Saond lbid . p . I3<w 
non erat, idoneus , nec honeflus pro obedientia fua; Jea omnino mutandus i 
Addidit de •via ceffionis * quod non erat juridica , & multa fmtntia recefi 
fum ab occor datis Majfiha . Inter alia etiam dixit , fe cfie •versem papam. 

Cui flattm dixit patriarcha : IfcCon fatemur* 

2 1 1. His licet verbis offenfi legati , iterum a Gregorio audiri petierunt» . 
quo facile .exorato , varia colloquia per dies xxi v. habuerunt , nunc cum 
ejus cardinalibus , nunc per paucos , nunc per partes negotium unionis pro- 
fequentes. Advocatis autem aliquando in camera fua Cameracenfi & Bel- s 
vacenfi epifeopis, Molifmenfi& Gemmeticenfi abbatibus, & cancellario 
Parifienfi, atque magiftro Jacobo de Noviano , fufpirans ac flens ait : Ego 
dabo pacem ecclefia, non me deferatis, &cc. A 4 diditque viam ceponis fic cir- 
cumjlantionatam , ut e fi, hoc tempore ejfe bonam & juridicam , jwflitk; 

& quod ad eam ex voto tenebatur , 4 t nihilominus Saonae locum e(Te mu* 
tandum. Cum autem Gregorii paupertatem praetexeret ejus nepos, eam fub- p anp ertat en . 
levare promiferunt legati. Et primo in ipfo Urbis ingreflu quatuor Franco- 
rum millia patriarcha praedi&o nepoti obtulit, qui cum pro ea recipienda'^*™» 
mififlet , peteretque patriarcha , quod daret cedmam recogmtoriam de eundo iwTpg.* 
Saonam , & de receptione ditia pecunia pro hac cauja, hoc negavit. Praeterea ‘ n °’ 
obtulerunt ei, quod quinque aut fex galea armarentur fumtibus regis pro Et galeat' re» 
ipfo, durante tempore tradi at us , & quod capit anei galearum jurarent fibi 
fidelitatem ex conc effio ne domini gubernatoris , immo omnes de galeis , 
quod ibi poneret de fuis quos vellet ; & aliqui de patronis , fc dicet r dominus 
Jobannes de Marinis , adhuc obtulerunt dare pios proprios obfides. Obtule- 
runt miniftrare cum galeis navigia minora , fi opus ejfet , pro cardinalibus 
& diis fecum venturis ,ficut ditius nepos rogaverat gubernatorem in Ja- 
nua. Obtulerunt etiam pro ditio gubernatore Janua , quod ipfe daret nepo- 
tem [uum in obfidem , & duos milites , fcilicet dominum Choletum do- 
minum Ro. de Milly , centum cives Januenfes & quinquaginta cives Sao - 
nenfes , fg? feipjos , fi opus e flet. Obtulerunt etiam cafira Januenfia in manu 
fua ad expenjas Januenfium ,fic quod fi plus oporteret , tpfi folverent. Qua 
omnia offeruntur fub {pe & m cafu , quo ditias galeas vellet afeendere pro 
eundo ad locum Saona , & cum hoc etiam falvos-condutius regis & guber- 
natoris in meliori forma quod fieri pofiet. Et quia periculum de tradenda 
Ladiflao regi Urbe in ejus abfentia objiciebat , oblatum ipfiftf cardinalibus Et ^ Ven(JW 
fuis , quod rex folveret per tres menfes mediam partem fitpendiorum & re- urbi. c «r 
qui fit orum pro ordinatis ad cuHodiam Urbis : qua quidem medietas pro quo - ,am * 

libet menfe ad tria millia quingentorum fr ancorum afeendebat. V eru ita naec 
Gregorium , de ccffione jam nihil minus cogitantem , fed de retinendo pa- 
patu omnino occupatum non movebant. Itaque falutatis in capitolio Ro- 
manis, legati reditum ad Carolum regem parabant , cum retenti aliquan- 
diu, pontificem iterum atque iterum adire coepere, hortari ,follicitare,mo- 
defte exponentes, ex quo lubens confirmafiet articulos Mafliliae digdtos & 
concordatos, eum jam ab eifdem defeifeere fine dedecore non polle. Deni- 
que aiebant : Si pauca obtulimus , adhuc parati fumus flare judicio cardi- 
nalium veftrorum , fi quid ultra facere debeamus , fecundum pojfibilitatem - 
noftram , nihil tamen immutando de tr otiatu occor dato Maffilta. Ad hac 
nihil refpondit. 


Digitized by 


Google 


Regis nuncii 
admoniti dc 
ftrudlis libi 
inlldiis per- 
fevctatit in 
negotio pa- 
cis. 


Gregorius 
petit aman- 
dari Bucical- 

duin. 


txxij F RJE F A<f I O. 

212. Toldeim admoniti fecrete dicti legati fuerunt per graves tfjide dig - 
nasperfonas , . quod aliqui familiares didi Gregorii [aggerebant fibi, qtfbd 
poterat didosnuncios detinere & ar reflare , tmmo interimere , & quodfic 
fcciffct Bonifaaus pradeceffor juus, & nepos Innocentii Mterius futprade - 
cejforis , & ipvlta his ftmuia , quibus ipfe prabebat aures. V erum neque bis 
territi minis, nec conviciis aliunde acceptis , nec perpetuis faftidiisoffenfi aut 
deje<fti,a profequenda unione ceffabant , tametfi irrito conatu. Sed neque/ 
Benedicti nuncii, qui tandem Julii die xx i x. Roma excelfere. At vix Hoftiam 
attigerant, cum ecce revocati aGregorio, prolixum accepere ab eo ferip* 
tum, ipfis regiilque legatis commune, quod habes tom. 2. Anecdotorum 

pag. 1367* . . . . 

2i 3. Hoc in feripto Gregorius minus re&e videtur incedere , nihilquc 
aliud moliri , quam utfucum faciat; Primum caufas allegat, cur fufpe&am 
habuerit Saonam , caufas vero futiles ac nullius prorfus ponderis. Tum 
eamdem urbem admittit, fed conditionibus quas ingratas fore Benedicto 
fperabat. Securitati Tuae ultra modum providens , Bucicaldum Januae pro- 
regem , virum certe ftrenuum , & praetenti negotio perutilem, in Gallos 
amandari petit, tum alium ejus loco praefici , quem minus idoneum , Ut ve- 
rofimile eft, providebat , pociori jure revocandum. Quae quidem quo ten- 
derent facile eft deprehenlum. Unde ftatim impugnatum hoc feriptum fuit. 
Inquirentibus autem regiis legatis , an ei cardinales affenfum dediffent , pars 
•cum Florentino haefitantes & quafi vacillantes vix quicquam efferre .aufi , 
Anecd. tom. unus Leodienfis cardinalis exprejfe dixit fe confentire , in quantum non con- 
*• p- 1 J7*. fradicebat articulis accordatis in Mafllia. Poflea , ut dicitur , accerfito ta- 
bellario , Florentinus & de Urfinis proteflati funt fe non confinfifie dida ce - 
dula. Tribus poft diebus , id eft tertio Augufti , obtulit Gregorius Petram- 
fandam , quam cum pluri csperfonaliter obtuliffet , fequenti die negavit. 
Interrogatus quem ergo locum praeeligeret, refpondit Pifas , Florentiam * 
Senas , dicens fi non habere locum fufpedum in aominio Florentinorum. 

2 1 4. Dum fic verba daret Gregorius cum Benedi&i nunciis , tum legatis 

regiis , novas ad declinandum conventionis locum machinas ftruebac , ac 
primum cardinales induxit , ut ipfi fer notabiliores in utroque jure Peritos 
curiales dubium per ipfum compofitum recenferi facerent , quod eft tale : 
utrum ex tradatu pra/entis inftrumenti celebrati , teneamur ire ad 

locum Saom ; in caju quo non po fimus habere galeas ,&c. utque ipfi periti 
confulerent , juxta confeientias fuas quoaa hoc judicarent. Hoc autem 
dubium , inquit Theodericus Niemus , non fecijfet , nifi credidiffet ,quod ipfi 
metu ipfius non ejfent aufi fcribere veritatem. At contra accidit. Nam deli- 

a jurifpcritis gnati per Angelum epifeopum Hoftienfem , Gregorii vicecancellarium , vi- 
ginti quatuor peritiores in curia , omnes fere una voce pronuntiarunt, quod 
idem errorius , id eft Gregorius ,five per mare ,five per terram , quomodo- 
cumque hoc commodius fieri poffet , in eadem civitate Saonenfi in altero ip- 
forum terminorum effe deberet ad faciendam unionem ante didam , fient 
jam concordatum & acceptum erat inter ipfum & ejus adverjarium. Ac- 
cepto hbc refponfo, homo varius & mutabilis , haud erubuit dicere, fuf- 
pectos fibi efle jurifperitos, utpote cardinalibus magis faventes, atque ad 
alia fe convertit. 

215. Multa jam pretiofa jocalia pro menfa (Lia acceperat a Ladiflao rege, 
qui & Francifcanum quemdam , fuum , ut inquiebat , confeffarium , homi- 
nem multis criminibus irretitum , ei deftinavit : quem apud fe retinens Gre- 
gorius , ejus prstfertim confiliis adverfus unionem uti ftatuit. Neque hic 
itetit , fed cum Ladiflao rege per intermedias perjonas fecrete tradavit , quod 
rex exercitum mitteret cum Nicolao & Johanne de Columna fratribus , 

& 


Novas artes 
Gregorii ad 
declinan- 
dum Sao- 
nam. 

Niem. I . ). 
cap. 17. 


ab corleftis 
condemna 

cur. 


Cum Ladif- 
Jao fecrete 
tractat de . 
tr adenda Ipfi 

Urbe. 

Niem. 1 . J. 
cap. 1 J. 

lbid. c. 18. 


Digitized by 


Google 


PRAEFATIO* ixxiij 

& qmbufdam aliis baronibus (f civibus Romanis , contra tJrbem foventi- 
bus partes regis. Itaque ubi paratus exercitus Urbi fe obtulit, aperta fub no- 
dem porta Tiburtina ,duobufque aliis locis immiflus eft , Romanis cum ci- 
vibus tum curialibus profundo fomno fepultis , nihilque hujufmodi fufpi- 
cantibus. Unde his territi cardinales, mutato habitu, node eadem Vi ter- 
bium aufugerunt , Gregorio metum fingente, & in arcem S* Angeli fe reci- 
piente. Et vero quis fibi perfuadeat Romanumpontificem Urbem fandam, 

& cives proprios infolenti militi tradere potuifle , idque ea mente, ut quod 
jam faepe fuiflet pollicitus, de ecciefias unione cum aemulo convenire elu- 
deret. Quod tamen male ipfi cdfit. Nam providente Deo optimo maximo , £jus tx&cb 
Paulus de Urfinis & Hermannus vir infignis audaciae, mane primo colleda |^ proftra * 
feftinanter quorumdam militum manu , adeo ftrenue in regium exercitum 
irruerunt , ut illum omnino fuderint, proftraverint , deleverint , captis non 
paucis , ex quibus Nicolaus & Johannes Golumnenfes , cum baronibus & 
nobilibus Romanis eis adhaerentibus, per Urbis vias ignomiqiofe tradudi & 
meritis conviciis affedi, alii capitali fententia debitas paenas gladio ultore 
folverunt» 

2 1 6. Gregorius hujus audor tragoediae, in pervigilio S. Laurentii Urbe ex* G re g orU 
cedens, Viterbium contendit, ubi viginti moratus dies, Senas acceflit, de y; n b /« c ** 
unione, a qua longe abhorrebat , femper affedans loqui , nihilque prorfus fibi cedent! 
omittens, ut fucum faceret. Quapropter ut eam ie lincere profequi cardi- C |a. 
nalibus perfuaderet , petiit ut ubi cedenti daretur, quoad viveret, patriar- J ' 
chatus Conftantinopolitanus , quem ante papatum obtinebat , eiqueduae in 
dominio Venetorum ccclefiae adjicerentur, Motonienfis & Coronenfis, 
cum quodam prioratu fibi olim in commendam concedo , atque ecclefia 
Eboracenfi in A uglia , quam tum vacare fingebat 

217» Cum Senis ageret , redierunt ex Gallia T udertinus epifeopus & An- Pr °p™ 
tonius de Sutrio, quos ad Benedidum & Carolum regem direxerat nuncios : ciiiT 
&epifcopum quidem legationis fuae rationem ei reddere volentem minime 
alloquutus , adeo minaci ac torvo afpexit oculo , fere ut exanimaverit , nec 
multo poft deceflerit. Nec melior Antonii de Butrio fortuna fuit , qui & 
moerore confedus, vix epifeopo fupervixit. Atque hanc tulere mercedem 
clariffimi viri , poft tot fufeeptos labores pro ecclefiae unione , a qua tunc 
tantum abhorruifte dicitur, ut altis de noae quiefeentibus , ipfe vigilaret , co- Md. c . 
gitans , qualiter aliquod comptum feu coloratum mendacium inveniret , per 
quod mane fodo excu faretur , quomodo per eum non flaret , quod dttta 
unio non flebat. Quapropter quofdam Mendicantium ordinum fratres va- 
riis induxit promiftis , ut Senis & aliis in locis infra miflarum folemnia pu- ™ioLm ntM 
blice praedicarent, Gregorium, falva confcientia * decretae unioni incum- 
bere non pofle , nec eo fine cedere , ut illa ceftionem fubfequatur, fine evi- 
denti diferimine mortalis reatus , & futurae damnationis aeternae. 

2 1 8. Interim Benedidus fuam perfonam agebat, ftatuto tempore, immo Ben cdiftua 
ante condidum S. Michaelis terminum Saonae adfuit, fimulans fe flagran- pore Saonft 
tiflimo unionis & pacis defiderio teneri 5 feque in firmo cedendi propofito 
perfeverantem a Saona conventionis loco diverti nullo modo potuifle , non 
Gregorii ipfius urgentiflimis litteris , aut Jacobi de Utino Utinenfis notarii , 

& Johannis abbatis de Pratalia, ac Francifci Veneti fpeciofis rationibus: 
jam per unum ftare Gregorium , in ejus folius ftudio & voluntate pofitum , 
ut omnia profpere cedant 

2 19. Neque tamen hujufmodi fidionibus animi fui cupiditatem ita ob- At cederet- 
tegebat , quin interdum data occafione erumperet. Cum legatos ipfi uti & e " fuU 
Gregorio mififlet illuftris rex Caftellae , rogantes regis nomine , ut pro unio- 
nis commodo viam cejflonis ab [que moroja dilatione dignaretur acceptare : 

Tom. V 1 L t 


Digitized by CjOoq ie 


Lxxiv PRAEFATIO. 

infpcrato fermonc turbatus non modicum , petiit ffiitiam requeflam in [crip- 
tis [ibi dan. At cum ambiguis omhino verbis refpondiflet , legatique fup- 
pliciter inftetiflent , ut clare atque abfque ulla ambage declararet velle fe 
cedere, fi intrufus hoc idem faceret aut feciffet , id prati fe [acere recu favit. 
Sed & ex Caroli regis Francorum legatis ad Gregorium unus , qui Fociis re- 
cedentibus, Romae remanferat , Gregorium ipfum & fuos exploraturus , poft 
ejus ab Urbe receflum declaravit , manifeftam fe inter duos pontifices collu- 
fionem deprehendiffe : cujus litteras habes hoc tomo pag. 768. 

Pag. 770. 2 20. Haec ubi ad aures Caroli regis perlata funt , anno Mccccvm. die Ja- 

nuarii x 1 1. Benedi&o fcripfit , ipfum exhortans , ut pacem ecclefiae dare non 
differret , alias fi nihil ultra proximum afcenfionis feftum eflet proceffum , 
ipfe cum toto regno fuo & Delphinatu obedientiam ei & Gregorio fubtra- 
Gregorius herct. Verum furdo rex optimus canebat. Sed nec Gregorium audire vo- 
pifasTdton- , Lucanam & Pifanam civitates, directis nunciis calendis Aprilis, offeren- 
veniendum tem ad conveniendum. Infuper , inquit , civitatem Lucanam ex parte no - 
Niem. lib. }. [ira fecimus offerri , & practpue Pifanam , qui locus c fi fic idoneus , ut nullus 
e l6 ‘ magis valeat reperiri , divijus [lumine , galeis , fecundum quod tu optare vi- 
dens , acceffibilis , abundant vidualibus , capax multitudinis , tutus omni 

refpetiu fic accommodus , ut ad ipfam conventionem fabricatus videatur . 
In unius diei Jpatio nos per terram , tu per mare ad, eumdem locum con- 

venientes , pacem Chrijtianitati pojflumus reddere , Uf tam infamem macu- 
lam de conjpetiu ecclejta abolere. Hunc locum tam propinquum tam ido- 
neum & capacem declinare , ad caflruncula non capacta neque decentia , 

multas magnas difficultates continentia convertere , nullam habere 
potefi [inceritatem. 

221. Paulo poft , hoc eft Aprilis die xv 1 . Simon patriarcha Alexandrinus,, 
Amelius archiepifcopus Turorienfis , Petrus epifeopus Meldenfis, Petrus 
Plaout magifter in Theologia , & Johannes Francifci magifter in artibus & 
licentiatus in decretis 5 nuncii regis & ecclefiae Gallicanae ad Benedicftum & 
Gregorium , cedulam Rothomagenfi & Terraconenfi archiepifcopis , gene- 
rali ordinis Praedicatorum, aliifque Benedidti oratoribus Lucae agentibus 
774. praefentarunt , in qua inter alia , cum quanta , inquiunt , humilitate , regis no- 
mine ecclefia Gallicana eidem domino ( Benedi<fto ) fupplicamus , ipfum 
in perjonas vejiras , quantum efficacius pojflumus, & dominos fui [acri coi - 
legii requirendo , quatenus pro bono pacis ecclefia, placeat J ibi ad civitatem 
Lucanam vel Pifanam , una cum ditio [uo collegio acceaere , mediantibus 
Jec urit at ibus ...ibique per mutuam renuntiationem pacem ecclefia Chrifti 
fdelibus dare. Si vero Gregorius accedere nolit , aut aliquod unioni impe- 
dimentum objiciat, addunt, ut Beneditius abfque conventione ejus perflo- 
nah 3 per alium , ad hoc [afficientem pote flatem habentem ,pr aditio domino 
aAngelo ceffionem offerat , ditio modo cedat de flati 0 , ut c efflantibus qui- 

bufeumque fruflratoriis dilationibus & difficultatibus fuperffuts , ecclefia Dei 
pax habeatur. Verum haec omnia fruftra. Sed & totus incumbebat Gre- 
gorius in novis excogitandis artibus , quibus unionis negotium remora- 
retur. 

Nicm.iib.j. 222. Die Aprilis xxv. rex Ladifllaus ,patrotinante [ibi Paulo de Urfinis 
e Gregorius memorato , temporale dominium Urbis interim adeptus efl. Quo audito , 
occupau^» pontifex , & nepotes ejus & confanguinei in Urbe commorantes, ultra mo- 
LadiQaoRc- dnm lattficati fuerunt , £5* aliqui in privatis fluis hoflpitiis tripudia fecerunt , 
inquit Niemius , tunc ne ditia unio fieret, ne civitas Pifarum , vel 
Aius aptus locus ad faciendam ditiam unionem ipfis de papatu contenden- 
tibus concederetur , manifefle impedire modis omnibus conabantur. Addit 
Ibid. c. ; 1. Niemius, tunc Errorium certiorem fa£tum de intentione regis Ladiflai , quod 


Digitized by CjOOQie 


PRAEFATIO. lxxv 

rex unionem nefieret , una cum ipfo modis omnibus impediret , Lucae re- 
ctorem demereri & ad fuas partes allicere ftuduiffe , oblata epifcopo Lu- 
cenfi ejus confanguineo 6 c aliquot aliis dignitate cardinalitia. Et deinde , 
pergit idem auCtor , virus quo a concepit de creandis novis cardinalibus ex- 
pusndo , quadam die didis cardinalibus coram eo [imul congregatis , dice- 
bat quod quatuor cardinales vellet creare. Haec ubi percrebuerunt in vul- 
gus, Simon Alexandrinus patriarcha, Petrus Meldenfis epifcopus, Petrus 
Plaout & R. de Quefneio , Chriftianitfimi regis oratores,cedulam facro col- 
legio , ad profequendam apud Gregorium unionem obtulerunt, Cum quan- 
ta , inquientes , pojfumus humili inflantia , vos requirimus , quatenus cum 
proditio domino Gregor io fle ejficaciter laborare velitis , quod nullo modo 
ad creationem cardinalium procedat. Et fi confilto vejlro obtemperare no- 
luerit , etiam , ut prodicitur , vos requirimus , quatenus fleut Paulus Petro 

a ’ legitur, (ibi in faciem reflftatis. Obftiterat jam ei aliquo modo facrum 
gium , cum illi de quatuor creandis cardinalibus referenti ingenue ex- 
pofuit , fe ipfi , falvis juramentis, aflentiri nullo modo pofle. Sed tum ira ex- 
candefcens , acerbe conqueftus eft eos fibi perpetuo aaverfari. Et tunc fecit 
quod tandem cardinales annuerent , quod <* Antonium nepotem juum crea- 
ret cardinalem , -dum tamen ad faciendam dltiam unionem cum Petro 
fiiis cardinalibus ulterius procederet , quia in hoc eum vellent ad ipflus be- 
neplacitum in omnibus adjuvare : orantes interim ut a cardinalium creatio- 
ne abfifteret. Sed & multi venerabiles epifeopi , & alii magnae audtoritatis 
viri , qui de Polonia , Pruflia , & diverfis aliis regionibus ad eum acceflerant, 
eum ad unionem cohortaturi , eadem fupplices petiere, ne hac data occa- 
fione, Benedidtus& fui cardinales inchoatum unionis negotium male ab- 
rumperent, ficque infeCta re abirent. Quibus exoratus precibus, aliquot heb- 
domadis quievit. Sed& ipfc reCfor Lucae hinc fcandalum timens inter Gre- 
gorium & ftios cardinales exoriri pofle , oravit ne ullum facro collegio ad- 
lcribere cogitaret , dum paci ecclefiae confuleretur , fed conciliatis fibi fenio- 
ribus patribus , huic uni negotio intenderet 5 addiditque fe nolle quod fuum 
confanguineum epifeopum Luco crearet in cardinalem : & fi ficus fieret , cer- 
tus eflet,quod idem epifcopus talem nullatenus acceptaret honorem. 

223. His omnibus poftpofitis , Gregorius id quod animo infixerat , nuHa 
interpofitamoraexequi parabat, ac demum die definita cardinalibus in con- 
fiftorio adefTe iuflis, hifque abnuentibus, indignatus vocari praecepit epif- 
copos^&quofdam caufarum palatii apoftolici auditores , atque his praefen- 
tibus f cardinales pronuntiavit Antonium camerarium , Gabrielem Con- 
delmerium nepotes, Utinenfem prothonotarium , & Johannem Dominici 
ordinis Praedicatorum , eum qui Senis publicis in concionibus praedicaverat, 
Gregorium tuta confcientia & abfque damnationis aeternae periculo ope- 
ram fuam unioni dare non ppffe. Contriftati hac creatione patres, aliique 
curiales, ad Gregorium per aliquot dies non accefTerunt. Juraverant enim 
ac mutuo promilerant creationi novorum cardinalium minime aflenfuros. 
Conftante autem ac perfeverante in primo propofito Gregorio , nec fua di- 
gnitate novos cardinales exuere volente , negantibus antiquis fe pro fratri- 
bus habituros , caufatus eft quod fui in eum confpiraficnt. 


Legati re$i i 
orant cardi- 
nales, ut ob- 
lidant Gre- 
gorio volenti 
cardinale* 
creare. 

Pag. 77** 


Nem. !. j. 
cap. 14. 


Cardinales 
cai.t iit no* 
vi i creandis 
C irdinnlibus 
abilincac. 


Idem erat 
reflor Lu.se. 


Novoscflrdi- 
■aies creat. 


$. IX. De (ubtratiionc obedientio ab utroque contendente , & de conciliis 

Perpiniancnfe , <*Aquilegienfi & P i fano. 

224. Tunc cardinales , captata hacoccafione, recedere a Gregorio de- Antiqui car- 
liberant. At ille deliberatione patefadta , prohibuit ne ullus fine ejus licentia rertooVeg^ 
Luca exiret , neve cum aliquo ullo modo tra&aret, maxime cum Petro de ^ e S, fo 
Luna & regis Francorum oratoribus. Quo cognito , re&or civitatis Lucanas . 


Digitized by 


Google 


Abeja^fen- 
tentia appel- 
lante*. 


In Callis 
promulga- 
tur fubtra- 
3ioabutriuP> 
que obedien- 
tia. 


Mon. Dion* 
in vii. Car. 
V/. 


Eam pro* 
b antes puni' 
ti. 


M nachus 
Dionyf. in 

vita Car. Vl. 


Bened&us 
Perpinian. 
indicit con- 
cilium. 


Pag. 780. 


* Vide hu- 
jus mutui 
inftrumcn- 
cnmtom.p. 

Gregbrius in 
provincia A- 
quilegicnii. 


Lxxvj P RAE VATIO. 

vetuit ne per Gregorium ejufque officiales ulla cardinalibus aut aliis in civi* 
tate Luca , five imus diftriCtu , fieret injuria. Haec cum ita fc haberent , Jo~ 
hannes cardinalis Leodienfis , non Alemannus , ut afferit Gallicus auCtor hi- 
ftoriae ecclefiafticse , fed natione Normannus , vir magnae probitatis & indu* 
ftriae, mutato habitu , cum paucis ad civitatem Pifanam quam citius potuit 
equitavit, fruftra perfequentibus eum deftinatis a Paulo Gregorii nepote 
militibus. Eum mox fecuti funt alii cardinales, tribus dumtaxat exceptis, 
qui fpe inclinandi ad unionem Gregorii, Lucae cum eo remanferant. Sed 
caunincaflum fe laborare viderent, limiliter & ipfi ad fratres fuos quiPifis 
erant fe conferunt, a fententia & bulla Gregorii appellantes , primo ab eo 
ad ipfum , deinde ad Chriftum , tandemque ad futurum concilium & ad no- 
vum papam. Appellationis inftrumentum habes in noftrorum Anecdoto- 
ium tom. 2.pag. 1394 * 

2 25. Nec mitius agebatur in Gallia cum Benedicto. Nam rex Carolus 
fubtraCtionem ab ejus & Gregorii obedientia promulgaverat. Hinc irrita- 
tus Benedictus fertur dixi ile , quod fi inde fiubtraftio jua obedientia fequere- 
tur , tantum taleque Jcandalum regno Franci a inferret , quod in centum an - 
nis non repararetur , atque ut hujus ediCti impediret effeCtum , bullam ad 
regem & Franciae principes dedit , qua omnes fe ab obedientia fubtrahentes, 
etiam reges & piincipes excommunicat. Aliata regi eft haec bulla x 1 v. Maii 
a SanCtio Lupi nomine Benedicti 5 quae cum die xx 1 . ejufdem menfis in pu- 
blico confeffu recitata fuiffet, iniqua & regi injuriofa reputata eft , moxque 
pontificis litteras fecretarii regii alte elevatas , duplicatas & cum cultello 
incifas ,rettori univerfitatis projecerunt : qui tunc eas inverecunde infrufia 
dilaceravit minuta. Eodem tempore decanus S. Germani Autiffiodorenfis 
fupremae curiae fenator , qui primam fedem poft praelatos occupabat , a mi- 
nimis regiis apprehenfus, ignominiofe duCtus eft ad palatium regium incar- 
cerandus. Eamdcm fortem experti funt epifcopusVTapincenfis, abbas S. 
Dionyfii , & quidam canonici Parifienfes, aliique notabiles viri , ufBenediCti 
fautores , qui litteras ab eo mittendas non revelaffent regi. Nec fua etiam 
paena defuit his qui bullam attulerant. Nam magificr Santtius Lupi & equi- 
tator pap alis die lo.Augufii , ad majorem eorum ignominiam primo mitris 
papjreis coronati , cum nigris dalmaticis lineis , militaribus fignis Petri ca- 
rafteribus , fer ip turis quoque variis, qua ipjos falfarios proditores , a prodito* 
re mtjfos defignabant , inducuntur. Inde tn vehiculis quibus lutum & for des 
efferebantur ex urbe impofiti , ad curiam palatii inducuntur , &c. sed & 
epifcopus S. Flori U. J. doCtor , cum elegantia admirabili , tum fingulari 
memoria clarus, a legatione Hifpanica fibi ad fuadendumregineutralitatem 
impolita revocatur. 

226. Haec dum gerebantur in Galliis, cardinales Benedicti Gregorii col- 
legio uniri properant , habitis inter fe variis traCtatibus de danda ecclefiae 
pace & fchifmatis extin&ione; fed antequam ultra procederent, Liburno 
Benedictum monuerunt de his quae cum altero collegio haCtenus perege- 
rant. Eorum litteras habes hoc tomo p. 775. His receptis litteris , Benedictus 
ePortu-Venerisidibus Junii fcripfit Gregorio , ejiis accufans contumaciam, 
quod Saonam venire recufaret , ac falvum-conduCtum nunciis fuis dene- 
gaftet : utque cardinalium unioni incumbentium effringeret conatus , fe- 
quentidie, indiCto ad Perpiniannm in fefto Omnium-fanCtorum concilio, 
cujus convocationis inftrumentum edidimus hoc tomo pag. 883. mox e 
Portu- Veneris difceffit, cum aliquot ante menfibus quadraginta aureorum 
millia mutuo * a Bucicaldo accepiffet. 

227. Eodem fere tempore Gregorius obedientia^ fuae concilium indixit 
in provincia Aquilegienfi ad pentecoftes diem , ut fic duobus contendenti- 
bus 


Digitized by 


Google 



PRJB FATIO. . ixxvij 

busdb invicem feparatis , & magno locorum intervallo disjunCtis > futurx 
unionis fpes prorfus evanefeeret. Neque fane aliud uterque videtur mente 
intenditfe. Quis emm credat , inquiunt cardinales in epiftoia. ad Carolum p*s- ?«>» 
regem , vero pejpbtle ,quod per concilium Perptmam y ubi mdhaderunt nifi 
pauci , affefiionem inordinatam Benedtdi jequentes , pax utriulquc obe- 
dienH.t in univer [ali eeclefia tribuatur ? Idemque fore cenjendum de concilio . 
dothim pr abbati* Nonne hac clare demonjlrant y prafatos contendentes ad 
nihil aliud intendere , nfi ut per hoc ipfum roboretur fchifma , quin immo in. 
perpetuitatem irrepat ? Eodem fere modo loquuntur in epiftok ad regem Pag ?*» 
Navarrx. / . 

228. BencdiChfmfetuti Perpinianum funt Ludovicus de Flifco , Johan- 
nes de Armeniaco, & Antonius deChalanco^ Gregorio unus adhxfit Tu- f " u 
dertinus. Si credimus monacho Diopyfiano , Benedicius timens ne a Buci- Lib - t8> c *• 
caldo caperetur, fub finem Maii dderto Portu- Veneris *, navi impofitus, 
duos circiter menfes Ligurix littus legit , dum Cataloniam adveCtus Perpi- 
nianum fe recepit. Verum hoc flare non potefl. Nam ex Portu-Veneris idi- p»&. 7*. & 
bus Junii fcripntadGregorium, &xvi i. calendas Julii eodem ex loco con- 78i ’ 
cilium Perpinianenfe indixit. Jam vero idibus Julii apud Cocumliberum 
dioecefis Elnenfis litteras dabat ad Nicolaum Albanehfem & ad cardinalem 
S. Sufanme, quibus eos ad Tuum invitabat concilium. 

2 29. Interim cardinales Gregorii die xi v. Julii litteras Liburno ad Caro- re C3r ^f 
lum Francorum & Carolum Navarrae reges dirigunt, fignificantes, duobus plorant tute» 
de papatu contendentibus viam pacis recurantibus, concilium fe generale, i^STad!* 
cum cardinalibus alterius obedientix celebrare propofuiffe, pro cujus felici lio * 
exitu regum & aliorum principum favorem & auxilium deprecarentur. 

Alias eodem tempore feripfere ad regem , reginam & infantem Caftellx & 
Legionis, ad ducem Bituricenfem , ad Ludovicum ducem Borbonii, ad 
ducem Albaiiix % &ad Robertum filium quondam regis Scotiae., quas om- 
nes habes hoc tomo pag. 788. & fequentibus. Ut. autem utriufque collegii 
cardinales palam facerent , quam fincero corde in viam ynionis ecclefix pro- 
cederent , folemne votum o c juramentum, tam fuo quam- fratrum abfen- 
tium nomine, Liburni adhuc commorantes ediderunt , quo inter alia Deo & 
fibi mutuo promittunt, neutri fc umquam contendentium adhxfuros,jcvr- 
manente in ipfts , vel ipforum altero indifpofitions ad unionem 5 deinde quod 
alterutro obeunte, durante unionis negotio , a creando fucceffore abftino . 
rent : utroque vero moriente > tum communicato inter fe confilio , quid fa- 
ciendumeffetconftituerent. Promiferunt infuper , quod fi cardinales con- 
tendentibus adhxrentes , aut ab ipfis contendentibus recenter creati , alium 
in defunCti locum eligerent , eleCl um illum numquam agnofeerent. Prxfti- 
tum efl hoc juramentum Liburni die,xxix. Junii mccccviii. fingulorum 
manu propria fubfcriptum , atque figillis eorum roboratum , prxfentibus 
Simone patriarcha Alexandrino, Petro antiftite Meldenfi , Petro iPlaout in 
facra pagina profeffore, & aliis. Confequenter die xxx. Augufli , Angelus 
Laudcnfis, Petrus Mediolanenfis, Johannes Ravennenfis , & Balthafar Bo- 
noniehfisin eeclefia majori Pifana prxdiCto juramento eorum in abfentia 
faCtoadhx ferunt , prxfentibus Petro Meldenfi, Branda Placentino epifeopis, 
Johanne abbate S, Juftinx de Padua , Nicolao de Robertis de Tripoli milite, 

& Roberto de Quefneio decretorum doCtore & canonico Rothomagenfi. • 
Similem adhxfionem in facriftia ecclefix S. Martini Pifanenfis , ubi colle- 
gialiter erant congregati domini cardinales , die x.i v. Septembris prxllite- 
TQnt HenricusTulculanus cardinalis vulgo Neapolitanus 5 die vero v. Octo- 
bris Landulfus S. Nicolai in carcere Tulliano, Barenfis appellatus , ac tan- 
dem die x i . OCtobris epifeopys Hoftienfis. 
fom. VIL 


u 


Digitized by 


Google 


PiS- 81*. 


Lxxviij • J* R JE F A T I O. . 

2 3 o; Ttjnc Antonius dc Luca fecretarius apoftolicus Petro- Mediolanpnfi 
cardinali fcribens , dolet ejus vicem ,quod aGregorio pontifice defeciflet. 
fciebat enim eum tantae efle audoritatis, ut quofvis in fuas partes allicere fa- 
cile potiet. Unum , inquit , hoc fiio , ad quam acce feris partem , atittor itatis 
plurimum (fhone flates feres , eaque in opinione multorum fanttior ejfe pu- 
tabitur , quampmbajfe videberis pr&fcntia tua atque judicio: nec in Romana 
republica majoris fuit tanti momenti pro jujhficatione civilis , qui fuit tanti, 
ut Deorum judicio opponeretur , quam tu hodie in hac ad extremum labo- 
rantis Romana ecclejta novitate. Multi enim magni & excellentes viri te 
unum obfervant , ex his qua feceris conftlium fufcepturi. Quibus cardinalis 
eleganti epiftola refpondet , demonftratque neceflariam a duobus conten- 
dentibus^leceffionem fuiffe* nec aliter pofle extingui perniciofum fchifma , 
quod ambo pontifices ambitionis (piritu inflati perpetuare nituntur. fNam 
unus in Aquilone , inquit , thronum firmavit proprium , alius in medio fitam 
conjUtuit manfionem , ac per hoc ambo deferentes radios Orientis ,folem ju- 
Jlitia perdiderunt , &c. Dataeft haec epiftola Bononiae , unde litteras etiam 
fcriplit lingulares ad regem Romanorum , regefque Bohemorum & Angliae, 
atque ad Cantuarienfem archiepifcopum , quibus eos hortatur ad fubtra- 
hendam utrique contendentium obedientiam. Has habes hoc tomo epi- 
ftolas pag. 8 1 3 • & feq • Scripferc & alii Gregorii cardinales ad uni verfos prin- 
cipes. Se Angulatim Franciae regi & reginae & eorum primogenito. Epifto- 
las videre eft pag. 823. &feq. . 

2 31. Nec (ane fuerunt inanes, nam ut feribunt ad Benedidum ipfum P. 
ars ™a or P en ?ftnnenfis,N • Albanenfis ,P. T ufculanus , & P. S. Angeli cardinales , Gre- 
■favet cardi- gorii cardinalibus , in omni virtuofa adione conflantibus fic ajiitit Spiritus - 
naiibus. fandi gr atia , ut major pars prolatorum , regum & principum , & notabi- 

lium communitatum fuo partis & obedienfia cum eis conveniat & concor- 
det , immo Gregorius a fervitoribus laicis pro majori parte dcreltttus fit. 

aivis 2 * r Cuca K°, c tem P us ?fh xa e ff valvis ecclefiae Pifanae ampliflirna ferip- 

Pi . tura , leu mavis libemus famofiis , in quo duo contendentes , eifque adhae- 
in n Gre| 0 !. XL ‘ ^ entes niimm in modum lacerantur. In eo introducuntur nuper defundi 
duo cardinales, Leodienfis & Florentinus, ea fincere & abfque diftimula- 
tione narrantes, quae de lingulis in coelum introdudi viderunt. Et de duobus 
contendentibus- inter alia haec dicunt : Duo noviffimi , quorum unus (e Gre- 
garium nominat , homo vertiginis morbo laborans , multorum malorum pa- 
tfonusJwdtM ialterlup us.rapax& fera infatiabilis , qui Bene dtaum XIIl 
Je appellat AciJJuram illam continuant : ambo viri fine confcientia 'fine ve- . 
recundta ,fine mjencordia , in quibus nulla fides , nulla devotio ; in quibus 
antm* denudate virtutibus ,-cxtmais caritatum fervoribus, odiorum difTen- 
fionumque frigoribus riguerunt. Ecce etiam unum, quod admirationem au- 
HlnZJZZT e *fa£™> annofitate confiriBus , uterque morti 

UsfmtLl hf"fih^rum.HietiamdJ(e putam- 

, J iri f 'jnadquilpne duas partes dignitatis animo numquam 

pre/identes, huncpopulumveftrum addivifiones ajfuefactmt /quilibet una m 
f iZd 2 l‘tiMand 2 h T ’ f r m ' fcelus fLflatis , illld nutriendo, 

■Merum tmueutZlZXSJST^ 


Pag. gr8. 
Obedientise 
Gregorii 


Libellus fa 
moius valvis 
ecclefiae 


m ndlrii, i ttm r mu > M conjpirationes, hinc crebre novitates 'conflata, 
{entatm-es ’ EgiftV K climata confliarii & placdqf- 

WoZL E K om f‘ om, ’ HS attraBabantur , <*? ne profjpta pefii 
aa portum Jalutts deduci queat, etiam novi, de antiquitate vulturis ficarii 


Digitized by 


Google 


I 


P R jE FATI O, LXxix 

conquiruntur , quorum j am abundans pluralitas palatium illius Error ii oc- 
cupans , in numero fum gregem crevit collegii. Deinde poftquam tetris de-, 
pinxit coloribus novos Gregorii cardinales, aliofque ei adhaerentes , tam cu- 
riales quam doCtores , iterum de Grcgorio fubdit : <*A prima ineunte at at e 
fuperf itionibus perverfis circumvolutus , ut fama communis efi , femel de * > 
hxrefi conviBus, latafententia panas , ni/i corrigenda vita poenitentiam af- 
fumfiffet , nequaquam poterat cvafiffc. Item fama efi etiam eo exiflente pa- 
triarcha , /ape collegijje Fratricellos , qui coram eo in modum chorea fallen- 
tes , nefio quid fm ignotum religionis myjierium prae e dente s ipfum inter 
carmina qua canebant , nomine fuo crebro vocitabant , Angele , Angele ge-. 
minantes . At ille alta fede compofitus membris ,finfu illapjusin extafim ,ut 
quondam Apoflolus ,fe raptum mendofo apparatu figurabat , quem illi lato 
clamore infequentes , Rapitur , rapitur , immo raptus ejl Angelus , /altando 
proclamabant. Deinde poftquam multa in eum nefanda peroravit , ait eum 
viam ceflionis , quam ipfe ut bonam & necelfariam juraverat, tamquam 
viam diabolicam , viampericulofam , viam iniqui jpmdm publica J, 'ita in au- 
dientia damnajfe , ac demum pro impedienda ccclefiae unione , quam ipfe 
odit , non minus quam hoflem capitalem ...a cacodamonibus , ab incanta- 
toribus 0 for tilegis auxilia implorare & expofeere ' 3 &c. 

233 . Eodem feretempore, quidam ,* ut videtur, Parifienfes doCtores Pe- Epiftoia do- 
tro Meldenfi epifeopo, regis Cnriftianiflimi ad procurandam ccclefiae pa-r fiS/ad" 
cem legato elegantem epiftolam direxerunt, fub nomine ecclefiae Benedicto 
& Gregorio (criptam, qua nihil ad pacem utrique pontifici fuadendam effi- dcnt «- 
cacius , nihil vehementius aut nervofius afferri poterat ; fi vel tantillam ad 
eam habuiffent propenfionem. At induratum erat ccir eorum. Bene vident p=> s . * 4 i. 
ambo, ut ibi legitur , quod errant , 0 multi erraverunt propter illas. M.a+ 
nifefie apparet quod volunt adhuc in errore manere \ f dium pro vana gloria , 
quod efl de pejori , dum errata corrigere pofiponunt : fuperaddentes quoque 
novos errores in malitiis 0 vanitatibus [uis gloriantur , & cetera quae fii- 
fius & eleganter profequuntur. T um ad Benedictum dirigentes fermonem : 

O mi Petre de Luna , inquiunt , qui per aliquos BenediBus, 0 per multos vepett» de 
nominaris AdalediBus , unde hoc tibi ? Ab ineunte enim Mate dies tui laude Lnna ' 
communi 0 fama magna, radiarunt. XJnde hoc tibi nunc fenefenti, cum lu- 
cidius virtutes 0 opera meritoria deberent in te quafiluna plena clare fere., 

0 in aula Dei rutilare , ut quivis poffit inibi recipere lumen? Unde hoc tibi , 
quod fic in fine dierum mifer abii iter deficis , 0 vanitatibus obfufearis , tur- 
piter maculans famdm tuam ? Pii promififii frequenter dare pacem homu 
nibus , ut teneris : nunc vero pacem fugis, pacemque recufas , pandens quam 
intentionem habuifii. Recogita quid pro pace habenda fecifii, 0 dixeris plu- • 
ribus in locis , nunc /crete , nunc palam , antequam afeenderes cathedram ' 
vanitatis , quam tibi erexifti. Quid etiam faceres poflea pr&pondera in ani- , 
mo, 0 intuere* diligenter veram lucem perambulans femitas bonajujiitia . 

0 aquitatis } &c. f/Connc tu ille es , qui dum afeenderes ad honorem , quem 
dppetebas , refutationem 0 lacrymas fingens aiebas promotoribus tuis fic : 

Heu me ! domini mei , quid facitis ? Heu me ! vos profeCto deftruitis eqclc- 
■fiam Dei : 0 nihilominus jaBafit te poftmodum in tribulationibus 0 mife- 
riis ob itu culpam , quod fi quandocumque fiamus afcenderet caput tuum , ' 

me Chrifti fponfam unicam in tali ftatu reponeres , quod de centum annis 
poffem vix reftaurari , minus bene fntiens, qm , qualis 0 quanta fum ego. 

Super his 0 quibufeumque aliis , Petre , volo te fcire , quia non ego per te , 
neque pro te , fed magis tu per me , mfirefipifas , defrueris. Et poft pauca ad 
ipfum Gregorium : Lu vero , Angele mi Corrario , qui a paucis Gregarius , In Angelum 
'a multis Etrorius appellaris , vide 0 cottfidera quid agis , recordare pri- 


Digitized by 


Google, 


lxxx P. R JE F A T* 10 . 

mordia tua . . . Tu olim prober e confueveras aliis pabulum vita Aterna ma- 
le (anis , doftrina pollens ,vita , moribus , exemplo : nunc veret tui creatoris 
oblitus, in periculum damnationis tua vifibiliter infanis , cum deberent in te 
virtutes ac bona meritoria potius augment ari. Quid tibi (f uliis , Angele ? 
■ quid agis ? aut quid intendis ? Es-ne tu ille fatan vel angelus fuus , qui , tefte 
A 'poflolo,fApe in lucis angelum f e. transformat , dum apparuifli hominibus 
' juflus , bonus ,f 'antius , pius & angelus. Dei , parans cunais gaudium inajli- 
mabile , aperiendo fcilicet viam ac producendo materiam fulcientem ad ha- 
bendam generalem unionem pacificationem Chrifiianamjam ardpnti de- 
fiderio concupitam ? Et nihilominus adverfarium tuum per dulces litteras 
ad hoc induxifti , quod forte non intendebas , fperans fi hoc ille recufaffet, 
br avium folus capere , fqlufque reportare triumphum in honore papali. Et 
poft aliqua offendentes * quam facile pacem ecclefise dare uterque pofftt> 
INec dicat , inquiunt , unus veHrum , quod fit defectus alterius ,fi pax non 
Jiat : quia (ine dubio poterat is dare operam efficacem ad habendam illam, 
etiam- altero invito , immo confufo . ..poterat & debebat unus alteri of- 

ferre ceffionem fiendam certa die per eum fiatim in loco ubi erat , cum folem- 
nitate debita, vel etiam inibi de fallo, aut per fufficientem procuratorem 
ubilibet y quia tunc fuperfies ex vi promifforum . . . tenebatur hoc facere pari 
modo ; alias autem compulfus & impulfus poteratjufte confundi , gf ve luti 
fihifmaticus , ac fraudator unitatis & pacis merito condemnari . . . Qua li- 
cite devovijiis ,juraft is , promififlis ,fi non adimplere velitis , ab fque ulte- 
riori diffugio , contra vos provocatis- Dei juftitiam , & fimulantes vitare 
peccatum , telo multiplici animas vejlras jaculatis, incidentes in gravioris 
peccati laqueum , &c. ac tandem hortantur eos, citantque ad proxime fu- 
turum concilium frfanum. 


Gregoriui 
privat bene- 


privat bene- \ ? 4 - Cum - ma g n; £ tunc audori tatis in ecclefia effet Petrus de Candia , 
«Ciis cardu archiepilcopus Mediolanenfis , ut invidum ejus ad unionem animum fran- 
geret Gregonus , 1190 folum eum fede privavit , alio ejus in locum fubfti^ 
tuto , fed d quae in commendam poffidebht beneficia omnia abftulit , de 
##0, inquit idem cardinalis ,gratias Altijfimo refero, qui propter hanc ju- 
JtiJfimam unionis caufam dignatus efi me contumelia per fecutione dig- 

num efficere y nec tamen , eo tefle , mens mea conflans g$ fervida frangi po- 

tP¥1t /Itat ■hv*nfri>v'+7i • ■ 'r ^ J r >- l&r'' 


diolanerf 

fem. 

Pag. 873, 



n • * • . . JJ -r.rrrrwwrf. J. itVV 1UV VatUUldil 1 

c f d. 1 Ji ),cul p atu ^ tu ^^ uo ^ eamdem ob caufam perfecutionem patere- 
r kT* cr M n l“ anc ' ^Pctn cardinalis conflandam aliunde Deus compenfavit. 
comta** » ^nutque collegii cardinales Marchiae Anconitanae & ducatus Spoleti 
& Spo - 1™!"- ratorem eu m creaverunt, Jnftrumcntum creationis habes hocto- 


miniUracor 
MarchiacAn- 
conitaniie & 


•nitanae & ducatus Spoleti 


Concilium 
Pilanum in- 


ir prx- 
l«ti. ' 

Pag. 8*0. 


mopag. 858 . 

demi’ ? C f P ? rata ’ utl j am demonflravimus,pcr duos de papatu contem 
cpfTinrtp CC C ” ae pace ’ cum nu j^ds toto in orbe locus , quo ad faciendam 

conrilir» Pir° nVen,r per * r * P°^ et » indido per . utrumque collegium 
ruanum . „ an o , archiepifcopum Solacanienfem cum litteris ad Sigifmun- 

iUuddwi- 3 orante* n ?? an > re .S em Erexerunt , regium ejus favorem implorantes, & 
tantur pr*. fuos regnique fui praelatos ad pr^didum concilium mit- 

chiepifeopum dtprS fe”ut im S erato t em P er 
ref sS “n lunt ? ” t & Puos ad concilium oratores mitte- 

gati Pifis tunc commorantes; ad eumdem 
11 * 1 * 1 «1 


ret. Sed & 


Pag. 8«+. 


alienare luduemne r nonnu i a car d«nalibus avertere, & omnino 
tas Per leverat in’ quanta e contrario effet Gregorii iniqui- 

tna Perpetui ’ Grc i ortus m faperverfo propofito , & adfhif 

n tendens * quam ufque ad iUua tempus celavit hjpocri- 

. fim, 



Digitized by 



PRAFATIO: , txxxj 

fim,fuaperverfit mentis injuflitiam publice declaravit , omnes unionis tra- 
natus abrupit , nobis falvum-conduftum negavit : tandem contra (ua jura- 
menta & vota , volens certos unionis inimicos creare , cUm in hoc fibi fan- 
ttijjime diffentientes dominos cardinales aut captivare aut trucidare non po- 
tuerit, quoniam magnificus dominus Lucanus P. tantum facinus non per- 
mifit , etfidem cardinalibus fub formidabilibus panis mandavit, ut amplius 
non convenirent nobifcum, neque ipfi ad invicem convenirent , neque fine 
Jua licentia civitatem Lucanam exirent ; quod quid aliud fuerit , quam de 
unione nolle . verbum fieri , ferenitas vejlra dijudicet. Deinde narrant quo 
pado didi cardinales Pifis jam exiftentes per Francifcum archiepifcopum 
Burdigalenfem ad Gregorium miffum , aliofque U. J viros dodos eum fle* 
dereaut emollire nequeuntes , obedientiam ei fubtraxerunt , ac concilium 
ad feftum Annuntiationis indixerunt, Benedido Perpiniani , Gregorio in 
exarchatu Ravennenfi,hoc eftuno ad Occidentem, altero in Orientem con- 
cilium aliud indicentibus. Neque his oontenticardinales ^//^» Italici, vo- 
lentes experiri fi pofient ullo modo ejus emollire duritiem , Aquilegienfem 
ac Mediolanenlem ipfi mifere cardinales, quos ille audire noluit , quem cum 
r enitentem movere & adhortari non pojfent , affixis patentibus litteris in 
valvis cujufdam Senenfis ecclefu, eum requifiere, ut ftatuto termino ad 
idem generale Pifanum concilium veniret. Haec ubi legati narravere , regem 
hortantur ad obedientiae fubtradionem , & admittendos regni fui praelatos 
ad concilium Pifanum. , 

236. Appropinquante vero termino, quo fuum Perpiniani concilium Bentdrau, 

Benedidus celebrare ftatuerat, bullam dedit xii. calendas Novembris , qua 
Parifienfem.univerfitatem regifque oratores in Italia , fcilicet Simonem Cra- ' 

maudum patriarcham Alexandrinum , Vitalem de Caftro-maurono archie- 
pifeopum Tolofanum , Petrum Frenelli epifeopum Meldenfem , Petrum 
Plaout, Arnulfum de Fonte, Jo. Garfiae ordinis fratrum Minorum profef- 
fortm, Johannem Parvi, Johannem Guioti Mathurinorum mioiftrum , Ste- 
phanum Montani, Gaurridum de Penflo , & Johannem Francifci , alias' 
Chauffe-fouree, nominatim citat ad comparendum coram fe , & de libi oi> 

jedis expurgandum. 

237. Ada praecipua concilii Perpiniani difeimus ex epiftola Francifci ar- Afta concilii 
chiepifcopi Narbonenfis ad cardinales. Statutum ibi fuit , ut pro faciliori 
agendorum expe ditione , eligerentur ex omni multitudine viri lx. boni tefii - 

monii , quorum deliberationi flaret totum concilium. Deinde quia difficulter 
illi convenire poterant , fegniufque expedirent negotia plure s , fuif, numerus 
ipfe ad xxx. redadus. Sed & iterum pofi aliquot dies etiam ipfi triginta fue- 
runt adx. dumtaxat refiridi , videlicet reverendffimos patres dominos To- 
lofanum & de Chalanco cardinales, dominos patriarcham Antioche n [em , . 
er archiepifcopos C&faraugufienfem & Tierraconenfem , cancellarium regis 
CafielL , epifeopos y alentia , A/limatenfem Condomenfem , ac generalem 

fratrum Pr&dicatorum. Et ifti omnes pofi fua multiplicia tenta confilia, 
cum quibus voluerunt collatione habita , reman ferunt in his conclufiombus, 
videlicet quod contra regem regales ,proceffus dudum non aggravaren- 

tur. Secundo , quod via ce (ponis pro pace ecclefu alias acceptata & oblata 
exeeutioni demandaretur. Tertio , quod pro exccutione fienda ,papa , fi de- 
bitas & fujficientes fecur itate s habere p<mt , Pifis fe transferat. Quarto , non 
habitis didis fecuritatibus ,perfonas idoneas cuni plena & irrevocabili po- 
teftate cedendi , alio cedente , illuc mittat. T eftatur etiam Bonifacius Ferrerii Anecdot. 
Majoris-Cartufiae prior, qui direda ad eum bulla fingulari, juflus fuerat 
• concilio iatereffe , in eo deliberatum fuifie , quod mitterentur folemnes am- 
baffiatores Pifas , non ut afiridi vel ligati, vel tamquam ad concilium , [ed 
Tom. VIL x 





Digitized by 


Google 


) 


Appellatio 
P. de'Mon- 
ticulo a fcn- 
tentiaGrego 
rii. 


Pag. 873:. 


Grego, -fus 
novos creat 
cardinales , 
Arirainumq; 
fe recipit, 

Pag. jij. 


Pag. 88«. 


Varii princi- 
pes paci pro- 
curandae in- 
cumbunt. 


'Pag. 887. 


'7 23 8 ;.^° 9“° inchoatum eft Perpinianenfe concilium, P. de Mon- 

, culo litterarum facrae poenitentiariae fcriptor & correftor , qui deferto Gre- 
pono ? ad cardinales Pifis congregatos confugerat , infignem a depofitionis 
lententia , quam in eum ille vibraverat, appellationem interpofuit* in qua 
inter alia rpfi exprobrat, quod fuper facienda celfione fubfcripferit^/^r- 
dectm publica documenta , & tn eis contenta voto & juramento firmaverit • 
quod ipfe & adverfanus ejus Benedi&us, fadi fint vulgi fabulatote cum 
quo, inquit ,tu,& tpje tecum tam aperte colluditis , ut omnes jam manifefle 
^eHras mutuas artes intelligant ,quod omnej. Pacificas [ulpetios , omies 
[chijmaticos fideles habeant y quod injuria Cfjriftianilfimum regem fibi fuf- 
pedtum auerat : quas enim , inquit , umquam fili homini , etiam pagano , 
clanfima domus Franci* jlruxtt mfidtas ? quod vera contra infdetes num- 
jpsam molita ejl, mte moliretur Chnjlianum ? & cetera quidem ledtu di- 

2 3p Gregono Senis adhuc agente , graviufque ferente fe ab antiauis 
ardinalibus deferi & derelinqui, dic Septembris xxix. novos creare rionclu- 
bitavitjnec multo po/t , exeunte fcilicet menfeQadbri ,cum nec Seni* fibi 

C,udlCa / et » vtxque haberet ubi caput reclinaret , a %is fere de- 
reliflus, Ariminum fe recepit, a Carolo dq Malatcfta perhumanke/Sc^D- 
us Interim cardinales Pifis exifientes , duos ex ipfis ad diverfas mundi par- 
tes pro bono unionis ecclefi* fana* Dei defiinarunt , atque sLmiduJvc- 

kT dar “ nt ‘ E ° tem P ore Sigifmundus rex Hungari* eere- 

bs£"“ 


Pag. 888. 


Dixta Frar,- 
cofordicnfis. 


«ibus, iJKS 

unionis latine per^pifeonnm T „ r *“ c c exc eplus fuit , qui ubique negotiu 
vero per nliur^ cone OnCe m P “ d ! Cari P^P*™, germani 
nobilium fibi mirum in m^dumconSkvk^dv^Mti autemFrSurgu 


Digitized by 


Google 


P R JE F AT* 10 . Lxxxiij 

progreffus obviam illuftris dux Auftriae magno cum honore affecit : faepe §c 
ftudiofe audiens de rebus a Gregorio & collegio geftis graviter differentem? 
ac demum poft multas cum confihariis fuis deliberationes, palam declara- pa g .s». 
vit ,quod intendit per omnia facro cardinalium collegio circa unionem eccle- Dux Auftri* 

s* . * f - J /* . 'P ! I . It 11/-» nromiftir in- 


domini novieletti Romanorum regis gener, & magnum ceteris principibus 
& populis Germania exemplum. Quin & ipfe dux quod promiferat verbo, 
ftatim confirmavit calamo , fcriptaad cardinales epittola, hic edita pag. 908» 
qua eos hortatur ad continuationem tam fandi & mundo necelfarti circa 


iitque oratorgs tuos ad lacrum generale concilium per eos indictum ruas 
miffurum, ac ditionis fuae praelatos, ut ad illud accedant indu&urum. Prae- 
claram ad cardinales epiflolam Argentina fcripfit Barenfis de profpero fuae 
in Germaniam legationis exitu : cujus fub finem haec addit: Qualia in hanc 
horam gejla funt , puto me pro parte notabiliora expofuiffe , cetera qua im- 
minent non attingam ,fentiens apud Coloniam a Fheoderico Niemo relata , 
qui meas fubinde receperat litteras , cum quibus a Pifis domino Colonienfi 
,fcrtp feram accejfum meum. Venerabilis vir dominus abbas S. 'JujlinaPa - 
duansfiatim verfus me ad informandum defingulis qua ipfe reperit regrefi 
fus eji : quem apud <zArgentimm inveni. Biduo ante pravenerat me expe- 
fians : cujus informatione & avifationibus ufus Jum. Efi enim vir providus 
& fidelis , & merito ponendus inter caros. Eo referente percepi , & aliis 


tir e debeat providebit. In illo itaque intereffe , nifi alia melior ratio me mo- 
luerit, difpono,&c. Quid in praedi&o conventu Francofordienfi a&um fit, A&l diat* 
non fcripfit cardinalis Barenlis? fed totam rei geftae feriem ex Theoderico d. r e a nfis. for " 
Niemio difcimus : Fune, inquit , ad Francfordtam Moguntinenjis & Co- 
lonienjis archiepifcopi multum potenter accefferunt. Fuit & tunc ibi prafatus Niem.TT- 
' rex Rupertus cum fuis confihariis , necnon Henricus dux Brunfvvicenfis , cap ' 5,1 
Her mannus lant gravius HaJJia , Fridericus marchio Mifnenfis , & Fride - 
ricus burgr avius JVurembergenfis , multi epifeopi , abbates , comites , ba- 


nerunt ad tractandum die unione pradida. Sed pofiquam ibi per fex dies fe- 
ter unt , venit etiam Antonius nepos Error ii ( id e fi Gregor ii ) cui modica 
reverentia in Aiemannia impendebatur , quia dicebatur de ipjo quod venifi 
fet illuc ad turbandam unionem: unde communis populus Germani a ipfum 
habere videbatur exofum, falvo quod ipfe rex Rupertus eum per iter quod . 
egit cum fec urii 'ate duci procuravit multum honoravit. Admiffusverq 

in publico confeffu , prolixum & taediofum habuit fermonem ad verfus car- 
dinales Pifis exiftentes, gravia & turpia convicia evomens in cardinalem 
Barenfem , nec fine magna principum Omnium praefentium ? excepto forte 
uno Ruperto rege , oflfenfione? £5 pofiea infra duos dies , rex & Antonius 
pr&ditti, & paulatim etiam alii ad propria redierunt , concludendo finaliter , 
quod rex Rupertus fuos , & Aioguntinenfis & Colonienfis mdrehio Adi fi 

neniis pradim eorum ambalTiatores mittere vellent ad (ollicitandum faffum 


duxit, & ibidem multis diebus in fuis expenfis procuravit. 

240. Haec dum in Aiemannia geruntur, Florentini in Italia die Januarii 
x ii. falvum-condu&um Benedi&o papae mifere , hortantes ecclefiae pacem invitant ad 
conferre ne tardet, veniatque ad indidum Pifis concilium : ad quod facien- mS.” 


Digiti? 


Goo« 


Pag. 91S. 


Pag. jji- 
Subtrattiu 
conclufa in 
concilio Flo- 
rentino. 


Pag. ?f*. 


Crcgoro fi- 
guificatur. 


Lxxxiv PRAEFATIO. 

dum vel fola promifforum fides eum inducere debebat : Debet enim , in* 
quiunt , veftrij uris] urandi religio , quo nullum efi vinculum majus , nullum 
ardius, nullum fandius , quo Deo & hominibus beatiludinem veftram 
aflrinxiftis , pro Chriflianorum face libere juri vefiro cedere : fcd etfi nul- 
lum vefirum extaret promijfum , nullum jusjurandum f aerum tamen pa- 
fiorts officium, quo debetis obnixe Jiudere , ut fi Dominicus grex divifus ac 
difeerptus fit , in unum reducatur atque reintegretur , profedo debet indu- 
cere mansuetudinem veftram ad delendam per crucem & quodvis acre 
martjrium , fi aliter nonpoffit , hanc tetram ecclefia maculam , perniciofif 
fimamque Jciffuram tollendam. 

241 . Die vero xxv 1 . ejufdem menfis Januarii , fubtrada a Gregorio be- 
neficiorum collatione, fa£f a eft omnibus poteftas ad conciliem Pifis indi- 
dum accedendi, nec multo poft congregatis ditionis Florentinas epifeopis, 
abbatibus, profcfToribus facras paginas religiofis , & dodoribqsU. J. ultra 
centum , exadoqueab omnibus de dicenda veritate juramento in manibus 
epifeopi Florentini prasftito, declaraverunt Florentinos ex confcientia & fub 
gravioris reatus noxa teneri , cardinalibus ecclefias pacem ejufque fcifluram 
refarcire nitentibus adeflfe , fubtradaque ab utroque contendente obedien- 

tia , eis in concilio Pifis iridido adjungi , & impenfe favere. Hasc omnium , v 
tribus exceptis, fuit conclufio & conftitutio , quorum unus- dixit pbi non vi- 
deri, quo a obedi entia deberet auferri fu a fanditati, nec tamen aliter aufus 
eft contradicere. Altus vero inquit , melius eji bene mori , quam male vive - 
re , 0* quod habebat dominum Gregarium in verum papam. Alius obtulit 
fe velle in fornacem ignis ardentis introire , fi aliquis ex adverfariis domini 
noftr i papA Gregor ii jmiliter introire vellet in tefiimonium veritatis. 

242. Confequenter Florentini fubtradionem ab omnimoda obedientia 
Gregorio ipfi fignificavere , feripta ad eum epiftola , in qua inter alia fic eum 
alloquuntur : Experti fumus nouem legationes noftras , quas ad beatitudi- 
nem veflram infra biennium , & duas alias prAftantiJfimorum civium no- 
firorum ad adverfarium vefirum , qui fe Benedidum XIII. appellat , tranf 
miffas rogatu vefiro , nihil ufque infrafentem diem profecijfe. Nihil etiam 
valuit, quod tam benigne tam multa flor enor um millia infra tam parvum 
temporis fpatium,pro unitate confequenda ex beneficiis qua in noftr is finibus 
funt , colligi fumus pafp. Nihil valuerunt injinitApropemodum Jupplices ex- 
hortationes noftr a , nihil preces quas ad vos porreximus , nihil tam uberes 
oblationes noftr a , quibus nonfolum facultates noftras ,fed fanguinem quo- 
que fro ecclefiA falute benignitati vefira obtulimus. Nihil potuit quo a Flo- 
rentinam , Ptfanam & alias civitates & oppida noftr a , non femel tantum 
concedere pro tradatu unitatis obtulimus. Nihil denique alia opera nottra 
profuere. Quapropter dodorum divina lege & Deum timentium confilio, 
utriufque collegii cardinalibus Pifanam ad celebrandum concilium civita- 
tem conceflerant, eumque per fuos folemnes oratores deprecati fuerant, ut 
Pifas accedens papatui humiliter cedere non recufaret : quod cum non pro- 
fecifTet , ditionis fuas praslatos , profeftores facras paginas , dodores U. J. ac 
religiofos fandofque viros congregaverant , quorum una omnium, tribus 
exceptis, lententia fuerat, neceflariam omnino fore fubtradionem obe- 
dientiae , nec tamen eam ante fignificare voluerant , quam per egregium vi- 
rum Stephanum Bona-curfum precibus & oblationibus eum inducere co- 
narentur ad veniendum prasdidam ad fynodum. Verum his omnibus in 
caffum tentatis , compuln ab ejus fe obeclientia fubduxerant , cum ea tamen 
moderatione, ut fubtradio locum non haberet ante xxv 1. diem Martii. 
Ada conventus praslatorum , & Florentinorum ad Gregorium epiftolam 
habes hoc tomo pag. 937. &p4i. 

143. 


) 


Digitized by 


Google 


P R JE F A ‘T* I O. lxxxv 

1 43. Id ubi ad aures cardinalium Pifis exiftentium pervenit, fingulari epi- 
ftola magnificis viris dominis Florentinis gratulati funt , eofque , ut magni- 
ficos viros Senenfes ad faciendam fimilem fubtra&ionem hortarentur , de* 
precati funt : id quod praeftiterunt , deputato Senas Ludovico epifeopo V ul- 
terano, a quo ae unanimi eorum intentione informarentur ad plenum, 

Carolo etiam Francorum regi fuam fecere notam deliberationem. 

244. Accepta Grcgorius Florentinorum epiftola , mirum in modum exafi Grego*; 
peratus , certa flatim ad eos mifit capitula , quorum haec fumma eft : Indi* rcfponlio. 
<ftum Pifis concilium legitimum nec effe, nec effe pofle 5 adta conventus Flo* 
rentini admittenda non efie , utpotc qui fuit ex per fonis ut plurimum paffio- 
natis contra juftitiam fua fandttatis , & quorum plurimi affen ferant confpi - 
rationibus terminationibus contra fuam f anilitatem fodit; falfo fibi im- 
pingi , quod cum adverfario ad fovendum fchifma fit concors , cum para- 
tus ik, fi expediat , votum & juramentum implere, & renunciare papa tui ^ 
Quapropter , diledos filios fiuos communitatis o populi Florentini cives uni - 
verfos requirit , (f hortatur in Domino , & per Domini mifer icor diam ob - 
fecratur , quatenus cum illis qui Pifis funt & cum adverjario intercedere 
placeat , taliter partes interponere fuas , quod ad unum locum commu* 

nem a partibus non praeledum , ( venientibus fiantibufque tutum , qui illas 
habeatcircumfianttas , quas canones aquitas didant, cum quo convenire 
velint , ut fiat communi partium confenju congregatio univerfale con- 

cilium , ubi paratus eft inter effe , & unionem cum ejfedu, promifa fervans, 
populo dare quantum in eo erit , &c. Et paulo poft : Et ne f uf picari valeat , 
quod ad dilatandum (f fubterfugiendam unionem , mutationem loci quarat, 
contentus eft quod adverfarii fua fanditatis unum virum eligant , quiipfis 
placuerit tpfe fimiliter pro parte fua: qui ambo locum ad celebrandum 

concilium aptum defignaount : quem ad locum fi ille adverfarius fuus ve- 
nire recufaverit , paratus eft etiam abfque adverfario fuo ,cum illis qui Pifis 
funt convenire in loco , prout fupra aidum eft , & fua juramenta & vota 
integr aliter ob fervore. Praeter feriptam ad Gregorium Florentinorum epi- 
ftolam , miflae funt & aliae litterae cunttis,qui in ejus curia tunc agebant, fuD- 
ditis praedito communitatis , magnas injungentes poenas , nifi a pndida 
ftatim difcederent curia : quae litterae datae funt Florentiae xvra. Februarii» 

Die vero eodem orator Florentinorum a Gregorii curia difcefiir. 

245. Jam pene ad nihilum redadta erat Gregorii obedientia, cum Ari- de- 
ntinum perveniens , Malateftae de Pifauro & Caroli Malateftae ejus fratris dam capitula 
loci ipfius dominorum prote&ionem invenit. Et Malatefta quidem dePifau- "S t " ai ad US 
ro per prudentem &circumfpe&um virum Landulfum fecretarium fuum > 

quem nuncium & oratorem ad cardinales Pifis congregatos miferat, quae- F °“ 
dam obtulit pacis capitula : quibus illi ftatim rcfponderunt , uti videre eft hoc 
tomo pag. 988. Praecipuum indubitatae pacis obtinendae caput erat , muta* 
tio loci celebrandi concilii. Ad quod cardinales refpondebant, Pifas fe ad 
concilium elegifte, tamquam locum idoneum & congruum, & ab utroque 
contendentium praeele&um. Nam Benedi&us Maftuiae, ad conventionis 
cum Gregorio locum Pifas ejus nepoti aiiifque ipfius nunciis obtulerat , at- 
que idem Gregorius Benedicto apud Portum- V eneris agenti per nuncios & 
fingularem bullam, eumdem locum, quem miris laudibus effert, indica- 
vit. Atque ut probarent concilii convocationem ad eos maxime pertinere, 
inter alia dicunt : Utrique contendenti opponantur enormia g ravia cri- 
mina notoria f adi permanentis , de quims pluries & folemniter moniti , 
fuerunt incorrigtbiles , pertinaces & obftinati. Et crimina funt talia , qua 
enormiter fcandaliz>ant totam ecclefiam , immo funt in fubverfionem , mfi 
occurratur , totius flatus ecclefiafiici. Jftis vero prafuppofitis , qua funt luce 
Tom.VJI. y 


Digitized by t^ooQie 


Pifas- 
Pag.^< 


Ordinales 
«jus refutant 
rationes pro 
mutatione 
loci concilii. 


lxxxvi P KJEP ATIO, 

meridiana clariora , quapr addenda lingua phrenetica audebit ajjerere , quod 
ipfi vel eorum alter tn ifta mater ia poffit vel debeat effe judex ? nec per con- 
sequens aufloritative convocare concilium gener de a cum multi opinentur 
sqs jam ejfe pracifos. Et de fa&o amborum caufa agitur , nemo autem ju- 
dex efle poteft m propria caufa. 

246. Ad id vero quod Bononiam, Forum- Julii , & Mantuam ad cele- 
brandum concilium oftprehat, refpondent quod mutatio difli loci ejfet de - 
Jlruflio totius negotii i & quod Benediflus fui loca qua mutari contin- 
gerent , poffent rationabiliter recufiare , & fic congregatio concilii impedi- 
retur: qua femel impedita , non ejlfpes , inquiunt , quod de tempore noftro 
jpofjct iterum congregari. Et ad iflud tendunt ijli fidu flares populi Cbri- 
JltanL 

■£"Sr 2 47 - Cum infelicem exitum habuiflet Landulfi fecretarii legatip , Caro- 

vcn ‘ , lus Malatefta meliora fperans , venit ipfe Pifas , & petita per epilcopum Cer- 
vienfem afacrocollegio oratione, & obtenta, in S.Martini facriftiam, ubi car- 
dinales congregari folebant , acceflit , certas eis conditiones compluribus ar- 
4iculis diftin&as propofuit : quibus auditis refponderunt, cum eo fe ftatim 
tra&aturos,vd in aliqua congregatione , vel certe per quofdam ex fe depu- 
tandos. Atque in eum finem defignati fuqt quatuor , (cilicet Albanenfis , 
Aquilegienfis , deTfiureio & Mediolanenfis cardinales: coram quibus repli- 
catis in domo Albanenfis quae prius propofuerat , Albanenfis ipfe prolixo 
fermone, articulis xl. conflante , ea renrtavit omnia. Et quia praecipuum ca- 
put circa mutationem loci verfabatur; mirari fe ait, quod Pifas urbem certe 
rei convenientem , quam ipfe bulla fua canoni&averat , vellet declinare, 
nec, mutationis hujus caufam pofle divinare , nifi ad fubterfugium , ut hac- 
tenus conf neverat y nec pofle Florentinorum dominium recufare, cum ipfe 
in ejus manibus & pateflate paulo ante fe po fuerat libere , & femper fuerat 
honorifice optime per fua territoria receptus & traflatus , & per fuos ci- 

ves degentes afiociatus , & ad loca quae voluit condudtus. 

248. Deinde hanc loci mutationem nec poflibilem facro collegio vi- 
deri, nec honeftatp. Non poflibilem, cum uterque contendens jam ad eum 
citatus (it ipeum, quem unionis negotio aptum elegiflets ut fi mutaretur, 
citatio ipfa nullius redderetur roboris ,&? fic uierque excuf aretur de jure. 
Sed neque honeftam , cum legati non pauci Pifis intra dies circiter quinde- 
cim expedtarentur, cum quibufdam cardinalihus & praelatis, quos inter re- 
cenfet oratores fiereniffiimorum regum Bohemia , Anglia, Hungaria , Polo- 
nia , Portugallia & (acri ele florum imperii , Moguntinenfis & Colonienfis , 
qui loci mutationem indigne ferrent. 

249. Addidit minime efle timendum , ne Gregarii aut quorumdam ei 
adhaerentium aflqtiis fedudtus , Carolus ea proponeret ac peteret , qua fi ad- 
mitterentur & fierent , non unionem afferrent, Jed potius fubverfionem unio - 
THJs ;Benedidtum femper dixifle , fuae noneffe intentionis, ad aliquam Italiae 
civitatem accedere, quae non fit penes mare pofita, Gregorium vero eas fo- 
lum proponere , ad quas Benedicflum minime venturum pro certo habe- 
bat 5. neque phaleratis verbis ducere , protrahere , ac demum omnino deva - 
flor e unionem , fi quos forte credulos & minus cautos invenerit , quibus fic 
imponere dc fucum facere pofllt. Ipfum denique fi plane vellet cedere ut 
aperte ja&abat , & voto fe obligaverat , id facie pofle , vel miflo procura- 
tore exequi , vel veniendo Pifas 5 aut fi Pifas accedere dubitaret, miftiirum 
concilium ad ipfum competenti ac honorabili numero cardinales aliofve 
praelatos,, qui nomine totius ecclefiae , quam repraefentabat, ejus ceflionem 
recipiant. Ceterum concilium petitis ab eo aflentiri non polle , cum mul- 
tum elaberetur temporis, antequam ea per orbem nota fierent, atque ii 


Digitized by 


Google 


RRJEFA^TIO» Lxxxvij 

quibus fignificarentur , illo accedere poflent : idque praefertim intendere 
Grcgprium , ut congregati Pifis patres , aut laboribus, aut paupertate, aut ' 
fuis & ccclefiarum fuarum necemtatibus Fra&i & affli&i , inta&o unionis 
negotio , ad propria remeare cogerentur. Et fic foluto concilio , de unione * 

delperaretur. Quin & ex longa ilia mora fequeretur defolatto & lapidatio 
bonorum temporalium S. R. b r fHam ex una parte rex ufurpat , & ex alia 
Gregarius difpergit & alienat. 

1 50. Quibus attentis , aiebat ,fe omnino compuljos fuijfe negativam pr&- 
bere venerabilibus oratoribus ferenijfimi regis Hungaru & inclyti dominii 
Venetorum , qui ad eas acc e ferant ,fihtilia pojlulantes , necnon reverendif- 
fimis oratoribus ferenijfimi fecundi elefti Romanorum regis , qui nuper prop- 
terea huc accejferanttf adhuc Pifis erant. Quapropter Carolum totius con- 
cilii nomine deprecabantur , ut pacem & unionem daret ecclefiae , quoniam 
poterat fi 'volebat , videlicet modum fervando, quod dominus Gregor ius , 
qui erat in domo fua in ejus potefiate , Pifas accedat, & renuntiet ficut 
promifit , vovit , vel juravit , vel flans ubi e fi , vel per procuratorem. 

2 5 1 . His omnibus addidit cardinalis Mediolanenfis , non efle prudentis 
viri , certa & parata ad unionem media pro inceixis & nondum paratis re- 
linquere , viam facro collegio a Deo infpiratam , certam & paratam & ce- 
ler em for e ad facram unionem , U) divino cooperante auxilio, cito perficien- 
dam: viam vero per Carolum propofitam non inceptam necparatam,im - 
mo lengijfimam. Deinde in memoriam revocat Caroli, quid ubi pluries Me- 
diolani praedixerit. Nam cum ibi fadus fermo fuiflet de collufionibus ambo- 
rum contendentium & de eorum fubterfugiis , & prava intentione erga fa- 
cram unionem; convenit Carolus, quod ultimum remedium & potiffimum ardo, duo- 
erat quod ambo collegia , dimiffis contendentibus , convenirent in unum & 
convoc arent concilium , & fecundum quod concilio videretur , fuper unione nem ad dan- 

• , * . J • • r * . n J J r • dam cc.lciias 

providerent. Atque in ea opinione laepius interrogatus conitans ruit. Qua- pacem lau- 
propter ii pacem ecclefiae pon procuret, excufare Je non valebit , cum domi - dlvlt ' 
nus Gregorius in ejus fit manibus & potefiate , neque hoc facere non teneri, 
eum juxta patrum decreta fanfliones qui [quis fidelis obligetur fchifmati- 

cos fch fmatifque fautores , prout dominus Gregorius , per brachium f oculare 
compefcere , in carcerem trudere , fi opus extiterit. 

252, Quibus Carolus prolixa eaderpque eleganti oratione replicavit , Replicat ear- 
manifefte probans elettam a cardinalibus viam non adeo certam & para- 

tam videri. Quis enim , inquit , non perpendat aperte , quod dominus Bene- ^ b n ^ u t c ol . 
dictus cum fuis [equae ibus non eH pariturus concilio P i fano , nec fimilit er Iere diviiio- 
dominus Gregor ites cum fuis ? Unde fi non concordant fdltem cum altero triviiioQcm 
illorum , nonne certum e fi , quod alium eligi non expediat per eos , qui non fscwe ‘ 
faciliter omnium , fi forte plurium , obedientiam habebit. Et fic tantum abeft 
ut hinc amoveatur divifio, ut potius trivifio , ut ipfius verbo utar,ftatim 
confequi debeat. Econtrario vero fi concilii locus mutetur, & Gregorius, ut 
promifit, cedat, cum concilium domini Benedtfti terminaverit tpfum ce- 
dere debere & renuntiare papatut , domino Gregor io cedente & renuntiante , 
tpfum cedere oportebit & renuntiare , vel a fuis relinquetur , & fic unio de 
jure Qf de fatfo erit. 

253. Ut autem finem dicendi fecit , cardinales deputati continuo repli- c^dmaies 
caverunt, fefe omnia quae ab ipfo audierant accurate relaturos facro colle- 

gioj ceterum credere non pofient, quod aliud quam dixerat , non haberet. r r u ^° ncn - 
Igitur rogabant quod vellet ea prponere , qua (ibi poffibilia forent ,jufia & 
aqua , & libentibus animis exfequerentur. Quibus ille refpondit nihil aliud 
fibi a Gregario mandatum. Tandem poft varia habita inter fe hac de re 
colloquia privata , Carolum , priufquam difcederet , in propria habitationis 


Digitized by CjOOQie 


Deputati si 

eum qua- 
tuor, milii a 
capitibus na- 
tionum. 

* 


Negsiicpof- 
■ic- locum 
mutari. 


3 

"Carolus fe 
vadem oftert 
j-ro Grego- 
no. 


Et omnia 
quae guber- 
nabat caftra. 


Carolus pro- 
v mit:it Gre- 
■ gorii ceflio- 
nem , fi lo- 
cus mutetur, 
etiam -Bene- 
dido non ce- 
dente; 


Invitatur ad 
novum col- 
loquium. 


xxxxviij P R JE F A *T 1 0 . 

ejus domo convenerunt ' A. Pifarum archiepifoopus,Petrus epifeopus Ca- 
meracenfis , alius dominusGallicus,&: Thomas de Firmo ordinis Praedica- 
torum, focrae theologiae profedbr^mifli a capitibus nationum pro univer- 
fairconcilio congregatarum. Et primo quidem Cameracenfis epifeopus eum 
inftantius oravit, ut cum in manibus ejus effet Gregorius , vellet hac cap- 
tata occafione ecclefiae paci unice intendere , ipfum inducendo ad ceflio- 
nem , vel certe abnuentem auctoritate canonum declarando haereticum & 
fchrfmatis fautorem ; idque magnam eipariturum gloriam. Ceterum cum 
patribus relatum fit , Pifas eum acceflifle , ut de loci & concilii mutatione 
tractaret , ipfum monebat hujufmodi petitionem unioni obede. Idem affe- 
ruit archiepifcopus Pilanus , addens magnificam Florentiae communitatem 
banc mutationem gravidime laturam. Gallicus vero dixit expertam Grego- 
xii inconftantiam & verfutias multas duftis ejus omnino fidem detrahere» 
Denique Thomas de Firmo aderuit pradidam mutationem loci certe fu- 
turam fore omnimodam diJfoliUionem faert concilii per confequens 
unionis. 

254. Ad quarrefpondit CaYolus , Gregorium non effe cogendum ad ce- 
dendum , cum ceflionem ipfe pluries obtulidet, offerretque, & ne qua in 
verbis ejus edet fufpicio fraudis , offerebat fe tn Galliam , vel in quemcum- 
que locum pergere pro obfide , ut qua promi fer at f er v arentur , & cetera quae 
multis peroravit. Quibus auditis, & confilio inter fe habito , refponderunt, 
loci mutationem videri patribus impoffibilem. Et quidem manifeflnm effe 
multos ex patribus congregatis Pifis effe impeditos , altos fenio , alios languo- 
ribus , altos egeflate. qui non pojjent concilio intereffe , fi locus mutaretur. Ad 
haec replicavit Carolus , & ne 5 e inconftantia diffiderent , obtulit fe iterum 
obfidem , immo pro abundantiori cautela obtulit omnes fortalitias , quas 
gubernabat , in eorum ponere manibus. Rogavitque ne pavere vellent quod 
dominus Gregorius ipfum Carolum decipiat , cum in fuis fecundum Jacu- 
lum manibus & potejlate fit ; neque tam fiultus efi , quod non dgnofiat ,quod 
potius & prius fe deciperet , quam ipfum Carolum. 

2 55. His aqditis , attentaque fecuritate , quam de futura Gregorii ceffionc 
dabat , omnia fe relaturos promiferunt patribus uniti collegii & capitibus 
nationum, quos non dubitabant cunfta podlbilia facturos , ntfi probata effet 
verfutia de papatu contendentium , eorum fubterfugia quibus hadenus 
ufi fuerunt. Ceterum unum ab eo refeire cupiebant, in congregando quod 
petebat concilio , an Gregorius cedere intendebat , fi locus mutaretur , etiam 
domino Bene dido non cedente ? Refpondit illico Carolus , quod fi petitis jam 
per eum affentirent , quidquid ifliufmodi concilium [aerum terminabit , do- 
minum Gregor ium faclurum ,pro facra unione abfque contradidione fa - 
ciet , non fotum ufque ad cejfionem incluflve , etiam domino Bene dido non 
cedente , verum etiam ufque ad mortem. 

256.. Hoc quidem nondum fer mone completo , ecce nuncius exparte re- 
verendijfi morum auditorum nuncians horam adejfe , in qua cum Carolofi- 
mul intereffe convenerant , & quod propter e a congregati in domo domini 
Aquilegjenfis ipfum expedabant. . . Ac ce (fit igitur , & tpfos odo congregatos 
invenit , cum Meldenh epifeopo. Tunc ipfum alloquutus Albanenfis dixit, 
petita ab eo patribus adeo exofa videri , ut illis ea proponere non auderet, 
ne facra unionis haberetur hoftis quod vellet facrum illudere concilium, 

& diffolvere putaretur. Verum fi alium cogit affet modum , aperire dignare- 
tur, quoniam patres ad omnia podibilia pro facra unione paratos edfe pro 
certo fciret. Addebat quod eis difficillimum videretur credere , immo quafi 
impojfibile , quod aliud quam dixijfet non haberet ; & quod, fi ipfi videre- 
tur, per eos aliquid offerendum Gregorio & fuis , ut cederet per fe in mani- 
bus 


Digitized by 


Google 



' ' p rje f A<r,to: . lxxx«. 

bus concilii, vel per procuratorem , vel injnanibite procuratorum facri con- 
cilii, illud domini fui in fua relinquerent diferetipne , faturi quidquid erga 
Gtegorium ipfi videretur efle faciendum. Sperandam , eo mediante , unio- 

• nem. Nam attentis exhibitis ab eoGregorioobfequiis , ipfum quafi ab om- 
nibus derelictum & repulfum recipiendo , ejufque defendendo jura-, non 
dubitabant, quin ipfe Carolus videns impolfibilemdoci mutationem , apud 
ipfqm inflet , ut cardinalium petitionibus, proprio confulens lucro , annuat, 

. neque facra fiat unio. Si autem aflentiri recufet , Carolus tunc ipfius mali- - 
tia & deceptione commotus , totius ecclefiae pacem ejus praeferat ambitioni. 

His & alia addiderunt alii , quae cum Carolo non probarentur, reditumad 
Gregorium urgens , petiit dari fibi in feriptis rationes , quibus loci mutatio- 
nem impolfibflem elfe credebant. • 

257. Fune replicaverunt allegantes nedum fore impoffibile thutare lo- 
cum ,fed de mutatione loci tradare % , fine concilii unionis dijfolutione; 
ipfum vero expediri fatim a dominis fuis procurarent. Carolus tum , omni- 
bus defperatis , valefaciens ipfis, ad propria reverfuis eft. Cum autem exeun- 
tem eum deduceret archiepifcopus Meaiolanenfis , prope oflium camera ipfis ModWmen» 

■ duobus exifl entibus , in hac verba prorupit : ^Antiquitus diu fuimus do - ‘^ crc lir _ 

minus Grevorius & eqo conftitutiin minoribus valde domeftict& amici cA- a . 

’ /n ‘ Ti " ’ ” J f* J' J /v * • Grc<»oriu, 

rijfimt. Rogo, ergo , quamquam magnus nuncius Jis , dicas Jibi mei parte , velit thiaram 
quod perventis nobis ad fenium expedit cogitare animas falvare noftras. dcr °‘ Krc ' 
Relinquamus ergo. dignitate s if as , qua magis vanitati , quatio falutj profi- 
ciunt. Cedat ipjcpapatui , & ego volo cardinalatui cedere. Eamus ad fan- 1 
dum Nicolaum de Littore fervit uri- Deo , £$ ibi fibi paratus fun* Jervire 
per annum & ultra. Hoc omnia jundis manibus in modum orandi cum 
maxima efficacia dicere videbatur , dicens: Rogo te, Car ole mi, dicas fibi hoc 
mei 'parte, , 

258. Altera poft die ad Carolum accedit magifterThomas de Firmo , Gregor;.. ^ 

. obtulitque ei in feriptis quaedam capitula, quorum hsaec praecipua : Cedenti ?/ r n k$!k' 

Gregorio providebitur de legatione Foro- Julii & Adarchio Frivifiano per 
totum tempus vito Juo; & fi in curia voluerit prope futurum pontificem *»&■«» 
morari , venerabiliter tradabitur inter cardinales ceteros de tot fibi pro- 

videbitur beneficiis ,quod vitam ducere valebit honefqm. Deinde cum Gre- 
gor ii collegium- ad fui- infantiam promiferit nepotibus fuis providere in pa- 
trimonio fie Atonte-FlaJ conis , de Corneto , de Urbe-veteri , & in Roman- 
diola, de Foro-Pompilio , Forlivio Faventia , cis providebitur . de terris • 

• illis, alias fibi in patrimonio oblatis. Et quia dubium inerat, an Bononiae le- 
gatus adentiretur Romandiolae terras eis dari , rogabat Carolum, ut aequi- 
pollens aliud beneficium excogitare vellet. Infuper cogitaverat intra fe, cum 
'■Car oli f(Tror,em in uxorem habeat Joh annes Galeaz, , iit ipfi Carolus liben- 
ter tradaret alteri , quam cognato Juo Faventiam dandam fore. Haec con- 
flantem in primo propofito Carolum non moverunt, urgentem qum vel 
dominus Gregorius fervar et quod promittebat , & fic unio certa & indubi- 
tata & facra j vel non , fic confufus & ab omnibus derehdus eji- 
cietur» 

2 Omnibus tandem fruftra tentatis, monitus Carolus , congregatos Patre* Pifani - 
ad S. Martinum patres eum. expcftare *eo flati m accedit. Tunc expofuit 
Albanenfis pluribus, quanto ha&enus zelo & defiderio unionis negotium ^ 
fuerant profecuti : quod defiderium ut djemonflrarent amplius , Cum nec Miniatum/ 
PifasGregorius accedere vellet, nec per procuratorem proprium, aut conci- 
lii procuratorem cedere, fed loci mutationem urgeret , parati erant per xx. 
auf xxx. militaria ad plus ultra Pif as infra terram ad locum congruum’ ae- 
ce der e , dummodo Jecuri forent quod ipfe accederet & cederet ; obtuifcrunt- 
Fom. VIL i 


Digitized by 


Google 


Lxxxviij F R 2E F A *T 1 0. 

cum St * 1 ejus domocon venerunt 'A. Pifarum archiepifcopus /Petrus epifeopus Ca- 
tuor, mirti a meracenfiss alius dominus'Gallicus,& Thomas de Firmo ordinis Praedica- 
tionS sna ' 'torum,, fecras theologiae profeffor/mifli a capitibus nationum pro univer- 
* fairconcilio congregatarum. Et primo quidem Cameracenfis epifcopus cum 

mftantius oravit , ut cum in manibus ejus effet Gregorius, vellet nae cap- 
ita occafione ecclefhe paci unice intendere, ipfum inducendo ad ceflio- 
nem , vel certe abnuentem audoritate canonum declarando haereticum & 
Negant pof- fehifmatis fautorem 5 idque magnam ei pariturum gloriam. Ceterum cum 
matari ." 1 patribus relatum fit , Pifas eum accedi fle , ut de loci & concilii mutatione 
tra&aret , ipfum monebat hujufmodi petitionem unioni obeffe. Idemafle- 
ruit archiepifcopus Pifanus , addens magnificam Florentiae communitatem 
-hanc mutationem graviflime laturam. Gallicus vero dixit expertam Grego- 
rii inconftantiarii & verfutias multas dfctis ejus omnino fidem detrahere» 
Denique Thomas de Firmo afleruit pradidam mutationem loci certe fu- 
turam fore omnimodam diffolutionem Jacri conctlti , & per confequens 
unionis. 

vid^m offert " 54 - Ad quae refpondit CaYoluS , Gregorium non efle cogendum adee- 

poGrego" dendum, cum ceflionem ipfe pluries obtuliflet, offerretque, &ne qua in 
•verbis ejus eflet fufpicio fraudis , offerebat fe tn Galliam , vel in quemcum- 
que locum pergere pro obfide , ut qua promi fer at fer v arentur , & cetera quae 
multis peroravit. Quibus auditis, & confilio inter fe habito , refponderunt, 
loci mutationem videri patribus impoffibilem. Et quidem -manifefium e]fe 
multos ex patribus congregatis Pifis effe impeditos , alios fenio , alios languo- 
ribus , alios ege flate , qui non pofjent concilio inter effe ,fi locus mutaretur. Ad 
" h xc replicavit Carolus , & ne deinconftantia diffiderent , obtulit fe iterum 
naiwt cafta. obfidem , iiiimo pro abundantiori cautela obtulit omnes fortalitias , quas 
gubernabat , in eorum ponere manibus. Roga vitque ne pavere vellent quod 
donimus Gregorius ipfum Carolum decipiat , cum in fuis fecundum Jacu- 
lum mani bus & pot e flate fit ; neque tam Jlultus e fi , quod non agnofeat , quod 
potius & prius fi deciperet , quam ipfum Carolum. ** 4 

' muceri 0 ' j \ ^' ^ S aad * ds » atte ntaque fecuritate , quam de futura Gregorii ceffionc 
gorifccffio- dabat, omnia fe relaturos promiferunt patribus uniti collegii & capitibus 
ens mutetur, hiationum, quos non dubitabant cundta poflibilia faeffuros , mfi probata effit 
d^nonce! ™J ! C tta depapatu contendentium , & eorum [ubterfugia quibus hadenus 
deme; uji fuerunt. Ceterum unum ab eo refeire cupiebant, in congregando quod 
■petebat concilio , an Gregorius cedere intendebat , fi locus mutaretur , etiam 
domino Bene dido non cedente ? Refpondit illico Carolus , quod fi petitis jam 
per eum afjentirent , quidquid ifiiufmodi concilium facrum terminabit , do- 
minum Gregorium fati urum, pro [aera unione abfque contraditiione fa- 
ciet, non fotum ufque ad cejponem inclufive , etiam domino Bene dido non 
cedente , verum etiam ufque ad mortem. 

Invitatur ad STT i l . - 

novum col- 
loquium. 


veren 


,f P lt q maem nondum fermone completo, ecce nuncius exparte re- 
'dipmorum auditorum mneians horam adeffe , in qua cum Carolo fi- 
cor J uemrant . > p quodpropterea congregati in domo domini 
. d Z en J ls pfum expedabant . . . A< ccefllt igitur , ipfos odo congregatos 

£2? C “ m McUenlS epifcopo. Tunc ipfum alloquuYus AlbaneMixt 
L patU / bU / S ade ° r X 2 fa vlden ’Ut ilhs ea proponere non auderet, 
c JjZA Umoms haberetur hoftts , & quod vellet facrum illudere concilium , 
tur nnoniT P utaretur ' Verum fi altum cogitajfet modum , aperire dignare- 
certo\irpt- AXi at u eS ad or J lnla po^b 1 lia pro lacra unione paratos effb pro 
imtotnhUp ’ A /j , at °L Modets difficillimum videretur credere ,immo quafi 

tm fi l dtx M et haberet ; & quod, fi ipfi videre- 

’ ^ iquid offerendum Gregorio & fuis , ut cederet per fe in mani- 

bus 



Digitized by 


Google 


ciln, illud domini fui in fua C01 * 

Gregorium lpfi videretur eAe faciendum Wr! 6 ? ’ fa<fluri q uid quid erga 
' Nam attentis exhibitis abSSS^S? 8 ? 1 s “iante, ung- 
uibus derelidum & repulfum re^mS,r qUn 5 ’^ fum ^ uafi ab om- 
dubitabant, quin ipfe Carolus videns impoffibdem.lo?^ 11 '^ 1 ^ 0 JUra - n °n 
ipfiiminftet , ut cardinalium pe{itionibus P pilor ? 1Uf f ,onem ’ a Pud 
ficque facra fiat unio. Si autem affentiri recufS- ^ ¥ ens luc f° . annuat, 
commotus , totius ecclefi* DaC e m d,±^"lT^ s ™ aIi ' 


tnmonio de Mo me-pllt^l^],!‘r 0mi ^ rU j e P 0, 'f nts f“ ls providere in pa- 
JjfU, de FeroJoLWZu' t flT ’ * Me-vetert' (f * R 0 S n . . 

• tllu. dias fthi in patrimonio oblans^Etm^A 1 ’ C,S P rovl<le t’ ll:ur * e«r« • 
gatus aflentiretur Romandiokfemfj 1 ! “^lum inerat, an Bononia; le- 
pollens aliud beneficium excogitare veHe//"/-’ „ r °§ abat Carolum « tequi- 
' Caroli foror.em in uxorem hafeat tIa !”' In fy" agitaverat intra fi, cum • . 
/fr tractaret alteri au a™ r' 'r nes Galeazj , ut ipfe Carolus liben^ 

flantem in primo propbfito^Srolund ^vemiatn dandam fore. Haeccon- 

!«* 0* facr^tl^n Tt pr °T< Ubat J &fi c *™ cert* &\ n dZl . 

cietur. J * 61 non > & fic confujus ab omnibus derelictis ej h 

patris™^ ^"Ir con S^ c 8 a tqs i>„„, p iS „; 

Piias<^r^onus accede ^let C nei^er t Dror 1Qn ^ rarent “>!>““• tum 
fu procuratorem cedere fcA ]7 P ? P ° curatorem proprium, aut conci- 
auf xxx. mtU^madM^pT^^ “*“?,* P ara P craB ‘ P” » 
cedere , dummodo v - ^ *■ Fifis infra terr aut ad locum coneruua,: 

Tom. VIL 


Dic ized by 


Google 


Reverfus 
Ariminum, 
Afta Pilis & 
Florentie 
refert. 


Gregorius 
concilium 
fuum accele- 
rare (latuit. 


xc P R‘AE F A I 10 . 

que ad conveniendum Piftorium.aut S. Miniatum. Et quia dilatio temporis, 
qua petebatur a domino Gregario , ut pars fita. cum auis •valeat convenire, 
m-defolationem concilii & unionis redundare poffet , prepterea volebant 
fetre ; quantum differri concilium petebat. Ad haec refpondit Carolus , Gre- 
gorium ad Florentinorum oppida, qualia erant Piftorium & S. Miniatus, 
numquam acceffurum»aquibus fe graviter laefum conquerebatur; Et ta- 
men ante concilium Pifanum palam & publice dicebat Florentinos fibkni- 
nime efle fufpedtos» ' • , 

260. Carolo itaque ad reditum fe accingente , patres inter fe mutuo con- 

ferebant , fi melius foret aliquos cum pleno mandato uniti collegii & concilii 
mtverfalis Ariminum tranfmittere cum ipfo , informatos plane de eorum 
intentione. Confultus ea de re Carolus; non cbnfuluit pro tunc, ne forte ani- 
mis in diverfa perfeverantibus , odii fomes augeretur : at infra xv.a reditu 
dies, explorata Gregorii intentione , quid fa&o expediret ipfis fignificaret. 
Antequam vero difcederet. Angelus de Reate concilii fecretarius , obtulit 
ei cum aliis iri concilio , fi vellet , federe , afferens honorabilem ei federe vo- 
lenti locum ab his qui. praeerant effe deftinatum. Libenter annuit Carolus, 
dummodo permitteretur fibi aliquid patribus proponere. Cui cum efferre-- 
fponfum, non effe confuetudinis , laicos aliquid in concilio proponere , tali 
praeelegit privari honore. * 

261. Di fi effit igitur a Pifis & Florentiam venit , dominifque & eorum 

collegiis atta Pifis [ubjlantialifer retulit ; quos vifus efipef eorum re fponfa 
plene fuper ea informatos reperire , omnemque Gregorio Piftorium aut S. 
Miniatum acedere volenti fecuritatem promiffrurtt. Ad haec Carolus para- 
tum fe ait , quicquidpoter at pro facra unione operari, quod dominus Gre- 

gorius Pifiorium accederet. Ariminum autem appulit xxv 1. Aprilis, hoc eft 
integro poft inceptum concilium menfe, atque hora circiter vefpertina ob- 
lequium reverentiae domino luo obtulit , juffus in craftinum redire. Rever- 
lus die iequenti mane ad palatium , Gregorio in camera paramenti fedenri 
circumftantibufque cardinalibus > a<fta Pifis & Florentiae enarravit. Conclu- 
dens ecclefiae pacem mmime dari pofle, riifi amplius aliquid ille ageret. Circa 
velperam autem. ejufdem diei convenit GrCgOrium, praefentibus Antonio 
cardmali-& camerario, Pauioque papte nepotibus , atque ea expofuit om- 
nia, quae a patri busPi fanis petebantur, retulitque etiam oblationes quas fua 
perfona g fuis faciebant , certitudines quod promi fa fervar ent oblata. 

2 2. His quidem auditis , lacrymans Gregorius exclamavit : Anguftiae 
mihi funt undique. Nam ft.quod illi petunt egero , mei meorumque pro- 

n0 Mi eg ?° ’ $ uanta ’ Deus bone ’ “ ecdefia excitabuntur ffan- 
affsmiant “num tuto in loco communi voto celebrari 
S lT’/? diaUm - ,am 3 mC acce,erabo > ^ eoque , divina favente gra- * 



Quod Caro- 
Ijs ' impro- 
bat. 


tunr r J J - ' — r X3 ae oiatioms tuorum oltm 

& porumperdnLuelfetcauh . & cacra 
P rofe S“‘**naddiditq/e quodverfcrefufrof.l 

w Zfrl tFT- •*** > »‘fi pnBuas /L lui hl 

W' quam putetur J homimbm , 

ecd f M Deh Cctaum ^ieUratic 

faturi /c and Jit ^ a‘ F ° r0 3 ulu 1 ? f itionem futuram effe maximi 

cS ^conc d,d rf““- &d nequeipfum cum pau- 
3d eoncihum fuum confluentibus quidquam ad unionem tacere 


Digitized by 


Google 


; P R j£ F A TI 0. xcj 

polfe, reclamantibus omnibus eum non ad unionem facienddm , fedquan- 
tum ineo fuerit ad defruendam accelerare. Deinde poftquam multis.de* 


gregatos Pifis multum inter feaif cor das fore. Verum tamquam fidelis pr&- 
ceptorff relator , (uam reddebat fancHtatem certam , quod fi nort certifi * 

1 . . i /i/ J i/ r r ir . J 


fibi adverf antes reperiet , etiam ufque ad majorem numerum eorum quos 
fibi fideli fimos reputabat. Se quidem vidiffc dicebat, eos qut obedienth fue- 
runt, ddtnini Urbani , magis infeftos £f adverfos contra fanditatem fuam , 
quam alios longe : fid £f omnes contra eum ff adver forium fiuum unani- 
•* mescognoviffe ; £f licet in aliis particularibus mirius concordes effint , con* 
tra tamen eos ambos nufquam difcordes erant. Per eainfuper qua 'viderat, 
certe-nullus eorum hoflem habebat , quem non vellet prius in pontificem eli- 
gi , £f quantum fibi incumberet in pontificem eligere , quam alter eorUm porir . 
tifex remaneret. • • ^ . 

2 6$. Ad haec ftnpefa&us Gregorius dixit , Caroluni mutatum efle in vi* Grego»!»* 
rum alterum , ab illo quem ante praeferebat , quam Pifas accederet : &prae ?Xmdrc a 
admiratione ab eo petiit , an confideret ei Pifas ire. Kefpondit Carolus,quod inotitu *‘- 
non credebat funditatis fua perfonam tutam Pifis ejfe ,poteflate civitatis.il * 
kus exifente , velut erat } in favorem congregatorum Pifis promta / multo 
minus concilium, fed confiderabat quod concilium Piflorio congregatum 
non privatum 3 fed commune ejfe oportebat 3 quia comimini confenfu (f au 
dor itate congregari ifli affentkbartt , nec amplius fua prajudic-abat fandi- 

n . * * *. r r> * /7 %** • • ■ " _ * . . ' / r. . . <~r . 


dati yipfum Piflorti congregari communi partium jonfenju £f audoritate , 

f uam fi Bononia {f ceteris locis , quibus fe congregandum ejfe ajfenferat. , qui 
Hfis erant afentirent Congregari . . . quod fi Piftorium humili averitfe ire l 
vel exhibita fibi £f fuis tutela jujf cienti 3 unio fiat , apud Deumgf homines 

M * .(2. m lA n ] _ L M ^ ! a J . _• 


juftif catus erit penitus , quod nihil eorum omiferit , quibus ad procuran- 
dam unionem jtenebatur. Cui Gregorius repofuit, quid fe cedente feret de 
> cardinalibus fuis , quid de\ rege Romanorum, quid de rege •Ladiflaogf de • 
rege Hmga.rU 3 & de aliis fuis curialibus (f fidelibus , quos [ciebat propter ■ 
eorum conflantiam erga eum illis exofiffimos ejfe. -Et concludebat valde fe 
. apud Deum errare credere 3 Zf maximam agere impietatem , fi fui £f fuo- 
rum proditionis caufa foret 3 ut aliorum fatiaret impiam voluntatem. Pi op- 
terea mallet mortis periculo fe fubmittere y fperans in Dommo,quod ipfum 
ftf fuos adjuvabit. Has Gregorii rationes fofide refutavit Carolus. Cumque 
ille pertinacius didis ejus annuere pernegaret , diceretque quod nullo mo'do 
ad. terras Florentinorum accedere audebat 3 de quibus confidere minime po- "• ^ 

terat, nec debebat ulla ratione ; Carolus non diflimulavit apparere fibi, qutc- 
quid fua fanditds dixerit , quod omne quxrebat fubterfugium ne cederet 


* 2 64. Quod per Carolum Malafeftam non potuit Gregorius , hoc per le* Qpod per 
gatos Ruperti regis Romandrifm obtinere teritavit. Js audito Vinceflaum , 
cujus loco fufFedus fuerat ^patribus Pifis congregatis fignificaffe , fefe re- 
gni fui pr&latos&oratores ad concilium ea lege miflurum, ut debitum ipfis goriut tentat. 
locum tamquammeri & jujlt Romanorum & Rohemid regis ambajfiatori- 
, bus alfignarent ^ necnon cum conjdio af ficientia ip forum finguU tam fanda 


Digitis 


iti?ect by GOO 


•xeij * P R v£ F A T I 0. 

Romani eeclffia , quam imperii far a negotia tractarent- His , induam , au- 
ditis, fecum animo deliberavit adhaerere Gregorio j unde & in diaeta Fran- 
•cofortlienfi , cum omnes facri irnperii principes-Barenfem.cardinalem hono- 
rifice excepiftent , ijle e contrario Antonium Gregorii nepotem &c nuncium 
Tolus fovere vifus eff,dimiffadiaeta,cum eo profectus Heidelbergam, unde 
-Cibi 3 . c.. }5 >. ires ad Gregorium mifit oratores. Pofi hoc , kquiYNiemius , oratores didi 
Ruperti in Italiam ad. Errorium accefierunt, apud eum diutius remanen- 
tes , tfii videltcet-archieptficopus. Rigenfis,pf epifcopus M^ormacenfis, necnon 
Aedus Verdenfis : quem quidem epijcopum Errorius fecit cardinalem , fed 
moluit acceptare , timens ne forte fi acceptaret bonoirem , alius fibi Jubrogare- 
4u/r indecete fialfaormacenji. Pradidus vero eledusVerdenfis illedus & in- 
-dudus dolo (e per ipjum Errorium, addifferendufnprscejfum unionis 3 acc effit' 
-ad Pifas,& cardinalibus ibidem congregatis ,• & ubi tunc erat magna muf 
titudo aliorum ecclefiajlicprum* pr datorum 3 diverfiorumque regum & prin- 
, cipum oratores quojdam articulos pro parte domini regis Ruperti tradidit : 

. qui inter alia continebant quod Ji didi cardinales ad alium locum pradido 
Error io Cf eis communem idoneum fecurum convenire vellent) quod • 
illuc 'etiam didus Errorius convenire deberet ; £f five didus Petrus illuc 
veniret ,vel non, intermino per generale concilium flatuendo , nihilominus 
. ddem Errorius illuc Juo papatui cedere vellet. Verum concilii patribus ani- 
mo perpendentibus propofitam loci mutationem maximo unioni damno 
.ac prope exitio fore ,'quae perita ab epifeopo Verdenfi fudrant longe repu- 
'ierunt , maxime cum jam celebrata effet quarta concilii .feffio. Tunc ille 
Ruperti nomine varia propofuit dubia quorum enodationem omnibus 
praemitti pipftulabat. At mandatum imperatoris cum fibi patres exhiberi, 
tum dubia illa fcriptis tradi concilio petiiffent , ille nihil dubitans qqjn fatis 
-omnibus e veftigio folideque fieret , ut revera fadtum eft , holpite infalutato 
. j C £ e . » ^clamatione atque appellatione ecclefiae valvis affixa. Hrec omnia 
^bid. ditamus ex. Theoderico Niemio : Jpfe , inquit , vices procuratoris afiumens, 

' . . e 1 ujdcm Ruperti regis nomine appellavit , innuens in ipfa appellatione , quod 
' , ^ oc c a l u con vocatio concilii generalis (pedaret ad dominum Romanorum . 
regem , Jeu ipfojuam potefiatem pr&fiante , dumtaxat celebrari deberet. Et 

• d Ma Ruju{m&di concilium, fpreto dido rege , nec HJud jieri mandante cqn - 
• gregaretur m Pifis , propter e a contra ipfum Errorium perbujufmodi conci- 

-Imm non pojfet aliquid definiri de jure. Et. qua quidem appellatione valvis 
. . atujuJfam tccM* affixaper cumdtm Eledum in Pifis, poMa hojbitc infaUb. 
ato , ac c anctdo , nec vale dido ipfis c ardinalibus, inde rec e ffit , cum tamen 
... H M 'fi faque t yoluiJfet. y etiam abjque omni periculo ibi facere po- 
m ? ] ^ a monachus Sandionyfianus , qui &de praediCto- 

• / ga orum receffu fic loquitur: Iterum dum hac agebantur , qui extra 

r . aS gf CC cu ft° Bebante quos juos , magnam contentionem commove - 

'a ad invicem rixati fiunt. Profati enim domini recedentes infeanda- 

. . dum omnium afpicienUum mutuo altercabantur : indeque clare patuit , , quod 

' i ^^umJadum eccUfiaE .. ^ 7 . 

regi* Arago- , fi' . n crea agitabatur inconcilio dcpofitionis negotium utriufque con- 

2S?'».* 1 .* «defo tettio folemnfter vocati, non cora- ' 
exau(Torarir>n'/ a 1 ^ erant f ontun ? ace ? > contuniaciaque ipfa 'aggravata , 
Anffonum frpT' A ei 3 tent13 ptonunciata*, cum Pifas advenerunt regis 


<int. 


iDfe ^pniam ppteitatem de pace-traaandi. 

edita tom . P 2 1 Afier^fr- 1 ” P? llX3 e P lftola ad fuos C^ufienfes a nobis 
dot. cap. 6i. os ambajfiatores domini nofiri papa 

‘ Benedidi 


Digitize< by 


Goo< l( 


Itum poterant dare \ habentes fuper his acendis tr'3 * ’ & con f‘- 
plemjjimam p6tefbatem,& copiofitnmas mdrutitott*' /0^ -^f.-? er $ cl€r ?^l s 


modo & canonico , ne novum (candallm in Dei d ^“° 


conceffa. Ei tunc cancellarius di£h reai< ; * ■ aH *** n f ta ™ > quafuit eis P;,; P' 
a-s Hfi. Tum ad >«fi £ athZ^cl^et ^2 fe, J^’f H' 4- 
pulpitum; & tunc carpit proponere auoddie t,r*r ™ mde conc iho afcendit 
mrn cardinalibus audientiam pubicam . dum vero^fdmm f 
^gis mandatum , refpondit , illud fecum non ^bere feTe^ * 
pitio. Tunc praedi&i legati exierunt ecclrftam iii a ’ r e JI e . tn e °cum hof 
tcrim diftus cancellarius o“bnl D «ii ” d ^“^turr & a llaturi. 1,1 
concdTa eft ei. Afcenfo itaqueiterum pulpim 

dam ecclelia; unfonem maxime laudavit ‘exauillEnnl u’ t piocuran- 

cilio adtis plene edoceri, ut regem po/Tet debite pei . ,/ 5/ C d omnlt>us ln con- 
Ciofeue Petri de Luna a patribus Mm OubSfdl^ZZ^T ’"^’ nun ' 
gefe nondum plene inWtum , nullatLs intenlte ^fi^ref 
lentia, aut quovis modo approbare. Cui refnonfi.m / pr *‘ 

parte conctlti deputarentur & darentur altam foiZLslirFfit?'’' r 

fis eos adpienum mformarenl. Ad petitam futeni feri Zlullt ' * 
tionem , quod cum iam tarda e(TpT:it,u a.._ n , deLunanunc i ls ora- 


quicquid faciendum 


*”*** in ‘b™ «>nclavc, 

Itum pr datorum, (f dirum Lbaf,ator!ZTi??;‘iZ d nd , ‘! m ’.P SS 


Jutt latum mandatum (eu potellas per Petrum i T 1 T 1 ex ‘J ten ‘ mm > 

hora eu af, gnata pro audiendo ctm dicere vellem fh 4 tncU f™:~P 
tentta ejeStonis duorum contendentium per (acrufcfrfli 
excufantes Cc quod 'tardius ad Lnm &w rr m conct * ,lum Deinde 
in apitaneumWmm £ cerunt d 3<t 'W 3t3m conyenilTent , culpam 
exirent holpitium ■SwST™1E n^ CC ab eo m0 J nlt , 1 fuiffint . ne fuum 
qua Floreminos mtl & r.S declaraverat fore ali- 

tum erat, ne his concederent* Alt/ exl “ en * es P a <%i capitula, quibus cau- 
nis caufa venirent auns ner f? us_c ? n ^ u ^ us J. c l ul P ] ^as impediendas Unio- 
cffeconftimmm «a? P H ° rentm0S dominof< l“ KfiSos puniendos 

«> ,™S d i C “ di fin , em ft ciir « archiepilcopus Terraconenfis . 


'Ej-ift. R<A. 

rrioris Ccl- 
iin.ad abba- 
tem Clunkic» 


Si iomen pro reduPlhmAfitn^A^ ae “*hant per tpjosprafientes infringi. 
‘Com.vil. U l d ' a “rum duorum contendentium , vel utilitate pu- 


Digitized by 


xciv ■ P RAi VATIO: 

blica feu bono unionis volebant aliquid, boni dicere , poterant , quia illud non 
ejjet contrarium capitulis. Tunc habita inter ipfos & regis Aragonum lega- 
tos deliberatione , petierunt exhiberi fibiipfa capitula : quibus vifis & ac* 
curate difcuftis ponent fecum deliberare. Sed in crajlinum intraverunt ga- 
leam & receperunt hofpite infalutatb , & manjerunt nuncii regis <$Ar ago- 
num petentes informari de gejiis in dlUo concilio. Haec bmnia difeimus ex 
epiftola Robei ti prioris Celftniarum ad abbatem Cluniacenfem , cujus no* 
mine intererat concilio. In mandatis autem acceperant, utPifis ad Grego* 
rium contenderent. At petenti falvum-condu&um per terras Bononiae di- 
btumeft : Dicatis eis , quod vel cum Jecur itate, vel Jine,f illic pojfum eos re- 
ferire , ego tradam eos igni vivos concremandos. 

269. Conclavi m ingredi funt purpurati die Junii xv. atque ut omnia 
rite , pacifice, atque ex ordine procederent , ftatutum fuerat ut ita cuftodi* 
retur , nemini ut liceret eos alloqui. Cuftodes & cuftodiae modum egregie 
defcripfit R<?bertus prior Celfiniarum epiftola 2. ad abbatem Cluniacen- 
fem hic a nobis edita. Inciufi per decem dies ele&ionis negotium agitavere 
cardinales. Interim regis Aragonum oratores , qui recedentibus Petri de 
; Lima legatis, Pifis remanferartt, atque in 'primis Geraldus de Cervilbn mi- 
les, maritus neptis Petri de Luna 6c caftellanus regis , dedaravit patriarcha: 
poteftatem fe habere offerendi 'cum ejfefiu renuntiationem pure & praei fe 
pr&fati Petri de Luna , etiamfi minime cederet Angelus Corrario , petiit 
ante admitti quam ad ele&ionem papae procederetur. Cui refponfum eft , 
quod domini cardinales erant in conclavi , non poterant retardari , nec 

eis verbum feri ifed pofiquam elegijjcnt , cetera qua opportuna effient fierent. 
Pcrftitere Pifis ad diem Junii trigefimum , quo hofpite infalutato receflerunt, 
non loquuti cum aliquo , nificum domino Jfivanenji. 

■ a xl°’ ^ uam ^ eret eledio papae , Pifas ingreffus eft quidam 

doctor, regis Caftellae oratorem fe fingens, eoque nomine orationem pe- 
tens. verum videns quod non poterat docere de mandato regis . quia nec 
venerat exparte illius ; fed dominis cardinalibus portavit litteras ex parte 
infantis CaJielU impetratas pro Petro de Luna , in quibus rogabat quod tra- 
ctaretur locus conventionis pro ceffione mutua , darentur cautiones. Sed 
& audiens folemnes oratores a Caftellae rege miffos proxime adfuturos, 
cum mandato ea omnia recipiendi quae regi Franciae placerent, & quod fua 
fraus detegeoatur , tacuit , eumque fadti fui poenituit. 

271 . Vidimus fupra quanta CaroIusMalatefta in Gregorii gratiam fecerit 5 
~ Cm ab U j ltlS c ? e § lis obtinere non potuiftet concilium alium inlo- 
u 7 ^TvT dum & t f um , transferri 5 n , ec ipfi Gregorio perfuadere 
rel.uWpl r lU r P^^^procuratorem accederet 5 idem Gregorius, 

ftum Penremif, ^ °r° 5 con ^ £uit ^ uum accelerare concilium , quod ad fe- 

Vemm non P raey i de bat , quae fibi Hoc in pro- 
Llfinitnn k tate n ° GCurrerent * Audiendus hic Robertus prior 

idnTetus C^l% CUnd * a ad abbatem Cluniacenfem : Ille mtrufus 
levienCi tanta. m / Ct r m ve et tener efuum concilium in patriarchatu Aqui- 
modauaCi nua P er fefff tton f m P a J[ us eft per patriarcham Aquilegienjem , 

TumZ rr ^ ■■ fi* Veneti noluerunt 

aua funftil ’ ^ mandaverant fub magnis fanis omnibus de terra fua in 

fu 1 tcum<val ™&- nt * ca fi ra > quoti nullus eum reciperet , & au- 

't/m eft valde mjerabiliter. mod,co ca J Ull ° cujufd^i fiutiferi , m 

' wdJUU : P mm ver0 Errorms mnofceas 

Vem ioPZl ra U ‘f & “meas mod contrteum 

m invocatione brachii Jacularis demandaretur , quodque Ve- 


Digitized by 


. . _ * ^ ¥ K Ai F A T 1 ft. 

neti etfiorfian non afificrent , eo quod p C r tpfkm dominus w ■ ' xc v 

cba Aqmlegienfis pnvatus fuerat • aJi rnnfZL.l r ? Anto ^us patriae 
i er & follicite Laborabat , tpfis ponendo infidias in car ^ m ^ es poten- 

ttam. terram civitatis Aujlria habebatlue extinT? 1 ^° C *r ctrcu ^circa di- 

Roma' ipfa atque i ta li^ars maTi^a^bedire^Francia^^n^l' ^ 

Aragonum & Scoti* reges^ adurebant CaftcII* , 

Civitatibus: qui tamen Ladijlaus%um pojiea deferuit fo? J Ulburd f ni Jta ^ 


defeffe propugnante: "‘““““™™n°PMeverante,&caufam ejusin- 


Carolus pro 
ponit conci- 
lium cele- 
brari ex tri- 
bus obedier.. 
tiis. 


> «■ ?P C C JUS implorata , ad fub veniendum errltd^M • 4lJi c r 

lium generale ex tribus obedientiis celebrandum V; 1 ™ foranti conci- 

Alexandrum epifeopum Cervienfem , qui eadem admonet Mifit & ad 
memoriam ea quae fibi olim annd rardiiLu f adn ?oneict, revocans in 

tum fe ede cardinalatum abdicare , fi Grego^us papatui ce? 1 dw T? • ’ para ~ 
mul cum eo ad S. Nicolai de Littok rnonad?fn P m P r / de m ? el,et » 
tota vita fua fervire, ambitionem in eo non crevtffe 1 fe ldemc l ue ei 

proficiendum ecclefta. Cui Alexander refnondic r^ f* d ? ene ff e ^onem ad 
.non folum ede fchifmaticos,fed ctiam^^ticw &Benedld:u ™ 

dubitatum pontificem cum eis de fua TCrum & 

dHsfm non filum a toto collegio , f e d etiam acomlt * fe “'*"* 
ita bonum jus habeo , ficut uLJm alius certu^iddTd !" c ‘ m t a P Mu 

»*-£kss £25 


ynyvut, neque qmfivi 3 neque in eo (hem habut TbiZrK '^nquarn con- 

tzs&izd. r™ 

cum diebus odto , e vivis raceffi^ Turn^r ’ m ' ^ em “ a<ais menfibus obn. * ¥ 

captabat occafiou^m ”" 4 ' V ' 



BononUm ubH e oto 

tationibus ad pacem ecciefc nmc , rw“ ^ P,I aEmiffi ? «blitis hor- 

lixam orationem , eifdem iarn ante A u°j Mdetcnt 'P fis nomineejus pro- 
prohibentibus conclavis creationem Pifas miiTamifed 

hic habes oa? wai « > s 3 ne< ;. * um . ^ a ^ am - Hac oratione auam 

bus , quam pfuribus verhb ”, fcijir ® atis viam proponit patri- 


bus ’ quam pluribus VerbiXSmSm. ' Viam pr ° poai 

non defpondit cSuT^edfafta d§£ti° efPe< ^ um e(re [ confecuta , anime 
nes XXlfl. diftus eft a teram ? ° ne ? altazans de CoiTa ,qui Johan- 

hottans ad ceffioncm aut iTaedem ad eum: legationem conftituit. eum er- 
onem . aut it cedere nollet , ipg cum Gregorio & Petro de 


<UlimO Carditis no- 
vamjohanni 


viam propo* 
nir .id unio* 
nem» 



Digitized by 


Google 


xcvj R R AE TATIO. 

Luna , duos quilibet pro parte fua vel tres, aut plures defignarct, quibus 
uterque libera m & irrevocabilem congregandi concilii poteftatem faceret 
modo ac loco ab eis ftatuendo , in quo de procuranda ecclefiae unione effi- 
Pig* n7j.' cacitcr tranaretur. Ad quod 'refpondit Johannes , quod jus habens certum 
indubitatum , nolebat in dubio ponere per commijponem in alias perfonas, 
PA fi poteflate quam habebat £f jure Juo privare ^ Sed quod paratus erat , 
prout deliberatum fuerat in concilio P i fano , tempore tunc fiatuto concilium 
convocare in loco tuto r fcilic et Bononia , datis caflris , rochis £ f for tali tiis , 
in manus dominationis vefDrk , ( nempe Car oli ) pro tutela & ficuritate ad 
conditum accedendi , £fc. ad 'quod concilium Gregor ius , ut dixerat , venire 
poterat y jam Bononiam ab eo recufari non pofTe , cum eam urbem Pifanis 
patribus ad celebrandum concilium obtuliffet , ad quam accedens Angelus 
Cori arius convocare poterat etiam praelatos obedientiae Tuae ad nihilum jam 
pene redadae , ut vix infra Apuliae limites contineretur. Firmam quippe fpem 
defundo Ruperto imperatore affulgere , Alemanniam omnem fuas ad par- 
tes acceffuram, ut jam Hungariae rex & regina Sueciae praeiverant. Nec 
multo praeftare Petri de Luna fottem , a quo pariter fperabat Hifpaniam , 
cui legatum parabat cardinalem Barenfem , brevi ad fedefeduram, &fic 
folo Aragonum rege Petro de Luna remanente, totum pene orbem fibi fub- 
jedum iri. Haec ex epiftola Pauli Cervienlis epifeopi ad Carolum Malate- 
ftam data Bononiae die xx. Junii mccccx. 

Johanni be'- 277. Vix effluxerat menfis , cum alteram ad eumdem Johannem lega- 
ljm uldicit ' tionem deftinavit : quae cum feliciorem exitum fortita non effet , tandem ar- 
mis pontificem domare decrevit. Hac belli denunciatione perculfufc Johan- 
nes , miffo Divo de Pcnfauro juris dodore , Carolo declaravit , quod primum 
vinculum caritatis , quod cum Carolo ipfe contraxerat ,feinper ejus animo 
flatuerat indifolubile fore , £tf 'nonmfi vita obeunie diffotvi . . . doler e Caro- 
lum , quem fimper pra ceteris dileixerat , £tf in quo fpem gejferat fingularem 
£$ quem fua intentionis fuerat , erat toto poffe fublimar e £$ honorare , 
ceteris fere omnibus Chriflianis & eorum principibus £f? magnatibus inobe- 
dientia fua exiflentibus } folum fibi contradicere £*f illi fe opponere : de quo 
non tantum propter feipfum dolebat, quantum propter ipfius Car oli honoris 
flatus detrimentum , quod ex fua opinione fibi cernebat imminere. Dolebat 
infuper fumme , quoniam audierat Carolum arma parare : non quia bellum 
formidaret , fciens fe potentem inimicum y fed quia undique fe nimis conjpi- 
ciebat amiffurum , quomodocumque res exitum fortiretur, 0V. Quibus 
Carolns fefe contradam cum illo amicitiam fimper firvaffe refpondit , nec- 
non adhuc fperare in divina bonitate £$ mifericordia , fe probaturum opere , 
quod ipfe illum non minus in fui falutem diligebat , quam ille Carolum ad 
gloriam £f commodum orbis. Diligebat namque ipfum caritate non fida y 
fed tranquillitatem matris & domina fua ( id eft ecclefia ) amplius diligebat ... 
SVon quarebat ipfe Carolus fufeitare fcandalum ,fed fufeitatum extinguere , 
(A propter hoc omne privatum commodum derelinquere. Quod autem bel- 
lum ei indixiffet, id non propter amorem alicujus privata perfona , nec prop- 
ter odium , nec propter munus , aut flatus fui exaltandi fpem; fed filum 
propter divinum honorem & z^elum domus ejus fanfiiffima. Ratio fuit, quia 
ille homo propter ambitionem caufa fuit trifchifmatis , contra omnem fpem 
ipfi Carolo exhibitam. 

sigiimun- 278. Neque his contentus Carolus, Sigifmundum imperatorem fecit 
facit < 3 e om- certiorem de omnibus a fe cum Johanne papa per fuos oratores adis , de-' 
wmjohanne ^ modis illi ad extinguendum fchifma propofitis , ceflione fcilicet , aut 
P 3 P a * concilio generali , quorum primum ab eximia univerfitate Parifienfi , alte- 
rum ab Avenionenfi fuerat approbatum. Quapropter ejus clementiae per 

vifcera 


Digitized by 


Google 


PRAEDATIO. xcvij 

vifccra mifericordiae Domini noftri Jesu Christi , qui illum creavit & 'rede- 
mit, & em a tot fericulis liber aruit, atque ad culmen Romani evexit impe- 
rii , fupplicabat , quatenus omni privata voluntate abjeti a , divinum viri- 
liter fiDi proponens honorem , ecclefiae matris fuae quieti provideret. Atque 
ut Sigifmundum facilius fle&eret, narravit id quod a quodam obedienti* 
Johannis, fed unionis zelatore, acceperat: Dominum johannem , inquit» 
quamvis illi obedtaf , non minus agre fert ipfequam Car olus, cum ipje fit 
homo notor it infamatus de homicidio , £9* alus criminibus etiam , cum omni 
die fcandalofa operetur fi ipje haberet folium fine freno , ipje cum jua cru- 

delitate & nequitia deftrueret totum mundum. Addit quod timet exinde 
propter ejus demerita , quod in futuro concilio non deponatur , ut detur pax 
ecclefia univerfali: quoniam Parijienfes jam nonnulli incceperunt tangere 
ijlum pajfum , cujus caufa ipje qusrit facere concilium in loco jibt fido , & ubi 
ipfe habeat utrumque gladium , &c. 

279. Interea Tonannes concilium generale indicere cogitabat , juxta prae- 
feripta concilii Pifani , in quo ftatutum fuerat , ut triennio tranfa&o conci- generale irr 
lium aliud celebraretur. Et cum propojuijfet , ubi concilium fieri deberet , d,cit ' 
nonnulli fUt Francigena , dixerunt quod fieret ultra montes , in Sabaudia vel 

in Francia , aliqui licet pauci in Ale manni a, ipje dixit quod fieret in confini- 
bus Italia pro commodiori & utiliori commodoromnmm : & tn hoc jolusfuit, 
nominando locum tutum i videlicet Veronam & Paduam. Alii veto, ut Ro- 
mani,dixerunt de Roma , & de Romaje fideliter concordaverunt. 

280. Et revera anno 1412. menfe Aprili generale concilium indixit, ad 
quod accedendi caufa tam primates & arehiepifeopi , quam epifeopi & alii 
praelati ex Italia , Bohcmia , Hungaria , Anglia , Scotia , /ilemannia , itineri fe 
commiferunt , perinde ac regis Franciae oratores , atque univerfitatis Pari- 
fienfis do&ores. Ex quibus pauci , prohibentibus Ladiflai copiis, quae exte- 
riora Romae occupabant, Urbem intrare potuere. Unde fi bullam in Wi- 
cleffiftas Hutfitafque excipias, per paucos omnino praelatos in ecclefiae com- 
modum & utilitatem tra&ari & diffiniri quidquam potuit. Quapropter 
cum pro tempore majoris aliquid momenti conftituendi fpes non affulge-, 
ret , Johannes concilium diflblvi , & in alium transferri locum commodio- 
rem , & tempore magis opportuno cenfuit. 

. 281. Interim Ladiflaus , tpr£to fraudulento cum Johanne tra&atu , cor- 
ruptifque pontificii exercitus ducibus , ac fimul occupata Urbe , papam mu- * p 7 “ c ock 
tato habitu , nodte intempefta fugere coegit o&ava J unii die,anno mccccxiii. 

Qui continuo Florentiam fe conferens , Sigifmundum imperatorem tunc in 
, Longobardia agentem , in fui auxilium , miffo Chalantio cardinali , adver- 
fus Ladjflaum advocat. Sed & cum nec Florentiae fibi tuto efle exiftimaret > 
Bononiam accedit , unde Chalantium iterum & Zarabellam cardinales at- 
que Emanuelem Chryfoloram ad Sigifmundum direxit , qui cum eo de 
tempore & loco congregandi novi concilii deliberarent. Conftantiam ad 
Rhenum propofuit imperator , cui legati , penfata mature utilitate publica, 
aflenfum praebuere. Locum molefte tulit pontifex , at reludtari non vaca- 
bat. Itaque Placentiam primum , deinde Laudem-Pompeiam contendit , va- 
, riofquc per menfem cum Sigifmundo tra&atus habuit, ac tandem de in- ' 
cipienda primo die Novembris mccccxiv. Conftanfiae fynodo convene- 
runt. 

282. Poft indidtam concilii congregationem , pontifex fub initium qua- Mortuo t*. 
dragefimae Bononiam fe recepit. At nuntiato fequenti Augufto Ladiilaum £.° C ;^ N 
regem , qui dominium ecclefiae occupabat , ab hoc faeculo migrafle , ftatim 
in Urbem regredi inftituit , & revera eflet profedtus , nifi tum cardinales hoc ftterc cardi» 
praevidentes reditu concilium indi&um difiipandum fore , obftitiflent viri- rihT ' 
Fom.yil. bb 


* / 


Digitized by 


Google 


1 


xcviij P R AI F A *T 1 O. 

liter; Coa&us itaque die i.O&obris iter ad Conftantiam arripuit , atque 
ex Bononia Ferrariam , inde Veronam, unde cardinales duos N. S. Ceciliae 
presbyterum , & R. SS> Cofmae & Oamiani diaconum Conftantiampraemi- 
lit, qui de rebus omnibus in folemni ejus ingreflu cum neceffariis tum rite 
agendis cum regis Romanorum oratoribus Se civibus convenirent & ordi- 
* narent. Nec mora Conftantiam appulfi o<ftavo & decimo O&obrisdie, 
debitos pontifici honores Johanni deferri petierunt , utque pro vero & uno 
papa haberetur, utpofl^t in civitate remanere vel ea egreai pro libitu, ut 
jurifdicHonem fuam per officiales integre exerceret , itinera tuta accedenti- 
bus ad concilium redderentur, & papae & camerario ejus falvum-condu- 
<ftum inviolate tenerent & obfervarent. Quibus omnibus a magiftratu re- 
ceptis , Johannes in monafterium ad muros urbis die xxvi i l defeendit, at- 
que inde fequenti die ingreflus in urbem eft. 
ciiiiConftan” 28 3 - Indi&a prima concilii feffione ad diem tertium Novembris ,papa 
an repentina quadam perturbatione doloribus correptus , coadus ejl ad ca - 

Pig ’ * 4 °*' meram redire , quapropter dilata efi fejfio ad diem decimum fextum , ante 
quam habita eft una congregatio, in qua Italica natio petiit a<fta concilii 
Pifani , quod jam Conflandae continuabatur , confirmarentur , & ibi latae in 
contendentes fententiae aggravarentur. At obftitit Petrus de Alliaco cardi- 
nalis Cameracenfis , affirmans cxpc<ftandos effe audiendofque Petri de Luna 
& Angeli Corrarii oratores & nuncios,qui ad concilium veniebaint. Inte- 
conc?conii. rim Conftantiam advenit Sigifmundus rex Romanorum die xx i v. Decem- 
p bris ,pofi quem veniebant nuncii aAngeli Corrarii & Petri de Luna , quo- 
rum aliqui anticardinales erant : Propter quosfuit altercatio ,fi permitte- 
rentur ingredi in rubro capetto , & pro bono pacis obtentum efi quod fic , & 
ita funt mgreffi. Conftantiam tamen jam intraverat Johannes Dominici Gre- 
pn g . 140*. gorii nuncius die Novembris x i x. qui cum infigriia Gregorii valvis hofpitii 
fui ajfixifet , his node amotis , dtfcep totum efi an . refiitui deberent , & va- 
' riatvs votis demum refo lutum efi , mfi ipfe acceffirit , non repetenda , nec abi- 
genda in aliena obedtentia. 

Pag. i4io. 284. Die Decembris undetrigefimo recitari juftit Sigifmundus coram 
papa & cardinalibus ac praelatis nmul congregatis res a fegeftas pro ecclefiae 
Nuncii Gre- unione , tribufque horis huic le< 5 tioni infumti s^propofuit admittendos ora- 
nediatin!* tores & nuncios Bene didi Gregor ii, expedandos prolatos & oratores re- 

conciiio gum FrancUj Anglio & aliorum principum , &c. Admijp coram rege ipfius 
Angeli nuncii propofuerunt publice in ejfedu fe fecerunt fortes de via 

(ind.pg? ce /ponis pro domtno fuo , nullum tamen mandatum oftenderunt. Eamdem 
etiam cdfionis viam propofuit Ludovicus dux Ba Variae , qui Gregorio obe* 
diebat. Sed & ipfi praelati & dodtores ac magiftri ejufdem obedienti« para- 
tos fe exhibuerunt ad tractandum efficaciter unionis negotium : ita tamen 
ut johannes XXI II. nonprafideat , nec interfit concilio , immo omnis obliga- 
tio per perfonas concilii fibi jpecialiter fada , quoad (radanda in concilio re- 
laxetur? peradlo autem unionis negotio , Gregorius a rege invitetur ad con- 
cilium , ut per fe aut per fufficiens ejus mandatum tra&ata in concilio ap- 
iw.d. pag . probet & confirmet. Confequenter auditi funt nuncii Petri de Luna , qui 
l99 ' * nihil aliud obtulerunt , nifi conventionem regis Rorhanorum , cum rege Ara - 

genum & Petro de Luna. Ipfe etiam Petrus de Luna poftea interrogatus 
a Sigifmundo rege de falubri ad procurandam unionem eCclefiae via, nul- 
lam refpondit ifibi meliorem videri -juftitiae via, quam femper obtulerat 
ctfcrebatque. Quae fi non ;placeret , voluntariam etiam offerebat papatus 
p ?£ . renuntiationem* fcd amoto obfiacido Pt fano , id eft abrogatis adtis concilii 
hujus tom.. pjp an j 5 appofita etiam hac conditione^ ut fadtaper eum ceftione , ipfe folus 
pag. 1 xo9, chgat hac vice Romanum pontificem 3 nec pofle id fibi denegari , cum ektiio 


Digitized by 


Google 





P BASF AT 10 . . mi 

pap£ ad folos pertineat cardinales , ipfequt folus a Gregorio XI. vero fum- 
mo pontifice creatus > pro legitimo & indubitato cardinali haberi debeat, 
aliis omnibus purpura in fchiimate donatis. 

285. Die xii. j }anuarii mccccxv. drchiepifcopus Jidoguntinus armatus Adm** 

ac ve jUtas velut coloris rubei vefhbus , cum cc. armigeris , pr ace dent e ve- p^Mu^Su- 
xillo cum ejus armis, (f de latere enfis ingreffus eji Conjlantiam , cui obviam {£_. HI0 
occurrerunt cardinalis Barenfis , magifier hoJpitU papa, Bertoldus de 6 

Urfinis . De hoc archiepifcopi Moguntini ConltantiamingrefTu haec habent Tom - *• 
oratores Colonienfis univerfitatis in epiftola 1 1. ad fuos Colonienfes : Mu- & 11 . ** 

per eft in Conflantia maxima multitudo prolatorum , cardinalium , arcbie- 
pifeoporum , eptfcoporum, abbatum , ambajjiatorum , & dottorum , inter quos 
dominus Moguntinus intravit multum Jolemniter in profeflo o& avarum 
epiphania cum fcptmgentu equis . 

286. Necdum Conflandam advenerant Parifienfis univerfitatis nuncii , Oracorurl» 
qui xxi. die Februarii tantummodo applicuerunt, ab ipfo papa & impera- 

tore gratanter excepti. Horum praecipui fuere Johannes Dacheri, Benedi- 
ctus Gentiani monachus Dionyfianus , vir dodnflimus , & Johanftes Gerfo- 
nius cancellarius : de quorum zelo haec leguntur in epiftola vn. oratorum 
univerfitatis Colonienfis : Univerfitas Parifienfis benefe habet in negotiis ec- i b ;j. pag. 
clefio , € 5 * habet magnam audientiam. Solent enim m arduis do fi ores & ma - l6l? ' 
nfbros fuo univerfitatis Conflantia exijlentes cc. in numero vel plures con * 
gregare , de confilio eorum concludere. 

287. Subfiquenter vero amb afflator es regis Francia intraverunt Conflan- Oratotura 
tiam v. die menfis Martii , fuit eis obviam imperator cum buccinis & rC8 ‘ s Francv 
velis fuis, auafi per dimidiam leucam Francia dux Lotharingu ,qmm~ 
travit quajiper dimidiam horam in villa Conflantia , ante ambax latores , 

non defcendtt de equo , fed ivit eis obviam. Similiter Qf magnus camerarius 
papa, comes Bertholdus, Nicolaus de Robertis ambaxiator regis Dani a , 

Polonia, & aliorum plurium regum, necnon archiepifcopi, epifcopi in magno 
numero ,ficque fuerunt plus quam duo millia hominum , inter quos erant 
filum duo Anglici. Item magnus dux Bavaria cum magna copia militum 
Alemannia. 

288. Interim ad procurandam ecclefiae pacem, cum Johanne papa de joinnhe» 
ceftione facienda tradabatur, ftatimque ille obtulit formulam ceflionis, 

quae cum tribus nationibus non videretur fufficere , oblata eft ei altera , ht> 
mo & tertia , quibus pariter rejedis , quarta demum formula in domo fra A 
trum Minorum , praefente imperatore ,diexxvii. Februarii compofita & ap- 
probata ab omnibus fuit. Quatuor has formulas exhibet Diarium concilii 
Conftantienfis. Confequenter v J. nonas Martii Johannes bullam dedit de 
facienda ceftione ad tenorem quartae formulae , cui Bencdidus Gentiani au- 
dor fuit ut adderetur Voveo & juro , approbantibus tribus nationibus , 
Gallicana, Germanica & Anglicana ,& ex Italica duodecim praelatis , cum 
archiepifcopo Januenfi. Quibus peradis, imperator papam adduxit , & prae* 
fentibus cardinalibus, & nationibus omnibus, quartam praefentavit for- 
mulam ,quam ut acceptaret fupplicaverunt. His ilie promto animo annuit* 
fed neque his contentus, eam ipfam celebrata fequenti dic feflione recitare 
non dubitavit 5 cum vero ad illa verba pervenit , *juro & voveo, defeendens 
de cathedra inclinavit fe cum genuflexione ver Jus altare , & ponens ma * 
num adpefius , dixit : Ita vere facio. Etrurfum in fine pradifia pralefiimis , 
idem cum eadem reverentia juravit & vovit. Poftea imperator, gratiis 
pontifici adis, depofito imperiali diademati, ac flens prae gaudio, proftr^ 
vit fe ad pedum ofcula beatorum. Interrogatus deinde Johannes an pcrpr- 6 * 
priam perfonam,an per procuratorem Scienda eflet ceftio, refpondit ‘in-- 


Digitized by 


Google 



c p R AS FA 7 10 . • 

' Djr. pag. cunctanter , quod ipfa c effio ad pacem ec cle/la multo certius , multo fecurius, 
> 10 ; multo celerius , mutio honeflius , multo melius fiet per nos in propria perjona, 

quam per procuratores. Acta funt haec die Martii xv i . At lequenti die con- 
gregatae nationes, de papae refponfione non contentae s petierunt inftanter 
iwd. P . j w. ab eo procuratorium ad cedendum. Nec multo pofl per multorum ora vul- 
gatum efi , quod papa volebat nationes provenire 3 & tam procuratorium 
quam alia requifita facere. / 

J f= ctn- fu " 2 89- Hinc univerfalis omnium laetitia , quae brevi poft in luCtum mutata 

&mti a .° Q eft. Nam xx i . Martii ipfc Johanncs , cujus mens numquam fincera fuit , mu- 

tato habitu vili, noCte Conftantia Schafhufen Friderici ducis Auftriae oppi- 
# dum fugit ; unde brevem eodem die epiftolam imperatori mifit , fignificans 
*: f c Schaf hufam ab (que duce Aujlria venifle , non animo declinandi ad? bis qua 

i«i8. promiftmus , inquit , per renuntiationem noftram facere pacem ecclefia Jan- 
BttDci; fed ut m libertate ac falute propria perjona pojpmus , prout indubie 
volumus , ea exjecutidni mandare. Verum alia eum mente fuifte difeimus 
ex cedula paucis poft diebus valvis e.cclefiae Conftantienfis affixa , haec inter 
ibia.p.rfao. alia continente. Dominus papa Jjoharines XX 111 . fuorum promiffi, voti & 
juramenti immemor , volens.. . ifium Jacrum concilium dirimere & diffol- 
vere , quod ecclefiam Dei militantem reprajentat , clam , furtive , (jf no- 
durno tempore , fui cordis fequens tenebras , ab hinc cum fuo comite duce 
oAuftria, Q?>m habitu vili recejjtty oves deferens, pro quibus feipfum im- 
pendere tenebatur , m dedecus , fcandalum ac vilipendium ijlius facrf con- 
cilii. Et paulo poft; Suam volens palliare malitiam ,fcnpfit m dolo Roma- 
norum ren litteras mendaces & falfas , quod abfque Jcitu ducis Auftria re- 
cejjerat. Et hoc conflat efS 'e falfijjimum. 

apo. Dum vero fic imperatori & praelatis imponeret Johannes , contra 
tegi Poloniae, & Bituricenfi ac Burgundiae ducibus fignificabat, nullam 
prorfus libertatem libi Conftantiae relictam , quin & paratas, vitae fuae infi- 
dias efle. Scriptas ad eos hac de re epiftolas datas xx 1 1 . Martii habes in Dia- 
J e °cd.'p?g A l ' 10 j C o nftaritienfis concilii pag. 31 6. & feqq. Et tamen Sigifmundus die pra- 
Ul6 ' cedenti nodem recejfus papa ,fuit cum domino papa & coram quinque car- 
dinalibus , (tf coram principibus dixit fibi , quod nullo modo deberet timere , 

quia deberet ejfe fecuriffimus : de qu,o papa tunc videbatur multum con- 
tentus. 


.Imperator 
t me ut fe 
uelFcrit. 


Diar. p.jij. 


291. Imperator audita Johannis fuga , congregatos patres confolatus , 
nortatuique eft ut in propofito firmi permanerent : id quod ita Diarium ex- 
prellic : De mane hora v 1 1. c ognito papa receffu,ex parte imperatoris fuit voce . 
praconis adfonum tuba Conflantia proclamatum > quod nullus moveretur 
aut timeret , & quod in majori fecur itate flabat concilium. generale tunc 
quam inante a , quod vidualia ejfent in maj ori foro , & quod quilibet erat 

m libertate eundi flandi redeundi. Atque ut Johannes a fperato ab Au- 
tnx duce praefidio fruftrarctur , eumdem ducem imperator denunciato 
, a gg re flus , brevi ad extremas redegit anguftias. Quapropter cum per 
nationes ordinatum fu fet habendam effe feftonem abfente pontifice /dio 

f ° Iemn r IS eft feffio > P^fidePetro de Alliaco^ardinaliCa- 

P TnmWv r C pr * fentc F ? ancifco cardinali Florentino. Sed Venetiarum & 
hujus tomi', r g ien “ s negarunt fe mterfuturos , nonnulli excufarunt infirmitatem : 


Continuatur 

concilium. 



r r- • J • wmycuxvsH. ujiKianos curia tua tremendis 

‘vcfhgia. Propter quod ipfum plure s numero cardinales co- 
tp f ’ P concurrebant ad eum quamplurimi , forte prodam fequen- 

%nl dZTx em i, T 0 ™™, *1 m ™P ars ma j°r , pajlorejicper abrupta gra- 
0 * ac ^ ” oc ovile derelidum efi reverja, ' Ita legimus in epiftola 

concilii 



Digitized by 



.... , . ^ R FE T / 7 ) 

conab ad ummfitatem Colonienfem , tom 2 . « 

2 9 *' Intcrjm mi /fi a (aero coliesio ad Tnhi*, ‘ Anec< *- P 3g* 1627. 

% , S. Marci , & Satoriarum , ufmenlL^f,™ f res cardinalcs . * Ur- c.*,i„ 
aram cardinales de Pilis; de Chalanco , Barrenfis ltdi*R < J uos F-~ 

immo paratunwum efle conJUtuere £ £££% d,(rolv “ d '^ 

VPrlaio * 





HV,uuw r i » «a. 1 » V 1 . raraiceves , relida SchaFufr ,, P „ 
non multo poft Friburgum & Brifacumi immo etiam fi 
tentavit. Quapropter cum facrum concilmm nnlil • j s^^ furguncUam -; 
poffe animadverteret,, adverfus eum. judicio D rS Jam ei ^ dem adhiberi, 1 
tamen , qua» xvi j r. Aprilis habita eft,confS^^ 111 rcfl &°* 

m formula ad cedendum ei mitteretur deflant - uc fu,t » uC procurato- 
nibus nationibus affumendis^ex e qu&^^ om ^ 

«wito, poterant $edere. Conftitutum etiam fuifC? r ,! ? m ° ^ fo ftiam 
fide publica invitaretur. Quid vero inde fecutunn concilllJm ^ 


1 jam eifiHpm g,t - 


Tom. i. 
Anecd. pag, 

iSjo. 


Jfrtjacum^ubt invenerunt eum W ***!«« ** 

non dedit eis audientiam ; fed die (eifuenti fcf r * ten ^ ns ^firmitatem 

dixit fe velle deliberari £f repandere • die iwf 'fir 3 ? ditionem 

ceffit abjllo hco , ipfistnfaluutis & infusl^T^j^^ ma ** re ~- 
Deus aliter ordinavit *Lia duxAuJt^trJlr * d Bur Z“ n ^ , fid 

Fnbwg adquem locum nmcii difiiconalli^faJ,* mrum !fi reduci f e ™ in. 
rationabiliter Petebant nomine coZddZ C0Wit ^ntur: fed quod 

*>»*" dd,^, c»SZt™£rplT-^ ub 

quodeum aUeva&t metum fe hahlifoiJr a etiam concilium 

Pore allegaret fimetum habuiffe in\ Frihnr» ffi tla ^q m da fortiori fuo tem - 
fecijfet f 0Kfi t irritum & inane^ OulroZ 8 ^ P t0 P ter toiunt quod ibi 

' <l Hoad omnes nationes , deliberavit amollrti ^ Crum ^ncilmm concorditer , 
P a pnm. Et in fecunda die l?” r % ons *»** 

parendum nona die fiqueruiin pubiicaZ/r^Z* f ttati fif utt pdpa adeom- 
fitem recefium clanfifimum e[fe % ® parari 

reconciliatus fuit Storlnmndo^^ne^rn^? 0115 j^ X ^ ria: ’ deferto Johanne, 

?ravio Nuremberglnfi : quamTuS 

toresunivetlitatis Colonienfis his^verb!? r “ onc| liationcm dcfcr.bunt ora* 
mendum. , domino reee ex, Reme d “ ' hora “ Tti * f°fl na „ 

t«pr 4 *tie, & dii, £STlZL f a . ° frMrum M*™" «m mb K w 

‘U«flnl>us ,fredittus f dux Fnderlcus "oePS ’f’ r f t j‘ ,hus “ ,am Pfwtbm 
fratrem rennk Franci*, re? Hs P er Ludovtcum de Bavaria 

frefentatusflit ; 

fenfis fafiis Jdcro coffllio * Z2 t/T”! duX , Au ft ri * > *e omnibus ofi . 

Tom. Eli ^ ce $ tu< kw humiliter petit indulgentiam , 

*— o ■ 


cc 


Digitized by 


Google 


cij PRAEFATIO. 

& Cuam perfinm ,0 totum (uum dominium, totam terram & omnem 
populum m (ubjetium plene 0 plane ponit ad gratiam veflram , rex Jere- 
. ' mfme ,M d'e illis’ facere po fit is ,ficut vejira placuerit celfitudmi. Promittit 

etiam quod faciet dominum papam ad. hunc locumConftantu reduci ., 0 
facro concilio prufentari. Supplicte tamen idem avunculus meus pro honore 
fuo confervando, .quatenus per facrum concilium 0 vos dominum regem 
papa de fua vita ajfecuretur , 0 etiam Ide bonis ad fitam perfonam pertinen- 
tibus , qm fecum adducet ad didam civitatem , & quod fimjlis fecuritas.de- 
' tur venturis cum eodem > 0 quod etiam idem facrum concilium velit eidem 
papapojl cefionem fuam de Jiatu competenti providere. Qux ubi abfolvit. 
Burgravius, eadem dux Fridedcbs proftratus repetiit , atque his geftis , rex 
verba propojita per Burgr avium diJTtntie repetiit , 0 qmfivit an ita dixif 
fet -. quo rcjpa^dente [ic , 0 duce confentiente ,0 fuper* genibus [edente , re- 
xepfi eum m gratiam, 0 (urgere fecit. Addunt oratores Colonienfes : Et non 
modica nec Jjfit as impulit dominum ducem ad faciendum ea qua pramijfa 
, funt quia fertum ejl ,.quod dominus rex per fuam potentiam tatam. 0 ex- 
tenfarp jam abjiulipet ab. %o vi armorum quadraginta fortqlitia , civitates 
(Sf cajirq -, 0 vifibjliter eum extermi/iafjet. Verum, etfi Fride^cum Sigjf- 
mundus in gratiam liram reffituerit, ejus tamen caftella aliquandiuretinuiffe 
fertur. Audi 'anonymum Cartufianum eConftantia die xix. Maii feriben- 
lbid.p.ijjj. tem : Dux AuJirUnon ejl Captus ; fed honejle Jiat hic 'in bona cuBodia , non 
potejl hinc recedere. ' Et Svvit^ch ac alii inimici fui 'capiunt pojfeponem, 
fuorum cajlrorum , oppidorum, 0V. Perdidit huc ufque xlviii. oppida & 
caflra.qua vidi nonpinatim injeriptis. . _ {fi , . . 

295 . Quid vero confequenter adtum fit a concilio ad verfus Johannenl 
Pag. itfi. XXIll paucis exponunt oratores, Colonienfes epiftola fua xi. In crajiino 
afcenjioms Domini , inquiunt , , fuerunt mifiper concilium 0 dominum re- 
gem ad conducqpdum papam archiepifcopus Rfgenjis , 0* quidam anchie- 
pijcopus de natione Gallicana., 0 dominus Burgr avius (Noremberga , no- 
bilis genere 0 virtute , quos papa multum fponte, ut apparuit , fecutus ejl , 
0 erunt hac notie in oppido Selle prope Conjlantiam ad duo. militaria , 0 
quo cras ibunt, non certifco. Et fuerunt deputati commifarii ad audendum 
tejles fuper mala kdminijiratione fua 0 criminibus ; 0 fuerunt deputati ju- 
dices ad audiendum caufas devolutas 0 devolvendas ad concilium. Et fuit 
letia littera univer (itatis Parifienjis miffa concilio : qua univerjit as plene 0 
conjlanter Je coj^uio conformat. Et iicet in eadem feffione fuerit per domi- 
num p ar dinalem Florentinum exhibitum procuratorium pro parte papa , ubi 
conjlituit cardinales Camerae enfem , S. Marci 0* Florentinum in procura- 
¥ ^res , nullus tamen ipjorum onus acceptavit , 0* non apparet aliud quin 
Sufpentiitur ^ Vell/l t fiare cum concilio. Auditis a.utem teftibus>& probato ac- 

^ oHkio cufationes m Johannem intentatas ex omni parte veras juftafque effe , fuf- 
penlus ab omni papali functione eft declaratus- lata fententia in feffione ha- 
pa S . i6}S. bita x i v.Maii. Sed neque hic ftetit concilium , fed in xxv i . die Maii in fef- * 
Jione publica fuerunt letiiauamplures articuli, quinquaginta aut plure s con- 
tra papam jujpcienter probati, 0 alii multi articuli, quia nimis Jor didi erant, 
omif, qHamvis(cripti fuerint 0 pr obati. Die vero fequentt mijfi fuerunt ad 
■ipjumtn Selle, w/ ipje jam Jiat , quatuorprJati de quatuor nationibus ,cum 
notariis 0 tejtibus , ad exhibendum Jibi hujujmodi articulos , cum.atteka- 
tiombus eorumdem , ut rejponderet ad quemlibet eorum , prout Jibi videre- 
ur ,p c. fjuibus nunctis compar entibus coram fe , recu favit hujufmadi ar- 
condiio? fe 0s f ul ere nudire , 0 dixit quod vellet fe in omnibus dare ad gra- 
m jacri concilii- 0 fi contingeret ipjum facrum concilium procedere ad 
f n en tam cpntra ipfum , iUi jententia nollet contradicere , fed potius eam 


Digitized by 


Google 


P R JE F ATIO. . dii 

laudare & approbare , eijdem nuntiis [applicando , quatenus vellent eum 
[aero concilio & regia majefiatt fideliter recommendare : 'qui domino regi 
per' eo fidem nuncios litteram ficripfit valde provocativam ad clementiam & 
pietatem , (ibi fitpplicando quatenus fiuam (olitam clementiam & pietatem 
circa perfionam fiuam non negligeret, cumpluribus aliis , de quibus tranfieo. 

Deinde menfiis Aiaii xxix. m pubjica fejpone valde Jolemni , in prafentta do- Deponitur. 
mini regis & dominorum cardinalium xVi.in numero, fuit dictus jf ohan - 
nes papa per fententiam concilii depofhus & ejeBus depapatu dmmbus 
fidelibus inhibitum , ne inante a aliquis ipfum pro papa habeat , nominet, aut 
ei obediat. Et ex parte concilii dominus rex tamquam advocatus & prote- 
Bor ecclefiu , ipfum tenere debeat fiub bona cujlodia , quamdiu concilio vifum 
fuerit expedire. Panas quoque Jibi infligendas pro juts crtminibus f aerum 
concilium fibi rejervavit. Qua Jententia erit per omnes cardinales ,-alto^pra- 
' latos , & nuncios & ambajfiatores (ubfcribenda. Extat haec depofitionis len- 
tentia in a&is concilii Cbiiftantienlisapud Labbettm pag.95;. 

296. Johannis depolitionem proxime fubfecuta efp lpontanea Gregorii Grego™, 
XII. renuntiatio papatui : quae tamen nec difficultate caruit. Nam Carolus 
de Malatefta , quem ille procuratorem ad cedendum creaverat fuum , de- 
fe&u falvi-conaudtus , quem ei dux Mediolanenfiscfcnegabai: , tardius ad 
concilium acceffit. Sublevato hoc obtlaculo , aliud fupervenit de loco & 
tempore , quo ceffict effet recipienda. .Nam Carolus Benedicti mentem ex- 
ploraturus Niciam cum imperatore pergere volebat. At Sigifmundus has 
aliafque difficultates dexteritate & au&oritate fua diffipavit. itaque die iv. 

Junii nuncii Gregorii approbatum contilium, quantum ex parte fua erat , 
tx fuperabundanti convocaverunt. ‘In quam approbationem ex fiuperabun - Tom. 1. 
danti c aut eia, & in favor em unionis f aerum concilium Confiahtienje exprefie p* 6 * 

confienftt, & Jlatim cardinatis Gregorii ibi prajens nofiris cardinalibus ,pa- 
triarcha patrikrchis , epijcopi tpifcopis in publica fiejpone fiefraternahter con- 
junxerunt Tum Celebrata fnifla , Carolus de Malateftis ,fine omni paBo 
pravio , occulto , vel manifiejlo , ex parte domini Jui tamquam procurator 
irrevocabilis ff fujRciens , libere fiponte c effit (f renuntiavit papatui do- 

mini fui , admimftbationi & omni juri qUoa domino fuo qudmodotibet com- 
petebat , aut competere poterat in eodem. ' • ' 

, 297. 'Nec Gregorium poenituit pontificatu abiifley cui tam munifice fuit Concilium 
a patribus confultum in idfione habita xv. Julii , ut delato ei primo honore 
in facro collegio ^ neminem deinceps fuperiorem a pontifice haberet. Prae- 
terea commifla ipfi ad^vitam Marchias Ancomtanae legatione , in pofterurrt 
fuit cautum ne ulla de praeteritis nota,ntilIave injuria affici pollet, aut va- 
cari in judicium. Qua liberalitate & munificentia mire recreatus , ac fupra- 1 
fnodum contentus , ampliffirnas concilio gratias egit , & quam poterat de- 
mififfime fe fubjiciens , fcripfit hanc in rem epiftolam Recanati die v f i.Odto- 
bris , quam habes tom. i. nbftrorum ifnecdotorum pag. 1646. ' 

. 298. Johanne XXIII. canonice, ut diximus , in concilio depofito , & Gre- agir*undus 
gorioXH. fponte cedente, unus amovendus fupererat obex unionis eccle- n/regc^A- 
fiae, Petrus de Luna qcui paruerant hadenus Aragonum & Caftellae reges 
cum Armeniaci & Fuii comitibus. At omnibus diuturni fchifrriatis taedio « :m acce ' 
affedtis , FerdinSndus Aragonum- rex ejus exftirpationi impendio fludcns , 

1 ‘tferas propria manu exaratas Srgifmundo imperatori mi fit, eum efficacifi» 
fime adhortans ad conveniendum fecum, ut condi&um fuerat , promittens 
fefe concurfiurum cum omni conatu ad unionem ecclefiu: His receptis litteris, f ^ 
imperator falutatis concilii patribus , Hie xv. menfis Julii, quo celebraba J ><57. 
tur feftum divifionisapoftolorum, itineri fe commint, comitafitibus eum 
Jacobo archiepifcopoTuronenfi, Petro Rigenfi antifiite , Conrado de Su- 


Digiteec^by 



civ ' P RJEF ATIO, * rJ 

fato Lambcrto de Stipite , facrorum ca nonum proftfforibus, & quibu Idam 
aliis a concilio defignatis. Hi decimo dic menfis Auguftifalrt & incolumes 
applicuere Narbonam, qUo Sigifmundus imperator xv. dieadvenit, tcimi- 
K11 . n o Petri de Luna & Ferdinandr regis cdrifenfu ac voluntate prorogata Illuc 
?' * etiam contulit fe x i x. A ugufti Petrus.de Luna, qui fequenti die per folemnes 

oratores imperatorem falutavit : at obftante regis Ferdinandi morbo , niflil 
de principali negotio a&um eft.-Is ubi tafitifper convaluit , eValentia mari 
iter arripuit verfus^Perpinianum ,• repugnantibus licet medicis. At praeva- 
luit fincerum 'unionis defiderium , quam fanitati , immo vit^fuae prafe- 

coDoquium ap9. Tandem XI X. Septembris Sigifmundus ingrelfus eft Perpimanum, 
lumBcn? Clt0 P°fi tnffbitumfuutii afcendit ad caflrum munitiffimum , in fluo erat 



Tom. i. 
Anecd. 
«S47' 


iacrjmarum permotus pofutt regem in bona Jpe , dicens , quodintentio- 
f p 1 ?- nis '[ha ejpt omnino dare pacem ecclefa. Deinde idem Sigifmundus fequenti 
die viftavit regem oAr agonum m kao decumbentem , &expe£tantem paro- 
hifmum fmtm , qui cum magna Utilia retepit eum omnes fui , promit- 



cOnfequeretur. At coeca ambitio , & pontihcatus retinendi impotens libido, 
ita Petri mentem lubverterat > ut miferam j inquietam & odiofam Vitam 
cum vano & fubrepto honore trahere maluerit, quam in placidiflima pii- 
, vdti ftatione confiftere. .Obtulit quidem ceflionem , Ted iniquis adeo con- 
ditionibus , ut fideram ejus oblationem nullus umquam crediderit. Unde 
oratores univerfitatis Coionienfis in epiftola xvn. data vn. Decembris , Ille 
fag.iss*. obflinatus Petrus de Lima-, aiunt , malivolefe babet. Verum quanta effet 
malitia inftrudus , quam inflexibili animo occupatus-, nihil prohibere 
potuit, quin tandem optatum pacis bonum omnipotens Deus annueret 
omnibus homihibutf bonce voluntatis , de quorum numero , inquiunt ora- 
tores Colonienfes,#<?» efi ille maligmjjlmus hoftrs pacis Petgus de Luna ; 
qpippp conclujio fatta inter dominum regem & alia / reges , ac reliquos "de 
ohe aientia Petri de Luna , tendit ad hoc ; quod ditius Petrus de Luna , vel in 
Conflantia per fe vel per procuratores refignet ., vel quod in Conflantia eji- 
ciatur , aut declaretur ejedus ,quatenus non relinquantur vefligta fchifma- 

* tJ C /ifj/is] 1+1 fi r*j i/i/i w/i/?v<V A /IIT. 



ibid. P .i<jj. i* 1 ep$°l a ad concilium.* Fa&a aiitem haec* conclufto Decembris die *i i u 
Uri videre eft in litteris ipfius imperatoris ad patres Gonftantienfes a nobis 
editis tom. 2 , Ariecdot.pag. i6$6. > .» 

obedienuf r 3°°*“ Nec multo poft , hoc eft ipfo epipbaniotum die anni mccccxvi. 
Petro de Lu- praefiiles Aragoniae , Valentiae, & Qttaloniae, probata Petri de Luna perti- 
nacia in fchifmate protrahendo , confilio S. Vincendi Ferrerii , impium ejus 
P8 un ^ u h r q e x c u fle run t, fubtradta ei omnimoda obedientia. Litteras Fer- 
dinanen regis hac de fubtra&ione habes apud Raynaldum datas Perpiniani 
die v 1 . Januarii, & propter ejus invaletudiriem figfiatas ab Alfbnfo ejus pri- 
mogenito. De ea & a diis antea cum Petro da Luria audiendi funt oratores 
Colomenfes in epiftola xix. data-Conftantiae v 1 1 . Februarii: Nedum ex 
Pfg. 7. r f latione didorum anibaxiatorum concilii Conflantienfis,fed etiam ex forma 
jubtradwnu vobis mijl a conflat de inflexibili’ pertinacia cum impietate im- 

diprwii vfv* illitae t * . rr • , n. U ^ , * 



i. , oj , 1 / • Jj j/wr . y /✓v J u r r+PL/ rtC Js UJJ t , 

pacari , quantis dolis quantis qlutiis , & nequi (fimis machinationibus fe 

. nitebatur 


Digitized by 


Google 


.. P tv 

nitebatur & nititur in. fio pratenfijfap.at» conservare , M odibilis Deo 0* 
hominibus memoria fua m maledititoneperfeverarot. .Quanto tempore te- 
nuit Chrifiiamffimum regem nofirum fortijfimum celatorem unionis ? qui 
tamen imus bejtta maltham fua humilitate, , fia longanimitate > fia patien- 
tia fkperavit. Quot vifibus ille refuga conatus fuit ponere divifionem in ajn z » ' 
b afflatoribus [acri concilii ? Sed ille , cujus opus agebant , confervabat illos in 
perfetia animorum unitate. Demum quando procejfim ad finales tratiatus, 
ditius refuga petiit totalem cajfationem concilii Pifini. Item petiit , quod 
pofl renuntiationem fuams tfje folus eligeret papam , quia ipfe folus fiper- 
ejfet die cardinalibus ante fchijma. Quando ijlud negabatur ppeiiit qudd fili 
'cardinales eligerent, vel quod illi de fua obedientia. Et noviffime adjunxit 
Je velle in hoc condefcendere , quod fierent dua conclave s , una pro fuMj alia 
pro eletioribus de aliis obedienttis : ita tamen quod quemcumme eligerent ele- 
tiores de noflris obedientiis., non ejjet papa , nifi dua partes de eletioribus fisa 
obedienti# confentirent in eum. His.& his pluribus delufionibus conabatur , 
dominum regem & alios pro renuntiatione fua laborantes frufirare fio fine. 

Etiam ifiis tratiatibus pendentibus ,ipje dolo fe pratiicavit cum Rqmanuf^ 
aliis quibufdam comitatibus Italia , 0 dominos ipfis, variis modis ad fiam . 
obedientiam alliciendo ; /ed, ficui Doimno placuit , fua verfitiarum maligna 

■ machinatio tam clare patuit univerfis , quod pene omnes veges , princifies 0* 

. pr alati ipfum tamdiu manutenentes fibifiatti fint inimici , yolentps toto co- 
natu cum facro concilio Confiantienfi pro aitii vocati Beneditii ejetiione , 

0* unici fummi pontificis eletiione efficaciffime laborare. 

301. Fa&a fubtfcietione , Ferdinandus rex fuos ad concilium oratores Fcrdinahdu* 
. ftatim mifit, qui ultimo die Februarii Conftantiam ingredi funt. Interim oratores ad 
Petrus de Luna excandefcens in Ferdinandum. regem Aragonum excom- 'bT^ 
municationis & privationis fulgura vibravit : quae rex fapientiffimus , ut de- 
buit , omnino contethfit. Et dicitur, inquiunt otatoresColpnien£es epift. xx. -<=.«. 

• quo t d ille infelictffimus hominum Petrus de Luna pojl fubtratiionemobo- p.fg- 1«°- 
aientia fibi faflam , mifitbullarq regi Ar agonum privationis & maleejitiio- 
nis : quam bmlamipfi rex in prafentia nunciiportantis fecit coram fe com- 
buri , 0* addidit , quod fi haberet, mantlrumfium , faceret fibifimiliter , vel 
mitteret Conflantiam, Et *adj unxit dicens : AAagiflcr tuus tot habet mafidi- 
tiiones a populo Chrifiiano , quod pofient- fujficerepro omnibus maledicendis. 

■ Sed [pero non-ejfe denumero eorum. Revertatur ergo maledictio in fupm au- 

i . ti orem. Addunt Colonienfes oratores : Pofi hac i dem Petrus de Luna.ro- Dermus at 
! c effit de loco in quo fuit , 0* retraxit fe ad unam infulam, ubi dicitur.ejfe omn,bl|S - . 

obfefius tam in mari quam in terra , 0* coram fortalitio in quo fiat , funt Pa =' ***“ 
eretia patibula pro illis qui ditium Petrym non derelinquent , 0 S pro appor- 
1 t antibus fibi vitiualia. Ccinfequenter Petrus de Luna ae feritur ab omnibus , 

immo unus cardinalis , qui ficutus fuerat eum, per funem fe fubmifit de illo 
, fortalitio , cum non pqffet ab eo recedere , ut fcribebant oratores Colonien- 

I fes , ipfidimo die.Palchatis. Die vero fecundo Aprilis , piillimus rex A r ago- 
num Ferdinandus felici morte migravit ad Dominum , ecclefiam & unionis „ 
negotium Alfonfo primogenito & reginae matri ejus commendans. 

3oz. Subtra&ionem regis Aragonum fubfequuta aliorum regum Na- Subtriiai6 
varrx , Caftellae & Scptix , atque etiam comitis Fuxenfis {ubtractio : qua cafteii*, ^ 
fada, iidem re^s& comes uniti funt concilio Conftantienfi. Cum vero scoXr* 
t jam nulla fpes edet Petri de Luna ad debitupn officium revocandi , in feflione gura ‘ 
publica die xxin. menfis Novembris , de conftnfu §c voluntate omnigm na- 
k tionum citatus fuit, defignatique' funt nonnulli» qui citationem ipfam in 

I Panifcola ei fignificarent. Prxcipui hujus legationis duces fuere Lambertus 
de Stipite natione AlemannUs , monachus Leodienfis monafterii S. Laurens 
■ Tom.VIL dd *. 



/ 

Citatur no- 
mine conci- 
lii apud 't& 
nilcdam. 


Refponfio 
Petri de Lu- 
na.' 


CVJ f razfat i o: 

tii , prior cie Jtertreia ordiriil Cluniaconfis , & Bernardus de Planca Anglus & 
facrifta S.Gm^is Burdegaleftlis , ambo dactores.-Legationjs exitum ita de- 
fcribit Lambertus ineptftola ad epifcppum Rigenfem a nobis edit^tom. 2 . 
Anecd^his v^bis : Et prima in fql» verbo regio r fne falsvo- conduftm^etri de 
Luna 3 etiam fine comitiVaarmigerorum magi fler Bernardus oAnglicus , 
& ego Jiam annus perjbnaliter intravimus Pan} (colam , habentes nmfcitm 
tres notarios apof olicos, quos nobifcum de Conflantia duxeramus , etiam 
unum ex parte domini regis Ar agonUm , daps milites, & aliosfcutiferos, 
& perfonas honef as pro teftkus. Et iri intreitu vilU Panifoia repetimus 
dominum Rodigonem, nepotem Petri de Luna, ajfociatum bene de ducentis 
armigeris fatis bene armatis , qui lato animo , ut apparebat , nos fufcepit. 
Et aqjdam vocatm Simon Salvatoris, venit in obviam nobis, per medium 
militare, 'tratfans ut vellemus retrocedere ufque adcraftinum, quia fisus 
dominus volebat nos amplius honorare. Renuimus i fla ? ita quod contra vo - , 
duritatem fuam. intravimus i ut prafcripfi. Jfii diaboli videntur falvari, quan- 
do poffunt materiam unionis differre , etiam per horam . . Reverende pater , 
quanta fuit nobis gloria , quando vidimus ittum Petrum de Lima in tanto 
timore pofitum , quod propter duos monachos inermes fecit talem armatu- 
ram ,ut oflenderet fuam potpntiam auumagnificentjam fuam / ... 

303- Die xx t . ‘Januarii B. Agitetis virginu & majrtyris , incraflino no- 
flri introitus i fatim pof otta<T$am. horam comp aruimus in cafro Pani fi 
cola, ubi reperimas ipfum Petrum de Luna cum trifur cardinalibus fisis ; 
aliis. ep[ (copis , ac clericis & laicis ad numerum trecentorum virorumftriuQ 
que generis , igf inclinatione fa&afine zefyujlexione more monachorum , fdffio 
fummo filent to , ego incoepi exordiri fatifim noflrum , & alta & intellimbiU 
voce , prout potui , legi totam citationem diBmfte. Demum citavi de verbo 
ad verbum , prout in ytatione continebatur , nihil omittgndo. XJnde ifle homo 
tantam impatientiam habebat ? quando eum nominabam (chifmaticum 
hareticum, quod non poter atfe continere : immo dicebat non efievertm , & 
alia vice , Non eft ficj alia ) mentiuqtur, ff.fic defingulis. Ipfb fic citato per 
me & notarios re wfitos & rogatos fuper confemone mfiruZntorurn , fcc. 

tKufftltuy Hern/ir/iijc ntsimit onAa™ /7 . r- J ^ ■ . 


tbidetn erant igiiites ,p alu perfomfecular es Latinum notf mtdUqentes, 
ipfe aorpinus Bernardus intelligibili voce eum citavit in vulgari de verba ad 



quia adeo f e commovit, in loquendo ,‘quod quartum dimifit in capfa Totus 
malus ef. Subjicit prolixam us re$onfipnem , in qmW ZWerm 

V ^ tUSi f uod ^ n fi antu non ef ecclefia , fed m Panifcola vera 

^Zia^t m r f nm ^ eat ^** Hic efi arca Le & 
fione efmax^’S i * g ° P^J^^U^perfaa re fpon- 

reVo2 ? ^rr^ m f f^f‘JK»*»ter dixit: .An Udo vobisdSro 
11 f 'J ed h r ht ? dellb ^one Cum cardinalibus meis mira paficosZ 
dabo vobts refponfum , & ita debetis expettare juxta formam cZrii in 

t’t2S n T lMm 

‘omlmoe^rl ft t C ?‘° r 'f m ! lem “ s * "“•'‘ere , adfinem quod nos 

*"?***’ “‘•‘^hnadKeremm Jc to , dum a d cdjhmOm veni 


Digitized by 


Google 


PRjEF A?J0> ty \j 

re mus, Sed non fic impu , non fic , mia vel magis eji obJUnatm quam um* 
quam futi , (S? nullo modo bene difpofitus fid ad omdta nfala paratus, 

. 305. Ad convincendam ejus pertinaciam , ibidem dimijimus penes eum, 
decretorium regis itAr agonum , quia cmfueiudo. efi patria , quod fecretarii 
feu notarii regis non claudunt inflrtimenta , faciis tahbuf aciis ufque pofb 
triduum , & ita rectjfiimus& venimus hic hodie fero in civitate Derthufen, 
ubi efi dominus rex. Ar agonum. Et expedato notario regis per tres dies in- 
tendimus recedere. & venire Conjlantiam , Deo dante. 

30 6, Fa&a per deputatosrelatione citationis Petri de Luna , patres con- Deponite 
cilii ad canonicam ejtis exaudorationem fefe accinxerunt. Quapropter xxji. ' 
fjulii de mane hora vu. de confenfu & voluntate dominorum cardinalium > pos- 
fA omnium nationum , etiam Hijpanorum , tenta ejtfolemnis fejjjo ,prafen+ 
tibus omnibus fupradiftis *, in qua decreta efi citatio contra Petrum de Luria, 
ut die luna proximo ipfe Petrus de Luna compareat in fejfione publica , ad 
audiendam jententiam per J aerum concilium fer endam , juxta prageffum 
fattum contra ipftyto > Et fic divino adjutorio , a die prajenti, quinta die 

debebitur iniquitas terra conculcabitur illud crudeltpmum caput draco- 

nis, quod machinabatur fandam ecclefiam db (orber e. Confequenter in ce- 
lebrata die xxv 1 . Julii feflione * nemine reclamante , Petrus de Luna dejedus . 

efta praefumto papatu , quia perjurus , 'turbator ecclefidjtica pacis ,fcanda- 
lojus , incorrigibilis , fchifmaticus hareticus, 

367. Depofito Petro de Luna , agitatum eft inter patres de fegitimo ei Elcfllo Mir- 
iubftituendo pontifice, Multi autem tradari ante eledionem volebant de tWV-p3F *‘ 
reformatione ecclefiae in capite & in membris , nonnullaque hac de recon- 
dita furere ftatuta , verum non tot , nec tanta , quam exigebat praefens rertyn 
ftatus.^lh^ebant nonnulli eledionem , objicientes pericula diuturnioris va- 
cationis fedis apbftolicae. Confiftutum itaque cft , ut procederetur ad fum- 
idi pontificis creationem , & deledis ex qualibet natione fex clariflimis viris, 
quicum cardinalibus xx 1 v. Conftantiae agentibus , omnes fimiil in conclave 
ingrelli ex more, die Vm- Novembris anni mccccxvii. Ottonem de Columna 
diaconem cardinalem poft fridulim una voce creaverunt verum & unicum 
Romanorum pQntificem , indito ei nomine Martini,V. Eumdem agnovere,' 
eique feFe fubjeccre. Balthafar de Cofla , olim Johannes XXIII. & Angelus 
Corrario Gregorius XII. in fi & obedientia appellatus. At Petrus de Luna in 
fua pertinacia confiftens , ut pontificatum abjicere noluit, ita nec ea digni- 
tate canonici ornatum, agnofeere voluit , fchifma quantum in ipfo fuit ‘fo- 
vens atque enutriens ad annutri ufque mccccxxu 1. utr vult Raynaidus, vel 
'mcgcCxxiv. ut alii -contendunt, quo rationem Deo redcfiturus ex 'hac vita 
migravit merife Novembri, , • .* 

, 30^. D>ef«ndo Petro de Luna, fpes erat firmam ac folidam pacem in ec- m e eti<>n s u 
clefia univerfa confeCuturam. Tantum bonum nonnihil retardarunt , quae 
moriehs reliquit enutriendi fchifmatis femina , cum duobus quos penes fc t»®- 
habebat cardinalibus praecepit , ne differrent, ubi expiraffet yfuccelforem ali- 
quem eligere : quibus mandatis obfc quentes , hortante etiam AlfPnfo rege 
Aragonum ,qui moiefte ferebat Martinam V. cum Iui praejudicio inclinalfe 
ad ducem Andegavenfem & regem Neapolitanum , elegerunt AEgidium 
•Munipnis canonicum Barcirionenfem , qui nonnihil repugnans eledhonfde 
fe fadae, folo placendi regi ftudio afienfum praebuit. Ita fere Raynaidus & 
nonnulli alii. At in veteri inftrumento caftri Fuxenfis a nobis edito tom. 2. 
Anecdotorum pag. I7i4. tes paulo aliter narratur. Nimirum anno 1424. 
die 1 7. NovemorisTetrumcje Luna in morbum incidifle , die vero 27. ejuf- 
dem merrfis quatuor creaffe cardinales , duos Aragonenfes, Gallicos duos, 
videlicet Julianum tituli xu. apoftplocum , 6 c Eximinuni titulii S. Laurentii 


♦ 


Digitizei 


cvti r nsc r si x i 

in Lucina Aragonenfes 5 Dominicum tifnli S. Petri ad V lncula , & J ohannehi 
tituli S. Stephani in Ccelio-monte Gallicos. Agebant tuns m cuna prodidi 
cardinales Aragonenfes , ad eamque applicuit fabbato ^uatuor temporum 
1 cardinalis S, Petri. At cardinali £ Stephani extraxunam in caltrode Turena 
dicecefis Ruthqnehfis refidenti , mors Benedidi latuit , eique adufque ele- 
aioriem ex induftria celata, immo & ommbas- catholicis in curia reliden- 
tibus , paucis exceptis , ufque ad xxm. Maii fequentis. Atque interim tam Be- 
nedidi quam eccldk bona & reditus didi cardinales admlmftrabant atque 
inter fe dividebant. Quin knmo fingentes Benedidum vivere , confuetis 
diebus in miliis dabant indulgentias , perinde ac fi viveret. Plures ad diver^ 
fos ejus nomine bullas plumbeo figillo obfignatas fcripfere. Uni Alfopfot # 

' Aragonum regi circaNeapolilanas partes detento, Benedidi mortem fecreto 

. figmficantes , atque conclave ex propofito intrard negligentes. Cumqu&in- 
• liaret fifepius cardinalis S. Petri , ut ingrederentur conclave , refpondebant : 
Domine , ne caretis , quia non intendimus alium eligere, quam vos , fic ei 
verba dantes ufque ad medium circiter fequentem Maium, qyio refponfum 
a rege acceperunt. Interim Rodetidis de Luna defundi Benedidi fratris fi-' . 
lius , varios habuit tradatus cum dEgidio Sancii Munioni^eique ut credunt 
papatum promi fit. Habito vero a rege refponfo , litterae ejus in d6mo iEgi- 
dir apud Valentiam per bajulum recitatae funt. Quibus auditis, didusiEgi- 
ditis libi mandatum a bajulo Valentino focero fuo fororio dari procuravit 
regio & ejus ftomine notificandi didis cardinalibus contenta in didis litte- 
ris. Quamobrem Panifcolam veniens, cardinalibus jam conclave ingreffis» 

& de refponfione regia edodis , fignificavit regem intendere, aUt utab onfni 
ekdione abftinerent , aut fi eligerent , vota fua in Aragonenfem aut regis 
fubditum dirigerent : cumque-cardinales inter fc difeordarent , furibundus 
recellit , Icribenfque Rodericode Luna , conqueftus eft quod promilfis non 
liaret fuis : quj Rodericus ad januam accedens conclavis , vocatis duobus 
cairdinalibus Aragonenfibus , dixit : Cur non eligitis dominum Sancii AAu~ 
nionis m. papam , qui tenet viginti vel triginta millia flor enor um in capfa : 
unde cum tendatis in perfonam potentem divitem , qua poflit fuflmere 
flatum veflrum , ille ejl. quem quaritis. Quibus auditis verbis, didi duo car- 
dinales regi & patriae, ut creditur, obfequentes ad didi Roderici inftan- 
tiam iEgidium elegerunt , fide prius accepta: Se jurata certas adimplendi 
conditiones, quas ipfi exigebant. Ada fuerunt haec x. Junii anni mccccxxv. 
abfente Sc nefeiente cardinali S. Stephani. Sequenti menfe Sefftembri iEgi- 
dius vocatis tribtjs cardinalibus declaravit conditiones praedidas fimoniarn 
fapere , tellantibus dodoribus quos confuluerat , repetitoque quo fe obii-* . ■ 

gaveratinftrumento, illud coiijtinuo igni tradidit. 

dlafxfv?" . Pojl haec cardinalisS. Stephani de Thorena vi ejedus, Panifcolam- 

antipape. ^ ppheuit die xiL Decembris mccccxxv r. qui antequam -/Egidio fefifteret, 
coratn notayo Se tribus teftibus denuntiavit nullum fe creationi ejus affen- 
lum praebere, nec ullo modo intendere jus illi aliquod per quofvisadus 
coram fe exercendos attribuere, vel ampliare. Hac fada conteftatione apud 
1 anilcolam refidens , de omnibus in elodione iEgidii geftis , Se de promilfis 
ab eo radis fecreto inquifivit , confultilque viris, ut fibi videbatur dodis, 
ad promotionem novi pontificis.procellit : qua fada i ad vitanda quae libi 
imminebant vitae pericula , e Panifcola , captata hora nodis opportuna , per 
unem e muro dimilfus , quam citius difcelfit , & ad Franciae regnum , licet 
gravi febrium infirmitate detentus migravit. Ibi viros dodos de cledione 
aletolo fada an valeret, confuluit : quam licet, ut ipfe ait, validam appro- 
baverint, eant tamen promulgare diftulit jentare peroptans, an Romanum * 
pontificem ocPanifcolenfemad pacem valeret reducere. Super quibus, me- 

’ • 1 diante 



diante Armeniaco cnm.v^ ^ ^ ‘T' J 0. 

exhiberi & perforari fteit.VSt Ottonidl^f ' 0 PP <Jft ™4M Utrique 

° A tg 


X^.*,»Merioc5£tSirS 

mccccxxix. quo circiter 

& P $lZll l W ndb “s eft tindiS^fe e i“? 




'thm.VL >. 


ce 


Digitized by 


Google 


/ 



INDEX CONTENTORUM 

inhoctomo. 


C Ommonit«rium cujufque epifropi ad fucer- 
dotes fubditosfibi , ceterojque minifiros cu- 
jufque ordinis ecclcfiaftici. i 

Capitulare Car oli magni regis Francorum. j 
Antiquum capitulare per mijflos Carolimagni pro - 
mulgatum. 12 

Gaerbaldi epifcopi Ltodienfts inflruttio pafiora- 
lis. 16 

•\ Epistola Ctroli magni imperatoris ad Garibal- 
dum Leodienfem epifcopum. 1 9 

Gbaerbaldi epifcopi Ltodienfts epifiolaad presby- 
teros fuadicecefis. io 

Caroli magni edtiium de jejunio pro publicis ne- 
c effit at ibus indifto. 11 

Judicia faeer do talia dediverfis criminibus ex ca- 
nonica auHoritate fumta. z s 

Libellus de remediis peccatorum. 3 7 

Libellus alter de remediis peccatorum. 40 

Editio S. Bonifacii. 48 

Capitula fynodi Wormatienfts. 49 

Conditum Barchinonenfe anni dccccti. $0 

Concilium Ratifponenfe anni dccccxxxii. 5 3 

Conventus epifc*porum apud Coloniam anno 
dcccclv. j4 

Statuta anno dcccclxu. edita. 34' 

Concilium Narbonenfe fub W ifredo archiepifco-, 
• po- j 6 

Concilium Silvanetfenfc anni MXl,vm. 5 8 

Concilii Romani fub Nicolao II. papa anno mlix. 
celebrati fubfcriptiones. j ^ 

\ Liploma Philippi regis Francorum anno mlxxi. 
editum in concilio Senonenfi ad confirman- 
dam donationem ecclefia S. Andre a f altam mo- 
naft . Cellcnfi ab cpifcopo Trecenfi. £ 3 

Concilium Romanum Jub Gregor io VII. 64 

Obfervationes in concilium Romanum anno m 
xcix. celebratum. 

Epiflola Hugonis legati (fi archiepifcopi Lugdu- 
nenfts Jiaimber tum archiep . Senonenfem citan- 
tis ad concilium Trecenfe ,refponfurum fuper 
quarimoniis abbatis S. Petri Vivi. 66 

Concilii Treccnfis anni Mcvn. decreta. 6 7 

Concilii Vtennenfis anni 1 1 1 1. fubfcriptiones. 67 
Synodus Engolifmenfis anni circiter x 1 1 z. 68 

Cohcitii Later anenjts fub Calixio II. quidam ca- 
nones-. , . /- •; - - ; -v ■, • ' *6iSs 

*\ Charta Ludovici VI. regis Francorum data Bur- 
digala in epifioporum conventu. 6 9 

■\Charta Ludovici VI I. regis Francorum pro eptfl- 
copis provincia Burdigalenfis. y Q 

Concilium Trevireaft jufiu EugeniUll.celebra- 
tum in quo Matthaus dux Lothoringia fatifi 
facit Juditha abbatiffla Romaricenfi de illatis 


damnis. 


- 3 > 


71 


Concilii Later anen fis fub Alexandro III. anno 
MCLXxix. celebrati fubfcriptiones. 73 

Sententia Henrici Albanenfis epifcopi A. S. legati 
anno 1182. lata adverfus abbatem S. Severi 
in gratiam monaft. S. Crucis Burdigalenfis in 
qua plurium fit conciliorum mentio. 87 
Sententia Navarri epifcopi Conferanenfis (fi apo- 
ftolica Jedis legati , lata in concilio provinciali 
anno 1 208. apud S. Severum in capit e Waf- 
conia adverfus villa burgenfes. 91 

Addenda ad concilium Parifienfe anno 1212 . fub 
Robertode Corconelelebrato. “ • 99 

Statuta in concilio Tolof ano promulgata anno 
mccxi x.per Romanum cardinalem A.S.L. 106 
Concilium T revirenfe anno mccxxviii. celebra- 
tum. 107 

Conflit ut io Jacobi regis Ar agonum adverfus ha-\- 
reticos (fic. anno uccxxxmfledita in publico 
epifcoporum conventu apud Terraconem'. ) 123 
Epiftola Gaufridi abbatis majoris monqflerii ad 
Jube Ilum archiepifcopum Turonenfem i excu- 
fontis fe quod nonpoffit inter effle concilio Ce- 
nomanenfi. 1 tb 

Concilium Trevirenfc anno mccxxxvih. celebra- 
tum. \ 26 

Confiitutiones epifcopi Sabintnfis anno mccxxx 
ix. in concilio Ferraconenfi confirmata. 132 
Concilium Senonenfefub G ait er io Cornut circa 
mccxxxix. celebratum, 13 7 

Concilii Stampehfis anno MCCxLvu.jndiflio. 13 s 
- Concilium Parifienfe fub Gilone archiepifcopo Se- 
nonenfi MCCXLvni. celebratum. 139 
Concilium Pruvinenfe anno mccli. celebratum. 

’ 1+1 

Concilium Parifienfe anno mccliii. celebratum. 

143 

Concilium Parifienfe anni mcclv. i 44 

« Littera Henrici archiepifcopi Senonenfi s ad ca- 
nonicos Carnotenfes. 145 

Concilii Senonenfis anni mcclvi. decretum de 
clericis bannitis (fi in peregrinatione "flero- • 
folymitanamiffis propter eadem cantoris Car- 
notenfis. 146 

Concilii Melodunenfis anno mcclvii. convoca- 
tio. 147 

ASa varia dedifpdio inter Rober tum epifcopunfflr 
(fi Hugoncm comitem Engolifmenfem. 148/ 

Sententia excommunicationis lata in Senffcal-\fi 
lum Engolifmenfem ob claufas Roberto epifl- 
copo civitatis portas , (fi imerdiSii in comiti; J ■ 
familiam. 148 

Eptflola Roberti epifcopi Engolifmenfis ad capi-J 
tulum Piffavenfe. 149 

Mandatum decani (fi capituli piSlavenfis de pu- 


Digitized by 


Google 



INDEX CONTENTORUM IN HOC TOMO. 


blicanda f en t entia excommunicationis in co- 
mitem Engolifmenfem & interdifti in ejus 
uxorem. i j I 

Epfiola Roberti epifcopi Engolifmenfis ad Ger ar- 
dum archiepifcopum Burdigalenfem. 1 52 
Epfiola Roberti epijcepi Engolifmenfis ad Ludo 
vicum regem Francorum. 153 

Epijlola Geraldi archiepifcopi Burdigalenfis , & 
Pontii epifcopi Xantonenfis ad S. Ludovicum 
regem Francorum. 155 

EpiHola Roberti epifcopi Engolifmenfis ad gene- 
ralem vifitatorem domorum militia Templi 
citr amare. 156 

Epijlola Pontii epifcopi Xantonenfis ad pracep- 
torem templi in Pittavia. 1 5 8 

Epijlola cjufdem ad vifitatorem domuum militia 
Templi. 158 

Epiflola epifcoporum provincia Burdigalenfis ad 
plures archiepifcopos & eorum fujfraganeos . 

x 59 

Epiflola corumdem ad Alexandrum IV. papam. 

161 

Item ad cardinales. 161 

Epiflola Roberti epifcopi Engolifmenfis ad Ale- 
xandrum papam. 162 

Epijlola ejufdemad. P. epifcopum Petragoricenfem. 

1 64 

Epiflola ejufdem ad elettum Ebroiccnfvm. 1 6 j 
Epiflola ejufdemad Ludovicum regem. 166 
EpiHola epifcoporum provincia Burdigalenfis ad 
Ludovicum regem. 1 67 

-L Epfiola Alexandri papa IV. ad archiepifcopum 
\ Burdigalenftm , qua hortatur eum ad conci- 
j lium congregandum, in quo deliberetur de mo- 
I do refifiendi Tartaris. 1 6 8 

\kefponfio concilii Burdigalenfis ad Alexandri epi- 
\jfiolam. 1 70 

. Concilium Terraconenfe anni mcclxvi. 172 
Extractiones de libro quem fecit venerabilis vir 
& r eligi ofus frater Humbertus de Romanis , 
magifler quondam v. ordinis Eradicatorum, 
de his qua tr altanda videbantur in concilio 
... Lugdunenfi fub Gregor io papa X. fub anno 
mcclxxiv. in calendis Mati. 174 

\AEla varia ad reconciliationem Gr acorum , qua 
• in concilio Lugdunenfi anno 1 274. fatta eft, 
fpettantia. 199 

** Epiflola 1 . Clementis papa IV. 199 

Epiflola Clementis papa IV. ad Palaotogum 
f Gr acorum imperatorem. “ 200 

Epiflola collegii cardinalium ad epifcopum Alba- 
nenfem apoflolicafedis legatum. ■ 208 
Epijlola collegii cardinalium ad S. Ludovicum re . 
gem Francorum. 214 

^ Epijlola Gregor i i papa X. Michaeli Palaologo. 

217 

Epiflola Gregor ii papa X. patriarcha Gr acorum. 

• 226 

Epiflola Gregor ii papa X Hieronymo de Efculo, 
Remundo Berengarii , Bona gratia de S.Jo- 
hanne in Perfeccto & Bonaventura de Mu- 
gel/o ordinis Minorum apojtolica Cedis nun- 
ciis. 117 


cxj 

Epijlola Gregor ii papa X. regi Sicilia illufiri. 229 
Epiflola ejufdem eidem. 230 

Epfiola Gregorii papa X magifiro Simoni de Pa- 
rifius archidiacono Vindocinenfi inecclefia Car- 
notenfi regis Sicilia cancellario. 231 

EpiHola Gregorii papa X. regi Sicilia illuHri. 

ili 

Epiflola Gregorii papa X. fratri Hieronymo de 
Efculo , &c. nunciis apoflolicis . 233 

Epiflola Gregorii papa X. Michaeli Palaologo 
Gr acorum imperatori illufiri. 233 

v Epfiola Gregorii papa X. regi Sicilia illufiri. 

2 3 5 

Epijlola Gregorii papa X. aebuniverfos pr alatos 
ecclefiarum , barones & rettores civitatum. 

236 

Epijlola Gregorii papa X. abbati Cafinenfi. 236 
Epijlola Gregorii papa X. fratribus Hieronymo & ■ 
Bonagratia ordinis Minorum. 237 

EpiHola Gregorii papa X. archiepifcopo Panor- 
mitano. 237 

Epijlola Gregorii papa X. Michaeli Palaoldgo. 

238 i 

Epfiola Gregorii X. Andronico filio Michdelis Pa- 
laologi imperatoris Gr acorum. 235 

EpiftolaGregorii papa X. pr alat is Gr acorum. 240 
Epiflola Gregorii papa X. fratri fo. ditio BelaflrO 
ordinis Minorum. 241 

Epiflola Gregorii papa X. Sicilia regi illuHri.z 4 1 
Epijlola Gegorii papa X. Ne apo leoni frFrancifco de 
la Turre. 241 

EpiftolaGregorii papa X. Michaeli Palaologo il- 
lufiri. 242 

EpiftolaGregorii papaX. abbati Cafinenfi. 242 
Epfiola Gregorii papa X. abbati Cafinenfi. 244 
Epfiola lnnocentii V. Michaeli Palaologo impe- 
ratoriGracorum. * 244 

Epfiola ejufdem ad eumdem. 246 

Ejufdem ad eumdem. 248 

Epfiola lnnocentii V. papa pr alatis Gracorum. 

2+9 

Epfiola lnnocentii V. Andronico primogenito Pa- 
laologi imperatoris. 251 

Epfiola lnnocentii V. facobo Ferentinati , Gau- 
frido T aurinenft epifcopi s , & Raynerio priori 
Vite%ienfi & Salvo lectori Lucanenfi ordinis 
Pradicatorum. 2 s 2 

Epfiola lnnocentii V. eifdem. 253 

Ejufdem eifdem. 137 

Alia ejufdem eifdem. 237 

Epiflola lnnocentii V. fratri Bartholomao de Bo- 
nonia ordinis Minorum. 258 

Epiflola Nicolai papa III. Michaeli Palaologo im- 
peratori Gracorum illujlri. 258 

Epiflola Nicolai papa 111. Michaeli Palaologo 
Gracorum imperatori illuHri. 261 

Epfiola Nicolai papa III. Andronico primogenito 
Palaologi imperatoris. 263 

Epiflola Nicolai papa III. patriarcha , archiepif- 
copi s, epifcopis , abbatibus & ceteris Graco- 
rum pr alatis. 264 

Epiflola Nicolai papa 111 . Bartholomao epifcopo 
Grojfetano , Bartholomao dt Senis minifiro 


INDEX CONTENTORUM IN HOC TOMO. 


. •cxij 

■Sprra, Philippe Perufino & Angelo Urbcvetano 


ordinis Minorum led oribus. 265 

■Epift oU Nicolai papa JI1. eifdcm. 267 

Ium ehfdem eifdcm. 267 

Epiftola Nicolai Ili. eifdcm. 274 

Epiftola NicoUi papa I I I. regi Sicili* illuftri. 

' 2 75 

■Ejufdem eidem. 27$ 


Concilium Senonenfeanno uczi.xxx. ceUbratum. 

276 

Concilium Terrtuonenfe anni mcclxxxii. 277 
Fpiftola Martini papa IV. ad J. cardinalem S. 

Cccilia , in Franci a legatum. 28 1 

• Concilium Melfitatyim anno mcclxxkiv. cele- 
bratum aG erado SabinenftepifcOpe. 283 
-Littera capituli Majori s-monaft er ii ad capitu- 
lum Titroncnfe , quibus e xcufat abbatis fui ab- 
fentiam , qui propter profectionem tn Angliam 
concilio Andegavis dnditfo intereffe non po- 
terat. 288 

Concilium Terraconenfe anno mccxcv. 289 
Concilii Remenfis anno mccxcui. celebrati epiftola 
ad Bonif actum papamVIIl. adverfus capitula 
ecclefiurum cathedralium. 298 

Concilium Parifienfe anno mccxciv. celebratum. 


hocfuit coram dominis ducibus ambajjtatoribui 
regis ubi dixerunt opinione sfuas. 466 
Copia bulla faciens mentionem quod dominus 
nqfter rex celeriter mittat ambaffiatores ad 
dominum papam, quibus aperire liberius pofjtt 
intentionem fuam. 472 

Opinio Carturienfium fuper via ceffionis. 474 
Icy commencefamballfde de meflieurs ie£> 
dues au pape Benedi« 9 :dermereiupape, 
ordonnee par le roy noftrc Ure. 479 t 
Littera credentia ambaffiatorum domini noftrb 
BenediCti. 48^ 4 

-Ali* littera credentia and) affatorum domini 
noftri Benedicti. 4 *$^ 

Letcre ecrice au roy par les ambadadieurs^N 
qui luy rendenc compte de la conduice/ 
du papea leuregard. 3-28 

Letcre claufe envoyee au roy par le Cardi- 
nal dfe Vergi. 530 

Littera domini cardinalis Venetiorum direCta 
domino nottro regi. 531 

Littera domini cardinalis Florentini. 532 
Littera domini cardinalis Albanenfis miffa do- 
mino regi. 534 

Littera domini cardinalis de Agrifolio mifta ' 


309 

'Concilium Terraconenfc anni mcccxvi 1 1. 305 

Statutum Adulfi epifeopi Leodienfis anno mccc 
xx. editum. 308 

Concilium Terraconenfe anni mcccxxiii. 309 
Concilium Armenorum anno mcccXlii. ‘celebra- 
tum. 320 

Concilium Rothomagenfe anno MCCCXLii. cele- 
bratum. 404 

Concilium Terraconenfe anni mcccxlii. 416 
Concilium TRtmenfe anni mccccvui. 416 
_ ACI a varia qua pratefferunt concilium Pif anum. 

4i5 

De initio fchifmatis. 426 

Copia litterarum qua fuerunt per dominos cardi- 
nales tranfmiffaarchiepifcopo Barrenfi exi f en- 
te in Tuille,a dominis cardinalibus exiftentibus 
in Anagnia informa monitionis. 433 
Letcre envoyee de par le roi a nofleigneurs 
les cardinauxapreslamorr dupape Cie- 
menr. # $436 

Inftru&ion baillee par le roy noftre Ere a 
mefleigneurs les dues de Berry ; de Bour- 
gogne&d’Orleans, Scaucres confeillers 
dcferviceurs, lefquels ilenvoyeprefente- 
ment devers noftre S. pere pour le fait de 
la paix & union de Teglife univerfelle. 

437 

Inftrumentumper quod dominus nofier papa mi- 
fit erga dominum nojtrum regem epifeopum 
Avinionenfem dr dominum Petrum Blavi, am- 
baffiatores fuos ut didus dominus noft er fuos 
folemnes ad profatum dominum nodrum pa- 
pam mitteret ambaffiatores. 45 8 

Jn^r amentum per quod domini cardinales in- 
terrogati fuerunt per juramentum ut di- 
cerent , qua via videbatur eis effe melior 
. dr utilior pro exftirpatione fchifmatis. Et 


© > 3 ° 

Letcre cloie envoyde au roy par le cardinat 
de Murot. 5 3 <>a 

Lectre clofe envoyee au roy par le cardi-J 
nal d’Aux. 5 37 

Littera cardinalis Penejlrini miffa domino regi. 

53 »_ 

Littera cardinalium de Florentia de Agrifolio & 
de Vernhia miffa domino regi. 538 

Littera domini cardinalis de Giffono direda do- 
mino regi- 540 

Lotcre clofe envoyee au tof par le cardi-Ap 
nal de la Vergne. 541 

Lectre clofe envoyee au roy par le cardi*"^ 
nal de Vivier. 542 

Lettres claufes envoyees de par plufieurs ^ 
cardinaux au roy noftre redoute fei- 


gneur. 

Letcre claufe envoyee au roy par le cardi-"V 
naldeNaple. $45 

Lectre claufe envoydeau roy par le cardi--\- 
nal de Jerufalem. 546 

Letcre claufe envoyee au roy parle cardi.-y* 
naldeThury. J47 

Lectre claufe envoyde au roy par le cardi-^p 
naldeSaluce. 548 

Arreftorum a tempore imrujionis ufque in pro» 
fensfimplex narratio. 548 

Lopinion du roy de Caftille fur le fait de 
l’union de 1’eglife , mife de langage ca- ^ 
. ftillain en fran$ois. 553 

Proceffits nunciorum Franci a , Angli* dr Calid- 
ia , habitus in curia Romana per eofdem. 556 
Johannis de Varennis epiftola ad Benedictum 
XIII. papam . 559 

Refponfio papa fub bulla ad profatas litteras. 561 
Epiftola II. johannis de Varennis ad Benedilium 
XIII. papam. 563 

Foiftola 


Digitized by 


Google 


INDEXCONTENTORUM INHOCTOMO. 


Epifiola 111 . 564 

Epfiola IV. 576 

Epifiola V. Beneditti XI 11 . ad Johannem de Va- 
rennis. 576 

Via pro face fonti* matris eccleJU. 577 
Epfiola VI. Johannis de Varennis ad Benedt 
clam XII 1 . papam. j8i 

Epifiola VII . J-ohannu de Varennis ad sardina • 
les. 583 

Relatio domino nofiro regi Francorum fati a x v. 
die Januarii P arifius in domo regia S. Pauli 


CX71« 

Avcnionenfi. 6 j o 

Juramenta fervitorum domini Beneditti cum 
eo manentium in palatio. 65$ 

Qualiter dominus Bencdittus refutavit cufiodes 
fibi datos per regem. 65-6 

Subtratlio civitatis Leodienfis. 659 

Refponfio demini Beneditti ad ultima capitula 
regis. 661 

Qualiter dominus Benedittus fuit requifitus , 
ut magis declararet fuam intentionem circa 
ultima capitula fibi mijfa per regem. 666 


praf entibus rege Navarreo , duce Bituria , Relatio fatta dominis regibus Cajtetla (jr Na- 
comitibus S. Pauli (jr Armeniaci , domino Ca- varra , fuper his qua fatfa fuerant Avenione 

rtlo le Bret , (jr pluribus aliis per Robertum per ambaxiat ores regis. 669 

eremitam , qui ex parte domini regis Angtif Secunda fecuritas data domino Bene ditio per do- 

ad dominum noflrum papam Avinionym (jr minos cardinales. * 67« 

Romam ad alterum tranfmifius fueraVr~j$ 1 Quadam propofitio per epifcopum Zamorffpfrm 

Car oli regis Francorum littera exfccutoria fub - propofita coram rege. 674 

trailionis obedi entia fatia Beneditfo XII J. Littera revocationis fubtratfionis per regem. 

59$ 677 

Epifiola collegii cardinalium illufirijfimo princi - Littera diretfa archiepifropts (jr eorum fuffra- 

pi domino duci Bituricenfi. 599 ganeis. 680 

Sub tr allio fatia per vicarium domini archiepif- Bulla Benedifli papa Xlll.de remijfione inju- 

copi Bifuntinenfis. 601 riarum , damnorum (jr offenfionum. 681 

Subtratlto regina Jerufalem. 60 2 Bulla Beneiitii X 1 1 1 . de celebrando gener ali 


Sub t rati 10 totius cleri & omnium capitulorum 
civitatis Comer acen fis. 610 

Sub tr otiis fcabinatus & communitatis villa Co- 
met acen fis. 6 1 1 

Subtraflio ecclefia regis Cafiella. 6 1 3 

Epifiola Car oli VI. Francorum regis ad Wencef- 
laum regem Romanorum. 61 1 

Quadam laudabilis lit ter a diretfa domina regi. 

615 

Littera domini regis mijfa populo (Jr communi- 


conctlio. 681 

Sulla Beneditti XIII. de non faciendo men- 
tionem de fubtratlione in concilio celebran- 
do. 68^ 

Bulla Beneditti XIII. de dandis bullis fuper con- 
tentis in tratfatu cardinalium. 684 

Sulla Beneditti XIII. qua declarat omnem fe 
viam ad ecclefia unionem & fchifmat is ex - 
tintfionem opportunam ampletti & profequi 
velle. 684 


tat i civitatis Florentia. 61 7 Bulla Beneditti XIII. qua declarat fe nolle ce- 

Epifiola Caroli regis Navarra ad Carolam re- dula in conclavi fatia efettum immutare. 

gem Francorum. 6 19 685 

Procefius tentus in curia Romana per regem Ara- Epifiola Beneditti X III. ad archiepifcopum 

gonum. 630 Lugdunenfem. 686 

Refponfio domini nofiri papa fatfa ambaxiat ori- Bulla Beneditti papa XIII. ad, CaroiumVI 


bus regis Ar agonum poff /applicationem ipfo- 
rum,ut conde frenderet ad capitula per am- 
baxiatores regis Francia fibi propofita. 633 
Acceptatio capitulorum regis per dominum Be- 
ne ditium. 636 


Francorum regem • 6 86 

Epifiola Johannis ducis Bituricenfi s ad Inno- 
centium VII. 6915 

Epifiola Innocentii papa Vll. ad Joh. ducem Bi- 
turice nfern. 70 2 


lfia efi refponfio domini nofiri regis Francia fatta Copia littera ducis Bituricenfis mijfa dominis • 

ambaxiatoribus domini regis Ar agonum , vi- cardinalibus tempore Innocentii VII. 706 

delicet domino abbati de Rivipullo , domino Propofitio patriarcha fatta prafrntibus dominis 

Gcraldo de Cervilione militi, fratri Petro Ma- rege Navarra , ducibus Bituria , Burgundia , 

rini minfiro ordinis fratrum Minorum in 'Aurelianenfi ,Borbonii , comite Nivernenfi (jr 

provincia Ar agonum (jr domino Petro Zaca- multitudine cleri (jr populi copiofa. 7 1 & 

lin legum dottori , nuper pro parte ipfius re- Copia littera per duos cardinales de parte Gre- 
gis Ar agonum mijjis , pro pace (jr unione eccle- gorii mijfa domino Beneditto. 7 i 9 

fia 3 ad dominum regem Francorum pradittum. Copta littera per dominos cardinales de parte 


638 

Qualiter dominus Benedittus refutavit cufio- 
diam a collegio cardinalium. 641 

Securitas data domino Beneditfo per cardinales. 

644 

Securitas data domino Beneditfo per villam Ave- 
nt onenf em. 6 87 

Juramentum illorum qui recejfcrunt de palatio 
Tom. Vll. 


Grtgorii cardinalibus ex parte Beneditti. 7 2 1 
Littera mijfa per dominos cardinales imperat ot^j 
ri poft elettionern Gregor ii. 721 ^ 

Littera domini Aquilegienfis diretta dominis 
cardinalibus Avenionenfibus. 7 -M 

Littera mijfa dominis cardinalibus de parte Be-~\ 
nedittiper dominum Gregarium pofi ejus co~ y 

7 

f f 


ronattonem. 


Digitized by t^ooQie 


cxiv INDEX CONTENTO 

Bulla mijfa regi Franci a per dominum Gregor 
ritim XII. 7*7 

Epijlola Gregor ii papa adG.at chiepifcopum Mag - 
deburgenfcm & ejus fuffraganeos. 7*8 
Bulla Gregor ii papa XII. ad univerjos Cbrfii 
fideles. 73P 

Refponfio domini Benedicti ad litteram domino- 
rum cardinalium de parte Gregor ii ficriptam 
poft ejufdem Gregorii e leti tonem. 733 
Littera domini Bene diti i directa regi Francia. 

734 

Epistola Beneditti papa XIII. ad Ludovicum du- 
cem Aureli anenfem. 73 5 

Refponfiva facri collegii ad cardinales Gregorii , 

73 $ 

Littera Ufedentialis Gregorii XII. 737 

EptJ^gla Gregorii XII. ad Carolum regem Fran- 
corum. ' 73 7 

Epijlola Car oli regis Francorum ad cardinales 
Benedicti X III. 738 

Littera Car oli VI. regis faciens mentionem de 
ordinatione regia & ecelefia Gallicana fuper 
collatione beneficiorum cujus executio pro ro- 
gatur. 74 1 

Eptfiola Gregorii papa XII. ad Petrum de Luna. 

745 

Epijlola Gregorii papa XII. ad cardinales Petri 
de Luna. 746 

Epijlola Gregorii Xll. ad Carolum VI. regem 
Francorum. 7+7 

Copia littera diretlapcr Ritium Rojfcnfemepif- 
copum ad curiam Romanam fuper via cejjto- 
nis electa ad unionem ecelefia. 748 

Copia gejlorum in MaJJilia per dominum Bene- 
ditlum & fuum collegium & ambajfiatores 
domini Gregorii. 750 

Eptfiola Gregorii papa XII. communi & con filio 
Ancianerum civitatis Saona. 754 

Copia littira diretla domino de Thureyo per do- 
minum nofirum Beneditlum papam XI II. 755 
Epijlola Benedicti papa XI II. ad 'johannem du- 
cem Bituricenfcm. 7 $6 

Epijlola Gregorii papa XII. ad Petrum de Luna. 

759 

Epijlola Gregorii papa XII. ad Janua guberna- 
torem. 760 

Gregorii Xll. littera adjatobum de T orfo , Jo- 
h annem abbatem de Pratalia&Francifcum 
Jufiinianum n unctos fuos. 762 

Beneditti refponfio fuper mutatione loci Saona. 

763 

Copia littera per Gregor ium intrufum Bene ditio 
mijfa. 767 

Littera continens conclufiones promiffas & jura- 
tas inter duos contendentes. 768 

Eptfiola Caroli VI. regis Francorum ad Benedi- 
ttum XIII. 770 

Tenor cedula prafentata dominis cardinalibus 
de Parte Gregorii paulo pofi recefium eorum 
de Luca pro parte ambajfiatorum regis Fran- 
cia. 771 

Cedula prafentata oratoribus Beneditti in civi- 
tate Luca exfientibus per oratores regis 


RUM IN HOC TOMO. 

Francia & nniverfitatis. 77 3 

Epijlola cardinalium ad Beneditlum XI II. 775 
Sequuntur ea qua fuerunt avifata per dominos 
cardinales utriufque collegii qui in Liburno 
convenerunt fuper facio unionis procuranda . 

.775 

Copia littera quam dominus cardinatis Leodien- 
fis mfit domino Lucanenft JtdtimpoJt rccefi- 
fum ipfius domini cardinalis a civitate Lu- 
cana. 77% 

Epijlola Januetfium facratijjima regia majefia- 
ti Francorum. 77 j 

Epfiola Beneditti papa XIII. ad Gregorinm XII- 

7 80 

Beneditti XIII. littera quibus concilium , apud 
Perpinianum indicit in fefio omnium fonti 0- 
rum. 781 

Epfiola cardinalium Gregorii XII. ad Carolum 
regem Francorum. 78 S 

Epfiola cardinalium ad Carolum regem Nayar- 
ra. 791 

Eptfiola cardinalium regi Cqftella & Legionum. 

793 

Epfiola cardinalium regina CaJleUa. 793 
Epfiola cardinalium injanti Cajlella. 794 
Prima avifamenta dominorum cardinalium fu- 
per cxjltrpatione fchifmatis & congregatione 
concilii generalis. 795 

Epijlola cardinalium Johanni duci Bituricenfi. 

, , 795 

Cardinalium utriufque obedientia votum & ju- 
ramentum prafiitum Liburnii aliquibus men- 
fibus ante concilium Pifanum. 798 

Adbafio aliorum cardinalium ad proditium vo- 
tum. 803 

Adbafio Landulfi cardinalis S. Nicolai in c ar- 
cere Tulliano . % ' 80 6 

Adbafio cardinalis Ojlienfis. 807 

Epfiola Antonii de Luca fecretarii apofioliciad 
cardinalem Mediolanenfem. 808 

Refponfio ad procedentem. 8 1 1 

Epfiola Jcripta regi Romanorum per cardina- 
lem Mediolanenfem. 813 

- Epijlola f cripta ad quemdam confiliarium regis 
Bobemia. 814 

Epittola feripta regi Anglia per dominum Me- 
diolanenfem. 815 

Epfiola feripta archiepifcopo Cantuarienfi per do- 
minum Mediolanenfem. 817 

Epijlola Beneditti XIII. ad Petrum cardina- 
lem S.Sufanna. 817 

Littera ad dominum Beneditlum per quatuor 
cardinales. 818 

Salvus conduttus Florentinorum limitatus, s 1 9 
Copia litterarum direttarum principibus per do- 
minos cardinales de parte Gregorii. 820 
Copia litterarum diretlarum ad univerfitates 
fi udiorum per dominos cardinales de parte 
Gregorii. 823 

Littera ad reginam Francia. 824 

Littera ad primogenitum regis Francia. 825 
Hae affixa funt> valvis ecelefia Pifana , ambobus 
collegiis unitis , mortuis cardinali Florentino 




Digitized 'by LjOOQie 


INDEX CONTENTO 

cardinali Leoiienfi. 8x6 

Epifiola P.R. M. V. doliorum , ut opinor Pari- 
fitnfium , ad Petrum epifcopum MeUknfem re - 
g* s Frmtcemtm ai etclefi* mimegrationem 
procurandam legum*. 840 

Lutere utriufque collegii cardinalium , quibus 
Petrus tituli X 1 1. m fi olorum cardinalis > 
marchia Antonium a & dumus Spoletini 
adminifirator creatur. 8 j 8 

MifneHu umverfitatis Parifienfis adverfus Pe- 
iram de Luna. 859 

Littera cardinalium ad regem Hungaria. 860 
Littera ad imperatorem Rameorum. 86 z 

Epifiola nunciorum regis Francia ad regem Hun- 
gariu. 864 

Bulla Benedici i papa XIJ 1 . contra Parifienfem 
univerfitattm. 867 

Epifiola cardinalis Mediolanenfis domino duci 
Mediolanenfi. 869 

Epifiola Petri de Candia cardinalis Mediola- 
nenfis ad A. t ordinalem PeneTtrinum. 872 
Epifiola ejufdem ad eumdem. 874 

Appellatio B. de Monticola lit ter orum fur a po- 
nit entiar ia fer ipi oris & cor re Horis a fen- 
tentia Gregor iana. 875 

Epifiola cardinalis Mediolanenfis domino Her- 
molao Bragadino Civi Venetiarum. 881 
Nomina eorum qui ex parte provinciarum fue- 
runt elcfti pro concilio- generali die vi. No- 
vembris in praf entia domini cancellarii Fran- 
cia. 883 

Epifiola Michdclis Stenonis ducis Venetiorum 
ad cardinales. 88 6 

Epifiola Henrtci Anglorur* regis ad Rupertum 
imperatorem. 887 

Epifiola cardinalium utriufque eoUegii ad Ca- 
rolum Francorum regem. 8 88 

Fpiftola eorumdcm ad reginam Francia. 889 
Copia littera mijfa cardinalibus a rege Ar ago- 
num. . 890 

Epifiola Venccflai regis ROmanonm ad cardina- 
les. ' 89 1 

Sequuntur vm. concluftones quarum dogmati na- 
tio utilis videtur pro exterminatione moder - 
nifchifmatis. 891 

Ali* concluftones per ftudium Bononienf e. 894 
Littera univerfitatis Parifienfis ad cardinales 
utriufque collegii. 898 

Epifiola Caroli VI- regis Francorum ad Floren- 
tinos. 899 

Epifiola domini Barenfis ad dominos cardinales. 

899 

Littera ducis Auftria ad cardinales. 908 
Sequuntur aliqua propofttiones utiles ad extin- 
ft 'tonem prafentis fhifmatis perviam conci- 
lii generalis . 909 

Epifiola Petri epifeopi Cameracenfis ad cardi- 
nalem S. Angeli. 912 

Concilium Aquenfe ex' Arelatenfi , Ebredunenft 
& Aquenfi provinciis congregatum. 912 
Fpifiola Francifci archiepifcopi Narbonenfis ad 
cardinales. 915 

Capitula data in Tarafcone a Petro epifeopo Ca- 


RUM IN HOC TOMO. cxv 

meracenfi. 916 

Lstter a mijfa domino Benedifto aFlorentinis . £ 8 
Forma fulvi conductus a Florentinis tranfmiffi 
Benedifto XI 11 . ad infiarttiam dominorum car- 
dinalium plebis fu*. 0) i £ 

Epifiola Caroli regis Francorum ad Venetos. 922 
Ltttera Wfatcejlai Romanorum dr Bohemia regis 
ad univerfos regni fui fideles. 923 

Epifiola cardinalium Bencdifti ad eumdem Be- 
ne dittum. 92 y 

Epjfiela Johannis ducis Burgundia. 930 
Littera fubtrattienis , collationis beneficiorum , 
drc.fatta per Florentinos. 931 

Epifiola Petri de Girafredinis de Pona feripta 
domino Malatefta de Malateftis. 936 
Conventus prolatorum Florentinorum ad fulb - 
trahendam fen fubtraftam a Gregorio XI I. 
obedientiam approbandam & confirmandam. 

9 37 

Epifiola Florentinorum ad dominum Gregarium 
papam XI 1 . 94» 

Ad magnificos viros dominos Florentinos pofi 
fubtr actionem factam Gregorio. 946 

Ad magnificos dominos Senenfes hortatoria + ut 
idem faciant. 947 

Epifiola ai fercnijjimum Francorum regem per 
magnificos priorem , vexilliferum jufiiti* po- 
puli & communis Florentinorum 994 

Capitula domini nofiri pap* ad Florentinos. 950 
Difficultates adverfus concilium I’ fanum & an- 
te ejus celebrationem folvenda. 962 

Anonymi epifiola ad cardinales Ptfis congregatos. 

966 

Bcnedifti pap* XII 1 . epifiola ad cardinales. 981 
Epifiola Caroli VI. regis Francorum ad cardina- -\ 
les utriufque collegii. 9*5 

Epifiola Gregarii papa XI I. ad civem & mer- 
catorem Lucanum. 937 

Epijtol* concilii Pifani ad Bucicaldum. 988 
Refponfio fafta per reverendiffimos patres do- 
minos S. R. E. cardinales pro unitate. S. R. E. 
profequtndai & , utfperant , in Deo felici- 
ter concludenda , in civitate P i fana de gentes, * 
prudenti & circumfpefto viro Rodulpho fe - . 
cretario & nuncio atque ambaffiatori. viri 
magnifici domini Malatefta de Penfauro ad 
quadam capitula petit a per eum. 988 

Afta (jr tractata inter Carolum de Malate ftis 
& cardinales Pifis exiftentes pro extinftione 
fchifmatis. 996 

Afta concilii Pifani anni mccccix. 1078 
Epifiola Roberti prioris Cclfinienfis ad abbatem 
& conventum Cluniaccnfem. 1 1 1 2 

Epifiola Roberti prioris Cclfinienfis ad abbatem 
Cluniaccnfem. 1 1 1 6 

Libellus fupplex oblatus pap* in concilio P i fano , 
continens articulos reformationis facienda 
cum fummi pontificis ad eos refponfione. 1124 
Gregor ius papa XII. ad fchifmatis extinftio- 
nem offert celebrari concilium ex tribus obe- 
, dientiis. 1 1 3 2 

Refponfio domini Caroli ad relata fibi per do- 
minum epifcopum Cervienfem parte domini 


Digitized by t^oooLe 


‘INDEX CONTENTORUM IN HOC TOMO. 


Alex Andri. 1136 

JLtjdf catio domini Alexandri ad ambaffiatam fe- 
liam fili fer dominum efifcofum Cervien- 
fem par te Car oli de Malateflis. x 140 

Littera Caroli ad egregium doclorem Marcum 
mijfa <jr in la tinum tr adulta, 1 1 4 1 

Oratio nomine Caroli de MaUttfiis mijjac ordi- 
nalibus Pifis congregatis. 11 43 

Epifiola Caroli Malatefia ad cardinales Bononia 
exi fi entes. 1 162 

Epifiola oratoris Caroli de Malateflis ad eumdem 
Car olunt, 1163 

J? efponfio ad ef i fi olam procedentem. 1165 
Efifiola oratoris Caroli de Malateflis ad eumdem 
Car olum. 1168 

Exponenda metuendo domino Balthafaro per col- 
legium cardinalium Bononia commorantium 
infuum pontificem tletfo fuper materia unio- 
nis. 1 1 7 1 

Ambaxiata pro parte domini Caroli Ad 'Johan- 
nem fapam Bononia electum commijfa epifeopo 
Cervierfi. 117 4 

Epistola Bauli epifeopi Cervienfis ad Car olum de 
M alat e Bis. 1 177 

Ejuf dem ad eumdem. 11 77 

J nfir ument um publicum de exhibitis nomine 


Caroli de Malateflis facro cardinalium tolle - 
gio modis ad procurandam fichifmatis extin- 
ctionem. 1179 

Informatio mijja regi Romanorum dr Hunga- 
ria de geflis inter Car olum de Malateflis & 
J oh annem papam XXIII. 1187 

Troteflatio nomine Caroli fa&a de bello ab ipfo 
indillo Johanni XXI 1 1 . papa recufanti vias 
facis dr unionis ecclefia. 1206 

Copia cedularum in concilio Perpiniani tradita- 
rum per dominum fapam Beneditfum XI 11 . 

1208 

Tenor cedula oblata fer epifeopum Zamorenfem. 

1209 

Efifiola Raymundi abbatis Cluniacenfis ad con- 
cilium Cluniacenfe. 1217 

Efifiola prioris majoris & conventus Cluniacen- 
fis ad clerum Gallicanum inconcilio Conflan- 

tienfi exifientem. 1218 

Addenda dr emendanda in fubfcriptionibus qua 
. in concilii Confiantienfis feffione xx. legun- 
tur. \ 2 1 9 

Statuta fj/ nodalia ecclefia Ambianenfis. 1223. 
Statuta fj nodalia capituli Ambianenfis. 1269 
Statuta fy nodali a ecclefia Aurelianenfis. 1275 
St at ut afy nodalia ecclefia . Cameracenfis . 1291 







COMMONITORIUM 


Digitized by LjOOQie 



COMMONITORIUM 

CUJUSQUE EPISCOPI 

'AD SACERDOTES SUBDITOS SIBI, 

ceterofque miniftros cujufcumque ordinis 

ecclefiaftici. 

Ex duobqs antiquis mjf. uno Viconienfis monajierti ante annos 506. 
exarato ; altero Parifienfis Janfii Victoris bibliotheca 

ejufdem fere atatis . 


fp&RKggl R A T R E S Taccrdotcs Domini 
cooperatores noftri ordinis edis, 
HggdBgl & nos quidem quamvis indigni 
locum Aaron tenemus , vos lo- 
cum Eleazari & Itamari. Nos vice duode- 
cim apoftolorum fungimur, vos feptuagin- 
ta duorum difcipulorum. Nospadores vef- 
tri fumus , vos plebjs vobis commiflae. Nos 
de vobis rationem reddituri fumus fummo 
pallori Domino noftro Jesu Christo, vOs 
de plebe vobis commifia. Ideoque , cafiffi- 
mi, veftrum videte periculutm Admone- 
mus itaque & obfecramus fraternitatem Ve- 
ftram , ut quae vobis fuggerimus , memoriae 
Commendetis , & opere exercere (ludeatis. 

I. In primis admonemus ut vita & conver- 
fatio veftra irreprehenfibilis Iit , fcilicet ut 
cella vedra Iit juxta ecclefiam, & in domo 
Vedra feminas non habeatis. 

II. Omni nocte ad vigilias furgite 5 cut- 
ium vedrum horis certis decantate^ 

III. Midarum folemnitates celebrationefque 
teligiofe peragite ; corpus & fanguinem Do- 
mini cum timore & reverentia fumite > vafa 
facra propriis manibus abluite & extergite. 

IV. Nullus cantet nifi jejunus > nullus can- 
tet qui non communicet. 

V. N ullus cantet line ami&u , alba , dola , 
fanone , cafula. Et haec vedimenta nitida 

(a) al .cantore. (6) al. iterum tantart. 

( e ) ai. aut ftrtt quatuor tvangtlia. 

\d) Plenariam aliqui cum mi Hale confundunt i aliqui ita 
iiftinguunt, ut mifTale fit liber ecclcfiafticus continens offi- 
ciam miflatum , plenarium librum compIeAens epiftolas it 
crangelia. Crediderim tamen milTale plenarium effe librum, 
in quo non modd canon , orationes & praefationes continen- 

fet.fcript. & won. ampl, ColUtt. Tm. VJ1. 


k fint, & ad nullos alios udis fint. 

VI. Nullus cum alba , qua in fuos ufus titi- 
tur,prxfumat midam celebrare, (a) Nullus 
in ligneo aut vitreo calice audeat midam 
ccLbrare.f^J 

VII. Nulla femina ad altare accedat, nec 
calicem Domini tahgat. 

VIII. Corporale mundiflimum fit.Altare fit 
coopertum de mundis linteis. Super altare 
nihil ponaturnifi capfse & reliquis & (t) qua- 
tuor cvangalia & pyxis cum corpore Domi- 
ni ad viaticum infirmis , cetera in nitido lo- 
co recondantur. 

IX. Midale , plenarium (d) , le&ioharium , 
antiphonarium , (r) utrumque librum xL.ho- 
meliarum unufquifque habear. 

X. Locus in fccretario vel juxta altare fit 
praeparatus, ubi aqua effundatur quando latra 
vafa abluuntur, ibique Vas nitidum cum aqua 
pendeat , ubi faccrdos manus lavet pod com- 
munionem. 

XI. Ecclefiae fint bene coopertae & came- 
ratae, atrium ecclefix undique (f) muratum. 

XII. Nullus extra ecclefiam per domos, 
vel in locis non confecratis, midam cantet, 
(g) nec folus cantet. 

XIII. Quifquc prefbyter clericum habeat qui 
epidolam vel le&ionem legat , cique ad mif- 
fam rcfpondeat & cum quo pfalmos cantet. 

tur , ftd etiam epiftol* Se cvangfclia , omnia denique quae in 
choro cantantur. 

( t) In Viitorino codice delideratur utrttmjut librum xt. 
familiarum. 

(f) Viftor. Stfl munitum. 

(g) In Yiftor, deeft ntc folus camt, 

A 


oi 




T-n 
l/ J 


t n 
isi 


Digitized by 


Google 


5 COMMONITORIUM 

XlV. Infirmos vifitatc , eofquc Deo rccon- . 
ciliate, oleo fando ungite, & propria manu 
communicate.' Nullus prxfumat tradere 
communionem laico vel feminae ad feren- 
dum infirmo. 

XV. (<*) Nullus facrum chrifma vendat, nul- 
lus pro baptizandis , vel pro corpore Do- 
mini , vel pro reconciliatione , vel pro fe- 
pultura, vel pro confecrandis ecclefiis pre- 
cium quaerat , vel ecclefias aliquorum dati 
pecunia fubripiat. 

XVI. Videte ne per negligentiam vcftram 
ullus infans fine baptifmo moriatur. 

XVII. Nullus veftrum fitebriofus,litigio- 
fus,(£) nullus arma in feditione ferat, (r) 
nullus canum vel avium jocis inferviat , nul- 
lus in tabernis bibat. „ 

XVIII. Unufquifque veftrum , quantum 
lapit , plebi fuae de evangelio , (d) de epifto- 
la , vel aliqua divina feriptura Dominico die 
vel feftis diebus adnuntiet. 

XIX. Curam pauperum, peregrinorum, or- 
phanorum habeat , eofque ad prandium invi- 
tet, (e) ut in his & aliis hujufmodi a vobis 
alii exemplum capiant. 

XX. Omni die Dominico ante miflam , a- 
quam benedi&am facite , unde populus (f) < 

6 loca fidelium afpergantur. 

XXI. Sacra vafa vel veftimcnta facerdota- 
lia non dentur in vadimonium (g) negotia- 
tori , vel alicui feculari. 

XXII. Nullus veftrum minus digne poeni- 
tentem cujufcumque rei gratia ad reconcilia- 
tionem adducat , & ei reconciliationis tefti- 
monium ferat. 

XXIII. Nullus veftrum jufuras exigat , & 
condu&or fui (b) fenioris exiftat. Res & fa- 
cultates quas poft diem ordinationis veftras 
adquiritis , ad ecclefiam cui defervitis perti- I 
nere fciatis. 

XXIV. Nullus fine fcientia & confenfu 
noftro ecclefiam adquirat. Nullus per pote- 
ftatem fecularium ecclefiam obtineat > (/) 
nullus ecclefiam ad quam titulatus eft dimit- 
tat, & ad aliam caufa quarftus migret. 

XXV. Nullus plures teneat ecclefias fine 
aliorum auxilio prefbytcrorum , nullatenus 
una ecclefia inter plures dividatur. 

XXVI. Nullus alterius patochianum , nifi 
in itinere , aut fi fibi placitum fuerit , ad mif- 

(a) In codice Viftorino hic articulas lic legitur : Nullus 
ve (Irum pro baptizandis infantibus , aut infirmis rtconcilian- 
dis , aut mortuis fepeliendis , pramium vel munus exigat. 
Omiflls reliquis. 

(b) Codex Viftorinus addit , quia fervum Domini sun 
oportet litigaro. 

(c) Addit Viftorinus , quia arma noflra debent ejfe fpiri- 
tualia. 

(d) Viftorinus codex : De evangflio vel apoftolo dio Do - 
minke vel feftis diebus amunciet. Verbum Dei debetis pr adi- 
eure. 

(e) Codex Viftorinus totum hunc articulum in fecunda 
perfona enunciat, tum h*c fubdit : E/lote hojpitalts, ut a vo- 
bis alii exemplum bonum fumant. 

(f) Vift. Afpergatur, omiflo & loca fidelium, additque: 

Xt ad hoc Jolum vas habete. 

(g) Viftor. Nolite in vadium dare negotiatori aut taber- 
nario. 


CUjUSQUE EPISCOPI 4 

i fam recipiat. Nullus in alterius parochia fine 
( k ) licentia illius cantet. 

XXVII. Nullus decimam ad alium perti- 
nentem recipiat. 

XXVIII. Nullus poenitentem invitet car- 
nem manducare vel vinum bibere , nifi pro 
eo ad prxfens eleemofynam dederit. 

XXIX. Nullus ( /) praefumat baptizare, nifi 
in vigilia Pafchae &Pentccoften, nifi pro peri- 
culo mortis. 

XXX. Unufquifque fontes habeat , fi non 
poteft habere lapideos , habeat aliud vas ad 
hoc tantummodo praeparatum, (ni) 

XXXI. Omnibus parochianis veftris fym- 
» bolum & orationem Dominicam infinuate. 

XXXII. Jejunium 4. temporum , rogatio- 
nes , letaniam majorem (n) eis indicite. 

XXXIII. Feria iv. ante quadragefimam eos 
ad confeifionem invitare, eifque juxta quali- 
tatem delici poenitentiam injungite , non ex 
corde veftro, fed ficut in poenitentiali feri- 
ptum eft. 

XXXIV. Tribus vicibus in anno, fcilicet 
in Natale Domini, Pafcha , Pcntecoften, om- 
nes (0 ) fideles communicent. 

XXXV. Certis temporibus conjugati ab 
! uxoribus (f) abftineant. 

XXXVI. Eulogias poft rniflas in diebus 
feftis accipiant. 

XXXVII. Nullus prefbyter in itinere fine 
ftola (q) incedat 5 nullus induatur veftimentis 
laicalibus ; nullus rem aut pofteffionem aut 
mancipium ecclefiae vendat , aut commutet* 
vel quocumque ingenio alienet. 

XXXVIII. Dominicum diem aliafque fe- 
ftivitates (r) a vefpera ufque ad vefpcram ce- 
lebret unufquifque. 

XXXIX. Cantus & choros mulierum in a- 
1 trio omnino prohibete. 

XL. Carmina diabolica quae fuper mortuos 
no&urnis horis vulgus cantare folet , & ca- 
chinnos quos exercent, fub conteftatione 
omnipotentis Dei prohibete. 

XLI. Excommunicatis miffam ne cantetis, 

( s ) & plebi vobis commiffae ne hoc faciat in- [ 
terdicatis omnino. 

■ XLII. N ullus prefbyter ad nuptias eat. 

XLIII. Nullus (t) uxorem , nifi publice 
celebratis nuptiis , accipiat. Raptum nullus 
faciat. Nullus proximam fuam accipiat. 

(h) Vift. Novi faenoris. 

( i J Codex Vift. addit : Nullus per pecuniam alterius to- 
clefiam Jupplantet. 

(b) Vift. abfque proprii prefbyter i voluntate vel rogatu. 

( l ) Hic articulus deEdcratut in Viftorino. 

(m) Vift. addit, in quo nihil aliud fiat. 

(») Viftor. plebibus veftris omnimodis obfervandum infi- 
mate. 

(oj Vift. omnes fideles ad communionem Corporis & San- 
guinis accedere ammonete. 

{p) Vift. abftinert exhortamini. I 

(q) In codice Vift. deeft nullus prefbyter in itinere fine fto- 
la incedat. 

( rj Vift. abfque opere fervili celebrare docete. 

( s ) Vift. cum excommunicatis nolite communicare ,nsdlu\ 
prtfumat illis miffam cantare, fed & plebibus vobis commif- 
fis hoc annuntiate. 

( t ) Codex Vift. omnibus annuntiate , ut nullus, Sc e. 


Digitized by oooQie 


V 


$ AD SACERDOTES 

Nullus ipdnfam alterius ducat. A 

XLIV. Unufquifque porcarios & alios fer- 
vos fuos dominicis diebus vel feftivis ad mif- 
fam venire faciat. 

XLV. Patrini fuos fpirituales filios fym- 
bolum & orationem dominicam vel do- 
ceant , vel docere faciant; 

XL VI. Chrifina femper fit in fera (*) pro- 
pter quofdam infideles. 

XLVII. (b) Quifquc prefbyter expofitionem 
fymboli vel dominicae orationis habeat feri- 
ptam juxta traditionem orthodoxorum pa- 
trum , & eam pleniter intelligat , & inde prae- 
dicando populum fibi commifium aflidue g 
ore inftruat. Orationes miffarum , praefatio- 
nem canonis, eumdem canonem pleniter in- 
telligac , ut memoriter ac diftinde proferre 
valeat. Epiftolx & evangelii fenfum faltem 
juxta litteram fciat. Pfalmorum verba & di- 
ftindiones memoriter teneat. Exorcifmos 
& orationes ad catechumenum facicndup, 
ad baptifmum confecrandum , & preces fu- 
per mafculum & feminam fingularitcr & 
pluraliter diftinde proferre fciat , & ordi- 
nem baptizandi ad fuccurrendum infirmis, 

& ordinem reconciliandi fecundum audo- 
ritatem canonum, & ordinem ungendi in- c 
firmos, & ordinem in exequiis defundo- 
xum , exorcifmos quoque & preces fuper fa- 
lem & aquam , cantum nodurnum & diur- 
num , compotum fi non majorem , faltem 
minorem, id eft , epadas , concurrentes, re- 
gularefque terminos, marcyrologium > poe* 
nitentialem unufquifque habeat; 


CAPITULARE 

CAROLI MAGNI 
regis Francorum. 

Ex mf. codice bibliotheca chigUna eruit 
Mabillonius. 


OBSERVATIO PRAVIA. 

VEquens capitulare ex 'vetujlifp - 
mo codice Jaculo nono exarato i 
olitn Romani S. Pauli tnonaflerii , 
tunc Chigii cardinalis bibliotheca , 
eruit Mabillonius. Aufior feipjum 
prodit capite 12. ubi Pippinum ge- E 
nitorem (uum appellat i & cap. 14. 
quod fle incipit : Placuit nobis Ca- 

* 1 J * 1 • r* ^ • -r-r- 


te quam Car olus imperiali diadema - 

(*) Vift. addit, aut fub figi Ilo. 

(b) Qux fcquuntur defunt in codice V iftorino , quorum 
loco hxc leguntur : Velamus autem , fratres carijjlmi , qua- 
tenus qua nefit* ptrtepifiis traditione , quantum humana pa- 


SIBI SUBDITOS. 6 

te decoraretur. Nec refert quod ca- 
pite 29. citetur capitulare domni im- 
peratoris : nam reges fe oltm etiam 
imperatores appellabant. Ita Pippi - 
nus iniperatoris nomine donatur in 
Ub. 2. legis Longobardorum , tit. 4 6. 
num. 1 . 

I. \ E Metropoiitahis , ht fuffraganei 
| J epifeopi eis fecundum canones 

fubjedi imt i & ea qux erga minifteriuni 
illorum emendanda cognofcunt , libenti a- 
nimo emendent atque corrigant. 

I I. De epifeopis , ut ubi in prxfehs ordi- 
nati non funt, fine tarditate ordinentur. 

III. De monafteriis qux regularia fue- 
runt, ut fecundum regulam vivant , necnoti 
& monafteria puellarum ordinem fandum 
cuftodiant , & unaquxque abbatifla fine in- 
termilEonc in fqo monafterio refideat. 

IV. Ut epifeopi prclbyteris & clericis in- 
fra illorum parochiam vel de fuo minifteriO 
poteftatem habeant fecundum canones fa- 
cere. 

V. Ut epifeopi de inccftuofis hominibus 
emendandi licentiam habeant ad regen- 
dum : & fi de ipfis incefiuofis aliquis poft 
judicium epifeopi in ipfo inceftuofo iterum 
miferint, fi alaudem habuerint > ipfam fif- 
cus regis recipiat. 

V I. Nulli liceat alterius clericum reci- 
pere, nec ordinare in aliquo gradu, fine di- 
mifloria fui epifeopi de cujus parochia [ ex-, 
fiftir.] 

VII. De decimis ut unufquifque homo 
fuam decimam donet, & per juifionem fic 
confilium epifeopi in cujus parochia fuerint* 
difpenfentur. 

VIII. De homicidis & ceteris malefac- 
toribus , qui legibus aut pro pace facienda 
mori debent, nemo eos ad excufationem 
in ecdefiam fuam introire permittat : & fi 
abfque voluntate palloris ibidem introierit* 
tunc ipfe , in cujus ecclefia eft, nullum 
vidum ei donec , nec alium dare permittat. 

I X. Ut latrones de infra emunitatem il- 
lorum judices & advocati, ad comitum pla- 
citum, quando eis annunciavcrint, prxfen- 
tent : & fi dixerint , quod illos latrones 
prxfentarc non potuiffent 5 poftquam eis de- 
nuntiatum fuerit , nec pro nulla juftitia di- 
latanda illis latronibus non confenfiflent,' 
nec pro caufa dilatationis de fua poteftate» 
vel de fuo minifterio ipfos latrones non jac- 
taflent, & hoc iret ut pro fua voluntate, fi 
poffunt, ipfos latrones prxfentare debeant 
ad juftitias faciendum. Similiter & vaffi do- 

titur infirmitas , bonis (ludentis operibus adimplere , frefianU 
Domine nefire Jesu Chkisto , qui cum Patre & Spiritu /ait. 
80 vivit (fi- regnat Deus, per omnia fetui* foculorum. 
Arnen. 


Digitized by 


t 


CAPITULARE CAROLI MAGNI. * 


mirtici ipfurffexempluni exinde fuftineant > . 
& qui fupraferipta facramenta line perjurio 
jurare non potuerint, fi beneficium habue- 
rint , aut a&urft per ipfutii perdant : & fi be- 
neficium non habuerint} bannum domini- 
cum folvant. 

X. Si quis perjurium fecerit, nulljm redem- 
ptionem ei facere liceat , nifi manum perdat : 
& fi ille qui prius illi facramentum jurat, de 
illo perjurio probatus fuerit, & aliqui de 
iuis juratoribus dixerint, quod nefeiens fe 
fibi pcrjuraflfec, aut hoc apud judicium Dei 
approbet verum dfe : aut fimiliter manum 
perdat, de cujus caufa perjuria fecerit, fi- 
cut lex loci illius , ubi perjurium fa&um cft, 

& longo tempore fuit : de quorum pretio e- 
mendare ftudeat. De furto videlicet. De mi- 
tioribus caulis inftituimus, fi ille homo, 
cujus caufa jurata fuerit , dicere voluerit , 
quod ille qui juravit fe fciens perjuraflet > 
flent ad crucem : & fi ille qui juravit vidus 
fuerit, quod fe per juraflet: fupraferiptam fen- 
eentiam fufiineat. De majoribus vero caufis 
lex quam a longo tempore habuerunt ob- 
servetur. 

XI. De vindica & judicio in latrones» 
f&Gto teftimonio epifeoporum, abfque pec- 
cato Comites facere poffint , fi ibi nec in- 
vidia , nec alia occafio mala , nec injuria 
non interpofuerit , nifi vera juftitia ad per- 
ciendum & pacem confirmandam : ut fi 
quis latro de uno furto probatus fuerit , ocu- 
lum perdat : & fi de duobus furtis probatus 
fuerit , oculum perdat & nafum ei cappile- 
tur: & fi de tribus furtis probatus fuerit, 
moriatur. Et his duobus furtis, unde oculum 
unum & nafum perdere deberet , conftitui- 
mus , ut domini fervi illius fecundum legem 
cui fa&a furta fuerint , folvere debeat : de 
tribus vero furtis unde mori debet, mors 
illius furta excludat. Et fic omne fine culpa 
per invidiam aut injuftam occafionem , nifi 
per juftitiam& pacem faciendam , hominem 
disfecerit, honorem fuum perdat, & legi- 
bus contra quem jufie fecit , fecundum px- 
nam quam intulit emendet. 

X I I. De caufis vero , quas bonae memoriae 
genitor nofter Pipinus in fuis placitis & fyno- 
dis conftituit,. confervarc volumus. 

XIII. De rebus vero ecclefiarum quae 
ufque nunc per verbum domni regis homi- 
nes faeculares in beneficium habuerunt , ut 
inantea fic habeant , nifi per verbum domni 
regis ad ipfas ecclefias fuerint revocatae: & 
.fi inde ufque nunc i parte ccclefix decima 

& nona exivit , & nunc inantea faciat. Et 
.'infuper illas ecclefias de quinquaginta cafa- 
tos folido uno reddat : dc triginta medio 
folido uno reddat} de viginti tremiffe, & 
quifque nunc alium ccnfum dedit, inantea fi- 
cut prius fecit, ita faciat: & ufque nunc nullum 
cenfum exivit, &ipfx res ccclefix ubi funt ccn- 
fentur & ubi non funt feribantur : & fic dif- 


cretio inter precarias de verbo dominico fac- 
tas, & inter eas quas epifeopi, & abbates , 
& abbatiffx eorum arbitrio vel difpofitione 
faciunt: ut liceat eis, quando quidem eis 
placuerit, res quas beneficiaverint, ad par- 
tes ipfius ecdefix recipere, facientes ut unufi- 
quifque homo ad caufam Dei in honore 
Deo fideliter & firmiter deferviat. 

XIV. Placuit nobis Karolo Magno glq- 
riofifiimo regi , ut vitia qux noftris tempo- 
ribus in fanda Dei ecclefia cmerfa funt era- 
dicentur & evellantur. 

XV. Volumus igitur prxordinante Deo 
ecclefias noftras fecundum au&oritatem ca- 
nonicam ordinare , & ordinem clericorum 
difponerc. 

XVI. Monaftcria , qux jampridem regu- 
laria fuerunt tam virorum quam & puella- 
rum , feu qux fub noftro dominio fita funt, 
volumus ut fecundum regulam difponantut 
& vivant:& fi abbates vel abbatiffx fine re- 
gula vivunt , feu inordinati inventi vel in- 
ventx fuerint } fi correpti vel correptx emen- 
dare noluerint , abjiciantur , & de ipfa con- 
gregatione, fi digni inventi fuerint, abbas 
vel abbatiffx eligantur : fin autem aliunde & 
de monafieriis regularibus fimiliter. 

XVII. De xenodochiis vero nobis per*- 
linentibus, qux bene ordinata funt ipfa per- 
maneant : qux vero deftru&a funt , fecun- 
dum qualitatem temporum ad priorem cul- 
tum perducere cupimus, & ibi pauperes re- 
ficiantur , & per perfonas idoneas fiant oi> 
dinata, qui ea juxta Dominum regant, fic 
dc elcemofynis pauperum nihil fubtrahant, 

X V I Ili De ecclefiis baptifmalibus ita 
cenfemus,ut per prefbyteros ordinatx fint, 
fic nullam violentiam ab epifeopis fuis aut 
fuppofitam ab epifeopis fuis patiantur, fed 
fecundum canonicam infiitutioftem & an- 
tiquam confuetudinem faciant. 

XIX. Quando epifeopus fuam parochiam 
circumeat, ne plus ab ea exigat vel capiat, 
nifi fecundum canones vel antiquam con- 
fuctudinem,&oppreffioncm ab epifeopis ejuf- 
demque hominibus ipfa plebs non patiatur. 
Tam epifeopi quam prefbyteri, feu diaconus, 
vel abbas , & monachi , nullam venationen* 
per fe facere, prxfumant, aut ubi ipfi prx- 
fentes funt : neque illa jocorum genera ante 
fe fieri permittant, qux contra canonum au- 
ctoritatem veniunt. 

XX. Dc ftipendiis quoque clericorum, ut 
tam redditus vel oblationes fidelium pleni- 
ter fecundum canones ipfi clerici habeant. 

XXI. Ut prxpofiti cardinalium ecclefia- 
rum obedientes fint epifeopis fuis , fic epif- 
eopi eos a fuis vel aliis juftis utilitatibus 
expellere non prxfumant abfque culpa fic 
jufta ratione, & nulla eis per violentiam im- 
ponatur. 

XXII. Propter ordinationes vel confe- 
crationes prefbyterorum ceterum que cleri- 
corum 


Digitized by 


Google 


N. 


9 CAPITULARE CAROLI MAGNI. . io 

eorum nulla nos przmia amodo accepturos A capitulari domini Imperatoris feriptum eft. 


promittimus , neque ab lpus , neque a pa- 
rentibus, vel amicis. 

XXIII. Exenia quoque quae ec clefiis no- 
viter impolita funt, amputanda, & non ma- 
jora quam confuetudo fuerat accipienda cen- 
femus. 

XXIV. De decimis vero, quas a popu- 
lo in plebibus vel baptifmalibus ecclefiis 
offeruntur , nulla exinde paftori ecclefiz vel 
epifeopo imponatur. 

XXV. Nolumus, i*, ut neque abbates , 
aut prcfbyteri, aut diaconi, neque quislibet 
de clero de perfonis fuis ad publica vel 
fzcularia judicia trahantur vel diffringantur: 
fed a fuis epifeopis adjudicati juftitias faciant. 
Si autem de poffeflionibus , feu ccclefiafticis, 
feu propriis , fuper eos clamor ad judicem 
venerit, mittat judex clamantem cum miffo 
fuo ad epifeopum , ut faciat eum per advo- 
catum juflitiam recipere. Si vero talis aliqua 
contentio inter eos orta fuerit , quam per fc 
pacificare non velint, aut non poffintitunc 
per advocatum epifeopi, qualem jufferit 
ipfe , caufa ipfa ante comitem vel judicem 
veniat, & ibi fccudum legem finiatur, ante 
pofita perfona clericorum , ficut fupra dixi- 
mus. 

XXVI. Ut clerici feu monachi vagan- 
tes five de ipfa parochia , feu aliunde fuper- 

. venientes , line confenfu epifeopi £ nemine 
fufeipiantur. 

XXVII. Ut ccclefiac baptifmales ab his 
qui debent reftaurentur, & lingulis, prout 
ejus poflibilitas fuerit , rcftaurandi menfura 
reputetur. Hoc ideo dicimus, quia in quibuf- 
dam locis quofdam per pecuniam confen- ; 
tientibus magiftris fe fubtrahunt. Audivimus 
autem homines ecclefiafticos pro ecclefiz 
minifterio ordinari oportere. 

' X X V 1 1 1. Ut placita publica vel fxcu- 
laria nec £ comite, nec £ null^ miniftro fuo 
- vel judice , nec in ecclefia, nec in te&is ec- 
clcfiz circumjacentibus vel cohzrentibus 
nullatenns teneantur. 

XXIX. Ut fervi, aldioncs, libcllarii an- 
tiqui , & alii noviter fa&i, qui non per frau- 
dem, neque per malum ingenium de publi- 
co fervitio fe fubtrahentes , fed per folam 
necelfitatem & paupertatem terram eccle- 
fiafticam vel colunt, vel colendam fufei- 
piunt , non a comite vel aliquo miniftro il- 
lius , ad ullam angariam feu fervidum pu- 
blicum vel privatum cogantur vel compcl- 
antur ; fed quidquid ab eis jufte agendum eft, 
a domino vel patrono fuo ordinandum eft. 
Si vero de aliquo crimine accufantur , epif- 
copus primo compelletur, & ipfe per advo- 
catum fuum, fecundum quod lex eft, juxta 
conditionem lingularum perfonarum, jufti- 
tiam faciat. Si vero culpabilis fuerit , ficut in 
yet.fcript. drmoff. amfl. Colle ft. Tom. VII. 


ita fiat. Ceteri vero liberi homines, qui vel 
commendationem , vel beneficium cccle- 
fiafticum habent, ficut reliqui homines juf 
titiam faciant. 

XXX. Audivimus etiam quod juniores 
comitum , vel aliqui miniftri reipublicz, five 
etiam nonnulli fordores vaffi comitum ali- 
quas redhibidones vel colle&iones, quidam 
perpaftum, quidam eriam fine pafto, quafi 
deprecando k populo exigere folent. Simi- 
liter quoque operas colle&ionis frugum, 
arare, feminare , runcare , carrucare, vel 
cetera his fimilia £ populo per eamdem &pcr 
alias machinationes exigere confuevere. 
Non tantum ab ecclefiafticis, fed etiam £ 
reliquo populo quae jufte removenda effe vi- 
dentur, quia inquibufdam locis in tantum 
inde populus oppreffus eft, ut multiferre non 
valentes, per fugam a dominis vel £ patro- 
nis fuis lapfi fuerint , & terrz ipfz in folitu- 
dinem reda&z funt. Potentioribus autem 
vel ditioribus ex fpontanea tantum volun- 
tate vel mutua dile&ionc volentibus folaua 
prxftare invicem , minime prohibemus. 

XXXI. De pontibus vero vel reliquis 
fimilibus operibus , quz ecclefiaftici per juf- 
titiam & antiquam confuetudinem cum re- 
liquo populo facere debent, hoc prxeipimus. 
Ut re&or ecclefiz interpellet ei, & folum 
quod poflibilitas fuerit, fua portio depu- 
tetur, & per alios exa&ores ecclefiaftici ho- 
mines non compellantur. Si vero opus fuum 
conftituto die impleturo non habuerit, li- 
ceat comid pro pzna przpofitum operis pi- 
gnerare juxta xftimadonem vel quantitatem 
perfe&i operis , quoufque perficiat. Comes 
autem fi neglixerit, £ rege vel miffo regis 
judicandus eft. 

XXXII . De decimis ut dentur, & da- 
re nolentes fecundum quod anno przterito 
depuntiatum eft , a miniftris reipublicz exi- 
gantur , id eft obligantur quatuor vel o&o 
homines, vel pro ut opus fuerit, de lingu- 
lis plebibus juxta zqualitatem , ut ipfi intet 
facerdotes & plebem teftes exfiftant, ubi da- 
tz vel non datz fuerint. Hoc ideo ne ibi 
juramentum aliquod faciendi neceffitas 
contingat. Non tamen ideo tantos teftes 
mittendum dicimus, ut ipfi femper in dan- 
dis decimis przfentes effe pariter neccfTe fit : 
fed ut dum pluribus committitur , minus gra- 
ventur.In duobus autem, fi affuerint, fufficcre 
credimus. Negligentes autem £ prcfbyteris 
admoneantur ante ccclefias ufque ad ter- 
tiam vicem, ut ipfam decimam dent. Quod 
fi contemferint ab introitu ecclefiz prohi- 
beantur: & fi tunc minime emendaverint, 
£ miniftris reipublicz diftri&i finguli per 
caput fex folidos ecclefiz componant, & 
infuper decimam dare cogantur. Nam fi 
iterum contemtores extiterint , tunc per pu- 
blicam au&oritatem domus vel cafx wiffcn- 

B 


Digitized by 


Google 


CAPITULARE C AROLP MAGNI. ia 


* idtfl, tur , * quoufque pro ipfa decima, ficut fupra i 
fi *i 5 opuWi- » fatisfaciant. Quod fi denuo re- 

* 1 belles vel contradi&ores efle voluerint, & 
fuper wiffam fuam au&oritate intrare prx- 
Yumlerint, tunc k miniftris reipublicx in 
cuftodiam mittantur , ufque dum ad ju- 
dicium publicum perducantur , & ibi fecun- 
dum legem ad comitem vel parte publica 
componant: reliqua autem, ut fupra di- 
ttiimeft dc decimis, & fex folidos contra 
ecclefiam fatisfaciant. Hxc interim, ut (u- 
pra di&um eft , inter cetera pia chriftiani- 
tatis opera fervare convenit, quo ufque in 
fequepti conventu medio Oftubris ut condi- ■ 
iftum eft, nifi forte k rege aliter prxcipiatur , 
aliquid melius addendum , mutandum vel 
Deo duce inveniatur. 

XXXIII. Qui fubdiaconum occiderit ccc. 
folidos componat, qui diaconum cccc. qui 
prefbytcros fexingentos , fi epifcopum dcccc. 
qui autem monachum cccc. 

XXXIV. Si quis immumtati aliquod dam- 
num fecerit ne. folidos componat. 

DE A L O D E. 

. < 

Ex eodem mf. cod. 

I. ri I quis homo mortuus fuerit & filios 
j^non dimiferit, fi pater aut mater 

fuperfuerint , ipfi in hereditatem fuccedanr. 

II. Dum relegiffemus aliqua capitula ex 
Romanis legibus, in novella Juftiniani inve- 
nimus fcriptum inter cetera de conftitutione 

•Theodofii imperatoris & Valentiniani au- 
gufti ad Albinum prsefe&um. 

III. Ut nullus audeat epifcopos , prefby- 
teros, diaconos accufare. Audemus quidem 
facere folcrter plus fermone de fandis ac 
venerabilibus facerdotibus vel levitis omni 
timore quibus omnis terra inclinat caput, 
tamen adhuc audivimus perfidia in urbe^ad 
Deum vivum aut impium nomen fieri. 

IV. Sed fi quisaufus aut temerarius le- 
gi ecclefix vel clerus per quem omne pol- 
let imperium invidia audere voluerit, & fi 
accufationem feditor perfona fuerit repofita 
pxna fifco noftro id eft centum pondi au- 
ri &. centum pondi argenti inferre cogatur , 
& fic cum adoribus ecclefice .caufam di- 
cat. Si vero infirmis fuerit perfona , prius 
cogitet animo fuo perfido,& fic aut accufet 

* aut injuriam faciat, & criminis caufam dicat 
numquam objedo patrimonio noftro , nef- 

. (a) Hic eft magnas ille Adalardu? abbas Corbcicnfis, Ca- 

ft>li magni impctacoris patruelis frater , & regni Italici fub 
Pippino rege adminifter, multis legationibus auftoritate im- 
peratoris perfunftus. 

(t) Fulradus ifte non inclytus ille abbas S. Dionyfii, qui 
jare fato fundus erat ab anno 784. frd Fulradus abbas fan- 
di Quintini apud Auguftam Viromanduorum , qui S. Ada- 
lardi patruelis erat , uti & Folcuinus epifeopus Morincnfis ex 
Hieronymo patre. 

. {e) Rado erat abbas Atrebatenfis S. Vcdafti, & Caroli. 
magni cancellarius , obiirque anno sif. tefte Mabillonio in 


cio qua perfidia attentare affuevit militan- 
tes in palatio Chrifti terra curiae obducit, juflfi- 
mus manum ejus impium dari. Si autem 
voluerit fuperferipta degere vita, nihil fit 
cura ecclefix catholicae. 

Ex codice monachorum. Sententia. 

V. Si quis pcrcuflerit facerdotem , id eft 
prelbytcrum five diaconum, decretum eft ut 
det paenam auri libras x. id eft folidos fep- 
tingenti viginti. Si quis percufleric fubdia- 
conum &defenforcm ecclefix, det pxnam 
auri libras quinque, hoc eft folidos ccc. fexa- 
ginta. Si quis lettorem percuflerit, det px- 
nam auri libras 111. hoc eft folidos ducenti 
fexdecim. 


ANTIQUUM CAPITULARE 

Per miffos Caroli Magni Imperatoris pro-; 
mulgatum. 

Ex mf Andaginenjjs monafierii S. Huberti 
ante annos 800. exarato. 

D iligendo nobis in Domino illo co- 

miti(4)HADALHARDUS,('^) FUL- (Y[ 

RADUS , UXROCUS, SfiNHROCCUL- [4] 

'fus miifi domni Imperatoris, in Dominos 
falutem. 

Non incognitum bonitati veftrx, qua- 
liter domnus Imperator in iftis partibus in- 
jiun&am , nobis habuit legationem fuam (r ) W 

Raboni fcilicet,FuLRADO&f</JUNROCo, L~J 

ut nos quantum voluiflemus & Dei &fuam 
voluntatem in ipla legatione agere decer- • 
taremus. Sed quia modb Rado ex parte 
infirmatus eft , & hac vice in ipfa legatione 
fecundum quod neCefte eft ire non poteft, 

> placuit domni imperatori, ut A dalh ar- 
dum & (e) Hrocculfum in fupra di&a le- [r] 
gatione adjungeret, qualiter omnes pariter, 
fecundum quod tum rado permittit , veloe- 
ceffitas docet, ficut prxdi&um eft, ad Dei 
& fuam voluntatem peragendam decertan- 
do laboremus. Nos igitur, in ipfa * ledlione /• legaiio» 
pofiti , idcirco ad vos hanc direximus epif- 
tolam ,ut vobis & ex parte domni impera- 
toris juberemus , & ex noftra parte exhor- 
tando precaremur, ut de omni re, quan- 
tum ad minifterium veftrum pertinet , tam 
, ex his qux ad Dei cultum , quamque ex his 
qux ad domni noftri fervitium , feu ad chrif- 
tiani populi falvationetn vel cuftodiam per- 
tinent, totis viribus agere ftudeafis. Prxcep- 

Ahnalibus Benediftinis. 

( d ) Unrocus hoc tempore extitit comes, qui anno 8ir. 
adfuit cum Wala S. Adalardi fratre pafto pacis inter Caro- 
lum-magnum & Hemmingum regem Danorum , uti & di- 
vifioni thefaurorum , quam eodem anno fecit piilfimus 
imperator, ut videre eft apud Egtnardum in vita Caroli- 

magni. . 

(e) Hrocculfus non alius fuifle videtur a Rieolfo leuRt- 
culfo palatii archicapellano , & Caroli-magni confiliario , 
deinde archiepifeopo Mogumino , cujus obitum ad annum 
814. refert Serratius. 


Digitized by 


Google 


ij CAPITULARE MISSORUM CAROLI MAGNI. 14' 

tum eft enim vobis omnino , & omnibus re- A malo ingenio deprehenfus fiat, ut dicatis' 


liquis miifis i domno noftro, ut medio a- 
preli ei veraciter renunciemus , quid in re- 
gno fuo ex his quae ipfe in iftis annis per 
miffos fuos fieri juffit , fattum fit , vel quid 
dimiffum fit, ut facientibus gratias condi- 
gnas reddat, & non facientibus, fecundum 
quod ei placet increpationes meritas repen- 
dat- Et quid plura vobis deinde dicere pof- 
fumus Jnon vult omnino nifi ut fic adim- 
pletum ei nunciemus, ficut juffit, & quid 
exinde dimiffum fit, & per cujus negligen- 
tiam dimiffum fit. Nunc autem admone- 
mus, ut capitularia veftra relegatis, & quae- 
que vobis per verba commendata funt reco- 
latis , & talC exinde certamen habere Au- 
deatis, pro quo & apud Deum mcrcedem, 

& apud ipfum magnum dqminum noftrum 
condignam retributionem fufeipiatis. 

I. Primo igitur inter cetera praecipimus 
& admonemus , ut tam vos ipfi , quamque 
omnes juniores , feu pagenfes veftri epifeo- 
po veftro hoc prsrfenti , feu per miffum fuum 
mandanti, per omnia quantum ad fuum 
minifterium pertinet obedientes fitis , & nul- 
lam exinde negligentiam habeatis : deinde 
& de juftitiis domni imperatoris fecundum C fecrctum cubiculi, vel cellario nullus prefby- 


B 


tacete, tacete, donec illi miffi trahfcant* 
& poftea faciamus nobis invicem jufticias 
& per illam occafioncm ipfae jufticix aut re- 
maneant, aut certe tarde fiant , fed magis 
certate , ut ante fa&r fiant, quam nos ve- 
niamus ad vos. 

VI. Nam fi tale aliquod malum irtge- 
nium inter vos faftum fuerit, aut fi ipfae 
juftitix, quas fine nobis facere poteftis , aut 
per negligentiam > aut per malitiam tamdiu 
retradhe fuerint , donec nos veniamus , fcia» 
tis certiffime , quod grandem contra vos 
rationem habebimus. 

VII. Deinde , ut iftath epiftolarrt & fae- 
pius legatis & bene falvam faciatis , ut ip- 
fa inter nos & vos in teftimonium fit, utrum 
fic fadum habeatis , ficut ibi feriptum eft, 
aut non habeatis. 


CAPITULA. 


I. 


S icut f£&a fynodus Nicaena inter- 
dicit, nullus umquam prefbytcr in 
domo fua habitare fecum permittat mulie- 
rem extraneam , preter matrem & fotorem 
adque amitam , vel materteram , vel etiam 


quod Vobis vel feriptum , vel Verbis eft dic- 
tum , tale certamen habeatis , ficut vos exin- 
de debitores effe cognofcitis. 

I I. Deinde , ut juftitias ecclefiarum , vi- 
duarum , orfanorum & relicuorum omnium 
fine ullo malo ingenio, & fine ullo injufto 
pretio , vel fine ulla dilatione , aut non nc- 

"f.utotn. ceffaria ora * pleniter & inreprehenfibili- 
ter , & juftc , ac rc&c per omnia facia- 
tis , five ad vos ipfos , five ad juniores vef- 
tros, feu ad quemcumquc hominem pertinet, 
ut exinde & apud Deum mercedcm , & a- ^ 
pud dominum noftrum bonam recipiatis 
retributionem. 

III. Deinde, ut quicumque vobis rebel- 
les aut inobedientes fuerint , & vobis nec 
fecundum juftitiam aufcultare volueriqt, 
inbreviate illos quanticumque fuerint, & aut 
antea , fi neceffe fuerit , remandate , aut no- 
bis ipfis cum Infimul fuerimus dicite , ut 
exinde fecundum quod dominus nofter com- 
mendatum habet faciamus. 

IV. Deinde, ut hoc certiffime providea- 
tis , fi aliquid eft de omni illo mandato , 


ter aliquam feminam adire permittar, quod ft 
fecerit poft hxc , fciat fe hbnore epifeopatus 
deponi : quia haec frequenter fecunditm ca- 
nonice inftitutionem prohibuimus . & pleni- 
ter i prcfbytcris obfervatum non fuit. Ideo- 
que prxeipimus , ut qui gradum honoris 
fui retinere vult , omnimodis 4 familiarita- 
te extranearum mulierum fe abftinere faciat , 
ut nulla occafio inimico pateat fuggerendi 
peccatum , & famam malam i populo nul- 
lus eorum incurrat. 

II. Ut nullus prefbytcr dereli&a fua ecclefia 
('ajfanguinum feminare praefumat ad domum 
quamlibet ullius feminae, vel Deo dicatam, 
vel laicam, fed domum ecclefix fuae unuf- 
quifque fuam oportunitatem agat , ut ibi- 
dem ad ecdefiam fuam femper inveniatut 
expetenti aliqua minifteria ejus caufa. 

III. Sicut dudum interdiximus, & fan- 
ti canones prohibent, nullus prefbyter arma 
portare audeat. 

I V. Ut nullus prelbyter tabernas ingre- 
di audeat ad bibendum , nec fe mifceat in 
tali conventu fxcularibus hominibus, ubi tur- 


five fecundum Deum , five fecundum fae- £ pia verba audiat aut loquatur , aut conten- 


culum, quod vobis domni noftri, aut feri- 
bendo aut dicendo commendatum eft du- 
bitetis , ut celeriter miffum veftrum bene in- 
telligentem ad noftras perfonas mittatis , 
qualiter omnia &benc intelligatis , & adju- 
vante Domino bene perficiatis. 

V. Deinde , obfervate etiam valde , ne 
aut vos ipfi , aut aliquis , quantum vos prae- 
videre poteftis, in veftro minifterioin hoc 

(a) Sanguinum pro fsngufntm , & infra hoc capitulo ali- 
fut pro aliqua, Plutcs hujuimodi yoccs barbaras repcrici. 


tiones ibi aliquas audiat , aut interfit ficut 
frpe contingere folct. 

V. Ut nullus prefbyter pro baptizandi 
caufa & communionem tribuendi aliquod 
precium exa&are faciat, fiec in minimum, 
nec in maximum: quia gratis accepimus, 
gratis dare debemus : quia nec vendere de- 
bent donum & gratiam Dei, quod gratis 
datur. Quod fi fecerit, & ad noftram noti- 

quas olim in legum conditoribus illa tempora permitte- 
bant. 


M 


Digitized by 


Google 


IS CAPITULARE MISSORUM CAROLI MAGNI. 1 6 

tiam pervenerit , friat fe poft hzc 4 gradu A nec per ullum turpiloquium pecunias con- 


4ui ordinis periclitari, 

•VI. Ut prclbyteri vocati ad convivium 
4 quolibet de fidelibus, contentiones inter fc 
■non habeant de tilia re/ nili caritatis & fobric- 
tatis verba , & Deo placabilia , & conti- 
nentiam honeftam , ut det & facerdotibus. 

VII. Ut nullus prelbyter bafilicam fuam 


greget. 

XVII. Ut ullus prelbyter alicubi fidc- 
juflor non exiftat. 

XVIII. Ut nullus prelbyter ullum cleri- 
cum recipere praefumat de aliena parochia. 

XIX. Ut prefbyteri quando ad infirmum 
accedunt, cum oleo confecrato veniant. 


petat, & nullus prelbyter aliam ccclefiam s &olco fando unguent eum in nomine Do 


accipere audeat infra parochiam ad milia m 
celebrandum, nifi illam ubi ordinatus eft, 
abfque licentiam & permiffionem epifcopi. 

VIII. Ut «unufquifque prelbyter omni 
Iiora , five die , five node ,ad officium fuum g 
explendum paratus fit, fi fortuitu aliquis D 
infirmus ad baptizandum venerit, pleniter 
poffic implere officiam fuum , & ab ebrie- 
tate fe caveat , ne propter ebrietatem non 
^valeat adimplere officium fuum, neque ti- 
tubet in eo. 

IX. Ut unufquifque fecundum poflibili- 
tatem fuam certare faciat ornatu eccle- 
fiar fuae , fcilicet in patena & calice , pia- 
netam & albam , miffale, ledionarium , mar- 
•tyrologium , pcenitentialc , pfalterium, vd 
alios libros quot potuerit , crucem, cap- 
iam , vel , -ut diximus, . juxta poffibUitatem Q 
fuam. 

X. Ut qui de homicidio confeffi fuerint, 
jubeat eos prelbyter abftinerc xl- dies ab 
'ecclefia & communione, antequam ab opif- 
copo reconcilientur , aut epifeopus . cos 
prefby teris reconciliare juflerit. 

X I. Ut omnis prelbyter curam & folli- 
citudinem agat, ne aliquis in infirmitate 
politus, ad extremumveniens, fine viaticum 
permittat de hocfarculo exire eos ad quos 
accedere potuerit, quod fi exinde negli- 
gens fuerit, periculum fujlionoris fiibjacebit. 


mini, & orent pro ipfo, & oratio fidei, 
ficut feriptum eft , falvet infirmum , & al- 
levet eum Dominus , & fi in peccatis fue- 
rit, dimittantur ei. 

XX. Uc prelbyter rion fine chrimate Sc 
oleo facrato adb aptizandum alicubi pro- 
ficifcatur, neque fine fariificio , ut ubicum- 
que contigerit Aium minifterium circa in- 
firmos impleri poflit , & ipfum oleum cum 
chrifmate adque facrificium cum omni cuf- 
codia & reverentia atque religione cufto- 
diat , nec per ebrietatem aut per aliquod 
negledum fuum inhonoratum fiat facrum 
illum fupraferiptum. 

GHAERBALDI EPISCOPI 
Leodienfis, 

Inftrudio Paftoralis ad gregem fuum, 
£x mf. And&ginenfi S. Huherti ante annos 
aoo. exarato, 

( a) Haerbaldus omnipotentis Dei 
vJT mileritordia epifeopus omnibus pa- 
rochianis noftris in. pagof^) Condruftinfe 
(r) Lomiccnfium, (f) Halbanienlium, (e ) 
Ardancnlium, filiis cariffimis in Domino 
plurimam falutem. 

Commune nobis votum communis pro- 
fcquatur oratio. Ut quod nos debitores fu- 
mus verbi divini & praedicationis vobis im- 


XI L Ut unufquifque prelbyter ad fuam pendere veftra oratio fuppleat, ut ficut di- 

n 1 O m nliAnnrvi ^ _A. 0 — T\ _1 *!_ C 


'ccclefiam admonitionem aliquam •& exhor- 
tationem ad populum faciat, ut unufquif- 
<}ue fe corrigat ab iniquitate , & tranfeat 
adbonitatem , ficut feriptum eft, declinave- 
rit. . 

XIII. Ut in facramento corporis & languinis 
Domini femper aqua incalice mifceatur. 

XIV. Ut nullus prelbyter fuam pecu- 
niam ad ufuram non donet, ne 4 quoquam 
plus recipiat quam commodaverit. 

XV. Ut unufquifque prelbyter, fi vene- 
rit ad infirmum , & ille jam privatus fue- 


gnum eft & Deo acceptabile , proferamus 
ad utilitatem & profedum animae veftrae : 
quia commendatum gregem Chrifti qui 
Chriftumdiligit,pafcat. Ergo quia nobis fer- 
mo divinus adhortatur & admonet , ut erga 
nobft commilTos non pigro vigilemus affec- 
tu , fed inceflantcr & praefenti conloquio 
& feriptis commoneamus eos qui nobis 
commiffi funt, qualiter ad perpetuam vi- 
tam tendere & pervenire omnipotenti Deo 
auxiliante valeant. 

I. Primum quidem omnium monere vos 


rit officium loquendi ; fi tcftes adfunt,qui £ volumus , ut jam dudum prxdicavimus ipli , 


cum audierunt dicere , quod confeffionem 
fuam donare voluiflet, omnia circa eum 
expleat fecundum minifterium fuum , ficut 
circa poenirentem adimplere deber. 

XVI.. Ut prelbyter negotiator non fit, 

(a) Ghactbaldus fcu Gerbaldus, vir nobilis & honeftus, 
praefuit ecdefi* Leodicnfi annis vigiotiquinque , obiitque 
«nno go8. 

(*) Condruftinfis pagus is eft, quem occupabant Condru. 
ni , de quibus Caefar , Leodium inter A Namur cum , cujus ca* 
put eft Hoyum , Gallice H*js. 


& praedicare juffimus,de fide catholica Sc 
oratione dominica. Inter cetera quae vobis 
faepe praedicavimus , primum omnium fi- 
dem redam & orationem qua Salvator 
difcipulis orare inftituit, & difcipuli nobis 

{€) Lomiccnfium pagus olim fuit torus ille tradus qui 
Molam & Sabin interjacet. 

(d) Hasbania tradus in Brabanria, cujus caput Trudono- 
polis, S.Trone, ad diocefim Leodicnfem pertinens. 

( e ) Ardenna ampliifimus eft tradus , cujus pars maxima eft 
in ditione Leodienii, in ducatu Luccnburgenfi & in Eyfalia. 

commiflam 


Digitized by 


17 GHAERBERTI EPISC. LEOD 

commiflam tradiderunt, exemplum orandi 
& credulitatis exemplum verbis paucis , fcd 
in myfterio magnum, ubi Talus noftra & 
fpes omnium continetur. Eft enim oratio 
dominica ubi dicimus Pater noftet qui es 
in c<el is , & cetera quas fequuntur. Symbo- 
bolum vero quod duodecim Apoftoli , unuf- 
quifque verficulum Tuum edidit, ficut duo- 
decim fuerunt Apoftoli, duodecim verfi- 
culos ediderunt ad noftram fidem & credu- 
litatem. Sicut unufquifque chriftianus tenere 
& credere debet atque profiteri , & quod 
in baptifmo fidejuftor ejus promifit credere 
deberet, in his verficulis duodecim conti- 
netur, ubi Talus noftra profiteri potuerit, 
ita ut corde credat & ore profiteatur , quia 
ut ait Apoftolus : Corde creditur ad juftitiam , 
ore confeffio ft ad falutem. Ideo & unufquif- 
que chriftianus qui profitetur fe Deum cre- 
dere, debet ore confiteri quod corde cre- 
dit, ut alii audiant quomodo credat, & 
quomodo Deo fidelis fit : quia fi dicit (e 
Deum credere , & ore non profitetur, quis 
fcit utrum fidelis aut infidelis fit? Palam 
eft quod dicimus, & unufquifque veftrum 
qui fervum habet, exemplo illius capere 
poteft. Si fervum quis habeat, & interroget 
eum utrum ei fidelis fit > fi tacet & non ref- 
pondet utrum fidelis fit, dominus non 
bene credit ei antequam profiteatur fe 
fidelem efle domini fui ; & poft profeflio- 
nem fidelitatis , fi non demonftratur in ope- 
re , non piacet domini foiis verbis profite- 
ri fidelitatem , fi opus non fequatur, & in 
opere demonftretur qualiter fidelis fui do- 
mini exiftat fervus. Qua propter de hac re 
vobisexh ortationis & communionis noftrx 
cauli paftoralis direximus , ut amplius ne- 
gligentia de veftra oratione, id eft domi- 
nica , ubi dicimus, Pater noster qui es in coe- 
lis , & de fymbolo duodecim Apoftolorum, 
quod inchoatur fic: Credo in Deum Patrem om - J 
nipotentem , & ceteri verficuli qui fequuntur, 
ut diximus , negligentes non exrftatis. Sed 
omnes live majores five minores, five viri 
five feminae, five infantes qui difeere pof- 
funt , omnes difeatis & in memoriam re- 
tineatis : quia haec eft falus veftra & fpes 
veftra & arma juftitiae. 

1 1. Iftud enim , admonere & prxdicare 
caritas Chrifti urget nos , & follicitudo dom- 
ni & imperatoris noftri , qui circa omnem 
religionem ecclefiafticam follicitiffimam cu- 
ram praevigilat, & excitat pigritiam noftrani , 
ut non dormiamus , fed vigilemus in cuf- 
todia mandatorum Domini, & praedicatio- 
nis officium , unufquifque confideret, quis 
fit talis unde propheta loquitur : V* quicon- 
furgitis mane ad ebrietatem ft flandam & po- 
tandum ufque ad ve/peram , ut vino xftue- 
tis & cetera, & optls Domini non refpi- 
citis, nec opera manuum ejus confideratis. 
Ad imaginem quippe Dei fa&us eft homo, 
Vet.fcript. & mon. ampl. Colle fl. T om. VII. 


INSTRUCTIO PASTORALIS, i 8 

A & unufquifque fublimitatem & nobilitatem 
conditionis humanae confidcrare debet , quia 
ad imaginem Dei fa&us cft,utimaginemDei 
ad quam fa&us eft, non faciat fimile anima- 
libus & pecoribus, qui nihil aliud quaerunt, 
nifi quod terrenum eft , id eft manducare, 
bibere, luxuriare, aflque dormire. Illi qui 
ad imaginem Dei fa&i funt , difereti ab his 
funt, quia fciunt rationem & diferetionem 
boni & mali, neque de his foiis quae videntur, 
cogitare debent, fed de his qua: non viden- 
tur , & per fidem creduntur , & per fpem 
cxpc&antur, id eft xternam. £)na autem vi- 

g dentur, ait apoftolus, temporalia funt : qua au- 
tem non videntur aterna funt. Item apoftolus: 
Est autem fides fperandarum fubfiantia rerum 
non apparentium. Quae autem videmus in 
praefenti funt. Qua» autem non videmus , 
fperamus , & per patientiam expedamus. 
Ideoque non debetis ea fola fequi , qux tcr- 
rdna & negotiationis , atque ambitionis , ter- 
renae cupiditatis infiftunt, fed ea quae aeter- 
na funt & finem non habent,id eft vitam futu- 
ri fxculi & lucem aeternat beatitudinis > quam 
lucem , non illam quae corporeis oculis vi- 
demus, fcd illam quae eft Chriftus, qui di- 
xit, Egofum lux mundi , nec illam lucem quartt 
cum pecoribus communiter videmus , fed 
illam lucem quae eft Jerufalem cceleftcm, 
quae eft vifio pacis , in qua nulla perturba- 
tio , fed fumma pax & lux , ita ut feriptum 
eft , Civitas illa non eget fole neque luna , nam 
claritas Dei illuminabit illa , & lucerna ejus 
eft Agnus , id eft Chriftus , illam vitam Sc 
illam lucem toto affedu , tota mente , 
toto intclledu defiderare debetis, ut ad 
illam fubvenire & illam poffidere poffetis* 
protegente & adjuvante Domino Deo & 
falvatore noftro JesuChuisto, qui om- 
nes homines vult falvos fieri , & ad agni- 
tionem veritatis venire. Via enim illa, qua 
illuc pervenitur , Chriftus eft , qui dixit Ego 
fum via , & nemo venit ad Patrem nifi per 
me. Ideoque fides noftra vobis tenenda eft,per 
quam veniamus ad viam, ut noi. erremus, fcd 
per viam veniamus ad patriam , ubi fine per- 
turbatione, & abfque ulla anxietate perpetuo 
cum Domino & fandis ejus vivere pollemus. 

III. Haec autem omnia ut promereamur, 
fide & operatione inftantiflma pervenire 
debemus, quia fides fine operibus ociola 
eft , & opus fine fide inanis eft : quia fine 
fide impoflibile eft placere Deo , & fides fi- 
ne operibus inanis eft. Et ideo in utrum- 
que placere poffumus Deo , & fide cum ope- 
ribus , & opus cum fide. Ideoque fides ve- 
ra nobis tenenda eft per quam veniamus 
ad viam , ut non erremus , ut fit fides rec- 
ta cum opere, & opus bonum cum fide. 
Unum fine altero non valet , & ad fidem 
rediffimam & ad orationem inftantes , & 
ad opus bonum promtiffimos vos follicita 
commonitione & praedicatione exhortor, 

C 


Digitized by 


Google 




GHAERBERTI EPISCOPI LEODIENSIS 


tic forte in vacuum curram aut cxcurrif- 
fem in vobis. Saepe enim praedicatione nof- 
tra , quamvis imperitus fer qione , fed ta- 
men follicita admonitione praedicavimus in 
vobis verbum Domini. Unufquifque veftrum 
videat, ut aliquem frudum habeam in vo- 
bis , ficut credo quod & habeam. Nam de- 
votio veftra circa ecclefias, & conventus 
ad miflarum folemnia , & vigilias , & lumi- 
naria ecdefiae , fufficienrer vos promptos & 
Deo devotiflimos exiftere novimus , nam de 
oratione & credulitatis veftrae fide folli- 
citiores & promtiores vos volumus efle. 

£4] Nam & qui in pofterum in (a) Pafcha & 
Pentecoften filios & filias de facro fonte 
fufeepturi funt , fciant fe orationem domi- 
nicam & fidem fymbuli Apoftolorum red- 
dere rationem , ut fciamus qualiter verus 
fidejuflbr fit unufquifque illius quem fufeep- 
turus eft a facro fonte. Igitur & qui dormiunt , 
notie dormiunt ; & qui inebriantur, ait apofto- 
lus , notie inebriantur. Nos autem ifui diei fu- 
mus , fobrii firmis , & vigilemus in orationi- 
bus. Anre omnia autem in invicem carita- 
tem habeamus , quia caritas operit multitu- 
dinem peccatorum. Et vos in omni opere 
bono frudificantes perveniatis ad gloriam , 
quam oculus non vidit, nec auris audivit, 
nec in cor hominis afeendit , quam praepa- 
ravit Deus diligentibus fe. His pratmiffis, 
moneo vos , ficut filiis cariflimis', quia in 
omnibus cariffimi nobis fadi eftis, ita ut fi- 
tis finceres & fine offenfa , ut ait apoftolus , 
repleti omnem frudum juftitiae in gloria & 
laudem Dei. Salutamus vobis iterum in Do- 
mino & Salvatore noftro Jesu Christo 
perpetuam falutem. 

EPISTOLA CAROLI MAGNI 
Imperatoris , 

Ad Garibaldum Leodienfem Epifcopum, 

De cura quam insi ruendis populis pracipue 
ante baptifmum adhibere debent Pajlores. 

Ex mf. Andaginenfis monaflerii S. Huberti 
ante annos 800. exarato. 

I N nomine Patris, & Filii, & Spiritus 
Sandi. Carolus fereniflimus auguftus 
ilDeo coronatus, magnus , pacificus, im- 
perator, gubernans imperium, qui & per 
mifericordiam Dei rex Francorum & Lan- 
gobardorum, Garibaldo epifeopo in 
Domino falutem. 

Bene igitur recordari credimus fanditati 
tuat , qualiter faepius in conventu & conci- 
lio noftro monuimus de praedicatione in 
fanda Dei ecclefia unufquifque veftrum fe- 

(m) Olitn baptifma nonnifi in Pafchate & Pcntecofte ce- 
lebrabatur, atque aliquo ante tempore fymbolum & otatio 
dominica catechumenis tradebantur, acpoftcaabeifdem red- 
debantur. Quibus autem diebus haec prstftarcntur , diximus 
in lib. i. de antiquis ecclefi* ritibus cap. t. art. ri. Porro 
haftenus ecclefia Lcodienfis ferutinia illa catechumenorum 
obfemt feria quarta hebdomadae quartae Quadragcfimte. 


A eundum fandorum canonum autoritatem 
& praedicare & docere deberet. Primo om- 
nium de fide catholica; ut & qui amplius 
capere ^non valuiflet, tantummodo oratio- 
nem dominicam & fymbolum fidei catho- 
licae, ficut apoftoli docuerunt, tenere & me- 
moriter recitare potuiffet, & ut nullus dc 
facro fonte baptifinatis aliquem fufeipere 
pratfumeret antequam in veftra aut miniftro- 
rum veftrorum facri ordinis pratfentia ora- 
tionem dominicam & fymbolum recitaret, 

& ficut in proximo competimus in die M 

apparitionis Domini multi fuerunt apud nos 
inventi, qui volebant fufeipere infantes de 
B facro fonte baptifmatis , quos juifimus fin- 
gulariter & diligenter examinare & requi- 
rere, fi orationem dominicam & fymbolum, 
ut fupra diximus , fcirent & memoriter te- 
nerent} & plurcs fuerunt qui nulla exinde 
in memoriam habebant : quibus praecepimus 
abftinerc , ut antequam orationem & fym- 
bolum fcirent, & recitare potuiflent , neque 
aliquem de facro fonte baptifmatis fufeipe- 
re praefumerent. Et valde erubefeentes fue- 
runt ex hac re , & fpondere volebant , ut fi 
concefliim eis fuiflet , ad tempus hoc impro- 
perium a fe potuiflent auferre, In quo loco 
intelleximus, quod non eis fuit convenien- 
C tia , & ficut in capitulari noftro poteftis rc- 
perire, diferetionem fadam habuimus, quan- 
to tempore fe unufquifque abftinere debuif- 
fet ab hoc opere, ufque dum bonus fidejuflbr 
efle valeret in hoc negotio, fcilicct, aut certe 
ftatim alium inveniret fcientem, aut fi in- 
firmitas non impediret, expedaret dc Pafcha 
ufque in Pentecoften , donec ipfe difeeret 
ea quae fupra dida funt. Nunc autem denuo 
monemus ut memores fitis, ficut condecet 
dc minifterio facerdotali , & conventum ha<* 
beatis cum vcftris facerdotibus, & diligenter 
omnem rei veritatem requirite & examina- 
te : ita ut opus Domini non prartercat , nec 
D aliqua requifitio vobis exinde fiat ance conf- 
pedum fandae majeftatis. 

EPISTOLA GHAERBALDI 
Episcopi Leodiensis, 

Ad fuae dioecefis prcfbyteros. 

Ut folliciti fint populos fuos docere orationem 
Dominicam & fymbolum apoftolorum. 

Ex mf. Andaginenfis monafterii S. Huberti 
in Arduenna. 

G haerbaldus clementia Dei epifeo- 
pus omnibus prefbyteris , qui infra pa- 
rochia noftra confiftunt, & ecclefias Domi- 
ni una nobifeum Deo auxiliante regunt , in 

[b) Hinc apparet tempore Caroli-magni baptifmum non 
folum in Pafchate & Pcntecofte celebratum fuilfe, fed etiam 
in Epiphania : quod alias demonftravimus ex antiquiffimo 
Sacramentorum libro monafterii Gcllonenfis ipfius tempore 
feripto. Yide lib. i. de antiquis ccdellx ritibus, capite i. 
art. i. 



Digitized by 


Google 



21 INSTRUCTIO PASTORALIS, 11 

Domino perpetuam optamus falutem. A inflantes quafdam necefiltates , quas fubter 
Cognofcatis , quia epiftola domni & fe- fignificaturi fumus , tria triduana jejunia ab 

reniflimi imperatoris noftri ad nos venit , omnibus nobis generaliter efle celebranda , 

quzreliAainprzfcntiamnoftram, ubi com- atque ab eo in quo vivimus, movemur & 

perimus, quia domnus nofterexiftimat nof- fumus auxilium efle quaerendum, a quo 

tram efle negligentiam , ut non adnuncic- 'quicquid juftc ac rationabiliter fides veftra, 

mus populum pleniter de oratione domi- fpes certa , feu caritas pcrfe&a poftulat , fine 

nica , ut fciant & fymbolum quod apoftoli dubio tempore congruo impetrat: ipfo Do- 

docuerunt : & domno noftro diffcum eft , mino dicente: Petite & dabitur vobis , qua* 

quia noftra pigritia fit, qui facerdotes fumus rite & invenietis , pulfate <jr aperietur vobis. 

in populo , & praedicare & docere populum Ipfa autem jejunia,ficut nobis omnibus vifum 

debemus , qualiter per redam fidem &ora- eft, hac difcrctione pofle fieri , domino lar- 

tionem & opus bonum ad caeleftia regna giente , congruenter impleta , fcilicct ut pri- 

pervenianti&ex ea parte credo quod veftra g mum xi. diebus poft feftivitatem S. Andrez 
aliquorum negligentia fit: propterea man- tranfadis , id eft m. idus, & idus Decembris, 

damus vobis atque conteftamur per tremen- & xvm calendas Januarii tali ratione fiat, ut 

dam omnipotentis majeftatem , ut negligen- omnes i vino&carnc his ui.dicbus abftincant 

tes de hac re amplius non exiftatis , fed ple- & ufque horam nonam jcjunent,excepto quae 

niter cum omni Audio & omni diligentia, aut aetas aut infirmitas non permittit, qui 


ut unufquifquc veftrum ad fuam bafilicam 
Vel in quantafcumque bafilicas miflarum fo- 
Icmnia celebrat , praedicare & commonere 
unufquifquc juxta modum capacitatis fuae 
faciat de praecepto Dei omnipotentis , & ver- 
bo domni noftri imperatoris fui & parvitatis 
noftrae, quia tantum pondus nobis fupra- 
pofitum inter vos partire debemus, ut unuf- 
quifque orationem Dominicam , id eft Pater 
no(ler qui ett in coelis & reliqua quae fequun- 
tur, & fymbolum ficut docuerunt fandi 
apoftoli difeere, & in memoriam retinere 
Audeat & ore proferre, quia fine fide im- 
poflibile eft placere Deo , & opus bonum, 
& adnuncietis populo, quia haec eft arma, 
unde fe contra diabolum defenfare debet , 
& adverfum generis humani inimicum pu- 
gnare debent. Hzc eft arma fpiritalis , in qua 
vincitur diabolus, & gaudent de vidoria illi 
qui cum ifta arma pugnant, id eft redam 
credulitatem , fidem , & rationem & opus 
bonum fufliciant ifta* vobos. Ceterum fi vos 
aliquando de ifta adnunciatione negligentes 
critis, arcius & diftindius vos diftringere 
debemus. 

CAROLI MAGNI EDICTUM, 

Quo jejunium pro neceffitatibus publicis 
maxime pro fame , pefte & bello indicitur. 

Ex eodem mf. 

I N nomine Patris & Filii & Spirtus-Sandi. 

Carolus fereniffimus auguftus a Deo 
coronatus ,G ha£rbaldo epifeopo , cum 
univerfis tibi omnipotente Deo & noftra or- 
dinatione commiflis in Domino falutem. 

Notum fit diledioni veftrz , quia nos cum 
fidelibus noftris tam fpiritualibus , quam fz- 
cularibus tradantes , cum confenfu & pari 
confilio invenimus neceflarium , & propter 

( 0) Id e/i vobis. 

{ b ) f. orationibus. 

(#) Hinc patet illicitum fuifle jejunantibus extra tempus 
tcfe&ionis bibete i unde colliges quam coeco illi labotant 


tamen fecundhm fuam qualitatem vel vitz 
fuz profeffionem , aut ^rationibus fatis , aut [£] 
elcemofynis congruis id ipfum fccundhm 
confilium magiftrorum reddmere Audeat, 
quod jejunando & abftinendo complere 
non valet. Hora autem nona omnes gene- 
raliter ad ecclcfias vicinas , ubi eis denun- 
tiatur, devota mente occurrant , & fi hora vel 
locus permiferit , aliquo fpatiofo loco leta- 
nia procedant, atque pfallendo ecclefiam in- 
trantes , cum omni devotione mifiam au- 
diant. Qua fubada , unufquifque domum 
redeat , & ftatutis cibis corpori fatisfaciat , 
non ad voluntatem , fed ad neccflitatcm ac 
fobrietatem. Similiter quoque monemus 
unumquemque, ut eleemofynam faciant fe- 
cundum quod commodum fubftanciz fuz 
permiferit, & mentis devotio Domino infi- 
pirante fuaferit j & unufquifque prelbytcro- 
rum mifiam cantet, &• alterius ordinis cle- 
ricus vel monachus, five Deo facrata, qui 
pfalmos didicit, l. pfalmum fimiliter can- 
tet. Opera autem ea his diebus operare per- 
mittimus, quz nec ad ecclefiam venire im- 
pediant, nec ante ftatutam horam mandu- 
cate, aut (r) bibere cogant. Duo quoque 
cetera triduana jejunia his diebus pari ratione 
per omnia erunt celebranda, unum poft 
Theophaniam vu. idus, & iv. idus, & 11. 
idus Januarii. Aliud vero poft Septuagefi- 
mam , 11. idus Februarii , & xv. calendas 
Martii, & iv. calendas Martii. Necefiltates 
vAo quas fupra nos di&uros efle promifi- 
mus inter ceteras, quas tamen hac vice com- 
memorare neceflarius diximus, hzc funt. 
Denique compertum habemus per fideles 
noftros, qui nobis de lingulis regni noftri 
partibus hzc nuntiaverunt , quod infolito 
more, & ultra confuetum ubique terrz fte- 
rclitas efle & famis periculum imminere 
videtur. Aeris etiam intemperies frugibus 

errore , qui liquidum non frangere jejunium docent, maxi- 
me li de vino agatur aut alio potu confortativo & nutrien- 
te. Certe jejunantes hic etiam in refectione a yiuo abftinere 
jubentur. 


Digitized by UjOoq le 


3.3 GHAERBERTI EPISCOPI LEODIENSIS 


valde contraria ; peftilentia quoque per lo- . 
ea & pagorum gentium circa marcas nofi 
tras fedentia bella continua, multa praeterea 
quae & nunc enumerare longum eft, & no- 
bis experimentum poliunt effe notiffima , fi 
recordare volumus, qualia incommoda fin-‘ 
gulis diebus propter merita noftra fentia- 
mus , certiffimeque ab his exterioribus col- 
ligere polTumus, nos per omnia Domino 
non placere interius , qui tanta mala com- 
pellimur tolerare exterius. Quamobrem bo- 
num nobis omnino videtur , ut unufquifque 
noftrum cor fuum humiliare in veritate ftu- 
deat, & in quocumque loco, five adu, live 
cogitatu fe Deum offendiffe deprehenderit, 
poenitendo tergat, flendo dolcat, & femet- 
ipfum in quantum ipfo largiente poteft ab 
his malis in futurum cavendo cuftodiat , & 
harc debet cfle praemiflae orationis intentio, 
ut omnipotens Deus , qui non folum fada, 
verum etiam antequam fiant omnia novit, 
corda noftra compungat, & nos fibi fuppli- 
ces atque fubjcdos in vefa humilitate fa- 
ciat, & unumquemque rtoftrum ab obfer- 
vantia mandatorum fuorum , depullo k no- 
bis omni errore , convertat , mifereaturquc, 
five k nobis mala repellendo, live bona qui- 
bus indigni fumus tribuendo, ficut ipfe no- 
vit nos indigere, & tribuat ut in membris 
fuis , id eft in corpore fandae ccclefiae nu- 
merari mercamur, quam pacificare , adunare, 
& regere , atque ab omni malo protegere 
dignetur , nobis etiam in illa unitate com- 
prehenlis, qui ut gratiam illius promereri 
poffimus > haec jejunia atque has orationes 
ab omnibus vobis generaliter fieri decrevi- 
mus. Hanc quoque epiftolam relegentes fe- 
cundum tibi a Deo datam fapientiam coram 
omnibus diligenter relege , & tradere facias : 
ita ut omnes intelligant , pro qua neccflita- 
te hxc agenda funt , & unufquifque veftrum 
per fingulas ecclcfias baptifmales dirigite, 
& bonos interpretes mittite , qui omnia tra- 
dant, ficut fuperius diximus. Nam & per 
fingula monafteria infra parochia tua ita 
facias. 

CAPITULA. 

I. |-\ Rimitus ergo qua? chtiftianae legis 
£ adverfa funt, ea praeponimus , fci- 

licet qui orationem dominicam & fymbo- 
lum fidei chriftianitatis memoriter non te- 
nent , neque didicere volunt , eos notate, & 
ad prxfeptiam noftram veniant, feu majores- 
feu minores , five nobiles , five ignobiles om- 
nes generaliter ante veniant, & dicant oratio- 
nem dominicam & fymbolum apoftolorum j 
ubi catholica? fidei plenitudo continetur:quia 
impoflibile eft fine fide placere Deo. 

II. Ut fic fidem unufcujufque opera fe- 
quantur. 

III. Ut fi patrini vel matrinar, qui in- 
fantes de fonte fufeipiunt, five mafculos five 


feminas , fi ipfum fymbolum & orationem 
dominicam fciun t,& filios & filias fpiritua- 
les quos & quas de fonte fufeeperunt , ple- 
niter inftrudos habeant de fide, de qua pro 
cis fidejulfores extiterunt. 

IV. Si omnes fecundum legem Domi- 
ni five nobiles five innobiles uxores legiti- 
me fortitas habent , non uxores ab aliis di- 
miflas, non Deo facratas , non anes, non 
raptis & contra parentum voluntatem ha- 
bentibus, non parentum neque propinqui- 
tatis alicujus adfinitate conjundis, id eft pri- 
mum non matris inceftor , non fororis , non 
matertera?, id eft matris fororis, non amittx id 
eft fororis patris, non privigna?,ideft filiaftram, 
non fratris uxorem , non abunculi uxorem , 
non nepotis uxorem , non quis patris uxo- 
rem cocubito inlicito violet , non confobri- 
nam , id eft in tertiam generationem , vel 
de una in tertia , de alia in quarta , vel am- 
babus in quartam generationem.Una lex five 
de viro five de femina in iftis generationibus 
conjundis, five aliquam feminam quam fuus 
confobrinus autfobrinus in fecundam, aut 
tertiam , aut quartam generationem acce- 
pit, id eft aut in tertium articulum, vel in 
quartum fibi de una parte in tertiam, & de 
alia in quarta pertinentes fuerunt poft obi- 
tum defundi propinqui ejus uxorem illius 
accipere non poteft. 

V. Ut inquiratur ab omnibus in parochia 
noftra conftitutis , fi dies dominicus fecun- 
dum fuam venerationem veneratur & coli- 
tur , ut nullus homo opera fervile in die ifto 
fando faciat. Quod fi fecit , ante nos veniat, 
& in prxfentia noftra rationem deducat , fi 
fua praefumptuofitate aut cupiditate alicujus 
rei adquirendum hoc opus fervile fecit, aut 
fui Domini jufiionem. 

V I. Si feftivitates fandorum , qui prardi- 
cantur ab epifcopo& prefby teris, quas co- 
lere. debent & feriatos habere , fi cuftodian- 
tur , an non ; & qui eas feftivitates in con- 
temto habet, & ad miftam venire defpicit, 
& operatur in illis diebus. 

VII. Si legitima jejunia per quatuor tem- 
pora celebrantur ab omnibus , & jejunent. 

V I I I. Si didum jejunium propter ali- 
quam neceflitatem denuntiatum quis infrin- 
gere aufus fuit , & non fecundum quod ei 
denuntiatum fuit a prefby tero ccclefiae , vel 
a comite & decanis, ut hoc fciamus , & ante 
nos veniant. 

IX. Ut quifquis decimas pleniter non 
dedit de fua conlaboratione , ut exinde ante 

, nos rationes deducat , five nobiles five fer- 
vientes , & unufquifque five epifeopus , five 
abba, five comes, five vaflus dominicus , 
flve qui proprietate fua habent, omnes fuam 
familiam ante nos habeant in locis ubi per 
epiftolam noftram denuntiamus , fi ita pofi 
fibile fuerit. 

X. Ut inquirantur fortilegi & aurufpiccs* 

3C 


Digitized by LjOOQie 


a* INSTRUCTIO PASTORALIS, 26 

& qui mcnfcs & tempora obfervent, & qui A mationem , ubi feptiformis gratia Sandi Spi- 
omnia obfervant, & ita fiiaderia circa coi- ritus datur, fi quis in tali conjugium, aut 
Ium portant, nefeimus quibus Verbis feriptis adulterium mifcuerit, ante nos venire fa- 

& veneficiis, id eft quar mulieres potiones ali- ciatis : & quia dicitis , quia inulta erga re- 

quas donent , ut partes excutiant , & aliquas ligionem chriftianitatis apud pagenfes vcftros 

divinationes faciunt, Se pro hoc ut a mari- geruntur, in quantum recordare potuimus , 
tis luis majorem amorem habeant. Omnes in his capitulis commemoravimus modo, 
malificos ante nos , de qualibufeumque eau- quia Domino Deo auxiliante domini noftri 

fis blafphemantur , ante nos adducere facia- imperatoris licentia , prxfcnrem me oftendo 
tis , ut caufa eorum ante nos difeutiatur. ad omnia emendanda , Sc in his caufis qux 
X I. De homicidis & perjuriis , id efi qui in prxfatis capitulis denuntiantur , & in cete- 
homicidia egerunt , & de perjuriis reproba- ris in quibus ante me proferuntur, 
ti funt , Sc poenitentiam non egerunt , neque 
agunt, ut ipfi ante nos veniant, & fi con- g 

feffi fuerunt , quod poenitentiam exinde ao- HJLC SUNT CAPITULA 
cipiflent z prelbytcris , dicant qualem poeni- Ex divinarum feripturarum feripta , qux 
tentiam agant , & qui preibyteri fuerunt , qui eledi faccrdotes cuftodienda atque 

COs dijudicaffent de furtis,aut de perjuriis, aut adimplenda cenfuerunt. 

de homicidiis, quas in quibufeumque pecca- 


verunt. 

XII. Si alicubi in noftra parochia locus 
talis efi, aut ad fontes, aut arbores, aut ad 
petras, fi aliqui fiulti ibi vota faciant aut 
«bfervent pro aliquam fanitatem aut deuo- 
tionem aliquam , ut illos nobis notos facia- 
tis, & ante nos adducite, Sc fi alia loca, in- 
fra nofiram parochiam innotefeere faciatis, 
& iterum cultores, Sc vota oblationum. 1 

XI II. Ut fi prefbyteri aliqui infra nofira 
parochia recepti funt, non a nobis ordinati, 
neque ab antecefioribus noftris, fi aliquis 
cos receptos habet ad fuam bafilicam , ante 
nos eos venire faciat quicumque eos ha- 
buerit. 

XIV. De prefbyteris qui infra noftra pa- 
rochia conftituti funt, qualiter fe habent. Si 
infra fuum officium fe continent fecundum 
Canofiicam audoritatem & admonitionem 
nofiram aut non , vel quale teftimonium in- 
ter eos habent, id efi in populo, aut bo- 
nam famam aut malam. Et fi bona eft fama, 
denuntietur, Sc fciatur omnibus. Et fi mala 
efi fama , depublicetur ab omnibus , non per 
invidiam , neque per alicujus mala perfua- 
fione , fcd cx veritate proferendum. 

XV. Admonendum eft, ut inquiratur, 
quod dici nefas eft , eos qui incontinentes 
Sc per maximam libidinem fe circumferen- 
tes , etiam cum quadrupedibus mifcentur , 
fi aliquis talem hominem habuerit aut pa- 
llorem , aut qualifeumque fit , qui in hoc 
crimine inventus probatus fuerit , ante nos 
adducatur. 

XIV. De his qui commatres habent ad 
conjugium , de fonte vel facro chtifmate ab 
epifeopo confignatum, id eft de confirma- 
tione ; fi publice eas habent , aut fi adulte- 
ratur i fimilitex de filiolis quifquis eas de fon- 
te fufeepit, Sc cum ea adulteravit, vel ad 
manum epifeopi eam tenuerit , & poftea in 
conjugium eam accepit, adulteravit. 

XVII. Si quis vir filiaftum aut filiaftram 
ad manum epifeopi tenuit, id eft ad confir- 
Vetfcript. & mw, ampl. Colle tf. Tom . YU. 


I. T t T unufquifque facerdos ecdefiam 
U fuam cum omni diligentia xdifi- 

cet, & reliquias fandorum cum fummo Au- 
dio vigiliarum nodis & divinis officiis con- 
fervet. 

I I. Ut omnes facerdotes horis competen- 
tibus diei & nodis fuarum fonent ecciefia- 
rum figna,& facratunc Deo celebrent of-*- 

Z ficia , Sc populos erudiant quomodo , aut 
quibus Deus adorandus eft horis. 

III. Ut omnibus feftis diebus & domi- 
nicis unufquifque facerdos evangelium Chri- 
fli populo prxdicet. 

I V. Uc unufquifque facerdos eundos fi 1 - 
bi pertinentes erudiat, ut fciant qualiter de- 
cimas totius facultatis ecclefiis divinis de- 
bite offerant. 

V. Ut ipfi facerdotes populi fufeipianc 
decimas ,& nomina eorum & quxcumquO 
dederint feripta habeant, Sc fecundum au- 
toritatem canonicam coram tcftibus divi- 

q dant, & ad ornamentum ecclefix primani 
eligant partem , fecunda autem ad ufum pau- 
perum adque peregrinorum per eorum ma- 
nus mifericorditer cum omni humilitate dif* 
penfant. Tertiam vero partem fibimctipGs 
foli facerdotes refervant. 

V I. Ut unufquifque facerdos orationem 
dominicam & fymbolum populo fibi com- 
miffo curiofe infinuent , ac totius religionis 
ftudium & chriftianitatis cultum eorum meri*- 
tibus oftendant. 

VII. Ut eundi facerdotes precibus afli- 
duis pro vita Sc imperio domni imperatoris 

E Sc filiorum ac filiarum falute orent. 

VIII. Ut unufquifque facerdos quotidia- 
nis adfiftat orationibus pro pontifice cujus 
gubernatur regimine. 

IX. Ut nullus facerdos in dbmibus vel 
aliis locis , nifi in ecclefiis Deo dicatis cele- 
brate miffas audeat. 

X. Ut eundis focerdotibus jus & tempus 
baptifmatis temporibus congruis fecundum 


Digitized by LjOOQie 


i 7 GHAERBERTI EPISC. LEOD. INSTRUCTIO PASTORALIS. 

canonicam inftituiionem cautiffimc obfcc- A XXIV. De fpiritalilms jtUelit. 

Deinde praecipimus , ut unufquifquc com- 
patcr vel proximi fpiritalcs filios fuos catho- 
lice inftruant. 


vetur. 

XI. Ut omnes facerdotes quibufcumque 
horis omnibus indigentibus baptifmum in- 
firnSitatis caufa diligentifllme tribuant. 

X I I. Ut nullus prelbyter facrum officium, 
fi Ve baptifmale facramentum, aut aliquid 
bonorum (piritalium, pro aliquo precio ven- 
dere praefpmat , ne vendentes & ementes 
in templo columbas imitentur , ut pro his 
quae adepti funt , gratia divina non pretia 
concupifcant terrena, fed folura regni coe- 
leftis gloriam promereantur accipere 


XXV. De /acer dotibus. 

Ut juxta apoftoli vocem irreprehcnfibiles 
fint & moribus ornati, & nequaquam tur- 
pibus lucris deferviant juxta illud quod ait 
fcriptura : nemo militans Deo implicat fe ne- 
gotiis fac alaribus , ut ei placeat cui fe probavit > 
& a turpibus lucris & ufuris non folum ipli 


. 1 v> — £ — — — — — 

XIII. Ut nullus prelbyter afedc propria g abftineant, verum etiam plebes fibi fubdi- 
fandsccclefiaefub cujus titulo ordinatus fuit, tas abftinere inftruant. 

• • . #. i . . 


ammonitionis caufa ad alienam pergat ec- 
clefiam , fed in eadem devotus ufque ad vi- 
tae permaneat exitum. 

XIV. Ut nullus ex facerdotum nume- 
ro ebrietatis (a) initium nutriet, nec alios 
cogat per fuam juffionem inebriari. 

X V. Ut nullus facerdos extranearum mu- 
lierum habeat familiaritatem, nec in fua 
■do mu , in qua ipfe habitat , nullam mulierem 
umquam permittat habitare. 

XVI. Nulli facerdotum liceat fidejuffo- 
rum efie , neque derelida propria lege , ad 
fiecularia judicia accedere praefumat. 

XVII. Nemo ex facerdotum numero ar- 
ma pugnantium umquam portat , nec li- 
tem contra proximum ullam exciter. 

XVIII. Ut nullus prelbyter edendi aut 
bibendi caufa ingrediatur in tabernis. 

XIX. Ut nullus facerdos quicquamcum 
juramento juret > fed fimplicitcr cum puri- 
tate & veritate omnia dicat. 

X X. Ut eundi facerdotes omnibus illis 
confitentibus eorum crimina , dignam poe- 
nitentiam cum fumma vigilantia jpfis in- 
dicant, & omnibus infirmis ante exitum 


XXVI. De inteftuofis. 

Ut inceftuofi juxta canonicam fententiam 
poenitentia multentur. Qui vero decimas 
poft crebras admonitiones & praedicationes 
facerdotum dare neglexerint , excommuni- 
centur. Juramento vero eos conftringi no- 
lumus. 

XXVII. De difcretione in corporis & 
fanguinis Domini perceptione. 

Cavendum eft enim , 'ne fi nimium in lon- 
gum differatur, ad perniciem animae perti- 
neat , dicente Domino : nift manducaveritis 
carnem filii hominis, & biberitis ejus jangui- 
nem , non habebitis vitam in vobis. S! ve- 
ro indiferete accipiatur, timendum eft illud 
quod ait apoftolus : £)ui manducat & bibit 
indigne , 'judicium fibi manducat & bibit. Jux- 
ta ergo apoftoli documentum,probare fe de- 
bet homo, & fic dc pane illo manducare, 
& de calice bibere , ut videlicet abftinens 
fe aliquot diebus ab operibus carnis, & pu- 
rificans corpus animamque fuam , praepares 
fe ad percipiendum tantum facramentum , 


vitae viaticum & communionem corporis exemplo David, qui nili fe confeffus fuiffet 
Chrifti mifericotditer tribuant. U abftinuiffe fe ab opere conjugali ab heri , & 

VV T T t n t. J* • ~ 


XXI. Ut fecundum diffinitionem fanc- 
torum patrum , fi quis infirmatur , a facer- 
dotibus oleo fandificato cum orationibus 
diligenter unguatur. 

XXII. De nonis & decimis . 

Volumus atque jubemus, ut dc omni 
conlaboratu, & dc vino, & fceno fideliter 
& plenitcr ab omnibus nona & decima per- 
folvatur. De nutrimine vero pro decima fi- 
cut hadenus confuetudo fuit ab omnibus 
obfervetur. Si quis tamen epifeoporum fue- E 
fit, qui argentum pro hoc accipere velit» 
-in lua maneat potcftatc. 

XX III. De antiquis ecclefiis, ut non 

rem fuam habeant. 

Ut nec decimis nec alus poffeffionibus pri- 
ventur , ita ut oratoriis tribuatur, 

(«J /. Titium. 


nudius tertius, nequaquam panes propofi- 
tionis a facerdote acccpiffet. 

IN NOMINE 

SANCTA TRINITATIS 

Incipiunt judicia faccrdotalia de diverfis . 
criminibus ex canonica audoritate 
fumpta. 

Ex tnf. Andaginenfis monafierii S. Hubertb 
in Arduenna. 

E homicidio voluntarie fado. 


II. D Dc homicidio cafu. 

III. De confcnfu homicidii. 

IV. De fornicatione. 

V. De confcnfu fornicationis. 

VI. De perjurio. 

VII. De coado aut nefeiente perjurio 
fado. 

VIII. De furto. 


Digitized by 


Google 


K. De aduiSa ICIA SACERE) OTALIA DE CRIMINIBUS. 

Zt mel vel oleo ^ 


, X. De maleficiis. 

XI. De amore inlicito.’ 

XH. De meretricibus. 

i4“ nt De dcricis ,ui u “ r “ P ra P'“ «• 

XIV. De fan&emonialibus. 

Yvr' Sf concu pifcentia inlicite. 
fXj; Defe P u ltura violata. 

XVII. De libidine. 

XVIII. De Euchariflia. 

' '5* De infantibus oppreffis. 
xx - De maleficiis. 

rit XXI * Si quis membrum fuum truncave. 
XXII. De ufuris. 

S": s:s^: cpiapaum - 

XXV. De ariolis. 

XXVI. De iracmidia. 

YY\mr D * cc ' eris vitiis. 

XXVIII. De ebriofis. 

t? C forte fan ^°rum. 
xxx - De voto ad fontes 

YY^r Dc d * moniaci S. 

XYYm ? to vel monachis. 

XXXIII. De falfitatc. 

caveri? 7 ’ Si qUiS CUm quad ^Pedia forni- ( 

vulo XXV ‘ DC C3lendis J 3nuarii & de cer- 

Sr D n ffiatllCmaticis ' 

XXXVII. De abortu 

XXXVIII. De raptu. 

ferS.™ ® parentibus honorem non 
Sl.^te h „dm" Cm " Pt ‘ VaVCrit - 

yHJ; De hiationibus. 

Xr IV ? C miniftcrio ecclefi*. 
muherem. ^ obtreaaveri ‘ Pellam aut 

YT VM DC rC P Udiata - 

buslaverit. & qUlS “ balnco cu m mulieri 

XLlx n n DC finodochiis & decimis. 

Dc conjugatis. 

ij De q fiL lnfa ?r m Senti,cm occid erir. 

D C e C ro. V " r,! ''' Ip0enitt ” tib " ! - 
' LVl fecundls nuptiis. 

■ LVir n! P ° tionibusmulieru m. 

LVIII. sVa°nk V f fati0ne V ! ci& mulieris, 
animalibus. or mcaverit cum mundis 

Depifce. 

tum. ‘ De idoli s immolatum &coinquina- 


D 


Tluu aut m r 

q uid immundum ceciderit. 

XXII. Decaufafacerdotum. 
commiftrit, decem ann - hoiMici dium 

mone privatu, 

monio facerdotis rcconcifietu^^™ 
mum accipiat. letur » & teftimo- 

id S !lTyZ° cafu ***. 

III c; „ ■ i * ‘jmnque annis poenitear 
fenferit, & fakmTedt^emcm"' 11101 C ° n ' 

Dc fornicatione. 

fecerunt . decenTan^ 6 ™ ® cut P °d°nricar 

curi aIiXr«. & ”" m ' 

De ccrl fi”f u fornicationis. 

tam I»™ de omnibus colpt 8C ‘“ r - 
- De perjuriis. 

De coactu aut neficiens. 

, VII. Qui vero coactus aut nefeiens nm 
PC *' CaraiC > “ ib “ «"e 
De furtu . 

ferali’ 5 quis /nrtum capitalem commi- 
ierit, id eft quadrupedia vel cafas • 

&quicumquc majofem toS 

redd™ a ” D,S P “ n,Icat ' dc quod furatum cft 
De adulterio . 


IX. Si qui s adulterium commiferit id 

5r 

“af°Ouod7T' & 

& mulier® vel Sfa”'^^'" 11 * ptCniKi,n 
feri,, fimiii idtif u ’r 

niremiam , u^firpra f actiphm Thntum^illi 

bue“„r dC Q S7 

fata virof d fl CUm Vl ' gine non defpon- 
tear m f ° r " ,caverit ’ quinque annis pani- 
teat , monachus vero vel confenfor . . P . 

2)r maleficiis. 

X. Si quis maleficio fuo aliquem perdide- 


Digitized by 


Google 


, . TUDICIA SACERDQTALIA DE CRIMINIBUS. §* 

'*> ftptcm annis poeniteat, & elccmofynas “” lcg e nt ja m obprelfcrit!v. 

«nultas faciat. 


De amore intuito. 

XI. iSi quis pro amore maleficus fuerit, 
& neminem perdiderit , unum annum in 
pane & aqua poeniteat : monachus vero V. 
maxime fi per hoc mulieris partum decepe- 
rit , unufquifque tribus annis augeatur , ne 
homicidii reus’fit. 


ebrietatem aut neglegentiam obpreflerit,v. 
annis poeniteat. 

De maleficis . 

XX. Si quis maleficus immiffor tempe- 
ftatis fuerit, vei reliqua, feptem annis poe- 
niteat. 

Si quis membrum fuum truncaverit. 

XXI. Si quis quodlibet membrum volun- 
tarie fibi truncaverit , tribus annis poeniteat, 
&ad faccrdotium nonacccdat. 


De meretricibus. 

XII. Si quis fornicaverit cum his femi- 
nis, qui cum aliis fornicavcrunt & virgini- u furis. 

tatem amiferunt , vel viduis , tribus annis 

poeniteat : monachus vero feptem. XXII. Si quis ufuras undecumque exci* 

De clericis qui uxores relinquunt. cuerit, tribus annis poeniteat; ficlencuseft; 

“ 4 ad facros ordines non perveniat ; fi diaconuu 

XIII. Si quis clericus uxorem propriam * ut prefbyter, proprio honore privetur, 
relinquerit, & gradu honoris exceperit, po- 


* j vv p*- — — - 1 * 

fteaque eam iterum agnoverit , fciat fc adul- 
terium perpetraffe, honore fuo privetur, & 
diebus vitae fuae poeniteat ; & pro humani- 
tatis caufam,fi bene egerit, poft annos vh» 
communionem percipiat. 

De fanttemonidlibus. 

XIV. Si q ua puella fe Deo voverit defer- £ 
Vire , & mutato habitu feculari maritum du- 
xerit, communione privetur, & a viro fe- 
paretur ; agat poenitentiam viro ultra non 
focietut. Si vero confecrata fuerit, fimiliter, 


De oppreffione pauperum. 

XXIII. Si quis per poteftatem aut qu<R 
libet ingenio vel malo ordine res alienas tu- 
lerit aut invaferit, tribus annis poeniteat, &j 
res male oblatas perdat, & eleemofynas fa- 
ciat. 

De facrilegio. 

XXIV. Si quis facrilegium fecerit, ideff 
quod arufpices vocant. Si ad fontes vel ad 
cancellos in quadruvio , vel ad arbores vo-; 
ta reddiderit, aut facrificium obtulerit, auc 


lUVJLClfcti. oa » u w wuilivu a ta iuwi». , ta rCuUlUCril , dUl xacillU-luiii uuiuiliiu , auw 

quia feriptum cft : Vovete & reddite Domino ( divinos dc qualibet caufa interrogaverit , aut 

Deo veftro. Qui vero cum eifdem fornica- p et aVe s aut quocumque malo ingenio au- 
veric , ita poenitet ficut ille qui cum defpon- guriaverit , quinque annos poeniteat , & e-’ 
feta aut uxore alterius fornicaverit. 


leemofynam. 


De eoncupifcentia inlicito. 

XV. Si quis prefbyter concupifcentiam 
vel libidinem per feipfum fornicaverit , uno 
anno poeniteat. 

De fepultura. 

XVI. Si quis fepukrum violatus fuerit, 
quinque annis poeniteat. 

De libidine. 

XVII. Si quis concupifcit mulierem , & 
non poteft cum ea peccare , aut illa non vult 
eum fufeipere, anno integro poeniteat. Mo- 
naoius in. 

De Eucharifiii. 

XVIII. Si quis Euchariftiam , id efi: com- 
munionem corporis &fanguinis Domini ne- 
glexerit, aut exinde perdiderit, anno uno 
poeniteat. Quod fi per ebrietatem aut vo- 
racitatem ilium vomuerit, tribus quadrage- 
fimis in pane & aqua poeniteat. Si vero per 
infirmitatem , hebdomada una. 

De infantibus oppr effis. 

XIX. Si quis cum uxore fua infantem op- 


De arhlis. 

XXV. Si quis atiolos, id efi fortilegos i 
praedicatores vel herbarios veneraverit, auc 
fecutus fuerit , tribus annis poeniteat & elec-j 
mofynas faciat. 

De iracundia. 

XXVI. Si quis alium per iracundiam per 3 
cuITerit, & fanguinem fuderit, fi clericus aut 
laicus efi , xl. diebus in pane & aqua poeni- 
teat. Si diaconus aut prefbyter , menfes fex 
communione privetur, & in pane folo & 
aqua poeniteat , eo quod canonica au&ori- 
tas non iracundum , fed inreprcherifibilem, 
quaerit facerdotem. 

De ceteris vitiis. 

XXVII. Si quis cupidus aut fuperbus aut 
avatus, aut fratrem fuum odio habens, vel 
dstmonia quae hisfimiliafunt,vel detra&io- 
nes habuerit , clericus vel laicus tribus an- 
nis poeniteat , fi prefbyter vel diaconus , 
communione privetur , & fi emendati fue- 
rint per gratiam Dei , poft quinquennium 
communionem percipiant. 


Digitized by t^ooQie 


33 


JUDICIA SACERDOTALIA DE CRIMINIBUS. u 

XXVIII. Si «* affidue ebtiofa B, erft , ' tl’ 

4 trmA Ji — • • . . 1 ous annis poenitear * tti-* 


- 7 ™° aiuuiic eorxoius fuerit, 
fefpenditur a vino, dominicis diebus tan- 
tum percipiat vinum, ne ftomachus 'debili- 
tetur. Quod fi non adquieverit , tribus annis 
potmtaat & cotidianas clecmofynas faciat, 

I>e forte fandorum. 

XXIX. Si quis fortes^quas fandiorum con- 
tra rationem vocant, vel alias fortes habue- 
rint , vel per qualemcumque alium inge- 
mum fortitus Fuerit, vel vefteraverit , ?rfr> 
Oufe annis poeniteat. 

i>e voto ad fontes '. 

- ? XX \ Sl 4 uis ad fontes vota voverit, 
& folvent vel ciberit, anno uno poeniteat, 
quia & hoc facrilegium elh 

be dxmoniacis. 

Xkxi. Sl clericus vexatus fuerit a dzmo- 

r 11 " 18 pow l iteat ’ in «r audien- 
tes Iit, & ad facros ordines non adducatur 

wsfuerir C ? t nt> V" gratiam Dei Ubera- 
tus fuerit, fit in reliquis officiis ecclcfiafticis'. 

X)e voto vel monachis. 

, XXXH : Si quis votum voverit, aut mo- 
hluta“ S fUCtit, nuUatCnUs iitt- 

be falftate. 

XXXlri. Si quis faifitateni tommiferit 

in / Cripturis ’ aut in men- 
r» ponderibus, vn. annis pceni- 
teat. Qj,, autem vel confcnferit quinque an- 
nis poenitear. M H 

cum quadrupede for Meaverit. 

tnrw». .. 


*' qUi itibus honorem non fervant. 
matrem^’ Si qaiS inhonora Verit patrem atft 

poenitentiam agat. Quod fi per veniam 
tum redierit , aut dindug^S; 
m GOm ntunionem, aut ibidem ederlf 
St i ms hominem Captivaverit. 

be incendio . 

Si quis domum aut arcam n ,!,/ 
«■mque igne cremaverit , fublata vcT inccji* 
& omma refttta.t, * [ribus 

Palationibus. 

XLII. Si quis balationes ante etclefias far. 
«aorum fecerit, feu qui faciem fuam trl ns fot 
mavent in habitu mulieris aut ferarum c*. 

r; r ibu S habitu viri ’ cmcndati °nc poni- 
c Cita , tribus annis poehitear. ^ J 

be minijlerio ecclefu . 

XLIH ' Sl q uis de minifterio ecclefia* 
^udaverit, id eft Vafa ditaris, pillS vfl 
findonem fubtradlum vendiderit^ Jud* fi 1 
2 hS 2ftinjabi tur- Si facerdos rt.torLt 
ioae privetur, vn. annis poenitendam agat 

do ““- velfamiUarTS: 

liter , Sc fi pallas vel vela , & mortuos exinde 

Clericius 


vv - - - veto vel. monachus annis quinque Sf 

XXXIV. Si quis quadrupedia immunda 5l? r Vcl y Cnditis rcbus ' fcd ncc\d 'vela cc- 
fornlcavcrit} *v. annis poenitear. D qtllS “anus tergere prifumat. 

De cdendi * Januarii & cervulo. & ^ uisobtre ^verit fUtlldM aut Mulierem. 

* XXV : r S l quis in calendis Januarii cer- ? LlVl Si quls ob tre£hverit puellam aut 

v olam vel (a) vetolam obfervaverit quz de 1 " uliercm » P e &us vel turpitudinem earum 
P ictnanlit. tribu, anui poniditf. a . bnuta Pccnitcat.' 

XXXVI 

cf i; XXV1, Sl ,q uis mathematicus fuerit, id tetl & rms > ne 1»i obtrectaveritis. 

tulerit .auTdebacchantes' h ° minum * UXOre ? reximi & uxoris fu* febre , 
pceniteat: h f cCrJt ’ vu - ann « 1 *‘P'* aut confobrii *. J 


be abotfu. 


hrim^Ti' Si quis acce P erit uxorem confd- 
brim vel patrui, feu fotorem Uxoris, ami- 
tam vel hi.nMm ■ ■ , .. 


^ ii-u xororem uxoris, amii 

a. : XXXVn - si qua: mulier afeorfum fece- 2 «, Vd heptam ’ °mnimodo feparemuri 
tlt Voluntarie, x . ann os paniteat. E &qmnquc «nnispoeniteanr. 1 

be raptu. 

XXXVIII. Si quis virginem vel viduath 

In Januarii caltndis^beUuaidm , “ dos ctl, ni c otum , ijUi 
f es > l> u c illucque difcurlare ac vet . u arUm formas indurn- 

“^7“ “ "■ «fssst 

r . Scnpt. & Mon. ampl. ColleCt. Tom. VU. 


be irepudiatk. 

rJ™ S1 quis repudiatam duierit vufa 
rem , dbjiciatur a thoro conjugii , & agat 

fo^ntu X i "“‘.a"®' 1>at 1 rcs ' in hiijufmodi ludi oro- 

pnetobS ln COriim d ^«o^fo jejunia & liL* 


Digitized by t^ooQie 


?s JUDICIA SACERDOTALIA DE CRIMINIBUS. 3 6 


nitendam anno uno. Ipfe Dominus dixit : 
J$ui dimijfitm duxerit , adulter ut. 

Si quis in balneo cum mulieribus. 

XLVII. Si quis in balneo cum mulieri- 
bus fe lavare praefumferit, emendatione pol- 
licita , anno uno poenitear , & ulterius non 
prxfumat. 

De fynodochias vel decimas. 

' XLVI1I, Qui fynodochia pauperum admi- 
niftrant , decimas populi fufeipiunt > & fibi 
exinde vel fuis faecularibus lucris fedandum 
aliquid fubtraxerint , quafi dominicarum re- 
rum invafor, reus reftituatur, fub canonico 
reformetur, & agat poenitentiam annis tri- 
bus. Scriptum eft enim talem difpenfatorem 
Dominus quarit , qui fibi exinde nihil accipiat. 

De conjugatis. 

XLIX. Si quis cum propria uxore fua 
quadragefimorum diebus , vel feftivitatibus 
martyrum vel dominicis concubuerit , of- 
ferre non pcJflimt eo die , agant poeniten- 
tiam quadragefimas duas , & cotidianas ele- 
mofynas faciant. 

Si quis infantem gentilem occiderit. 

L. Si quis infantem gentilem obpreflTerit, 
tres annos poenitear. Si vero nolens , 11 . 

De filia vel forore ex facro fonte vel 
chrifmate fufeepta. 

LI. Si quis filium vel fororem ex facro 
[fi] fonte vel [a) chrifmate iri conjugio focia- 
verit, dividantur, & agant poenitentiam an- 
nis v. Si vero fornicaverit , vn. annis poe- 
niteat , unufquifqne exfilio proficifcant, 
& elcmofyna tradentur pro ipfis. 

De converfis & pernitentibus. 

LII. Qui vero poenitentiam agunt , & jam 
converfi funt a negotiis faecularibus & liti- ] 
bus , fe abftineant a concubitu mulierum . 
& mulieres a viris, ut nec retroada com- 
mittant, & a futuris fe cuftodiant. 

Deluttu mortuorum. 

L11I. Si quis fe laceraverit fuper mor- 
tuum fuum cum ferro aut ungulis, aut ca- 
pillos traxerit, aut veftimcnta fciderit, xl. 
diebus poeniteat. 

De pracantationibus. * 

LlV. Si quis praecantaverit ad fafeinum 
vel qualefeumque praecantationes, excepto 
fymbolum fandum aut orationem domini- 
cam , qui cantat & cui cantatur , tres qua- 
dragefimas in pane & aqua poeniteat. 

De fecundis nuptiis. 

LV. Licitum fit cuiquam viris & mulie- 
ri Id eft ex confirmatione, propter chtifma, quod ineo 
(aeramento confetcndo adhibetur , fic appellata. 


A ribus fecundas vel tertias nuptias facere, 
quia hoc apoftolica finit audoritas. Sed jc- 
> junct unufquifque hebdomadas tres , qui ve- 
ro quartas fecerit, jejunet hebomadas xxxrn. 

De potionibus mulierum. 

LVI. Si quis potiones acceperit. ut mulicf 
non concipiat , aut conceptos occiderit > 
aut vir femen effuderit a coitu mulieris ut 
non concipiat , ficut filii Judae fecerunt in 
Thamar , jejunet unufquifque annos x. , 

De converfatione viri & mulieris. 

LVII. Conjundi eo tempore cum con- 
B cubent, in ecclefia intrare non praefumene 
priufquam lavent corpora fua ; & quamquam 
.lavent, in fanda fandorum non intrent, 
fed fient in inferiore loco ccclefiar , nifi fep- 
timo aut odavo die 5 & fi aliter fecerint, qua- 
dragefimas tres in pane & aqua poeniteant. 

Si quis fornicaverit cum mundis animalibus . 

LVIII. Si quis fornicaverit cum mundis 
animalibus , xii. annis poeniteat. Sivero cle- 
ricus eft , ad facros ordines numquam ac- 
cedat. Si facerdos eft, anathematizetur, & 
frudus animalis , neque animal ullus come- 
dat , nec cum eodem animali animal maf- 
; culus concubat. 

De Pifce. 

LIX. Pifcis mortuus in flumine inventus 
non eft edendus , quia non eft venatio ho- 
minis. Si vero pifcando tritus fuerit, & ip- 
fa dic fuerit inventus , quia non efitat , man- 
ducetur. 

De idolis immolatum , vel coinquinatum 

LX. Si quis immolatum idolis comede- 
rit, annum integrum poeniteat. Si vero 
coinquinatum fanguine aut morticinum , 
vel fera captum, jejunet quadragefimis dua- 
bus in pane & aqua. 

Si in vino aut in meile , vel oleo aliquid 
immundum ceciderit. 

- LXI. Si in vino , in oleo , aut in meile 
avis munda ceciderit, fandificetur, & fu- 
matur. Si vero immunda avis , aur forix, 
foris projiciatur. Et fi quis exinde alicui 
vendiderit , anno uno poeniteat. Si vero in 
( b ) peteum ceciderit, evacuetur. Si vero [ b J 
homo in peteo mortuus fuerit, non exinde 
fumatur aqua. 

De caufa facer dotum. 

LXII. Si quis diaconus vel facerdos ca- 
pitalia crimina commiferit , five publicatus 
fuerit, five propria confcffionc, five mani- 
fefte, five in occulto, gradu honoris pri- 
vetur , & inter audientes fit , ecclefia enim 
inreprehenfibilem facerdotem quaerit. Ideo 

( b ) l. puteum. 


Digitized by UjOoq ie 


37 LIBELLUS DE REMEDIIS PECCATORUM, 38 

non folqm qui poft ordinationem fuammor- A unum & m, quadragefimas & legitimas fer 


talia qommifcrunt , fed etiamqui ante ordi- 
nationem Tuam , mortalia crimina ad mi fe- 
runt , rejiciendi funt: quia juxta: Pauli vo- 
cem , omnis fornicator , aut immundus , aut 
avarus , quod eft idolorum ferv itus , non habet 
hareditatem in regno chrifti & Dei. Ideo agat 
.poenitentiam fupplex adque fubmiffus eo 
die, nec offerre , nec communionem prx- 
/fumant. 

E x p l 1 c 1 T. 

LIBELLUS ANTIQ.UUS 
De remediis peccatorum. 

Ex mf Andaginenfs monaf/erii S. Buberti 
ante annos 800. exarato. 

D E remediis peccatorum pauciffima hxc 
qux fequuntur ex priorum monumen- 
jtis exccrpfimus, in quibus tunc omnibus 
non au&oritatc ccnforis , fed confilio potius 
compatientis ufi fumus,felcrtcr ammonentes 
do&um quemque facerdotem Chrifti, ut 
univerfis qux hic adnotata repperit, fexum, 
aetatem , conditionem , flatum , perfonam , 
ipfum quoque cor poenitentis curjofe dis- 
cernat ; & fecundum hxc, ut fibi vifum 
fuerit, (ingula quxque judicet, quibufdam 
namque cibis abftinendo, aliis eleemofynam 
dando, nonnullis fle&endo fxpius genua, 
five in cruce flando , aut aliud aliquid hu- 
jufmodi , quod ad purgationem peccatorum 
pertineat , faciendo. Plurimis univerfa haec 
agenda funt , neceffe eft errata corrigere , 
qux verfa in examine difereti debent pen- 
dere judices. 

De fornicationibus & de eorum f «nitentia. 
1 Adolcfccns fi cum virgine peccaverit, 


annum unum pceniteant. Si femel & fortui- D vefpetam. 
tbjlcvietur, & tamen unufquifque ad annum. 

Si intra xx. annos puella & adolefcens, m. xl. 

& ferias legitimas. Si propter hoc peccatum 
fervitio humano addidi funt , x l. dies ; fi 
nitens tantum & non coinquinatus , xx. die- 
bus. Si Judxa conftuprata , annum totum 
& dies jejuniorum in altero. Si ufque ad 
generationem filii , duos annos integros , & 
duos alios levius. Si & occiderit, annos tres 
& alios 111. levius. Si monachus laicam , tres 
annos , illa duos & legitimas ferias. Si mo- 
nacham laicus , duos annos & legitimas fe- 
rias, illa tres. Si ufque ad generatum filium, 
annos iv. Si & occiderit, vii. annos. Si mo- 
nachus cum monacha, iv. annos. Si quis va- 
cans uxorem alterius polluit, duos annos, 
fi uxoratus virginem , fimiliter , ita ut primo 
horum a fua contineat fi ei confenferit , alio- 
quin addatur modus pcenitentix. Si uxo- 
ratus uxorem alterius , m. annis poeniteat . 
primo horum a propria confentiente abfti- 
neant. Si uxoratus ancillam fuam , annum 


rias tribus menfibus, & a fua (e continens, 
illa fi invita paffa eft, xl. dies. Si confen- 
dens, m. xl. & legitimas ferias. Si adojef- 
ceqs fotorem fuam , y. annis. Si matrem > 
vii. annis , & quamdiu vixerit numquam fine 
continentia. 

z. Sodomitx quatuor apinis. Si in con- 
fqetudine fit annis vii. vel fi monachi , art- 
itis yu. Si inter femora, tres quadragefimas. 
Si parvulus vi oppreffus talia patitur, xl. dies, 
vclpfalmis, vel continentia caftigetur. Mu- 
lier qualicumque molimine aut fe ipfam, 
g aut cum altera fornicans , tres annps. Sandi- 
mpnialis cum fandimoniali per machinam, 
vii. annos. Qui cum pecude peccat, annum 
unum. Si monachus annos ii. 

3. Qui fxpc fornicatur laicus cum Luca,’ 
m. annos poeniteat. Sxpius ac negligentius, 
tanto magis & tempus addat & modum. 
Qux diutius fornicationi, perjurio, latroci- 
niis ceterifque flagitiis fqrvircr , annos viK 
poeniteat. 

4. Si mater cum filio fuo parvulo for- 
nicationem imitatur, annos u. & m. qua- 
dragefimas cum legitimis feriis , pueri fe 
invicem manibus inquinantes , dies xl. Ma- 

^ jores, dies c. Pueri fele inter femora for- 
didantes, diesc. Majores m. quadragefimas 
& legitimas ferias. Parvulus a majore puero 
oppreffus, feptimana, fi confenferit, dies xx. 
qui complexu feminx inlecebtofo velofculo 
polluitur, dies xxx. Qui conta&u ejus in- 
verecundo ejus ad carnem, tres menfes. Puec 
fe ipfum voluntate polluens , xxx. dies, Ju- 
venis , lx. Qui in turpiloquio polluitur ne- 
gligens, vu. dies. Qui in pugnatione cogi- 
tationis St naturx inquinatur nolens, per 
vu. dies quinquagenos pfalmos cantent, & 
quarta & fexta feria jejunent ad nonam vel 


5 . Qui in ccclefia confecrata nubunt , 
qui in ecclefia per fomnium polluitur ,tres 
dies poeniteat. 

6. Uxoratus contineat (a) xl. dies ante 
Pafcha vel natale Domini & omni domini- 
ca , & iv. & vi. feria , St a conceptione ma- 
nifefta ufque poft natam (b) fubolem , fi 
filius eft , dies xxx. filia xl. fed &* in tem- 
pore menftrui fanguinis , nam qui tunenup- 
ferit, xxx. dies poeniteat, qui dominica 
vi. dies, 

7. Si quis uxore fua retro nubit, xl. dies 
primo poeniteat > fi in tergo , iv. annis poe- 
niteat, quia (odomiticum fcelus eft. 

8. Parens cujus filius per ncgligentiam 
non baptizatus obiit , i. anno , St numquam 
fine aliqua poenitentia. Sifacerdos ad quem 
pertinebat vocatus venire neglexit, ipfc dam- 
nationem animx judicio epifeopi fui cafti- 

(a) Vide 11 lubet qux de contihentia conjugatorum dixi- 
mus in libro 1. de antiquis ecclcfix ritibus, cap. ?. art. it, 

(tj f. fui prolem reL fobolcm. 


M 

[*] 


Digitized by ^ooQie 


w Libellus ue remediis peccatorum» 4& 


get. Fed St omnibus licet fidelibus ubi forte 
morituros invenerint non baptizams, immo 
prcceptum cft animas eripere diabolo per 
baptiTma, id eft benedidta (impliciter aqua 
in nomine Domini •, baptizare illos in Ho- 
mine Patris , & Filii , & Spiritus- Sandi , in- 
tindos aut fuperfufos aqua : unde oportet eos 
qui poflunt fideles, monachos maxime j St 
fcientiirri habere baptizandi , & fi longius 
'F* ] alicubi exierint a ) cuchariftiam femper fe 1 - 
cum habere. 

$>. Qui oCciderit monachum aut clfcri- 
cum, arma relinquat & Deo ferviat, vel 
vii. annis poeniteat. Qui laicum odii medi- 
tatione vel poffidendae hsreditatis ejus , an- 
tiis Tv. Qui vindidam fratris annum unutfi 
& in fequentibus duobus quadragefimas ac 
legitimas ferias. Qui per iram fubitam & 
rixam , tres annos. Qui cafu , unum annum. 
Qui in bello publico, dies xl. quilibet ju- 
bente domino fuo fervus, xl?. Qui liberum 
jubente majore fuo innocentem , annum i. & 
fequentes duas quadragefimas & legitimas 
■ferias. Qui per rixam idu debilem vel de- 
formem hominem reddidit, impenfas in me- 
dicos, St maculae 'precium , & Opus ejus , do- 
nec fanctUr , reftituat, & dimidio anno poe- 
niteat. -SiVerO non habet unde reftituat hzc, 
atfno integro. 

i o. Qui ad feriendum hOmiriefli furrex6- 
lit volens eum occidere, tres feptimanas 
'poeniteat. Si clcticus fuerit, fex rtlcnfcs. Quod 
& fi vulneraverit , dies xl. Si idericus annum 
totum-» fed & pecuniam pro modo vulne- 
ris, licet lex non commendat, cui inflixit 
tribuat , ne lstfus fcandalizetur. 

11. Mulier partam fuum ante dies xfc. 
Tpontc perdens annum poeniteat. Si vero poft 
xl. dies-, tres annos. Si vero poftquam ani- 
matus fuerit, quafi t homicida , fed di flat 
multum utrum paupercula per difficultatem 
nutriendi» an fornicaria caufa fui fccleris 
‘celandi faciat. 

1 2. Qui perjurat fciens , compulfus a do- 
mino fuo, tres quadragefimas poeniteat St 
legitimis ferias. Qui fciens virtutem jura- 
menti vel perjurii, perjurat in manu epifeo- 
pi vel prcfbytcri , vel in altari, vel cruce 
confccrata , annum unum. Si autem in ma- 
nu hominis, apiid Graecos nihil eft. Quife- 
dacit nefeium perjuram pro noxio > qui & 
poftea perjurium fuum cognovit, annum 
Imum. 

X3. Qui manducat carnem Immundam, 
aut morticinam, aut dilaceratam a beftiis> 
*l. dies poeniteat. Si ncccffitate famis cogen- 
te, multo levius. 

14. Mus fi ceddeilt in liquorem , tolli- 
tur inde , & intcrafpergatur liquor ille aqua 

(m) Olim folebant viri pii, maxime monachi , cuchari- 
ftiam fecum in itinere portare, ut fibi adverfus varja peri- 
cula cflet prsefidio. Idem ufus hic praefcribicur , ut ii forte 
quem « nccelfitate baptizari in itinere contingat , habeant 
unde neophytum communicate poflint. 


A benedi&a. Si vero mortua fit, abjiciatur to- 
tus liquor, nec ab hominibus fumatur, five 
» lacjfive ccrvHia, Vel aliquid hujufmodi.Quod 
fi multus fit liquo t ille, in quo mus illa vel 
muftella incidens moritur , purgetur, & af- 
peTgatur aqua fanda, & fumatur, fi neceflc 
fit. Si aves ftefeorant ih quemcumque li- 
quorem, hujufmodi tollatur ftercus , & mum 
detur dbus aqua benedida, St fumatur. 

1 5 . Qui fanguinem nefeius cum foliva 
forbet v non ei nocet. Qui manducans fan- 
guine proprio polluitur , infeius non nocete 
Si autem fcit, poenitentiam agat juxta mo* 
dum pollutionis» 

B * - 

LIBELLUS ALTEk 

De remediis peccatorum. 

1 . t Nftltutio illa (anda , quae fiebat in die-‘ 
JL bus patrum noftrorum , redas vias 
numquam deferuit, qui inftitucrunt poeni- 
tentibus atque lugentibus fuas paffiones ac 
vitia ^medicamenta falutisj quia diverfitas 
culparum diverfitatem facit poenitentibus 
medicamentorum , vel adfunt medici cor**. 
q pdrum , diverfa medicamini vel potiones fo- 
lcnt facere contra diverfitatem infirmitatum,' 
Vel judices farcularium caufarum.Diverfa igi- 
tur judicia , qui boni funt St redi , penfanc 
atque tradant quomodo rede judicent, in-; 
ter miferos & divites , inter caufam & cau-; 
fam. Quanto magis, 6 facerdotes Dei, di- 
verfa medicamenta animarum invifibiliunt 
hominibus penfare St tradare oporteat , net 
per ftultum medicum vulnera animarum 
fiant pejora, propheta dicente : Computruc * 
runt & deterior overunt cicatrices mea a facie 
inftpientia mea. O ftulte medice , noli deci- 
pere animam tuam & illius , ne duplicent 
poenam accipias, vel feptuplam vel milltf- 
nam ! Audi Chriftum dicentem : Si caecas 
caecum duxerit , ambo cadunt in foveam. Sita 
non cogitas judicium meum , altet homo 
non audit i neque vidit qui me judicet. O ! 
non intelligitis , qu * Deus judex juftus Sc 
fortis vidit St audit , St in palam abfeondi- 
ta deducet. St reddet fecundum opera. £c 
item vere funt nonnulli coecorum canum fi- 
militudine Currentium ad cadavera mortuo^ 
rum , & corvorum volahtium > qui ad faccr- 
dotium vehuntur , non propter Deum > fed 
plus propter homines, & honorem terre- 
num inhiantes , coeci divina fapientia. De 
talibus dixit Gregorius Nazianzenus : Timeo, 
hoc quod canes adfe&antur officium paffo- 
rale, maxime cum in femetipfis nihil pa*» 
ftoralis praeparaverunt difciplinir. EZechiel 
namque ait : Va focet dotibus qui pafcebantfe * 
metipfis, & rion gregem : Ut bibebant y &la~ 
nis eorum operiebantur ; & quod crajjum fuit 
manducabant , quod frattum fuit non alliga - 
bant. Item Ezechiel ait ; Va facerdotibuS 


Digitized by 


Google 


LIBELLUS DE REMEDIIS PECCATORUM. 4* 


qui comedunt populi mei peccata , hoc cft fibi A 
eorum furaentes vi&imas , & non orantes 
pro cis , comedentes hoftias & non corripien- 
tes : qui ubimorituros homines audiunt , in- 
de gaudentes & przparant fc id praedam, 
quali corvi ad cadavera mortuorum. Nunc 
ergo , o fratres , qui voluerit foccrdotalem 
auctoritatem accipere, in primitus propter 
Deum cogitet, & praeparet arma ejus , an- 
tequam manus epifeopi tangeat capud , id 
eft pfalterium , legionarium, antiphonarium, 
miflalc , baptifterium , martyrologium in an- 
no circuli', ad praedicationem cum bonis 
operibus & compotum , ordo , hoc eft jus 
lacerdotum , poft autem fuum poenitentia- B 
lem, qui hoc ordine fecundum au&orita- 
tem canonum ordinatur , utdifcretiones om- 
nium caufarum inveftiges primitus , line qui- 
bus re&um judicium non poteft ftare , quia 
feriptum eft : In nulla re appareas indifere- 
tus, fed diftingue quid, ubi, qua de re, 
quando , qualiter debeas facere. Non om- 
nibus «rgo in una eademque libra pcnfan- 
dum eft, licet in uno confringantur vitio, 
fed diferetio fit in unoquoque eorum, hoc 
cft inter divitem & pauperem , liber , fervus , 
infans , puer , juvenis, adolefcens , aetate , fe- 
xu, hebes, gnarus, laicus, clericus , mona- 
vhus, epifeopus, prclbytcr, diaconus, fub- 
-diaconus, le&or in gradu vel fine, in con- 
jugio vel fine , peregrinus , virgo , femina , 
canonica vel fan&imonialis , debiles, infir- 
mi, fani. De qualitate peccatorum : conti- 
nens vel incontinens , voluntate vel cafu , 
in publico vel in abfeondito, quali com- 
pundione emendat, neceflitate vel volun- 
tate, loca & tempora difeernat. Hancinfti- 
turionem conlationum conftitucrunt SS. a- 
poftoli, deinde SS. patres, & fandus Penu- 
fius. Deinde canones fandorum patrum, 
deinde alii atque alii , ut Hieronymus , Au- 
guftinus , & Gregorius & Theodorus, ex quo- 
rum omnium ifta defcripGmus didis & fen- 
tentiis veraciter , ut falvi lint omnes , & non 
pufillanimcs , quia potentes potenter tor- 
menta patiuntur. Item in Gefulili Sidrach: 
Jn judicando efto mi fer icor s , pupillis ut pa- 
ter , & pro viro matri illorum. Item fandus 
Jacobus dicit : judicium fine mifericordia erit 
illi qui non facit mifer icor diam. Superexaltet 
autem mifericordia judicium , ut idem ipfe con- 
fequatur , ut S. Benedidus. Hoc eft qui ve- 
ram poenitentiam faciunt in jejunio , in fle- 
tu, in eleemofynis, in orationibus, & per- 
petrata iterum non faciunt, & li faciunt, ta- 
men non perfeverant in eis : quia Deus di- 
xit : Malum cogitafti , ignovi > malum dixi- 
fti , ignovi i malum fecifti , ignovi : perfe- 
verare in malum non ignofeo. Ergo quia 
perfeverant in malo non ignofee, fed judi- 
ca diftridum judicium fecundum canones , 
ut alii timorem habeant. 

a. Nunc igitur capitalia crimina ficutca- 
iyt. Script, & Mon. ampl. Colle ft.Tom. Vll , 


nones explicabo. Prima fuperbia i invidia , 
fornicatio , inanis gloria , ira longo tempo- 
re, triftitia, fieculi avaritia , ventris inglu- 
vies s & Auguftinus adjecit facrilegium , id 
eft facrarum terum furtum , & hod maxi- 
mum eft furtum , Vel idolothitis fervien- 
tem , id eft aufpiciis & reliqua. Deinde a- 
dulrerium , falfum teftinionium , furtum , 
rapina , ebrietas alfidiia , idololatria , molies 
fodomita , maledici , perjuri. Ifta funt ergo 
capitalia crimina qux S. Paulus & Auguftinus 
& alii fandi computaverunt Pro iftis oportet 
fieri eleemofynas largas , & longo tempore 
jejunium teneatur, id cft, ut alii judicant,' 
pro capitalibus , id eft adulteriis , homicidiis * 
perjuriis, fornicariis &fimilibus, laicus iv.! 
annis , clericus v. annis , fubdiaconus vi. an- 
nis, diaconus vii. annis , prcfbytfer x. an- 
nis , epifeopus xn. annis, fi confuetudine 
erat. De minoribus peccatis , id eft furtunn 
falfum teftimonium & fimilibus , laici uno 
anno , clerici 1 1 . fubdiaconi 1 1 1 . diaconi i v. 
prefbytcri v. epifeopus v 1 1 . annis. Item So- 
domitis, ft confuetudine erat, epifeopus xiv. 
annis, prefbycer xn. diaconus x. fubdiaco- 
nus vin. clericus Vi i. laicus v. monachus 
Ii fornicatum facit cum ancilla Dei.vn. an- 
nis ; fi cum puella, 1 1 1, annis. De parrici- 
diis & fratricidiis , quidam vi i. quidam xiv. 
id eft v 1 1. cum eis. De cupiditate ccterifque 
flagitiis , itemque cupidus , vel avarus , vei 
ebriofus , vel fuperbi , vel invidiofus , vel 
rapax, vel iracundia longa, velmalcdicu$> 
vel his (imilia quae enumerare longum eft, 
ni. annis poeniteat. Item fi clericus cum 
quadrupede fornicaverit , 1 1 . annis , fubdia- 
conus in. annis , diaconus v. annis , pres- 
byter vii. annis , epifeopus x. annis. Qui 
cum matre fornicaverit , xv. annis poeniteat s 
ficum filia veiforore, xi i. annis. Qui cum 
fratre naturali fornicaverit per commixtio- 
j nem carnis , ab omni carrte abftineat xv. an- 
' nis. Si clericus venenationes exercuerit, uno 
anno poeniteat, diaconus 1 1, prefbytcr iii. 
Si mater cum filio fuo parvulo fornicaverit, 
iii. annis abftineat fe a carne , & diem u- 
num in hebdomada ad vefpcram jejunet. 
Si prefbyter, vel diaconus , Vel monachus 
uxorem duxerit, in confidentia populi dc- 
ponantur. Si adulterium perpetraverit cum 
ea , & in confcientia populi devenit , proji- 
ciatur extra ecclefiam , & inter laicos poeni- 
teat , quamdiu vivit. Qui dimiferit alteri 
uxorem fuam conjungi, feptem annis poeni- 
tear. 

3. Si clericus homicidium fecerit & pro- 
ximum fuum occiderit, decem annis poeni- 
teat, exful feptem annis poeniteat fi odii me- 
ditatione fuit. 

4. Si laicus homicidium fecerit per furo- 
rem & meditationem, iv. annis, vel v. vel vin 
annis poeniteat > fi per rixam , i v. annis. Qui 
cafu occiderit nolens, annum 1. poeniteat. 

F 


Digitized by CHOOQie 



43 LIBELLUS DE REMEDIIS PECCATORUM. 44 

5. Item qui immolant daemonibus in ma- A fandemoniali , feptem annis poeniteat. Lai- 
gnis, fi confuetudo eft, decem annis poeni- cus maculans fe cum ancilla Dei, duobus 
■tcat > in minimis uno anno. Auguria & di- an«. ! s s fi genuerit ex ea, tribus annis ; ii fi- 
vinationes, quinque annis s emiffores tempe- ne conjugio funt, tres quadragefimas, qui- 
ftatum feptem annis poeniteant, ut poeniten- dam xl. diebus judicant , id eft eonfuetum. 
tia femper ifto ordine fervata fit , ab uno an- Sodomitae quidam decem annis , id eft qui 
no & deinceps de qualecumque peccato, farpe fecerit , vel in gradu : quidam vi 1. an- 
id eft in unaquaque hebdomada tres dies nis : quidam 1 1 1 . mollis quidam c. diebus , 
•fine vino & medone & fine carne , & jeju- ut pueri viri inter femora fornicantes , 1 . 
net ad vefperam , & manducet de ficco ci- anno > iterans , duobus annis poeniteat. Si 
ho , & tres quadragefimas femper de ficco in terga fornicantur , 1 1 1 . annis > fi pueri, 
cibo , & jejunet tres dies ad nonam , tres 1 1 . annis. Qui cum pecode peccaverit vel 
dies ad vefperam , & in diebus Dominicis jumento, decem annis , quidam feptem, qui- 
& Natali Domini iv. dies, & Epiphania, & _ dam tribus, quidam uno, quidam centum 
Pafcha ufque ad albas , & Afcenfa Domini , ° diebus , ut pueri : oportebit diferetio effe 
& Pentecoftes, & fandi Michael , &S. Ma- inter qualitatem pccodum vel hominum» 


ria , & S. Johannis - Bapriftae , & duodecim 
Apoftolorum , & S. Martini , & illius Sandi 
feftivitatem , qui in illa provincia eft ; in his 
prardidis diebus faciat caritatem. Sint fi com- 
patres clerici five laici , & ebrietatem & ven- 
tris diftentionem in omnibus caveant. Fa- 
ciant quod Apoftolus ait : Sive manducatis , 
Jive bibimus /five qukquam faciatis , omnia ad 
gloriam Dei facite. Tunc ergo digne poeni- 
tentia eft, fi hoc impletur de clericorum poe- 
nitentia. 

6. Item in canone Apoftolus judicat, ut 
epifeopus, prefbyter , diaconus, qui in for- 
nicatione , aut perjurio , aut furtu captus eft, 
deponatur , non communione privetur, quia 
non judicat Dominus bis in idipfum. Si quis 
pontifex fornicationem faciens naturalem , 
judicavit duodecim annis poenitere , per mul- 
tas lacrymas & elecmofynas veniam a Do- 
mino petat. Poft annos tres vel quatuor le- 
vius poeniteat. Prefbyter cum puella non prae- 
lato monachi voto , annos tres vel quatuor , 
& quadragefima , fecunda & quarta feria & 
fexta femper de ficco cibo. Si cum ancilla 
Dei aut cum mafculo , plus addetur , id eft 
feptem annos , fi confuetudine. Similiter 
diaconi fi monachi non fuqt, duos vel tres 
annos. Si & monachi fine gradu , fi cum 
puella , id eft tres annos > fi diaconi mona- 
chi funt , quinque vel fex annis. Monachi 
cum gradu , feptem annis. Si fine votu mo- 
nachi cum puella , novem vel decem annis. 
Clericus fine votu monachi fornicans, uno 
anno poeniteat ; fi frequenter , duobus an- 
nis. Si cum canonica ,11. annis ; frequenter , 
m. annis. Si genuerit filium , plus pceni- 
tcat, id eft quatuor vel quinque annis. Alii 
dicunt feptem , & cxful fiat. Sic & virgo 
fandimonialis cum laicis fine gradu , ficut 
clerici qui canonici funt , uno anno ; fre- 
quenter , duobus ; in gradu aut funt mona- 
chi , id eft tribus annis. Theodorus dixit : Mo- 
nachus faciens fornicationem, feptem an- 
nis poeniteat. Si monachus quaerens forni- 
cari & non inveniens , uno anno & dimi- 
dio poeniteat. Item monachus faciens for- 
nicationem cum puella , tribus annis ; fi cum 


ficut fupra diximus. Item epifeopus forni- 
cans cum quadrupede, feptem annis, con- 
fuctudinc decem , prefbyter quinque, diaco- 
nus tribus, clericus tribus. 

7. De juramento. Qui juramentum fe- 
cerit in ecclefia aut in evangelium , five in 
reliquiis fandorum , feptem , alii undecim 
annis judicant, five in manu epifcopi,aut 
prefbyteri, vel diaconi, feu in cruce confe- 
„ crata , uno anno poeniteat , alii tribus annis 
J vel feptem judicant i in cruce non confe- 
crata , uno anno vel feptem menfes , ut alii. 
v Qui autem fcdudus ignorans & poftea cog- 
nofeit, anno uno, vel tribus quadragefimis, 
vel quadraginta dieS poeniteat. Si quis co- 
adus pro qualibet caufa neceffitatis , tres 
quadragefimas , alii tribus annis , uno ex his 
in pane & aqua , ut alii judicant. Item per- 
juri tribus annis poeniteant. Qui fufpicatur 
quod pius in juramentum ducitur, & tamen 
jurat per confenfum , duobus annis poeni- 
teat. Si quis in manu laici juraverit , apud 
Graecos nihil eft. 

} 8. De machina mulierum. Mulier abfti- 

neat fe a viro tres menfes quando concepta 
eft , antequam pareat & poft partum xl. dies. 
Qui autem nupferithis diebus, xl. dies poe- 
niteat vel xxx. vel xx. Qui in matrimonio 
funt abftineant fe m. vl quadragefimas, & 
in dominica nodes & in fabbato, & feria 
m. &vi.qu* legitimae funt, & m. nodes ab- 
ftineant fe antequam communicent. Qui in 
quadragefima ante Pafcha cognofcit mulie- 
rem fuam , & noluit abftinere , annum poe- 
niteat , vel fuum precium reddat ac ecclc- 
, fiae vel pauperibus dividat , vel xxvi. folidos 
“ reddat. Et per ebrietatem vel aliqua caufa 
acciderit fine confuetudine xl. diebus poe- 
niteat. 

9. Mulier fi divinationes fecerit vel in- 
cantationes diaboli , uno anno poeniteat, 
vel tres quadragefimas , vel xl. diebus, jux- 
ta qualitatem culpx. Mulier fi aliqua inter- 
minante malificia fua , id eft per poculum 
aut partem aliquam, vu. annis poeniteat. Si 
paupercula, iv. 

10. Mulier fi occiderit filium fuum per 



Digitized by 


Google 


4f LIBELLUS DE REMEDIIS PECCATORUM. 46 

homicidium , x. annis poeniteat. A xxxv. pfalmos. Si in fomno peccans fine co- 
ii. Si vir cum muliere fua retro nup- gitatione, xv. pfalmos. Item in fomno^ec- 

ferit prae.... cum animalibus , id eft ficon- cans fi ex cogitatione pollutus, xxv. pfal- 

fuetudine erit, tribus annis poeniteat. Sivero mos. Si femen fundit in ecclefia per dor- 

in terga nupfcrit & confuetudo erat, vii. an- mitatione, cantat pfalterium, vel. tres dies , 

nis poeniteat. poeniteat. Si voluntarie femen in ecclefia 

12. De auguriis vel auguria vel fortes, fundat mala cogitatione 5 fi clericus, xiv. 
qua: dicuntur falfo fandorum vel divinatio- dies poeniteat} fi diaconus, xxv. poeniteat, 
nibus obfervare , vel quarumcumque ferip- prelbyter xl. epifeopus vel monachus xxx. 
tu rarum in confpedione futura promittunt, 14. De Furtu. Item fi aliquis de my- 
vel votum voverit in arbore, vel inquanli- fterio ecclefiae vel qualccumque opus quo- 

bet rem, excepto ecclefiae , fi clerici laici libet modo fraudaverit vel neglexerit, vn. 

cxcommunicati ab ecclefia, vel tribus annis annis poeniteat. Si laici confecrata fumer 

clerici poeniteant, laici 11. annis vel uno & tit,iiL poeniteat fine pinguedine, etiam com- 

dimidio. Mulier fi filiam fuam fupra te&um municent. Item fi quis furtum capitale com- 
ponit , vel in fornacem pro fanitate febri , v. miferit , id eft quadrupedia , vel domos ef- 

annis poeniteat. Nolite exercere quoniam fringerit, fi laici uno anno poeniteant , Sc 

lumen obfcuratur, ut clamoribus fuis ac pretium reddant, vel duobus annis poeni- 

maleficiis facrilego ufu fc defenfare pofle teat. Si majus aliquid furtum fecerit , m. 


confidunt carajios & divinos praecantatores 
fila&cria etiam diabolica , vel herbas, vel 
fuccinum , fuis vel fibi impendere > vel v. 
ferias in honore Jovis , vel calendas Janua- 
rii fecundum paganam caufam honorare, 
five v. annos poeniteat clericus , five laicus 
’ tribus annis poeniteat , vel poeniteat de mi- 
nutis peccatis. 

13. De ebrietate , vel maledidione, vel 
detra&ione , caufa invidiae , vel his fimili- 
» /.quater, bus, laici feptem diebus * quatuor poeniteat, 
clericus vii. diebus vel xiv. Subiaconus 11. 
tres hebdomadas. Diacunus m. iv. prclby- 
ter ix. hebdomadas. Sacerdos per turpilo- 
quium feu afpedu coinquinatus , non tamen 
voluit fornicare , xx. dies poeniteat, vel qua- 
le fit deli&um. Prelbyter fi ofculatus eft fe- 
minam per defiderium , xx. dies poeniteat. 
Si femen fundetit clericus, vu. diebus, dia- 
conus 11. hebdomadas , monachus xx. diebus. 
Item prelbyter fi femen funderit per cogi- 
tatione , vn. diebus poeniteat. Si tangit ma- 
nu cum manu , tres hebdomadas. Epifeopus 
iv. hebdomadas. Si cogitatione fundit , xx. 
dies poeniteat. Si monachus, vn. dies poe- 
niteat , fi diaconus , rv. dies , fi clericus , n. 
dies poeniteat, laici unum. Si tangit manu 
diaconus , xiv. dies. Monachus , tres hebdo- 
madas, vel duas hebdomadas, clericus vn. 
dies. Aliter fi clericus manu cum manu xxx. 
dies vel xx. poeniteat, quanto magis alii 
gradus. Qui impugnatione mentis violen- 
ter coinquinatus eft , vn. dies poeniteat, vel 
quoufque cogitatio vincitur. Qui in fomnis 
non voluntate pollutus fit cantet quidem 
feptem pfalmos poenitentiales, id eft Domi- 
ne , ne in ira tua : Beati quorum : Domine 
ne in ira tua : Miferere mei , Deus } fecun- 
dum : Domine exaudi orationem : De profun- 
dis : Domine exaudi orationem } vel unufquif- 
que fecundum fuam virtutem in mane xxx. 
pfalmos cantet. Volens autem in fomnis 
peccare , five qui pollutus fit fine voluntate, 
xv. pfalmos cantet. Peccans non pollutus , 


annis poeniteat, vel quod facerdos judica- 
verit. Si clerici talem furtum fecerit , v. an- 
nis , vel quomodo facerdos judicet , vel epif- 
eopus judicet. Qui fxpe furtum fecerit, vii.' 
annis poeniteat, vel quod facerdos judicavit.; 

De Ebkietate. Si quis epifeopus, vel 
aliquis ordinatus de confuetudine ebrietatis 
; vitium habuerit, aut definat, aut depona- 
tur. Si monachus per ebrietatem vomitum 
facit, xxx. dies poeniteat. Si prelbyter, vel 
diaconus per ebrietatem facit , xl. dies poe- 
nitear. Si clericus, xx. dies poeniteat, alii 
feptem dies fine pinguedine. Larci tribus 
diebus fine ceVvifia vel vino & carne. Alii 
xv. dies. Si fidelis laicus fit , qui per nequi- 
tiam inebriat alterum , xl. dies poeniteat. Si 
vomitum facit infirmitatis caufa, fine culpa 
eft. Si per ebrietatem vel voracitatem evo- 
muerit euchariftiam,xL. dies poeniteat. Cle- 
rici monachi, vel diaconus lx. prelbyter, 
lxx. epifeopus , xc. Si infirmitatis caufa , vn. 
diebus. Unufquifque fi non infirmitatis cau- 
fa facrificii die , vn. diebus , quidam pfalte- 
rium , quidam bis pfalterium. Si fuum facrifi- 
cium die in ignem projiciat vel in flumen, 
c. pfalmos cantet. Si canes comedunt talem 
vomitum , c. diebus , fi fcit ; fi non , xl. Qui 
vero inebriantur contra praeceptum Domi- 
ni , fi vomitum fan&itatis habent , hoc eft 
ebrietas quando flatum mentis mutant, & 
lingua balbuzat, & oculi turbentur, & ver- 
tigo erit , & ventris diftentio ac dolor fc- 
quitur ; fi clericus , vu. diebus } fi monachus , 
xiv. Diaconus tribus hebdomadis, prelbyter 
iv. epifeopus v. poeniteat } laici tres dies fi- 
ne vino & catne. 

De Eucharistia. Si quis Euchariftiam 
negligenti* caufa perdiderit, uno anno, 
vel tres quadragefimas , feu xl. dies poeni- 
teat. Si facrificium in terra ceciderit caufa 
negligentiar , l. pfalmos cantet. Qui negle- 
xerit facrificium ut vermes in eo fint , auc 
colorem non habet faporemque, xx. vel 
xxx. vel xl. dies poeniteat, &in igne acccn- 


Digitized by ^ooQie 


47 LIBELLUS DE REMEDIIS PECCATORUM. 48 

datur , cinis ejus fub altare abfeondatur. Si A 19. De natale Domini ufquc in Epipha- 
ufquc ad terram ceciderit 1. die poeniteat. niam , & illos praedi&os dies qui fupra feri- 

Si (lilia fuper akare ceciderit , tres dies poe- buntur , quae in poenitentia non computan- 

niteat. Qui in ecclefia modicam partem per- tur. Item qui non poteft fic agere pceni- 

diderit, & non invenerit, xx. dies poeni- tentiam, ficut fuperius diximus, in primo 

'tcat, vel unoquoque die pfalmos lxx. can- anno eroget clecmofynam folidos xxvi. pro 

tet. Qui autem in ple.... fuumcrifmal perdi- uno anno pane & aqua donet cleemofynam * 

derit & non invenit , xl. dies poenitear , vel folidos xxv. & in unaquaque hebdomada , 

tres quadragefimas poeniteat. Qui perfunde- una die jejunet ad nonam & alium advef- 

rit calicem in fine folemnitatis , xxx. poe- peram , & tres quadragefimas. In fecundo 

'Citeat. anno, xx. folidos, pro 111. anno xvin. id funt 

17. Dt DiVtRsts C a usis. Qui creatu- Lxiv.folidos potentes homines pto culpis eri- 
gam perdiderit, hoc eft thus, tabulas, aut minalibus faciant, ficut Zachxus ait : Domi- > 

Schedulam fuam , fal benedi&um , panem ne omnium bonorum meorum dimidium do pau- 

novum confecratum , vel aliquid huic fimi- ® p eribus , & fi aliquid injtfie abfiali in queo- 
le, vu. diebus poeniteat. Qui morticinum druplum reddam , & de mancipiis dimittat 

comedit , xl. dies poeniteat infeius : fciens liberos , & captivos redimat. Et a quo die 

c. diebus poeniteat. Qui per fraudem come- definit peccare, non definat communicare, 

dit & fcit , & eft inops & ebidis , vu. diebus ficut apoftolus dixit : j Qui per corpus peccat , 

poeniteat. Sani aut & infirmi, fi fciunt, xl. per corpus emendet , hoc eft jejuniis, vigiliis 

diebus poeniteant. Qui faepe faciunt, tres qua- & orationibus ad Deum, qui converfus fue- 

dragefimas, vel annum. Qui comedit, vel rit, & omne malum fecit in effundendo fan- 

bibit intin&um a familiari beftia , id eft ca- guine , in furtu , in fornicari , in mendacio 

ne vel gatto, & fcit, c. pfalmos cantet, & juramento, & omnibus malis, & poftea 

vel duos dies jejunet : fi nefeit , l. pfal- Deo fervire vult ufque in finem , tres vel 

mos, Vel unum diem. Si quis dederit alicui C duos annos poeniteat, vel quomodo facer- 
liquo- loquorum,* in quo mus velmuftella mor- dos judicaverit. Ipfe tamen cogitet de me- 

’ tua inveniuntur} fi faccularium, vu. diebus dicamento animarum, quomodo fuam & 

poeniteant, in coenubiis, ccc. pfalmos can- aliorum animas falvare valeat in erudien- 

tet, qui poftea noverit, qui talem potum do, in docendo fanum fermonem, qui bene 

biberit, faltim nunciari. Si quis femico&um miniftrat , bonum gradum fibiadquirit apud 

comederit, tribus diebus vel pfalterium can- eum qui eft fuper omnia Deus benedicius 

tets fciens autem feptem diebus poeniteat. in fecula feculorum. Amen. 

)Pro modico furtu xx. dies poefiiteat. In xx. 
annis pueri , x. annis aliquid furtum faciens , 

vu. diebus. Si quis tinxerit manum in ali- EDITIO S. BONIFACIL 
quo cibo liquido, & non idonea manu, c. 

palmatis emendetur. Si in farina aut in ali- D tx mjf. Corbeia nova & S. Huberti. 
quo cibo ficco , aut in pulte , aut in la&c 

coagulato mus vel muftella inveniuntur , Uomodo poftumus poenitentiam vu. 

quae in circuitu ejus , rem projicietur foras, annorum uno anno poenitere , tri- 

quod reliquum eft manducetur. duauum vero per xxx. dies & no&cs. Can- 

1 g . Item , qui autem in poenitentiale quae tatio pfalmorum cxx. pfalteria, pro uno men- . 

feriptum eft implere poterit, bonum eft. fe, xii. pro uno die pfalmos l. & v. Pater 

Qui autem non poteft, confilium donamus nofier. Unum pfalterium pro tribus & xv. 
per milericordiam Dei. In primitus pro uho Pater nofier. Item pro una die quatuor vi- 

dic in pane & aquaL. pfalmos & genu fle- cibus Beati immaculati , & vi. Miferere mei 

ftando , aut fine flexu lxx. pfalmos infra ec- Deus , & v. Pater nofier , & lxx. vices pro- 

defiam , vel in uno loco per ordinem pfal- fternat fe in terra , & cum inje&ione dicat 

lat , & pro uno die valent cc. genu flexu , Pater nofier , fic faciat pro uno die. Si vult 

vel unus denarius pro die valet, & in.elec- minus pfallerc & non vult patire , profter- 

mofynas iii. pauperibus valent. Quidam di- net fe , canet frequenter in oratorio, vi- 

cunt l. pcfcuffiones vel pfalmos pro die va- delicct vicibus centum , & dicat : Mi - • 

Icnt, id eft in hieme, in autumno, in Ver- fer er e mei Deus , & Dimitte Domine delitfa. 

no,c. percuflGoncs vel pfalmos, & in aeftate mea. Haec faciat pro uno die : qui vult con- 

cl. pfalmos vel percufliones. Item pro uno fiteri peccata fua cum lacrymis faciat, quia 

menfe in aqua & pane poenitere debet , pfal- lacrymae veniam non poftulant, fed me- 

mos mille ,& cc. genu flexu , vel fine flexu rentun rogetque prefbyterum ut pro eo 

mille nc lxxx. & poftea omnes dies reficiant miflam cantet, nifi fint capitalia crimina, 

ad fextam nifi quarta & fexta feria jejunet, ad qux debet ante lavare cum lacrymis. Can- 

nonam a carne & vino , abftineat fe alium tatio unius miftac poteft xii. dies redimere, 

cibum. Poftquam pfallit in fecundo anno x. miflae quatuor menfes. xx. miflx odo 

icmiffior poenitentia erit. menfes. xxx. mifiac xu. menfes poflirnt redi- 

merq 


Digitized by 


Google 


40 CONCILIUM VPORMATIENSE ET BARCHINONENSE. jo 


mere fi volunt confeflores. Tamen poeni- 
tentes cum lacrymis agant orationes ,& Deo 
gratias referant , feuque pro hebdomada t re- 
centes pfalmos Sedendo genua in ecclefia, 
in uno loco per ordinem canet qui poteft, 
qui pfalmos nefeit & jejunare non poteft, 
quantum fumit, penfet & tribuat medieta- 
tem in eleemofyna fua. 


CAPITULA SYNODI WORMACENSIS. 

Ex mf. codice Andaginenfi S. Huberti 
annorum circiter 700. 


dos debet habere judices. 

Ne fine accufator e legitimo condemnetur 
quifpiam. 

Dignum eft ut vita innocens non macu- 
letur pernide accufatorum , adeo quifquis 
a quolibet Criminatur , non ante accufatus 
fupplicio deputetur, quam accufator prxfen- 
tetur , atque legum & Canonum fententia 
exquiratur, ut fi indigna ad accurandum 
perfona invitetur , ad ejus accufationem non 
judicetur. 


I. Q I quis epifeopum aut prcfbyterum 
yj aut diaconum falfis criminibus ap- 

; petierit, & probare non potuerit, nec in 
finem dandam cfle communionem. 

II. Ut nullus epifeopus vel infra pofitus 
die Dominico caufas judicare prxfumat. 

III. Ut nullus clericus ab epifeopo fuo 
recedat , & ad alium fc transferat. 

IV. Ut fi quis quemlibet exfpoliavcrit , 
& ammonente epifeopo non reddiderit, ex- 
communicetur. 

V. Qui crimen objicit , feribat fe proba- 
turum revera , ut ibi caufa agatur ubi cri- 
men admittitur , uc qui non probaverit quod 
objecit, poenam quam intulit ipfe patiatur. 

VI. Ejus qui frequenter litigat , & ad ac- 
cufandum eft facilis, acufationem nemo 
abfque gravi examine recipiat. 

VII. Teftimonium laxei adverfus cleri- 
cum nemo fufeipiat. 

VIII. Nemo clericum quemlibet in pu- 

blico examinare prxfumat, nifi in ecclefia, 
&c. 1 

IX. Si quis clericus fuper quibuslibet cri- 
minibus pulfatus fuerit, in provincia in quS . 
confiftit ille qui pulfatur , fuas exerat adfio- 
nes, nec xftimet eum accufator illius alibi, 
aut longius pertrahendum in judicium, ille 
vero qui pulfatus fuerit , fi judicem fufpe- 
dum habuerit, liceat appellate. 

X. Hi qui aliqilibus criminibus inretiti 
funt, vel qui funt fu fpiciofi, voces adverfus 
majores natu non habeant accufandi, fcdhi 
qui omni fufpicione careane. 

XI. Nullus epifeopus alterius parochiam 
prxfumat retinere , aut ordinare abfque ejus 
voluntate, vel judicare $ quia ficut irrita e- 
lit ejus accufatio , ita & dijudicatio 5 quo- 
niam eenfcmus nullum alterius judicis, nifi 
fui fententia teneri. Nam qui eum ordinari 
non potuit, nec judicare omnino poteft. 

XII. Peregrina judicia generali fandionci' 
prohibemus , quia indignum eft ut ab exte- 
ris judicetur , quia provinciales & a fe cle- 


CONC 1 LIUM BARCHINONENSE 
anno scccc vt. celebratum confirmat ' 
Hemmx abbatiflx quafdam ecclefias. 

Ex archivis S. Vilioris MaJJilienfis eruit 
Dominus Furncrius. 

A Nno Dominicx Incarnationis ncctc. Anno jotf. 

vi.fub indidione vul. conventus fadus 
fandorum epifeoporum apud (a) Barchino- 
nam civitatem , quorum hxc funt nomina : 
Arnustus Archiepifcopus almx Narbonen- 
fisecclefix. Servus Dei Gerundcnfis, 

Nant 1 q 1 s 1 us Urgellenfis , Id i lchar i us Au- 
fonenfis , Theudericus Barchinoncnfis, 

Re 1 nardus Cavelliccnfis. Dum igitur refi* 
derent in eccleftam S. Crucis una cum prx-; 
ccllentifliiho principe & marchione Wi- 
fredo , feu plurimorum diverfi ordinis cle- 
ricorum & religtoforum laicorum non mi- 
nitha caterva , ut plurimorum audirent que- 
rimonias , & Deo favente , qux prolata erant 
juftiffimc determinarent. In fupradidorutn 
prxfentiam affuere legati Deo devotx & re- 
ligiofiffimx abbatiflx Hemmx prx manibus 
habentes feripturam confirmationis rerum 
monafterii fui, quod fitum eft in honore S. 
Johannis-Baptiftx, edita fcilicet & roborata 
a prxnominato fummo antiftite Arnusto, 
ccterorumquc venerabilium epifeoporum, 
quorum hxc funt nomina : Amelius Ucx- 
tienfis, Aglardus Nemaufenfis, (b ) Ri- £4] 
culfus Helencnfis, Artmannus Tolofenfls, 

Servus Dei Gerundcnfis , Nantigisius 
Urgellenfis, (c ) Re i nardus Bitcrrenfis,GoN- 
tarius Magdalonenfis, Autgarius Luto- 
venfis, Gimera Carcaflenfis, Gerardus 
Agathenfis. Qui vero in prxfenti coaduna- 
tione afuerunt , periit prxfata Deo dicata $b- 
batifla pec fuam legationem eafdem res mo* 
nafterii fiu, ut juxta canonicam &tpifeopa- 
lem audoritatem confirmarent. Nam iftx' 
funt cedefix parochix vel cellx, atque prx-‘ 
dia , quas fub jure canonico fibi petiit ro- 
borari. Primum quidem ipfum monafterium 


(a) Hujus concilii brevem dumtaxat notitiam dant edito- 
res generalium conciliorum his verbis : Anna Domini 90 C. 
Barcinone celebratam eft concilium , tm profuit Amuftus ar- 
chiepifcopus Narbonenfis , & epifeopi novem interfuerant : tjuo 
in concilio difputatum eft , utrum Aujontnfis ecclefia , tributa- 
ria tfie deberet ecclefia Korbonenfit. 

Vct.fcript. (jrmon. ampl. Collcft, Tom. VII. 


(b) Hic Riculfus defideratur in vulgatis indicibus epileo^ 
potum Helenenfium , ubi locum vacuum occupare debet in- 
ter Stephanum & Sonariura. 

(c) In vulgatis indicibus epifeoporum Biterrenfium ap- 
pellatur Bcrnardus. 

G 


Digitized by UjOoq le 


* AU4 

mund. ' 


5t CONCILIUM BARCHINONENSE. 

in honore S. Johannis-Baptiftx & prxcur- A . ■ 

foris Domini fub tuitione & cura epi&opa- 
li, fient &€ri canones docent Ctim parochia 
& finibus , vel adjacentiis fuis, parochiam 
quoque S. Marix Sc S. Kyrici , Sc Saura cum 
Anibus fuis, cellam etiam S. Martini cum 
fua parochiunciila, nccnon & ecclefiam S. 

Columbx cum parochia fua. Hxc omnia 
<onjaccnt in epifeopio Aufonenfe. In pago, 
autem Vallenfe parochiam S. Gencfti , in 
villa qux dicitur Amigdala , & in pago 
Cerdanienfe parochiam S. Marix qux dici- 
tur Lilixram, Sc Bergogiam & Anguftrinam , 

Sc juxta Car do nani cellam S. Johanniscum 
fua parochia , & in confluente pago,villa 
Foliano ecclefum in honore $. Eulalix cum 
fua parochia , & in eodem territorio paro- 
chiam de ip(a ecclefia fubdica, qux dicitur 
Campilios ; in Befuldubenfe cellam qux dici- 
tur cella Witifane, ecclefiam S. Vine enti i cum 
ipfa parochia, & in Porcarias ecclefia S. 

Marix. Hxc igitur omnia nos prxfcripti at- 
■que fignati prxfules , fecundum hoc quod 
S. Patres canonicis legibus inftituerunt con- 
firmamus ad monafterio, vel ipfi abbatiffx : 
obfecrantes & imprecantcs fub divina cen- 


5» 


B 


SYNODUS VIENNENSIS 

AMNI DCCCC V I I. 

Ex chartario Vtennenfi illujirifjtmi domitu 
Chauvelin regiorum figilloram cuji odis. 

A Nno Incarnationis Dominicx dcccc. Anno >07 
vii. indidionc x. Ada eft fynodus a- 
pud Viennam metropolim juffti domini ac 
venerabilis Alexandri ejufdem ccclcfix ar* 
chiprxfuiis , in ecclefia videlicet Domini Sc 
Salvatoris noftri, ubi a multis in ejus prx- 
fcntia fuorumque miniftrorum , nec non & 
venerabilium , videlicet Eierlei prarpofiti, 

Erlei ar chidiaconi , V aldon i s abbatis , Ter- 
donis abbatis, raultorumque aliorum reve- 
rendorum facerdotum, a diverfis diverfx 
proiatx fant querimonix , inter cetera ve- 
ro , qux in hac fynodo difeutienda ac dif- 
finienda erant, orta eft quxdam altercatio 
inter Ar i bertum abbatem Romanenfis 
monafterii , necnon & Bernardum venerabi- 
lem monachum, fandique Mauritii abbarem 
ex territorio , de quadam capella S. Severi, 


in parochia S. Primi in villa Taufiaco, quam 
lura, ut nulli Chriftiano liceat...... . nota- quidam homo in prcftariam tenebat, nomi- 


no. ..... aut inrationabiliter aliquid ex ip- 
fis rebus ab ipfo monafterio auferre vel mi- 
nuere , rufi tantum quod ex ipfis parochiis 
cenftim annuale , quod folis epifeopis vel 
«natricis ecclefiis eorum folvere folitum eft, 
per fingulos annos folvatur., Alia vero qux 
fuperfunt ad adjutorium Sc fupplemcntum 
ipfiiis monafterii, vel ipfi ^bbatiflx, & cre- 
ditis fibi a Deo devotis fepainis ad regen- 
dum cuftodiantur , & fub ejus poteftate fer- 
ventur. Si quis autem contra hoc pontificale 


n cFulehe. Dicens jam didus Ariber- 

tus abbas , quod ex prxdido territorio de- 
cimx jufte Sc legaliter ad capellam S. Severi 
pervenire debuiffent. Sed Bernardus abbas 
affirmando contradicebat , non ita cfie ; fed 
omnes decimx cx prxmcmorato territorio 
legaliter & rationabiliter plus pertinerent ad 
ecclefiam S. Primi , quam ille in manu ad 
ordinandum habebat , prxtcr primum mo- 
nachorum laboratum , quam ad fupradidam 
S. Severi capellam. Tunc a fanda fynodo 


decretum a nobis ftatutum agere dc ipfis ^ judicatum eft, illi ne forte deinceps cx ca- 
rebus monafterii prxfati affumere aut agere 1 * dena>c^ufa aliqua moliretur injuria, ut ficui 


tentaverit > fciat fe feveriffimo mucronis vm j 
culo anathematis feriendum, & a regno 
Dei extorrem. Ut autem hoc certius ab om- 
nibus credatur * propriis manibus fubierfir- 


iilc propriis- teftifkabatur verbis , ita teftes 
fui facerdotes fub jurejurando affirmafient. 
Prxdidus quoque Bernardus abbas fuos in 
fanda fynodo prxfentes oftendit teftes, quo- 


mandq roboravimus. * Anno primo regnante - rum nomina funt hxc : Cbriftianus prelby- 


Charlarie rege. 

)Jg( Arnustus fandx Narbonenfiseccle- 
fix humilis epifeopus SS. 

Nanti gi sus epifeopus humilis SS. 

1 del herus humibs epifeopus SS. 

Servus Dei epifeopus. 

Teudericus Bairchinonenfis ecclefix hu- 
milis epifeopus SS. 

Ego Sigoinus prelbyter hoc ferjpturx de- 
cretum feripfi & fubferipfi fub die Sc anno 
quo fupra. ; , 


ter , Signinus, prribyter , Albaricus prefby- 
ter , Folmarus prdbytcr , Badinus prefby- 
ter , Archinerius prelbytcr , Giroldus prelby- 
ter, Sc (aeramentis datis omnia legaliter ex- 
plevit ficuti judicatum fuit, Sc prxdidas de- 
cimas ad eamdem ecclefiam S. Primi evin- 
dicavit. 

Ego Alexajjber landx Viennenfis ecclc- 
fix epifeopus propria manu roboravi Sc 
aliis roborare juffi, Erleus humilis prxpofi- 
t#s, Andtxas prdbyter. 


<$> 


m 


1 


Digitized by LjOOQ LC 


Anno 


[-1 


A&ao f(%. 


53 CONCILIUM RATISPONENSE ET COLONIENSE. 


CONCILIUM RATISPONENSE 
anno dccccxxxh celebratum. 

Ex mf. Stabulenfis monafterii. 

I N nomine arterni Dei , anno ab Incarna- 
tione Domini sccccxxxn. indi&ionc 
v. xix. calendas Februarii, regnante Ar- 
no! fo venerabili duce anno x. congregata 
eft fynodus generalis apud Radafponam me- 
tropolim Norici regni civitatem , in qua 
primitus congregati funt venerabiles domi- 
ni prsefules Odulpertus Juvavenfis ccclc- 
iix archiepifcopus , Vodalfredus Rubilo- 
cenfis ecclcfiac epifeopus , Wolframmus Fri- g 
gificnfis epifeopus , Hizingrimus Radafpo- 
nenfis fedis antiftes , Gehardus Patavienfis 
ecclefix epifeopus , Suarzloh corcpifcopus, 
Egilolf abbas cum reliqua non modica 
facerdotum coadunatione. Igitur ab omni 
populo crucibus decenter portatis, & facris 
letaniis more folito celebratis , convenerunt 
omnes epifeopi , cum copiofa facri ordinis 
frequentia in cccldia S. Petri apoftolorum 
principis , quae mater ecclefiarum regiae ci- 
vitatis juxta portam aquarum antiquitus ex- 
creverat , ibique juxta aram S. Petri antiftites, 
cetera fanda fynodus in media confiderunt 
ecclefia. Tum demum hi quibus maxima ^ 
cura eft injunda paftoralis, femetipfos fra- 
terno caritatis amore monere curabant, ut 
fi aliquid in femetipfis dignum dfet emen- 
dationis, haud fegniter emeiiorare Aude- 
rent. Deinde vera paterna follicitudine om- 
nem fandam congregationem hortabantur, 
monebant , arguebant , & inftrucbant de 
omnibus rebus & jufticiis , ad veram religio- 
nem ©rthodoxx & catholicae fidei pertinen- 
tibus , ut moribus bonis malas devincerent 
confuetudines & inreprchenfibiles fc exhi- 
berent ad docendum populum Chrifti fan- 
guine redemtum. Inter cetera vero cum to- 
tius fynodi confilio hoc decreverunt , ut quif- ■ 
quis iilorum id eft epifeoporum de hac luce 
migraret, fuperftites epifeopi miffas xu. pro 
anima ipfius celebrare non tardarent. Simi- 
liter & prefbytcri , ceteri vero clerici & 
fandimoniales pfalreria i v. Epifeopi vero 
tribuant de fuis facultatibus pro anima de- 
fundi epifeopi de ficera carradas m. de pa- 
nibus modios , vi. Frisfc. vi. Bachon. unum. 

\ m i - - >• .. .. ' - 

STATUTA (a) ANNO 
T>, cccc. lx i i. edita. 

Ex mf. S. Germani i Praiit. 

Uod antiqux ecclefix a novis nec 
VX^dccimis, nec ulla pofTcflionc funt 
fpoliandar. 

{*) Hsec flatura defcripfimw cx mf. chronico Saxontco , 
in quo ad codici* marginim lcguinnr.Tidcnturqut edita oc- 
cafione credioais archiepifeopaws Magdrbttrgenfis k epif- 
copacus Mcricburgenfis, 


. II. Quod dotes ecclefix non auferantur. 

III. Quod ecclefiaftica ftatuta & privile- 
gia ab apoftolis & reliquis magiftris ccclc- 
fix tradita integra ferventur , & prxvarica* 
tores eorum excommunicentur. 

IV. Quod confuetudines cccldiafticx 
pro lege funt tenendx. 

V. Quod triennalis pofTeffio firma fit. 

VI. Sicut dioeccfim alienam triennalis 
poffeflio tollit , ita territorii conventum non 
admittit» ideoque bafilkx qux novx con- 
ditx fuerunt, ad eum procul dubio epifeo- 
pum pertinebunt , cujus conventus efie coa- 
fueverit. 

— ^Ui.J.lJ.L.,1 1. 

CONVENTUS EPISCOPORUM 
apu» Coroniam anno dcccc txv. 
habitus, in quo prxfente Ottone impera- Anno y*r> 

tore , Ottone rege ejus filio , ac Lothario 

Francorum rege, fundatio collegiatx S. 

Martini Lcodicnfis ccclefix confirmatur. 

Ex mf. cl. V. domini de Louvrex. 

T N nomine Domini jefu Chrifti Salvato- 
A ris & individux Trinitatis, Everacus 
fervorum Chrifti fervus univerfis ecclefia 
catholicx & apoftolicx filiis. 

Quam fit arduum & antiquum proclive 
’ fe-ipfum regere, virtutibus indulgcrc , vitii» 
temperare, cum prudens quifquc fui fuo-r 
rumque curam gerens confiderat,ncfcioan 
quicquam fublimius hanc vitam degens 
agere queat, fi tamen ab animi fui deliber 
ratione exeat homo ad opus fuum , & ope- 
rationem fuam extendat ufque ad vefpcram, 

Inde mihi ( b) aliud follicite meditanti , poft- [4] 

quam voluntate Domini mei di&um eft: 

Vade in demum tuam Ad tuos , & annuntia 
quanta tibi fecerit Dominus. Inde , inquam , 
anguftix mihi fadx funt undique , & quid 
deligerem ignoravi. Subdita eft mihi cogi- 
j tatio frequenti impulfu fummi & incompa- 
rabilis viri domni Brunonis archicpifco- 
pi , ut fi quos poftcrn ad apoftoiicam col- 
ligerem difciplinam, ubi multitudinis cre- 
dentium erat cot unum & anima una. Hoc 
eft enim , nifi fallor , quod bonum &; jucun- 
dum monftrat pfalmifta habitare fratres in 
unum, monacho quidem omni, fed non 
foli aptum. Et ut antiquus noftrx fedis lo- 
cus ipfe quoque in perpetuum honorabilis 
habeatur , nec ob noftri rudimenta laboris 
detrimentum aliquod patiatur, delegi locum 
fatis amoenum, inedita montis fpecula, cui 
g publicum nomen eft , quo & fedem noftrara 
& eam qux domus epifeopi diceretur , au- 
ftoxitaie domni Brunonis archiepifeopi , 
cui omnia debeo , juffu etiam magni impe- 
ratoris & Cxfaris Augufti Otton i s , cleri 
quoque nOftfi & plebis quifque Vir melior 
cffet affenfu transferrem, ubi in ecclefia, cujus 

(»J f. illad. 


Digitized by 


Google 


55 CONCILIUM 

ego fundamenta jeci in honore beat i {Urnae 
Dei genitricis & virginis Mariae, fandique 
0«] Lambcrti pontificis & martyris , (a) de prae- 
diis quae vel precariis , vel ingenio quolibet 
contraxi , quaeve de antiquioribus ecclefiar 
rebus rationabiliter his addere potui fecun- 
dum ftatuta canonum & decreta , vel con- 
dio confratrum meorum , quorum id inter- 
erat, cum praeceptis regiis oves dominicas 
quae fummipadoris vocem audiant pro cap- 
tu meo face%dedinavi » quorum vitam con- 
tui dituimus ut (b) unum cibum capiant, prop- 
Mota cano- ter dormiant , prxlatis obediant , nihil ci- 
tra praefixam libi legem faciant, ad fummam 
domitores exidant fuae voluntatis , ut pax il- 
lis fit in terra hominibus bonae voluntatis. 
Qupd ut notum effe poffit , non his tan- 
tum qui modo funt, fed etiam poderis no- 
ftris hoc monimentum confirmationis con- 
feribi fecimus, quod & imperatoria digni- 
tate & principum affenfu bonorumque om- 
nium notitia & pio favore roborari volu- 
mus : in quo & praedia quae in fupra me- 
morato loco ad fervientibus Deo vidum & 
veditum minidrare fufficiant , & tedes qui- 
bus hxc probentur aferibi fanximus. Eccle- 
fiam in Bertheim , Butfeheim , Orefeheim , 
WittcrcflucKa. Ecclefiam in villa Beincho- 
uum Flaredesheim cum ecclefia, villam Benoi- 
u cum ecclefia Woltenfi , villam Camus cum 
ecclefia. In villa Helfi tres manfos, in villa 
Althuolfc i . in villa Hakefi ii. in villa Frcra v. 
Ut heri. Geroldingun , W oromia cum ecclefia, 
Velez cum ecclefia, Ruvanfeis , Sluzin. In 
villa Liedes manfum i . Scozcs Mdgrehis ec- 
clefiam in Olfeio , Summa , Fumenfufmont , 
marchinus, Slies , Aflcza cum ecclefia. 
Signum Ottonis invidiffimi caefaris. 
Signum Ottonis fereniffimi regis. 

[*] Signum Lothari i (c) regis. 

Signum Brunonis Colonienfis archiepif- 
copi. 

Signum Thiederici Trevirenfis archie- 
pifeopi. 

V odalr ici Rcmchfis archiepifcopi. 

E ver acri Lcodienfis- 
B a l d r i c i Trajedenfis. 

Hideboldi Mimigadefurenfis. 
Lantwardi Mindenfis. 

D r o g o n i s Ofncburgenfis. 
Thiederici Metcnfis. 

W i c f r i d i Virduncnfis. 

G e r a r d i Tullenfis. 

I n © r a n n i Cameracenfis. 

Ingranni Abbatis. 

Alb erti Abbatis. 

(«) Adde & beati confelToris Martini : qua verba feripto- 
tis ofeitantia videntur omilTa. 

[b) f. uni. 

(e ) Regis Francorum. Quippe hoc anno Orto imperator 
I' alia rediens , navigio Coloniam attingens , matrem fuam 
' dominam Mathildam , forortm fuam Gcrbirgain reginam, 
filiumque ejus regem Lothariutn fibi obvios condigno ibi amo- 
re & honore tra flavit, ut habet chronicon Saxoni cum. 

(d) Quo auao celebratum fuerit hoc concilium non pro- 


COLONIENSE $6 

A J oh annis prarpofiti. 

Gifleberti, Natrani, Buduonis, Rutthardi, 
Rucberti. 

Signum H e r i m a n n i ducis. 

Frederici ducis. 

Godefridi, Werinheri, Rincheri , ArnoI- 
di, Ausfredi, Rudtbcrti, Sinmonis, Ever- 
hardi , W aitegeri , V olquini , Franconis , Ar- 
noldi, Hellimanni, Helrinmanni , Geren- 
bardi, Voinviri , Grutfonis, Waltelmi, Er- 
monranni, *Lietberti, Hellini, Heribrandi , 
Linnonii. 

Ego Bruno gratia Dei archiepifcopus 
g & primiferinius recognovi. 

Data lv. nonas Junii anno Dominicae 
Incarnationis dcccclxv. indidionc odava , 
anno imperatoris Augudi xxx. Item anno 
Ottonis regni v. 

Adum Colonis palatio feliciter. 


CONCILIUM NARBONENSE 

SUB WlFREDO ARCHIEPISCOPO 

confirmat privilegia Canigonenfis 
monaderii. 

Ex archivis S. ViUeris MaJJUicnfis eruit 
Furnerius. 

N nomine fandae & individuae Trinitatis, c ; rca IOJU 
Guifridus primx fcdis Narbonenfis 
archiepifcopus , & uni verfa conveniens apud 
praefatam urbem (d) fynodus S d u a n o vc- jyj 
nerabili abbati atque fuis in perpetuum fuc- 
ccfloribus eundis, & omnibus matris eccle- 
flx filiis univerfis. Quoniam iccirco Domi- 
nus gratis fus nos redores condituit eccle- 
fis, ut prslatio maiorum infirmitati fubve- 
niat fubditorum ; squum nobis ed ea quae 
fus partis fuerint adjuvare, & nc cuilibet 
adverfitati fuccumbant , totis viribus ejus 

auxilio fudentari ei maxime credimus 

nobis divinum adede prxfidium , fi rebus ad 
ipfum pertinentibus intulerimus pro pofic 
fubfidium. ldcoque nos omnes in unum fe- 
cundum venerabilis paps Sergii privile- 
gium & nodrorum conditutionem prsde- 
cedorum confirmamus beatiffimi confeffo- 
ris Chtidi Martini coenobium in (e) Canigoni [f J 
montis altitudinibus a cultoribus divinx re- 
ligionis condrudum & confccratum ad fer- 
viendum Deo fecundum legem patris bca- 
tiffimi Benedicti digne difpofitum , ut 
quodeumque ufque hodie jude & legaliter 
adquifivit, vel in perpetuum adquifietit in 
pace , teneat & podideat , nec alicujus in- 
quietudinis damna ex qualibet perfona fu- 

fert S. Vi<ftoris.chartarium , unde illud eruimus > fed ex chro- 
sicis notis epifeoporum qui ci interfuerunt , annum conji- 
cere pofTumus. Certe Raimbaldus Arelatcnfis archiepifcopus 
anno io$t. confccracus eft, Odombcllus vero epifeopus Lo- 
doveniis anno ioj i. extin&us dicitur. Igitur alterutro an- 
no coa&um & celebratum eft. 

(e) Canigoncufe S. Martini mouafterium anno 1001. a 
Guifredo comite Ccritaniz fundatum in dicfccfiHelencnli, 
hadtenus pcrftat , led valde exiguum. 

dincat, 


i 


Digitized by 


Google 


/ 


57 CONCILIUM 

ftineat. Hoc ante omnia fub divini judicii ob- 
teftatione & noftri ordinis intcrdidionc fta- 
tuentcs , ut nulla quaslibet cujufcumque ordi- 
nis magna parvaque perfona prxdida cui- 
libet loco audeat fubrogare. Scmper autem 
fit liberum , nullxquc lervituti alterius loci 
obnoxium , fed iicut cetera monafteria re- 
giis praeceptis & apoftolicis privilegiis exal- 
tata per fe maneat fublimatum. Deferat ve- 
ro debitum honorem fuo pontifici , & pro- 
priae fedi , ficut tantum deferre praecipiunt 
canones fandi. Si quis autem haec noftri 
concilii ftatuta parvipendere aufus fuerit, 
hunc de poteftate Dei omnipotentis Patris, 
Filii, & Spiritus fandi , & omnium coeleftium 
virtutum , fandorumque omnium , ecclcfia- 
ftici ordinis, & noftra , nifi refipuerit, ex- 
communicationis ab univerforum fidelium 

coetu extorrem ndftrxque conftitutionis 

praeceptum propriis manibus confirmamus. 

Guifkedus fandae primae Narbonenfis 
Ccclefiae epifeopus SS. 

t Raimbaldus archiepifcopus Arcla- 
tenfis. 

t Petrus Iherundcnfis epifeopus. 

t Beringarius epifeopus 

epifeopus Aufonenfis. 

f Ermengaudus, ac fi indignus c- 
pifeopus Regienfis. 

t A m a l i u s epifeopus Albienfis. 
t Guirfedus epifeopus Carchaffcnfis. 
f Beringarius epifeopus Confera- 
nenfis. 

f Stephanus epifeopus Bitcrrenfis. 
t Odombel lus epifeopus Lutevcnfis. 
t Stephanus epifeopus Agatcnfis. 
Item , alio in tempore colledi in prae- 
fata urbe eodem modo quamplures epifeo- 
pi his qui necdum fubfcripfcrant libenter 
annuerunt , ac propriis manibus proprio no- 
mine fubfcripfcrunt. fFROTERius epifi 
copus Nemaufienfis. 

f Stephanus epifeopus Attenfis. 
t Gu ad' aldus epifeopus Barchino- 
nenfis. 

f Ug o epifeopus Uzetenfis. 
t Petrus epifeopus Cabilonenfis. 
t B e rn ardus epifeopus Comoncnfis. 
t A rnal tu s Magalonenfis epifeopus. 
t Arnallus Tolofanus epifeopus. 

•f Heribaldus gratia Dei epifeopus 
Urgcllenfis. 

f Willelmus Aufonenfis gratia Dei 
epifeopus. 

• f Willelmus epifeopus Urgellenfis. 

t Raimundus gratia Dei epifeopus 
Elnenfis. 

f Beringarius epifeopus Iherun- 
denfis. 


Vct.firift. & mon. ampl. Collett. Tom. yil. 


NARBONENSE. 58 


CONCILIUM SILVANECTENSE 
anno m x l v i i i. celebratum. 

ReHituit & confirmat monafterio S. Medardi 
caflellum de Vico. 

Ex autographo SueJJionenfts monafterii 
S. Medardi. 

Nno Incarnati Verbi millefimo qua- Anno 104!. 
dragefimo odavo , agente in fceptris re- 
gni Francorum rege Henrico fub anno 
odavo decimo, poft multas tyrannicas do- 
minationis preffuras & pericula, quas per 
feptennium venerabilis locus abbati* fando- 
rum Medardi , & Sebaftiani atque Gregorii 
pap* perpeffus fuerat, divina prxveniente 
gratia , cjufdem regis induftria , ipfam ab- 
batiam de poteftate Stephani comitis 
in fua mundeburde recepit propria. Ea tem- 
pcftate privatur prxfatus fandorum locus 
caftello dido nomine Vico, cum beneficiis 
ad ipfum caftrum pertinentibus > quod ma- 
lum & venerabilis loci detrimentum prxfa- 
ti Stephani comitis incurix & nugaci-, 
tati lignatur adferiptum. Denique domnus 
rex pro remedio animx fux , & pro anima 
genitoris fui videlicet B. memorix Roberti 
! regis, compatiens utilitatibus loci, & con- 
fiderans quod idem ipfe locus jam fatis poe- 
nas luerit, ob reverentiam & meritum B. 

Gregorii papx , cui antiquis temporibus fu- 
pradidum caftrum cum omnibus appendi- 
tiis fuis donatum fuerat , per liberalitatem 
B e r Tit fororis ChlodoVici imperatoris, 
regia poteftate clementer monafterio refti- 
tuit per petitionem Willhmi Norman- 
norum principis, & induftria Rainaldi 
abbatis ipfius monafterii, epifcopali audo- 
rirate firmavit , ut nemo abbatum per fuc- 
ceffioncs quemquam dc fua linea vel pro- 
genie fupradido caftro prxficiat , nec fub- 
trahere vel minuere, vel immutare audeat, 
vel alicui quiddam in beneficium tribuere 
prxfumat. Qui vero aliter facere prxfumfe- 
rit, & hujus prxeepti noftri confirmationem 
violaverit , a Deo cujus extiterit contemror , 
poenis xternalibus cum Juda traditore Do- 
mini fe damnandum cognofcat. Hoc aurem 
noftrum decretum ut verum dic credatur, 

& a prxfcntibus fervetur & futuris, fub- 
feriptionibus epifeoporum cum malcdidio- 
nis anathemate roborare ftuduimus , & figil- 
lo noftro figillarc decrevimus. Adum civi- 
tate Silvancdenfium in facro palatio glorio- 
fi regis Henrici, fub die fando Pente- 
coften , indidionc fecunda. 

S. Henrici regis. 

S. W id o ni s Remorum archiepifcopi. 

S. Gelduini Senonum archiepifcopi. 

S. Geroldi Suefforum epifeopi. 

S. D r o g o n 1 s Belvagorum epifeopi. 

S. Gibui ni Laudunenfis epifeopi. 

H 



Digitized by {jOOQie 


Anno iojj. 


59 CONCILIUM ROMANUM SUB NICOLAO II. PAPA. 60 


S. Frotlandi Silvanedenfis epifcopi. 
S. B a ludu ini Noviomenfis epifcopi. 
S. Mainardi. 

S. He z e lini Pariliorum epifcopi. 

S . Rotgeri Catalaunenfium epifcopi. 
S. Fulconis Ambianenfmm epifcopi. 
S. Walteri Meldenfium epifcopi. 

S. Balduini Flandrenfium comitis, 
S. Tetbaldi comitis, S. Walteri 
comitis, S. Willelmi comitis, S. Ro- 
dulfi comitis, S. Oddonis comitis, S. 
Ivonis comitis, S. Ingranni comitis, 
S. Walteri de Brienna comitis, S. 
Hid du ini comitis, S. Manasse comi- 
tis, S.Gelduini comitis, S. Hugonis 
Bardulphi, S.Rodulfi camerarii , S. 
Ever ardi,S. W alteri, S. Bernardi, 
S. N IV E LON1S. 



CONCILII ROMANI 

Sub Nicolao papa II. anno mlix. 
celebrati fubfcriptiones. 


OBSERVATIO PRAVIA. 


Romano defiderari , eorum nomina 
& fedes aliter plerumque enuntiari : 
quapropter utriufque codicis hic fub- 
fcriptiones proferre opera pretium du- 
ximus , ajlerifcum duplicem appo- 
nentes epijcopis qui in altero de fide- 
rant ur ,fimphcem ubi nomen aut fe- 
des eorum aliter enuntiantur. In Flo - 
rejienfi autem codice hic pr amittitur 
titulus . 

I N nomine Domini Dei Salvatoris noftri 
Jefu Chrifti. 

Anno ab Incarnatione ejus mlix. menfe 
aprili, indidione xn. propofitis facrofan- 
dis evangeliis , praefidente quoque reveren- 
tiffimo ac beadilimo Nicolao apoftolico 
papa in bafilica Latcranenfis patriarchii , quae 
agnominatur Conftantiniana , confidentibus 
etiam reverentiflimis archiepifcopis , epifeo- 
pis, abbatibus, feu venerabilibus prefbyte- 
ris atque diaconibus , idem venerabilis pon- 
tifex audoritate apoftolica decernens de ele- 
dione fummi pontificis , inquit : Noverit 
beatitudo vcftra , &c. ut i » editis tom . 9. con - 
ciliorum Labb & i . 


/tNno mlix. Nicolaus papa II. 
congregatis in bafilica Later a-- 
nenfi centum tredectm , vel, ut a- 
liis placet y centum viginti tribus epif- 
copis, folemne celebravit concilium , 
in quo Berengarius harefi fua ter- 
tium abjurata , fidem catholicam ter- 
tio profefius e fi , de Romani pontificis 
ele Ilione confiitutiofuit edita , varia- 
que decreta adverfus fimoniacos & d 
alios prodierunt. Hujus concilii ca- 
nones , cum decreto contra fimonia- 
cos & conflitulione de ele Bione fum- 
mi pontificis , extant in Labbeana 
colle Ilione conciliorum tomo IX. pag. 

1 o yyfedfine epifeoporum fubfcriptio - 
nibus. Verum in appendice ejufdem 
tomi eafidem fubfcriptiones pofiea ex 
mfi Vaticano a R. P. Petro Pojfino 
depromtas , edidit Gabriel Coffartius 
ejujdem fiocietatis vir eruditus. No- 
bis autem Florefienfis monaflerii ve- 
tuftijfimos codices evolventibus , oc- 
currit ejufdem Nicolai conflit utio de 
ele Ilione fummi pontificis , pr&fulum 
qui concilio intererant , chirographis 
ornata , quam cum editione Labbea- 
na conferentes , invenimus plurimas 
epifeoporum fubfcriptiones in codice 


Subscriptiones codicis Florefiensis. . 

Ego Nicolaus epifeopus fandae , catholi- 
cae & apoftolicae Romanae ccclcfiae , huic de- 
creto a nobis , fient fuperius legitur , pro- 
mulgato fubfcripfi. 

Bonifacius Dei gratia Albanenfis epifeo- 
pus fubfcripfi. 

Hubertus Silvae-candidae epifeopus fub- 
fcripfi. 

Petrus Hoftienfis epifeopus fubfcripfi. 

Johannes Portuenfis epifeopus fubfcripfi. 

Johannes cardinalis tituli S. Marci. 

Leo cardinalis tituli S. Damafi. 

* Uvius tituli fandae Mariae trans Tibe- 
rim. 

Desiderius cardinalis tituli S. Ceciliae. Hi 
omnes fubfcripferunt. 

* Mancius archidiaconus. 

Crescentius diaconus. 

* Amantius diaconus. Omnes S. Roma- 
nae ecclefiae fubfcripferunt. 

* Hildebrandus monachus diaconus & 
ceteri Romanae ccclefiar fubfcripferunt. 

** Guido archiepifcopus. 

* Dominicus Gradenfis patriarcha. 

* Hugo Chryfopolitanus archiepifcopus. 

* Hillebrandus Capuanus archiepifco^ 
pus. 

* Voldelricus Beneventanus archiepif- 
copus. 

* Alfanus Salernitanus archiepifcopus. 
Hi omnes fubfcripferunt. 

Johannes Sabincnfis epifeopus. 

Johannes Tiburtincnfis epifeopus. 


Digitized by LjOOQie 


6 1 CONCILIUM ROMANUM SUB NICOLAO II. PAPA. 61 


Rolandus Sutrinenfis epifcopus. A 

* Alardus epifcopus & abbas S. Pauli 
Romae. 

Leo Gajetanae epifcopus. 

. ** Johannes epifcopus Ter racinenfis. 

- Pandolfus Marfienfis epifcopus. 

* Atto epifcopus Teatenfis. , 

* Dominicus cpifcbpus Balbenfis. 

* Johannes epifcopus Permenfis. 

Palumbo epifcopus Suranenfis. 

* Petrus epifcopus Caftellanus. 

* Lodiucus epifcopus Nucerinus. 

* Herimannus epifcopus CaftalcnenGs. 
Henricus epifcopus Spolitinus. 

* Meinardus epifcopus Urbinenfis. B 

* Godefridus epifcopus Pcrofinus. 

* * Hageno epifcopus Educnfis. 

* * Godefridus epifcopus Attelanenfis. 

* Udulricus epifcopus Firmanenfis. 
Berardus epifcopus Efculanus. 

HuGo epifcopus Camerinenfis. 

* Willelmus epifcopus Numanus. 

* Erasmus epifcopus Fcfulanus. 

* Johannes Suanx. 

* Rofredus epifcopus Ateftcnfis. 

* Marius epifcopus Fundenfis. 

** Albertus epifcopus Narianenfis. 

* * Bernardus epifcopus Agathcnfis. 

* * Teuzo epifcopus Urbibctanus. ^ 

* * Johannes epifcopus Clufinus. 

* * Johannes epifcopus Scnenfis. 

* Guido epifcopus Wlturnenfis. 

* Petrus epifcopus Wlturnenfis. 
Benedictus epifcopus Sueffanus. 

Azo epifcopus Fullienenfis. 

* Petrus epifcopus Penfaurenfis. 

Andulfus epifcopus Fcrtranus. 

* Petrus epifcopus Aprutianus. 

Gerardus epifcopus Rofellanus. 

* Anselmus epifcopus Lucicnfis. 

Rodulfus epifcopus Egubinus. 

* Theotius epifcopus Senogaienfis. D 
■* Arduinus epifcopus Tudertinus. 

* Arduinus epifcopus Fanenfis. 

* * Arnulfus epifcopus Cufentinus. 

** Stephanus epifcopus Trojanenfis. 

* * Benedictus epifcopus Simphronicnfis. 
Hugo epifcopus Gallcnfis. 

* Gerardus epifcopus Teatinus. 

* * Gislebertus epifcopus Tufcancnfis. 

* * Achinus Afifinus epifcopus. 

* Ingo epifcopus. Balneorcgis. 

* Tegruno epifcopus Populonicnfis. 
Ubertus epifcopus Januenfis. 

* Deodatus epifcopus Corbinenfis. ^ 

* Johannes epifcopus Trebenfis. 

* Johannes epifcopus Alatrinenfis. 

* Placitus epifcopus Berolanenfis. 

Erasmus epifcopus Signienfis. 

* Arechis epifcopus Aliphonx. 

** Gunibertus epifcopus Paulinonenfis. 

* * Opizo epifcopus Bolicnfis. 

* * Benzo epifcopus Albcnfis. 


* Otto epifcopus Novarienfis. 

. * Henricus epifcopus Ypoligienfis. 

* Guillelmus Pampulix epifcopus. 

* Gregorius. Verccllcnfis. Omnes con- 
firmaverunt. 

Summa epifcoporum qui interfuerunt fan- 
diffimx fy nodo , fuit c x x 1 1 1 . 

Subscriptiones codicis Vaticani. 

Nicolaus epifcopus fandae , catholicae & 
apoftolicx Romanz ecdcfix, huic decreto 
a nobis fic fuperius legitime promulgato fub- 
fcripfi. 

Bonifacius Dei gratia Albanenfis cpifco- 
pus. 

Ubertus epifcopus Syl vae- candidae ccclc- 
fix. 

Petrus Ofticnfis epifcopus. 

* * Petrus Laricanus epifcopus. 

Hujufmodi Romani cpifcopi fubfcripfc- 

runt cum Johanne Portucnfi epifcopo. 

Johannes cardinalis tituli S. Marci. 

Leo cardinalis tituli S. Damafi. 

* cardinalis tituli fan&x Mariz trans 

Tiberim. 

Desiderius cardinalis tituli S. Cecilix. 

Hujufmodi fubfcripfcrunt. 

* Mancinus diaconus. 

Crescentius diaconus. 

* Amarigus diaconus. 

Hujufmodi diaconi S. R. E. fubfcripfe- 
runt. 

* Hildebrandus monachus & fubdiaco- 
nus & ceteri Romanx ecclefix fubfcripfc-. 
runt. 

* V. archicpifcopus Bomegradenfis par 
triarcha. 

* Ugo Gryfopolitanus archicpifcopus. 

* Hildeprandus Capuanus archicpifco-' 

pus. > 

* Uldericus Beneventanus archiepifco-; 
pus. 

* Ulphanus Salernitanus archicpifcopus.' 

Hujufmodi fubfcripfcrunt. 

Johannes epifcopus Savinenfis. 

Johannes epifcopus Tiburtinus. 

Rolandus epifcopus Sutrinenfis. 

* Eilardus epifcopus & abbas S. Pauli. 

Leo epifcopus Cajctanus. 

* J. epifcopus Firmancnfis. 

Pandulfus epifcopus Marfienfis. 

* Atto epifcopus Reatenfis. 

* Dominicus epifcopus Vabenfis. 

Palumbus epifcopus Suranenfis. 

* P. epifcopus Caftellancnfis. 

* Johannes epifcopus Pavenfis. 

* Lodoicus epifcopus Amiterninus. 

* Hermannus epifcopus Caftellanus. 

Henricus epifcopus Spoletinus. 

* Maginandus epifcopus Arbinenfis. 

* Gottifredus epifcopus Avellancnfis. 

* Uldericus epifcopus Firmenfis. 

Berardus epifcopus Efculanus. 


Digitized by LjOOQ ic 


Anno i«7i. 


«3 CONCILIUM ROMANUM 

Hugo epifcopus Camerinenfis. A 

* Hugo epifcopus Numantinus. 

* Transmundus epifcopus Fefulanus. 

* J. epifcopus Suanx. 

* Nofredus epifcopus Scnenfis. 

* Vido ep 

* P. epifcopus Wlturnenfis. 

. Benedictus epifcopus Suefanus. 

Azo epifcopus Fulinenfis. 

* P. epifcopus Apicrenfis. 

Girardus epifcopus Rofelanus. 

* Anselmus epifcopus Lunenfis. 

** P. epifcopus Penfarienfis. 

Adulfinus N. epifcopus g 

Rodulfus epifcopus Eugubinus. 

* Visodonus epifcopus Scnogalienfis. 

* Ma.rtinus epifcopus Fundenfis. 

* Martinus epifcopus Tudertinus. 

* Ardui nus epifcopus Tianenfis. 

* * B. epifcopus Sipontinus. 

Hugo epifcopus Gallienfis. 

* Gerardus epifcopus Reatinus. 

* Isidorus epifcopus Balneoregenfis. 

* Regino epifcopus Populonicnfis. 

* Erasmus epifcopus Signenfis , axchiepif- 
copus Aliphanar. 

** Cumbertus epifcopus Maurincnfis?. 

* Alto epifcopus Novarienfis. q 

* Henricus epifcopus Iporegcnfis. 

* W. epifcopus Populoniae. 

Ubertus epifcopus Januenfis. 

* Duatus epifcopus Corbinenfis. 

* J. epifcopus Trebenfis. 

* J. epifcopus Alathcnenfis. 

* Placidus epifcopus Iterolanenfis. 
Hujufmodi omnes fubfcripferunt. 


SUB NICOLAO II. PAPA. 64 

degentium , quod quidam abbas Bernardus 
nomine , noftrx ferenitatis adierit prxfen- 
tiam, rogans & obnixe poftulans, donum 
quod Hugo Tricaffinae ecclefix pontifex pro 
falute animae fuae monafterio B. Petri Cel- 
lenfis cognominato , cui ipfe prxdidus ab- 
bas tunc temporis praeerat, aeternaliter tri- 
buerat , fcilicet ecdefiam S. Andreae apofto- 
li , non longe ab eodem monafterio , cui 
conlata eft, fitam, laudaflem & conceflif- 
fem : cujus petitionibus confilio R icheru 
S cnonenfis ecclefiae metropolitani , cetero- 
rumque praefulum l atque fidelium noftro- 
rum , quorum nomina fubfcripta efle viden- 
tur, benigne annuimus , & hoc privilegium 
figilli noftri impreflione adfignari praecipi- 
mus. Adum publice in Senonico palatio, 
armo Incarnati Verbi mlxxi. vii. calendas 
Maii, indidione ix. regnante Philippo rege 
anno x 1 1. 

Sigillum PhIlippi regis. 

S. Richeru archicpifcopi. 

S. Hugonis Trecenfis epifeopi. 

S. Gualterii Me Id en fis epifeopi. 

S. Gauffredi Parifienfis epifeopi. 

S. Arraldi Carnotenfis epifeopi. 

S. Raineru Aurelianenfis epifeopi. 

S. Gauffridi Autifiiodorcnfis epifeopi. 

S. Hugonis Lingonenfis epifeopi. 

Ego Petrus cancellarius fcripfi & fubfcripfi. 

CONCILIUM ROMANUM 
anno ix. Grcgorii papae VII. celebratum. 

Ex mf. codice bibliotheca regit. 

Er capitulum hoc, iv. nonas maii anno ix. 


DIPLOMA PHILIPPI I. 
Francorum regis, anno mlxxi. inconcilio 
Senoncnfi editum , ad confirmandam do- 
nationem ecclefix S. Andrex , fadam ab ^ 
' Hugone epifeopo Trecenfi afeetis Cel- 
lenfibus. 

Ex chartario Cellenfi eruit D. Brayer canonicus 
Trecenfis. 

I N nomine fandx & individux Trinita- 
tis. Ego Philippus gratia Dei Franco- 
rum rex. Cum in exhibitione temporalium 
rerum quas humana religio divino cultui 
famulando locis fandorum & congregatio- 
nibus fidelium devotione animi largitur, 
tam prxfentis quam perpetux vitx, ut jam 
pridem multis expertum eft judiciis , fola- E 
tium acquiratur ; faluberrimus valde & om- 
nibus imitabilis hic frudus primitivx virtu- 
tis , videlicet caritatis , per quem & mundi 
profperatur tranquillitas , & felici remunera- 
tione xterna fuccedit felicitas. Noverit er- 
go & prxfcns ftatus & pofteritas fandx ma- 
tris ecclefix filiorum , noftrorum qubque 
primatum , 5 c omnium fub noftro regimi- 


P 


Grcgorii feptimi papx , convenientibus 
fimul epifeopis , cardinalibus , abbatibus , ar- 
chiprelbyteris , ut dicerent utrum bona ec- 
clcfiarum poflint poni in pignore pro pecu- 
nia colligenda ad refiftendum W i b e r t o ar- 
chiepifcopo Ravennati Romanam fedem in- 
vadere conanti : quxfitis audoritatibus exem- 
plifque fandorum , unanimiter laudaverunt 
facras res ecciefiarium nullatenus in militia 
fxculari expendendas , nifi in alimenta pau- 
perum , in fando ufu rerum divinarum, 
& redemtione captivorum. Ita quippe fub 
procuratione Jofeph fuerant immunia a tri- 
buto prxdia facerdotum , nec exponebatur 
aut mittebatur in corbanam pretium fan- 
guinis. Nec Eliodorus raptor facrarum re- 
rum fub Onia pontifice fuit impunitus. Qui- 
bus adis interfuerunt Johannes epifcopus. 
Pommenfis, Johannes epifcopus Tufcula- 
nenfis, Umbertus epifcopus Ptxneftinus, 
Brunus epifcopus Signinus , Beno cardina- 
lis S. Martini , Petrus cardinalis Chyfogo- 
nius , Benedictus cardinalis S. Pudcntianx, 
Cono cardinalis S. Anaftafix, Ato cardi- 
nalis S. Marci , Romanus cardinalis. S. Su- 
fannx. Bonus fenior cardinalis S. Marix, 

Maurus 


Anno toli. 


Digitized by 


Google 



Anno iofp. 


«5 


CONCILIUM ROMANUM. 


66 


Maurjts abbas S. Sabbac , Parpntius cantor, 
Petrus archiprdbytcr dc Porta latina , Jo- 
hannes archiprdbytcr dc $'. Sebaftiano , Jo- 
hannes archiprdbytcr dc S. Cccilia, ...usi., 
archiprdbytcr Salvatoris , & alii ptures. 


OBSERVATIONES 
in concilium Romanum anno mxcix. 
celebratum. 


I. jf~^Elebratum fnifie anno iopp. Roma 
V_^ concilium ab Urbano it. tradunt an- 
tiqui fcriptores Bertoldus , chronicon Mallea- r r r _ A 

cenfe, & Roger ius de Hoveden. t>e die autem ® falutem & fetvite Domino in timore. 


EPISTOLA HUCOKIS 
archiepifcopi Lugdunenfis , & apoftOlic* 
fedis legati , Daimbertum archiepKcopum 
Scnoncnfem ad conciliumTrcccnfc citan- 
tis , refponfurum fuper querimoniis abba* 
tis S. Petri Vivi. 

£x mf. S. Vitior is Parifienfisx 

H U. Lugdunenfis ccclefi* fervus, apO- Anno 
ftolicac fedis legatus , venerabili fratri 
& coepifcopo D. Scnoncnfi mctrOpolitano» 


non confentiunt. Nam chronicon Malleacenfe 
ViK calendas Maii adfignat. Ejufdem concilii 


Pro quorumdam adverfus vOs querimo- 
niis abbatum vcftrorum , farpius hos Vobis 


exemplum eruditi viri Jacobi Sirmondi manu fcripfiffc meminimus > fcd quod in nullo 


defer iptum vi. calendas Maii habet , Bertoldus 
vero pridie calendas Maii habitum fuifie ajje- 
rit , in codice vero ecclefa Attrebatenfis nota - 
tur Dominica n. poft albas qua cantatur Mife- 
ricordia Domini , qua illo anno incidebat in 
primam diem Maii. Sed conciliari forte pote- 
runt omnes illa opiniones, fi dixerimus conci- 
lium illud per plures perdurafie dies . 

II. Concilium illud magnum votat Roge - 
rius Hovedenfis , cui interfuijje epifeopos cen- 
tum & quadraginta , abbates vero & clericos 
innumeros tradit Bertoldus , at nullum nomi- 
'natim refert. Verum ex codice Attrebatenfi 
di [cimus omnes Remenfis provincia epifeopos , 
atque in his Lambertum Attrebatenfem illi ad- 

, . , 

III. Hujus fi/ nodi canones X v 1 1 . edidit Lab- 

baus conc. tom. x. omnes fere adverfus fimo- 
niacos fr ordinatos a Guiberto antipapa aliof- 
que harefiarchas dr fchifmaticos. Celebratam 
etiam fuijfe adverfus errores Gr acorum con- 
fiat ex codice. Attrebatenfi , cui pr amittitur fe 


apud vos profecerimus , hec vcftrae digna- 
tionis refponfa aliqua habuerimus, non mi- 
nima admiratione ftupemus. Sane (i vos 
Romanx ecclefix legatus effetis , ficut no* 
ftrum falubriter effet vobis obedire > ita ve- 
ftra magnificentia ex au&Oritatc noftrx fu* 
pra vos legationis parvitati noftrae deberet 
obedire. Ecce itidem venerabilis noftri fra- 
tris abbatis S. Petri Vivi querimonias vo- 
bis recenfemus. Queritur enim fub occa* 
fione cujufdam debilis prefbytcri & juftitiam. 
reclamantis , quamdam fuam a divino per 
vos ceffare ecclefiam. Cuidam etiam prefby- 
tero defundo , nulla culpa , dum adhuc vi- 
veret , notato, bene & fapienter teftato*. 
fepulturam negatam >ipfis quoque qui eum- 
dem pie & officiofe fepelierint communio- 
nem ecclcfix interdidam. Mandamus igi- 
tur , & ficut fratrem attentius commonemus» 
ut, intermiffa interim , fi quaeft , juftitia , ab- 
bati & ecclefiis fuis pacem confervetis , ta- 
liter excommunicatos falubrius abfolvatis , 


f — y ' r j \ 1 

quens epigraphetb crudito viro domino Blondin u & in concido quod fecunda poft odavas 

•4t • r z 1 J . i .rt r» /. • . n . . n . j r. j * ^ _ rv ? t- • 


canonico illius ecclefia , & dotiore Sorbonico 
excerpta , nobifque humaniter traufmijja. 

Anno igitur Domini Chrifti mxcix. dom- 
nus Urbanus papa 1 1. qui jam ptius apud 
Clarum-montem generale celebraverat con- 
cilium, rurfum Romae in ecclefia beati Pe- 
tri apoftoli , prO errore & hzrefibus Graeco- 
rum divetfarum regionum & provinciarum 
primates , archiepifcopos & epifeopos ad ce- 
lebrandum Concilium ftuduit convocare in 
Tecunda Dominica poft albas qua Miferitot- 
iia Domini cantatur. Huic quoque conci- 
Yiocum ceteris Remenfis provincia: epifeo- 
'pis interfuit Lambertus Attrebatenfis epif- 
jcopus. 


zrn 


Vet.fiript , dr mon , ampl, Cofeti. Tom > V1L 


Pentecoftcrf feria adjuvante Domino Trecis 
(a) celebraturi fumus > de veftris pariter ac 
ejufdem abbatis querimoniis juftitiam & ac- 
cipiatis & exhibeatis. Verendum profedo 
vobis eft, fi aliter egeritis, ne & facris ob- 
vietis canonibus, & domni papz indigna- 
tionem aliquatenus incurratis > a cujus iibe- 
ralitate libertatis privilegium idem abbas nu- 
perrime acceperat , & hac quoque vice no*, 
ftra videamini contcmfiffe mandata. 


\m) Quo anno c&neiliarh hoc cefebranlftis edet Hugo le- 
gatus non aperit. Tres autem habemus apudLibbeumTre- 
' nodos an. 1 104. 1 107. & 1118. habitas. Sed illarum 


cnfcs Sy 

«nili hac Convenit; n6n primae, cui praefuit non Hugo, ied 
Richardus legatus > non dux pofteriorrs ,que defundo HttJ 
gonc noftro celebratae fune. Quartum itaque concilium T re- 
cture hic admittere occede eft , quod anno 1 toy. aut (equentl 
celebratum cenfemusfpoft obtentum fcilicet ab abbate fan- 
di Petri Viri libertatis privilegium anno 1104. Eo quippe 
itmo , refte GaufVido a Colone in chronico, Anuddus *bb*t 
Romam pttiit, «J. impttravii 4 domno Pafcbali II. privili » 
gimm Mfoftolitnm buk tctltji*. 

't ? 


fed 


w 


Digitized by 


Google 


Anno ne,7. 


Anno mt. 


w 


['] 

w 


67 CONC. TRECENSE , VIENNENSE, ENGOLISM. ET LATER. 68 

• A 


CONCILII T R E CENSIS 
anno mcvu. a Pafchali papa II. celebrati 
decreta. 


ENGOLISMENSIS SYNODUS, 
anni circiter Mtx n. 

Ex chartaria Silva-majoris. 


9 

:akm digr 


. Ex mf. S. Germini a Pratis. 

Ul ab hac hora inveftituram 
epifcopalem , feu aliquam fpi- 
r i talem dignitatem a laicali manu fufeepe- 
tit , fi ordinatus fuerit , deponatur , fimul 
& ordinator ejus. 

II. Decani, quos nos vocamus archiprc- 
Ibyteros, nifi adepto preibyteratus ordine, 
non fint: fi autem fuerint, beneficio & di- 
gnitate priventur, quo ufque ordinem adi- 
pifcantur , & tunc , fi digni funt , refti tuantur. 

III. Archidiaconi , nifi adepto diacona- 
tus ordine non fint; fi autem non fuerint, 
fecundum fententiam de archiprelbyteris 
-datam judicentur. 

IV. De uxoratis facerdotibus , five con- 
cubinariis, nifi ceflaverint, ut ab altari mo- 
veantur, fimul & de choro fegregentur, 
praecipiendo mandamus. Quod fi nec tunc 
ceflaverint, procul a liminibus ecclefix ar- 
ceantur , nec ipfa laicali communione fluan- 
tur. Idem quoque de diaconibus fiatuimus. 


B 


CONCILII VIENNENSIS 
anno mcxii. celebrati fubfcriptiones. 

£x mf. ecclefia Attrebatenfis eruit vir tl. da- 
minus Blandin daftar forbonicus , (fi 
ejufdem ecclefu canonicus. ' 

E Go G ui do Viennenfis archiepifcopus, 

& S. R. E. legatus , 

. Benedictus Ebredunenfis archiepifcopus 
fubfcripfit , & fubfcripfcrunr. D 

Galo Lconcnfis epifcopiis. 

Godefridus Ambianenfis epifeopus. 
Aimericus Arvernorum epifeopus. 

Hugo Gratianopolitanus epifeopus. 
Gualtsrus Magalonenfis epifeopus. 
Berengarius Frandienfis ( a ) epifeopus. 
AuGERius Regenfis epifeopus. 

Leodegarius Vivarienfis epifeopus. 

Pontius Tricaftrinus epifeopus. 

Petrus Senecenfis epifeopus. 

Berengarius Auraficenfis epifeopus. 
Leodegarius Antenfisf 6) epifeopus. 
G&raldus Ififtariccnfis ( c) epifeopus. E 

Mainfridus Antinopolitanus epifeopus. 
Atiminus Tolonenfis epifeopus. 
Leodegarius Vapinccnfis epifeopus. 
Raimundus Maffilicnfis epifeopus. 

Boso S. Romana: ecdefix cardinalis dia- 
conus fiibfcripfi. 

i 

{*) I. ForoJuHenfis , qui prxfuit ab anno 1094. ad iiji. 

(i) /. Aptcnfis. Nain przetat cum cccltfi* Aptcnfileodc- 
jgsrius feu Laugcrius. 

(r) l. Siftariccafis. 


P Raecipimus feribi quod notitix om- circiter an- 
nium volumus commendare, videlicet ®unnnx. 
quod ego B. ( d ) Vafatenfis epifeopus dedi 
ecdefiam fandi Stephani de Rus ; jufle 6c 
canonice , remota omni querimonia , ab- 
bati & fratribus fandx Maria; de Silva-ma- 
jore. Huic tam canonico dono Blavimen- 
tenfes monachi irtjufte conabantur obfiftere, 
mendaciter adruentes , me fibi fupradidam 
ecclcfiam contuli (Te. Verurh ego mendaci- 
bus eorum verbis irritatus, indixi eis indu- 
cias , & diem refpondendi in capite jejunio- 
rum Vafatis , fi quid juftitix viderentur ha- 
bere; Iterum invitavi eos Engolifmx , ut de 
hoc , ficut de ceteris negotiis , ibi tradarc- 
tur. Ipfi vero nec Vafatim voluerunt veni- 
ri , nec in concilio Engolifmx , cum ade£ 
fent , refpondere : fed me nefeiente ante fi- 
nem concilii diGjeflere. Ad ultimum, invi- 
tavi eos Vafatis , ad fynodum , ut ibi eflent 
parati agere, feu refjponderc fuper hoc ne- 
gotio. Affuit quidem unus ex illis , jufTu alio- 
rum : qui cum agere vel refpondere nollet, 
me nclciente fubterfugit. Nos vero > jufti- 
tiz zelo fuccenfi , ex audoritate beati Petri 
apolfolorum principis, & noftra, prohibe- 
mus ne ulterius prxfumant inquietare fra- 
tres Silvx-majoris fuper hanc ecclefiam.Quod 
fi fecerint , a liminibus fiindx matris eccle- 
fix cunl complicibus fuis arceantur. 


CONCILII LATERANENSIS 
anno m cx xi i. lub Calixto papa 1 1. ce- 
lebrati , quidam canones , qui paulo alitet 
quam in editis leguntur. 

Ex mf. illufiriffimi marchionis de Laubes. 

I. "VT Ullus etiam in prxpofitum, nullus Aunoim, 

in archiprelbyterum , nullus in de- 
canum ; nifi prelbyter vel diaconus , nullus 
in archidiaconum nifi diaconus ordinetur. 

II. Sandorum patrum canonibus confo- 
na fentientes , oblationes de facratiflimo & 
reverendiffimo altari B. Petri, & Salvato- 
ris, & S. Marix Rotundx, & S. Nicolai Ba-. 
renfis , S. digidii , aut de aliis omnium ec-; 
clefiarum altaribus five crucibus, a laicis au- 
ferri penitus interdicimus, & fub anathe-r 
matis diftridione prohibemus. 

III. Quidquid vero de pace & trevia Dei, 
de incendio , feu de publicis firatis ab an- 
tcccfforibus noftris Romanis pontificibus 
conftitutum eft , nos S^ndi Spiritus audo- 
r ira te confirmamus. 

IV. Sandorum etiam patrum veftigiis ia ' 

(J) Bertrandus de Bollada. 


Digitized by 


Google 


I 


6 9 PRIVILEGIUM EPISCOPIS BURDIGALENSIS PROVINCIAE. 70 

hxrcntes, generali decreto fancimus , ut mo- A jicientes, ut omnes ecclefiz infra denomi- 


nachi propriis epifeopis cum omni humili- 
tate fubjedi exiftant , & eis uti magiftris & 
ecclefix Oei palloribus debitam obedien- 
tiam & devotam in omnibus fubjedionem 
exhibeant, publicas miiTarum folemnitates 
nufquam celebrent, a publicis etiam infir- 
morum vifitationibus , inundionibus , feu 
etiam poenitentiis, quod ad illorum nulla* 
tenus officium pertinet , fefe omnino abfti- 
seant. Iri ecclcfiis vero quibus miniftrarc 
nofcuntur , prefbyteros non nili per manum 
fui epifeopi habeant , qui ei de fufeepta ani- 
marum cura refpondcant. 


CHARTA LUDOVICI VI. 

Francorum regis, data Burdigalae ir* 
epifeoporum conventu. 

Ex chartario Engolifmenji domini Chauvclin. 

Anno n)7 . T N nomine Sandx & Inviduae Trinitatis. 
J. Amcn. 

Ludovicus Dei gratia Francoram rex, 
tibi dilede in Domino Gaufride Burdega- 
lcniis archiepifcope , cum fuffiaganeis epif- 
eopis REMUNDoAginncnfi , Lamberto En- 
golifmcnfi , Guillelmo Xandonenfi , Guil- 
lelmo Pidavcnfi , Guillelmo Petragori- 1 
cenfi , nec non cum abbatibus Burdegalcn- 
fis provinciae , vcfttifque fuccefloribus in per- 
petuum. 

Regiae majcftatis eft ecclefiarum quieti 
pia follicitudinc providere , & ex officio 
fufceptx a Domino potcftatis earum liber- 
tatem tueri , & ab hoftium feu malignantium 
incurfibus dcfenfarc. Sic nimirum regalis api- 
cem dignitatis nos a Domino , a quo omnis 
pcteftas eft , confecutos effe conftabit, fi 
juxta evangelicam inftitutionem , & apofto- 
licx dodrinx traditionem , in fandx Dei cc- 
clelix minifterium accindi, pro ejufdem con- 
tuenda libertate , qua Chriftus eam libera- 
vit , & pacis quiete operam demus. Qua- 
propter petitionibus veftris , communicato 
prius epifeoporum , abbatum & procerum 
ooftrorum confiiio , affentiente Ludovico 
filio meo , jam m regem fublimato , duxi- 
mus annuendum & in fede Burdegalenfi Sc 
in praenominatis epifcopalibus fedibus abba- 
tiis ejufdem provinciae , qu* defundo illu- 
diri Aquitanorum duce Sc comite Pidavis 
Guillelmo, per filiam ipfius Alienordim 
jam diledo filio noftro Ludovico forte ma- 
trimonii cedit , in epifeoporum & abbatum 
fuorum eledionibus canonicam omnino 
concedimus libertatem , abfque hominii, 
juramenti , feu fidei per manum datx obli- 
gatione. Porro decedentis archjepifcopi & 
fuffiaganeorum ipfius epifeoporum five ab- 
batum decedentium res univerfas fucccffo- 
rum ufibus regia audoritate fervari volumus , 
Sc concedendo praecipimus illaefas » hoc ad- 


natam provinciam conftitutae , prxdia , pol- 
feffiones & univerla ad ipfas jure pertinen- 
tia , fecundum privilegia & juftitias & bonas 
confuetudines fuas habeant & poffideant il- 
libata. Quin immo ecclefiis ipfis univerfis 
Sc earum miniftris cum poffeffionibus fu is 
canonicam in omnibus concedimus liberta- 
tem, quod ut perpetua? Habilitatis obtineat 
munimentum,, feripto commendari , & fi- 
gilli noftri audoritate & nominis noftri ca- 
radere corroborari prxeipimus. 

Adum Parilius in palatio noftro publice ; 
anno incarnati Verbi mcxxxvii. regni noftri 
xxix. Ludovico filio noftro in regem fubli- 
mato anno fexto , in prxfentia Gauffridi 
venerabilis Cirnotenfis epifeopi Sc apoftoli- 
cx fedis legati, Stephani Parificnfis epifeo- 
pi , Suger.ii abbatis beati Dionyfii > Gikardi 
abbatis Jofaphatenfis , Alger.ii afecretis 
noftri , altantibus in palatio noftro , quorum 
nomina fubtitulata funt Sc figna. Signum 
Radulphi Viromandomm comitis & dapi- 
feri noftri, S. Guillelmi buticularii, S. Hu- 
gonis camerarii, S. Hugonis conftabularii. 

Data per manum Stephani cancellarii. 


CHARTA (a) LUDOVICI VII. ^ 
Francorum regis. 

Ex chartario Engolifmenji domini Chauvelin. 

I N nomine fandx & individuas Trinitatis. 

Amen. 

Ego Ludovicus junior magni Ludovici Anno nj7. , 
filius , Dei gratia rex Francix & dux Aquf 
tanix, tibi dilede in Domino Ga.ufr.ide 
Burdegalenfis archiepifcope, cum fuffiaga- 
ncis epifeopis Re mundo Agennenfi , Lamt 
BER.TO Engolifmenfi , Guillelmo Xando- 
nenfi, Guillelmo Pidavenfi, Guillelmo 
Petragoriccnfi, nec- non cum abbatibus Bur- 
degalenfis provincix veftrifque fuccefloribus 
in perpetuum. 

Regix majeftatis eft ecclefiarum quieti pia 
follicitudine providere , Sc ex officio fufeep- 
tx a Domino poteftatis , catum libertatem 
tueri, & ab hoftium feu malignantium in- 
curfibus deffenfarc. Sic nimirum regatis api- 
cem dignitatis nos a Domino, a quo omnis 
poteftas , confecutos effe conftabit , fi jux- 
ta evangelicam inftitutionem & apoftolicx 
dodrinx traditionem in fandx Dei ecclefiae 
minifterium accindi, pro ejufdem contuen- 
da libertate, qua Chriftm eam liberavit, & 
pacis quiete operam demus. Quapropter pe- 
titionibus veftris, communicato prius epif- 
eoporum , abbatum & procerum noftrorum 
confiiio , duximus annuendum , Sc in fede 
Burdegalenfi , & in prxnominatis epifeopa- 

(*) Hanc chartam edidit nofter Sanmarthanus tomo i. 

Gall. Chrift. fcd truncam cum in ipfo initio tum in fine, eam 
integram damus. 


Digitized by LjOOQie 


Aano uj». 


71 CONCILIUM 

Hbus fedibuS , abbatiis ejufdem provinciae , A 
qux defundo illuftri Aquitaniae duce Sc co- 
mite Pi&avis Guillelmo , per filiam ipfius 
Alienordim nobis forte matrimonii cedit , 
m epifcoporum Sc abbatum Tuorum ekdtio- 
nibus canonicam omnino concedimus liber- 
tatem , abfque 'hominii , juramenti , fcu fidei 
per manum datae obligatione. 

Porro decedentis archiepifeopi Sc fuffra- 
ganeorum ipfius epifcoporum five abbatum 
decedentium res univerfas fuccefforum ufi- 
bus regia audoritate fervari volumus, & con- ‘ 
cedendo praecipimus illxfaS. Hoc quoque 
adjicientes, ut omnes ecclcfix infra deno- 
minatam provinciam conftitutx , praedia , ^ 
poffeffiones , & univerfa ad ipfas jure perti- 
nentia , fecundum privilegia, & juftitias, & 
bonas confuctudincs fuas habeant & pofll- 
deant illibata. Quin immo ecclefiis ipfis uni- 
verfis & earum miniftris cum poffeffionibus 
iuis canonicam in omnibus concedimus li- 
bertatem. Quod ut ftabiiitatis obtineat mu- 
nimentum, feri pto commendari , Sc figilli 
noftri audoritate> ,& nominis noftri carac- 
tere corroborari praecipimus. 

Adum Burdigalae in palatio noffro publi- 
te , anno incarnati Verbi mcxxxvii. regni q 
noftri fexto , in prxfentia Gauffridi vene- 
rabilis Carnotenfis epifeopi , apoftolicx fe- 
dis legati , Alverrici Bituricenfis archiepif- 
eopi, Gauffridi Burdegalenfis archiepifeo- 
pi , Helice Aurelianfcnfis epifeopi , Lamber- 
li Engolifmenfis Sc Guillelmi Xandonen- 
fis epifcoporum , Sugerii abbatis S. Diony- 
lii , artantibus in palatio nortro, quorum no- 
mina intitulata funt & figna. Signum Ra- 
touLPHi Viromanduorum comitis & dapife- 
ri noftri, S. Guillelmi buticularii, S. Hu- 
fiONis camerarii , S. Hugonis conrtabularii. 

Data per manum Algrini cancellarii. j) 


CONCltltTM TREVI$.ENSE 
provinciale, juffu Eugenii papae III. cele- 
bratum , in quo , judicio epifebporum & 
abbatum, aliorumque ccclefiafticorum vi- 
torum, Mathxus illuftris dux Lotharingix, 
Romariccnfi ccclefix ad hanc diem in- 
fenfus , ad concordiam adducitur , juraque 
omnia prxdidx ecclfcfix confirmat, abla- 
ta reftituit , &c. 

£x autographo. 

I N nomine faildx & individux Trinitatis , ® 
Hellinus Dei gratia Trevirenfis archi- 
epifeopus , diledx filix Judith eadem gratia 
abbatiffx Romaricenfi Sc fororibus ejus in 
pofterum. Querimonias tuas contra ducem 
Math£uM jam per tempora multa agitatas, 

& tandem fecundum prxeeptum domini pa- 
px coram epifeopis & abbatibus & principi- 
bus terrx a nobis definitas , utile duximus 
tibi Sc ccclefix tux figUlo nortro , Sc. audori- , 


TREVIRENSE. 7 1 

tate tam noftra quam fuffra ganeorum nof- 
trorurn diligenter munire. Dc diverfis igitur 
querimoniis affenfu communi ftatuiftis, quod 
capitulum veftram liberam clcdionem ha- 
bebit, de prxpofitis & . d^e cancellariis praefi- 
ciendis, Sc dux eledionr illi ederem praebe- 
bit affenfu m , falvo jure fuo. Si autem per- 
fona quxeumque cleda poftmodum eccle- 
fix inutilis fuerit , ipfa voce capituli , qua 
prxftituta fuit , deponetur. Quibufdam vero 
prxpofitis beneficia & redditus fuos unde vi- 
vere debent, quos ab ecclefia tenent , alicui 
in feodum date non licebit , neque dux feo- 
difare eos cogetV immo etiam dare & accn 
pete in fide & veritate prohibebit. Quando 
autem prxpofitus Vofagi & cancellarii in 
potcftatibus placitum tenere voluerint , lau- 
dante Sc affentiente advocato , diem placi- 
tandi prxfigere debent. Summam autem 
quxftus definient prxpofitus Sc cancellarii 
confilio Sc affenfu advocati , confilio tamen 
rtiiniftri ecclcfix prxcedente. Tallias autem, 
quas ipfe dux Sc advocati fui injufte fupfir 
homines ecclefix facere confueverant , pe- 
nitus quirpiverunt. Clerici Sc ecclcfiales , Sc ' 
res eorum a duce Sc ab advocatis, Sc a ve- 
natoribus non inquietabuntur ; fed in nobili 
libertate , ut dignum cft , in pace remane- 
bunt. Servitium vero quod venatores abec- 
clefialibus exigebant, ex toto dimiffumdh 
Dominus autem dux vel miniftri fui non 
cogent homines ecclefix exire extra bannnnt| 
fuum ad placitandum , neque dux quem- 
piam hominum ecclefix abfque abbatiffa 
placitabit. De Omni autem quxftu fuper ho- 
mines fumto, in omni negotio Sc in omni 
proventu , ecclefia medietatem recipiet. Ad- 
Vocati vero in poteftatibus avenam non ac- 
cipient , nifi partione cum fidelitate renun- 
ciata, Sc nifi ecclefia plenarie avenam fuain 
ad cervifiandum prius acceperit. Vaccas vb- 
ro, quas nuper advocati injufte in potefta- 
tibus accipere in natale Domini confueve- 
rant, penitus a modo non accipient. Sup- 
prxpofiti vero 8t fubadvocati > qui a ducc 
& ab advocatis injufte fubftituebantur , a 
modo radicitus exftirpantur. Super mundi- 
culos vero minifter ecclefix 8c advocatus 
placitum tenere debent, Sc ecclefia totutn 
cenfum habebit, nifi in duabus poteftatibus, 
videlicet Campi SC Archarum, in quibus non- 
nifi dimidia pars cenfus eft ecclefix , quxftus 
vero ubique dimidius eft ccclefix : idem ve- 
ro de placito fabrorum , ecclefia videlicet 
medietatem quxftus recipiet. Quando vero 
dux in quolibet caftrorum fuorum morabi- 
tur , de fuo vivet : fi vero per terram tran- 
fiens , ad quamlibet ecclcfix curiam perno- 
ctaverit, villicus dc communi quxftu per 
curiam cum fidelitate fumto , eum procu- 
rabit, Sc hoc femel in anno, Sc in mane re- 
cedet. Si vero advocati per curias aliquan- 
do pernoctaverint, de jure fuo vivent. Qui 

a 


Digitized by 


Goog 


73 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mclu. 74 


B 


fi forte ia aliquo pacem illam infregerint , 
nifi ammoniti a duce infra fex feptimanas 
ablata reftitucrint , dux terram eorum fafi- 
bit, cifque prohibebit, ne in eis aliquid ac- 
cipiant , donec ecclefix fatisfeccrint. Infuper 
ex praecepto domini papae fub vinculo ana- 
thematis nexi tenebuntur , donec refipuerint 
& ecclefix fatisfecerint. Forum vero Archa- 
rum efle concedimus, ita ut abfque omni 
dolo, & abfque multa acquifitione, & abf- 
que omni genere exadionis teneatur. De ta- 
bernis relatione fidelium difcufTum eft , quod 
in tertio anno in xxx. duabus poteflatibus 
dux ftram vinum vendet folo obolo carius > 
quod vinum ruflici debent deducere & in- 
fra abbatiam accipere , & in loco nominato 
folo dic expediar e. Apud Girbefpath medie- 
tatem veneraciarum & quxftus in placitis & 
avenam recuperavimus. Ufuagium nemo- 
rum recognovit dux , & concedit homini- 
bus ecclefix ubi antiquitus habere folebant 
ex ratione fidelium. Si veropoftmodum dux 
terram veflram aliquibus minis, aliqua exa- 
dione, aliqua precatione, vel alicujus ex- 
torfionis genere oppreflerit , vel aliquam fu- 
pradidarum padionum aut per fe aut per 
advocatos fuos infregerit , quotiefeumque 
ecclcfia reclamaverit , abfque omni retrada- q 
tione ipfe cum fuis & cum terra fua vincu- 
lo anathematis iterum nexus teneatur , nifi 
ammonitus vel reprehenfus infra quadra- 
ginta dies poenituerit & fatisfccerit , ipfo du- 
ce in hunc modum concedente. 

Ego Mateaus Dei patientia Lotharin- 
gorum dux & marchio, dudus poenitentia , 
fpe retributionis xternx , in his in quibus 
lxfcram Romaricenfem ccclefiam , confilio 
religioforum virorum , clericorum & laico- 
rum , cum Romaricenfi ecclcfia feci prxfcri- 
ptam compofitionem , & pofui in facratam 
manum domni archiepifcopi , & chartam 
Trevcrcnfi & Tullcnfi ecclefix inde feci, D 
quod hoc bona fide fervabo ; & fi aliquan- 
do , quod abfit , per me vel per meos fuerit 
contra hoc fadum , nifi infra quadraginta 
dies, fi ammonitus fuero, fatisfaciam & a- 
blata reftituam , meo affenfu Treverenfis & 
Tullenfis ccclefia in me & in terram miam 
fine judicio dent anathematis fententiam. 
Hujus compofitionis teftes funt Stephanus 
M etenfis epifeopus. Henricus Tullenfis c- 
pifeopus. A l b e r o V erdunenfis epifeopus. 
Donnus Godefridus prxpofitus ecclefix S. 
Petri. Arnulfus, Alexander, BrunoTreve- 
renfes archidiaconi. Hcnricus cantor, Baldri- 
cus magifter fcolaris. Sigerius abbas S. Ma- E 
ximini. Bertolfus abbas fandi Eucharii. Ri- 
chardus abbas de Sprinchirback. Philippus 
decanus Metenfis. Rofcelinusarchidiaconus. 
Hugo magifter fcolaris. Richerius prxpofi- 
tus S. Salvatoris. Albertus primicerius Vir- 
dunenfis. Willelmus decanus. Richardusar- 
chidiaconus. Andreas archidiaconus. Isem- 
Fet. Script. & Mon. ampl . Collett. Tom. FH y 


baldus abbas Gordicnfis. Manegaldus abbas 
S. Michaelis. Hugo Albus decanus & archi- 
diaconus Tullenfis. Henricus archidiaconus. 
Magifter Haimo archidiaconus! Roricus ar- 
chidiaconus. Cifternenfis ordinis Rannul- 
phus abbas de Clauftro. Renardus abbas 
Morimondenfis. Milo abbas de Crifta. Odo 
abbas Belli-prati. Richardus abbas de Valli- 
bus. Romaricenfis ecclefix teftes funt Theo- 
baldus prxpofitus. Cono cancellarius’ Petrus 
cancellarius. Magifter Widricus Salfurienfis. 
Theodericus de Domno-martini. Magifter 
Hagano. Nobiles & milites : Henricus dux 
de Lenbun. Henricus comes de Namur. Hen- 
ricus comes de Salm. Frjdericus comes de 
Viann. Gosvinus comes de Facermont. Fol- 
marus comes de Cafi. Albertps comes Chi- 
niaccnfis. Conrardus comes Salvagii. Ul- 
ricus comes de Aira. De familia S. Petri, 
Engelbertus & Fridericus frater ejus ; Ifcm- 
bardus & Guillclmus frater ejus ; Hermannus 
& Galterus frater ejus de Palatio 5 Theode-. 
ricus de Romont , Ulricus de Sampinn, Hi 
duo cum duce erant. Magifter Bovo Tui- 
lcnfis archidiaconus. Roricus abbas Calmo- 
fiacenfis , Durannus abbas Belli-campi. Ac- 
tum autem eft hoc anno ab incarnatione Do- 
mini mclu. epada xu. indidionc xv. con- 
currente fecundo. Data Treveris per manum 
Hellini Treverenfis archiepifcopi xvn. cal. 
feptembris. 


CONCILIUM REMENSE 
anno mclvu. fub Samfone archicpifcopo 
celebratum. 

Ex mf. ccclefia Attrebatenfis eruit eruditus vif A 
dominus Blondiii. 


I. De Piphilis. ( a ) 


[-1 


O Uoniam impuriflima Manichxorum Anno u; 7 . 

feda tergiverfatione lubrica fub fpc- 
cie religionis apud imperitiffimos fe occul- 
tans, fimplicium animas perditum ire mo- 
litur , & per abjediffimos textores , qui fxpe; 
de loco fugiunt ad locum , nominaque conu 
mutarunt , captivas ducunt mulierculas one- 
ratas peccatis : Nos gregi dominico , cujus 
curam fufeepimus , ne per illos 'in prxcipi- 
tium eat , confulentcs , (latuimus ut quo- 
niam inter facrilega nefandaque , quibus non 
inquinare folum, verum etiam inficere ec« 
defiam conantur, conjugium quod a Do- 
mino inftitutum fandumque eft , ut quafi 
puriores mundiorefque valeant apparere , 
impudenter damnant , & tamen in fuggilla- 
tione mcndaciffimx fimulationis feminarum ‘ 

{*) Piphilt firc pifli, Gallice pifres , di&i funt Haeretici 
Albigenfes per contumeliam. Hts noflra Germania Catbares, 
inquit fickbertus Schouaugienfis a Cangio laudatus, fiandria 
Piphles , Galli Texetans , ah mf» Uxtndi appellat. .... fui* 
veram fidem Cbrifii , verem tOltem Cbrifii, mn alibi e fit di- 
tant, nifi in etnvtnticmlis Jnis , jtu habent in cellariis & te*-, 
trinis, Bic. 

K 


Digitized by 


Google 




( 


* /• feriendi. 


75 CONCILIUM REMENSE ANNI mclvii. 76 

COnfanguinearum contubernia affedant A cum fatisfacere vel judicium fubirc compel- 
le 'frequentant , ut nifi commoniti 4 coha- Jat. Quod fi noluerit, eadem lex erit illius, 
bitatione fua illas removerint , ab epifeop® Deinde regia fublimitas interpellabitur. Ip- 
excommunicentur. Quod .fi nec ita deftite- ia vero pro fuo officio , quo tueri ccclefias 


debet, ad emendationem cogere poterit im- 
probos. Hac igitur ratione & praedonum ma- 
nus comprimentur , & ecclefiac tranquillam 
& quietam vitam agent in omni pietate & 
caftkate, 

IV. De t ornamentis. 

Quicumque in hac deteftanda diabolica» 
que malitia , lethali vulnere accepto , mor- 
rerit, libere capiat. Sic enim & eis non dee- jg tuus fuerit , five a monachis five a fratribus 
tit poenitentiae locus , & ab eorum imitatio- Templi vel Hofpitalis, vel quibufeumque » 
ne execrabili ceteri revocabuntur. -Si quis etiamfi* monachum vel converfum vel fla- 
vero de hac impuriffima feda infamis fue- trem fecerint , ficut fandi patres decreve- 
rit, & quali innocens purgare fe voluerit, runt, chriftiana carcat fcpultura. Nemoau» 

igniti ferri judicio fe purgabit. Si reus com- tem cos euntes vel redeuntes fufeipiat ho£ 
probatus fuerit, ut fuperius didum eft, calr- pirio , neque cis , quando capti fe rediment. 


tint, bona eorum publicentur. Majores ve- 
ro quibus alii fcducantur , fi confefli fuerint 
vel convidi, carccre perpetuo, -nifi gravius 
aliquid' mihi cis fieri debere vifuna fuerit, 
recludentur. Sequaces vero itidem confeffi 
vel convidi , ‘his exceptis qui ab eis fcdudi 
correptique facile refipifeant , ferro calido 
frontem & facies lignati pellantur. Quique 
eos poftmodum ubicumque locorum repe- 


do .ferro lignatus pellatur > fi innocens fue- 
rit, catholicus habeatur., 

II. De invaf oribus ecclefiajlicdrum r erutu. 

■Ad verius improborum temeritatem & au- 
daciam •, qui perfopas five res ecclefiafticas 
vexare & lacerare neque timent neque eru- 


auxilium impendat. 

V. De facerdotibus. 

•Quia nonnullarum ecciefiarum vel m0« 
nafteriorum vel perfonarum levitas , feu„ 
quod deterius eft , cupiditas ecclefiis , fuis 
mercenarios confuevit praeficere facerdotes, 
, fbllicite fuper gregem dominicum G eofque crebrius commutare , qui ipfi fuas 


yigilantes , decrevimus uc nemo quicquam 
ecciefiarum bona invadere vel auferre pr«e- 
fumat }. fed fi quis adverfus ecclefiam five 
monafterium aliquid fe habere jufte credi- 
derit, ad epifeopum illius diocefis, five ad 
metropolitanum querelam deferat , qui evo- 


operas locant , infuper a quibufdam mali- 
volis minifterium animale vituperatur 5 quia 
facerdotibus oblatis curas committere diffe- 
runt, quo ab illis aliquid extorqueant , fan- 
dorum patrum vefiigia fequentes , praecipi- 
mus, ut qui modo per totum archiepifco- 


catis partibus examinationeque diligenti patum fine cura funt facerdotes , praefentan 
cura praecognita , finem legitimum imponat. " ’ - - - - • • - 

Si vero epifeopus vel mctropolitanus , quod 
abiit, neglegentior fuerit, apud regiam po- 
teftatem querela deponatur , ipfiufque man- 
dato per eos qups oportet > juftitiam obti- 


tibus eis ad quos fpedat ufque ad inflantem 
feptuagefimam , ab epifeopis, fi idonei vili 
fuerint, ecciefiarum curas fufeipiant. Poft- 
quam vero vacaverint , intra dierum quadra- 
ginta fpatium alio fubftituto, eumdem epif- 


nere qui injuriam fe pati quaeritur, merea- n copo offerant, moxque ille, nifi rationabi- 

tUf y miflanue curri rn nni nnAnif fi i r • «ns 


tur ; miffaque cum eo qui caufatur, fi regi 
placuerit, legatione , ut per eam cognofcat 
quam jufte caufa fit ventilata five terminata. 
Quicumque vero importunus, hoc ordine 
non ‘fervato , etfi juftam fe dixerit habere ra- 
tionem, in perfonas five res ecclefiafticas 


lem caufam ei objicere poterit , curam illi 
committat: fin autem hi quorutai intereft, 
juxta predidum tempus facerdotem epifeo- 
po prarfcntare neglexerint, per epifeopum. 
idoneus ftatuatur : fic enim & populus , quod 
ei expedit, flabilem hahehit facerdotem, & 


irruere vel invadere prasfumferit , animad- quid adverfus epifeopos oblatret malivolus 
yer ionc canonica feriatur. non habebit. Sacerdotes quoque honeftis 

111. De face. & claufis veftibus utantur. r 


Clerici , monachi , converfi , peregrini , 
femina:, & qui cum eis ad eos pertinentes 
ambulant , in perpetua pace fint. Greges , ar- E 
menta , agricola , aratra , vinearumque cul- 
tores & mercatores femper in pace fint. Ce- 
terum pax illa, quam treugam Dei vocant, 
a vefpera feria quarta ufque ad mane fe- 
rt* fecunda debet obfervari. Quorum vero 
improbitas temerare ifta prafumferit, nifi 
commoniti emendare feftinaverint , cano- 
nica ultione ferienda * funt. Porro domi- 
nus fims , cujus hoc eft , conveniatur , ut 


V I. De regularibus qui tenent farrochias. 

Statuimus quoque , ut fi quando arbitrati 
fuerint abbates ecclefiis fuis aliquem de ca- 
nonicis , qui eis fubfunt , miniftraturum, non 
aliter id fiat, nifi epifeopo eum prafentave- 
rint j & fi epifeopus eum fufeipere voluerit 
liberum & emancipatum , abbas illum epif- 
eopo tradat , ficque cura accepta , ulterius 
fine licentia epifeopi eum removere a mi- 
niftcrio, atque revocare ad clauftfum pote- 
flatem abba non habeat. 




Digitized by 


77 CONCILII LATER. ANNI 

V 

VII. 'De fanttimonidibtis. 

Quafdam fandimonialium longioriburao- 
que pretiofioribus veftibus quam expediat , 
monafteriis efle novimus onerofas , aiiarum- 
que, quae tales habere non poliunt, adver- 
fum fe invidiam excitare. Porro quod lon» 
ge deterius multoque periculoflus exiftit , fin- 
IS ternas. gulas vel binas vel tertios * in villis aut in 
agris novimus manfitarc , & ex eo peffimae 
. opinionis rumorem fxpius excitari. Statui- 
mus ergo ut , fecundum profeflionis fu* nor- 
mam , fimplicibus agninifque pellibus iint 
contenta? , omnefque ad clauftrum ab habi- 
taculis indecentibus revocentur , ut intra 
clauftra monafterii, ubi vix tutx funt , ea- 
rum .corpora & corda inviolata Domino 
«conferventur. Solent quoque , quod valde 
reprehenfibile patet , cum praedicatoribus 
circumire , & in comitatu juvenum clerico- 
rum live Jaicorum per diverticula Viarum 
ambulare, & ad idem hofpitium quafi iti- 
neris ncceflitate divertere : quod quam mali 
exempli fit neminem poteft latere. Placet 
ergo, ut fi quando monafteria earum vaf- 
tata fuerint vel accenfa , aliudve acciderit 
eis fupra vires , fiipraquod videatur elcemo- 
fyna imploranda , id per clericos vel con- 
verfos fiat. Ipfar autem domi fedeant, me- 
mores beatam Virginem folam repertam , 
quando eft ab angelo (alutata. Recordantes 
quoque Dinam filiam patriarchz , patriar- 
charum fororem , dum exit videre filias re- 
gionis alienxj vim paflam. 


tictxiii. SUBSCRIPTIONES. 78 

A tenda pralis ncceffarium duxeri- 
mus. ZNdm 'praterquamquod ali- 
quot epifeoporum nomina in Spicile- 
gio pratermktuntur , qua etiam in 
Ughelli Italia Sacra defiderantur, re- 
liquorum nomina eornmque jedium 
adeo funt depravata ,five id ex de - 
fedu codicis Branenfs ,five ex ama- 
nuenjis ojcitantia contigerit , ut no- 
vam editionem expetere videantur . 

B A Nno ab Incarnatione Domini mclxXix. Anno wyt. 
l\. praefidente fandae Roman* ecclefiae SS. 
papa Alexandro III. pontificatus ejus xx. 
menfe Martio, indidione xi. quinta, fep-' 
tima & nonadccima dic menfis , fedata jam 
difeordia , qu* inter ecclefiam & imperium 
occafione fchifmatis per Octovianum h*- 
refiarcham adverfiis przdidum fandiffimum 
papam introdudi , & per fuccelTores ejufdcm 
Odoviani Guidonem Cremenfcm & Johan- 
nem Strumenfcm diutius perdurantis longo' 
tempore invaluerat, prxdido Johanne f a ) 
ultimo Jisrefiarcha & Frederico Romano- 
rum imperatore , qui huic rei fe fautorem 

C praeftiterat , ad unitatem matris ecclefi* re- 

. deuhtibus, fedit przfidente eodem fummo 
pontifice Alexandro , fanda & generalis 
fynodus in bafilica Lateranenfi , qux appel- 
latur Conftantiniana , trecentorum duorum 
epifeoporum & diverfis mundi partibus con- 
vocatorum , quorum nomina fubtus annes* 
funt. 




CONCILII LATERANENSIS 
* anno mclxxix. fub Alexandro III. 
celebrati fubfcriptiones 3 live rio- d 
mina praelatorum qui eidem in- 
terfuer-unt. 

, Ex mf. cifdicc S. Victoris Parifienjis. 


O 8 S fe R V ATIO. 


"A7 Omina epifeoporum qui Late- 
^ ranenf fub Alexandro 111. con- 
cilio interfuerunt, jam dudum ex mf 
Branenfis monaflerii edidit nofier E 
Acherius in Spicilegii tomo XII. at- 
que inde in generali conciliorum col- 
lettione 'johanne s Harduihus. Ea- 
dem cum in pervetujlo codice fandi 
Vidoris Parifenfis reperijfemus & 
cum editis contulijfemus , adeo in- 
venimus diverja , ut novis cotnmit- 


Dc provincia, Romana. , 

Hubaldus Hoftienfis epifeopus. 
Mugo Terracenfis. 

Johannes fundanus. 

Jonathas Soranus. (V) 
Zacharias Marfus. 

Odalrifius Walvenfis. 

Dodo Reatinus. 

Formundus (c) Verulanus. 
Leo Aletrinus. 

Rodulfus Ferentinas. 

Afael Agninus, (d) 

Petrus Signinus. 

Milo Tiburtinus. 

Guifranus Sencnfis. (/) 
Willelmus LucCrifis. 


(«) Corrupte in Spicilegiopro Jth/mnt legitiinV tfli 

(b) Male in Branenfi-codiee legitur Fundimus ; alioquin 
duo eodem tempore cxtitilicnt ejumem ledis epifeopi. Porro 
hic Jonathas deiideratur in ierie epifeoporum Soranorum 
apud Ughellum, ubi locus eft vacuus ab anno 1167. ad an- 
num nai. . 

fe) Didius etiam Tromundus , Fxramundus & Fraramun- 
dus. 

(d) Sire Anagninus. 

(e) Corrupte in Spicii Surtenfis. 


Digiti sd-by 


79 CONC. LATER. 

Petrus (a) LunenGs. 

, Rufinus (b) Affifmas. (c) 
Rainerus (d) Caftellanus. 
Tranfericus (e) Spoletinus. 
Offredu&us (/) Eugabinus, 

\ Alloderius Calienfis. 

Giffo (g) Urbinas. 

Nicolaus Siprarthonius. (h) 
Jacobus Senogalienfis. 

. Acceptabilis CamerinenGs. 
Jordanus Humanenfis. 

Petrus Firmanus. 

Rainaldus EGnus. 

Gentilis Aufumanus. (i) 
Munaldus (k) Fancnfis. 
Jofefilinus Ariminenfis. 
Johannes Sutrinus. 

Martinus Nepezinus. 

Gentius ( /) TufcanenGs. (m) 
Petrus civitatis CaftellanenGs. 
Amatus (n) NarnicnGs. 

Paulus Hortanus. 

Petrus Amelinus. 

Richardus Urbeventanus, 
Gratianus Tudertinus. 
Vivianus Peruflnus. 

Petrus CaftrenGs. 

Leo Cluflnus. 

Martinus Grofetanus. / 
Paulinus Sunenfis. (o) . ' 

Petrus Pifaurenfis. (p) 

Julius Florentinus. 

Lamfrancus Fefculanus. . 
Tedaldus (y) Placentinus. 
Stephanus Monopolitanus. 
Anteimus Melitenfis. (r) 
Radulfus MclfenGs S. Martii. 

De p revincti Captum*. 


ANNI mclxxix. SUBSCRIPTIONES. «o» 

A Rainaldus Benefranus. 

Rainaldus Aquinas. 

Herveus Sueflanus. 

Porfirius Cafcrtanus. 

De provincia Amalfitan i. 

Dionyfius Amalfitanus archiepifcopus, 
Johannes Lidurcnfis (a) epifcopiis. 

R. Avellenfis. (b) 

De provincia Neapolitana. 

Sergius Neapolitanus archicpifcopus; 
Bernardus Nolanus epifeopus. 
Bartholomarus Aceranus. (c) 

8 Petrus (d) Infulanus. 

. De provincia Salernitana. 

Romoaidus (e) Salernitanus archiepifco^ 
pus. 

Arnulfus Caputaquenfis (f) epifeopus, 
Johannes Marficanus. 

Petras Aencnfis. (g) 

Johannes Sarnengis. ( 'h ) 

De provincia Beneventana. 

* Balduinus Alifanus (i) epifeopus, 

• Petrus Telefinus. 

Potio (i) Triventinus. 

• AndreasBozanenGs. (/) 

Alarfius (ni) Gardianus. 

Gaufridus Termulanus. (n\ 

Petrus Larinenfis. 

Robertus Civitatenfis. 

Nicolaus Dracozancnfis. (o) 

Robertus Elorentinenfis. 

Rofridus MonticorbinenGs. (p) 

Rainaldus Luterinus. 

Johannes de Montc-maran. 

Johannes AfculenGs. 


Alphanus (s) Capuanus archiepifcopus. 
Petrus TheanenGs. (i) 

(«) Hic emendandus videtur Ughellus, qui Pecti pontifi- 
catum ad annum 1 183. rejiciens, ait Alexandrum epifeopum 
Luncnfcm interfuille anno 1179. concilio Latcranenfi ,.eique 
fubfcripfiffe inter epifeopos provinciae Ravennatenfis. Verum 
neque in Branenfi neque in Viftorino codice ullus inter e- 
pifcopos provinciae Ravennatenfis repetitur Alexander epif- 
eopus Lunenfis , fed Juventis ut in Vidtoriuo , aut Lurcufis 
ut in Branenfi. 

( b ) Hic iterum allucinatur Ughellus, qui in ferie epifeo- 
potum Aflifienfium pro Ruffino lioc loco collocat Petrum , 
quem ait interiuilTc concilio Latetaueofi : verum Petrus ille 
non Affifienfis fed Lunenfis fuit epifeopus. 

(c) Spic. Afifinas. 

(d) Spic. Raimerus. 

(e) Spic. Rafifericus Spolentinus. 

{}) Didius etiam Offredus & Ofirtduccius. 

' (f) Spic. Guiffi. 

{b) Spic. Simpbrtntus. 

(i) Spic. Aufumanus. E 

(*J Spic, Mimaldus. 

(i) Spic. C tnfius, 

\m) Ex hac fubfcriptione caftigandus venit Ughellus, qui 
in ferie epifeoporum Vitetbienfium ait nullum eo tempore 
extitifTe Tufcanenfem, epifeopum. 

(n) Hujus loco fubftituitur in Italia Sacra Mazaius. 

(0) Spic. Funenjls. 

(p) Spic. Pifcarienfis, 

(,) Spic. Tedbtldus. 

(r) Spic. Mtthenfit. 

(s) Spic. Falphanus , 

(t) Spic. Tiicmtn/is. 


Bartholomaeus ArranenGs. 

Jaquintus Frequentinus. 

D Rogerius VicenGs. 

De provincia Sipontina. 

Gerardus Sipontinus archiepifcopus. ( j ) 
Simeon Veftanus epifeopus. 

De provincia Dranenfi. 

Amandus VigilienGs epifeopus. (r) 
Richardus AndrenGs. 

(«) Spic. LiSrtnJis. (h) Spic. uno verbo R»velUnJit r 

(e) Spic. Achanus. 

(d) Omiffus in Italia Sacra. 

(«} Spic. Rainaldus, melius Romauldus , cujus chronicofl 
habes apud Muratorium. 

(/) Spic. Caprtaquenfis. 

(g) Spic. Meuntnfis. 

( b ) Spic. Semenjis. 

I i ) Spic. Alifanus. 

{*} Spic. Potit. 

(i) Spic. Beravenfis. 

(m) Spic. Alafius. 

(n) Spic. Termilanus. 1 

(O) Spic. Dractrancnfis. 

(P) Hic defideratur in Spicilegio, fcd & apud Ughellunti 
qui ejus loco collocat Johannem. 

(f) Hic & fcquens epifeopus defiderantur in Spicilegio, 
(rj Hic & fcquens in Spicilegio collocantur fub provincia 

Sipontina. 

vi 


Digitized by 


Google 


$i CONC. LATER. ANNI 

De provincia Rarenfi. 

Rainaldus Barrenfis archiepifcopus. 
Johaones Botundnus (a) epifeopus 
Maio Catharenlis. W PP ’ 
Paulus Salpitanus. 

Arpinus Paliniaccnfis. 

Cafifus (b) Cuperlanctifis. 

Rao Bithccenfis. (c) 

Johannes Melficcnfis. 

Johannes (d) Cannenfis. 

Johannes Lavdlanus. 

■ De provincia Brunduftna. (e) 
Willelmus Brundufinus archiepifcopus. 
De provincia idrontinx. 


Jouathas Idrontinus ( f) archiepifcopus, 
Pptraaus (g) Lidenfis Caftrenfis. 

De provincia Tarentina . 

Baiilius Tarentinus archiepifcopus. 

De provincia Acherontinx. (h) 

Petrus Venufinus (i) epifeopus. 
Johannes Poteritinus. 

Robertus Tricaricenfis. (k) 

Robertus Gravinenfis. 

Robuam (/) Anglonenfis. 

De provincia Cofanx. (m) 

Ruffus Cufendnus archiepifcopus. 

Alichael Mathuranenfis. 

De provincia Regina. 

Thomas Regmenfis archiepifcopus. 

Guido Neocaftrcnfis epifeopus. 

, Philippus Crotonias Grarcus, 

Teratinus (n) epifeopus Graecus. 

De provincia S. Severini. (o) 

pusP 0168 " 1105 ^ Embr i acen & (?) epifeo- 

Pcrentinus (r) Strumbinus. 

' De provincia Sicilia Meftanenfis. 

Nicolaus Meflanenfis archiepifcopus. 

Guido Ccphaledienfis epifeopus. ? 

i») Spic. Bttintinus, 

W Spic. Cafivus. * 

W Spic. Britcenjit. 

anno ng 7 . quo pr]v|J • A ,, 7 . m a ^ huc adimniftranti 
guejohannem anno feauenri i ^“o 1 1 j. obtinuit, ait- 
Jnb Alexandro III. qui ante C ?. ociJiolat "anenli 
M Spic. BrunJe},cit. P nos <J ' cm obierat fuum. 

(f) Spic. Hidrotinus 

dl «a» * 

(j) S pic. Verofinut . 

(*1 (l) * * * S P'5- WUcmfit. 

(?) Spic. Foboatn. 

(W) Spic. Cafemiru. 
y) Jp ic - Eterantinus. 

H Spic. Sicilit Mtjfttunfit, 

Jtl Spic. Pegrlnus. 

W Sive VmbrUtuenfi,. 

( r ) Spic. &r eW(f , 

nt fiript. & mon amfl ^ 


Maxxix. SUBSCRIPTIONES. 8i 

. ti . D ' P r0v>nci * Orientis Phenicis. 

Romanus Tripolitanus. 

De provincia Calefyria . 

y.Gambulenfis^) epifeopus. 

PalaHina fecunda. 

B Palajlinx prima. 

loco X£ht' yn,itan “ riS 

Albertus Bcthleemitanus. (V) 

Provincia Pifana. 

Hubaldus Pilanus archiepifcopus. 

Saganenfis epifeopus de Corfica. (W) 

’ De p r °vincia Turrenji (e) Sardinia, 

Johannes AdarenGs. (/) # 

Cometa Ampurienfis. (^; 

Provincia Januenfs. 

C r^ U f° ^ J anuenfis archiepifcopus. 

Todius Martin cnfis. (/) r 

Provincia Ravennatis 

Albericus Reginus. 

Ardido Mudnenfis. • 

Johannes Bononienfis. (A 

Henricus Cornolienfis. (7) 

Johannes Faventinus. (m) 

Alexander Ju veniis, (n) 

Lamfredus Pompilienfis. 

D Teonardus Cefanas. ( o ) 

Gabriel Adrienfis. (p) * 

Alericus (g) Bobicnfis. ' 0 

Provincia Mediolancnfi s, 

tjalo (s) Bergamcnfis. 

Umfredus f/) Cremonenlis. 

W Spicii. Tj/renenfis. 
if>\ Spic. Glambulepcenjts , 

M Spic. BeellemitanUs . 

(*) Spic. Corjim. 

. (e) Spic. Turrenenfi. 

(f) Spic. Adarenenfis, 

£ W Spic. Afuritnfis % 

ii K.i SSS" " bi *«- «»x « - 

(l) Spic. ComelienJJs, 

(m) Spic. Favet inut. 

("J Spic. Lurenjts. 

(o) Spic. CtfarUt, 

It) Spic. Arienjh, 



Digitized by 


oogle 


83 CONC. LATER. AN&I mclxxix. SUBSCRIPTIONES. §4 

Albericus LaudcnGs. ^ Provincia Bituricenjis. 


Obcrtus TerdonenGs. 
fchibercus Aquenfis. 

Gtiido .(<*) SaonenGs. 

Lauterius Albiganenfis. 

Stephanus VigintimilienGs. 

' Milo (b) Taurincnfis. 1 

Garmarus (c) Ipporienfis. 

Bonifacius NovarienGs. 

De provihcia Aquileienji, 

Garfentinus Mantuanus. 

Anfelmus Cumanus.. 

Gerardus Paduanus. 

Salomon Trideotinus. 

Provincia Veneti a. 

Henricus Gradcnfis patriarcha. 
Marinus Clogenfis (d) epifcopus. 
Leonardus TreccllenGs (e) epifcopus. 

De provincia JadarenJi. (f ) . 

(((Andreas (g) AlbenGs archiepifcopus. 
Lamfrcdus AbfarenGs. 

Drobo VigilenGs. (h) 

De provincia Spaktenji. ( i ) 

Raincrius Spaletenfis archiepifcopus. 
Matthaeus Nonenfis epifcopus. 
Michael Scardonenfis. (k) 


, GuarinusBituricenGs archiepifcopus. 
Girardus Caturcenfis. 

Seibrandus Lemovicenfis. 

Provincia Hironenjis. 

Radulfus Andegavenfis epifcopus. 
Gaufridus Brioceftfis. 

Eudo Lehonenfis. 

Provincia Burdegalenjis. 

W. Burdegalenfis archiepifcopus^ 
Johannes Pi&avenGs epifcopus. 

$ Ademarus SantonenGs. 

Provincia. Auxit ana. (a) 

Arfius Convenarum epifcopus. 
Bernardus Olorenfis. (Ii) 

Ademarus Baionenfis. 

Garfias VafatenGs. * 

Arnaldus Bigoritanus. ( c ) 

W, Aquenfis. 

Provincia Narbontnfis'. 

Pontius NarbonenGs archiepifcopus. 
Johannes MagalonenGs epifcopus. 
Raimundus UticenGs. 
q Bernardus BiterrenGs. 

Otho ( d) Thercacenfis. 

Provincia Bracarenfis. 


Provincia Remenjis. 

Willelmus RemenGs archiepifcopus. 
Nevclo Sueflionenfis epifcopus. 

Theobaldus AmbianenGs epifcopus. 
Reinoldus (/) NoviomenGs. 

Rogcrius LaudunenGs. 

Defiderius MorinenGs. 

Rogerius CameracenGs. 

De provincia Rotomagenji. 

Egidius^broicenGs epifcopus. ^ 

Provincia Senonenfis. 

Guido Senonenfis archiepifcopus. 

Johannes CarnotcnGs. 

Simon MeldcnGs. 

Matthaeus TrecenGs. 

W. Autifliodorenfis. 

Obaldus Ncrvernenfis. (m) 

(а) Spic. Guigt. 

(б) In Italia Saeta non compacct.ubi locum habere debet 
inter Albertnm, qui anno ii«8. & Bonaldum, qui, i 1 p6. 
praefuit ecclofiae Taurincofi. 

(c) Spic. Gannarus , apud Ughelium diftus Germanus feu E 
Goemanus. 

[i) Spic. Glogenenfis. 

(e) Tercellenenfis. 
ify Spic. Ladarenfi. 

(;) Collocandus inter Ottoncm & Bonifacium. ubi lo- 
cum vacuum habet in Italia Sacra. . 

(h) Spic. Viglenfis. 

(i) Detft hic titulus in Spicilegio, fed fine ulladiftin&io- 
ne legitur Renerus Spalitenfis archiepifcopus, 

(k) Spic. Sardonenjis, 

(/) Spic. Reitialdus. ( 

s P ic - ttavtrncnfss , lege Nsvemenfis. 


Johannes LucenGs. 

W. ElenenGs. K . 

Provimia Arelatenfis. 

Raimundus ArelatenGs archiepifcopus, 
Fulco MaflilienGs. * 

Pontius Cabilonenfis. (e) 

Petrus AvinionenGs. 

W. Tricaftrinus. 

Petrus Tolonenfis. 

Provincia Aquenjis. 

Bernardus (f) archiepifcopus AquenGs. 
Petrus Apteniis. 

Hericus (g) RegenGs. 

Bermundus ( h ) ScftrcnGs. 

Provincia Bbrcdunenfis. 

Petrus EbredunenGs archiepifcopus. 
Fulco Antipolitanus. 

Raimundus GlandctenGs. (i) 

W. VincienGs. v 

Provincia Viennenjis . 

Robertus ViennenGs archiepifcopus. 

(a) Spic. Auticam . 

(i) Spic. Clorenjis. 

(c) Spic. Bigonitams. 

{d) Spic. Otio. 

(e) Spic. Cahelliontnfis. 

(f) Spic. Rainardus. 

{g) Spic. Henricus. 

(h) Spic. Bermerdus Stjierwfis* 

(i) Spic. QUttnfis, . 


Digitized by 



8j CONC. LATER. ANNI 

Odo Valentinus» 

Robertus Dienfis. 

Johannes Gratianopolitanus. 

Artutius (d) Gebennenfis» 

Lambertus Maurianenfis. 

Provincia Darentafienfs . 

Aimo Darentafienfis archiepifcopus» 
Cono Serdinenfis. 


mclxxix, SUBSCRIPTIONES. g5 

A' Olricus Spircnfis. (a) 

Goradus Glartriatienfis. (b) 

Ulricus Curienfis. 

Se provincia Madeburgenjt. 

Udo (c) Citenfis cpifcopus. 

Sifridus Brandcburgenfis. (d) 

Martinus Mifinenfis. 


De provincia Lugdtmenft, 

EngeBertus Gabilonenfis cpifcopus» 

De provincia Bifontina. 

Rogerius Laufanenfis epifeopus. & 

Rainajdus {b) Belicenfis. 

Provincia Terragonenfs. 

Berengarius (c) Terragonutn archiepifca- 
pus. 

Raimundus Gcrundenfis. (d) 

Bernardus Barchinoncnfis. 

Petrus Aufonenfis. 

Pontius Bertofanus. (e) 

Bcrgarius Ylcrdenfis. 

Arnaldus Urgellenfis. 

Stephanus Ofccnfis. 

Ruinenfls. (/) 

Petrus Pampilonenfis. 

Rodtricus Calagoritanus. 

Provincia Toletana. 

Celebrinus Toletanus archiepifcopus» 
Raimundus Palentinus (V) epifeopus 
Gonfaldus Sogobienfis P 

Michael Olxumenfis. (h) 

Oderricus Sequentinus. 

Provincia Composlellana, 

Petrus Compoflellanus archiepifcopus. 
Santius Abulenfis. r 

Petrus Civitatis Roderici. 

P>e provincia Trevirenfi 

Arnaldus Trevirenfis archiepifcopus» 
Fredericus Metcnfis. 


De provincia Salfcburgenji. 
^Conradus Salfeburgenfis (e) archicpifco- 

Coronatis Ponenfis. (f) # 

Theobaldus (g) Patavienfis. 

Praguincia Bremenfis . 

Bernoz Virinenfis (f) epifeopus» 
Provincia Dania. 

Omerus Burgalenfis epifeopus. 

Infula Anglia (i) provincia Cantuaricenfit. 

Robertus Herfordenfis epifeopus. 
Rainaldus Batthonienfis. (k) ' 

Johannes Norvicenfis. 

Adam de Sanfto Afaph» 

Richardus (/) Menevenfis. 

C 

Itent m Anglia provincia Eboracenjis » 

Hugo Dunelmenfis epifeopus. 

Provincia Scotia » 

Gregorius Rofenfis epifeopus. 

De infula Hibernia. 

Catholicus Tuaimenfis (m) archiepifco- 
pus. 

Laurentius Dublincnfis archiepifcopus. 
Conftantinus epifeopus de Quilidalina. (n ) 
Bricius.Lunbricnfis. ( o ) ' 

U Auguftinus Guaterfordcnfis. (/>) 

Felix epifeopus Lefmorienfts. 

De XJngaria. 

Andreas Bahafinenfis archiepifcopus. 


Provincia Colonienfis. 
Radulfus Leodienfis (/') epifeopus, 
Provincia Maguntina . 


ChnRianus Maguntinus archiepif 
Otho Babebergcnfis epifeopu 
Arduicus Aguftcnfis. 

Bertholdus Conftancienfis, 


W Spic..Alvieiut, 

W Spic. Rmuldus. 

M Spic. Bernordus. 

(dj Spic. Gtrdenfis. 

{') Spic. bertofanus. 

{f) Spic. Hugo Rutmenfis. 
ii) Spic. Pale tinus. 

( h ) Spic. Oximenfis 

(i) Sp ic. Leodinenjis . 

W Spic. Odo Bambergenfit. 


(«) Spicii. Ypirenfis, omiflbs i n Gallia Chtiftiana Sammar» 
tanorum. 

(b) Spic. Guamareienfls. 

(c) Spic. Odo Ciflenfis epifeopus. 

f d) Spic. Brunderburgenps. . 

W Spic. Snlteburgenfis. 

(f) Spic. addit epifeopus. 

(g) Spic. Thebaidu: Pfttainenfis. 

(h) Spic. Vtrrenfis. 

( i ) Spic. Provimit Anglii, 

2 (b) Spic. Barovienps. 

[i) Spic. Petrus. 

(m) Spic. Terconenfts. ' 

( n ) Spic. de Cui eme. 

W Spic. Lumbrenfit. 

(Pj Spic. Guuterfundenfis, 


( 


f 


57 


Almo 11 It. 


HENRICI LEGATI SENTENTIA 88 

— A to, abbatem & monafterium fandi Severi 

tibi condemnavimus in expenfas quas fecifti 
pro caufa ad cumdem terminum profequen- 
da. Et licet major pars afleflbrum noftrorum 
in eo conveniret» quod totam caufam diffini- 
remus , quia diem peremtoriam affignavera- 
nftis. Et quia pars fandi Severi, qua: mo- 
nafterium fandae Crucis traxerat in caufam . 
contumaciter abfens videbatur , cum nec rcfiP 
ponfaiis ejus abfentiam excufans , appare- 
ret > tamen eamdem partem manfuetius por- 
tantes, aliam diem peremtoriam dffignavi- 
mus in odabis Kakndarum decembris, cre- 
dentes quod in eadem terra tunc edemus , 


SENTENTIA HENRICI 
Albancnfis epifeopi, & apoftolicx fedis 
legati, >lata ahno mclxxxij. adverfus 
abbatem S. Severi in gratiam Burdiga- 
lenfis monafterii S. Crucis, in qua plu- 
rium Et mentio conciliorum. 

JEx archivis S. Crucis Burdigalenfis eruit 
nofler Stefhanus Dultura. 

1 1 Enricus Dei gratia Albanenfis epifeo* 


pu#apoftolicx fedis legatus , diledis in 
Chrifto filiis Arnaldo abbati , Sc fratribus 
fandx Crucis Burdegalenfis falutem & fin- B & ibi plenius de caufa nobis pofietiiquere. 


cerae diledionis affedum. ' 

Caufam qux inter vos & abbatem fandi 
Severi , ejufque monafterium , fuper eccle- 
fiam fandx Mari a de Solaco vertebatur, 
dominus Alexander papa tertius fub Certa 
forma nobis commifit , appellatione remo- 
ta, terminandam. Nos itaque mandatum 
apoftolicum excqui volentes , partem utram- 
que ante noftram praefentiam convocavimus, 
diem in odabis nativitatis S. Johannis afli- 
gnantes. Ad quam diem cum tu , dilede fili 
abbas fandx Crucis, ad caftrum Descura, 
quod in Albigienfi epifeopatu eft , ad no- 
ftram praefentiam paratus & inftrudus ve- C 
neris , abbas S. Severi nec venit , nec refpon- 
falis pro eo aut pro monafterio fuo com- 
paruit , qui caufam vellet fubire , licet ipfius 
adores e flent , & caufam eamdem coram 
Romano pontifice fufcitafienr. Tamen ab- 
bas de Altoponte & duo clerici fine lit- 


Sane ad eam diem apud Vafatum, ubi ve- Va&twfe 
nerabiles fratres noftri Auxitanus archiepif- 
copus & fuffraganei fui , & prxlati cjufdem 
previncix ad concilium quod ibi celebravi- 
mus convenerant : ambx partes coram no- 
bis prxfentes fuiftis. Et abbas fandi Severi 
pro fe & monafterio fuo caufam per advo- 
catos fuOs movens , afleruit , quod olim cum 
monafterium fandi Severi per priorem Sc 
monachos fuos ccclefiam fanda: Maria de 
Solaco in pace pofiideret , a monachis fan- 
dx Cruds Burdegalenfis exinde per violen- 
tiam fuerunt expulfi , & fuper eadem cxpul- 
fione coram Romanis pontificibus & in fy- 
nodis multas fecerant prodamationes, &in 
jus litterx fuerant conteftati. Quare poflcf- 
fionem ejusdem ecclefix fibi reftitui poftula- 
verunt. Ad quod per advocatos tuos ref- 
pondens , tam violentiam , quam expulfio- 
nem , Sc prodamationes , & . litis contefta- 


' teris abbatis vel capituli venerunt, qui di- tiones conftanter negafti j fed ecclefiam de 


«entes fc ab abbate S.SeVeri tranfmiffos, alle- 
gaverunt eum gravi xgritudine detentum , 
quare ad diem affignatam non veniffet. Ve- 
ium fidem fuper his nobis nullam fecerunt. Et 
licet tu , fandx Crucis abbas, per advocatos 
tuos expenfas tibi adjudicari propter defec- 
tum adverfx partis , inftanter poftularcs 3 ta- 
men tam quxftionem expenfarum, quam to- 
tam caufam duximus protelandam s diem 
utrique parti peremtoriam affignantes oda- 
bam nativitatis S. Maria. Ad quam diem 
apud Anicium , ad nos tu nihilominus pa- 
ratus, & inftrudus tcftibus & inftTumentis, 
cum mu)ta difficultate laborum Sc expenfa- 
rum venifti, nec pars S. Severi venit, nec 
refponfalis apparuit, qui pro eo' vel faldm 
caufam abfentix allegaret. Sed cum te per 
plurcs dies detenuiflemus , adverfarios tuos 
expedantes, rationes & allegationes tuas, 


Solaco monafterio fandx Crucis per Ama- 
tum quondam Olorenfem Sc Hugonim 
Dienfem epifeopos , tunc apoftolicx fedis 
legatos, in concilio quod Burdegalx cele- 
braverunt , & poffmodum per papam Pas- 
chalem tibi adjudicatam fuifle, aftevcrafti. 
Quarum fententiarum munimenta prx ma- 
nibus dixifti habere. Addidifti etiam , quod 
poft ipfas fententias, non folum per quadra- 
ginta annos ecclefia fandx Maria de So- 
laco a monafterio fandx Crucis in pace pof- 
fefla fuerat Sc obtenta , fed ultra quam ho- 
minum memoria extaret. Sed ante omnia 
volebas tibi reftitui expenfas , quas tibi apud 
Anicium adjudicaveramus. Cumque fuper 
his hinc inde diu difputatum fuiflet, Sc pro- 
pter mutuas inficiationes de fado nobis mi- 
nime conflaret 5 prxeepimus utrique parti , 
ut teftes fuos produceret ad fuam intentio- 


tam fuper caufa principali, quam fuper qux- E nem probandam. Ubi abbas fandi Severi 


ftione expenfarum, per advocatos tuos pro- 
ponens , ut diffiniti vam de omnibus daremus 
fententiam , inftanter poftulafti. Nos vero 
cum venerabilibus fratribus noftris Pidavien- 
fi , Anicienfi , Magalonenfi Sc Lodovenfi c- 
pifcopls , aliifque perfonis in utroque jure 
jperitis, qux nobis affiftebant, confiliohabi- 


quatuor teftes produxit , & tu confequenter 
quamplures. Quibus produdis , abbas fandi 
Severi prO aliis teftibus producendis inducias 
poftulavit 5 allegans per machinationem Sc 
metum abbatis fandx Crucis teftes fuos fibi 
fuifle fubdudos. Sed quamvis hoc, tu ab- 
bas fandx Crucis, conftanter negares, alle- 
gans 


Digitized by 


Google 


89 ADVERSUS SANCTUM SEVERUM. 90 

gans quod poft duos dies peremtorios fibi A etiam contra teftes abbatis fandi Severi ad-. 


amgnatos inducis ulterius non ciTcnt dan- 
dx > tamen alium diem percmtorium affig- 
navimus , tertiam diem poft Epiphaniam , 
ha quod tunc ad fententiam plenarie hinc 
inde veniretis inftrudi. Ad eamdem diem 
cum ambae partes ad noftram prxfenyam 
Santonas venifletis , pars abbatis S. Severi 
prxdidam fubdudionem teftium a te , ab* 
bas fandx Crucis , fibi fadam cohftanter ite- 
rato allegavit > & fuper hoc monachum 
quemdam & duos fervientes fuos teftes pro- 
duxit, quibus prxftito juramento receptis , 
& diligenter examinatis , cum de fado mi- 
nime convenirent , & viles & fufpedi effent, 
nullam nobis in hac parte fidem fecerunt. 
Verum , licet tu & advocati tui atteftationes 
publicari & fententiam dari poftularetis, & 
confilium noftrorum edet affefforum , quod 
id ageremus; tamen facramento in quarta 
monachorum manu ab abbate fandi Severi 
ad ipfius oblationem fufeepto , quod dila- 
tionem, prout videbatur , malitiofe non re- 
quireret , atque ad diem quam fibi ailigna- 
remus > fine fubterfugio de caufa ipfa fen- 
tentiam noftram reciperet , & quod eam ob- 
fervaret ac faceret a fratribus fuis inviola- 
biliter obfervari > ad convincendam omnem 
militiam , quartum diem peremtorium, ter- 
tiam fequentis Quadragcfimx Dominicam 
ei affignavimus, Sc teftes quos fibi fubtrac- 
tos afferebat, fub excommunicationis poena 
pet litteras noftras diftride commonuimus, 
ut fuper caufa eadem perhiberent teftimo- 
nium veritati. Et interim perfonis ab ipfis 
partibus eledis, teftium ipforum commifi- 
mus receptionem. Termino fiquidem aflig- 
nato , ambae partes ad noftram prxfentiain 
LemoYiceafe apud Lemovicas, ubi concilium de prxlatis 
.Concilium. Bituricenfis Sc Burdegalcnfis provinciarum 
celebravimus, inftrudi acceffiftis, & tres te- 
ftes juratos abbas fandi Severi produxit. 
Quibus receptis & examinatis , dc affcnfu u- 
tfiufque partis publicavimus atteftationes ; 
cumque atteftationes ‘ipfas partes confcrip- 
fiffent , & fuper eis diu difputaffent , pars 
fandi Severi poftulavit alias iterum inducias 
fibi dari, ad producendos teftes de interru- 
ptione quietx & longiffimx poffdIionis,quatn 
de prxdida ecclefia de Solaco pars fandx 
Crucis per multos teftes fe habuiffe videba- 
tur probaffe. Ad quod advocati tui , abbas 
fandx Crucis, refponderunt, quod nulla pe- 
nitus dilatio foret inde ulterius conceden- 
da, cum jam quatuor petemtorias dilatio- 
nes, praeter omnem juris formam, prxfer- 
tim cum abbas <5c fratres fandi Severi ado- 
tes effent , eis concefliffemus , & violentam 
cxpulfionem , & fecucam poffeflionis inter- 
ruptionem inter primos litis congrcffus fuif- 
fcnt conteftati , & fuper violentia & inter- 
ruptione teftes , quorum atteftationes erant 
publicatx, produdi effent Sc examinati. Id 
Vct. Script. & Mon.umpl. Collecf. Tom. VU. 


diderunt , fcilicet quia quidam eornm de au- 
ditu tantum fadx violcntix & interruptio- 
nis tcftificati erant, non quod ipfi fieri vi- 
diffent. Alii quidam, qui fe violentiam vidiffe 
teftabamur, Sc vacillabant, Sc in atteftatio- 
nibus fuis ita contrarii ad invicem erant , 
quod eorum tcftimonia omnino repellenda 
erant & contemnenda , & propterca quia 
in probatione violcntix defecerant , non e- 
rant admittendi ad probationem interruptio- 
nis quam proteftabantur, violentiam quam 
probare non potuerant, fuiffe fubfccutam. 

Ncc non Amati quondam Olorenfis epif- 
a copi, tunc apoftolicx fedis legati , privile- , 
gium ejufdem figillo fignatum nobis tradi- 
difti , in quo continebatur, quod coram fe 
Sc Hugone Dienfi epifeopo , qui fimiliter le- 
gatus erat, in concilio quod apud Burdega- Burdicaienfc 
lam celebrarunt, in quo Burdegalcnfis , Au- concl um * 
xitanus , Turonenfis & Dolenfis archicpifco- 
pi cum fuffraganeis fuis reddebant , intee 
Arnaldum Trencardi olim abbatem fan- 
dx Crucis, & Arnaldum fandi Severi, fu-, 
per jam dida ecclefia fandx Maria de So- 
laco quxftio ventilata fuic ; Sc ad ultimum 
ita definita, quod cum in ipfo Burdegalenfi 
^ concilio multis teftificationibus canonicis 
probatum fuiffet Gregorium abbatem prx- 
iccefforem ipfius Arnaldi fandi Scveri^Ro- 
mx coram Alexandro papa de injuria quam 
faciebat Alnaldo abbati fandx Cru,cis , de 
ecclefia fandx Maria de Solaco, adeo con- 
vidum fuiffe, quod ipfe abbas Gregorius 
• in manu ejufdem Romani pontificis ecclc- 
fiam ipfam dimifit, firmiter promittens fe 
ipfam non amplius invafurum. Et quod idem 
papa Alexander prxfatum Arnaldum ab- 
batem fandx Crucis , de eadem ecclefia fan- 
dx Maria reinveftiffet > ipfi Arnaldo fan- 
D ftar Crucis abbati Sc fuccefforibus fuis , apo- 
ftolica Sc concilii fultus audoritate , eccle- 
fiam fandx Maria dc Solaco , cum omni- 
bus ad eam pertinentibus perpetuo jure pof- 
fidendam adjudicavit, & eum exinde reve- 
ftivit, Sc privilegium figillo fuo impreffum 
exinde fibi fecit. Porrexifti etiam nobis pri- 
vilegium Urbani papx, in quo eadem fen- 
tentia expreffe confirmatur. Prxfcntafti & 
aliud privilegium Paschalis papx , in quo 4 

manifefte declaratur, quod cum inter Sua- 
vium fandi Severi abbatem, & Fulconem 
E fandx Crucis abbatem fuper eadem eccle- 
fia fandx Maria de Solaco , in Latcranenfi 
palatio iterato querela fuiffet adveda , Sc co- , 

ram eodem papa diu agitata , reledis inftru- 
mentis utriufque ecclefix , ac diligentius in- 
dagatis ab epifeopis Sc prefbyteris cardinali- 
bus , qui prxfentes aderant, judicatum fuiffe, 
prxfatam diffinitionem , qux in Burdegalenfi 
concilio fupra memorato fada, fuiffet, per- 
petuum debere robur obtinere : atque idem 
Paschalis papa eamdem diffinitionem fua 

M 


i 


Digitized by {jOOQie 


Anno itet. 


9 \ CONCILIUM 

firmans affertione, fcripco apoftolico fanci>- 
vit fxpe fatam ecclefiam beatae Marl* de 
Solaco , ficut diffinitum fuerat > a fan&xCrtD 
cis monafterio quiete in perpetuum poflide- 
ri » & eodem fcripto prohibuit , ne ex tunc 
clamor inde aliquis audiretur. Auditis itaque 
utriufque partis rationibus, & allegationibus» 
Sc attcfta tionibUs , atque in ftrumen cis diligen 
tius infpe&is & fufficienrer intcl ledis , & ha- 
bita plenaria deliberatione cum venerabili- 
bus fratribus noftris S. Lemovicenfi epifeo- 
po , G. Autifiodorenfi eledo , abbate fandi 
Martialis ,-aliifque pluribus perfonis honeftis, 
& in divino & humano jure peritis , de com- 
muni eorum confilio , cum nobis conflaret 
per multos teftes juratos» contra quos nihii 
dicebatur , ecclefiam fandx Mariae de So- 
laco a monafterio fandae Crucis , per prardi- 
dam Amati olim Olorenfis & Hugojus olim 
Dienfis epifeoporum , & apoftolicx fedis le- 
gatorum , fententiam , & Urbani papx con- 
firmationem , & Paschalis papae decifionem > 
non folum per quadraginta annos , fed etiam 
per feptuaginta & plures quiete poffeffain 
fuiffe , neque de violenta ejedionc , quam 
abbas fandi Severi allegaverat , prxtcr tcf- 
tium fuorum vacillationem , conrrarietattm 
& fufpicionem > fides nobis aliqua fada fuif- 
fet, licet quatuor dies peremforios ad tef- 
tium produdionem ei affignaviffemus , & 
nullam concedendam fibi amplius diiatio- 
nem cognofcercmus; confidcrara forma com- 
miffionis, quam de eadem caufa dominus 
Alexander papa tertius nobis injunxerat, 
abbatem & monafterium fandx Crucis ab 
impetionc abbatis & monafterii fandi Seve- 
ri fuper ecclefia fandx Mariae de Solaco , 
per fententiam abfolvimus diffinitivam , & 
eamdem ecclefiam ab abbatibus St mona- 
fterio fandae Crucis , fine inquietatione ab- 
batum St fratrum fandi Severi > adjudicavi- 
mus perpetuo poflidendam > abbatibus & 
monafterio fandi Severi «fuper repetitione 
ipfius ecdefix perpetuum filentium impo- 
nentes. Datum apud Pidavim per manum 
Raimundi de Capella , fandx Romana: ec- 
clefiar fubdiaconi , anno Dominicx Incarna- 
tionis mclxxxii. kalendis aprilis. 

SENTENTIA N AVARRI 
epifeopi Conferanenfis & apoftolicx fedis 
legati, lata in concilio provinciali anno 
Mccvni. apud fandum Severum in capite 
Vafconix celebrato, adverfus cjufdem vil- 
lx burgenfes. 

Ex fchedis nojlri Stefhant Dulautd. 

a Uoniam labenti inhxremus , & omnia 
temporalia ad occafum veniunt fucccf- 
five : Fidelium charitati prxfcntium & futu- 
rorum luce clarius innotefeat, quod homi- 
nes fandi Severi dc Vafconia in diocefi Adu- 


ANNO mgcvi i i» , 92 

A renfi , conquefti funt de abbate & conventu 
ejufdem loci , mihi Nayarro Coferanenfi 
epifeopo, apoftolicx fedis legaro > attentius 
fupplicantes , ut ad cumdem locum accede- 
rem, & caufam eorum fine debito termina- 
rem* Quorum precibus acquiefcens , veni ad 
locum fuperius nominatum » & poft multa 
Verba hinc iride prolata , ad ultimum par- 
tes convenerunt > ut homines fandi Severi 
coram nobis de querimoniis abbati & con- 
ventui refponderent, inviolabiliter fervatu- 
ri quidquid nos per fententiam diceremus* 
Hoc utique viginti de melioribus totius vil- 
lae pro fe Sc reliquo populo communiter ju- 
B raverunt > & hoc idem ut fimiliter abbas Sc 
conventus coram nobis dc omnibus queri- 
moniis hominibus refponderent , & fenten- 
tiam noftram inviolabiliter obfervarenr. Ab- 
bas ad noftrum libitum firmavit , ut dece- 
bat. Quapropter» & uc de communi bono 
totius provincix terminaretur, maturiori ufi 
confilio , ibidem celebravimus provinciale 
concilium. Homines vero ftacim ab eo quod 
firmaverant, voluerunt aliquatenus deviare* 
Tandem epifeoporum confilio ad viam re- 
giam revertentes , illi iidern viginti pro fe 
ac reliquo populo , fub religione fui jura- 
q menti, folcmniterpromiferunt» ut quidquid 
ego NaVarrus Cofcrancnfis epifeopus , ap6- 
ftolicx fedis legatus , fuper prxdidis queri- 
moniis per afbitrium definirem , ipfi modis 
omnibus obfervatent } vel quinque millia 
folidorum morlanorum folverent muldati. 
Abbas etiam compromifit fimiliter illa ob- 
fervare. Igitur in prxfcntia noftra conftituti» 
propofuerunt homines in hunc modum, vi- 
delicet quod abbas & monachi vendebant 
in exequiis mortuorum, cruces, thuribula, 
locum ubi defunttus ponebatur , indumen- 
ta facerdotalia , pulfationem Campanarum * 
locum etiam in clauftro vel coemeterio ad 
D corpora tumulanda, benedi&ionem in nup- 
tiis , St fignaculum parvulorum. Dicebant 
infuper , quod quamdam partem villx clau- 
dere tenebantur. Abbas quidem St mona- 
chi de fxpe didis hominibus hujufmodi que- 
rimonias in medium protulerunt ; videlicet 
quod contra prohibitionem eorum capella- 
ni, quemdam hominem mortuum extraxe- 
runt dc domo , St fepelierunt eum in coeme- 
terio , ac deinde poft eamdem prohibitio- 
nem , au&oritate diocefani epifeopi confir- 
matam , in malitia perftiterint ufque ad un- 
decim corpora in eodem cemeterio per vio- 
lentiam tumulantes. In eodem quoque coe- 
E meterio tumbas lapideas conftruxerunt, quas 
jure hereditario non probabant amodo po£ 
fidere. Poftea in contemtum univerfalis ee- 
clefix horribilius erigentes calcaneum , ia 
loco publico pinnaculum conftruxerunt, ibi- 
dem campanas St cymbalas fufpendentes , 
quas ad matutinas & lingulas horas diei pul- 
farc, contemnentes matrem ecclefiam, prar- 


Digitized by 


Google 



93 


APUD S. SEVERUM CELEBRATUM; 


94 


fumpferunt. Populus infupcr ad eumdem A & multoties cos qui remanferuntin Villulis» 


locum conveniebat > matutinarum & alia- 
tum horarum officia a quibufdam latcis au- 
diturus s ibidem novo & inaudito modo ho- 
ras minus catholicas celebrabant. Unam dc 
campams contra ecclefiam fzpe dido abbati 
abftulcrunt & monachis, occafione cujufdam 
dominae, cui jus decimarum illius ecclcfiz * 
unde campana fuerat , competere afferebant* 
& in eodem fa&o violentas manus in quem- 
dam monachum injecerunt. Portas itaque 
fregerunt eccleliae. Oblationes in diebus Lu- 
nae per violentiam aflumentes , pauperibus 
tribuebant. In januis eCclcfiz offerentes die- 
bus dominicis & feftivis, quidquid offereba- 
tur dabant pauperibus minus jufte. Baptifa- 
verunt parvulos fuos in parrochia aliena , 
cum capdlanus praefto effet eos libentiflime 
in porta ecclcfiz baptifare. Gonftituerunt , 
quod mulieres tempore praegnationis , St ipfi 
in miffis mortuorum , & nuptiarum , more 
folito non offerrent. £t quia una offerre po- 
ff ea aufa fuit , quidam dehoneftavit eam » 
verba plena cohvitiis inferendo. Decima; 
Sc primitias de omni re acquifita licite non 
folvebant. Extraneos infupcr atrocius affli- 
gentes , ut nihil penitus monachis vendere- 
tur prohibuerunt omnibus publice per prae- 
conem. Abbatis przconem obmutefeere fa- 
cientes > alium qui quotidie praeconaretur » 
audoritate confuium Sc populi creaverunt. 
Claves etiam villae , quas abbas jure domi- 
nii penes fe tenebat > auferre ei per violen- 
tiam praefumpfetunt. Cum monafterium fil- 
Vam haberet, quae vulgo dicitur BedAt, cla- 
mavit praeco ut omnes pariter , caufa 1'ccan- 
di arbores , ad filvam irent ; quod adimplen- 
tes celeriter cum fecuribus ..... Sc aliis fer- 
reis inftrumcntiSjligna Sc arbores fueddentes, 
cum jumentis nemus communiter intrave- 
tunt. Pofleffiones etiam rufficorum & villa- 


6 


vexant indebire fe pr sedantur. In eadem vil- 
la propria au&oritatc colledas feriunt , in 
quibus quafdam domos monafterii i fe fer- 
vientes abbatis fe monachorum , computant» 
& damnificant ut vicinos. Ad ultimum^ 
quemdam hominem abbatis & monafterii 
occiderunt. Omnia fuperius przlibata fuca- 
runt ptopofita coram epifeopis , abbatibus > 
Sc aliis bonis viris, qui ob hoc a nobis fue- 
runt convocati. Quorum confilio voluimus' 
dare fententiam, cum jam » excepto Adu- 
renfi , receffiflcnt omnes epifeopi. Sed homi- 
nes villae procefliim noftrum impedientes * 
ex certa fcientia , ut videbatur , addiderunt 
aliqua in hunc modum : Petrus de Gsvared 
conqueftus cft , quod de confilio abbatis St 
monachorum ejufdem loci , molendinuftt 
tjus quondam fuerat deftrudum. Conquc-* 
ftus cft fi militer quidam alius , quod quem- 
dam confenguincUm fuum monachaverunt 
pro molendino quodam , quod fibi jure he- 
reditario competere contendebat. Conque- 
rebatur etiam tota vicinia , quod abbas apud 
Mircmontem ad expeditionem cos adduxe- 
rat , & inde Petrus de MAuleon & alii vicini 
damna plurima populo inferentes , eos quo*, 
tidie infeftabanr. 

His igitur rite peta&is , primum capitula 
quz coram epifeopis fuerunt propofita atque 
diligentiilime Ventilata, Deum folum prae ocu- 
lis habentes , diffinimus tali modo. Abbas Sc 
conventus nihil ex patio ulterius requirant 
pro omnibus fpiritualibus fuperius memora- 
tis i fed offendatur hominibus locus cimite- 
rii : licet enim commune fit omnibus , qui cc- 
clefiaftica indigent fepuituta , in abbatis ta- 
men cft cuffodia conftitutum,. Confuetudi- 
nes a przdecefforibus erga ecclefiaftica ufu 
approbatas , fcilicet in donationibus relidis * 
& oblationibus» decernimus eos cogi per ccn» 


norum fandi Severi emptionis titulo & pi- D furam ecclefiafticam obfervare. De parte vil- 


gnoris fibi vendicant violenter. Quid plura ? 
Volentes monafterium privari omni domi- 
nio , leges confuetudinarias Condiderunt *• 
quas fi quis tranfgreditur , certa punitur fum- 
ma pecuniz. Quarumdam confrarriarum oc- 
cafione , conjurationes faciunt manifefte. Jus 
quoddam , quod vulgo dicitur Lezjts , de 
quibufdam , quz extra villam in foro , pacis 
tempore vendebantur, & pedagium falis, 
ferri fe pifeium, negant, pariter retinentes; 
l?xo daufura in jahpis villz quafdam con- 
chas ad tempus abbas concefierat, fed ipfi 
replicant, quod pro daufura vili* edent in 
perpetuum, ac ideo eas fibi vendicant & 
ufurpant. Cum monafterium donatione fun- 
datoris aquas habeat ab antiquo , ipfi novd 
pifcandi genere , & ubicumque volunt , re- 
tia immittere in Capturam non verentur. 
Homines monafterii cenfualcs > qui propter 
guerras vel etiam fponte villas defetunt , ex 
quo villam intraverunt , burgenfes reputant j 


lz dicimus quod eam non tenetur claudere 
abbas, nec monachi» ut iidem confitentur 

homines . . ; . . i concha* 

conceffcrit i de quibus conchis dicimus ut fe- 
cundum arbitrium per quafcuthqUe manus 
< homiffum villz abbas voluerit, daufurz villa* 
vd annuatim vel in perpetuum affigrtentun. 
Super querimonias abbatis & monachorum » 
dicimus quod pro mortuo quem homines 
villz de ccclefia extrahentes in cimitetio po- 
fueriint , duplici pcena facrilegii puniantur ± 
Sc mortuus ad ecclefiam reportetur , & ite- 
rum in cimcterio fepeliatur. Alii mortui* 
i quia cxcommunicati mOrtUi fiint , a cimcte» 
rio projiciantur : pro quorum quolibet poe- 
nam facrilegii folvant homines , & pro quo- 
libet tUmulo , ‘quem contra prohibitionem 
abbatis, vel monachorum , in cimcterio con- 
ftruxerunt, pro pinnaculi cre&ionc , & cam- 
panis , celebrationeque horarum , de jure ad 
multas poenas facrilegii tenentur, quas miftH 


Digitized by ^jOoq Le 


g 5 ' CONCILIUM APUD S. SEVERUM CELEBRATUM. 96 

ricorditcr relaxamus. Injungentes , ut infra Arufticorum& villicanorum, quos fine con- 
annos id eft difcretionis, omnes a minimo fenfu abbatis in pignus accipiunt, vel emunt, 
ufque ad maximum , jurent communicer , ne decernimus quod dc cetero non fiat ; quod 

docetero tale quid vel fimile attentent ; pin- fi fieret , hujufmodi contra&us decernimus 
liaculum fine mora $c dilatione aliqua dc- irritandos. Super pedagio ferri, falis, & pif- 
ftruatur ; campanx dentur eeclefiz , vel dc- cium , abbas curiam convocet , & quod cu- 
leantur, ea excepta qui monachis fuit ablata, ria dixerit, faciat obfervari. De aliis leznis 

quibus fine mora refticuetur. Et pro violenta & pedagiis dicimus quod,ficut quiete habuit, 
manuum injc&ione in monachum , ac quia poflidcatnunc & femper. Quocumque modo 
januas ecclefi* confregerunt, & oblationes homines monafterii ccnfuales villam intra- 
accepcrunt per violentiam , ad poenam facri- verint , fic intra villam abbas plenum jus in 
kgii teneantur. Pueros quos fecerunt alibi illis habeat, ac fi in villulis permanerent. Si 
baptizar e, reportent ad ecetefiam, cum com vero aliquis rufticorum ad villam voluerit 

fuetis oblationibus , & illas quas in januis cc- jj pervenire, ut ibi uxorem recipiat;. fi abur- 
clefise receperunt pauperibus largientes , re- genfibus requiratur, abbas non deneget , nifi 

, ftituant monachis &; abbati. Violentiam quam forte maafus vacuus remaneat. De damno 

fecerunt oblationes in ecclefia capientes , de illato hominibus monafterii , qui habitant in 

c«cero non attentent , & pro parvulis alibi villulis , dicimus quod illi de quibus conque- 

baptizatis ad poenam ecclefiafticam,fcilicet ritur abbas, damnum reftituant, & legem 

feptem folidos & dimidium teneantur. Quia . dent nihilominus confuetam, vel jurent quod 
mandaverunt uxoribus & aliis hominibus non fecerint , fi voluerint fubterfugere prx- 

quod non offerrent, ut confueverant, quili- libata. De homicidio, fi forte a confangui- 

bet reddat legem ecclefix , & fic vitium cor- neis vel amicis defundi aliquis perfonaliter 

rigatur , ut manifeftum fic jus ecclefix non impetatur, abbas juftitiam faciat ficut opor- 

perire. De decimis & primitiis dicimus quod tct. De pifeibus capiendis , dicimus quod in- 
de omnibus licite acquifiti* integre perfol- fra terminos de quibus fupra molendinorum, 

vantur. Quod njfi fecerint , utraque potefta- vel etiam infra opus protenditur, nulla ex- 

tc, videlicet ecclefiaftica, & civili, eas red- C tendant retia, nec alio modo pifccs capiant; 
dere compellantur. Quia prxeonem audori- fed extra terminos modum non ponimus nec 

tate propria conftituerunt , fecundum leges menfuram. Quia prohibitum fuit ne mona- 

ad confifcationem tenentur rerum & corpo- chis vidualia venderentur, duodecim jurati 

rum ; fed quia tantum eos punire noluimus , principales jurent , quod de mandato eorum 

pro qualibet clamatione quam praeco fecerit, vel confilio non emanavit; & fi jurare no- 

ad legem confuetam, id eft ad muldam & luerint, quilibet eorum, & etiam omnes afti 

emendam, quilibet de populo teneatur. Qui- abbati & monachis legem folvant. Hic, in- 

cumque nemus intraverit , legem folvat fi- quam , audoritate epifeoporum & concilii 

militer confuetam. Pro quolibet roilino & funtperada : fed ea qui poft difceflum con- 

qualibet fecuri & arbore incifa eamdem nihi- cilii homines , ut fuperius , addiderunt , alio- 

lominus perfolventes. Quia claves villa: ab- tum confilio terminavimus, fecundum quod i 

bati per violentiam abftulerunt , licet ad con- credimus , ut decebat. De priori molendino 

fifcationem omnium tenerentur, tamen quod p. non cognofcimus, quod domus vel colle- 
fadum gerere nolumus, ab illa die qua ab- gium teneatur. Sed fi de aliquo perfonaliter 

ftulerunt ei claves , pro qualibet die quilibet querimonia proponatur , abbas fibi faciat ju- 

de populo legem confuetam abbati & mona- ftitiam competentem. De fecundo molendi- 

chis folvat. De jure quod Lezn* dicitur, quod no, quia in vita monachi poftederunt illud 

in die mercati nihil vendatur in villa penitus in patientia, dicimus quod in pace poftideant 

dc illis quie in foro vendi folent , qnde abbas nunc & femper. Querimoniam abbatis dc 

illud jus accipit. Quod fi forte contingeret, quodam homine , & querimoniam populi dc 

abbas Lezndm accipiat $ & pro injuria dam- Miremonte , & dc alienatis monafterii poflef- 

num infuper confuetum. Conjurationes quz fionibus ab abbate , vel monachis , fruftrato- 

nomine confratriarum vel alio modo fa&x rias judicamus. Quidam capitula ufque mo^ 

funt , penitus deleantur, & contra voluntatem do dicere diftulimus , qui nunc aperire de- 

abbacis nullo modo fiant de cetero. Si forte crevimus : videlicet quod claves portarum 

fierent «teneantur ad damnum, & conjuratio E villi fub cuftodia abbatis fint nunc & fem- 
deftruatur. Colledi vero ab abbatis nuncio per. Prxconcm villi abbas eligat & confti- 

femper fiant; quod fi non fieret, quilibet de tuar. Juftitii & placita in manu abbatis & 

populo confuetum damnum folvat. In qui- coram eo , vel fuo prxpofito diffiniantur, 

bus utique collc&is domus qui in horto ab- Mandata & prohibitiones ex parte abbatis 

batis funt, & fervientes abbatis, vel mona- fa&x non violentur. Conftitutiones, colle&x, 

chorum , qui tamen eorum panem come- talix, confilio & arbitrio abbatis femper fiant, 

dunt , nullam prxbeant portionem ; nifi forte Et ut hic & prxlibata cautius & inviolabiliter 

domos vel alia bona in villa habeant, quibus obferventur, figillo noftro proprio corrobo- 

jufturn fit & idoneum partem date. De terris ravimus. Hic omnia per me Navarrum dif- 

finitive 


Digitized by 


Google 


/Ludo hi*. 


£7 CONCILIUM FARlStENSE ANNI mccxii. jpfc 


finitive per fententiam promulgata fuerunt 
apudS. Severum in clauftro, anno millefimo 
duccntefimo o&avo ab-lncarnatione-Domini 
idibus O&obris. 




ADDENDA AD CONCILIUM 
Earifienfe, anno 1212. a Roberto de 
Corceone celebratum. 


Ex mf. Aquicihcterft. 


a 


/ 'N mf. Aquicinctenft habetur illud concilium 
cum titulo : Incipiunt inftitutiones domini 
papx & magiftriRoberti cardinalis. Et inf ri- 
ma quidem farte capitis 19 . lacuna ita repleri 
debet. Adhuc autem au&oritatc prardi&a de- 
cernimus , ut fi quis beneficium , cui annexa 
eft cura animarum , fcieris & prudens alicui 
clerico habenti in alia ecdefia perfonatum 
vel beneficium , cui annexa eft cura anima- 
rum, tam dans quam accipiens fe noverint 
excommunicationis vinculo innodandos. 

Sed & fecundam collationem decernimus 
non tenere. Infuper ftatuimus quod fi quis 
in diverfis ecclefiis live in eadem plures ha- 
buerit perfonatus , quibus animarum cura fit 
annexa , & uterque fit fufficiens ,imo illorum 
quem maluerit infra duos menfes dimitto, al- 
tero fit contenths , alioquin omnesperfona- 
tus amittat , &c. 

Tofi quod ftatutum f equitur. 

1 . Cum multa oriantur feandala & oppro- 
bria qua nocent ecclefi* libertati , de eo quod 
jpervcrfa confuetudine quorumdam eorum 
filii ad interventum pecunix vel alio turpi 
modo fuccedunt in przbendis & parochiis 
ipforum,audoritate qua fungimur, ftatuimus 
ut filii priventur beneficiis fic impetratis. 

Tofi cap. xx. _ 

Ii. Si praelatus vel quaecumque perfona U 
emerit prioratum continentem decimas vel 
parochias , vel alia bona fpiritualia , cum hzc 
de jure vendi non poffint, denuntiamus ta- 
lem contra&um illicitum penitus irritandum. 

Et fi ceperit talem prioratum ad vitam fuam 
pro certa pecunia caufa meliorationis, & non 
illum melioraverit , fed potius in deteriorem 
flatum reddiderit, foluta fumma pecuniae, 
quam pro illo tradidit, rettituat prittinz digni- 
tati. 

III. Statuimus praeterea, ut quicumque 
officialis infamatus fuerit fuper venditione ^ 
juftitiz vel cujufcumque facramenti, ab illo 
officio removeatur ab epifeopo. Epifcopus 
autem fi eum amovere neglexerit, canonice 
puniatur. 

IV. Item ttatuimus, ut nulli habenti citram 
parochialem liceat fzculares feientias addif- 
cerc , ex quibus nullatenus pottit fubditorum 
fuorum faluti prodeffe. Immo fi a przlato fuo 
licentiam adeundi fcholas obtinuerit , nihil 
nifi veram iitteram aut facram paginam ad 
uiformationem parochianorum fuorum ad- 
Vet. Script. & Mon. ampl. ColUfl.Tom, VlU 


difeat. Si enim de feholis fuis omnibus quif- 
quilias ttrcularis fcientiz attulerit , Sc nullos 
flores de pratis czleftis philofophiz , fecun- 
dum evangcliutn tamquam infatuatus reji- 
ciatur, & ab omnibus conculcetur. 

V. Item ftatuimus contra przlatos & pa- 
tronos , ne intuitu mutui , aut indebiti fervitii 
p feneratoribus accepti, ad prxbendas vel 
ecclefias filios vd nepotes feneratorum ad- 
mittant. 

VI. Si abbas, vel prior, 'vel patronus ali- 
quis indignum przfentat epifeopo pro cura 
paftorali obtinenda, ftatuimus ut talis prxfcn- 
tator& receptor canonica poena lata contra 
illos qui opus -Dei faciunt fraudulenter , pu- 
niantur. 

VII. Si quis autem przlatus beneficium 
non vacans contra concilium Laterancnfe 
alicui contulerit, in eo puniatur in quo deli- 
quit, fcilicet, ut illa vice careat audoritate 
conferendi tale beneficium , quod indigne 
prxfumfit conferre , Sc major cui data eft po- 
tettas, au&oritatem habeat conferendi illud. 

VIII. Si abbas , vel prior , vel alius przlatus 
conceflcrit beneficium non vacans , Sc fuper 
hoc det ei litteras patentes , vel certas penfro- 
nes , decernimus illam penfionem non tene- 
re , & penfiones illas non debere perfolvi. 
Quod fi fa&um fuerit , irritetur, & in poenam 
ipforum concedimus , quod epifcopus loci 
conferat beneficium illud cum vacaverit. 

IX. Nullus quzttuarius vel condu&itius 
praeditator pro hofbitali vel pro alia domd 
admittatur ad praedicandum aliquo modo* 
propter enormia feandala quz feminant hu- 
fufmodi pfeudopraedicatorcs , tamen nuntii 
fideles canonici vel capellani cathcdralis ec- 
«lefiz boni teftimonii, vel boni prefbyteri , 
parochiales fcilicet, ad arbitrium archiepifco- 
pi vd epifeopi loci , vel eorum quorum inte- 
reft, pro hofpitali Sc aliis caufis pietatis ad- 
mittantur pro adquirendis eleemofynis ad 
ufus pauperum > vd reparationem ccclefia- 
rum , nec talis admittatur , qui fuper areas Sc 
atteres mittam celebret incontemcum Domi- 
nici Sacramenti. 

X. Item ftatuimus fub poena fulpenfionis , 
ne aliquis facerdos aut in nundinis aut alibi 
bifaciet (a) aut trifadet mittas contra cano- 
nicas fan&iones. 

XI. Cum multx parochiales ecclefiz prop- 
ter inopiam facerdotum debito fervitio de- 
fraudentur, ftatuimus ut au&oritate legatio- 
nis noftrx , & fub poena excommunicationis 
przdpimus , quatenus a patronis Sc ab aliis 
quorum intereft, tam competenter providea- 
tur fecerdoti, ut divina ibidem poffit honefte 
celebrare. Competens autem judicamus fe- 
cundum interpretationem domini papz fa- 
llam. Si autein aliquz ecclefiz > quz oliiti 


M 


(a) Bifaciare eft duas raiflas fub uno canone dicere i tri- 
faciare vero tres. Vide ii lubec lib. i. dc antiquis ccclcEje 
Ritibus, cap. ;» art. 1. aunu xot 

S 


Digitized by LjOOQie 


S9 CONCILIUM PARISIENSE ANNI uccxiu i&o 

opulcntX , ab aliquo fuerint refc&x, nifi ea- A fuper hoc convisas fuerit, a beneficio Se 
nonice feftum fuerit , id irritum judicarim», officio fic adquifito fufpcridatur. 


beneficia ecclcfiarum redintegrari plenif- 
-fime praecipimus , & ne de cetero fiat , fub 
poena excommunicationis inhibemus. 

. XII. Nullus fecerdosfxcularisvelreligio- 
■ fus ,' vel alius clericus ab epUcopo admittatur 


XXL Statuimus ut cum contigerit aliquam 
praebendam in ecclefia vacare, ftatim dignae 
perfonx , ne perdat fervitium , fecundum in- 
ftituta canonica conferatur, ut illa prava abo- 
leatur confuetudo , qua quaedam ecclefiae fo- 


•ad curam animarum, nifi praemifia canonica lenttoc vacantes przbendas a collatione tam- 

• • ■ t t l _ r ...... J* r r j . t 


examinatione. Unde fi epifeopo prxfentetur 
faccrdos , qui fit quafi truncus , ndciens idto- 
ma illius parochia: ad quara prxfentatur , ta- 
lis non recipiatur. Et epifeopus , fi dignus ptx-* 
fentetur , noq differat illum recipere bona 
fide, & talis fit aetatis qui fuerit praefentatus , 


diu fufpcndere, ut unufquifque ex communi 
affenfu nepoti vel confanguineo fuo quocum- 
que parvo vel indigno poffit ad arbitrium 
‘fuae voluntatis mendicare. 

XXII. Inhibemus ne quis clericus in facris 
ordinibus .conditurus, in fotularibus habeat 


-qualem determinat concilium Lateranenfe , B roftra, & ne palliolo de cendallo inhonefte 


&in brevi poflic & debeat ordinari 

XIII. Gum quidam canonici juraverint^ 
quod refidentiam facerent in diverfis eccle-* 
fiis ; datuimus ut compellantur ad alterius re- 
lignationem , & in altera debitam facientes 
«fidentiam , una illarum fint contenti. 

XIV. Statuimus ut de novalibus laici nullo 
modo decimam percipiant, immo eam fine 
aliqua diminutionc ecclefix perfolvant. 

XV. Si quis habens parochiam in aliqua 
ecclefia prxbendetur , ad alterius beneficii re- 
fignationem, cujus voluerit, compellatur. 

XVI. De canonicis & clericis tenentibus 


ami&us , faltem per plateas incedat. 

XXIII. Item , ne quis clericus in facris ordi- 
nibus conftitutus , nifi forte quem paupertas 
attenuat , in fupcrtunicali , fine cappa vel 
mantello per vicos civitatis incedat. 

Expuciunt institutiones be CLERICIS. 


INCIPIUNT DECRET 
de regularibus & monachis. 

Y^Ap. 8. pofi hac verba , Recipiatur in aliud 
'-‘'coenobium religionis, additur: Salva re* 
gula B. Bcnedi&i & privilegio domini papx. 
parochias & prabendas, in inferioribus ordini- £ Veji caput ix. 

bus condituris, & nihilominus matrimonio Quia multa fcandala & enormia contin- 
copulatis , datuimus & fub poena fufpenfio- gunt ex crapula quorumdam monachorum, 

nis & excommunicationis prohibemus, ne ante carniprivium per tres feptimanas vel 

fic uxorati in fcandalum populi minidrent per menfem fc delicatis carnibus & exquifitis 

altari. Decrevimus etiam eos privandos be-, {aliamentis fefe ingurgitantium ; datuimus 

neficio'ecclefiadico, illis dimiffis in matri- fub poena excommunicationis, ne a modo 

monio , eo quod nullatenus debent arate in talibus intendant commeffationibus, fed ficut 

bove & afino. ' in aljis temporibus monadic* vit* & ordi- 

XVII. Si quis uxoratus clericus in inferio- ' nationi religiofx fe conforment. 

Tibus ordinibus conditurus , teneat prxpofi- Cap. x xv i . ita legitur : Prioratum etiam 
tutas & baillivas ecclefix , in qua non poteft nulli clerico vel laico liceat ad vitam emere, 
•de jure, obdante matrimonio, defervire ; cum nec ad terminum , nec in fraudem idius con- 

illa bona qux tenet, de ecclefia non poffint ditutionis aliquid facere prxfumat , cum di- 
ad laicos ufus tranfire, datuimus fub poena D cat Apodolus , Ab omni fpecie mala abftinett 
excommunicationis, quod tales quod tenent^ vos , & in clerico tale lucrum turpis quxdus 



ecclefix penitus redituant. 

XVIII. Si quis in facris ordinibus conditu- 
rus de fa&o contraxerit matrimonium , ab 
omni officio & beneficio fufpendatur , & non 
poffit abfolvi , nifi per dominum papam. 

XIX. Sacerdotes qui ex negligentia vel ava- 
ritia noluerunt habere libros ad matutinas 
per fingulas ferias decantandas, immo tota 
feptimana , .omiffis canonicis horis Sc matu- 
tinis, miffam celebrant ; datuimus, & fub poe- 
na fufpenfionis prxeipimus, ut libros ad hoc 


reputari debeat 5 generaliter vero ncc clericis 
nec laicis prioratus vel domus rcligiofx ullri 
modo dentut ad firmam. 

Pofi <aput xxv 11. 

Condituiraus etiam ut abbates & priores 
& prxpofiti religioforum, fi fuerint manifedfc 
remiffi & negligentes circa obfervantiam or- 
dinis, & correptionem fubditorum, non pro- 
moveantur ad dignitates fcu majora officia : 
& fi pod admonitionem fuperioris fe nori 
correxerint, ab officio quod ed abbatis , vel 


deputatos, aliis expenfis omiffis , adquirant , E prioratus, vel prxpofiturx deponantur. Si 
& fecundum canonicas fan&iones horas ma- Vitam reprobam manifede duxerint , id con- 
tutinales & alias canonicas decantent. ftituimus obfervandum. 

XX. Item fecundum canonicas fan&iones Item , cum abbates & monachi & viri reli- 

fub poena excommunicationis prxeipimus , giofi prx aliis omnibus fignum humilitatis 
quod fi quis clericus infamatus fuerit, quod . debeant habere; ne a modo dextrarios (a) 
illud beneficium per fimoniam adquificrit : fi ‘ „ • . , . , A . ... 

cfecerit in purgatione , vel alias ■ canonica bellis & praeliis potii&mum utebantur. 


M 


Digitized by 


Google 


B 


G 


CONCILIUM PARISIENSE ANNI uccxxu toi 

A II. Statuimus fub poena excommunicatio» 
nis , ne nutrix Chriftiana nutriat filium Ju- 
d*i , & nc Chriftianz obftetrices intcrfint 
puerperio Judaearum , nec alii Chriftiani eis 
ferviant, ne per fuperficialem legis Tuae pro*- 
habilitatem , quam prave exponendo praeten- 
dunt, fervientes Chriftianos fecum commo- 
rantes in fur incredulitatis inducant hara- 
trum. 

III. Statuimus fub poena excommunica» 
tionis , ne quis clericus nundinarius vel alius 
feneratori ferviat, aut computationes u fib- 
rarum aut venditiones ufurarii ad terminum 
vel concradus ejus u fur ari os de nundinis ad 
nundinas fcribat > & quod nullus advocatus 
caufam ufurarii vel hae re fis defendat. Cura 
fubmonitus dcfiftcre noluerit , primo ab offi- 
cio & beneficio fufpcndatur , deinde excom- 
municetur. 

IV. Statuimus de fpeciali mandato domini 
papr in remedium ufurariorum volentiqm 
converti ab ufuris, ut ea qur perufuram ad- 
quifierunt vel rapinam , in manus fui prxlati , 
legati, vel mifli, corde & ore refignent, ut 
ipfc Deum habens prr oculis , de illicite ad- 
quifitis ex quo pofita funt in ordinatione fua» 
confidcratis diligenter omnibus penes ipfura 
circumftantiis, ordinet fecundum Deum quae 
viderit ordinanda : ut fi indigeat, fi plures par- 
vulos habeat > fi crucem accipiat , fi valetudi- 
narius cxiftat , cum eo licite difponere valeat* 
dando ci audoritate ecclefiae, cujus vice ia 
hac parte fungitur, quae viderit fecundam fta- 
tum ejus expedire , vel militibus , aut mona- 
fteriis , aut quibufeumque perfonis de eis con- 
querentibus , a quibus fenerator ufuras ac- 
cepit rtftituat. Praedidus praelatus mediator 
inter feneratores & fpoliatos partem ufura» 
rum ab eo raptaram , fecundum quod Deus 

Hoc autem & cetera fupradida fub poena n ei infpiraverit, dummodo fpoliatus ficuc fc- 

— r - — * — — : — :r — nerator in arbitrium praelati fc abfoiute po- 

fuerit , reftituat. Si autem per ifta fana & dul- 
cia con filia feneratores fe magis contra cc* 
clefiam obduraverint , & converti ab ufura 
noluerint aliquo modo , immo eam & flatum 
fuum in ea pertinaciter defenderint , nolen- 
tes audire aut praelatum folum , aut eum cura 
teftibus, aut ecclefiam, tunc ferro cft uten- 
dum ad refecandum talia putrida membra » 
ne totum corpus fcandalizcnt, & ne per cos 
fincera pars trahatur , ficut fit per haereticos » 
quibus hi obdurati funt deteriores. 

V. Omnibus praelatis in virtute Spiritus- 
fandi. & fub interminatione diftridi judicii 
praecipimus , ut ad extirpandam infedionem 
totius ecclefiae , videlicet ufuram quocumque 
modo aut manifeftam , aut aliqua fimula- 
tione palliatam , inquifitiones faciant canoni- 
cas & legitimas de his qui fuper hoc fuerint 
infamati , non habito refpedu ad mundanum 
timorcm.vel amorem, vel gratiam, vel odium. 
Sub poena igitur excommunicationis & in re- 
medium poemten tiseminoribus parOchianis 


101 

equitare praefumant prohibemus diftride. 
Non edam frequenter & manifefte excedant 
in fumtibus, nec juvenes evidenter nimis 
lafcivos & fufpedos aa familia fua habeant. 

De niLATIS 1 NS^lTVllONES. 

Sequentes conftitutiones in concilio Pariftcnfi 
quartam partem faciunt , hic vero tertiam. 

Tofi cafut ix. additur , Nullas exadiones 
fuper facerdotes vel abbatias vel clericos 
alios facere przfumcntes. 

Tofi caput xvn. 

Item , fi prstlatus aliquis in officio fuo do- 
lofc vel ncgligenter manifefte fe habuerit, 
ita quod fit verifimile , quod bonus vir ita fe 
non haberet; ad majorem adminiftrationem 
non promoveatur de octero. 

Cap . xix. additur , Ad qux facienda facer- 
dotes proprios praecipimus advocari. 

Pofi caput xx. 

Si autem praelati aut canonici aut qua- 
cumque aliae petfon* in hoc fumm* infa- 
mationis vitium poft Rcmcnfc concilium in- 
ciderim , ipfo fado , tamquam fi in clericum 
manus violentas injecerint , fciant fc excom- 
municationis & tanto ardiori vinculo fe no- 
verint innodatos > quanto hoc vitium quod 
fit contra formam & figuram Jesu-Christi 
flagitiofius nofcantur incurrifle, juxta illud 
Auguftini fuper Genefim : Fere dimifit Domi- 
am s incarnari , quia providit hoc tam pernici o.- 
fum fiagitium patrandum in forma quam fumfit 
de Virgine gloriofa. £c tales non abfolvantur 
nifi a papa. 

Pofi cap. xxi. 

Si vero magiftri puerorum & alii qui fupet 
hoc manifefte fufpcdi & infamati funt, de ce- 
tero incidant in hoc vitium, ipfo fado fciant 
fe excommunicatos. 

Hoc autem & cct 
fufpenfionis & excommunicationis epifeopis 
praecipimus. 

Institutiones ©e monialibus. 

In concilio Parifienfi non quarto fed tertio 
loco ponuntur. 

Cap. 1 1, additur , Et fint lampades ardentes 
tota node in dormitorio. 

Cop. v. additur , Ante feptennium nulla de 
cetero recipiatur. 

Omittuntur vero cap. ix. x.xi. xu. xni. XV, 
&feq. 

Pars V. De usurariis et raptoribus. 

I. Statuimus quod nullus fimoniacus vel 
fenerator, vel raptor poffit condere tcfta- 
menrum , vel legare aliquid uxori fu*, vel fi- 
liis , aut filiabus , vel nepotibus , aut monafte- 
tiis, aut quibufeumque perfonis 5 cum offerre 
aliquid dc rapina nihil aliud fit quam immo* 
lare filium in confpedu patris, & cum ex 
prxeepto Domini nulli liceat offerre pretium 
carnis aut proftibuli fuper altare Domini. 


Digitized by t^ooQie 


* f. fubver- 
fioncau 


403 CONCILIUM FARI51ENSE ANNI mccsciJ». »04 

injungant , &fi neceffc fuerit , fpecialiter per A gria fummae pecuniae datae domino terra ab 


■cenfuram ccclefiaftieam compellant ut fu- 
per his veritati teftimonium perhibeant. No* 
mina autem ‘illorum- > de quibus fic eis pet 
tcftes oonftitferit , quod fint ufurarii , in ma* 
tricula feribantur fi poft trinam admoni- 
tionem fa&am publice & nominatim , tam- 
quam nolentes audite folum prolatum, vel 
Mim cum teftibus , vel eccleiiam ; tamquam 
•ethnici & publicani coram.omnibus. denun- 
tientur excommunicari > pullatis campanis, 
-cxtin&rs candelis , lingulis Dominicis diebus 
*& feftivis excommunicentur , nec eis liceat 
appellare , &; omnia ccclefiaftica facrametita 


ipfo capiatur , >& captus tandem in carcere 
detineatur , quoad ufquc deftiterit a caufa 
propofita coram epifeopo contra fenerato- 
rem. Alia eft pccna eorum , quod fi quis co- 
ralii epifeopo proponat querelam de aliquo 
tali feneratore , ftatim judicio fynagoga , id 
eft communiar , & nihilominus poena xl. li- 
brarum puniatur , & aliae multae -poenae infli- 
gantur eifdem. Unde fub poena fufpenfioni* 
& excommunicationis (latuimus, quod nul- 
lus advocatus fciens & prudens defendat tales 
fynagogas contra ecclcfias yel epifeopos» 
cum jura eeclefiaftica nihil in his , quantum 


■cis denegentur, oblationes' eorum nullatc- „ in fe eft , pro quaftu enervare videantur. 

. ... • H . /! _ J " fV /-* ^ . »1 _ 


onus recipiantur , & cum in fine vitafua ad 
ammonitionem praelatorum fuorum nolne- 
•ritft dofifterc , vel ufuras reftittiere pro polfe 
fuo recufavcrint, praecipimus ne quis facer- 
•dos vel monafterium eleemofynam ejus , vel 
cum ad fepuituram in morte recipiat , iramo 
•de ipfis confilioprudentium duximus fic fta- 
tuendunv, at dominus terrae burfam & to- 
tam ejus pofleflionem per ufuram adquifitam 
faifiat , ut ordinet de ea arbitrio ecciefiae , & 
canes civitatis carnem eofttm turpiter ab ec- 


IX. Generaliter autem omnibus principi- 
bus , baronibus , vel quibufeumque juftitiariis 
faecularibus & 'fub poena excommunicationis 
diitri&e inhibemus , -ne aliquid ftatuant vd 
praecipiant raanifdle vel occulte , quominus 
fideles quicumque venire audeant ad eccle- 
fiam,juftieiam& ibi plenum jus accipere vel 
facere, quominus audeant dare vel offerre ec- 
ciefiae vel facerdoti vel ad alios pios ufus, elee* 
mofynas, oblationes , & alia quae folent facere 
more confucco vel ex debito , vd fecundum 


clcfix foribus cjc&am corrodant , & daemo- c quod Deus eis infpiravcrit : indubitanter for- 


mes eorum animas impoenitentes divino ‘ju- 
dicio afportent. 

VI. Sub eadem diftri&ione pf&cipimus* 

quod ‘poftqu&m fenerator nominatim s fuerit 
cxcommunicatus , omnes ei fervientes,prae- 
-rcr pertonas exceptas a canone Gregorii 3c 
iftius Innocentii , excommunicationis fimili 
•vinculo innodentur. i 

VI I. Si qui facerdotes , vel abbates , vel 
quacumque perfonae religiofx hujufmodi fe- 
neratores poft denuntiationem in ecclefiis 
fadam, ad oblationem , aut fepulttrram » vd 


turi , quod fi hoc fecerint & pertinaces exti- 
terint, cum illud hxrefim fapiat, ne tamquam 
hxretici puniantur , poterunt fibi timere. 

X. Cum uxor feneratoris agit caufam fpo* 
liatorum , vivat parce de iis quz miniftrat ei 
vir fiius dcfpolhs ufura > non quia ipfe poffit 
ei dare, cum non fint fua, fed quiaipfa ad- 
vocatrix eft fpoliatorum pro melioranda co- 
tum caufa , emolliendo cor Viri fui , & indu- 
cendo virum fuum ad faciendam condignam 
reftitutionem fic ablatorum. Si autem inve- 
nerit cor viri fui impoenitens & incorrigibile. 


•habitum religionis fine fufficienci fatisfadio- p &,fe nihil erga ipfum perficere poffcpro fa- 


*ie fpoliatis exhibita, fcienter receperint , ipfo 
fa&o fc noverintexcommunicatos , & ab offi- 
cio & beneficio fufpenfos , & non poifint ab- 
folvi , nifi a fummo pontifice. 

VI II. Cum ex infita antiqui hoftis mali- 
tia fint a foneracoribus & exattoribus fere, in 
fingulis urbibus & oppidis & villis totius re- 
gni Franciae pertinacifiime fynagoga confti- 
tuta , quas vulgariter communias vocant : 
quae diabolica iqftituta , ecclefiafticis inditu- 
tis contraria penitus in converfionem * totius 
eeclefiaftica jurifdi&ionis adin venerint, pra- 
cipimus fub interminatione diftridi judicii , 
iie quis occultatione conqueftionis fafla co- 
ram epifeopo , de ufura vel aliis criminibus 
illatis a pradidis 'feneratoribus, compellan- 
tur fuftincrc poenas ftacutas a pradi&is fyna- 
gogis , quas in defenfione fua ufura , & fub-> 
verfione totius ecclefia (latuerunt. Eft iautern 
hac una poena , quod fi quis conqueratur epi- 
feopo de ufuris vel indebitis ekadionibus , 
tot a cavillationibus accufatur erga domi- 
num terra , quod ftatim ad interventum ma- 


denda debita reftitutione ; tunc tenetur mo- 
dis omnibus quarere feparationem mcnfx 
ejus & convivii, fed numquam thori, ut prius 
mendicet ab amicis vel aliis quo vefcatur & 
veftiatur , quam hujufmodi tam morticino & 
quafi idolotito foeda ufura contra Deum pa£ 
catur. Et fi ad tantam devenerit valitudinem, 
ut fit tota decrepita vel leprofa , aut ab omni- 
bus deferta , ut nullus ci velit panem porri- 
gere , in ingruentis mortis articulo» in tant^ ' 
neceffitate,pQtcft furnere cibum a virqfuo , 
hon animo rapiendi ficut vir , fed animo re- 
ftituendi, cum Deus conccfferit ci opportuni- 
tatem. Hoc idem pracipimus filiis & filiabus, 
& nepotibus foeneratorum > quam cito pater- 
nis alis volitare incipiunt , ficut cum pulli 
corvorum funt implumes , & folo rore coeli , 
non morticino pafcuntur : ita a malitia pater- 
na judicantur immunes , cum adeo pueriles 
fint quod animum non habent confentiendu 

Item de usurariis. 

I. Cum feneratores & maligni ccclcfix 

perfecutores 


Digitized by 


Google 


IOJ CONCILIUM PARISIENSE ANNI Meexit, ts5 

A 


perfecutores ubique erigant fynagogas ma- 
lignantium , contradi&ionibus fuis contra 
Deum & ecclefiam propofitis , ipfi de novo 
erexerunt novas fcholas filiorum fuorum & 
dodrinas illorum contra vera rudimenta 
fcholarum , facientes eos informari ad feri- 
benda debita patrum fuorum per ufuram ad- 
quifita : ideoque (latuimus , ut a modo non li- 
oeat illis hxc artificia feribendi , fed veram 
dodrinam addifeere, cum nulli liceat locu- 
pletari jadura alterius. 

II. Statuimus quod (i quis valTallus , Vel fi- 
lius ejus ; vel quacumque perfona fubjcda 
principi per violentiam ceperit clericum vel 
bona ipQus, vel cruce Agnatum , vel aliquam 
perfonam religiofam , vel bona ecclefix ; fi 
raptor poft primam & fecundam admoni- 
tionem fatisfacerc noluerit , excommunica- 
tionis vinculo innodetur , & fi princeps fub 
cujus dominio nofeitur permanere , monitus 
noluerit compellere eum ad fatisfadionem, 
prout debet , vel fi manum auxiliatriccm ei 
ad hujufmodi maleficia perpetranda exhibue- 
rit , fimili coercionis vinculo conftringatur. 

III. Dicimus de parte raptoris , quod fi 
filium filum po(l ammonitionem fadam re- 
ceperit, nec pro ipfo emendaverit, excom- 
municationis vinculo innodetur. 

De fi ratis publicis . 

I. Si qui clerici aut laici publicas firatas per 
fe vel per alios frangant, & bona tranfeumium 
rapiant, & ipfos in carcere detineant, fi mo- 
niti a tali malitia non defiftant , vel fuos de- 
fiftere faciant, fimili fententia percellantur. 

I I. Statuimus etiam quod cum villa ali- 

S ua fubjicitur interdido , non relaxetur inter- 
idum, nec excommunicatio, fine afienfu 
epifeopi , donec fatisfadum fit facerdoti de 
fuis damnis qux paffus eft ratione interdidi. 

III. Cum nulla inftitutio principis polfit 
Infringere da tuta novi & veteris tefta menti , 
aut inftituta canonum , prxeipimus ut in 
omni caufa liceat cuilibet fideli inducere tc- 
ftes fideles contra Judxum & infideles. 

i De Hmplarlis & Hofpitalariis. 

Statuimus ut Tcmplarii & Hofpiralarii ca- 
nonici m ccclefiis fuis idoneos condituant 
capellanos, qui curam habeant animarum in 
cifdcm , & fub excommunicatione inhibe- 
mus, ne formam privilegiorum fuorum ex- 
cedant. 

De decimis folvendis. 

In decimis reddatur ecclefiis decima por- 
tio cum integritate. Qui non reddiderint, 
excommunicentur. 

De fottilcgis . 

Phitoniflas , & fortilegas , 5c earum fauto- 
res & receptatores , & ad ipfas currentes ex- 
communicamus. 

Vet.fcript. & mon. ampl. Colle ft. Tem. VI L 


B 


De meretricibus . 

Inhibemus etiam ne publicx meretrices * 
quarum cohabitatio ex frequenti ufu ad no- 
cendum efficacior pedis eft , intra civitatem 
vel oppida permittantur habitare, immo po- 
tias juxta leproforum confuetudinem fcque* 
ftrentur. Quod fi prxmonitx fecedere nolue- 
rint , per excomunicationis fententiam per- 
cellantur. 

De leprofis. 

De domibus, ex tu in toncil. PaYtf. parti 
3- cap. 9. 

Expliciunt Institutiones domini papas 

ET CARDINALIS. • 


TATUTA IN CONCILIO 
apud Tolofitm promulgata per dominum 
Romanum S. Angeli diaconum cardina» 
lem , apoftolicx fedis.legatum , anno Do- 
mini MCCX1X. 


I, 


D 


I 


Dx mf. codice bibliotheca regia. 

Nhibemus ne prxlati , barones, milites*' 
feu quicumque domitu terrarum hxre» 
ticis vel credentibus eorum \ballivias feu ad- 
rrtiniftrationcs terrarum fimum commit* 
tant ; fcd nec eos , aut etiam aliquos diffa- 
matos de hxrefi , vel quos credant de hott 
ede fufpcdos , in fua familia vel fuo con* 
filio habere vel retinere prxfumant. Illos 
autem debent pro diffamatis habere , con- 
tra quos publica fama clamat, vel de quo» 
rum diffamatione apud bonos & graves co- 
ram epifeopo loci legitime conditerit coni* 
ftitifle. 

I I.Item , datuimus quod parrochiani , do- 
minus Sc domina cujuflibet domus , domiqi- 
cis & fedivis diebus /in quibus ab operibus 
ed cedandum , teneantur ad ecclefiam ve- 
nire, audituri ex integro prxdicationcm & 
divinum officium : nec inde reccffuri doned 
mifla compleatur omnino. Quod fi alter il- 
lorum abfens , fuerit extra villam, vel alia 
legitima caufa rationabili prxpeditus , altet 
(altem teneatur venire. Quod fi non fece- 
rint, dummodo fint in villa prxfentes , nul- 
la infirmitate feu alia rationabili caufa de» 
tenti, duodecim denarios Turonenfes fol* 
vere quilibet teneatur , quorum medietas fit 
domini villx , & alia facerdotis ecclefix. 

III. Sabbato quoque circa vefperas , ob 
reverentiam B. Mari At Virginis, ecdefias 
fuas cum devotione vifitent. 

IV. Dies fedos dicimus ficut in Canone 
continetur, Natale Domini, S. Stephani, S. 
Johannis Evangelidx, SS. Innocentium , S. 
Silvedri, Circumcifionem Domini , Epipha- 
niam , Purificationem , Adnuntiationem , & 
Affumtioncm & Nativitatem B. Mariae Vir- 
ginis, Pa r cha cum duobus diebus (equenti- 

O 


Digitized by 


Google 


I 


io7 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. i&S 

bus, Rogationum tribus diebus, (a) natale A 
S. Johannis-Baptiftac, inventionem & exal- 


tationem Saridx -Crucis, xik Apoftolorum, 
S. Mari* Magdalenae, S. Laurentii , S. Mar- 
tini , S. Nicolai ■, dedicationem S. Michae- 
lis, dedicationem cojufcumqtie ecciefiar , 
etiam feftivitates cujuflibet fandi, in cujus 
honore conftituta eft ecclefia. Item, om- 
nem Doiitinicam. In his itaque diebus , & 
etiam in aliis feftivitatibus eft feriandum pro 
locorum confuetudine , prout praelatus in- 
junxerit, &c. 


CONCILIUM TREVIRENSE 
anno mccxxvii. celebratum. 

Ex mf. codice monafterii S. Matthia. 


OBSERVATIO PRAEVIA. 

%fEquens Trevirenfe concilium de- 
fcripfiex veteri codice m f. infignis 
monafiern S. Matthu Trevirenfis , 
ante annos 400. exarato , cujus ini- 
tio habetur Lugdunenfe fub Grego - 
rio X. concilium ? deinde hocTrevi- 
renfi , tandem liber inftru&ionum 
ad clerum , compofitus per venera* 
bilem dominum G. Durand epifeo- 
pum Mimatenfem. In fine *vero hu- 
jus concilii celebratum dicitur Tre- 
aviris in ecclefia S. Adoria Majoris , 
anno Domni m c c x x v i i.cal. Mar- 
tii. Sed vereor ne omifia littera l. er- 
ror fit in numero , o legendum fit 
mcclxx vii. & certe hic fit mentio 
Lrndun. concilii , quod anno l x x i v. 
celebratum ejl. 

Incipiunt statuta concilii Trevirensis. 


x. jp Rsecipimus firmiter & diftridc, qua- 
li tenus omnes faccrdotes de cetero ni- 
gris cappis & rotundis Vei fupcrpelliciis cum 
ftolis fynodum intrent, & tam eundo quam 
redeundo ita honefte in hofpitiis Tuis deha- 
beant , ne flatus clericorum vertatur in con- 
temtum. 

2. Item praecipimus firmiter fub poena fuf- 
penfionis , ut unufquifque facerdos penes fe 
habeat ftatuca concilii TrevirenGs & praece- 
pta fynodalia , & lingulis menfibus legant, 
vel legi fibi faciaiit , & librum , in quo con- 
tinentur, ad fynodum fecum deferant, & in 
inanibus fuis teneant ibidem. 


(4) Hic h*ud dubium ofeitantia feriptotis omifla Iunt fc- 
fta Afccnfionis St Pcntccoftcj cum duobus lapientibus die- 
bus. 


I. T)c baptifmo ejus fpeciebus. 

3. Baptifmus cum reverentia & honore 
celebretur in aqua communi fub hac forma : 
N. ego baptizo te in nemine Patris , & Filii , 
& Spiritus fanfti. Et laici doceantur a fa- 
cerdotibus fuis fic baptizare , etiam mulie- 
res , ut fciant in articulo neceffitatis , & di- 
ftinde proferantur , id efl cum quadam m> 
gna difcrctione , omnia verba in baptifmo , 
maxime priedida, in quibus tota vis facra- 
menti confidit. Et Gallici facerdotes in Ro- 
mano doceant laicos quomodo debeant bap- 
tizare parvos pueros fuos in neccffitate , e- 
tiam pater & mater cum intentione bapti- 
zandi , jfc tc baptoi en nomme do Patre , & 
do Fis , & do Sainte Efperit. Theutonici vero 
dicant : Jeh deuffen dkh N. in de me name des 
Vader ez , in de des Somes , in de des Heilegen ' 
gtiflos. Et femper interroget facerdos laicum, 
cum in neceflitatc baptizaverit, quid dixe- 
rit , aut quid fecerit $ & fi invenerit cum 
diferetione baptizafle , & formam verborum 
obfervafie, & intentionem baptizandi ha- 
buiffe , approbet fadum , & faciat fibi deferri 

^ puerum, & non baptizet eum , fcd chrifma- 
^ te inungat cum , & dicat illa verba quae dici 
folent. ' Sin autem , rebaptizet eum. Ad le- 
vandum puerum de fonte tres admittantur, 
quod amplius eft a malo eft. 

II. Sequitur de confirmatione & inunBione. 

4. Moneant facerdotes populum fibi fub- 
ditum frequenter ad confirmationem , quia 
in hoc facramento datur Spiritus fandius ad 
corroborationem fidei. per fandam Trinita- 

, tem > & pueri adulti accedentes ad confir- 
mationem , prius pure confiteantur, 
t) 5. Item , ad facramentum extrem*-un- 
dionis moneant facerdotes populum fibi fub- 
ditum, quia in medicina corporis & animar, 
& pluries poteft iterari, quando contingit 
pluries lethaiiter , id eft mortaliter *grora- 
rej fed baptifmus nec confirmatio pluries 
non poflunt iterari : & facerdotes exhiben-' 
tes devote exhibeant , & ipfa verba extremae 
undiohis proprio ore proferant, nihil inde 
exigentes ab infirmis. 

•III. Sequitur de Eucharifiia. 

g 6. Sacramentum Euchariftiar ad minus fe- 
mel in anno fufeipiant laici , prius contriti 
& pure confeili fuo proprio facerdoti , vel vi- 
ris litteratis , hominibus audoritatem delega- 
tam & habentibus licentiam a facerdote lo- 
ci , ubi volunt vel debent audire confeffio- 
nem. Si qui autem hoc obminiflrant fine li- 
centia fuorum propriorum facerdotum , illi 
nobis vel officiali noftro denuncientur, fu- 
per hoc , *ut juftum fuerit , corrigendi. 

7. Corpus Domini cum campanula & lu- 
cerna & luminibus honorifice & dcccntec 
portetur ad infirmos. 


Digitized by 


Google 


lop CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. iio 

8. Si aliqua negligentia contigerit in hoc A dotes non abfolvant confitentcs , nifi poeni- 

tentiam promittentes. 


facramento , videlicet obmittendo , effiin 
dendo , fpargendo , vel evomendo , juffa ca- 
nonum obferventur. 

9. Item, facer dotes moneant populum 
libi fubditum , ut inducant eum ad fequen- 
dum corpus Domini devote fine clamore, 
cum contigerit fic porAri. 

1 o. Item , hoftia ante tranfubftantiationis 
verba non elevetur, ut videri poflit a po- 
pulo , ne panem adoret. 

1 1 . Item facerdos, quando in neccflitate 
oportet eum duas mittas celebrare , fi ad 
primam mittam poft fumtum fanguinem a- 
bludonem fumferit , jejunus non eftad fe- 
cundam mittam , nec ei licebit celebrare fe- 
cundam mittam. Tamen illa ablutio trada- 
tur alicui homini exiftenti bpnat vitae & ho- 
neftar & continenti perfonae , Sc non detur 
cuilibet rudi Sc indifereto ruftico exiftenti. 

1 2. Item facerdos , quando celebrat mif- 
fam , fumat ipfemet corpus Domini , & al- 
teri non det ad fumendum, nec pro infir- 
mis fumat, quia nullo modo fieri debet. Qui 
autem contra fecerit, poena gravi punietur, 
quia plus peccat dimittendo quam fumendo. 

13. Item, facerdos qui celebrat mittam, 
debet conficere corpus Chrifti , & canonem 
legere : aliis peccat mortaliter , quia facit 
populum adorare panem fimplicem, quod 
elridololatria. 

14. Item, nullus facerdos celebret mif- 
fam cum hoftia confccrata aliquo modo , 
quia graviflime peccaret, Sc graviflime pu- 
niretur. 

1 5 . Item , nullus facerdos det hoftias non 
confecratas pueris vel aliis hominibus pro 
corpore Chrifti, quia nullo modo fieri de- 
bet. 

16. Item , nullus facerdos det corpus Do- 
mini pueris vel infirmis, qui cibum non va- 
lent retinere. 

17. Item , nullus facerdos propter occul- 
ta peccata mortalia , quae fcit per confeffio- 
nem, debet negare corpus Domini alicui 
publice : peccat enim graviter quilibet fa- 
cerdos faciens hoc quod facere non debet. 

18. Item , ex relatione multorum audivi- 
mus , quia quidam facerdotes funt , qui in 
Pafcha Domini licentiant fuos fubditos ad 
communicandum non confeftos in morta- 
libus peccatis , ut poft Pafcha confiscantur , 
eo quod ipfi facerdotes nimis tarde incepe- 
runt audire confeffioncsfuorum fubditorum, 
& ideo non poliunt eos audire ; quod ne de 
cetero fiat fub poena fufpenfionis Sc excom- 
municationis firmiter praecipimus , Sc diftri- 
&c inhibemus. 

/ 

IV. In quo loco confejjio Jit audienda. 

19. Sacerdotes confclftones fuorum fub- 
ditorum recipiant in loco patulo, Sc facer- 


B 


20. Item , facerdotes remittant ad nos vel 
noftrum pocnitentiarium peccata graviora , 
fcilicet homicidia , facrilegia , Sc maxime de 
corpore Chrifti, de chrifmate Sc oleo fando, 
de aqua baptifini i perjuria Sc Alfa teftimo- 
nia, Sc peccata quae funt contra naturam , 
fimqnia , inceftum monialium , confangui- 
n eorum , Sc deflorationem virginum , vene- 
ficia, injedores manuum in parentes , vota 
fra&a , incendiarios , ufurarios , etiam illos 
qui parvulos pueros fuos opprimunt , etiam 
Sc illos qui pueros fuos fine baptifmo peri- 
re permittunt. 

21. Item, nullus facerdos prarfumat ab-' 
folvere aliquem exiftentem reum in cafibus 
pertinentibus ad dominum papam vel ejus 
legatos , nifi cautione idonea vel latisfa&io- 
nc praecedente, vel in articulo mortis. Pri- 
mus cafus eft de illo qui verberat clericutn 
vel Tcligiofum. Secundus cafus eft de illo 
qui incendit ecclefiam , Sc eft denunciatus 
excommunicatus ab epifeopo. Tertius cafus 
eft de illo qui frangit ecclefiam, Sc eft fimi- 
liter excommunicatus ab* epifeopo. Quartus 
cafus eft de illo qui fcienter Sc Iponte com- 
municat excommunicato a domino papa , 
& eos rctipit in divinis officiis. Quimus ca- 
fus eft de illo qui falfificat litteras domini 
papa:. Sextus cafus eft de illo qui commu- 
nicat alicui excommunicato a domino papa, 
in crimine fcienter impendendo ei conlf- 
lium , auxilium Sc favorem. 

22. Item, nullus facerdos abfolvat ali» 
quem a fententia excommunicationis. . . . » 
in cum audoritate fuperioris , nifi in articu- 
lo mortis. 

2 3 . Iten^ praecipimus firmiter & diftri&e, 
ut facerdotes in cafibus perplexis , id eft du- 
bitamentis Sc erroneis, mittant fubditos ad 
peridores fe, qui habent au&oritatem fuper 
hoc delegatam. 

24. Item , nullus facerdos revelet confefi-. 
fionem , dire&e vel indire&e , nueu , verbo 
vel ligno , generaliter vel fpecialiter ; alio- 
quin in degradatione honoris fui graviflime 
Sc indefinenter punietur. 

2 5 . Item , in ufura , furto , rapina , frau- 
de acquifitis , caveant fibi facerdotes, ne in- 
jungant poenitentias vel milfarum, vel elee- 
mofynarum, vel hujufmodi, priulquam a- 
blata reddiderint , vel de reddendo cautio- 
nem prxftiterint , fi habeant unde reftituant. 

26. Item, nullus facerdos ex cupiditate 
fua injungat in confeflione mittas, nec fep- 
tennale , nec tricennale , nec annale i & pro 
vivis nullum fiat tricennale , nec annale. 

27. Item, in confeflione non requirat fa- 
cerdos nomina perfonarum cum quibus pec- 
caverint confitentes , fed circumflandas tan- 
tummodo Sc qualitates , quae notantur in hoc 


Digitized by 


Google 


tn CONCILIUM TREVIRENSE ANNI Mccxxvii. 112 


vetfu , £htis , quid, ubi , per quos , quotiens , 
cur , quomodo , quando. 

i 8/ Item, iacerdotes cauti fint fn inter- 
rogationibus de peccatis, ne fimplicibus de- 
tur occafio faciendi quod prius nefeiverunt, 

29. Item, nullqf facerdos non fibi fub- 
ditum recipere prxfumat in confeffione , li- 
gare , vel abfoivere , nifi de licentia noftra , 
alia manu , vel prcfbyteri fui, ex caufa 
rationabili & honefta. 

30. Item, facerdotes in cafibus in quibus 
abfoivere poffunt, his verbis utantur in ab- 
folutionibus fuis i Aaftoritntc qua fungor ego 
te 'abfolvO a vinculo excommunicationis , & 
rejlituo te unitati ecclefia fanfta , in nomine 
P atris , & Filii, & Spiritusfanfti. Amen. 

3 1 . Item , inhibemus firmiter & diftri&c , 
tie aliquis facerdos feribat peccata confi- 
tendum in litteris apertis > fed tantummodo 
fclaufis. 


A nibus nuptiarum , ficut nec pro aliis facra- 
mentis conferendo > nullus facerdos aliquid 
exigere audeat aut prxfumat. 

3 g . Item , cum libera debeant effe matri- 
monia, inhibemus, nequisconfimguineus, 
affinis, vel alius habens, potefiatem fuper vo- 
lentes matrimonio conjungi , recipiat quo- 
cumque colore quxfito aliquam pecuniam 
pro matrimonio contrahendo, vel contra- 
hendo impediendo. 


VI. De ccclefiis & ad eas pertinentibus. 


B 


•V. Sequitur de matrimoni^ & ejus fpeciebus. 

3 2. Matrimonium cum honore & reve- 
rentia in facie ecclefix celebretur, 

3 3 . Item praecipimus diftrifte , ut ante- 
quam matrimonium contrahatur, fiant edi- 
£ta in tribus diebus dominicis & feftivis, 
quod tales volunt contrahere j fi aliquis fcit 
impedimentum , votum fcilicet , confangui- 
nitatem , affinitatem , compaternitatem , & 
hujufinodi , dicat. . Et fi nullum impedimen- 
tum invenerit facerdos neque a populo , ne- 
que a contrahentibus , conjungat eos fub de- 
bita forma verborum , & profequatur offi- 
tium nuptiarum , ficut feriptum eft in libris 
ordinarii. 

34. Item , clandeftina matrimonia pto- 


39- Item, munda ferventur vafe minif- 
tetii , & veftes & pallae altaris 5 ampullae ebrifi 
matis non fint vitreae, fed de aliquo me- 
tallo, maxime de ftagno 5 & diligenter dif- 
cernant faccrdotes, in quo vafe fit chrifma, 
in quo vafe fit oleum fandum , in quo vafe 
fit oleum infirmorum. 

40. Item , praecipimus ut illi qui tenentur 
ornare ecclefias, in coopertura videlicet, ia 
libris , in veffimentis , & aliis necdfariis ad 
ecclefias pertinentibus , eas exornent , & fa- 
ciant' hoc quod tenentur ; ita quod exinde 
non poffint redargui , fed ut magis debeanjt 
& poffiqt ab aliquo commendari. 

41. Item , facerdotes five prelby teri ha- 
beant hoftias decehtes & non putridas vel 
mufeidas , in mundo vafe. 

42. Item , quando corporalia lavanda ft&r, 
primo ponantur a facerdote in aquam , & 
poftea tradantur alicui rcligiofz perfonx ad 
lavandum. 

43. Item, praecipimus firmiter & diftridc, 
ut aqua baptifmi, oleum fandum, chrifma, 
oleum infirmorum , corpus Domini diligen- 


hibemus facerdotibus, ne aliquo modo ab D ter &; fub firma cuftodia & fera cuftodian 


cis fiant. 

3 5. Item, nulla perfona ignota recipia- 
tur ab aliquo facerdote ad contrahendum 
matrimonium, fine littera epifeopi fui, vel 
officialis, vel perfonae autentiezeui fides fit 
• adhibenda. 

36. Item , prohibemus firmiter & diftri- 
de , ne laici , quicumque fint , audoritate 
fua fine facerdote aliquos matrimonialiter 
audeant conjungere. Quod fi fecerint, tam 
ipfis quam eis in hoc aliqui confentientes , 
ufquc ad dignam fatisfadionem excommu- 
nicentur, & alias poena grav* puniantur, & 
hoc diebus dominicis prxtipimus per pres- 
byteros fubditis fuis denunciari & intimari. 
In matrimonio autem celebrando obferve- 
tur hxc forma verborum , ut dicat vir mu- 
lieri : Accipio te in meam uxorem ; mulier au- 
tem e contrario viro dicat : Accipio te in meum 
maritum , & haec Verba fint de przfenti , non 
de futuro. Verba autem in fponfalibus <&- 
ferventur : Accipiam te in meam uxorem , Ac- 
cipiam te in meum maritum , ita ut fint ver- 
ba de futuro & non de przfenti. 

37. Item , przcipimus ut pro benedidio- 


tur , & in tali vafe , quod cum ipfo facra- 
mento non valeat leviter apportari. Quicum- 
que autem facerdotes in hoc negligentes 
fuerint , geaviflime punientur. 

44 - Item , facerdotes non dimittant alta- 
ria ita parva , ut in eis cum timore celebra- 
re oporteat. 

45. Item, facerdotes firmiter przcipiant 
fubditis fuis, ut cimitcria eorum firmiter fe- 
rentur, ne pecora & alia animalia intrent. 

4 6 . Item, nullus ecclcfiam audeat obli- 
gare pio debitis alienis , alioquin nihil va- 
leat, * fic fit fufpenfus ab adminiftratio- 
ne fpiritualium & temporalium. Idem dici- 
mus de monacho pro laici debitis obligato. 

47. Item , nullus facerdos portionem ab 
antiquo affignatam audeat minuere, feu ec- 
defiam conftituere cenfualem. 

48. Item, non permittant facerdotes lui 
dos theatrales fieri in ecclefia , & alios ludos 
inhoneftos. 

49. Item , ecclefia debet reconciliari , (i 
conjuges vel alii in ecclefia commifccantur. 
Idem dicimus de cimiterio. Item pro fim- 
plicx fornicatione. Item pro adulterio & ho- 
micidio 


♦ Videtur 
deeflet «HM* 
Sim. 


Digitized by, 


Google 


J 


m CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccscxvh-. «14 

micidio. Item pro effufione fangninis violen- A bratores clandcftrnorum- matrimoniorum > 
taibifaha. % & ufararios, & negotiatores. Similiter alii 

50. Item, nullus in odium alterius alta'- clerici de decanis hoc idem facere teneant 
ria denudet, vel crucifixum deponat , vel tt»r. 

fpincis coronis circumdet, vel pro vivis can- 61. Item , nbllus facerdos celebret mif* 
tet miflam pro defundis, vel qomine eo*- famfine matutinis & horis, didis debitis, & 

rum , quos odit , feretrum cum exequiis mor- in mortali peccato exiftens , & fufpcnfus ab 

tuorum in eoclcfia ponatur , ut citius morian- officio fuo , & communicans excommunica* 

tur ; quia graviffime puniretur, & depone- to, nifi abfolutus. 

retur. 62. Item , praecipimus firmiter & diftridc* 

51. Item, nullus (acerdos permittat fibi ne quis facerdos quacumque occafione ali-* 

ad altare feminam miniftrare. quid exigat pro fepultura , aut pro aliquo 

5 1. Item , campanariae non vendantur , ecclefiailico (aeramento $ fed piat confuetu- 

fcd gratis alicui honcfl* perfonx conccdan- g dines obferventur. 

tur. 63. kem , moneant facerdotes populum 

53- item, inhibemus ne fontes, arbores, fibi fubditum ad confefltonem puram Sc in* 


aut aliz creaturz quzeumque fint , vel etiam 
o ffa mortuorum in muris inventa , de qui- 
bus nec facra feriptura loquitur, nec aliqua 
veritatis apparent argumenta , aliquatenus ab 
aliquibus adorentur; quia idololatria eft,& 
etiam zelus gentilitatis. 

54. Item, przcipimus ut feftumS. Kate- 
rinZ virginis & martyris folemniter celebre- 
tis , & faciatis a vcftris fubditis devote cele- 
brari. Item felium S. Elizabceh. 

VII. Sequitur de canonicis & bcneficiatis. ( 

55. Item, przcipimus ut omnes faciant 
fc ordinari , fcilicet alii in fubdiaconos , alii 
in diaconos , alii in facerdotes , fecundum 
quod nobis , decano Sc fuo capitulo vifum 
fiierit expedire. 

56. Item, tales caveant diligenter, ne ab 
tis patrimonium crucifixi male expendatur. 

57. Item, monemus omnes & fingulos 
habentes beneficia curam animarum haben- 
tia, ut fecundum quod conftitutum eft in 
concilio Lugduncnfi , infra annum fc faciant 
in prclbyteros ordinari , & relidendam fa- 
ciant perfonalem ; alioquin contra ipfos , 
quantum potuerimus , procedemus , & de 
ipfis beneficiis ordinabimus prout ad nofltrum 
Officium pertinebit, 

58. Item, inhibemus omnibus perfonis 
«ccicfialticis fob poena fufpenfionis , quam 
in contra facientes ferimus , ne quis przfen- 
-tet vel przfentatas admittat ad beneficia cu- 
ram animarum habenda , manifcltum vel no- 
tabilem in ztate defc&um. ... .,. . 

Hic relinquitur locus vacuus inmf, l.pag. 

VIIL Sequitur de decanis. 

* 5 ; 9i 'Item, przcipimus firmiter &diftrihe, 

ut omnes decani collegiorum & chrilliani- 
tatk in fuis capitulis legi jaciant ftatuta con- 
cilii tertii, & ftitma fynodatia, & adobfer- 
vationem omnes moneant & efficaciter in- 

/. inducant, troducant. 

60. Item, praecipimus quod decani aC- 
cufent vel deferant nobis vel officiali nolito 
omitti facerdotes vel clericos Infores Sc ta- 
bernarios , fornicatores manifellos , & cele- 
Vet.fxript. & mon. ampl. Collctf. Tom, VII, 


tegram faciendam proprio faccrdoti fuo , vel 
viris litteratis habentibus auhoritatem fuper 
hoc delegatam. 

64. Item , przcipimus ferVire jejunia con- 
fueta, & facerdotes doceant populum fibi 
fubditum, quz funt peccata mortalia iit 
communi , Sc quz folita fune fieri , ficuc 
furtum , ufura , rapina , venditio ad novum 
vel emtio, blafphcmiz, fornicatio, operari 
in diebus feltivis, & aliorum inobedientia 
divinorum mandatorum ; mala decimatio, 
falfum judicium , malum exemplum , facri* 
legium , homicidium , incendium , & vio- 
lentia, error in fide, fihio , hypocrifis , Sc 
invidia , ita , gula ajzcidia , fuperbia > limo- 
nia, & hujufmodi. De talibus vero & arti- 
culis fidei, Sc de decent przcepds facerdo- 
tes fubditos fuos inflruant, & alias illitterati 
Sc inexperti facerdotes nullatenus populo 
fibi fubdito przdicare przfumant , ne con- 
tingat eos fieri magiltros erroris , qui ne- 
quaquam fuerunt difcipuli veritatis ; fed cum 
ab aliis viris litteratis fubditis fuis contige- 
rit przdicari , verbum Dei devote audiant 
Sc difciplinate, Sc inde propter Icandalum 
hominum non recedant , Sc nullatenus ver* 
bum Dei , quod pro fuorum fit falutc fub- 
ditorum , impedire audeant , fed in omni- 
bus promoveant in quantum poffiint. 

6 j . Item , przcipimus firmiter Sc dillrihe, 
ut viros religiofos, fcilicet fratres Prxdica» 
tores Sc Minores , cum ad vos veniunt, be- 
nigne fufeipiatis & caritative pertrahetis , . • 

Sc plebes vobis fubditas ad hoc inducatis, 
ut ab ipfis verbum Dei audiant, Sc alias eo- 
irum confiliis fanis acquiefcant, diligenter 
& fideliter moneatis. Alios vero cujufcum- 
que ordinis vel llatus cujufcumque , line no- 
ftris litteris ad przdicandum , vel confcffio- 
aes audiendas , feu poenitentias indulgcn» 
tiafquc injungendas, nullatenus recipere prz- 
fumatis. 

66. Item, przcipimus firmiter &diltrihe 
Sacerdotibus , ne przdicare permittant ali- 
quos illitteratos, videlicet Begardos vel Con- 
verfos feu alios, cujufcumque ordinis fint, 
etiam extra, ecclefiam , videlicet in vicis vel 

P 


Digitized by LjOOQIC 


115 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. 116 

in plateis, & facerdotes parochianis fuis prae- A cramenta, nihil ab eis exigentes, 
cipiant , ne tales audiant propter hxrefcs Ac 
errores quos feminant in populo. Similiter 
& quxftionarii prxdicatores , formam prx- 


dicandi in generali concilio Lugduncnfr pro- 
mulga tam excedentes , &'falfa veris inter- 
mifcentes , de falfitate interpofita etiam co- 
ram populo redarguantur. Et quia quxftio- 
narii hujufmodi per litteras falfas aut revo- 
catas , fuper quibus deliberare non fciunt 
fimplices faccrdotcs, quxftum faciunt j di- 
ftri&e prxeipimus Ac firmiter inhibemus , ut 
nullus deinceps fine litteris noftris vel offi- 
cialis noftri aliquatenus recipiatur. 

67. Item «.inhibemus diftride>nc quis 
facerdos mulieres fufpedas in domo fua ha- 
beat. Et decani noftri nuncient nobis de fa- 
ccrdotibus illis, quos fciunt habere focarias, 
negotiatores , aut ufurarios > alioquin ipfi de- 
cani ab officio fint fufpenfi. 

68. Item, prxeipimus quod facerdotes 
veftes decenter longas, Ac non viridis aut ru- 
bei coloris gerant , Ac cingulum habeant con- 
tedum. Supcrpellicea vel cappas habeant 
rotundas, At, deferant ad ecclefiam. Orna- 
mentis fuperftuis , maxime nodis aureis vel 
argenteis in veftibus fuis Ac in caputiis fuis, ^ 
nec in fe nec in equis ad aliquam vanita- c 
tem pertinentibus non utantur. Tonfuram 
clericalem facerdotes portent , Ac bonorum 
morum honeftatem digna convcrfationc 
prxtcndant. 

69. Item, tripudia, Ac choreas ,& hujuf- 
modi ludos fxculares in conviviis Ac in cc- 
clefiis fieri non permittant $ alioquin a divi- 
nis per triduum ipfo fado fe - noverint fuf- 
penfos. A talibus etiam tripudiis , & hujuf- 
modi ludis fxcularibus & choreis fub poena 
fu fp en Conis fe ipfos facerdotes abftinere om- 
nino prxeipimus firmiter Ac diftride. 

70. Item , prxeipimus ut facerdotes feri- ^ 
bant omnes reditus ecclefiarum fuarum in 
jnU&libus fuis. 

71. Item, facerdotes numquam expo- 
nant aliquid de ornamentis ecclefiafticis , 
nec aliquid rcligioC audeant exponere Ju- 
dxis fine licentia noftra fpcciali. 

72. Item , prohibemus ne vicarii perpe- 
tui ponant mercenarios , alioquin confti- 
'tuens Ac conftitutus uterque ab officio fuo 
fufpcnfus denunciabitur. 

7 3 • Item , praecipimus diftride , ut nullus 
facerdos prxfumat habere plures ecdefias 
parochiales cum effedu, niC prius habita no- E 
bifeum difpenfatione. 

74. Item , prxeipimus quod omnes facer- 
dotes curati figilla fua infra unum menfem 
fibi fieri procurent. 

75 - Item , prxeipimus quod nullus pres- 
byter deferviat cum patre fuo preibytero , 
nec poft patrem immediate. 

76. Item, faciles fint ad audiendas con- 
feffiones pauperum, Ac ad conferendum fa- 


77. Item, caveant fibi facerdotes fub pri- 
vatione honoris fui, ne follicitent aliquam 
perfonam in confeffione , quod & ubique 
fieri prohibemus, contrarium facientes ex- 
communicamus. 

78. Item, prxeipimus quod facerdotes 
fufpenfi, excommunicari , fimoniaci , noto- 
rii fornicatores, cum fufpenfi funt quoad fe 
& quoad alios, celebrare non prxfumant, 
fiifi prius habita difpenfatione. 

79. Item , prxeipimus qnod facerdotes 
illitterati non conferant cum Judxis coram 

g laicis , 6c facerdotes prxeipiant omnibus fub- 
ditis fuis , ne aliquam potionem vel medi- 
cinam ab eis fumant. 

80. Item, caveant fibi omnes facerdotes, 
ut filios fuos vel filias fuas non permittant 
contrahere cum illis quos baptizaverint, quia 
non ftarct matrimonium. 

81. Item, facerdotes non prohibeant mu- 
lieribus , fi ftatim poft partum volunt recon- 
ciliari ecclefix , quia poftunt. Non tamen de- 
bent commifceri viris. 


IX. De facer dotibus <jr cler icis. 

82. Item, prxeipimus diftride, ut omnes 
facerdotes habeant breviaria fua , in quibus 
poftunt horas fuas legere quando funt in iti- 
nere. 

8 3 . Item , nullus facerdos celebrare mi£ 
fam prxfumat fine clerico refpondente. 

84. Item , facerdotes ante prandium fnum 
cibum fuum benedicant , & poftea omnes fa- 
cerdotes gratias agant, & fedentes in menfa 
pias collationes habeant, utiles & honeftas. 

8 5 . Item , nullus facerdos celebret de die 
duasmiflas,nifi in cafibus conceffis, videli- 
cet in Nativitate Domini poteft dicare tres 
miftas. 

86. Item, facerdos in aliis diebus poteft 
unam miftam celebrare pro defundis, Ac ali- 
quam de dic , fi neccfle fuerit propter ntcefli- 
tatem peregrinorum hofpitum Ac infirmo- 
rum , vel forte nuptiarum. 

87. Item, nullus facerdos vel prxlatus vafa 
ecclefix, vel ornamenta , vel cortinas ad ufus 
fxculares convertat, vel ad convivia con- 
cedat. 

88. Item, nullus prefbyt er arma defetac 
vel clericus. 

89. Item , nullus facerdos candens ferrum 
benedicat. 

90. Item, nullas facerdos inungat infir- 
mos oleo * benedido. 

9 1 . Item i nulli facerdotes duellis , tomea- 
mentis, furum fufpcndiis , Ac judido (angui- 
nis , & etiam clerici non interfint. 

92. Item , folemnia jejunia abccclcfia in- 
ftituta diligenter obfervent omnes facerdo- 
tes , Ac faciant a fubditis obfervari. 

9 3 . Item , prxeipimus ut omnes facerdo- 
tes ignoti aut extranei fine noftra , aut ejus 


*f. non 
nedi&o. 


Digitized by ^ooQie 


U7 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. ii» 


qui a nobis fupcr hoc poteftatcm habeat , li- 
centia , pracfumanc ia noftr* dioecefi cele- 
brate. , 

Item , praecipimus ut omnes facerdo- 
tes non permittant trutannos,& alios vagos 
fcholares , aut goliardos cantare verfus fupcr 
Stnclus & Agnus Dei in miffis, vel in divinis 
officiis, quia ex hoc facerdos in canone quam- 
plurimum impeditur ,*& icandalizancur ho- 
mines audientes. 

9 $ . Item , inhibemus ffib poena excom- 
municationis , quam in contra facientes feri- 
mus , ne quis fxculari quacumque praeditus 
poteftate , jurifdidioncm ecdefiafticam im- 
pedire vel perturbare prxfumat, & quod pres- 
byteri didos contrafacicntcs diebus Domini- 
cis denuntient fic ligatos. 

96. Item * praecipimus illos omnes qui ab- 
folutionem a fententia excommunicationis 
in cos lata,& revocationem cjufdem per vim 
vel metum extorquent, excommunicatos fin- 
gulis diebus Dominicis & feftivis nuntiari, 
& quod abfoltttio hujufmodi feu revocatio 
nullam penitus obtineat firmitatem. 

97. Item , monemus omnes clericos, qui 
concubinas fuas manifefte detinent, ut infra 
xv. dies ab earum converlatione omnino de- 
fiftant , eafque a fe rejiciant Sc expellant , nec 
cas vel alias recipiant, fub poena excommu- 
nicationis , quaip in his feriptis ferimus in 
contra facientes. 

X. Sequitur de ufuris. 

98. Item , praecipimus diftridc, ut omnes 
ufurarii reftituant quidquid ultra fortem per- 
ceperunt, fub poena contra eos in Lateranenfl 
concilio edita, quae talis eft : Statuimus ut 
omnes ufurarii manifefti nec ad communio- 
nem admittantur altaris , nec chriftianam , 
fi in hoc peccato deccffcrint , accipiant fcpul- 
turam : fcd nec oblationes eorum quifquam 
accipiat 5 qui autem acceperit, aut chriftianar 
tradiderit fepulturae, & qux acceperit red- 
dere compellatur , & donec ad arbitrium fui 

' epifeopi fatisfaciat, ab officii fui exeeutione 
fit fufpenfus. 

99. Item , praecipimus diftridc , ne in mu- 
nio ultra fortem exigant, & ne propter mo- 
ram folutionis aliquid petant. Ne etiam pro- 
pter inducias fua mercimonia carius ven- 
dant», & ne pecuniam fuam ad Camvercinos 
vel Judaeos ponant propter lucrum , & ne ex 
pado procurent fibi fieri -renumerationes , 
quia non excufantur apud Deum. 

100. Item’, praecipimus ut forte deduda, 
reddant pignora & remittant. 

101. Item, diftride praecipimus, ne no- 
mine tutelae vei procurationis, vel timore do- 
mini fui , aliqui committant ufuras , quia 
ficut non fuo , ita nec alieno nomine debet 
quis fenus in duplicem ufuram exercere. 

102. Item , praecipimus nc ea intentione 
mutuent pecuniam fuam ante meffem , vel 


l vindemias, recepturi in mefle vel vindemiis 
bladum vel vinum pro multo minori pretio 
quam valeat in tempore, ne bladum vel vi- 
num emant illicite pacifcendo ante meflem 
vel vindemias ad exponendum five expen- 
dendum in domibus tantum , & non ad ven- 
dendum. 

103. Item, inhibemus facerdotibus Sc cle- 
ricis beneficiatis , ne tempore meffis vel vin- 
demiarum emant vilius bladum vel Vinum a 
pauperibus , ut poftea carius vendant, 

104-. Item , omnes vitiofos contradus ani- 
malium five in locatione, five in fegetibus 
in campis adhuc emendis in futurum, nili fiant 
fecundum xftimationem aliquorum perito- 
rum, firmiter inhibemus. 

105. Item , nullus feienter emat rapinam , 
quia tenetur ad reftitutionem. 

XI. Sequitur de nobilibus & Advocatis. 

1 06. Item , monemus Sc fub divinae ultio- 
nis poena praecipimus , ut nobiles & domini 
terrae homines fuos permittant celebrare dies 
feftos, Sc non compellant eos arare , nec alias 
eis angarias feftivis diebus imponant. 

1 07. Item , praecipimus diftridc , ut fe con- 
tra Camvercinos & alios ufurarios ita ha- 
beant , ut in generali concilio eft ftatutum. 

ios. Item, dominis terrx praecipimus aut 
Judaeis fuis, ut eos cogant fub aliqua poena» 
ut non intromittant fe de aliqua medicina, 
nec aliquam potionem dent Chriftianis. 

109. Item, cum de confuetudine appro- 
bata Sc tamdiu obfervata, quod non ettat 
memoria, tam religiofi quam clerici injurian- 
tes vel moleftatores fuos coram judicibus ec- 
clefiafticis in caufam traxerint, Sc nonnulli 
nobiles, barones , ballivi , prxpofiti , villici 
& latci poteftarem fxcuiarem habentes Tre- 
virenfis dioeccfis,tam rcligipfos quam clericos 
coram fe litigare compellant, & nonpatian- 
• tur eos fuum profequi jus coram judicibus ec- 
ciefiafticis $ praecipimus univerfis Sc fingulis 
prefbyteris, quatenus inecdefiis vefttis prx- 
did^perfonas moneatis , ut ab hujufmodi 
tam nligioforum quam clericorum molcfta- 
tione dcfiftant : nos enim prar didas perfonas» 
qu* jam poft didam monitionem religiofos 
Sc clericos coram fc compulerint litigare, 
excommunicationis vinculo innodamus , SC 
prxdpimus eos fingulis diebus Dominicis Sc 
feftivis excommunicatos publice denuntiari» 

1 10. Item , cum hodie caufx non debeant 
agitari nifi in civitatibus , vel locis magnis SC 
folemnibus , ubi poffic haberi copia jurifperi- 
torum , inhibemus ne caufx ex jurifdidione 

. ordinaria defeendentes ab aliquo vicario , re- 
dorc, & decano Ghriftianitatis, inter fubditos 
audiantur , nifi vel de plano vel confenfii par- 
dum , partes fuas, vel compofitionem amica- 
bilem interponant, maxime cum in negotiis 
diffiniendis , duo, ut facrorum canonum tefta- 
tur audoritas , fententia videlicet Sc poteftas, 
ncccflario requirantur. 


Digitized by t^ooQie 


t>j> CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. vio 

iii. Item, moneantur iaici a faccrdoribus A 1 2 1 . Item , quicumque monachi aut mo- 

niaies in morte habuifle propriumdeprehenfi 


fuis,Htin omni juramento tria obfervent , 
alioquin funt perjuri, v videlicet'veriratem, ju- 
dicium , & juftitiam j quia fi aliquid iftorum 
trium defecerit, perjurium dicitur. Veritas 
Cnim debet effe in confcientia , hoc eft ut fir- 
miter fciat fifc effe vel non effe > alias fi credit 
tantum , non debet dc fcientia , fed de credu- 
litate jararc, propter quod omnes commit- 
tunt perjurium , qui ita jurant effe vel non 
effe, quibus firmiter non confiat de fado. 
Irem, judicium debet effe ; judicium, diferera 
deliberatio , id cft ut etiam non juret verum , 


fuerint , ecclefiaftica careanc fepultura. Si qui 
vero talium in cimi ter io fratrum ha&cnus fe- 
pulti fuerant, ejiciantur. 

122. Item , praecipimus , ne monachi de- 
narios quos in miffis vel privatis recipiunt > 
vel publicis in facrificig , fibi refervarc praefu- 
mantj fcd abbati vel cui ipfe prxeeperit afli- 
gnentur in communes ufus expendendi. De 
denafiis anniverfariorum vel tricefimorum 
& omnium quae ad manus eorum devolvun- 
tur, nemo fibi quicquam appropriare prxfu- 


nifi propter neccffitatem vel utilitatem. Item, g mat, nec per monachos, nec per moniales 

/v* . J /*. i* • ** J* • J j ^ t n 1... 


juftitia debet effe, ut id quod juratur fit lici 
tum & honeftum. 

H2. Item, non cxcufatnr a perjurio qui 
-compulfus fciens perjurat, quia ambo funt 
perjuri, fcilicet prxeipiens & fiiciens. 

i i 3 . Item , moneantur laici ne proni fint 
ad jurandum , & pro modica cauia. 

1 14. Item , praecipimus omnibus facerdo- 
tibus , ut mala juramenta impediant in quan- 
tum poffunr. 

115. Item , in omnibus diebus Dominicis 

& feftivis moneant facerdotes fubditos fuos 
ne juvent aliquem jurare ratione confangui- 
nitatis , timoris , pecunix vel amoris , quia g 
omnes taliter jurantes , nifi firmiter. fciant & 
confiet eis de fado, perjuri funt, cum vide- 
licet jurant ita effe vel non effe quod igno- 
rant. 1 

• 116. Item , diligenter intimetur omnibus 
Micis a faccrdotrbus fuis > quam graviter illi 
delinquunt qui perjurium committunt. 

X 1 1. Sequitur de religiefis. 

1 17. Item , prxcipimusut monafteria or- 
dinum , fanftorurrt videlicet Benedi&i & Au- 
guftini , ad obfervationem regulx & ordinis 
fui reformentur. • 


dividantur de cetero , ficuthadenus per abu- 
fionem fieri confuevit, fed in communes ufus 
omnia redigantur. 

123. Item , prxbendx qux per abufionem 
hadtenus divifx fuerunt, in communitatem 
redigantur. Nulli ergo omnino pro vittu de- 
narii affignentur , fed de cotnmuni falario 
five cellario pafcantur. 

124. Item, monachis & monialibus vel 
converfis curtes velallodia pro certa penfione 
de cetero nullatenus aflignentur j fi qux vero 
jam affignata funt,fiatim omnino revocentur. 

XIV. Sequitur de dormitorio refefforio. 

1 2 5. Item , abbates cum monachis , abba- 
riffx cum monialibus dormiant in dormito- 
rio communi , & omnes tam monachi quam 
moniales in dormitorio communi dormiant, 
nifi illi qui xgrotant , & nufquam utantur 
coopertoriis in ledtis de pannis coloratis vel 
etiam cortinis. 

1 26. Item > prxeipimus diftri&e abbatibus 
& abbatiffis,ut fuis fubditistam in vi&u quam 
in veftitu, fecundum uniufcujufquc mona- 
fterii poffibilitatem , neceffariaadminiftrenr. 
Panis vero & vinum & alia ntceflitria dentur 
fratribus in communi ad fufficientem nccef- 


11 8. Item , nulli monacho Vel moniali D fitatem, nec alicui aliquid fpecialitcr affigne- 


duo officia in monafterio affignentur ■, nifidc 
providentia abbatis, & de confenfu c£tuli, 
propter evidentem necelfitatem vel utilitas 
tem monafterii , & nifi aliter abbas & conven- 
tus judicaverit effe ordinandum. 

• 1 1 9 . Item , prxeipimus diftridte, ut omnes 

novitiipoft annos diferetionis vel probatio- 
nis, ftatim faciant profeffionem fuam in ma- 
nu abbatis. 

XIII. Sequitur de voluntate , paupertate', 
& communi vita. 


turj & quod unicuique in communi fuper- 
fuerit , iterum communi communitati refer- 
vetur, vel pauperibus diftribuatur; & hofpi- 
talia pauperum in omnibus monafteriis rc-: 
ftaurentur , & eis confueti reditus affignentur. 

1 27. Item , inhibemus diftri&e , ne mona- 
chi vel moniales .habeant fervos vel ancillas 
fpeciales, nififorfitan in talibus conftituti fine 
officiis , quod cis omnino carere non poffint j 
& tunc de confcientia prxlatorum fuoirum. 
cos affumant. Si quis autem alias tales per-j 
fonas retinere prxfiimferit, expelli cos dq. 
120. Item, prxeipimus diftri&c, utomnes E rrionafteriis per prxlatos praeibimus. 


monachi & moniales , omnibus proprietati- 
bus fuis mobilibus & immobilibus quas hac- 
tenus habuerunt , fime difficultate renuntient, 
Sc omnia in communes ufus monafterii redi- 
gantur. Qui vero renuntiare renuerint , ex- 
communicentur ; quod fi nec fic refipuerint, 
per abbatem aut abbatiffam i aut fi non pof- 
funt,per nos reftringantur. 


XV. Sequitur de cajlitate & alia vita. 

128 . Item , prxeipimus quod quicumque 
monachus vel monialis in lapfu carnis cecide- 
rit , de quo erit manifeftum , ad nullam dein- 
ceps dignitatem vel officium poflit affumi 
in monafterio, nifi per emendationem ma- 
nifeftam & honeftam converfationem fuam 

per 


Digitized by 


Google 


m CONCILIUM TREVIRENSE ANNI mccxxvii. ' 122 

per fedcm apoftolicam, vel ejus legatum, A letatas, aut frena deaurata, fedmodcfte in- 
vel loci ordinarium fecum meruerit difpen- 
fari. 


129. Item , praecipimus quod fi quis abbas 
vel monachus in officio pofitus,in vitium car- 
nis lapfus fuerit , de quo fuerit manifeftum , 
ab officio moveatur in continenti , & in pce- 
nam fui criminis de c.etcro ftet ultimus in 
choro , vocem in capitulo non habeat, ad ali- 
quam monafterii ordinationem non veniat, 
nifi propter manifcftam emendationem pro- 
videntia abbatis eum de confilio conventus 
duxerit admittendum : ad abbatem vero vel 


cedant & religiofe. 

137. Item, luperpellicia habeant & reli- 
giofe formata, non crifpata , nec nimis longa. 

XV 1 1. Sequitur de porta & feneftra. 

13 3 . Item , praecipimus ut abbates oftia 
clauftrorum fuorum claudant, & portas, nec 
egredi permittant aliquos monachorum fine 
focio & fine caufa legitima & rationali nccef* 
fitate. Qui autem propria temeritate egredi 
praefumferit, hoc ipfocarcat videlicet quod 
vocem in capitulo non habeat , & locum te- 


officium aliquod numquam eligatur dcin- B nebit ultimum in choro , donec per nos vel 


ceps , nifi , ut di&um cft , per fedem apoftoli- 
cam , vel ejus legatum , vel loci ordinarium , 
fecum meruerit difpenfari. Idem contra ab- 
batiflas & moniales & canonicas regulares 
dift&ie praecipimus obfervari. . • 

130. Item , praecipimus diftri&e & firmiter 
omnibus abbatibus, ut prohibeant fuosfub- 
ditos a mulierum fufpcda familiaritate, & 
ne aliquando aliquis eorum ubicumque folus 
cum fola federe vel ftare aliquatenus prae- 
fumat. 

131. Item, ludos chorearum,, alearum , 
/chaccorum , taxillorum , anulorum mona- 
chis & monialibus omnino interdicimus , & 
ne infra fepta fui clauftri, vel ipfum clauftrum 
tabernas habere, ipfas ibi vel alibi intrare, 
ibi federe , bibere vel ludere aliquis audeat 
firmiter inhibemus. 

XVI. Sequitur de veftiaria & procuratione 
veflimentorum honefla. 

1 3 2. Item, prarcipimu^diftri&c , ut abba- 
tes & monachi , abbatiffir & moniales , nec 
mantella ncc furchotos portent de cete- 
ro, nec habeant panfios de nigra bruneta. 


officialem noftrum fuerit reveftitus. 

139- Item , claves clauftri fint femper 
apud priorem, nec ficut di&um eft, aliquis 
fine licentia exire audeat , vel aliquam mu- 
lierem cujufcumque conditionis vel digni- 
tatis introducere praefumat, fine abbatis li- < 
ccntia fpeciali , introdu&a tamen cum licen- 
tia non intus [intret,] nec comedat ullo 
modo. 

140. Item, claves femper habeant abba- 
tiflse fuper fc , & fi eas quandoque contingat 
abefle , committant eas prioriflae. 

141- Item , prohibemus ne monialibus de 
ceterto detur licentia egredi de pionafterio* 
etiam caufa vifitandi parentes vel amicos , 
nifi forfitan inevitabilis urgeat neceifitas , ut 
puta fames , vel incendium , vel aliud hujuf- 
modi , & tunc quanto citius poteft fieri re- 
vertantur. 

142. Item, in quolibet monafterio ordi- 
netur monialis Deum timens , difcrc^a , pu- 
dicitiae & religionis amatrix, quam feneftra- 
riam vocant, quae diligenter cuftodiat fene- 
ftram , quam fonante completorio firmitet 
feret , nulli datura locum ibi amplius fabu- 
nec de moreto , ( b ) fed quanto poffit haberi D landi ufque mane poft didam primam , & 


melioris pretii, prout regula praecipit. Cucul- 
las autem habeant cum amplis capuciis & 
latis, & quando equitant cappis utantur ni- i 
gris , & claufis clamidibus. 

133. Item , ftatuimus ut habeant abba- 
tiflae & moniales habitum decentem & reli- 
giofum. Sorchocas autem laneas & tunicas 
nullo modo habeant. 

134. Item ,utdidum eft, mantella de bru- 
neta nigra five moreto , & pellicia de vario , 
& alias exquifitas & fumtuofas pelles diftri&e 
omnibus inhibemus. 

13$. Item , non habeant moniales mani- 
cas ftri&as vel confutitias , nec habeant mo- 
, nilia, nec fibulas , ncc annulos aureos, vel 
argenteos , nec aurifrigia , nec cingulos feri- 
cos , nec aliquem faecularem ornatum. 

136. Item , abbatiflx & moniales quando 
eas egredi contingit, non utantur habitu fae- 
culari,nec habeant fellas deauratas autpha- 

(*) Vcftis fpecics quam Galli fureot (cu furunt vocant, eo 
quod afiis indumentis fupcrvcftiatur. 

[b) Moretum cft panni fubfufei fpecies. 

Vet.fcript. & mon. ampl . Collett. Tom. VII, 


capitulo celebrato. 

143. Item, ftatuimus & diftri&e praecipi- 
mus, ut nulla monialis fupervenientibus ami- 
cis vel parentibus loqui audeat fine lietntia 
abbatiflx vel prioriflx , quae ftatim ad fene- 
ftram loquuturz jungat fficiam Koneftam & 
maturam , & nihil omnino fine licentia fe* 
ncftrariae loquatur > quod fi moniales facere 
prefumferint , graviter punientur. 

144- Omnia quae de monachis di&a funt, 
a canonicis regularibus praecipimus in omni- 
bus firmiter & diftridc obfervari. 

• 

Expliciunt flat ut a & praeopta fy nodalis con- 
cilii Trevirenfis. Celebratum eft hoc concilium 
in ecclefla fantta matris Maria majoris Trevi- 
renfls a venerabili domine Irevircnfi archie- 
pifeopo , prafentibus provincialibus epifeopis & 
provincia pr alatis , anne Domini mccxxvii. 
calendis Martii. 

Explicit, 


Digitized by t^ooQie 


/ 


Anno iijj. 


CONSTITUTIO JACOBI 
regis Aragonum , advcrfus haereticos, &c. 
anno mccxxxiii. edita in publico epifco- 
porum conventu apud Tcrraconem. 


1 1 3 CONCILIUM TERR ACONENSE ANNI mccxxx i i i . 124 

, A convi&us, ipfo fafto amittat in perpetuum 

terram fuam : ita tamen quod fi feuda fue- 
rint , fuo domino applicentur ; fi vero alodia, 
noftro dominio confifcentur , & corpus fuuni 
in manu noftra prout debuerit puniendum. 

VII. Si aute*m de fcientia convi&us non 
fuerit , & probati fuerit negligentia diffoluta, 
vel frequenter inveniatur in terra fua, vel 
credentes , & fuper hoc fuerit diffamatus , 
noftro arbitrio puniatur. Bajulus vero qui fem- 
pereft relidens in loco quem pratfumit , Vel 
vicarius , nifi contra haereticos & eorum cre- 
dentes valde follicitus inveniatur, & negli- 
gens, ab officio bajuli* & vicariae perpetuo 

B deponatur. 

VIII. Item , ftatuimus ut in locis fufpe&is 
de hxrcfi”, in quibus epifeopus viderit expe- 
dire, unus facerdos vel clericus ab epifcppo» 
& duo vel tres a nobis laici vel noftro vicario ' 
vel bajulo eligantur, qui hxreticos vel cre- 
dentes & receptores eorum in fuis parochiis 
perquirere teneantur , omnia loca quantum- 
cumque fecrera intrandi , vel perferutandi , 
cujufcumque dominii vel privilegii habe an-, 
tur, nulla eis licentia denegata, fub poena 
quam idem epifeopus denegantibus velit im- 
ponere : fuper quo eidem epifeopo publice 

£ audoritarem regiam impertimur. . 

I X. Qui etiam inquifitores h*reticos , cre- 
dentes, fautores, & receptatores, ex quo in- 
venerint , cautela adhibita ne fugere valeant, 
archiepifcopo , & epifeopo , & noftro vicario 
feu bajulo loci, dominis etiam locorum feu 
eorum bajulis, non differant nuntiare. Illi 
Vero quos ad praedidum negotium epifeopus 
loci& nos, vel ficarius nofter feu bajulus, 
duxerimus negligendos , fi in cxccutione offi- 
cii hujus fuerint negligentes; ficlericus^, per 
fubtradionem proprii beneficii 5 fi laicus , pet 
poenam pecuniariam , noftri bajuli vel vicarii 
judicio puniatur. 

X. Statuimus etiam quod paces & treuga* 
fa d* & confirmat* apud Almttdaver fimiliter 
obferventur apud Barchinonam, & omnia fta- 
tuta ibidem fada tempore exercitus Majori- 
carum inviolabiliter obferventur. 

XI. Item , ftatuimus , ut paces & treugar fa* 
d* & confirmat* apud Almudaver fimiliter 
obferventur. 

XII. Statuimus etiam , ut litter* de fim- 
plici juftitia in noftra curia xi 1 . denariorum 
pretio concedantur. 

XIII. Item littera, privilegia & inftru- 
menta fuper quocumque negotio a nobis 
impetrata, irrevocabiliter obferventur, &• 
abque caufit cognitione in prsjudicium alte- 
rius minime revocentur. 

XIV. Item , ftatuimus , ut referiptum a no- 
bis fuper prolongatione debita ab aliquo im- 
petratum non valeat, ni fi debitor caveat cre- 
ditori, quod ad terminum quod nos ei dedi- 
mus, perfolvantur, nifi tempore exercitus. 

XV. Item, ftatuimus, qudd ad preces ali- 


Ex mf. Colbertino* ■ 

I N nomine fand* & individu* Trinitatis , 
qu* mundum pugillo continens, impe- 
rantibus imperat , & dominantibus domina- 
tur. Manifeftum fit omnibus 1 tam prarfenti- 
bus quam futuris , quod nos Ja. Dei gratia 
rex Aragonum & regni Majoricarum , co- 
mes Barchinonx & Urgelli,& dominus Mon- 
tifpeffulani , volentes circa commiffum nobis 
regnum provifionem debitam adhibere , Sc 
ftatum regni noftri cupientes in melius refor- 
mare, una cum falubri confilio ac diligenti 
tradatu venerabilium G. Terracon* eledi , 

G. Gcrundcnfi , Bn. Viccnfi , B. Ilerdenfi , S. 
Cxfar-Auguftam. P. Dertufenfi epifeoporum, 

H. domus militi* Templi, H. domus Hof- 
pitalis magiftrorum , abbatum etiam & alio- 
rum totius regni noftri quamplurium prxla- 
torum exiftentium nobifeum perfonaliter a- 
pud Terraconam , irrefragabiliter ftatuentes 
decernimus, & firmiter inhibemus, ne cui- £ 
-quam laicx perfon* liceat publice vel priva- 
rim de fide catholica difputare , & qui 'con- 
tra fecerit, cum conftiterir,a proprio epifeopo 
excommunicetur , & nifi fe purgaverit, tam- 
quam fufpedus de harrefi habeatur. 

1 1. Item , ftatuitur , ne aliquis libros vete- 
ris vel novi teftamenti in Romancio habeat. 

Et fi aliquis habeat , infra odo dies poft publi- 
cationem hujufmodi conftitutionis a tempo- 
re fententi*, tradat eos loci epifeopo combu- 
rendos. Quod nifi fecerit , five clericus fuerit, 
rive laicus , tamquam fufpedus de h*refi , 
quoufquc fe purgaverit, habeatur. 

III. Item, ftatuimus ne aliquis infamatus de ^ 
tixrefi vel fufpedus, ad bajuliam, vicariam, ju- 
rifdidionem temporalem vel officium publi- 
cum admittatur. 

IV. Item, ne fiat receptaculum fordium 
ubi fuit latibulum perfidorum,' ftatuimus ut 
domos recipientium hxreticos feientee, fi 
alodia fuerint deftruantur , fi cenfualia , fuo 
domino applicentur ,& h*c tam in civitati- 
bus quam extra praecipimus obfervari. 

V. Item , innocentes pro innocentibus ha- 
beantur, aut ne quibuflibet per aliquorum ca- 
lumniam h*retica pravitas impingatur ; fta- 
tuimus ne aliquis credens vel h*reticus pu- ^ 
niatur,nifi per epifeopum loci vel aliquam 
perfonam ecdefiafticam fuerit credens vel 
h*reticus judicatus. 

VI. Item , ftatuimus quod quicumque in 
terra fua five dominicatura de cetero fcien- 
tcr vel negligenter , per pecuniam vel aliam 
quamcumque caufam , hxreticos permiferit 
commorari , fi minime fuerit confeffus vel 


Digitized by 


Google 



12 $ CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mccxxxiit, 116 

cujus non remittamus juftitiam. A XXVI. £t nos ipfi fupradidi & magiftri 

XVI. Item , (latuimus quod non commit- militiae Templi & Hofpitalis , & abbates , Sc 

tamus alicui infra terram noftram iigillum alii ecclefiarum terrae noftrae praelati , pro- 
noftrum minus vel majus, praeterquam in mittimus vobis Terraconae elc&o, omnia fu- 
curia noftra. pradi&a & lingula pro pofle noftro attendere 

XVII. Item , ftatuimus quod clerid & rc- & complere. Nos itaque Ja. rex prardi&us 

ligiofi & homines eorumdem non dent pc- promittimus omnia c fupradifta & fingula at- 

dagia live leudas , nili eas quas dabant tem- tendere & complere bona fide fine enganno. 

pore P. regis Aragonum patris noftri & do- Quod eflt a&um apud Terraconam v 1 1 . idus 

mini Ildffonsi avi noftri. Februarii anno Domini’ mccxxxiii. 

• XVIII. Item , ftatuimus quod fi aliquis ex- J ■ ■ . 

communicatus fixerit propria culpa > & pet- 

feveraverit contumaciter in excommunica- EPISTOLA GAUERIDI ABBATIS 
tione per annum , deinde compellamus eum « Majoris-monafterii , ad Juhellqm archie-^ 
vel fuos per nos & noftros vicarios fatisfa- * pifcOpum Turonenfem. * 

cere, ut debebat; quia talesnon carent feru- £xcu r at f e «uod ntn fojfit interefo concilio 

pulo hxreticx pravitatis , ut extra de pomis CcnomancnCi sb co inditfo. 

C. graveifi. * 

XIX. Item , ftatuimus quod quilibet poflit \T Enerabili in Chrifto patri JuheLlo Dei *" n ° ^ 

dare, dimittere & aliena requocumquc modo V gratia Turonenfiarchicpifcopo>Fr.GAU- 

voluerit, ecclefiis& locis religiofis de pof- fridus divina permiflione Majoris-monafte- 
feffionibus fuis falvo jure noftro & dominio rii minifter indignus , falutem , & patri in 
generali & confuctudinibus antiquis» Et hoc Chrifto omnem reverentiam & honorem. 

per Cataloniam & Aragoniam volumus ob- Quoniam hac die Martis poft feftum Ora- 
fer vari. nium-San&orum ad concilium celebrandum 

XX. Item, ftatuimus quod fi inftrumen- a vobis Cenomanis indi&um perfonalitet 

tum venditionis faCtum fuerit in fraudem vel c non poflumus interefle , magnis & arduis ne- 
ufuram , tamquam inane & irritum habeatur, gotiis alias prxpcditi , veftram in Domino pa- 
& contra&us ufurarius cenfcatur. ternitatem attentius exoramus, quatinus in 

XXL Item , ftatuimus quod clericus ra- hac parte noftram habeatis abfentiam cxcufa- 

tione rei mobilis ad aliquam quxftam non tam. Bene & diu valeat paternitas veftta in 
teneatur , falvis cenfibus, & agrariis conftitu- Domino. Datum anno Domini mccxxxvii. 
tis, & antiquis- ftatutis, fecundum diverfita- . 
tem locorum. 

XXII. Item ftatuimus , quod Saracenus & CONCILIUM TREVIRENSE 
Saracena non poflit fieri Judarus & Judaea; anno mccxxxviu. celebratum, 

vel Judaeus & Judaea non poflit fieri Saracc- £x m r $. Vittoris. 

,nus vel Saracena ; & qui hoc fecerint , amit- 
tant perfonas fuas, \ Nno Domini mccxxxviu. in Fefto beati Anno njt. 

XXIII. Item , ftatuimus quod bajuli , vi- ^ / \ Matthxi apoftoli, in civitate Trevirenfi , 
carii, milites totius Cataloniae & Aragonix u in ecclcfia majori , celebratum eft concilium, 
non hofpitentur per violentiam in monafte- refidentibus domino ThFodorico Treviro- 
riis , ecclefiis & domibus Templi & Hofpita- rum archiepifcopo , ic reverendis in Chrifto 

iis , & aliis locis religiofis , & dominaturis eo- patribus Rodulfo Virdunenfi , J ohanne Me- 

* rum , & manfis rufticorum fuorum ; quod fi tenfi , Rogxro Tullenfi epifeopis ; & hxc fta- 

fecerint , per nos & vicarios noftros , & ho- tuta concilii, 

mines , & per canonicas [ fanftiones ] diftrin- I. Quoniam crcfcentc malitia perverfo- 

guantur & prohibeantur. rum hominum , adverfus fpiritales nequitias » 

XXIV. Item , rogamus dominos epifeo- ' fandorum patrum canones ad reprimendas 

pos , quod finguli in fuif epifeopatibus , & per quorumdam infolentias non fufficiunt , novis 
lingulas parochias diftringant per cenfuram morbis nova medicamenta praeparamus , ne- 
ecclefiafticam homines fuos & alienos a xiv. ceflitate eorum compulfi. Itaque prXcipimus 
annis fupra, ad pacem jurandam , fervan- g religioforum locorum incendiarios Sceorutn 
dam, & defendendam , fecundum formam receptatores, fingulis diebus Dominicis cx- 
qux continetur in chartis pacis & treugx communicatos nuntiari per omnes conven* 
fa&ae apud Barchinonam tempore exercitus tuales ecclefias, & per parochias , & mona- 
Majoricarum. fteria monachorum & monialium. Cum au* 

XXV. ‘Homines ver® ecclefiarum & loco- tem ipfi incendiarii poft publicationem ab- 

rum religiofprum ad mandatum fui epifeo- folvi non poflint, nifi a papa; nos expenfis 

pi, ad pacem defendendam ‘exire & ire te- eorum & laboribus parcere volentes , ftatui- 

neantur, fecundum quod ipfi epifeopo vide- mus ut ante denuntiationem hoc ipfis de* 

bitur expedire , habito refpe&u ad negotii nuntietur, videlicet quod nifi fatisfeqerint 

qualitatem , & falva jurifdi&ione Terraconx ante publicationem , eos oporteat ad papam 

♦eedefix. 


Digitized by {jOOQie 


n 7 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI Mccxxxvm. 128 

laborare , ut fic territi ad fatisfadionem fati- A communicati in continenti nuntientur.. Si 


M 


iius inducantur. Idem de violatoribus & fra- 
ctoribus ecclefiarum ftatuimus. 

1 1. Quam frequenter prxeipimus , quod 
fi quis ad locum aliquam prxdam locorum 
ecclefiafticorum vel perfonarum ecclefiafti- 
carum , vel perfonas eorum duxerit , per to- 
tam illam parochiam celfctur a divinis , dum 
ibi praeda & praedo aut prxdx emtor fuerit» 
Si autem in ipfa parochia conventus fuerit , 
claufis januis &exclufis ipfius parochis paro- 
chianis , divina ibi celebrentur fubmifla voce} 
ita quod foris audiri nonpoffint. Si quis au- 
tem parochianorum ■decelTcrit , fepeliatur in 


autem a die denuntiationis captivatum cum 
fatisfadione infra triduum non reftituerit, 
terra ipforum fupponatur interdido. Si au- 
tem a tempore interdidi intra menfemnon 
receperint, principales eorum domini, qui 
potcftatem habent eos coercendi, ab ordi- 
nariis fuis moneantur , ut captivatores & de- 
tentores ad eorum reftitutionem inducan- 
tur & compellant in continenti} alioquin 
ipfi domini excommunicentur, Etfi fententi# 
excommunicationis non fufficit circa eos, 
jpfdrum terra fupponatur interdido. 

VI. Si quis laicus alicui ecclefiafticx per- 


atrio fine officio miflx, &cum fola tantum B fons minas intulerit de proprio corpore, Sc 
commendatione, exceptis prxdone, emtorc , * 

receptatote , vel fautoribus eorumdem } vel 
fi confumta fuerit prxda , fententix praedidae 
ferventur, fi de praemiffis conftiterit vel per 
evidentiam fadi , vel per juramentum , quod 
his fpoliati , fi horiefta fuerit perfona : fi quis 
autem circa haec emerferit , (*) in judicio judi- 
cis relinquatur. Sacerdotes locorum quibus 
de praemiffis conftiterit, ftatim fententias prae- 
didas obfervent & faciant obfervari. Adjici- 
mus , quod fi raptor rerum factorum loco- 


rum , vel patrum ecclefiafticorum ammoni- 
tus non fatisfecerit , excommunicetur } & fi 
-dominum habet fuperiorem , ille moneatur , q 
ut raptorem ad fatisfadionem compellat , ut 
infra menfem a tempore monitionis fibi fa- 
tix fatisfaeiat s quod fi fatisfacere contemfe- 
rit, ex tunc terra ejus ecclefiaftico fupponatur 
interdido} prius tamen interdida terra rapto- 
ris , fi quam habet. 

III. Quod diximus de‘ raptore , hoc ex- 
tendi volumus ad eum qui procurat quod 
rapina fiat. Si raptor cxcommunicatus fuerir, 
vel terra ejus interdida ab ordinario unius 
dioecefis } ordinarii qui fuper hoc fuerint re- 
quifiti , in fuis dioecefibus cumdem raptorem 
denuntient , & vitari faciant : terram fi quam 
habet nihilominus fupponentes interdido. D 
Idem de captivatoribus & captoribus cleri- 
corum. 

IV. Si locus interdidus fuerit propter ex- 
ceflum domini, ejufdem loci homines non 
admittantur ad divina in locis tam vicinis 
quam externis>ne rumpi poffit nervus difcipli- 
nx ecclefiafticx; & fi quis cales admittit fcien- 
ter conventus , quot diebus in hoc peccave- 
rit , tot (eptimanis celebret januis claufis, fine 
pulfatibne campanarum , voce fubmifta , & 
altes graviori animadverfione puniendus , fi 
iftud neglexerit obfervare. Si vero paftor. 


admonitus a judice ordinario , eum aftecu- 
rare noluerit, nec de ipfa recipere rationem, 
per excommunicationis & interdidi lenten- 
das ad id compellatur. 

VII. Item , ftatuimus , quod fi clericus ce- 
lebraverit in loco interdido , vel ipfe inter- 
didus vel excommunicatus divina celebrare 
prxfumferir, & ammonitus a praelato fuo non 
deftiterit, per epifeopum loci capiatur , ardae 
cuftodiac & poenitentix deputandus. 

VIII. Idem fiat de qualibet perfona reli- 
ligiofa taliter adminiftrantc, Sc in fua perti- 
nacia perfiftente. 

I X. Omnem negotiationem clericis inhi- 
bemus beneficiatis, vel in factis ordinibus 
conftitutis. 

X. Sacerdotum veftis fuprema talaris & 
claufa iit , Sc quando ad divina accedunt, ca- 
mi lia , id eft rocheto induantur. 

X I. Quando ad infirmos vadunt cum Eu- 
chariftia , fimiliter camifiain habeant , vel fu- 
perpellicium, vel cappam choralcm , Sc fi ne- 
cefle fuerit, cooperiant fe cappa pluviali non 
manicata , tamen ipfam deponant cum ve- 
nerint ad infirmum. 

XII. Argenteas fibulas Sc deauratas cor- 
rigias facerdotibus inhibemus, nullam cor- 
dam vel nodum in tunica vel fupertunicali 
habeant, nifi folum in capa. 

XIII. Clerici tam honefte fe gerant in 
tonfura & corona, ne propter hoc ipfos fe- 
veritate debita puniamus } Sc clericus qui non 
fervaverit ftatuta circa tonfuram & habitum , 
in caufis minime audiatur. 

XIV. Tabernas clericis inhibemus omni- 
no , nifi in peregrinatione & in itinere id fiat 
neceffitatis caula. 

XV. In fimplicibus tunicis vel fupertuni- 


aut vicarius perfimas loci interdidi admife- E C4libus * f aC erdotcs non comparcant in eccle, 


xit, fulpendatur. Simili poena involvi volu 
mus -admittentes quemcumque excommuni- 
ca tum ad divina. 

V. Item , ftatuimus ut captivatores cleri- 
corum , adjutores Sc defenfores eorum ex- 

(*) Videtur bic aliquid omiflum , r. g. dubii latus , aut quid 
fitnile» 


fiis, judiciis, & plateis. 

XVI. Campanarii fine camifia inluperiori 
non ferviant in ecclefia vei alias in divinis. 

XVII. Circa clericos habentes manifcftattt 
cohabitationem cum mulieribus, ftatuimus 
quod non admittantur ad ordinationem ec- 

clcfix 4 


Digitized by 


Google 


»»9 CONCILIUM TREVIRENSE ANNI Mcoasvm. .m 


defix , nec valeat ele&io ab ipfis vel de ipfis 
celebrata. 

X VIII. Quicumque clericus manifcfte mu- 
lieribus cohabitans fuum fuerit cxecutus offi- 
cium i ad curiani tranfmittatur cum litteris 
ordinarii fui , rei feriem continentibus , fana 
tamen poteftate ordinarii, fi quam habet in 
hoc cafu» 

XIX. Ecclefi? paftoralis paftor vel vica- 
rius habens redditus odo marcarum , fcho- 
larcm habeat fecum fervicntem in divinis. 

X X. Clerici ludos alearum , Sc deciorum 
& globorum devitent , & ad hoc per fubtra- 
dionem beneficii compellantur. 

XXI. Sacerdotes cappas non habeant ma- 
nicaflb , nullus prefbytcr fine caligis five xfti- 
Vaiibus celebrare divina prxfumar. 

XXII. Cum ftatutum fit , ut clerici , mi- 
niftri , vel baillivi, vel juftitiarii laicorum au- 
xilium abecclefia, fi capti fuerint, non ha- 
beant; adjicimus quod fi prius admonitus non 
ceffaverit , ecclefiafticis beneficiis fpolientur. 

• XXIII. Prefbyteri feu perfonx ecclefiafti- 
car , qui mandatum exequuntur alicujus fen- 
tentix a fuis prxlatis , fi negligentes inventi 
iucrinnt in exequendis , illi per quos manda- 
tum receperint , tenentur ad interclfc , fecun- 
dum boni viri animationem coram judice 
•faciendam ; fi vero pro obfervatione manda- 
torum ipforutn damnum paffi fuerint, nec 
relaxetur fententia , arftcquam de damnis da- 
tis fatisfaciat; & fi prius relaxata fuerit, nihi- 
lominus fatisfaciat de poenis. 

XXIV. Si clericus obfervans fententiam 
propter damnum fibi propter hoc illatum fu- 
ftentationem non habeat, ab ordinario ei pro- 
videatur; nec relaxetur- fententia antequam 
expcnfx refundantur, qux in provifionc prel- 
byteri funt impenfx. 

XXV. Sufpenfi vel clerici cxcommuni- 
cati celebrantes, a domino papa tantum ab- 
folvantur ; cum eo cui talis hadenus fuerit 
facilis abfolutio, difciplina fit ecclefiaftica vi- 
lipeodenda. 

XXVI. Cum aliis inftitutum fit, quod vi- 
cariis competens portio debeat aflignari, ad- 
jicimus , ut fi iidem vicarii minorem accepe- 
rint & acceptaverint portionem , nihilominus 
adionem habeant ad petendam competen- 
tem , cum hoc indudum fit perfonx non in 
favorem ; fed in favorem totius otdinis cle- 
ricalis. 

XXVII. Sicut Cepe prxeepimus , fic iterum 
prxeipientes innovamus , ut Corpus Domini, 
fandum oleum infirmorum , & fores facri 
baptifmatis fub diligenti fint cuftodia & clau- 
fura cum facra Euchariftia , nec eant ad infir- 
mum fine lumine & campana. 

XX VIII. Item , prxeipimus, ut Corpus 
Domini poft quindenam non fervetur , fed in 
fine quindenx , fi tamdiu fervatum fuerit , fu- 
matur a facerdote cum oblatione. 

XXIX. Cum fecundum Apoftolum , qui 
Ve/. Script. & Mon. «mpl. Colle ft.Tm . VII , J 


non laborat t non manducet , prxlatis ecclefia». 
rum convcntualium prxeipimus , ut per fub>- 
tradionem beneficii compellant fubditos fuos 
ad frequentationem chori & refidentiam qua 
tenentur. 

XXX. In patochialibus ecclefiis pulfentut 
horx canbnicx, Sc de villis cum adjacenti- 
bus & capellis attinentibus compellantur ho* 
mines Dominicis diebus & folemnibus ad 
miffam venire ad matricem ecclefiam , ne 
honor matricis ccclefix depereat per capel- 
las, nifi forte remota fit capella , & ei provi- 
fum fit in beneficio, ut in co valeat Sc folcat 
& debeat miniftrare faferdos. 

XXXI. Ut hzreticx pcftilcntix , qux ra- 
dices jam mittit in provincia Trevirenfi > 
omni follicieudine otcurramus , omnibus ar- 
chidiaconis, palloribus, & vicariis, necnon 
& aliis tam clericis quam laids noftrx jurif* 
didioni fubjedis , in Virtute fandx obedien- 
tix prxeipimus , ut ubicumque inveniantuf 
dodores hujus fceleri$,vel auditores ipforum, 
ad epifeopi audientiam , ne oves Domini fuis 
fupcrftitionibus inficiant Sc corrumpant, de- 
nuntientur , & fingulis diebus Dominicis St 
feftivis excommunicentur hxretici , audito- 
res, receptatores , faqtorcs , & illi qui cos non 
accufant cum fciunt. 

X X X 1 1. Decimx non in domibus ■, ficut 
fieri confuevit hadenus , fed in agris , vineis » 
pratis , & in locis aliis ex quibus proveniunt > 
perfolvantur. Nullis deditis expenfis circa 
rem hujufmodi decimandam.confuetudinem 
illam fecundum quam non decima , fed un- 
decima vel duodecima pars folvitux , pro de* 
cima in annona vel in rebus aliis quanticum- 
que temporis fit , improbamus. 

XXX11I. De caufis matrimonialibus nullus 
paftor, vicarius, vel decanus ruralis cognof- 
cere prxfumat. 

XXXIV. Ufurarii manifefti vel convici 
poft hujus ftatuti publicationem poenis coer- 
ceantur , qux a jure infliguntur eifdem , ut 
videlicet non admittantur ad communionem 
altaris , nec ad Chriftianam fepulturam , neC 
nec eorum oblationes fufeipiantur , dum fue- 
rint in hoc peccato. Ufurarios cenfemus fub 
pignore mutuantes , & ultra fortem percepta 
in fortem minime computantes. 

XXXV. Cuq| adulteri & aduiterx Si alia 
enormia committentes , pecuniaria poena 
perfoluta, minus timeant reclinare ; (latuimus 
ut de cetero conjundi publicam poeniten- 
tiam agant : mulieres infra parochiam por-* 
tatites cyphum in fcapula & baculum in ma* 
nu , in habitu Sc cypho per omnia tales qua- 
les efle confucverunt , peragentes carinas. 
Viri autem infra parochiam vei extra poeni- 
tentiam agaht modo prxfcripto. Et hoc fieri 
procurent epifeopi vel eorum officiales, fi ea 
archidiaconi vel fubditi neglexerint procu- 
rari. 

XXXVI. Cum plures excommunicari fen- 

& 


Digitized by 


Google 


CONSTITUTIONES 
Episcopi Sabinensis 

anno mccxxxix. in concilio Terraconenfi 
confirmata. 


131 CONCILIUM TREVIRENSE.ANNImccxxxviii. 

tentiam vilipendant » ftatuimus quod fi ex- A ■ 

communicatus infua pertinacia fex feptima- 
nas pcrfiftat, ftatim recepto mandato excom- 
municatoris ordinarii per litteras ipfius , quas 
ad probationem faciendam fufficere volumus: 
in hoc cafu excommunicatus per fuperio- 
remfuum ad unitatem -ecdcfiae compellatur 
redire, alioquin idem fuperior poft ammo- 
Citioncm fententia percellatur. 

XXXVII. Conjurarioncs quae fiunt per in- 
fpe&ationem ignis , vel gladii; feu alio quovis 
modo, cum fine penitus reprobatae, ftatuimus 
ut fi clericus in talibus deliquifie inveniatur, 
fufpendatur , manensftn ea fufpenfione ufque 
ad fatisfa&ionem condignam > fi vero laicus , 
excommunicetur. - > 

XXXVIII. Statuimus ne habitu monacho- 
rum vel regularium canonicorum cujufcum- 
que ordinis mulieres perno&ent. 

XXXIX. Si quis monachus vel monialis 
proprium habuerit, vel in vitiuifi carnis lap- 
fus fuerit , & fuerit hoc manifeftum , in poe- 
nam fui criminis ftet ultimus in choro, vo- 
cem non habeat in capitulo, non ad aliquam 
ordinationem in capitulo vel extra admitta- 
tur, nec valeat elcdio ab ipfo fafta, vel de 
ipfo. 

XXXX. Illos autem cenfemus proprieta- 
rios quibus afiignantur curtes vel allodia pro 
certa penfione : qua foluta , de refiduo tam- 
quam de proprio fuo faciunt voluntatem. 

XLI. Item , praecipimus ut abbates & mo- 
nachi obfervent regulae fuae ftatuta , alioquin 
quicumque tranfgreffores per dicecefanos 
fuos animadverfione debita puniantur. 

X L 1 1 . Item , inhibemus ne alicui mona- 
cho non profcftb adminiftratio aliqua in fuo 
ononafterio concedatur, nec ad aliquam or- 
dinationem admittatur. Abbas fuus eos qui 
jjrofefli non funt, fi adminiftrationem ali- 
quam habuerint , amoveat ab adminiftra- 
tione ufque ad quindenam , alioquin fe fuf- 
penfum fciat. 

XLIII. Cum novo avaritiae genere, qui- 
dam in noftris dioecefibus laborantes indebi- 
tas faciant fabricari monetas ; univerfis pref- 
by teris corumdem locorum praecipimus, qua- 
tenus quam cito perceperint iftud , ibi ftatim 
ceflent a divinis, quoufque de tali injuria ad 
'mandatum ecclefiae fuerit f^isfadum. 

XLIV. Item , praecipimus fingulis diebus 
Dominicis & feftivis denuntiari excommu- 
nicatos facientes falfam monetam , vel man- 
dantes , vel procurantes , ut fiat. Item utentes 
fcienter falfa moneta vel indebita moneta. 

XLV. Annum Domini gratiae, propter 
multas ejus abufiones revocamus : volumus 
tamen , ut bonae confuetudines ante ipfum 
in praebendis clericorum decedentium ob- 
fervatae in fuo vigore maneant & perfiftant. 

Sxplicit milium Trtvirenfe. 


132 


Ex mf. Colbertino. 

C Onftitutiones venerabilis patris J. Sabi- 
nenfis epifeopi bonae memoriae , apofto- 
licae fcdis legati , ad memoriam reducentes, 
quas poft earumdem 'publicationem in con- 
gregato provinciali concilio Terraconsr in 
B anno Domini mccxxxix. xiv. calendas ma- 
dii, praefentibus venerabilibus fratribu%Bar- 
chinonenfi, Dertufenfi , Gerundenfi.Urgel- 
lenfi , Vincenfi , Ofcenfi ,' Ilerdenfi epifeopis 
praecipimus obfervari. * 

I. Contr a illos qui faciunt juflas in mona- 
Jleriis. 

Item , praecipimus omnibus judicibus & 
advocatis litteratis , ne conveniant vel in- 
terfint alicui juftae , quae fit vel fiat in mo- 
naftcriis vel grangiis religioforum. Et hoc 
C fub poena excommunicationis praecipimus & 
mandamus. # 

II. Contra quojiores. 

De quaeftoribus autem ecclefiarum , hof- 
pitalium *el pontium duximus ftatuendum, 
quod fine noftris vel epifeoporum litteris 
non recipiantur , & tunc ad praedicationem 
non admittantur, fedad expolitionem ipfo- 
rum, quae in epifeoporum litteris continen- 
tur. 

III. [ Dc fefto S. Teclti , SS. Trancifci , Dominici 
& Antonii.'] 

Item , facro approbante concilio , quod 
feftum S. Teclae per totam noftram provin- 
ciam folemniter celebretur : ita quod in ip- 
fius folemnitate ix. fiant in ecclefia lettio- 
nes. Et feftivitates B. Francifci & B. Domi- 
nici & B. Antonii fimiliter celebrentur. 

IV. Contra Judaos & Sarracenos. 

• 

Item, ftatuimus quod Judaei & Sarraceni 
a Chriftianis in habitu diftinguantur , & nu- 
trices vel mulieres non teneant Chriftianas. 
Et fi quae funt Chriftiana? , quae Judaeis vel 
Sarracenis cohabitent , nifi infra duos men-» 
fes a tempore publicationis iftius conftitu- 
tionis , rcceflerint , quantumcumque poeni- 
tentiam fecerint , numquam tradantur ccclc- 
fiafticae fepulturae, nifi dc metropolitani li- 
centia fpeciali. 

V. f%u* fefla debeant celebrari. * 

Item , cum otium & defidia fomentum 
pariant vitiorum ,'fcftivitatum multitudinem 
duximus temperandam cum illis , eo quod 
ffij non laborant pauperes, aggraventur , & 


D 


Digitized by 


Google 


133- CONCILIUM TEMACONENSE ANNI mccxixix. 134 

otiofi & defidiofi ad illicita promoventur. A ufque pervenerint ad fatisfa&ioncm Condi*- 


Quare feftivitates colendas neccffario fubno* 
tavimu£ quas qui contemferint colere, per 
fuum prefbyterum compellantur. Feftum fci- 
liCet Circunicifionis , Epiphaniae , S. Vincen- 
tii , Purificationis Mariae , Cathedrae fan- 

M etri , Mathiae apoftoli , Annunciationis 
ariae , & duorum dierum o&abarum Paf- 
chae, S. Marci evangcliftae , Philippi & Jaco- 
bi apoftoli , Inventionis San&x Crucis , Af- 
cenfionis Domini , feriae fecundae odabarum 
Pentecoftes , Johannis Baptiftz , Petri & Pau- 


li apoftolorum , S. Mariae Magdalenae , Ja- 

cobi apoftoli , S. Felicis Gerundz, Transfi- ...... „ . 

gurationis Domini . S. Laurentii, Minutio- B q»od latos de cetero nullo.modo attnbuan. 


gnam. 

, VIII. Jgarfiter fuHt conjicienda hofii 

Item , ftatuimus quod facerdos in proprii 
perfona hoftias faciat ad conficiendum cor- 
pus Chrifti de pulcra & nitida farina frumen- 
ti, & non apponatur ibi fal«neque fermen- 
tum. Et hzc cum fumma diligentia fiant. 

IX. [ JVe parrochiales ecclefi a fer Imos 
adminijlrentur .] 

Item , cum ecclefiae parrochiales per lai- * 
cos adminiftrari non debeant ; ftatuimus , 


nis B. Mariz, S. Bartholomzi , Nativitatis 
B. Mariz, Exaltationis S. Crucis , Matthzi 
apoftoli, S. Michaelis , S.Lucz cvangeliftx, 
Simonis & Judx apoftolorum , Narcifli epif- 
copi, Omnium Sandorum, S. Martini, S. 
Andrcx , S. Nicolai , S. Thomz , Nativita- 
tis^ Domini , S. Stephani, S. Johannis apofto- 
li. Et quxlibet parrochia obfervet feftivita- 
tem illius fandi in cujus honore eft con- 
ftruda ejus major ecclefia. Officia vero ha- 
rum folemnitatum & omnium aliarum , fi- 
vc fint ix. five 1 1 1, ledionum , prout hac- 
tenus confuevic fieri, a clericis in ecclefi» 
&in portionibus obferventur , & ad audien- 
dum laici nihilominus moneantur. 


tur , fcd per clericos viros ccclcfiafticos ec- 
defiz gubernentur fecundum canonicas fan- 
diones. 

X. Contra confpiratores & colligationes 
illicitas facientes . 

Confpiratorum genus odibile cupientes 
a perverfitate hujufmodi coercere , facro ap- 
probante concilio, excommunicamus om- 
nes confpiratores & colligationes illicitas 
facientes in clero , & contra conftitutos in 
clero. Sententiam autem hujufmodi ad prae- 
terita duximus extendendam , nifi infra men- 
fem a tempore fententiz quis confpiratio- 
nem & colligationem hujufinodi pro polle 
duxerit revocandas. 


VI. J^uod nullus facerdos plure s mijfas una 
die celebret . 

Item , quia aliqui facerdotcs plures cele- 
brant miffas [ una dic ] contra canonicas fan- 
diones > inhibemus , quod nifi in die Nata- 
lis Domini tres miffas nullus audeat celebra- 
re. Quod fi fecerit , in excommunicationem 
incidat, ipfo fado, & officio beneficioque 
privetur. Duas toleramus , tolerandoque 
permittimus una & eadem die , quando ur- 
gens ncceffitas fuerit, celebrari, quoufquc 
dominum papam fuper eodem negotio con- 
fulamus. Neceffitatem fiquidem declaramus, 
quando unicus facerdos habet duas eccle- 
fias , quatum una dependet ab alia , & alte- 
ra illarum non poteft habere proprium fa- 
cerdotem , & funt tenues [ejus reditus] ncc 
parrochiani propter diftantiam loci , vel a- 
liam rationabilem caufam poliunt commo- 
de ad alteram convenire , & in aliis cafibus 
a jure conceffis. Quandocumquc vero duas 
miffas celebrare contigerit, facerdos caveat, 
ne poft fumtionem faaguinis in prima mif- 
fa, vinum perfufionis accipiat. Quod fi fe- 
cerit , eadem die non poterit aliam miffam 
celebrare. 

VII. [ Contra interfectores clericorum. ] 

Item , ftatuimus de mterfe&oribus cleri- 
corum & virorum religjoforum , ut cum 
conftiterit , loca ad quz devenerint , ccf- 
fent', quamdiu ibi fuerint, a divinis, quo? 


XI. Contra illos qui famofos libellos 

componunt. ^ 

Simili fententia innodamus omnes illos; 
qui contra conftitutos in dero libellos famo- 
fos*compofuerint, &qui compofitioni fave- 
rint, & qui compofitos inventos non rupe- 
rint fine mora. 

XII. Contra invafores & raptores rerum 
ecclefiafticarum. 

Item , cum quidam in aliorum prxdis pro- 
pria commoda ftudeant invenire, facro ap- 
probante concilio, excommunicamus inva- 
fores , & raptores , & deprzdatorcs homi- 
num ecclcfiarum , rerum ecclefiafticarum 8 c ' 
locorum rciigioforum , qui bona prxdi&a 
rapuerint vel invaferint violenter , dummo- 
do perfonz, de quibus querelam habuerint, 
aratz fuerint, prout decuit, juri ftarc. Ea- 
em etiam excommunicatione ligamus fau- 
tores & receptores przdi&orum malefa&o- 
rum , ftatuentes , ut quamdiu principales ma- 
lefa&orcs in aliqua villa vel civitate fUerint, 
ecclefi? ccftent a divinis penitus j & fi forte 
principales malefa&ores mortui fuerint abf- 
que fatisfa&ione coqdigna , licet in articulo 
mortis abfoluti fuerint , eorum corpota non 
tradantur ecclefiafticz fepuiturz , quoufquc 
heredes morientium finisfcccrint injuriam 
paffis, & damnum datum fuerit penitus c- 
mendatum. Ncc przdi&i in fanitate aliqua- 
tenus abfolvanmr , nifi cum de prxmiffis om- 




Digitized by 


Google 



i 3 j CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mccxxxix. -136 

nibus fatisfecerint competenter. Simili ex- A fatisfeciffent injuriam paffis , Sc damnum da- 
'commuaicationis fententia innodamus om- cum penitus cmendaflent. Neo praedidi in 
mcs illos , qui praedam clericorum, Stloco- fanitate abfolvi poterant , nifi de jjlaemiffis 
tum religioforum , Sc hominum eorumdem omnibus peius fatisfeciffent paffis injuriam 
receperint (cicntcr > St voluntarie in caftris competenter»’ Simili excommunicatione in- 
fuis vel emerint 5 Sc caftra illa, Sc villa:, in nodamus omnes illds, qui praedam clerico- 
quibus retenta fuerit praeda , ceffcnt penitus rum , locorum religioforum , Sc homiqgki 
a divinis , quodque damnum datum pro eorumdem fcienter receperint, Sc voluma- 
poffe ftuducrint emendare. Et licet invifo- rie in caftris fuis emerint , Sc emtores ab cis , 
res Sc raptores ecclefia: in genere 'fint excom- Sc quod caftra > iii quibus praeda effet reten- 

municati , non tamen vitentur , nili fadi c- ta , .ceffarent penitus a divinis , quoufque - 

«"videntia vel confeffione propria hoc confta- damnum datum ftuduiffent pro polle fuo 

ret, quoufque fuerint in fpecie denuntiati » penitus emendare» Verum quidam pra»dic- 

•Scpoftquam fuerint in fpecie denuntiati, ab- tam conftitutionem perverfe intelligentes , 

folutio talium cdilibet epifeopo in fua dke- B eam trahuntaad res modicas, Sc ad ea quae 
cefi audoritate facri concilii cft commiffa. non ex propofito nocendi , fed ex neceffi- 


XIII. [XJt epijiopi dicecefim vijit antes honorifico 
recipiantur .] 

Cum epifeopi ex fuo officio teneantur 
fuam dioecefim vifitare , facro approbante 
concilio , ftatuimus , ut cum cpifcopus cau- 
fa vifltarionis ad ccclcfiam fux dioecefis de- 
clinaverit , a redorc feu a clericis ejufdem 
-ecclefia: recipiatur cum reverentia Sc hono- 
re , prxfcriptione aliqua non obftante , Sc 
eidem mandata procuratio juxta facultates 
ecclefia: non negetur. 

XIV. [ De infiitutione reltorum animarum. 

• 

Statuimus , quod nullus inftitutus vel prat- 
'fentatus in parrochiaii ecclefia a clerico vel 
• laico , in eadem admjpiftrare praefumat, quo- 
ufque adioecefano epifeopo curam in eadem 
ecclefia receperit animarum , contraria con- 
fuctudine non obftante, qua: potius corrtip- 
tela dicitur. Qpicumque autem contra fece- 
rit , jure quod habet vel habere credit in ec- 
clefia , fit privatus : Ca viefe potcftate data 
dioecefano removendi inftitutum feu' prae- 
fentatum. Et nihilominus ftatuentes , quod 
inftitutus 8c confirmatus per epifeopum , nul- 
lo cafu valeat ab alio quam fuo epifeopo 
removeri. 

XV. Contra invafores rerum ecclefufiicarum. 

Olim excommUnkafle recolimus invafo- 
res , Sc raptores , Sc depraedatores hominum 
ecclefianrm , rerum ecclefiafticarum Sc lo- 
corum Tcligiofomm , qui bona praedida ra- 
puerint vel invaferint violenter , dummodq 
perfona: dc quibus querelam habuerint , pa- 
ratae fuerint i ut debuerunt , juri ftare. Ea- 
dem etiam excommunicatione ligamus fau- 
tores Sc receptores praedidorum maiefedo- 
rum : ftatuentes , ut quamdiu principales ma- 1 
, Icfadores effent in aliqua civitate vel villa , 
ceffarent ■ecdefiae penitus a divinis. Et fi for- 
te principales matefa&orcs abfque fatisfac* 
tionc condigna ab hoc faeculo tranfmigra- 
rent, licet effent in mortis articulo abfoluti, 
eorum corpora non tradantur ecclcfiafticst 
fepulranc , quoufque heredes morientium 


tate non credentibus offendere capiuntur» 
Nos autem perverfum intclledum Sc dubi- 
tationem ftujufmodi penitus declarantes in 
omnibus fupradidis cafibus,fic duximus de- 
clarandum, quod illi tantum intclligantut 
excommunicat! , quiexpropofitocum aripis 
violenter invaferint vel deftruxcrint loca prac- 
didfa , Sc ceperint homines ipforum , Sc res 
eorumdem, in hoc graviter delinquentes. 
Loca autem in hoc folo cafu ceffare volu- 
mus penitus a divinis , quamdiu ibi praeda 
. fuerit violenter accepta. Fautores autem Sc 
' receptores przdx poft ammonitionem legi- 
timam, juxta dioecefani arbitrium excom- 
municentur : Sc fi aliquem prxdi&orum ex- 
com muhicatorum abfque fatisfadionc con- 
digna mori contigerit , tamdiu careat eccle- 
fiaftica fcpultura , quoufque per heredes ip- 
fius damnum datum per eum , plenarie paf- 
fis injuriam vel eorum heredibus fuerit re«* 
fli tutum. 

XVI. De lotiis pralati defunttt. 

Item , cum non fine peccato quod fuum 
non eft poffit aliquis retinere , antiquum ca- 
nonem nunc hujufmodi beneplaciti ad me- 
moriam reducentes, facro approbante con- 
cilio , ftatuimus , ut poft mortem archiepif- 
copi , cujuflibct epifeopi , vel alterius praela- 
ti feu bencficiati Tcrraconenfis provincia: , 
bona ipfius ecclcfiaftica ad manus aliquo- 
rum fide dignorum perveniant , fecundum 
quod in ecclefia defundi de confuetudine 
eft optentum $ vel fi confuetudo cefferit , duo 
eligantur fide digni, fi prxerat defundi us con- 
ventui, ab epifeopo dioecefano vel ejus lo- 
cum tenente $ fi defundus conventui non 
praeerat , qui bona recipiat fupradida , Sc in- 
fra decem dies tales amminiftratorcs feu pro- 
curatores , adhibito tabellione publico Sc tc- 
fltibus ad hoc fpecialiter convocatis , confi- 
ciant de omnibus rebus dcfuodli mobilibus 
Sc immobilibus St /e moventibus inventa- 
rium j Sc fi per negligentiam fuerit omiffum , 
prxdi&i procuratores ad duplum teneantur. 
Si vero przdidi amminiftratores , vel aliquis 
alius de bonis prxdidis aliquid invaferit , ra* 

puerit. 



Digitized by 


Google 


Anno i*}9* 


* f. dcpofi- 
tum. 


137 . CONCILIUM SENONENSE ANNI mccxxxix. 138 

pucrit, vel retinuerit fraudulenter, & legi- A VIII. Moneantur capitula fsecularium 

• _ 1 . . r • t 1 


time monitus bona fic retenta fine diminu 
tione non reftitucrit fucccffori , audoritate 
concilii Te noverit excommunicationis fen- 
tentia innodatum. Am monemus autem epit 
copos & alios praelatos Tcrraconenfis provin- 
ciae, ut in vita fua, fi commode fieri pote- 
rit , de rebus prxdi&is confictant inventa- 
rium. Hanc autem fententiam vel illam de 
invaforibus ecclefiarum , vel rerum earum , 
per conltitutionem quae incipit olim , ad per- 
fonas archiepifcopi vel epifeoporum exten- 
di nolumus ullo modo. 

CONCILIUM SENONENSEi 
fub Galterio Cornut circa mccxxxix. 
celebratum. 

Communicavit cl. vir D. Brayer canonicus 
Trecenjis. 

I. OTatuimus ut abbates & priores conven- 
it tuales , qui nec venerint ad fynodum > 
nec fe excufavcrint, praetendendo canonicum 
impedimentum , per odo dies ab ingrefiu cc- 
clcfiar fufpendanrur , Sc haec poena quantum 
ad hoc a conciliis ftatuta cft , fub excommu- 
nicationis majoris poena , fi aliis annis fuper 
his culpabiles inveniantur. 

II. Propter fcandala gravia , quae ex mo- 
nialium convcrfatione proveniunt, ftatui- 
mus de monialibus nigris , ne aliquem difpo- 
fitum * recipiant in domibus fuis ab aliquibus 
perfonis> nifi de licentia epifeopi fui, maxime 
arcas clericorum, cuftodix caula , minime 
permittant apud fe deponi. 

III. Item , communiter omnes in refedo- 
riis comedant, Sc in dormitorio dormiant, 
nifi ex caufa jufta Sc neccffaria, de licentia 
fpeciali abbatifise aliter fieri permittatur. 

IV. Item , camerae monialium omnes de- 


perfonarum, maxime cathedralia, ut ipfi con- 
veniant Sc ordinent Sc tradent , quod in eC- 
defiis fuis die Sc node, per fe Sc per clericos 
ecclefiarum , divinum officium affidue, com- 
petenter, fecundum numerum inftitutorum 
Sc facultatem ecclefiarum , celebretur sSt cir- 
ca fervidum divinum diligentiam Sc curam 
adhibeant efficacem 5 ita quod modus ha- 
bendi fe in ccclefia tam in choro quam extra 
evidenter & fufficicnter, ubi emendadone 
opus erit, emendetur infra annum. 

IX. Moneantur etiam canonici & clerici 
fieculares , quod ipfi in habitu fuo Sc aliis prse- 

B cepta tradita in generali concilio fideliter Sc 
obedienter obfervent. 

X. Statuimus , ut in locis five prioratibus , 
ubi conventualis congregatio folct eflfe , fi 
facultates illius ecclcfiae fuppetant , conven- 
tus ibidem refiaurctur. 

XI. Item , quod in domibus five locis ubi 
folebant efie prioratus , fi facultates locorum 
fufficient, monachi vel canonici regularei 
ad divinum fervidum celebrandum redu- 
cantur. 

XII. Monemus abbates & priores con- 
vcntuales, quod tot fervitores in abbatiis Se 

£ prioratibus fibi fubditis inftituant , fi ad hoc 
fufficiant facultates locorum , quot ibi defer- 
virc folent $ Sc ne penfionem five cenfum ab 
eifdem exigant , quam non folent exigere 
ab antiquo, nifi forte alicui ex jufta caufa ab 
epifeopo fuo permittatur. 

. XIII. Statuimus quod clerici ribaldi , 
tnaxime qui vulgo dicuntur de familia Golie, 
per epifeopos , archidiaconos , officiales , de* 
canos Chriftianitads tonderi praecipiantur * 
vel edam radi : ita quod eis non remaneat 
tonfura clericalis : ita tamen quod fine pe- 
riculo Sc fcandalo ifta fiant. 

XIV. Item , antiquum ftatutum concilii 


Coni, later, 
4. cap. it\ 


ftruantur , nifi aliqua , quar in fufcepdone epi- 
feopi necefiario refervatur, vei ad infirma- ^ provincialis rurfus renovantes, praecipimus 
riam faciendam, vel alia de caula quae epifeo- quod quando aliqua terra propter delidum 

po jufta & nccefiaria videatur. domini terrae vel baillivorum fuppofita fuit 

V. Item , quod moniales nullatenus exire 


permittantur , vel extra pernodare , nifi in 
magna caufa Sc raro , Sc abbatiffis injungatur 
ne aliter egredi permittantur > Sc fi aliquando 
abbadfta ex caufa jufta alicui permittat, ei- 
dem injungat quod fine mora revertatur. 

VI. Oftia fufpcda Sc fuperfiua obftruantur, 
circa hoc autem epifeopi diligentiam adhi- 
beant Sc curam , per fe Sc per miniftros fuos , 
Sc vitas Sc converfationes ipfarum rcftringant, 
ut per eorum diligentiam fcandala quae in 
prxfcnti de vita earum proveniunt , fopian- 
tur. 

VII. Statuimus ut omnes judices tam or- 
dinarii quam delegati , temperent fe Sc re- 
frenent a generalibus excommunicationibus, 
nec in generali participantes excommuni- 
cent, nifi valde gravis Sc enormis exceiTus 
Contingat. 

Vet. Script. & Mon. ampl. Colle tf. Tom. VII. 


interdido , nullatenus relaxetur , donec ad 
arbitrium Sc moderamen epifeopi preibyteris 
parochialibus de damnis Sc de perditis inter- 
didi occafione illatis plene fuerit fatisfadum, 
vel de fatisfaciendo cautum. 


LITTERi GILON1S 

ARCHIEP1SCOPI SENONXNSIS, 

Quibus concilium provinciale apud Stampal 
anno mccxlvii. indicit , Sc citatio 
fuffraganeorum ad illud. 

Ex cartario Trccenfi eruit Cl. V. dominus Brayer 
canonicus Trecenjis. 

R Everendis patribus ac dominis omnibus 
epifeopis fuffiaganeis ecclefiz Senonen- 
fis, J. decanus Sc univerfitas capituli Carno-. 


Anno 1 147. 


1 


Digitized by LjOOQ ic 


i3p CONCILIUM PARISIENSE ANNI mccxlviii. 140 

tentis , faluteri eum reverentia & honore. A vinciale venire tenentur , fi per impedimen- 
Litteras reverendi patris G. Dei gratia Se- tum remaneant, fe excufcnt per idoneum 
nonenfis arrehiepifeopi recepimus fub hac nuntium litteratorie deftinatum , quod poti' 
forma : Gilo Dei .gratia Senonenfis archie- fit fidem facere dc canonico impedimento . 
pifeopus , venerabilibus viris dilectis in Chri- fupra quo volumus ipfum facere mandatum, 
fio decano & capitulo Carnotenfi falutern III. Statuimus ut in locis five prioratibus 
& fincerana in Domino caritatem. Cum nos -ubi conventus folct effe, fi facultates ipfius 
fuper ftatu ecclefiae, negotiis clericorum ac -ecclefiae fuppetant, conventus ibi reftituatur. 
ecclefiaftkarum perfonarum provinciae Seno- IV. Statuimus quod in domibus five locis 
nentis cum venerabilibus fratribus epifeopis ubi folet effe prioratus, fi facultates fufficiant, 

fuffraganeis Senonenfis ecclefiac , capitulis ca- monachi five canonici regulares ad divinum 
thcdralibus,& abbatibus praenotatae provin- ibidem celebrandum fervitium reducantur,. 
Ciae diligentem proponamus habere traifta- V. Monemus abbates ■& priores conven- 
tum cum Dei timore, ut de communi con- _ tuales , quod tot fetvitores in abbatiis &c 
filio fuper praemiffis falubre concilium appo* prioratibus fibi fubditis inftituant , fi ad hoc 
natur , vobis au&oritate metropolitana man* facultates locorum fufficiant , quot folent 

damus, quatenus ih craftino ofiaVae affumtio- derervire; & ne penfiones five cenfum exi- 


nis B.MARLeVirg. coram nobis apud Stampas 
per procuratores diferetos & providos com- 
parere [ curetis & ] citetis venerabiles fratres 
epitiropos fuffraganeos ecclefiac Senonenfis , 
ut perfonaliter comparcant, necnom& abba- 
tes veftrae civitatis ac dioecefis 5 mandantes 
cx parte noftra eifdcm fuffragancis , ut citent 
capitula fua cathedralia , ut per procurato- 
res providos & diferetos , & abbates civita- 
tum fuarum ac diaeccfeon > ut difia die apud 
Stampas compateant ad concilium nobifeum 
fuper praemiffis omnibus celebrandum, & or- 
dinandum quod concilio videbitur expedire, 
& quid inde feceritis nobis teferibere ftudea- 
tis. Datum apud Montegnium anno Domini 
MCCXLVii. in craftino inventionis S.Stephani, 
Huius igitur depraedi&i aufioritate mandati, 
vos citamus in craftino o&avae affumtionis 
B. Mariae primo venturae apud Stampas , co- 
ram dido domino archicpifcopo perfonaliter 
interlitis : vobis etiam eadem audoritate 
mandantes , ut capitula vcftra cathedralia ci- 
tare curetis , ut per procuratores providos 
Sc diferetos ac abbates veftrarum civitatum 
& dicecefeon , ut dida die apud Stampas 
perfonaliter compareant ad concilium cum 
dido archiepifcopo fuper praemiffis omnibus 
celebrandum & ordinandum quod concilio 
videbitur expedire. Datum, &c. 


CONCILIUM PARISIENSE 
anno mccxlviii. a Gilone archiepifcopo 
Senonenfi celebratum. 

' Ex chartario epifcopatus Trecenjis eruit cl. V. 
dominus Brayer canonicus Treccnjii. 

Anno ii4». I- C Tatuimus ut abbates & priores con»- 
O ventuales , qui non venerunt ad con- 
cilium, nec fe excufaverunt praetendendo 
canonicum impedimentum , per menfom ab 
ingretfu ecclefiae fifit fufpenfi. . .Et haec poena 
quantum ad hoc concilium ftatuta eft, fub 
comminationis majoris poena , fi alias fuper 
hoc culpabiles inveniantur. 

J.L Statuimus ut illi qui ad concilium pro-» 


gant ab eifdem , quem non folent exigere 
ab antiquo, nlfi forte alicui cxjufta caufa ab 
epifeopo fuo permittatur. 

V I. Statuimus > ut abbates , abbatiffae > 
priores , prioriffae & alii obedientiatii de lin- 
gulis proventibus , redditibus & expenfis An- 
gulis annis computent in capitulo diligenter, 

& ut ftatus abbatiarum & prioratuum con- 
ventualium a clauftralibus cognofcantur , &C 
tompotus redigatur in feriptis : ita quod 
conventus penes fe unum foriptum habeat» 

& abbas five, prior aliud. (4) Abbates vero 
coram femoribus ecclefiac fuae computent , 

& in genere exponant in capitulo ftatum mo* 
nafterii fui. 

VII. Nullus abbas five abbatiffa, prior vel 
prioriffa conventuales mutuo recipiant pe- 
cuniam , fine capituli fui vel majoris & fanio- 
ris partis licentia , ultra fummam ab epifeopo 
fuo taxandam, fecundum monafterii facul- 
tates ; qui contra fecerit per epifeopum fuum 
puniatur. 

VIII. Praecipimus abbatibus & abbatiffis, 
prioribus & prioriffis , ut ipfi veftibus fuo or- 
dini congtuentibus utantur ; & fi abbas vel 
abbatiffae de his obfcfvandis , vel fuis fubditis 
corrigendis fint negligentes, per fuos epi- 
fcopos puniantur. 

I X. Statuimus ne prior convcntualis ultra 
quadraginta folidos ,fine licentia abbatis fui 
vel epifeopi , fi abbas non fuerit , mutuo pe- 
cuniarii recipiat : quod fi forte fecerit , abji- 
ciatur a prioratu , nec denuo valeat priora- 
tum adipifei > quoufque per provinciale con- 
cilium (b) fuerit teftitutus. Eidem poenae fub- [JJ 

„ jaceat prior , qui quamcumque fummam pe- 
cuniae recepit a Judaeo. 

X. Propter fcandala quae ex monialiutn 
converfatione proveniunt , ftatuimus de mo- 
nialibus nigris , ne aliquod depofitum reci- 
piant in domibus fuis ab aliquibus perfonis, 
nifi de licentia epifeopi fui , maxime arcas 
clericorum vel etiam laicorum caufa cufto- 
diae. 

(«)_ Quae (cquuntur hujus canonis alia manu (cripta funt. 

( b j Ih mti codice fuper illa verba provinciale concilium ^ 
hxc leguntur : epifeopum fuum. 


Digitized by 


Google 


>4t CONCILIUM miSIENSE ANNI Mcextvm. >4* 

X I. Item , quod omftes comedant in re- A ad quos pertinet recipiant a debitoribus » ut 

deponantur cum aliis in utilitatem ecclcfia- 


fe&orio communiter * in dormitorio dor* 
mianr , nifi ex caufa jufta & ncceflaria ex in* 
dulgentia abbatiflx aliter fieri permittatur» 
Item , camerae monialium omnes deftruan- 
tur, nifi aliqua: per infpeftionem epifeopi 
ncceflario retineantur ad infirmariam facien* 
clam , vel alia de caufa , qux epifeopo jufta St 
ncceflaria videatut. 

XII. Item , quod monialcs exire tton per- 
mittantur , vel extra perno&are , nifi forte ex 
magna caufa Sc raro, 8c abbatiffis injunga- 
tur , ne aliter egredi permittant. Et fi quando 


rum convertenda , non in ufus proprios fa* 
cerdotum convertantur. 

XIX. Statuimus, ut rtiilluS qtii propter 
quxftum veniat , recipiatur ad publicum fer- 
monem faciendum , nec reliquias exhibeat > 
fine teftimonio dioecefani epifeopi. 

XX. Antiquum ftatutum concilii renovan- 
tes ftatuimus , ut fi quis per annum Sc dienx 
excommunicationem fuftinuerit publicatam» 
moneatur poteftas fate u laris , ut excommu- 
nicatum ad unitatem ecclcfix per fuam po* 


abbatifla ex jufta caufa alicui permittat , ei- g reflarem venire compellat, mittendo manum 


dem injungat quod fine mora revertatur. 
Oftia fufpe&a & fuperflua obftruantur. Circa 
hoc autem epifeopi diligentiam adhibeant Sc 
curam per fe Sc per miniftros fuos » & vitas 
Sc converfationes earum reftringant, Sc per 
eorum diligentiam fcandala qux in prxfenti 
de vita ipfarum proveniunt , fopiantur. 

XIII. Moneantur capitula fxcularium 
perfonarum, maxime cathedralia, tft ipfi con- 
veniant Sc traftent, quod in ccclefiis fuis die 
ac node per fe & clericos ecdcfiarum divi- 
num ferVitium competenter fecundum nu- 
merum inftitutorum Sc facultates ecclefia- 
rum celebretur, & circa divinum officium 
diligentiam adhibeant efficacem, prxeipue 
Circa pfalmodiam tradatim & per paufatio- 
hes congruas in medio verfuum pfalmos di- 
cant , nec verfum incipiat pars chori pfalli- 
tura nondum alio finito , & quod a confabu- 
lationibus praecipue in choro abftineant, fi- 
militer cum diligentia moneantur. 

XIV. De capitulis vero quae vocata fuerint, 
& confueverint ad concilium evocari, & 
quae fufficienter non miferunt , perfonae Sc 
canonici non relidentes per odo dies,a quoti- 
dianis diftributionibus fufpendantur , qux in 


in iplum 8c res ejus , Sc nihilominus tales ex- 
communicari per dicecefanum citentur ad 
provinciale concilium, tamquam de fide fufi* 
pedi refponfuri , quorum nomina in fequenti 
concilio referantur. 

XXI. Statuimus, Ut ille ad quCm unius 
pluriumve judicum mandatum dirigitur » 
five de citatione facienda , five de alio ali- 
quo faciendo, non faciat quod mandatur» 
nifi in ipfo mandato contineantur expreflh 
& defignentur nomina locorum dioecefis Sc 
partium ,8c etiam cognomina, vel aliae tales 
circumflantur , pet quas , qui Sc unde fint 
poflit agnofei, Sc nifi etiam exhibeant authen- 
ticum, cujus audoritate procedit mandatum» 
Vel authentici tranferiptum , fub figillis au- 
thenticis & notis. 

XXII. Statuimus, ut finguli epifeopi pet 
fuas dioecefes provideant viros providos Sc 
difcretos,qui fuper cxccutionibus teftamcn- 
torum per fuas dioecefes vacationes requi- 
rant , & voluntates defundorum per cxccu- 
tores & alios ad quos cares pertinet, faciant 
exeeutioni demandari. 

XXIII. Statuimus , & in virtute obedien- 
tix prarcipimus , ut omnes abbates & priores 


ufus pauperum & fabricae majoris ecclcfiae conventualcs , ac etiam nuueii capitulorum 

J: n. 1 : U r ■ /1. :i :: : __ 


per epifeopum dioecelis loci erogentur 

XV. Statuimus, ut litterae quas habent prefi 
byteri vel perfonae ecclefiarum aut capella- 
ttiarum de requifitione reddituum cortfcri- 
bantur , & confcripta penes fe retineant , Sc 
deponant litteras illas de confenfu dioecefani 
Vel archidiaconi in arca , & hoc faciant in- 
fla menfem. 

XVI. Statuimus , ut redotes ecclefiarum 
ift vicarios & capellanos de aflenfu dioece- 
fani , vel archidiaconi , vel officialis , feu de- 
canorum inftituant in ecclefiis : qui vero fecus 
egerit , puniatur. 

XVII. Statuimus, quod in caufis minimis 
non obfervetur illa folemnitas judiciorum , 
qux cft de petitione feribenda, vel induciis 
dandis , nifi fit controverfia de re qux exce- 
dat fummam viginti folidorum , vel nifi dc 
voluntate partium procedatur , vel nifi judex 
aliud ex caufa viderit faciendum. 

XVIII. Statuimus , ut ea qux debentur vel 
legantur ecclefiis ad emendos redditus, illi 


prxfentis ftatuta concilii recipiant, ac ea in 
fuis capitulis habeant» legant Sc publicent 
infra menfem. 


CONCILIUM PRUVINENSB 
anno mccli. celebratum. 

Ex chartario Trecevji eruit Ci. V. deminui 
Brayer canonicus frecenjis. 

A Nno Domini mccli. dic Mercurii poft AnnoxtfU 
feftum B. Marix Magdalenx celebravit 
idem dominus Gilo archicpifcopus Seno* 
nenfis, concilium apud Pruvinum, in quo 
concilii prxdi&i( anni mccxli 11 .) ftatuta re- 
novata fuerunt , Sc ea de novo ftatuta quae 
fequuntur. 

Do excommunicatis ultra annum Scdiem,' 
ita fiat ut fnperius cft ftatutum , hoc addito» 
quod fi venerint , concilium , prout juftum 
fuerit , Sc vifum fuerit expedire , contra ipfoa 
procedat $ fi non venerint , denuntientur ex- 


Digitized by t^ooQie 


143 CONCILIUM P ARISIENSE ANNI mccliii. 144 

communicati in pleno concilio. Moneantur A dem, ordinamus, quod capitulum Carno- 


per diceccfanos , ut infra didum terminum 
ad emendationem veniant : quod fi non ve- 
nerint, dioecefanus contra ipfos procedat, 
prout juftum fuerit, & vifum fuerit expedire > 
& hoc de iliis , qui pro caufis propriis & cul- 
pis propriis funt excommunicari , & qui ha- 
bent poteftatem emendandi. 

Item, ftatuimus, ut contra illos qui ca- 
piunt res illorum ad quorum inflantiam ali- 
quis excommunicatur, vel trahitur in cau- 
fam coram ecclefiaftico judice, vel qui ca- 
piunt eorum corpora , vel amicorum fuo- 
rum , vel res ipfius judicis , procedatur fe- 
cundum conftitutionem, domini Honorii , & 
& in hoc epifeopi fibi invicem mutuum con- 
filium & auxilium impendant. 


CONCILII PARISIENSIS 
anno m c c l i i i. celebrati decretum de 
tranflatione capituli Carnotenfis ad Me- 
duntam. 

Ex chartario Carnotenfi illuftriffimi domini 
Chauvelin regiorum figillorum cuftodis. 

M Ilo Dei gratia Senonenfis archiepifco- 
pus , R. Parifienfis , G. Aurelianenfis , ( 
G. Autifliodorenfis , B. Meldenfis , & N. Tre- 
ccnfis , eadem gratia epifeopi , venerabilibus 
viris & in Chrifto diledis R. decano totique 
capitulo Carnotenfi falutem & finceram in 
Pomino caritatem. Verfutiis humani gene- 
ris inimici , qui node dieque Circuit quae- 
rens quem devoret , eft a Chriftianis Deo fi- 
delibus, maxime ab illis quibus eft aliorum 
cura commiffa, prout videtur expediens, 
obviandum ; praefertim in loco , ubi idem 
inimicus fuae crudelitatis aculeos miniftro- 
rum fuorum perniciofo officio praefentialiter 
nofeitur exercere , ut in tuto fit innocentia , 

& refrenetur audacia malignandi , furorque u 
in curfu exiftens laedendi , nocere nequeat , 
ut jam fecit. Cum igitur caufa necis horribi- 
liter horrendae , piae recordationis R. quon- 
dam cantoris Carnotenfis , communi & de- 
liberato confilio, concilii audoritate ad lo- 
cum ipfum duxerimus recedendum , inve- 
nientes ex certis indiciis & conjeduris non 
multum dubiis, tutum non effe nec expe- 
diens Carnotenfi ecclefiae his diebus , quod 
moram ibi faciat capitulum, propter peri- 
cula quae inde poffent contingere infinita i 
& quia prodeffe quandoque loci mutatio jr 
confucvit , ut innocentes fecuri , impiis no- 
cendi opportunitate ablata, horis confuetis 
& debitis valeatis Domino famulari , non 
fine cordis amaritudine & dolore, fed quia 
via tutiori femper eft procedendum , appro- 
batione provincialis concilii , & confenfu 
majoris & fanioris partis canonicorum Car- 
norenfium inventorum ibidem , cum omnes 
effient coram nobis vocati ad locum eum- 


a Carnoto infra feftum B. Thomae apo- 
ftoli proxime venturum recedat , & apud 
Meduntam moram faciat , & in ecdcfia B. 
Mariae ejufdem loci ab epifeopo & capitulo, 
& canonicis divina officia celebrentur horis 
debitis & folitis in ecclefia Carnotenfi , & 
fuam primam refidentiam faciant infra mu- 
ros caftri ejufdem , ficut infra muros civita- 
tis Carnotenfis fieri confuevit i nec in alio 
loco quam apud Meduntam capitulum fa- 
ciant , feu de clcdionibus vel aliis negotiis 
fpiritualibus vel farcularibus ad capitulum 
fpedantibus tradent vel ordinent, fed in loco 
prxdido haec omnia faciant, ficut antea fa- 
cere confuevcrunt in ecclefia vel in capirulo 
Carnotenfi , nec aliquis canonicorum Car- 
notenfium Carnoti moram faciens, vel alibi , 
nifi in locis ubi hadenus extra Carnotenfem 
civitatem confuevcrunt percipere frudus 
fuos , refidentiam fux praebendae faciat , vel 
groflum ipfius praebendae feu diftributiones 
aliquas percfpiat , nec officiat Carnotenfi ec- 
clefiae vel altari, donec aliud fuper prae didis 
fuerit ordinatum. Hunc autem locum eligi- 
mus quod in Carnotenfi dioecefi fub fecura 
dominatione, videlicet domini regis, confiftit. 
Et ex nunc excommunicamus in feriptis om- 
nes illos qui contra hanc ordinationem no- 
ftram aliquid prarfumferint attentare. Da- 
tum Parifius anno Domini mccliii. die 
Mercurii poft feftum B. Martini hiemalis. 


CONCILII PARISIENSIS 
anno mcclv. celebrati fententia adverfus 
interfedores Cantoris Carnotenfis. 

Ex chartario Carnotenfi illufirijfimi domini , 
Chauvelin regiorum figillorum cuftodis. 

I N nomine Patris & Filii & Spiritus-fandi. 

Amen. Anno Domini mcclv. die Martis 
ante feftum B. Arnulfi continuata a die Lunae 
praecedenti , nos Henricus Dei gratia Seno- 
nenfis archiepifcopus, Regnaudus Parifien- 
fis, Guillelmus Aurelianenfis, Guido Altif- 
fiodorenfis, Nicolaus Trccenfis, Dei gratia 
epifeopi , & Alermus miferatione ejufdem 
eledus Meldenfis confirmatus , in negotio 
inquifitionis fadae audoritate concilii pro- 
vincialis fuper interfedionc bonae memoriae 
R. quondam Cantoris Carnotenfis , auditis 
pro hominibus & prarfumtionibus habitis 
contra Hugonem de Chattergueio canoni- 
cum Carnotenfem, & Colinum fratrem ejus, 
qui fe voluntati & ordinationi concilii fub- 
miferunt , praeftito fuper hoc juramento , & 
appofita poena de bonorum confilio , didum 
noftrum & ordinationem noftram proferi- 
mus in hunc modum : videlicet quod didi 
Hugo & Colinus frater ejus per quinquen- 
nium continuum Ohtencfort in Anglia mo- 
rentur , & elapfo dido quinquennio, non re- 
vertentur 


Digitized by <^.OOQLe 


145 CONCILIUM SENONENSE ANNI mcclvi. 146 


vertentur citra mare, nifi prius nos archie- 
pifeopus Senonenfis & fuffraganci noftri cer- 
tificati fuerimus a dioecefano loci illius, & 
aliis perfonis authenticis per patentes litteras , 
quod per didum continuum quinquennium 
in loco fupradido [peregerunt,] & prxei- 
pimus ut iter corripiant infra odabas affum- 
tionis B. Virginis continue profeduri. Et ex 
nunc privamus didum Hugonem voce & 
loco in capitulo Carnotenfi : ita quod in ele- 
dionibus vel aliis tradatibus in Carnotenfi 
capitulo fe non ingerat de cetero, nec aliqua- 
tenus admittatur. Item , nos iidem fupradidi 
eifdem anno & dic in negotiis inquifitionis 
fadx audoritate provincialis concilii fuper 
interfedione cantoris prxdidi , auditis con- 
feffionibus Gilcberti didi loci & Jacobi didi 
Labefore clericorum , & aliis pro hominibus 
habitis contra ipfos , de confilio bonorum , 
audoritate ejufdem concilii fententialiter de- 
finimus didos Gillebertum & Jacobum in 
carcere retrudendos, donec audoritate con- 
cilii extrahantur. Et fi extrahentur audori- 
tate concilii, ex nunc definivimus ipfos ultra 
mare in terra Jerofolymitana exilio perpetuo 
deportandos. Adum Parifius anno & die 
Martis prxdidis. 


LITTERI HENRICI 
archiepifcopi Senonenfis ad canonicos 
Carnotenfes. 

Auttor itate concilii provincialis reverfis a Me - 
dunta Car notum , prorogat terminum ad re- 
vertendum Meduntam. 

Ex chartario Carnotenfi illufirijpmi domini 
Chaavelin . 


B 


tias facientes , fecundum formam ordinatio- 
nis prxdidx , & a fede apoftolica poftmo- 
dum confirmatae; ac poftea didi receffus ter- 
minus ex caufa ufquc ad odabas Omnium- 
Sandorum , & a didis odabis Omnium-San- 
dorum ufque ad crafiinum odabarum Pu- 
rificationis B. Virginis , audoritate ejufdem 
provincialis concilii fuerit prorogatus , 1 pe- 
rornes , quod per dominum regem poflit 
competens fecuritas impetrari s terminum 
prxdidi receffus de civitate Carnotenfi , ad 
preces & inftantiam noftram , a craftino oc- 
tabarum Purificationis B. Virginis ufque ad 
infiantem Brandonum dominicam , de vo- 
luntate & affenfu veneftbilium fratrum no- 
ftrorum e]fifcoporum fuffraganeorum ecclc- 
fix Senonenfis, venerabili fratre noftro G. Au- 
tifliodorenfi epifeopo extra regnum abfente , 
& commiffa fuper hoc nobis audoritate apo- 
ftolica , audoritate concilii prorogamus , pri- 
vilegiis & indulgentiis a domino papa con- 
ceffis canonicis Carnotenfibus , audoritate 
concilii Mcduntx commorantibus, in fuo 
robore permanfuris. Injungentes vobis fub 
poena excommunicationis in rebelles audo- 
ritate concilii prolatx , quod ex tunc ad prx- 
didum locum Meduntx redeatis , fub prx- 
didis modo & forma in ordinatione conten- 
tis , & in ecclefia Meduntx Domino fervia- 
tis, donec luper hoc a nobis &noftris fuffra- 
ganeis aliud audoritate concilii fuerit ordi- 
natum. Datum anno Domini mcclv. in fe- 
fto converfionis S. Pauli apoftoli. 


D 


Anno njf. 


H 


E n ri c u s divina permiflione Senonen- 
fis archiepifcopus, venerabilibus viris 
diledis fuis in Chrifto R. decano & capitu- 
lo Carnotenfi falutem & (incera m in Domi- 
no caritatem. Cum vos audoritate concilii 
provincialis apud Meduntam , fecundum for- 
mam ordinationis ab eodem concilio pro- 
mulgatx, & a domino papa poftmodum con- 
firmatx , occafione necis & interfedionis bo- 
nae memorias R. quondam cantoris eccle- 
fix Carnotenfis, refidentiam faceretis , & ad 
preces & ad inftantiam domini regis , tam , 
nos quam noftri fuffraganei , vobis audori- ' 
rate didi concilii jam diu cft dedimus in man- 
datis > ut ad Carnotenfem rediretis eccle- 
fiam , ibidem ufque ad odabas nativitatis B. 
Virginis proxime prxteritas, commoraturi, 
& didx Carnotenfi ecclcfix more confueto 
& debito fervituri; injuodo vobis nihilomi- 
nus audoritate fupradidi concilii fub poena 
excommunicationis jam latx , quod ex tunc 
ad didum locum Meduntx, nifi per didum 
concilium aliud vobis effet injundum , re- 
diretis : fervienres ibidem, & veftras refiden- 
Vet.fcript. & mon. ampl. ColleU . Tom. VII. 


O N CILII SENONENSIS 
anno mcclvi. celebrati decretum, de cle- 
ricis bannitis & in peregrinatione Jerofo- 
lynqitana miffis propter mortem cantoris 
Carnotenfis. 

/ 

Ex chartario Carnotenfi illufirijfimi domini 
Chauvelin. 

H E n r. i c u s divina permiflione Senonen- 
fis archiepifcopus , M. Carnotenfis , P. 
Parifienfis , G. Aurelianenfis , G. Autifliodo- 
renfis, A. Meldcnfis, N. Trecenfis Dei gra- 
tia epifeopi , & G. Nivernenfis eledus con- 
firmatus , religiofis viris fibi in Chrifto , B. 
Petri, B. Johannis in Valleia, B. Karauni 
Carnotenfis abbatibus falutem & finceram 
in Domino caritatem. Cum nos dudi mi- 
fericordia ac pietatis intuitu falutem anima- 
rum zelantes , Jacobum didum Beloce r Sc 
Gillebertum didum Coquin , clericos Carno- 
tenfes, quos occafione necis felicis recorda- 
tionis R. quondam cantoris Carnotenfis ca- 
ptos , aliquandiu audoritate facri provincia- 
lis concilii Senonenfis fecimus detineri , li- 
berare deliberavimus tali modo , quod fta- 
tim poft liberationem fuam abfque dilatio- 
ne aliqua , fine redditu vel appropinquatio- 
ne verfus Carnotuiri , in terram Jerofolymi- 

T 


Digitized by 


Google 


Anno xif*. 


/ 


147 ACTA DE DISSIDIO ROBERTI EPISCOPI 148 


tarum dirigant grcflus fuos > ab eadem ter- 
ra nullatenus rcgreffuri, neque inde ullate- 
nus revocandi , & de iftis integre ac finali* 
ter adimplendis fufficientem prxftent ufquc 
ad mille libras Turonenfes cautionem. Man- 
damus vobis, au&oritate ejufdem concilii 
firmiter injungendo , quatenus in prxfentia 
diferetorum virorum Carnotenfis decani & 
fubdecaniCarnotenfium officialium , bonos 
& fuffidentes plegios ufque ad quingentas 
libras Turonenfes pro quolibet, nomine di- 
^i concilii recipere ftudeatis , quod ipfi fide- 
liter adimplebunt prxdida fecundum quod 
fuperius fiint exprdfa , didorum officialium 
litteras fuper prxmiffis , fecundum tenorem 
quem vobis tranfmittimus , confici facien- 
tes , & nobis quid fuper hoc feceritis , per 
veftras patentes litteras referibatis. Datum 
anno Domini mcclvi. dic Lunx in vigilia 
B. Petri ad Vincula. 


CONCILII MELEDUNENSIS 
anno MCCLvn. celebrati indicatio. 

Ex chartarie ecclefu Trecenfis eruit cl. vir 
dominus Brayer canonicus Trecenfis. * 

Anno ixj7. "VT Ic o z. a u s miferationc divina Trecenfis 
j[N ecclefix minifter humilis , diledis in 
Chrifto filiis archiprcfbytcro & decanis ci- 
vitatis & dioecefis Trecenfis , ad quos litte- 
rae pervenerint, falutem in Domino. 

Audoriute domini archiepifcopi Seno- 
nenfis ( Henrici ) cujus mandatum fuper hoc 
recepimus , & noftra , vobis mandamus, qua- 
tenus vos archiprefbytcr , S. Petri de Cella, 
S. Lupi , & S. Martini abbates Treccnfes , & 
capitulum S. Stephani Trecenfis ; vos autem 
decani , abbates & capitula veftrorum deca- 
flatuum , qui confueverunt ad provinciale 
concilium evocari , citetis : ut abbates per- 
fonaliter & capitula per procuratores provi- 
dos & diferetos die Sabbati poli inflantes 
odabasfefti vitat is Omnium-Sandorum apud 
Melcdunum compareant ad provinciale con- 
cilium celebrandum , habituri cum ipfo ar- 
chicpifcopo ac ejus fufFraganeis , nec non 
cum aliis ad didum concilium congregatis 
fuper urgentibus ecclefix negotiis confilium 
diligens & tradatum ; fignificantes abbati- 
bus Sc capitulis prxdi&is , quod ipfi de rebus 
ac negotiis fuis fic ftudeant ordinare, quod 
fet duos aut tres dies morentur ad didum 
concilium celebrandum : intimantes abbati- 
bus prxnotatis, quod fi quis eorum , nifi ne- 
ceffitate urgente , fe prxfumferit excufare, 
ipfius excufatione non admifia, poena pro- 
pter hoc debita eidem infligetur. Datum an- 
no Domini mcclvu. dic Veneris ante feftum 
B.Dionyfn. 



ACTA VARIA 

de diflidio inter Robertum epifeo- 
pum, & Hugonem comitem En- 
golifmenfem. 


SENTENTIA EXCOMMUNICATIONIS 
lata in fenefcallum Engolifmerifem ob 
claufas Roberto epifeopo civitatis portas, 

& interdidi in comitis familiam. 

Ex chartario Engolifimenfi illufirijjimi domini 
Chauvelinftgillorum regiorum cuftodis. 

Nno Domini mcclix. die Sabbati in Anno 11Jf> 
Afeenfione Domini , monitus compe- 
tenter de mandato noftro G. Salomonis , 
tunc fenefeallus Engolifmenfis, per venera- 
biles viros magiftrum Johannem decanum 
Legion. Hei. magiftrum feholarum , Wilheh 
mum Celabracha , Am. de Stangno cano- 
nicos Engolifmenfes , & magiftrum Wilhel- 
mum de Campohafterii, auditorem caufa- 
; rum venerabilis decani & capituli Engolif- 
menfis , ad hoc a nobis fpecialiter deftina- 
tos , ut portam civitatis Engolifmenfis , qux 
dicitur porta S. Petri , nobis Roberto epif- 
eopo Engolifmenfi , volentibus ingredi ci- 
vitatem Engolifmi , faceret aperiri , quam 
claufam inveniebamus. Per quam etiam por- 
tam nobis & prxdecefforibus noftris , cano- 
nicis Sc clericis, Sc aliis communiter confue- 
, vit patere ingreffus pariter & regreffus ; qux 
de mandato ipfius claufa publice dicebatur. 

Refpondit , quod de mandato comitis eam 
claudi fecerat, nec eam faceret aperiri ; Sc 
nobis longa mora expedantibus , in hunc 
modum civitatis ingreffum injuriofe Sc con- 
tra juftitiam denegavit : nec non Sc aliam 
portam , qux appellatur porta de Bello-loco , 
per quam fimiliter patere confuevit ingrcf- 
lus & egreffus, qux obferata fuerat per eum- 
dem, intrare volentes, claufam invenimus. 

Item & aliam portam , qux appellatur por- 
ta de Paleto , per quam tenta vimus ingredi 
civitatem , fed non potuimus ; quia de prx- 
fati fencfcalli mandato claufa a portx cufi 
todibus nos intrare prohibentibus dicebatur. 

Quo in loco etiam nobis publice didum fuit 
ab ipfis cuftodibus , quod numquam civita- 
tem illam a modo intraremus; Sc ficjndc, 
multis contumeliis affedi , necefle habuimus 
recedere verecunde. Unde ipfum fenefcal- 
lum nominatum , alias excommunicatum a 
nobis in feriptis ex pluribus caufis Sc pluries , 
etiam ex hac nova caufa excommunicamus 
in feriptis; nec non & omnes illos, de quo- 
rum audoritate, prxeepto vel mandato, o- 
pe , confilio vel auxilio ; mandando , prxei- 
piendo vel parendo prxeeptis ; banna , edi- 



Digitized by 


Google 


i4 9 


ET HUGONIS COMITIS ENGOLISM. 


ip 


dia vel praeconia, clam vel patenter, con- A municatus iit a nobis, juftitia compellente, 


tra nos vel canonicos Engolifmi > homines 
noftros vel homines eorum , clericos etiam 
nominatim vel indiftin&e , fuper fubtra&io- 
ne publicorum commerciorum , alimento- 
rum & etiam elementorum , fcilicct aquz 
Sc ignis , & aliorum, quz Deus & natura ad 
ufum hominum praepararunt , confla funt , 
Sc plura alia nefanda commifla. Illos etiam, 
qui hujufmodi , vel aliqui de his funt in. po- 
(lerum per ie vel per alium commifluri , in 
(criptis excommunicamus, & excommuni- 
catos publice nuntiamus. Civitatem etiam 
Engolifmcnfcm totaliter ex his caufis di Ari- 
do in feripto fupponimus interdido. 

Item , cum nobilis vir Hugo comes En- 
golifmi , variis ex caulis dudum cx commu- 
nicatus a nobis in feriptis , maligno fretus 
confilio , non vereatur fuperaddere mala ma- 
lis , & nequioribus peifima cumulare , ut quia 
proprium in fc dolorem non fentit, laterum 
*AUcnordim dolorem recogitet * uxorem & fami- 

liam eius in feriptis interdicimus, juAitia 
compellente , Sc utramque interdi&am pu- 
blice nunciamus in feriptis , mandantes prz- 
didas fententias in omnibus locis , in qui- 
bus divina celebrantur in Engolifmenfl civi- 
tate & dieccefi expreffim , ubi fecrcto fccre- 
te, & ubi publicum publice nunciari , & uf- 
que ad fatisfadiooem condignam inviolabi- 
liter obfervari. Datum ut fupra. 


EPISTOLA ROBERTI 
Engolifmenfls epifeopi ad capitulum 
Pidavcnfe , 

Vi Ut as in comitem excommunicationis , & in 
comitifam interditti fententias faciant 
* obfervari. 

Ex eodem mf 

Onorabilibus viris providis & diferetis 
dominis utique & amicis venerabilibus 
magiflro fchoiarum & capitulo Pi&avienfi , 
R. Dei miferacionc Engolifmenfls ecdefiz 
minifler humilis, cum omni devotione, ho- 
nore Sc reverentia , falutem , ac pafflonibus 
proximi compati & doloribus condolere. 

Cum nemo (ibi fere fufliciat , fed grata 
viciffitudine przflita vel przflanda omnes 
auxilio egeamus , & lex Chrifti fecundum 
Apoflolum impleatur , cum res exigit , one- 
ra mutua fupportando , ad vos recurrimus 
pro fperato fubfidio , non de meritis propriis, 
fed affluentia bonitatis veflrz, & celeberri- 
ma univerfalis ccclcfiz confuetudine confi- 
dentes. Hinc eft , cariffimi domini , quod 
cum pofl plurcs enormes injurias & damna 
graviflima in rebus & hominibus noflris com- 
mifla , quz fortaflis vobis onerofum eflet per 
Cngula enarrari , nobilis vir Hugo comes En- 
golifmi , fpretis viliter & contemtis moni- 
tionibus ecclefiafticis competentibus, excom- 


B 


Anno ii;>. 


H 


& exinde longo intervallo poflea uxor ejus 
cum familia interdi&a ; benignitati veflrz 
quibufeumque modis poflumus fupplicamus , 
& pro communi utilitate requirimus , fi ta- 
men Sc adhuc licentia protendatur , ut ex- 
communicationis Sc interdidi fententias fu- 
pradidas , in didum comitem Sc uxo- 

rem & familiam ejus latas , obfervari faciatis 
ufquc ad fatisfadionem condignam , & , ut 
moris eft, denuntiari per totam civitatem 
Sc diocefim Pidavcnfcm , & nominatim in 
locis, quz potius nofeitur frequentare ». il- 
lud poeticum diligenter corde verfati : 

tua res agitur paries cum proximus ardet . 
Nec non & quod alius poeta canit : 

Nemo fibi fatis e fi , eget omnis amicus amico. 

Si non vis alii parcere , parce tibi. 

Ut enim vera fateamur, licet inviti, de prae- 
fati comitis Sc confiliariorum fuorum tyran- 
nide, in huc jam deventum efi, ut novas 
& inauditas crudelitates Sc inexcogitatas an- 
te tempora fua fxvitias contra ecclefiam Dei 
& ecclefiafticos viros novitate damnabili au- 
deat exercere. Inter quz monfirum illud pe- 
perit novitas, quod przfatus comes pravo 
fretus confilio , imprudenter Sc pariter im- 
pudenter in civitate Engolifmi fecit edici vo- 
ce przconia, ne aliquis canonicis Engolifmi 
Sc clericis quibufeumque aliquid venderet, 
nec hominibus eorum vel nuntiis , vel fer- 
vientibus ipforum , nec aquam de fontibus 
vel flumine publico portaret, nec permitte- 
rentur in furnis publicis panem coquere, vel 
ad molendina molere, vel . commercium a- 
liquod cum eis habere. Et cum continge- 
ret , quod aliquis de canonicis vel aliis cle- 
ricis de civitate exiret, vel equi, vel res eo- 
rum , non permitterentur poflea ingredi ci- 
vitatem, quod de multis poflea accidit. Idem 
de nobis epifeopo , & de hominibus epifeo- 
pi, & generaliter de omni clero ex parte co- 
mitis, fub interminatione amiffionis rerum 
& perfonarum , in fupradi&a civitate fuit vo- 
ce przconia promulgatum , Sc firmiter poflea 
obfervatum. 

Additum etiam fuit in przconio publico; 
ut pauperibus clericis , qui erant in civitate 
(ludiorum caufa, nullus auderet elecmofy- 
nam erogare 5 & fic per hunc modum prx- 
difta civitas eft canonicorum Sc clericorum 
folatio deftituta, per fubtra&ioncm alimen- 
torum. 

Nobis etiam ingredi volentibus civitatem; 
Sc portas claufas invenientibus , monitione 
folemni fadta fenefcallo , ut nobis faceret 
aperiri > refpondit fenefcallus, quod comes 
prohibuerat, ne nos perfonaliter intrare vo- 
lentes civitatem , admitteremur ; Sc fic in 
tribus portis fuit nobis civitatis aditus dene- 
gatus ; ficquc turpiter & verecunde, nec fi- 
ne verborum Sc fa&orum contumeliis rcpul- 
fi , Sc juris interpretationem non admitten- 


t 


Digitized by 


Google 


Annonyj. 


I5 i DE DISSIDIO ROBERTI EPISCOPI iji 

do dejeci, compulfi fuimus ea die alio de- A vos archiprefbytcri & decani. Datum febbato 


■clinare. 

De prioratibus & ccclefiis invafis poftea 
& fpoliatis , & aliis fceleribus poftea perpe- 
tratis, fciente fenefcallo comitis, & aliis de 
familia fua impia fada negligentibus , fed 
magis , ut credimus procurantibus, non pro- 
fequimur , ne de cedula fadum volumen tx- 
dium pariat auribus multis negotiis deputa- 
tis. Datum , &c. 

De prolixitate verborum veniam petimus , 
quoniam onerata intentio non potuit pau- 
cioribus explicari. 


MANDATUM R. DECANI 
& capituli Pida veniis , de .publicanda fen- 
tentia excommunicationis in comitem 
Engolifmenfem , & interdidi in ejus fami- 
liam. 

•R.. decanus & capitulum -Pidavenfe , di- 
iedis in Chrifto decanis , archiprefbyteris, 
prioribus, & aliisecclefiarum redoribus in ci- 
vitate & dioecefi Pidavenfi confti tutis, ad 
quos prxfentcs -litterae pervenerint , falutem 
in Domino. 

Litteras venerabilis patris in Chrifto R. 
Dei gratia Engolifmcnfis epifeopi , graves & 
dolore non vacuas recepimus, continentes, 
quod cum ipfe in nobilem virum Hugonem 
comitem Engolifmenfem excommunicatio- 
nis, in uxorem vero & familiam ejus inter- 
didi fententias tulerit, juftitia exigente , prop- 
ter excetTus intolerabiles & offenfas comitis 
memorati ; nihilominus idem comes fenten- 
tias ipfas fperpens viliter & contemnens , 
mala malis accumulans, ndvas & inauditas 
crudelitates & inexcogitatas ante tempora 
fua fxvitias contra ccclefiam Dei & eccle- 
fiafticos viros exercere prxfumfit damnabili 
novitate. Quare nobis humiliter fupplicavic, 
ut excommunicationis & interdidi fenten- 
tias fiipradidas in didum comitem & uxo- 
rem & familiam ejus latas , obfervari ufque ad 
fatisfadionem condignam , & denuntiari per 
totam civitatem & dicccefim Pidavenfem , 
prout moris eft, & juri confonuni, facere- 
mus. Quia vero fuper hxc eidem deefle non 
poftumus nec debemus , cum ad hoc fandio- 
nes canonicae nos invitent , vobis in virtute 


poft Afcenfioncm Domini. 

Eodem modo fuit feriftum domino P. XdU - 
Bonenfi epifeopo , & ab eo referiptum. 

EPISTOLA ROBERTI EPISCOPI 
Engolifmerifis, adGeraldum archicpif- 
copum Burdigalenfem. 

De vi fibi a eomite Engolifmenji illata. 

R Everendiffimo domino in Chrifto patri Anno 
G. Dei providentia venerabili Burdega- 
B lenii archiepifcopo > fuus R, Engolifmcnfis , 
ecclefix minifter humilis & indignus , cum 
falute feipfum , & quidquid vas figulo debet , 
aut furculus plantatori. 

Quia fortaffis longa relatio litteralis veftris 
fieret auribus onerofa , Arn. de Stangno ca- 
nonicum Engolifmenfem , de quo plene con- 
fidimus , ad vos mittimus , ut eidem viva 
voce referenti , qux dixerit credatis , & omni- 
modam fidem adhibeatis , ac fi prxfentes ore 
ad os & vetbo ad verbum dominationi ve- 
ftrx perfonaliter loqueremur ; videlicet fuper' 
expulfione canonicorum & clericorum de ci- 
vitate Engoliftnenfi,& bannis juffu & nomine 
C comitis Engolifmx fadis de perfona noftra , 
de canonicis , de clericis omnibus & homini- 
bus noftris intrinfecis & extrinfecis ; & qua- 
liter notis civitatem intrare volentibus, in 
tribus portis fuit nobis ingreflus inhonefte 
& vituperabiliter denegatus , & per nullam 
partem civitatis concefius. Et qualiter nobis 
remanentibus eadem die apud fandum Epar- 
chium , fenefcallus & homines civitatis vi- 
dualia nobis denegaverunt de civitate fe- 
renda, & avenam etiam propriam pro equis 
noftris. Quibus utique plenius intclledis per ' 
relationem didi canonici , qui prxfens fadis 
interfuit , de cujus relatione dubitare nulla- 
^ tenus vos oportet : Paternitati vcftrx modis * 
quibus poftumus fupplicamus , quatenus fa- 
lubre , expeditum & promtum fuper hoc con- 
fiiium apponatis; domino fiquidem Xando- 
ncnfi videtur , quod vos cum fuffraganeis 
veftris domino regi Francis fuper fado ifto 
celeriter feribere debeatis , & inauditam no- 
vitatem , imtno potius monftruofam crude- 
litatem litteratorie nuntiare. 

Nos quidem fcripfimus capitulo Pidavicnfi, 
fupplicando ut fententias excommunicatio- 
nis in didum comitem , & interdidi in ejus 
uxorem & familiam latas a nobis , exigente 


x>bedientix& fub poena excommunicationis 
diftride prxeipiendo mandamus , quatenus 
memoratas excommunicationis fententias E juftitia, per civitatem & dicccefim faciant pu 
inviolabiliter obfervantes, prxfatum comi- blicari. In aliis procedemus, dante Domino, 


tem cxcommumcarum, uxorem veroejus & 
familiam interdidas ab epifeopo fupradido , 
in veftris ecclefiis publice nuntietis diebus 
lingulis Dominicis & feftivis, necnon in ve- 
ftris-dccanatibus & archiprefbyteratibus facia- 
tis diftridiflime obfervari & publice nuntiari , 


fecundum quod confilium veftrum pater- 
num duxerit intimandum. Paternitatem ve- 
ftram corroboret Dominus & confirmet in 
omni opere bono , & confervet pfer tem-. 
pora longiora. 

EPISTOLA 


Digitized by 


Google 


Anno I lf9* 


v 


153 ET HUGONIS COMITIS ENGOLISMENSIS. 154 

A de civitate illa expulit per hunc modum. 


EPISTOLA ROBERTI EPISCOPI 
Engolifmenfis , ad Ludovicum Fran- 
corum regem. 

Significet regi excejfus ener me s cernitis Eage • 
lifmenfis in fe & fues. 

R Everendiffimo domino fuo Luuovico , 
Dei providentia cxccllentiffimo Fran- 
corum regi , R. ejufdem permiffione Engo- 
Jifmenfis ecclefix minifter humilis, cum omni 


Voce enim praeconia publice edici fecit fub 
interminatione perfonarum & rerum , quod 
nullus venderet , donaret vel traderet cano- 
nicis vel clericis , vel hominibus clericorum 
vel cpifcopi vidualia vel alimenta , vel aliud 
quidlibet , nec aliquid emeret ab eis , nec 
permitterentur panem coquere in furnis» 
nec aquam haurire de flumine publico , vel 
fontibus publicis, nec aliquis ferraret equos 
eorum, nec opportunitatem lignorum ad 
cibaria coquenda concederet aliquis alicui 
clerico i & fi contingeret quod aliquis de 


devotione ac fubjedionc falutem , & de re- g canonicis vel clericis , vel eorum hominibus 

gno ad regnum per gloriofa virtutum me- — — * ? 

rita , duce Domino , pervenire. 

Placuit regiae majeftati , quam Altiffimus 
fibi fuifque confervet ad tempora longiora , 
nt caufam intimaremus eidem , ex qua ter- 
ram nobilis viri H. comitis Engolifmenfis 
fuppofuimus interdido. Ne igitur verborum 
coloribus certa veritas aliquatenus delitefcat, 
fed potius ftatim in lucem prodeat , fadum 
ipfum , prout fe habet & habuit , rudi ftilo , 
luduofo tamen & pleno fletibus duximus in- 
timandum. 

Proinde noverit dominatio veftra, quod 
excommunicato a nobis legitime fenefcallo 
didi comitis , propter exccflus fuos graviffi- 
mos&notorios, quem etiam parati eramus 
fecundum juris formam abfolvere , fi pareret 
didus comes : nec , ut decuit vel debuit , fed 
ut voluit & valuit , irruit in res noftras , mul- 
tos homines noftros Sc mulieres, etiam de 
villa noflxa propria Sc in ipfa villa capiens 
& incarcerans , fine juris defedu , & diu car- 
cerali cuftodia maceratos detinens & affli- 
gens ; & quos abire permifit, cautiones & 
redemtiones , & quod vulgo perfonagium 
dicitur , recipiebat ab eis > furnarium etiam 


exiret de civitate , iterum ingredi non per- 
mitterentur , neque aliqui clerici vel homines 
clericorum permitterentur ingredi civitatem. 
Sicque fadum eft, quod, denegato omni 
commercio, omnique opportunitate vivendi 
canonicis & clericis & hominibus eorum, 
ac fubtradis alimentis , &, ut ita dixerimus, 
elementis , compulfi fuerint canonici Sc cle- 
rici Sc eorum familiz poft dies aliquot egredi 
civitatem , & deferere ecdefiam Dei. Non 
enim poterant ex folo vento trahere nutri- 
mentum. Et qui talibus fzvitiis prarerant, 
non permittebant quod aqua, vel lapides, 
vel calx ad fabricam ecclefix portarCntur; 
& , ut audivimus , multa contra fidem catho- 
licam , quae etiam detefiabilem hxrefim la- 
piunt, verba, dida funt in eadem civitate Sc 
fadis comrniffa ab illis qui adores erant Sc 
exeeutores criminum prxmifforum. 

Quae etiam fada cum audivimus , ad lo- 
cum acceffimus , volentes ingredi civitatem s 
fed non fuimus permiffi ingredi per aliquem 
locum vel portam. Aperte enim dixit fenef- 
callus comitis, quod comes prohibuerat in- 
greflum noftrum , nec ingrederemur , nifi de 
mandato comitis fpeciali ; ficque a tribus por- 


, r __ j 1 L 

noftrum dc fumo noftro proprio , quem ha- u tis rcpulfi , & ab illa nominatim , per quam 


bemus in eadem villa , quem capi fecerat , 
adhuc detinet , de quo fit viuus an mortuus 
ignoramus. Vias publicas , fontes publicos , 
pafcua antiquiflima > Sc femper ufitata noftris 
hominibus , voce prxeonia , non fine percuf- 
lionibus , idibus , vulneribus fadis crudelibus, 
immo crudeliffimis, & pecuniarum extorfio- 
nibus interdixit. Ufum, quem habueramus 
nos Sc prsrdeceflores noftri , a temporibus 
quorum non extat memoria , in quodam ne- 
more, quod etiam a nobis movet, adhofpi- 
tia no Ara & furnos nofiros, nobis abfiulit, 
St adhuc aufert, & ufu illo nos contra jufii- 
tiam fpoliavit. Furcas etiam novas Sc de novo 
erexit ibidem juxta villam nofiram , in no- 
ftrum praejudicium Sc gravamen. Hxc utique 
& longe plura fecit & fieri fecit in vilia noftra 
propria , qux Toluera dicitur, idem comes. 

Sed & quz fecerit vel fieri fecit atrocia 
his diebus in civitate Engolifma , non fit one- 
xofum , quxfumus, audire veftrx regix digni- 
tati. Canonicos quidem & univerfum clerum 
Vet.fcript. & mon. ampl. Cq licti. Tem. 111. 


aliis patebat ingreflus tunc temporis , non 
fine multorum verborum Sc fadonuh con- 
tumeliis , recellimus verecunde. 

Porro cum nec per proprix defenfionis au- 
xilium vim vi polfimus repellere, nec, defi- 
cientibus facultatibus , cum epifeopatus no- 
fter exilis fit, & in reditibus tenuis, de pari 
fub throno judiciali valeamus cum comite 
difccptare,Sc manifefta vel notoria judicia- 
ria cognitione non egeant , ad arma Chrifti 
& ecclefix recurrentes, ipfum comitem ex 
didis caulis , poft multas monitiones cano- 
nicas , excommunicavimus , licet inviti, jufti- 
tia compellente > uxorem ejus Sc familiam 
interdiximus, fervatis legitimis intervallis s 
civitatem Engolifmam, terram etiam ad ip- 
fum comitem jure dominii vel jure feodi per- 
tinentem , finalitcr fuppofuimus ecclefiaftico 
interdido. 

Verum , quia modicitas fidei his noftris 
temporibus operatur , ut ecclefix gladius vi- 
lipendatur a multis , licet , tamquam fpiri- 

X 


Digitized by t^ooQie 


i 5 5 DE DISSIDIO ROBERTI EPISCOPI 156 

tuaKs, interiora percellat, ad ferenitatis ve- A dc operam in promtu dignemini adhibere. 


ftrae clementiam , quae numquaih piis fuffra- 
giisfc fubtraxit , necelTe habemus confugere» 
fupplicando , ne fub aliquo velamento fufti- 
ncat hujufmodi flagitia Sfi enormitates pro- 
cedere ,fidem fueeumbere , deveft rasae prx- 
decdforum vcftrorum elcemofynas deperire. 
Nift enim vos eppofueritts murum prodomo 
J)omini ,audafter dicimus, quod in partibus 
iftis cadit ecclefia , perit fides > & ut de prae- 
sagiis malorum non a longe petantur exem- 
pla, nos dc canonici noftri de propria fede 
.cxpulfi fumus , -clerus dc civitate ejectus de 


Fadum vero tale eft , prout publice dicitur, 
dc firmiter credimus verum effe 5 quod de 
mandato comitis Engolifma:, praeconis voce, 
fuit publice promulgatum in praedida civi- 
tate ex parte comitis Engolifma: , fub poena 
amiffionis dc commiffionis bonorum , quod 
nullus venderet canonicis , vel clericis , vel 
hominibus canonicorum vel clericorum, 
vidualia vel aliud quidjibct, vel emeret ali- 
quid ab eis, nec permitterentur aquam hau- 
rirede flumine publico, vel fontibus commu- 
nibus ; nec permitterentur molere in molen- 


-mandato comitis fpeciali. Decem vel plures ® dinis , vel coquere kvfiimis publicis i nec per 
ecdefiae de novo per praedonum dc raptorum 
manus , bonis quae ibi inventa fuerunt fpo- 
liatae, dc, ut publice dicitur , & firmiter cre- 
dimus , deconfilio & voluntate ipfius comitis 
& Tuorum. Vadunt enim & redeunt, & ci- 
vitatem ingrediuntur praedones, aliquando 
nullius formidantes -occurfum. 

Sane haec quae praediximus » fereniffime 
princeps, -iam dudum vobis intimata crede- 
bamus dc cognita : Sed qui mifli fuerunt, blan- 
ditiis vel terroribus aliquorum callide depra- 
vati , cum jam ad veftram curiam pervenif- 
fent , qua: denuntiare debuerant tacuerunt. £ 

Datum die fabbati ante nativitatem beati 
Johannis-Baptiftx , anno Domini mccl i x. 


EPISTOLA GERALDI 

■ • • i i 

archiepifcopi Burdigalcnfis , dc Pontii epifi 
copi Xantoneniis, ad Ludovicum regem 
Francorum. 


E 


mitterentur clerici vel -homines eorum in- 
gredi civitatem , nec aliquis ferraret equos 
eorum , dc quod hoc -edidum vel praeconium 
diftridiffime ab -omnibus fervaretur j ficque 
fadum eft , quod , fubtrado beneficio publici 
commercii alimentorum & elementorum , 
fcilicet aquae dc ignis nominatim , compulfi 
fune canonici dc clerus univerfaliterdeferere 
civitatem , tam canonici , quam capellani 
ccde fibrum , dc generaliter cocus clerus. Epif- 
copo etiam civitatis fuerunt omnes portae 
civitatis claufae ; cui ingredi volenti dc poftu- 
lanti inftanter, uc fibi aperirentur ; dc venienti 
ad portas tres , dc nominatim ad illam , per 
quam alii tunc ingrediebantur 5 fenefcallus , 
monitus ut portas aperiret eidem , dixit quod 
comes prohibuerat ne intraret, nec aperi- 
rentur ei portae fine mandato comitis fpc- 
ciali , dc fic ingreffus civitatis fuit eidem epif- 
copo penitus denegatus. Effradiones etiam 
ecclefiarum dc depraedationes bonorum cle- 
ricorum in plcrifque locis fuerunt in Engo- 
lifmenfi dicecefi , prout publice dicitur , de 
confenfu vel conniventia comitis vel fuorum. 
Placeat ergo pietati veftrae hujufmodi pe» 


Ejufdem argumenti . 

Xcellentiflimo domino fuo LunovicO 
Dei providentia illuftriflimo Francorum D ftibus dc periculis obviare , dc monftra fugare 


regi , G. ejufdem permifiione Burdegalenfis 
archiepifcopus , Pontius ejufdem patientia 
Xandonenfis ccciefiae minifter humilis , feip- 
fos cum falute , dc poft praefentis temporis 
curfum aeternae beatitudinis bravium feliciter 
obtinere. 

Graves dc luduofas querelas ecdefiae auri- 
bus veftris audader referimus , quibus novi- 
mus indubitanter placere Deo placentia , dc 
eidem difplicentia difplicere ; confidentes fir- 
miter dc fperantes per veftrae majeftatis cle- 
mentiam imprudenter ada prudenter corrigi, 
dc indecenter commifta zelo veftrae folitae re- 
ditudinis emendari. 

Quia igitur fadum turpe dc inhoneftum 
fideique Chriftianae contrarium , quod nuper 
in civitate Engolifma contigit, celerem cor- 
redionem feftinamque reformationem defi- 
derat, quod aliter expediri non poteft, nifi 
manum apponat follicitudo veftrae regiae ma- 
jeftatis , ferenitatis veftrae clementiam roga- 
mus , obfecramus dc exhortamur in (anguine 
Jjesu Chri5ti,uc tanto vulneri curando opem 


infolita , dc in regno Franciae fere ufque ad 
haec tempora inaudita. Indiget enim nunc 
plurimum auxilio veftro in fuis Deus omni- 
potens omnium gubernator, qui paifionibus 
fiiorum .compati debet dc doloribus condo- 
lere. Regat rex regum, confirmet dc robo- 
ret veftram regiam majeftatem , bafem in* 
concuftam ecclefia: fu* fandx. 

Datum ut fupra. 


EPISTOLA ROBERTI EPISCOPI 
Engolifmerifis , ad H. generalem vifitato- 
rem domorum militiae Templi citra mate. 

Queritur quod fratres fui non fervarent in- 
ter dittum in civitatem Engolifmenfem latum . 


R 


Dei mifcrationeEngolifmenfis ecclefia: 
minifter humilis , venerabili ac reverendo 
viro fratri H. generali vifitatori domorum 
militiae Templi citra mare, falutem in eo, 
qui eft omnium vera falus, 


Digitized by 


Google 


p: 


B 


ij7 ET HUGONIS COMITIS ENGOLISMENSIS, 

Cum , & quando eramus in minori officio A _ 
conftituti, & poftca , jugiter militia? Templi 
commodum dilexerimus & honorem , &ad 
omne votum fratrum , nomine Templi a no- 
bis quicquam petentium, nos pro viribus & 
ultra vires interdum promtos , faciles exhi- 
buerimus & benignos > non debet nobis pe- 
tentibus quod juftum eft denegari , nec con- 
ditio noftra deterior fieri , ex quo juftum 
eflet favorem & auxilium expedare. Sane 
cum propter enormes 5c intolerabiles inju- 
rias,^; fada ufquc ad hac tempora inaudi- 
ta , qua nobilis vir Engolifmenfis comes con- 
tra nos <3c canonicos Engolifmenfcs homi- 
pefque noftros & univerfalem clerum exer- 
cuit & exercet , a civitate expellendo , vi- 
dualia fubtrahendo, nos a civitatis ingreftu 
perfonaliter prohibendo , & mala plurima 
pejoribus cumulando, Engolifmam civita- 
tem ecclefiaftico fuppofuimus interdido ; &: 
quidam de fratribus vcftris fententiam no- 
ftram contemnant , derideant & illudant , in 
dida civitate januis apertis, receptis excom- 
municatis & interdidis , divina officia cele- 
brando , Deo , rationi & omnimodae hone- 
ftati emolumentum lucri vilis & modici prae- 
ferendo, quod eft juri contrarium , aequitati 
dilfonum , ac facris canonibus inimicum. 

Prudentiam veftram bonis moribus , ut credi- 
mus , affluentem exoramus , requirimus & 
obfecramus in fanguinc Jesu Christi, de quo 
univer falis ecclefia formata eft & creata, qua- 
tenus didos fratres a tam pernitiofis injuriis 
& contumeliis follicitudine provida compef- 
catis. Cum enim tota ecclefia unum corpus 
fit in Chrifto, & tam vos quam nos omnes 
unum corpus fimus in eo 5 & licet diverfi fint 
habitus & colores , fimus tamen omnes unius 


EPISTOLA PONTII EPISCOPI 
Xandonenfis , ad Praeceptorem Templi 
in PidaVia. 

Conqueritur de ejus fratribus , quod non fer vi- 
rent inter dittum ob illatam cfifcopo & 
canonicis Engolifmi injuriam. 

Ontius Dei miferatione Xandonenfis Tx teitm 
ecclefix minifter humilis , viro rcligiofo mf. 
provido & difereto .... venerabili Praecep- 
tori militi* Templi in Pidavia , falutem & 
finceram in Domino caritatem. 

Cum Engolifmenfis civitas fuppofita fit 
interdido , propter graves & intolerabiles 
injurias epifeopo & capitulo ejufdem civitatis 
& fuis ac toti clero a nobili viro H. comite 
Engolifmenfi fine jufta caufa, ut creditur, 
firmiter, fcilicet pro fuo libitu , irrogatas ; in- 
ter quas illud notiffimum eft, St quod aliqua 
tergiverfatione celari non poteft, quod ejuf- 
dem canonici ecclefia banno publico ex par- 
te comitis fado, canonici & totus didx de- 
vitatis clerus , per fubtradionem alimento- 
rum & beneficii omnium elementorum , 
qua Deus & natura pararunt, a dido loco tur- 
piter & inhonefte, & quodam inaudito modo 
expulfi funt ; necnon& ipfi epifeopo intrare 
civitatem volenti , claufis in facie portis , ejuf- 
dem civitatis ingreflus , non fine verborum 
& fadorum contumelia, negatus eft 5 quidam 
veftri ordinis fratres ibidem in quadam domo 
veftra & ecclefia manentes , interdidi fenten- 
tiam ab epifeopo pofitam non obfervant, 
fcd paffim interdidos & excommunicatos 
admittendo , eifque communicando > aliis 
multipliciter violant & infringunt , non fo- 


corporis membr, : crodclilfimum atque tur- D lu "' ini P C “ s - & univerlalis ccclefe prx- 
rainL judicium & gravamen. Quapropter difcrc- 


piffimum eft, quod membro dolenti mem- 
brum aliud , quod fibi fanum videtur , dolo- 
rem ingerat, cum debet potius. ejus ammi- 
niculo relevari. Dato enim , ut liceret , quod 
abfit,quia nec audivimus nec vidimus, nec 
legendo invenimus tale privilegium cuiquam 
fuHTc conceffum , per quod fic impudenter 
libertas ecclefiaftica tolleretur : elfet tamen 
abhujufmodi male licito abftinendum. Dicit 
enim juris civilis regula : Non omne quod 
licet honeftum eft. Et Apoftoli verba funt 
hac, licet in diverfis locis pofita : Omnia qui- 
dem licent , fcd non omnia expediunt : omnia 
licent , fed non omnia adifeant: omnia licent , 
fed ego fub nullius redigar poteft at e. Per qua , 
juxta fandorum dodorum expolitiones , in- 
tclligitur abftineri debere ab illicitis , per qua 
honeftas laditur , fcandalum oritur, vel fra- 
terna caritas vulneratur. Vale , cariffime do- 
mine. Speramus in Domino & in potentia 
virtutis fu* , quod per diferetionis veftra be- 
nignitatem, cujus longe lateqUe patent prae- 
conia , in hac parte iniquitati juftitia , & im- 
pietati pietas prxvalebunt. 


tionis veftra providentiam rogamus & ex- 
hortamur in Domino Jesu Christo, hono- 
rem Dei altiffimi , nccnon & veftri ordinis in 
hoc communiter attendentes, quatenus fra- 
tres veftros curetis & procuretis ab hujuf- 
modi indecentibus fadis follicitudine pro- 
vida cohibere. Cum etenim tota Dei ecclefia 
unum fit corpus in Chrifto , fecundum Apo- 
ftolum , licet fint membra diverfa diftinda- 
que officia , compati debet in afflidionibus 
membrum membro , & Chrifto qui caput eft 
ecclefia, accepta vicifficudine condolere. 

EPISTOLA PONTII EPISCOPJ 
Xandonenfis, ad vifitatorem domuum 
Militia Templi. 

Conqueritur de ejus fratribus , quod non fervx\ 
rent interdictum latum in civitatem 
Engolifmenfem. 

P. Dei miferatione Xandonenfis ecclefia 
minifter humilis , viro rcligiofo provido & 
difereto .... generali vifitatori domuum mi- 


Digitized by ^ooQie 


«59 DE DISSIDIO ROBERTI EPISCOPI 160 

lixiae Templi citra mare, falutem Scfinccrx A cum venerabilis frater nofter R. epifeopus 


vinculum caritatis. 

Cum Engolifmenfis civitas codcfiaftico" 
fuppofita fit interdido propter exceffus enor- 
mes & graviffimas injurias, quas nobilis vir 
H. comes Engolifmenfis contra ecclcfiani 
Dei dicitur commififlcs inter quae illud lu- 
duofum , ac quafi monftruofum manifefte 
fe offert , quod canonicos & uni ver fu m cle- 
rum de dida civitate nofeitur expuliffe, omne 
commercium «alimenta & vidualia , necnon 
Sc beneficium elementorum, fcilicet aquae 
& ignis , qux Deus & natura hominibus prx- 


Engolifmenfis , propter multas & intolera- 
biles injurias & manifefia gravamina , qux 
nobilis vir H. comes Engolifmenfis fibi & ec- 
clefiae fux intulerat , pro fu* libitu volunta- 
tis, cumdem comitem dudum excommuni- 
cationis vinculo innodalTet', non folum re- 
quirente vel exigente juftitia, fcd etiam com- 
pellente , prout ab eodem epifeopo & plu- 
ribus aliis intelleximus & credimus firmiter 
verum, efle > idem comes nequaquam veri- 
tus mata malis, vel pejoribus peffima cumu- 
lare , in ilium tandem crudelis novitatis ac 


pararunt , pro fu® voluntatis libitu, voce prx- £ novx crudelitatis gradum fe rapuit , ut fenefi- 


conia, denegando, necnon Sc Engolifmenfem 
epifeopum ab ojufdem civitatis ingreflu tur- 
piter repellendo > quidam de fratribus veftris 
commorantes ibidem , obfervare didam in- 
terdidi fententiam viUpcndunt, apertis ja- 
.nuis ecdefix &alta voce, recepus etiam in- 
rterdidis & excommunicatis, in ecclefia offi- 
cia divina celebrando : ex quo fiqutdem fado 
fcandalum non modicum nafeitur , juftitia 
Ixditur , fraterna caritas apertiffime vulne- 
ratur. Quapropter prudentiam veftram ac 
'diferetionem modis quibus pofiumus depre- 
camur, quatenus in fado hujufmodi talecoa- 


callus ejus , ipfius comitis nomine, Sc de illius 
fpeciali mandato , ficut publice afferebat , - 
voce praeconia edici fecerit in civitate En- 
golifincnfi fub poena commiffionis perfona- 
rum Sc rerum , quod nullus venderet vidua- 
lia vel alia epifeopo vel canonicis , feu aliis 
clericis , undecumque eflent , vel hominibus 
corumdem, vel aliquid ab eis emeret, nec 
permitterentur civitatem ingredi, vel aquam 
haurire de fontibus communibus vel flumi- 
nibus publicis per fe vel per alios , clibanis 
ad coquendum panem Sc molendinis etiam 
propriis , omnique genere commercii eifdem 


filium apponatis, quod dc reda providentia £ percamdem vocem praeconiam totaliter in- 


merito commendari poflitis , tanti fcandali 
materiam ab ecclefia Dei celeriter remo- 
vendo. Etfi etenim liceret ordini veftro,quod 
nullo modo credimus, quia nulli omnino 
timquam audivimus vel legimus hoc con- 
ccflum : tamenhoneftas , qux foeda & turpia 
prohibet , Sc jubet mutux caritatis unionem 
fervari , eft inter bonz voluntatis homines 
prxferenda. 

EPISTOLA EPISCOPORUM 
provincix Burdegalenfis, ad piures regni 
archiepifcopos Sc eorum fuf&agancos. 

Ut comitem Engolifmenfem denuntient excom- 
munica tum. 

R Everendiffimis dominis Sc cariffimis in 
Chrifto patribus Dei providentia Re- 
menfi , Senonenfi, Rotomagenfi , Bituricenfi, 
Turoncnfi venerabilibus archiepifcopis & eo- 
rum fuffraganeis uniVerfis,G.ejufdem patien- 
tia Burdigalcnfis, W. Aginncnfis,?.Petrago- 
r i cenfis, Pontius Xandonenfis epifeopi , fa- 
iutem cum omni reverentia & honore , Sc 
fraternis condolere doloribus in vifceribas 
caritatis. 

Hia fincerx diledionis unio, qux fpirituali 
Vinculo filias Sion copulat Sc conjungit, juxta 
illud quod in Cantico amoris legitur : Una 
ejl columba mea , una efl ditetfa mea , fua vir- 
tute operari debet in lingulis , ut unius affli- 
dio, per compaffioncm ab omnibus debi- 
tam, omnibus fit communis. Quapropter pa- 
ternitati veftrx duximus intimandam , quod 


terdidis. Quod etiam interdidum prxeepit 
didus comes m tertis & caftris baronum fuo- 
rum proponi publice Sc inviolabiliter obfer- 
vari. Propter quod fubtrado alimentorum, 
ac elementorum , nominatim ignis & aqux 
beneficio , canonici & univerfus clerus , nec- 
non Sc capeUani parochiales, qui baptifmum 
& poenitentiam Sc facramcnea cetera mini- 
ftrabant , compulfi funt deferere civitatem , 
multaque alia funt commiffa , ut dicitur , qux 
fapiunt haereticam pravitatem. Inter qux 
illud notorium nequaquam prxtermittcn- 
dum fe offert , cum fit ufque ad hxc tempora 
® apud nos inauditum j quod prxfatum epif- 
eopum Engolifmenfem , volentem ingredi 
civitatem, prxfatus fencfcallus comitis Sc alii 
homines fui de fpeciali Sc expreffo mandato 
comitis, ut dicebat, intrare civitatem nulla- 
tenus permiferit, fed cumdem cum verbis 
contumeliofis , portis claufis , hominibus ar- 
matis portas cuftodientibus, turpiter repule- 
runt. 

Supplicamus igitur benignitati veftrx, uc 
corda veftra moveat, vel potius percellat 
atrocitas hadenus inaudita , Sc novo genere 
malitix introduda s ipfumquc comitem tam- 
^ quam cxcommunicatum publice, & faxet 
cordis pertinacia induratum , a communione 
veftra , prout jura fuadent & exigunt, offenfa 
perfeverante maxime, penitus repellatis, Sc 
eumdemafubditis veftris faciatis ardius evi- 
tari Datum ut fupra. 


EPISTOLA 


Digitized by LjOOQie 


161 ET HUGONIS COMITIS ENGOLISM. 1 61 


EPISTOLA EORUMDEM 
ad Alexandrum papam IV. 

Ejufdem argumenti. 

S Andiffimo in Chrifto patri ac domino 
Alexandro divinae providentiae munere 
factofandae ac univerfalis ecclcfiae fummo 
pontifici , G. Dei miferatione Burdegalenfis 
archiepifcopus , W. Aginncnfis , P. Petrago- 
ricenfis , Pontius Xandonenfis epifeopi , pe- 
dum ofcula beatorum. 

Cafum referimus , elementiflime pater , 
dolendum pariter & horrendum , & idcirco 
fano confilio & promto auxilio indigentem. 
Equidem cum comes Engolifmcnfis multipli- 
ces injurias graves & intolerabiles R. vene- 
rabili fratri noftro epifeopo & canonicis En- 
golifmenfibus irrogaflet , ad illam tandem fa- 
di crudelitatem confcendit, ut fenefcallus 
ejus, ipfius comitis nomine, & de illius fpe- 
ciali mandato, &c .utinfuperioribus litteris eo- 
rundem antifiitum , Remenfi, Senonenfi, Ro- 
thomagenfi , Bituricenfi , Turonenfi archiep. 
ufque ad hac verba , turpiter repulerunt. 

Cum igitur in perfecutionum & tribula- 
tionum anguftiis , quibus frequenter concu- 
titur navis Petri, fit ad Romanz fedisvclut 
fingularc fubfidium pro falutis remedio recur- 
rendum $ fanditati veftrae preces offerimus 
cum lacrymis ,Yufpiriis,& vehementi dolore , 
quatenus huic novat pcfti tale curationis anti- 
dotum praeparetis, ut & praefentis exceffus 
monftruofa tranfgreflio modis convenienti- 
bus puniatur, & forma poenae terribilis fiat 
impiis in exemplum. 


golifmenfis multiplices injurias graves & in- 
tolerabiles R. venerabili fratri noftro epifeo- 
po & canonicis Engolifmcnfibus irrogaflet, 
ad illam tandem fadi crudelitatem confcen- 
dit , ut fenefcallus ejus , ipfius comitis no- 
mine , &c. ut fupra Epiftola eorundem , Re- 
menfi, Senonenfi , Rothomagenfi , Bituri- 
cenfi , T uronenfi archiepifcopis , ufque ad hac 
verba : turpiter repulerunt. Deinde [equitur : 

Ideoque dominationi veftrae , non fine la- 
crymofis precibus unanimiter fupplicamus * 
quatinus in fado ifto quodammodo mon- 
ftruofo, quod omnium ccclefiarum rcfpicic 
libertatem 8c ftatum , taliter dignemini vos 
habere , ut honor Dei & voluntas ipfius om- 
nibus aliis prarferatur , & tranfgrcffionis e- 
normitas juftis poenarum idibus feriatur. Ne 
fi forte, quod abfic, aliud accideret, flagi- 
tiorum mater & nutrix impunitas aufum 
praeftet ad paria vel majora , non folum iq 
praejudicium ecclcfiae, fed & magnam fub- 
verfionem fidei chriftianae. Deteftabile enim 
apparet & plufquam abfurdum , quod ia 
poteftate comitis vel tyranni cujufiibet re- 
lideret expellere pofle cum vellet epifeopos, 
canonicos , & univerfum clerum ; elementa 
& alimenta , nec non & rerum commercia 
in civitate & diocefi voce praeconia interdi- 
cere , & fic cis auferre per confequens ec- 
clefiafticorum facramentorum audoritatem, 
confedionem & ufum > cum & in rebus vel 
de rebus facramenta fiant & facrificia , & 
perfonae fint per quas res hujufmodi confe- 
crantur. 

Confervet vobis Altiffimus longam vitam 
& gratiam ad honorem ecclcfiae fuae fandae. 
Datum ut fupra. 


EPISTOLA EORUMDEM 

ad S. R. E. cardinales. 

, . D 

Ejufdem argumentt. 

R Everentiflimis dominis & in Chrifto pa- 
tribus , divina: providenti* munere ho- 
noratiflimis apoftolicae fedis cardinalibus, 
fuper quos axis univerfalis ecclcfiae volvitur , 

G. ejufdem permiflione Burdegalenfis archi- 
epifcopus, W. Aginnenfis, P. Petragoricen- 
fis , Pontius Xandonenfis epifeopi , cum om- 
ni devotione , reverentia & fubjedione felu- 
tem , & honeftas juftafque preces pietate fo- 
fita benignis auribus exaudire. 

Frequens eft & quafi confuetudine lon- 
giflima jam obtentum, ut inferiorum cccle- E 
'fiarum praelati gravamina & prefluras , quae 
filii diffidenti* nequiter ingerunt , beatiflimo 
coetui fratruift facrofandae fedis denuntient, 
'& eorum implorent fubfidia , qui contra ma- 
gnos & periculofos fubditorum morbos no- 
verunt altius curationum remedia pofcenti- 
bus exhibere. Proinde ferenitati veftrae du- 
ximus intimandum, quod cum comes En- 
Vetfcript. & mon. ampl. Collett. T om. VI l . 


EPISTOLA ROBERTI 
epifeopi Engolifmenfis ad Alexandrum 
papam I V. 

De vi [ibi & clero fuo illata a comite Engo - 
lifncnfi. 

S Andiffimo in Chrifto patri ac domino 
Alexandro , Dei providentiae munere 
facrofandx & univerfalis ecclefiae fummo 
pontifici , R. Engolifmcnfis ecclefiae ejufdem 
miferatione minifter humilis, pedum ofcula. 
beatorum. 

Familiare eft filiis hominum & in fi tum 
a natura paternis auribus denunciarc mole- 
ftias, quae fibi plerumque a filiis perditioni* 
per vexationes indebitas ingeruntur. Hinc 
eft, elementiflime pater, quod lacrymis pro- 
fluentibus ad maxillas, cafum lamentabilem 
ac lugubrem veftrae refero fanditati , a qua 
confidenter , nedum in communibus , fed-Sc 
in defperatis morbis plenae curationis auxi- 
lium, vel faltem oportuna? confolationis re- 
medium ab univerfis in preftUris & acciden- 
tibus expedatur. 


Digitized by LjOOQie 


V 


i6b DE DISSIDIO ROBERTI EPISCOPI 164 

Eft autem cafus hujafmodi, quod cum A re taliter, ne omnis infolentiae mater &nu- 
H. comes Engolifmenfis multiplices injurias rrix impunitas viam ad fimilia prxparet , & 
graves & intolerabiles milii & canonicis En<- aufum prajftet ad paria vel majora, 
golifra. jt rogaffet , ad illam tandem fadi cra- Profero in eo confidit didus comes , non 

delitatemconfcendit , ut feneCcallus ejus , ip- dubito a majoribus fuis & confi milibus exem- 
fius comitis nomine, & de illius fpeeialiman- pium trahens, quod quicquid ordinaria ju- 

dato , fictit publice afTetebat , voce praeconia lididio ftatuerk contra eum , juftitia median- 

«dici fecerit in civitate Engelifmenfi , fub pce- te , impetratio litterarum ad remotos judices 

na commiffiofes perfonarum & rerum , quod Sc fufpcdos , per gratiam vel favorem nobi- 

nullus venderet vidualia vel alia epifeopo , litatis , vel aliam quamlibet quolibet modo 
vd canonicis, feu aliis clericis , undecum- obtentam , maxime cum daufula , Non ob~ 
que «flent, vel hominibus corumdem , vel flante, in irritum deducatur , ut & fic jufti- 
aliquid ab eis emeret > nec permitterentur tia pereat , fuccumbat aequitas , iniquitas do- 
eivitatem ingredi, nec aquam haurire de fon- g minetur. Civili etenim jure nofeitur efle 
tibus communibus vel flaminibus publicis ° cautum , quod potentioribus non poflumus 
per fevel per alios , clibanis ad coquendum cfle pares. Verum ne talia fiant , -dante Do- 
panem, & molendinis etiam propriis, om- mino, pia veftra paternitas providebit, 
nique genere commercii eiidem per eam- Confervet Altiflimus perfonam veftram 
dem vocem praeconiam totaliter interdicis. ecdcfiae fuae fandx , cum multiplicibus op- 
Qpod «risam interdidum praecepit diCus co- tat* gratiae incrementis, 
mes in terris 3c caftris baronum fuorum pro- ' 

poni publice & inviolabiliter obfervari. Pro- 
pter quae , fubtrado alimentorum ac elemen- EPISTOLA ROBERTI 
torum 1 nominatino ignis & aqu* beneficio , epifeopi Engolifmenfis , ad P. epifeopum 
canonici 6r ufliverfus clerus , nec non & ca- Perragoriccnfem. 

pellani parochiales , qui baptifmum & poeni- tollat o ftbi 

tentiam & (aeramenta cetera miniftrabant , ^ e co °* 1 
compulfi funtdeferere civitatem, multaque 
alia funt commiffa, qua fapiunt hxreticam Tl Everentifltmo domino & in Chrifto pa- 
pravitatem. Inter quz illud notorium nequa- AV tri P. Dei providentia venerabili Petra* 

quam praetermittendum fe offert, cum fit goriccnfi epifeopo, R. ejufdem miferatione 
ufquc ad haec tempora apud nos inauditum, Engolifmenfis eccLefix minifter inutilis & in- 
quod me prxfatum epifeopum Engolifmen- dignus, feipfum cum omni febjedionc , de- 
fem, volentem ingredi civitatem, prsfatus votione, reverentia & falute, 
fenefcalius comitis & alii homines fui , de De miflione nuncii , de compaffione be* 
fpcciali & expteflo mandato comitis, ut di- nigna, de communicatione doloris, de di- 
cebant, intrare civkatem nullatenus permi- ledione fincera, de confolatione paterna, 

ferunt 5 fed me, cum verbis contumeliofis , & de oblato fubfidio laborantibus nobis iri 

portis claufis, hominibus armatis portis cu- ferrea fornace JDgypti , quae omnia veftra: 

ftodientibus, turpiter repulerunt. Qui uti- ^ pietatis & probitate bonitatis littcr* com- 
que fic indecenter cxpulfus , propter mortis pleduntur, non ad quas debemus, fed quas > 

periculum , quod non fine caufa timebam utcumque poflumus, gratiarum affurgimus 

& timeo , revelata mihi per perfbnas fide adiones. Non enim fe offert facultas fupec 

dignas feditione fecrcta, nec civitatem nec hoc in prxfenti , etiamfi omnes capilli capi- 

diocefim a fefto Pentccoftes aufus fum in- tis verterentur in linguas facundas , & hu- 

frolre. Sed nec illud licet filentio przterire, manis vocibus refonarent. Sed morem,quetn 

quod in civitate Engolifmenfi & diocefi per in hac parte mifericorditer geritis , vobis re* 

terram comitis contemnuntur divina , & tribuat bonorum omnium retributor, 

contra generale interdidum legitime pro- Plane quia de ftatu noftro certiorari lit- 
mulgatum , & politum in terra ipfius comi- teratorie veftra clementia poftulavic , quod 

tis , propter flagitia quz fiebant , cum tubis pluris eft apud nos , quam grande auri pon- 
& tympanis ac aliis horrendis fokmnitatibus j. do donatum , illud feribimus , quod in fri- 
per manus laicales in locis facris humantur xorio tribulationum pofiti , per Dei gratiam 
corpota deferidorum * & alia multa exeera- gravia & importabilia didis & fadis a filiis 
bilia fiunt * que funt Contraria fidei chrif- iniquitatis patimur. Qui etfi res noftras & 
tianx, ecclefiarum noftrarum quamplures raptas 

Pliccat igitur beatkudini vcftr* , pater , detineant & invafas , nobis etiam Sc eccle- 

qu* profugis & currentibus ad fe debet eff*c fi* noftr* canonicis de propria fede dejec- 

pro civitate refugii , & ad quam , qtiafi ad tis , Sc multis ignominiofis bannis przconia 

fecundam tabulam , palpitant naufragantes , voce contra nos & univerfalem clerum , fub- 

hujUs fer* peflim* morfibus circumfpeda tradis alimentis & dementis , nequiter pro- 

prOmtaque diligentia contraire, & crudelis mulgatis, non, quod res facinorofas & in* 

novitatis ac nov* crudelitatis fadum puni- auditas perpetraverint , dolent , fed faduros 


fubfidio gratias agit , quantave 
patiatur exponit . 




r<Sj ET HUGONIS COMITIS ENGOLISM. i 66 


fe pejora jugiter comminantur. Nos tamen 
de mifericordia Altiffimi confidentes , qui 
non relinquit fperantes in fe , & qui etiam, 
Johanne teftante , dicit ; ln inundo prejfuras 
habebitis : fed confidite , quia ego vici mundum. 
Ipfe etiam ait : Si quid propter jufiitiam pati- 
mini , beati. De fpeciofa etiam 1'ua Sion in 
Ifaia Oc loquitur : Oculi tui videbunt jf urufa - 
lem civitatem opulentam , tabernaculum quod 
nequaquam transferri poterit , nec auferentur 
davi ejus in fempiternum , & omnes funiculi 
ejus non rumpentur , quia folummodo ibi mag- 
nificus Dominus nofter. Item & alibi fuis lo- 
quitur : VoBifcum ero ufque ad confummatio- 
nem foculi. His & confimilibus , cariflimc pa- 
ter, in Domino confortati, nec non & in- 
finitis majorum exemplis, qui talia & in in- 
finitum pejora paffi funt, provocati, quan- 
to levius pofiumus , ferimus perfecutionum 
flagella, quae filii Belial excogitatis ftudiis 
fnbminiftrant. Super his dominationi veftrat 
fcripfiflfemus jam diu eft , fed qui mittendi 
erant nuncii , ftrages & incendia , quae fie- 
bant in Petragoricenfi diocefi ufque ad mor- 
tis periculum , formidabant. 

Valeat paternitas veftra. 


EPISTOLA ROBERTI 
epifeopi EngolifmenOs ad eledum Ebroi- 
cenfem. 

Gratias agit pro collato auxilio , &c. 

R Everendiffimo domino in Chrifto patri 
R. Dei providentia venerabili eledo E- 
broicenfi , R. ejufdcm miferatione Engolif* 
meniis , &c. cum omni devotione , reveren- 
tia Sc honore- 

De compaffione quam geritis Sc habetis 
ad ecdefiam Dei & nos, fuper tribulationi- 
bus, perfecutionibus & injuriis, quibus co- 
mes Engolifm. parvitatem noflram affligit, 
Sc de con filio atque auxilio hac in parte pro- 
penfius a pietate veftra impenfo , benivolen- 
tiam veftram remuneret bonorum omnium 
erogator. Nos enim nec fado nec verbo 
pollemus vobis in hoc condigna viciffitudi- 
ne refpondere. Sed fi fe ufque ad aliquid 
extenderet modica noftra pombilitas , quod 
placeret parati efiemus juffibus veftris fine 
omni cundatipne humiliter obedire. Plane 
quia re urgente ncceflc habemus adhuc in- 
flare apud dominationem veftram , non uti- 
nam moleftare, clementiam veftram roga- 
mus & obfccramus in Domino noftro Jesu- 
Christo , ut cjufdem intuitu & amore , prae- 
cipue quod pie coepiftis dignemini produ- 
cere ad effedum , & ecclefiam Engolifmen- 
fem , quam jamdudum , tamquam alumnam 
proprio gremio confoviftis, domino regi Sc 
ejus patrocinio commendare , ipfamque a 
ruina & quafi a morte , quae imminet, ve- 
ftto ftudio liberare. , 


Vale. Confervet vobis Dominus dona gra- 
tiae fuae , & augeat gloriam meritorum. 


EPISTOLA ROBERTI 
epifeopi Engolifmenfis ad Ludovicum 
Francorum regem. 

De vi fibi illata & canonicis Engolifmen ■ 
fibus a comite Engolifmenfi , (jr contemtu 
c en fur arum. 

E Xcellcntiffimo domino fuo Ludovico 
D ei providentia illuftrifflmo Francorum 
regi, R. ejufdem miferatione Engolifmenfis 
ecclcfiae minifter humilis , cum omni reve- 
rentia Si honore falutem, Sc poft multa re- 
gni temporalis incommoda, ad regnum al- 
terum , duce Domino , pervenire. 

Licet fortaffis videri poflimus occupatis 
auribus onerofi , qua; jam a nobis & aliis di- 
da funt repetendo, videlicet injurias, con- 
tumelias , damna & multiplices fpoliationes, 
quas nobis & capitulo noftro , nec non SC 
hominibus noftris , quin imo & univerfo cie- 
ro comes Engolifmenfis, dira tyrannide fx- 
viens , contra juftitiam irrogavit , alimenta 
Sc etiam elementa ac civitatis habitationem 
infuper auferendo. Quia tamen perfecutio 
nondum cclfat , fed manus ejufdem comitis 
adhuc extenta , gladios tribulationum con- 
tra nos & noftros de pharetra malitix aifidue 
evaginat, fine clamore denuntiationis non 
poftumus enormia qux patimur fuftinere , 
nec dimittere quin vocibus luduofis pulfe- 
mus auditum illius, a quofolo poft Deum 
confolationis remedium expedamus. 

Porro nec illud tacere debemus, quod 
nos in perfona propria propter mortis peri- 
culum , quod non fine caufa timemus , a fe- 
fto Afccnfionis prxterito nec civiutem nec 
diocefim aufi fumus introire. Sed nec illud 
licet filentio prxterire , quod in civitate En- 
golifmenfi Sc diocefi per terram comitis 
contemnuntur divina , & contra generale in- 
terdium legitime promulgatum & pofitum 
in terra comitis, propter flagitia qux fiebant, 
cum tubis & tympanis ac aliis horrendis fo- 
lemnitatibus pet manus laicales in locis fa- 
cris humantur corpora defundorum,& alia 
exeerabilia multa fiunt contraria fidei chri- 
ftianx. 

Placeat igitur pietati veftrx, clementi fli- 
me princeps , hujus pcftilcntis nequitix au- 
daciam refrenare, & inprxfenti cafu taliter 
providere, ut amoris divini zelus, qui fem- 
per in pedore vcftro viguit Sc valuit , ad lau- 
dem ipfius Sc bonitatis veftrx titulum noti 
tepefeat, fed igne fandi Spiritus inflamma- 
tus crefcat & fortius accendatur. 

Valeat majeftas regia, ut valeat ecclefia 
fanda Dei. Datum cal. feptcjnbris anno ut 
fupra. 


12S9* 


Digitized by LjOOQie 


I 


i6j DE DISSIDIO ROB. EPISC. ET HUG. COM. ENGOL. 1 68 


EPISTOLA EPISCOPORUM 
provinciae Burdigal. adLudovicum regem 
Francorum. 

Ejufdem argumenti. 

E Xcellentiffimo domino fuo L. Dei pro- 
videntia praedaro Francorum regi , <j. 
ejufdem permiffione Burdegalcnfis archic- 
pifeopus , W. Aginnenfis , P. Petragoricen- 
fis, Pontius Xandonenfis epifeopi, cum om- 
ni devotione , reverentia & dile&ione fala- 
tem,& poft temporalis regni certamina, 
diadema- cceleftis beatitudinis feliciter obti- 
nere. 

Ad aures. majeftatis veftraejam dudum per 
quofdam ex nobis & aliorum plurium infi- 
nuationem firmitercredimus perveniffe.qua- 
liter comes Engolifmenfis poft multiplices 
injurias , quas idem comes venerabili fratri 
noftro epifeopo & canonicis Engolifmenfi- 
bus pro fuz voluntatis libitu dicitur irrogat 
fe , ad illam fadi crudelitatem confcenderit, 
ut fenefcalius ejus , ipfius comitis nomine , 
& de illius fpeciali mandato , ficut publice 
afferebat , voce praeconia edici in civitate 
Engolifmenfi fecerit , fub poena commiffio- 
nis perfonarum & rerum , quod nullus ven- 
deret vidualia vel alia epifeopo vel canoni- 
cis, feu aliis clericis undecumque effent, vel 
hominibus eorumdem , vel aliquid ab eis 
emeret, nec permitterentur civitatem ingre- 
di , vel aquam haurire de fontibus commu- 
nibus vel fluminibus publicis per fe vel per 
alios > clibanis ad coquendum panem & mo- 
lendinis etiam propriis , omnique genere 
commercii cifdem per eamdem vocem prae- 
coniam totaliter interdidis : quod etiam in- 
terdidum praecepit didus comes in terris 
Sc caftris baronum fuorum proponi publice 
& inviolabiliter obfervari. Propter quod fub- 
trado alimentorum ac elementorum , nomi- 
natim ignis & aquae beneficio , canonici & 
univerfus clerus, nec non & capellani paro- 
chiales , qui baptifmum & poenitentiam & 
iacramenta cetera miniftrabant , compulfi 
funt deferere civitatem , multaque alia funt 
commifla , ut dicitur, quae nolcuntur efle 
contraria chriftianz fidei. Inter quae illud 
notorium nequaquam praetermittendum fe 
offert , cum fit ufque ad haec tempora apud 
nos inauditum , quod epifeopum Engolif- 
menfem volentem ingredi civitatem , prae- 
fatus fenefcalius comitis , Sc alii homines fui 
de fpeciali Sc expreftb mandato comitis , ut 
dicebat, intrare civitatem nullatenus permi- 
ferunc 5 fed eumdem cum verbis contume- 
liofis, portis claufis, hominibus armatis por- 
tas Cuftodientibus, turpiter repulerunt. 
Plane cum per nos Burdegalenfem archi- 
' epifeopum , & nos epifeopum Xandonen- 
fem ferenitati veftrae haec praedida jam fue- 


A rint intimata , Sc per comitem v?l per fuos 
nulla fada fuerit adhuc didis epifeopo vel 
canonicis iatisfadio vel emenda > immo , 
prout audivimus , in irrogandis injuriis ex 
parte comitis non ceffctur , licet idem co- 
mes > exigente jufticia , pluribus ex caufis a 
przdido epifeopo excommunicatus exiftat, 
& terra illius fuppofita ecclefiaftico interdi- 
do > idemque epifeopus in Engolifmenfi dio- 
cefi propter infidias , quz parari fibi dicun- 
tur , fccure non audeat commorari } clemen- 
tiae veftrae , modis quibus poffumus , nos om- 
nes unanimiter fupplicamus , obfecrantes in 
pretipfo fanguine Domini [ Jefu ] Chrifti , 
B quatinus huic peftiferae novitati dignemini 
competentibus remediis obviare, nec regiae 
bonitatis oculus in hac parte conniveat vel 
dormitet, qui pietate Deo placita pro tui- 
tione ecclefiarum confuevit hadenus vigila- 
re. Negari etenim vel celari non poteft di- 
ligenter confiderantibus , quin hujufmodi fa- 
da, quae prarmiffa funt, venena fapiant hz- 
retiez pravitatis, (a) 

Valeat magnificentia veftra, quam Deus 
omnipotens confervet & roboret per tempo- 
ra longiora. 

Datum cal. feptembris anno ut fupra. 


ALEXANDRI PAPA IV. LITTERA 
ad archiepifcopum Burdigalenfem , qui- 
bus hortatur eum ad congregandum fuf- 
fraganeorum concilium, in quo delibe- 
retur de modo refiftendi Tartaris. 

Ex mf. codice illnfiriffiMi domini Chauvclia 
regiorum figillorum cufiodis. 


Hinc eft quod univerfitatem veftram mone- 
mus, rogamus & exhortamur, attente vo- 
bis per apoftolica feripta in virtute obedien- 
D tiae diftride praecipiendo mandamus , quate- 
nus convocatis per te , frater archiepifcopc 
ac per eos quibus id commiferis , & , fi opus 
fuerit , ecclcfiaftica cenfura coadis ad pro- 
vinciale concilium provinciz tuz przlatis , 
tam regularibus quam fzcularibus,tam exem- 
tis , ( quibus ex convocatione tua nullum vo- 
lumus ad Ubertates & immunitates eorum in 
pofterum przjudicium generari* nuliumque 
ipfis contra convocationem & coadionem 
hujufmodi , quantum ad hunc fpedat articu- 
lum, ex privilegiis Vel adminiculis libertatum 

(*) Poft acceptis hujufmodi querimonias, rex .evocato 
ad caufam dicendam comite , decrevit compromittunt , ac 
per arbitros Lcmovicenfcm fciiicct & Cacureenfcm epifeopo* 
res terminaretur. Horam decretoria fententia comes juttus 
eft celebri fupplicatroni , quae reducendis in urbem epifeopo 
ac clero univerfo, <}ie fefto indicaretur, adftare in (ago nu- 
dus caput & pedes i decretum praeterea, iit civitatis portae , 
per quas ingreffurus erat epifeopus in platea aate cathedra- 
icm cccleliam concremarentur. Demum crjmen publice ca- 
rnes fateretur, & veniam fupplex peteret ab epifeopo. Quin- 
quaginta; etiam libras a&oribus mulftae loco pentttaret, 
infuper Engolifmenfi bafiiicae eos reditus attignaret, qui ce- 
reis tribus ante majus aitare, dum facra fierent, perpetuo 
accendendis, fufficcrcnt. 


exemtionum- 


Digitized by 


Google 


M 

. 1259 - 


Anno 11(3. 


1 69 CONCILIUM BURDIGALENSE ANNI mcclx. 170 

excmtionumve fuarum excufationis fcu ex- A voluncas & confilium innotefcat ; & quorum 


ccptioms provenire prandium, ) quam etiam 
non exemtis , celeriter convenientes in unum 
communi providentia difponatis , quomodo 
per exhortationis verbum populi vobis fub- 
diti ad reconciliandum fc Deo, Deumque (ibi 
dignis poenitentia frudibus , nccnon & ad re- 
formandam in feip(is communionem pacis 
mutua 'efficaciter inducantur, ut divina ul- 
tionis iracundia contcmtu fucccnfa , fpedan- 
rium devoti poenitendum , & in coelum ad 
Deum clamantium humilitate placetur. Quia 
nulla eis hoftium nocebit adverfitas , qui nul- 
lam fibi vitiorum aut diiTcndonum dominari 
permiferint pravitatem. 

Deinde circumfpeda deliberationis exa- 
mine pracogitare curetis , quibus modis , qui- 
bufve remediis, ac quibus fubfidiis ecclefia- 
fticis & mundanis, ad refiftendum eifdem 
Tartaris , tam in terra fanda , quam impetunt 
& invadunt , quam in regno Hungarix atque 
terra Polonix , aliifque locis , unde ad alia 
occupanda Chriftianorum regna violentum 
nituntur habere ingreflfum ; conflentur in 
unum vires populi Chriftiani : nam tantx 
tamque improbx multitudinis irruptionibus 
cohibendis unius regis vel regni non fuffice- 
rent facultates. 

Profpiciehdum eft quoque > quibus poenis 
quibufve diftridioriibus <3c cenfuris fpiritua- 
iibus & temporalibus coerceri Chriftianos cu- 
jufcumque prxcellentix feu conditionis opor- 
teat a confoederationibus cum eifdem Tar- 
taris ineundis ; ne qui fidem , quam habent 
cum Deo & religionis catholicx proximis , ir- 
ritam facientes , quicquam attentent in con- 
tumeliam & (aduram nominis vel populi 
Chriftiani. 

Qux infuper regio, cui, quibufve modis 
& viribus contra eofdem Tartaros fuccur- 
rere teneatur : qui etiam duces live capita- 
nei prxfici debeant fidelis exercitus in bello 
Domini contra infidelium fatellitia procef- 
furi : qux demum & qualia ftibventionis au- 
xilia pro his exequendis particulariter indici 
debeant clericis & populis Chriftianis. 

De reliquis nihilominus prOvidentix op- 
portunx fuffragiis in tanto negotio aliquid 
contingentibus conferendis , fecundum da- 
tam vobis 'a Deo providentiam, Dominum 
& univerfale periculum habentes prx oculis , 
& fuper omnibus deliberatione habita dili- 
genti, ufque ad odavas apoftolorum Petri 
& Pauli proxime futuras , quod utique tem- 
poris fpatium , infpe&a neceffitatis inftantia , 
nulli videri debet anguftum , aliquos ex vo- 
bis , vel alios nuncios veftros , viros idoneos , 
prbvidos & honeftos , ac fufficienter inftru- 
dos , & a vobis plenum mandatum habentes 
fuper prxmifCs omnia faciendi , qux vos per- 
fonalirer prxfentes facere valeretis , ad fedem 
apoftolicam deftinetis, per quos nobis fuper 
prxmiffis omnibus circumfpedionis vcftrx 
Vet.fcript. & mon. ampl. CoUett . Tom. VII. 


communicato confilio prxdida fedes provi- 
da deliberatione ftatuat , difponat & ordinet 
qux in tam arduo Chriftianitatis negotio 
publicx falutis utilitas poftulabit. 

Confidimus enim conftanter in Dqmino , 
quod li congruo univerfa haec ordine in- 
ftruantur , Tartarica feritas Chriftianos ad re- 
fiftcntiam paratos inveniens , & divinx gra- 
tixprxfidio, ac humanx providentix confi- 
lio prxmunitos, experietur fibi apud eos ter- 
rorem multitudinis, pavorem, monftra fidi- 
tia , circumventionum doios, & diffentionum 
fchifmata.per qux inconfultis & alienis a Deo 
prxvaluerc nationibus , minime profuifte : 
quin potius, Deo fuis favente, probabunt 
quantum in bello fidelium contra perfidos , 
ac digne invocantibus valeat nomen Chrifti. 

Si vero te , frater archiepifcope , abeffe , 
vel , quod abfit , deeffe contingat , vos filii 
Burdegalenfe capitulum , audoritate apofto» 
lica freti, haec omnia excqui procuretis. Da- 
tum Laterani xv. cal. Decembris, pontifica- 
tus noftri anno fexto. 


RESPONSIO CONCILII 
Burdegalcnfis , ad Alexandri I V. 
cpiftolam. 

Ex chartario Engolifmenfi domini Chauvclirt 
regiorum Jigillorum cuji odis. 

I. TLla tuba terribilis , qux fub incertis ru- 
lmoribus noftris dudum auribus infonue- 
rat, nos pius folito terruit aliquantulum > 
receptis veftrx fandi tatis litteris , procedum 
continentibus Tartarorum , prout diverfis 
mundi partibus delatus fuerat ad eamdem. 

II. Sane quia de conflando in unum vires 
populi Chriftiani fiebat mentio in eifdem , 
ad quod viam nefeimus nec pofTumus aperi- 
re , cum regna fingula fuis regantur confi- 
liis , quorum fententiam ignoramus ; ut ta- 
men vires regni Francorum provida delibe- 
ratione coiledx ad tuitionem ipfius & alio- 
rum defenfionem, pro loco & tempore cum 
inclyto domino & Chriftianiffimo rege no- 
ftro & majoribus regni baronibus tradatum 
habuimus diligentem > & ut pollet, fi res exi- 
geret, efficaciter refifti Tartaris, tradavimus 
cum eifdem quod communis colleda fieret , 
ficut commune periculum imminebat, in 
qua conferrent prxlati cum baronibus , mi- 
lites cum principibus, & tam religiofi quam 
laici univerfi. Nec enim foia ecclefia ad tpc 
& tanta onera fupportanda fufficcrct, multis 
aliis negotiis jam attrita. 

III. Verum cum in tanta nobilium mul- 
titudine diverfitarem corporum fequeretur 
diverfiras animorum , & alii circa alias trahe- 
rentur fententias, licet dominus rex Franco- 
rum inftiterit fideliffime , ut omnes uno fpi- 
ritu onus hujufmodi fubiremus , tamen noA 
potuit tam repente inter nos & barones de 

Y 


Digitized by 



i7i CONCILIUM BURDIGALENSE ANNI mcclx. 172 


forma fervanda finaliter convenire. Propter , 
quod domino regi placuit, quod nos&ipfi 
infra quindcnam Pentccoftcs ad ipfius prae- 
Tentiam redeamus, & fperatur quod tunc, 
Domino concedente, tra&atus laudabiliter 
& utiliter inchoatus, laudabilius & utilius 
confummetur. 

* IV. Nos vero interim juxta bcatitudinis 
vcfttae mandatum , communi providentia 
difpofuimus , quod nos populos nobis fub- 
je&os ad reconciliandum fc Deo , Deumque 
libi , per nos exhortabimur diligenter , & fa- 
ciemus per alios exhortari. Proceffioncs pri- 
ma dic Veneris cujuflibet menfis , orationes 
& jejunia , eleemofynas & alia bona in Angu- 
lis provinciis , prout expedire videbitur , in- 
ducturi ; & etiam fpedales colleCtas in miffis 
cum pfalmo : Deus venerunt gentes , pro fla- 
gello Domini removendo. Et nihilominus 
operam dabimus quod inter diffidentes pax 
mutua reformetur. 

V. Item , praecogitavimus , quod fi pericu- 
lum adhuc immineat , quod a multis ceflare 
dicitur, utpote Tartaris tam in tranfmarinis 
quam in cifmarinis partibus pro magna par- 
te, ut afferitur, jam deviChs, de communi 
aflenfu omnium ecclefiafticarum & faecula- 
rium perfonarum commune fiat, ut fupra- 
feriptum eft, fubfidium, cum periculum & < 
negotium fit commune. Sola enim ecclefia 
pluribus hominibus & gravaminibus jam at- 
trita , tantum onus portare jam non poflet 
aliquatenus, noc intendit. Quod fi, urgente ’ 
neceffitate, oportuerit fieri fubfidium, ficut 
communi confenfu levabitur , ita communi 
confenfu,&de domini regis confilio ferve- 
tur , & in illam caufam , non aliam , five in 
illud negotium & non aliud expendatur, 
cum pro certo credamus , quod alias baro- 
nes , milites & alii laici induci non poflent 
ad hujufmodi fubfidium cum ecclefiis fa- 
ciendum. 

VI. Profpeximus etiam , quod omnes 
Chriftiani , cujufcumque conditionis vel di- 
gnitatis txiftant, qui fidem Chriftianam irri- 
tam facientes , confoederari funt vel confoe- 
derabuntur Tartaris antedi&is , poenis illis 
fubdantur in pcrfbnis & rebus ac eorum he- 
redibus , quas jura contra haereticos ftatuc- 
rrnt. 

VII. Item , profpeximus, quod qualibet 
regio vicinior illi regioni five regno fuccur- 
rat, cui majus periculum videbitur imminere. 

VIII. De capitaneis certum dare rcfpon- 
fum non posumos , quia qui principes vel 
magnates funt aflumturi negotium ignora- 
mus > tibi tamen neceffitas id expofeet , con- 
fidimus., ut viri ex fe potentes & ftrenui & 
prudentes in armis , quibus fubefle non dc- 
dignentur diverfarum homines nationum, 
praeficiantur exercitui Chriftiano. 

- I X. Quamvis autem videatur expediens , 
immo potius ncceflarium , faltem quantum 


ad regnum Franciae , quod fuper praemiflis 
ordinatio nulla fiat, donec parlamenti prae- 
dici , quod dominus rex ad quindenam Pen- 
tecoftes propter hoc convocavit, fciatur fina- 
lis eventus. Nos tamen propter bonum obe- 
dientiae , . . . tales nuncios noftros, viros uti-, 
que providos & difcrctos ad veftrae fanCita- 
tis praefentiam deftinamus, dantes eifdem; 
poteftatem faciendi praemifla , prout fuperius. 
funt exprefla, quae faceremus fi praefentes effe* 
mus; nec alia, infpeCis gravaminibus & op- 
preflionibus ecclefiarum noftrarum propter 
ipfarum grave incommodum facere valere- 
mus. 

B X. Ceterum extitit ordinatum de confenfu 
praelatorum, ne torneamenta fiant ufque ad 
duos annos ; nec etiam aliquis praefumat d ex- 
trarium emere ultra fummam centum libra- 
rum Turonenfium , nec palafredum ultra 
fummam xxx. librarum Turon. Quod fi ac- 
ciderit, venditor pretium, & emtor dextra- 
lium amittat, vel etiam palafredum. 

XI. Item, extitit ordinatum, quod omnis 
ludus penitus poflponatur , nifi ludus arcuum 
vel etiam balifiarum. 

XII. Item , quod omnes villae , five caftra, 
vel etiam firmitates , arma habeant & necef- 
faria ad pugnandum. 

XIII. Item, quod flatutum aliis faCum 
de non jurando turpiter membra Dei, melius, 
folito obfervetur. 

XIV. Voluit dominus rex & petiit a prae- 
latis ne figura crucis poneretur in tumulis , 
neque in aliis locis, ubi poflet aliquatenus 
inhonorari vel etiam deturpari. 

XV. Petiit etiam a praelatis , quod in eccle- 
fiis feu locis aliis facerent nuntiari , quod ia 
paflionc Domini , ubi ejufdem tranfitus nun- 
tiatur , prefbytcri , plebes & clerici genua Se- 
dant, ob reverentiam tanti beneficii , nobis 
a Deo collari , & gratiarum multimodas 
aCioncs. (4) 


CONCILIUM TERRACONENSE 
anno mcclxvi. celebratum. 

Ex mf. Colbertino. 

A Nno Domini mcclxvi. xii. calenda» 
Novembris, cum nos Benedictus mife- 
rationc divina Terraconenfis archiepifcopus 
efiemus in civitate Terracona perfonaliter 
condituri, praefentibus Generabilibus fratribus 
A&naldo Caefar-auguftano , Arnaldo Ya- 

(a) De his ita Guillelmus Nangius ia Chronieo : Anm 
Damini mcclx. Daminic a in Pajfiont , congregavit rex Fran- 
eia tudevicus Parifius cancilium epifeaporum & principiem 
regni fui , ea quod dominus papa fcripfiffet ei Tartaros in tranf- 
marinis partitus irrui fe , Saracenas vicijfe , Armeniam , An- 
tiochiam, Tripolim, ©• Damafcum , Alapiam <$> terras alias 
fut'ugajfe, ($> tam Affoni civitati , quam Uti Chriftianitati 
periculum imminere, -unde ordinatum fuit de aratienitus mul- 
tiplicandis, preceffsonitus faciendis, d» tlafphemiis in Deum 
puniendis , peccatis & fuperftuitatibus cibariarum oc veftium 
reprimendis. Inhibita etiam fuerunt ufque ad biennium ter- 
ne amenta , & injunSum efl , quod non luderetur aliis ludis , 
nifi quod homines ft exercerent in artubus & balifiis , 


Digiti - >y t^ooQie 


175 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mcclxvl 174 

lentino , Ar. Barchinonenfi , Petro Gerun- A pientes eofdem pervenerint , ceffcnt penitus 
dcnfi, D. Dertufcnfi , Q. llerdenfi, F. Tira- 
fonenfi, & R. Vicenfi epifeopis , aliorum e. 


dani fuffraganeorum noftrorum & capitulo* 
cum ecclefiarum cathedralium & aliorum 
praelatorum Te rraconenfis provincix procu- 
ratoribus, ac venerabilibus & diferetis viris 
fratre Guidone de Laguespa caftellano Era- 
poftx , & fratre Petro de Qjjeraldo tenente 
locum magiftri domus rnilitixTempli in Ara- 
gonia & Catalonia prxfentibus , ad honorem 
ian&x & individux Trinitatis , Patris , & Filii, 
& Spiritus-fim&i, concilium celebrantes fu- 
per tuitione & confervationc ecclefiafticx 
libertatis , Gc corrigendis clericorum exceffi- 
bus* & moribus in melius reformandis , ac 
fuper falubri& tranquillo datu totius provin- 
cix Terraconenfis, cum prxdidis tradavimus 
diligenter, Sc de aflfenfu prxdidorum , vene- 
rabiles fratres noftros dominos Cxlar-augu- 
ftanum & Vicenfem cpifcopos,& fratrem Pe- 
trum de Quiraido pro t radianda pace inter 
nobiles viros comitem Urgcllenfem & Ri- 
mundum vicecomitem de Cardona & eorum 
valitores, dido pendente concilio, duximus 
deftinandos , qui epifeopi nobis vices fuas 
totaliter commiferunt in his qux agenda & 
tradanda edent in concilio memorato. Attcn- 


a divinis. 

III. Contra invafotes & occifores ckrkorum » 

Item , quia facientes & confcotientes pari 
debent poena damnari , eodem concilio ap- 
probante , receptores eorum qui occidunt & 
mutilant, vel capiunt clericos,vcl perfonas 
ccclefiafticas , excommunicationis fententia 
innodamus. 


B 


EXTRACTIONES DE LIBRO 
quem fecit venerabilis vir & rcligiofus 
frater Humbertus de Romanis, magiftet 
quondam v. ordinis Prxdicatorum , de his 
qux tradanda videbantur in concilio ge- 
nerali Lugduni celebrando fub Gregorio 
papa X. fub anno Domini mcclxxiv. ia 
calendis Maii. 

Ex fchedis Mabillonii. 

P Rima pars agit de negotio ccclcfix con- Anno «in- 
tra Sarracenos , & habet xxvn. capitula. 

CAP. I. £uod ad fummum pontificem per- 
tinet vigilare diligenter fufer f opulum chr f- 
JlUnum. 

Ad omnes fiquidem prxlatos pertinet vi 


dentes igitur quod conftitutiones editx ac £ gilare, fecundum illud Lucx 2 . faftorcs erant 


edendx parum edent , fi non edet eorumdem 
diligens cxecucor , facro approbante conci- 
lio , mandamus firmiter & didride , quod 
conftitutioncsqux per bonx memorix domi- 
num J. Sabinenfem epifeopum olim in Hif- 
panix partibus apoftolicx fedis legatum , & 
prxdecedores nodros , ac nos etiam in con- 
ciliis provincialibus editx funt , ab univerfis 
Sc fingulis noftrx provincix inviolabiliter ob- 
fqrventur , eafdetn conftitutiones ex certa 
(cientia confirmantes. Verum cum in confti- 
tutione bonx memorix domini Petri prx- 
decedoris noftri , qux incipit : Olim cxcom- 


vigilantes dr cuft odientes vigilias notiis fufer 
gregem fuum. Nam latro ex improvifo fupciv 
veniens gregi , transjugulat paftorem quem 
invenit dormientem $ & Dominus dicit Apo- 
cal. 3. Si non vigilaveris , veniam ad ti tam- 
quam fur ; fcd hoc fumme feu maxime per- 
tinet ad fummum paftorem , tum quia habet 
maximum gregem , tum quia grex fuus eft 
omnibus periculis expolitus , tum quia ipfe 
habet maximam mercedem, non folum xtcr- 
nam , fed etiam temporalem , quia Dominus 
univerforum eft. Unde ceteris dormientibus , 
Petrus fpccialiter increpatur Marci xiv. Si- 


municojje , {fr. caveatur quod loca, ad qux D mon dormis , non potuifti uno, hora vigilare 


prxda clericorum, ecclefiarum , vel petfona- 
rum religiofarum , feu hominum eorumdem 
violenter accepta pervenerit, quamdiu ibi 
fuerit, cedent penitus a divinis 5 volentes inva* 
forum & raptorum excogitatis malitiis & ma- 
chinationibus , quantum cum juftitia polle- 
mus , obviare, declaramus Sc conftituimus 
quod loca in quibus hujufmodi prxda ven- 
dita , vel alio modo alienata vel confumta 
fuerit, tamdiu cedent penitus a divinis], quo- 
lifque condigna fatisfadio damna paflisfa&a 
fuerit per eofdem. 

II. Contra capientes clericos. 

Item , cum clerici & perfonx ecclefiafticx 
majori quam res eorumdem deheanc privi- 
legio Sc immunitate live libertate gaudere, 
facro approbante concilio , ftatuimus quod 
loca ad qux occifores & mutilatores clerico- 
rum , Sc perfonarum ecclefiafticarura, ac ca- 


meeum l Maxime ad illum , ait papa Grego- 
rius , hoc eft vigilans quodam prxfagio fu- 
turorum. 

CAP. II. J%nod populus ChriJlUnus fubja? 
tet triplici incommodo ,fuut olim populus ifrae - 
liticus. 

Sicut enim populus Ifraeliticus primo a 
tempore Abrahx ufque ad finem fuit quali 
continue ab infidelibus impugnatus. Secun- 
do fub Roboam & Jeroboam circumbiliter* * Vo* con 
divifus. Tertio , pars illa qux veri Dei cultui ru P w * 
adhxfit, majoribus fcclcribus fe involvit ; fic 
populus Chriftianus femper a foris infide- 
lium perfecutionem habuit Sc habebit. Se- 
cundo, patitur divifionem inter Grxcos Sc 
Latinos, qui in ventre Rebeccx, ccclcfix, 
colliduntur , ex quo regnum ecclefix in fe 
divifum miferabiliter defolabitur. Tertio , ec- 
clefia Latinorum , lalva fide , quoad mores 
pluribus foeditatibus implicatur. 


Digitized by 


Google 


J 


175 EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. 17$ 

CAP. III. guod ad fummum pontificem A Secunda, fub Domitiano, qui imperavit annis 
fer tine t contra proditia, tria remedium adhibere* xv. Sementibus v. Tcttia, fub Trajano, qui 

Sicut enim paftor nititur oves a lupis de* imperavit annis xvm. & mentibus vi. fic di- 
fenderc , difperfas congregare , aegras fanare > midio. Quarta, fub Marco Antonino , qui 
(ic ad fummum paftorcm pertinet contra ho- imperavit annis xvm. & mentibus v. Quinta» 

fies forinfecos ecclefix defenfionis bravium fub Severo, qui imperavit annis xv 1 i. Sexta» 
providere, difperfbs fchifmate reunirc, La- fub Maximo, qui etiam Maximianus impe- 
tinos srgros moribus reformare, implendo ravit annis m. Septima, fub Decio , qui im- 
illud 'Ezechielis , J Quod pingue & forte cufio- peravit annis v i . Odava , fub Valeriano , qui 
diam , drc. imperavit annis xv. Nona , fub Aureliano , 

CAPUT IV. £uod Chrifiianitas impu- qui imperavit annis v. fic mentibus vi. Deci- 

gnata fuit a fui initio ttjque-mnc * v a. gener i- ma , fub Diocletiano , qui imperavit annis xx. 

ims hominum. > Perfecutioncs autem Vandalorum , Gotho- 

•Primi impugnatores fuerunt Judaei a Ste- rum&Hunorum, licet fuerint valde graves, 

phano inchoantes. Secundi fuerunt idolola- ® tranfierunt tamen valde velociter ut tem- 
trx perfequentes apoftolos fic martyres. Ter- peftas. Perfecutio vero Saracenica, qux. in- 

tii fuerunt phiiofophi gentiles , de quibus coepit a tempore Eraclii , jam duravit plus 

Ad. xvu. Differebant eum Paulo ; alii dicebant : quam annos dclx. & fic plus quam alis timui 

Novorum damoniorum videtur annuntiator . jundx. Secunda circumflantia pertinet ad 

Quarti funt haeretici diverfarum feclarum, continuitatem perfecutionis. Nam imperato- * 

Quinti fuerunt imperatores ante Conflanti* rum non fuerunt continuat , fed fiebat filem 

num magnum , qui moverunt decem gene* tium in coelo, fuccedente tyranno perfecutorl 

rales perfecutioncs tignificatas per decem aliquo principe catholico Chriftiano. Simili- 

cornua beftix monftruofx , de qua habetur ter nec perfecutio barbarorum fuit continua- 

Apocalypfi xvr . Septimi fuerunt barbari , vi* ta , fed interpolata > perfecutio vero Sarace- 

delicet Wandali , Gothi, fic Huni , qui fic Hun- nica, ex quo coepit , numquam fuit niti paucis 

gari dicuntur, & Tartari. Septimi fuerunt & & male fervatis treugis interrupta. Tertia 

funt Saraceni, quorum fedudor Mahometus q circumftantia pertinet ad loca, primo quia 
finxitfccffc prophetam a Deo miflum ad ex- fete ubique terrarum invaluit, nam de tota 

ponendum fit corrigendum legemjudxorum fere Atia funt expuifi Chriftiani. Totam etiam 

fic Chriftianorum. Ifti feptem funt fcptem Africam tenent Saraceni , in qua aliquando 

gentes Ifrael impugnantes , de quibus habe- fuerunt ccccxli v. epifeopi , nunc vero unus 

turDeutcnvi i. fic feptem capita beftix , dc folus apud Marrochiam fuper Chriftianos 

quo habetur Apocalypf. xvi. tibi fubjcdos. Europa: vero multas partes oc- 

C A P U T V. guod ifia fepfem genera per* cupavcrunt , Hifpaniam , Siciliam , Italiam * 

fecutorum jam pene enervatu funt pr ater Sara- fic licet per Johannem Tufculanum princi- 

tenos. pem depulti funt ab Italia , & per Carolum ab 

Primum quidem Judaei fcientia convidi , Hifpania, adhuc obtinent magnam partem, 

potentia fubadi , nihil ultra fciunt aut pof» Item , perfecutio eorum ferventior exarfic 

funt contra populum Chriflianum. Secundo circa loca facratiffima qux profanant. Quarta 

idololatria cum crucis vexillo exfuftiata, tan* circumflantia pertinet ad generalitatem per- 

tum in partibus Aquilonis apud Prucinos & D fecutionis 5 ceteri enim divifim aut animas 
quofdam alios paucos exfultat. Tertio , phi- tantum ticut hxretici, aut corpora tantum 

lofophia per veram fapientiant deftruda eft > ticut Barbari , aut terras tantum ticut Tartari : 

immo in obfequium fidei per viros excellentis Saraceni vero hxc tria intimul perfequuntur. 

ingenii explanata. Quarto hxretici olim con- Quinta circumflantia eft quantum ad animo* 

tra ccclefiam palam latrantes fua latibula fitatem obftinationis ipforum $ quia multi Ju- 

funt ingredi. Quinto , imperatores ecclefiata dxi fic hxretici fic philofophi fic imperatores , 

quam olim conculcabant , a multo tempore fic plures idololatrx converti funt fic bapti- 

jam exaltant. Sexto , barbari non comparent zati. Nam V andali , qui fic Poloni 5 fic Huni , 

jprxter Tartaros , qui etti folos Hungaros per- qui fic Hungari ? Gothi, qui fic Daci, funt effedi 

fequantur, contra tamen Saracenos prxbent catholici: Saraceni vero nulli vel pauciflimi 

auxilium Ghriftianis. Septimo autem , Sara- funt converti. Sexta circumftantia eft quan- 

ceni femper in malitia perfeverant. tum ad calliditatem. Sicut enim lex illorum 

CAPUT VI. J %uam gravis fit perfecutio callide eft confida, quod contra difficulta- 

Sarracenorum f E tem in credendis, aufleritatem in prxeeptis 

Septem funt circumftantix qux aggravant fic poenis divinis , carnalia permittit , volup- 

Iftam perfecutionem. Prima pertinet ad diu- tuofa, fenfibilia , ad preces Mahometi omnes 
tumitatem temporis quo duravit. Decem falvandos fore finaliter dogmatizat. Septima 
enim perfecutioncs duraverunt circiter an- circumftantia eft quantum ad multitudinem 
nos cxxxv. Nam ticut habetur in libro qui perfecutorum , multiplicati funt enim fuper 
dicitur Imago mundi , prima fuit fub Nerone numerum , propter multitudinem uxorum fic 

qui imperavit annis 1111. fic mentibus viii, ancillarum. 

CAPUT 


Digitized by. Google 


177 DE TRACTANDIS IN CONCILIO LUGDUN. 178 

CAPUT VII. Quam fit dolendum fuper A racenos, titulo xi. & fex fequcntibus. Sunt 
dejectione chnftianitatis fatta a Saracenis. autem odo retradiva Chriftianorum a bello 

Poffumus enim lamentari dicendo Thren. Saracenorum, i . Eft illaqueatio peccati. 2. Eft 

1. Quomodo fedet fola civitas plena populo ? nimius timor poena: corporalis. 3. Nimius 

de Jerufalem fentiendo; & iftud Thren. ul- amor propriae patriae. 4-. Mala hominum ver- 

timo, Hereditas noflra verfa eft ad alienos , ba. 5. Aliorum prava exempla. 6. Nimia af- 

domus noflra ad extraneos , inteliigendo de fedio erga fuos. 7. Fida impotentia. 8. Mi* 

terra promilfionis, quae debetur veris Abrahae nor fides. Tertio notandum eft , quod con- 

filiis Ghriftianis. Sequitur ibidem , Servi do- tra haec omnia ponuntur remedia in opuf- 

minati funt noftri , videlicet Saraceni , non de culo fupradido , titulo xvr 1 1 . & feptem fe* 

Sara libera , fed de Agar ancilla progeniti-. quentibus. 

Impletum eft illud pfalmi , Deus venerunt CAPUT X. Quod feptem funt genera 
gentes in hereditatem tuam , polluerunt tem - hominum obloquentium contra negotium quod, 

pium fanttum tuum , quia fepulcrum , & om- 0 exercet ecclefta contra Saracenos. 
nia loca fanda in regione illa vidi ego oculis Notandum quod obloquentes paftagio ter* 

propriis , qui tradatum ipfum confcripfi , ca- rae fandae fimiles funt exploratoribus , qui de- 
pellam in qua fe receperant Saraceni , qui traxerunt terrae promiffionis, deterrentes po- 

ibant cum Frederico imperatore , & diceba- pulum , & ideo cum fibi acquiefccntibus pe- 

tur pro certo , quod ibi nodu dormiebant rierunt, ficu t habetur numero xiv. Sunt etiam 

cum mulieribus ante faciem Crucifixi. Sequi- fimiles illis quibus Deus dicit: Clauditis re- 

tur >, Effuderunt fanguinem fandiorum tuorum gnum coelorum ante homines ; vos enim non 

tamquam aquam , quia ficut non poflunt na-* intratis , nec intrantes finitis introire. Hi etiam 

merari gutts aquae, fic non poflunt nume- funt per quos via veritatis blafphematur , 2. 

rari clerici, religiofi , nobiles , & alii , quorum Petri Bene enim hujus via peregrinationis 

fonguis eft effufus a Saracenis a tempore Ma- ^ multos ad coelum duxit , & ab inferno redu- 
hometi, qui legem fuam per gladium docuit ^ xit. Horum autem obloquendum feptem 
promovendam. funt genera, quorum per feptem capitula 

CAPUTVIII. Quantum fpecialiter hic fequentia obftrudum eft loquendum iniqua. 

dolor tangit clerum , & fpecialiffime fummum CAPUT XI. Refponfio contra primum 

pontificem. genus obloquentium. 

Clerici enim & facerdotes, ficut quorum Dicunt igitur primi quod non licet Chri- 
eft dolere pro malo totius corporis > unde Je- ftiano fundere fanguinem Saracenorum» — 

remias , qui fuit de facerdotibus , civitate de- exemplo Chrifti , qui cum pateretur , non com* 

ftruda , maxime eam flevit. Heli facerdos minabatur, i.Pct. 2. & dixit Petro : Mitte gla- 

ufque ad mortem doluit archam Dei cap- dium in vaginam. Apoftoli etiam pro nomine 

tam, quae fignificavit fepulcrum fandum Jesu non pugnabant, dicentes: Non vosde- 

Chrifti. Mathathias cum filiis fleverunt fanda fendentes , carifjimi > non reddentes malum prd 
in manu extraneorum data. Ergo plorabunt p malo , & multa hujufmodi. Mauridus & focii 
facerdotes , miniftri Domini , & dicent : Parce , arma & gladios projecerunt, aeftimati funt 

Domine , parce populo tuo , & ne des heredita- ficut oves occifionis. Refpondco tripliciter» 

tem tuam in opprobrium, ut dominentur eis r. Quod vinea ccclefiae aliter producitur in 

nationes. Sed fummus pontifex fuper alios lu- efle , fcilicet plantando & rigando , aliter con- < 

gere debet , quia violatur Chriftianitas cum fervatur , gladio putando, & contra volenlel 

periculo depofiti animarum. Nam propter extirpare gladio defendendo. 2. Quod alitet 

timorem violationis templi & ablationis de- procellit impotens populus Chriftianus, quia 

pofiti dicitur 2. Machab. 3 . Jam vero qui vi- per humilitatem* aliter nunc potens, quia per 

debat fummi f acer dotis vultum, mente vulne- gladii poteftatem. Non enim fine caufa gla- 

rabatur. dium portat. 3 • Quod ficut artifex amiffo uno 

CAPUT IX. Quot funt rationes qua inftrumento, utitur alio fibi relido, fic non 

movere debent cor Chriftianum ad impugnan- habens nunc miracula, & habens arma , de* 

dum Saracenos , & qua funt rctraffiva qua ^ fendit fe per ea. Ifti autem obloquentes no- 
funt remedia contra ilia. c lunt efle pauperes , humiles , & afflidi modo » 

Sciendum igitur quod multi dolent fuper ficut fuit ecdefia tempore primitiar. Sicut 

his malis nihil auxilii deferentes i fimiles mu- ergo mutant ifti ecclefiae flatum pro fuis vo- 

lieribus , obfefla civitate , plorant in domi- luptatibus , fic permittunt ecclefiam vanari 

bus , nec egrediuntur ad praeliandum , nec in fuis diflentionibus. Quis enim diceret non 

infultui rcfiftunt. Sunt autem quae ad hoc mo- refiftendum Saracenis, fi parati eflent omnes 

vere debent , 1 . Zelus divini honoris. 2. Zelus Chriftianos perimere, & totum cultum Chrifti 

Chriftianae legis. 3. Caritas fraterna. 4. De- delere J Propter hoc enim Machabaei fabbatis 

votio ad terram fandam. 5. Conditio belli. pugnaverunt ; nec Chriftus dixiflet , vendere 

t 5 . Exempla praecedentium patrum. 7. Gratia tunicam & emere gladium, nifi utendum eflet 

ecclefiae. De quibus omnibus plenius habetur aliquando gladio Chriftianis. Cetera vero 

in opufculo de cruce praedicanda contra Sa- quae arguuntur in contrarium , ad praepara- 
re/. Script. ir Mon. ampl. Collect.Tom, yiL Z 


Digitized by LjOOQIC 


«79 EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. 180 

<cionem animi , non ad exccutionem gladii A funt, non fuit numerus certus. Noftri etenim 
referuntur, vel quia eft tempus evaginandi ut communiter in bello funt fortiores , pro- 
gladium ut nunc, & eft tempus recludendi biores, & melius armati , non folum corpo- 

'gladium , vel quia non ad quodlibet mem- raliter, fcd magis fpiritualiter , propter fpem 

brum Corporis Chrifti , quod eft ecclefia, per- certam mox gloriam confequendi» quia mors 

tinet hoc gladio uti , fed tantum ad brachium non fugitur , fed optatur, 
laicaie. CAPUTXIV. Refponfum centra, quar - 

CAPUT XII. Befponfio centra fecundam. tum. 

Secundi obloquentes dicunt ab ifta pugna Quarti obloquentes dicunt, quod etli li- 
«eflandum» propter multum fanguinem in ea ceat Chriftianis fe defendere , non tamen 
effufum vel etiam effundendum , ne dens fa- contra Saracenos , vel terras eorum invadere* 

nus propter putridum extrahatur , & fanguis Quibus refpondendum eft > quod immo 5 

innoxius propter noxium & amplior quam primo quia aliter ipfi invaderent nos quie- 

noxius effundatur. Sed ift i debent recolere 3 tos. Secundo > quia fi extirpantur fpinae de ter- 

hiftorias & res geftas antiquorum. Nam Ca- ris fterilibus, ut fiant novalia; multo magis 

rolus Martellus occidit de Saracenis, qui ve- fuperftitiofa gens expelli debet , ut introdu- 

nerunt contra eum in auxilium ducis Aqui- catur cultus Dei. Tertio, quod ipfi habent 

tanias, ccctxx. millia , cum parvo detrimento legem ne umquam audiant loqui de Chrifto» 

fuorum. Item, < 3 odefridus de Bullon , capta ut convertantur ad ipfum. Chriftus autem 

Jerufalem cum fuis Chriftianis , tot de Sara- dicit Luc. 19. Inimicos meos i/los qui noluerunt 

cenis occidit, quod in porticu Salomonis fan- me regnare fuper fe , adducite huc , & interfi- 

guis occiforum afeendebat ulque ad genua cite ante me. Quarto, quia ficut zizania intro, 

equorum. Carolus etiam Magnus in Hilpania non permixtum. Quinto , quia ficut ficulnea 

bis de Saracenis innumeras ftrages fecit* Plu- fine fru&u habito & fperato. Sexto , quia 

res ergo Saraceni occifi funt a noftris , quam ficut Sodomitar concedentes uxoribus abuti 

c converfo. Quod fi multi de noftris occifi ut placet, & alias nefandas turpitudines, di- 

funt pugnando , plures occifi fuilfent , nili centes fufficere fibi quod in mane aqua fe 

viriliter reftitiflent. Sicut enim veqicntes cum C abluant. Septimo, quod irritam quis faciens 

claflibus de Africa Januam depopulantes, legem Moifi , fine ulla miferatione moritur* 

quafi omnes trucidaverunt ; fi illis permitte- & multo magis illi > qui Filium Dei concul- 

retur, vellent Chtiftianorum genus totaliter eant. De terris autem ipforum dicendum 

oxtirpare. Nec eft etiam fatuum pro falute eft, quod ante Mahometem fuerunt Chriftia- 

morti fe exponere ; unde martyres fe morti- norum > fed ipfe cum fuis pofteris vi abftulit 

bus obtulerunt , quamvis ex hoc minui vide- & injufte. z. Quod tempore Godefridi de 

rctur populus Chriftianus , ficut per hoc quod Bullon Chriftiani jufto bello recuperaverunt 

a multis virginitas obfervatur, quia ecclefia terram promifllonis.^ 3. Quod ex dono Dei 

magis intendit replere coelum quam mun- ipfa eft filiorum Abraha:, qui fecundum fpi- 

dum* Qui autem in hoc bello moriuntur, ritum hujufmodi ante funt Chriftiani. Sala- 

licec vacuent mundum , tamen replent coe- dinus autem & alii Saraceni injufte iterum 

kim , forte aliter non lalvandi , & per pauco- abftulerunt. 4. Quia feriptum eft Matthaei r 

rum mortes pluribus falus & incolumitas pro- ^ Auferetur a vobis regnum Dei , & dabitur genti 

«uratur. facienti fru£lum ejus. 

'■ CAPUT XIII. Befponfio contra tertium. CAPUT XV. Refponfio contra quintum. 

Tertii a paffagio retrahentes dicunt , pu- Quinti oblocutores dicunt , quod non de- 
gnam iftam eflfe indiferetam & Dei tentati- bemus Saracenos profequi, ficut nec perfe- 
vam , quia illi multi in terra fua aere confue- quimur Judaeos , nec Saracenos nobis fubdi- 
to , cibis abundant , paffus norunt ; nos om- tos , nec idololatras , nec Tartaros , nec Bar- 
nia habentes contraria , fine diferetione imus baros. Quibus refpondendum eft , primo de 
ad bellum. Sed dicendum eft ad iftos : Si Deus Judaeis qui tolerantur, quia reliquia ifracl 

pro nobis , quis contra nos ? Sunt enim angeli Jfalva fient. Item , quia crudele clfet madare 
in adjutorium Elizei. Ofias , Jeremias , & ce- fubje&os. Item , propter prohibitionem pro- 
teri fan&i orant pro populo Dei. Oratio enim phetae dicentis : Ne occidas eos , ne quando obli- 
te in tota ecclefia ad Deum pro populo , vifcantur populi mei. Saraceni autem nobis 
ficut olim pro S. Petro, & ficut angelus Do- E fubditi tolerantur , quia nocere nonpoffunt. 
mini proftravit multa millia Sennacherib. Item, quia in muitis fervidis utiles funt, St 

Undt cum poft captam Jerufalem Saraceni , facilius converti polfunt. De idololatris au- 

refumtis viribus, multitudine innumerabili tem qui funt in partibus Aquilonaribus , ficut 
invaderent Chriftianos, Chriftiani non plures funt Phiteni , fperatur eorum converfio , quia 

quam quinque millia equitum , & xii. millia omnis lingua ferviet ei , nec ipfi nos infeftant, 

peditum , occiderunt centum millia Saracc- quare dimittuntur. Tartaros autem nec fic 

norum , & in porta Afcaloois qua fugiebant , leviter invadimus , quia inter nos & eos me- 

cfao millia fiiffocantur. De his autem qui dii funt Saraceni , & ideo primitus expu- 
pertemnt in mari, & inter fruteta confumti, gnandi. Item , certas manfiones non habent* 


Digitized by 


Google 



isi DE TRACTANDIS IN 

in quibus poflunt fetnper inveniri , ficut nec 
Cumani. 

CAPUT XVI. Refponfto contra fex tum. 

Sexti dicunt , quod ex ifta pugna non fe- 
quitur fru&us fpiritalis, quia Saraceni magis 
convertuntur ad blafphemiam , quam ad fi- 
dem : occifi autem ad infernum mittuntur; 
nec etiam fru&us temporalis , quia terras ac- 
quifitas non poffumus retinere. Quibus re- 
fpondendum eft : in hoc eft fru&us triplex. 
Primus fpiritualis , quia prOpter indulgentias 
& alia bona annexa plures Chriftiani citius 
falvantur. Secundus corporalis , quia per hoc 
a Saracenorum invafione Chriftiani corpora- 
liter defenduntur. Tertius temporalis, quia 
fpolia adquiruntur, & ipfi tributis fubdun* 
tur , & licet temporaliter ad Dei cultum re- 
ducuntur. 

CAPUT XVII. Refporfio contra feptimum. 

Septimi oblocutores dicunt, quia non vi- 
detur effe de voluntate Domini hoc bellum, 
propter infortunia qux permittit , ficut quod 
Saladinus quafi fubito recuperaverit totam 
terram promiflionis, tanto fudore ac labore 
Chriftianorum vix obtentam. Item, quod 
Frederjcus imperator vadens illuc ad fuc- 
currendum , perierit in parva aqua. Item , 
quod pius rex Francix Ludovicus cum fra- 
tribus fuis & tot nobilibus captus fuit in 
yEgypto , & negotio infe&o mortuus eft cum 
filio apud Tunicium , & in fpiritu vehementi 
contufx fiint naves ejus. Quibus refponden- 
dum eft primo, quia funt jufti > quibus mala 
proveniunt quafi mala egerint impiorum» 
Secundo , quia fi diabolus triumphavit de 
multis & multotiens , propter hoc non de- 
fiftendum eft a pugna contra ipfum , nec fi- 
militcr contra ejus membra. Tertio, quia 
filii Ifrael , licet de confilio Domini in ul- 
tionem leviter pugnarent, & in bello devidli 
funt , fed finali bello vi&oriam funt adepti. 
Quarto, quamvis vellet Dominus quod pu- 
gnaretur contra Philiftxos , fui foederis tamen 
iiiftinuit arcam capi , Saiil regem cum filiis 
fuis occidi, & populos fugari. Igitur ifta eve- 
nerunt, non quia Deo non placeat bellum, 
at propter peccata pugnantium , vel propter 
merita adaugenda : unde pius rex Francix 
Nota. Ludovicus gloriabatur dicens, quod Do- 
mino in dic judicii di&uro > quia pro nobis 
male traftatus fuiflfet, refponderct quod ipfe 
captus fuiffet pro ipfo , & fimiliter male tra- 
ftatus. Aliquando autem hoc accidit prop- 
ter indiferetam audaciam noftrorum , ficut 
accidit JudxMachabxo, qui nolens ponere 
maculam in gloria fua, cum o&ingentis 
militibus prxfumfit aggredi viginti millia pe- 
ditum & duo millia equitum contra confi- 
lium fociorum, debemufque non propter 
fioc a pugna defiftere , fed nos ipfos humi- 
liare, & ad Deum clamare, quia malleis ad- 
verfitatis bonos confolidat , non enervat. 

CAPUT XVIII. J%upd feptem funt cau~ 


CONCILIO LUCDUN. m 

A ft > quare quidam funt tepidi in negotio contrX 
Saracenos. 

Prima caufa eft avaritia clericorum , qui 
de fudore & labore pauperum decimas extor- 
quentes , nolunt illas decimari pro recupe- 
randa terra fanda rorata fudore fanguinis 
Jesu- Christi, opulenti , delibuti , nihil com- 
patientes fuper contritione veri Jofeph. Se- 
cunda caufa eft mors fuorum ; qui magis de 1 - 
berent recordari , quod fanguinem fuorunx 
a Chriftianis fufum nolunt remittere , donec 
vindicaverint juxta votum, & propter hoc 
perpetuo arma ferunt. Tertia caufa eft malus 
_ eventus noftrorum, dontra quod dicit David» 
Non refrangat ifta res. Quarta caufa eft ex 
multitudine hoftium effrenata dcfperatio» v 
contra quod dicit Judas : Non in multitudini 
exercitus vitiaria beUi eft. Item , Deuterono- 
mii 20. Si videris multitudinem , non timebis. 
Quinta caufa eft tepor fidei , contra quod 
feribitur 2. Machabxorum , Maxima autem 
follicitudo erat pro templo. Sexta caufa , fapien- 
tia mundi , fecundum quam videtur non 
poffe negotium profperari. Sed virga Moyii 
devorat virgas magorum , .quia fapientia Dei 
vincit malitiam hujus mundi , & Magi ab 
Oriente venerunt ad Jesum , fequentes ftel- 
^ lam. Sic reli&a mundi ftultitia , in fide St 
fpe Chrifti peregrinandum eft ad ejus fepul- 
crum & tumulum. Septima caufa eft, oblo- 
cutiones prxdi&x. Sed qui terrx promiflionis 
detraxerunt , & qui detradoribus confenfe- 
runt in deferto perierunt, & non viderunt 
Dominum Deum in terra viventium. 

C A P U T X I X. £>uod ex hujufmodi te- * 
piditate venerunt feptem mala in Chriftiani * 
tat e. 

Primum malum , quod tepidi in hoc nego- 
tio non dant confilium virile , quia funt pueri 
& effeminati. Secundum malum eft, quod 
non juvant nifi inviti & cum murmure , ficut 
malus fervus fequitur cum murmure domi- 
num prxliantem , contra quod i.Machab. 

Pr aliabantur pralia Ifrael cum Ut it ia. Tertium 
malum eft , quia numquam excitant alios ad 
hoc ipfum , contra quod dicit Thomas, Joh» 

1 1 . Eamus & nos , & moriamur cum illo. Quar- 
tum malum eft , quia faciunt alios tepefeere. 
Quintum malum, quod exponunt Chriftia- 
nitatem dcftruttioni, ficut tepide agentes in 
caftro obfeffo exponunt captioni ipfum ca- 
ftrum. Sextum malum eft, quia tepiditas eo- 
rum tepefeere facit audaciam adverfariorum» 
contra quos dicitur Apocalypfis 3 . Jguia te* 
fidus es , incipiam te avomere de ore meo. 

CAPUT XX.. J$uod expediat ejfe in ile* 
tlefia aliquos , qui circa hoc negotium fint fer* 
ventes. 

Fervor ifte accenditur primo per illud t 
$ui gladium accipit , gladio peribit. Sicut ergo 
Mahometus legem fuam per gladium mul- 
tiplica vit;fic lex fua per gladium peribit. Sid 
in Ser . » . » fere omnia regna per gladium ac* 


Digitized by LjOOQie 


T- 


m EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. 184 

quifita finaliter per gladium funt amifla. Se- A Saladino, miflx funt a Gregorio papa V 1 1 1 . 
eundo , accenditur ifte fervor , ex eo quod cum promiffione de relaxatione peccato- 

rtiagifter Jacobus in Hiftoria tranfmarina re- rum j fed ipfe poft menfem unum & dies 27. 

fert , Dominum appartfiflfe in fomnis Petro fux creationis obiit ; cui fuccefGt Clemens 

Heremitx, cum pernotaret in ccclefia no- papa III. & in diebus ejus rex Francix Phi*> 

de Dominic* Refurredionis , injungens ei lippus & rex Anglix RicharJjus recuperave- 

legationem ad Urbanum papam & princi- runtAccon. Sexto > in concilio Lateranenfi 

pes Occidentis, ut fuccurrerent Chriftianis Innocentius papa III. plenitudinem indul- 

m terra 'fanda Conculcatis 5 quod & fecit , & gentix inchoavit, & libertates multas con- 

eommovit fere totam Europam , & recu- ceflit , qux hodie dantur cruce-fignatis , & 

perata eft terra fanda. Tertio fervor poteft de proprio thefanro triginta millia marcha* 

accendi ex eo quod Turpinus in epiftola de rum dedit > & duo millia marcharum de qui* 

adis fcu gcftis Caroli refert, quod B. Jaco- bufdam eleemofynis pro transfretatione pau- 

bus apparuit in fomnis eidem Carolo, ter perum dedicavit. Septimo , per diverfas pro* 

invitans eum, quod fieut alias terras multas ° vincias datx funt nunc dccimx , nunc vige- 


fobjugaverar, ita iret in Hifpaniam , & locum 
fauia liberaret a Saracenis , ut effet via fide- 
libus ad ipfum perpetuo vifitandum. 

C A P U T XXI. Quod hujufmodi fervor 
magis pertinet ad pr dat os > quam ad alias per- 
fonas. 

Prxlati debent fervere pro recuperatione 
terrx Chrifti , & defenfione , tum quia funt 
ejus bailtivi , tum quia ejus vaflalli , tum quia 
ejus ftipendiarii , a quo habent quidquid ha- 
benr. Unde Mathatias & fui filii facerdotes 
pro lege & pro templo civitate & populo 
Dei , fc & fua totaliter dedicavit. 

CAPUT XXII. Quodifle fervor funtme 
pertinet ad papam. 

Quamvis hoc negotium quod omnes tan- 
git, ab omnibus debeat approbari, fpeciali- 
tcr tamen hoc pertinet ad fummum ponti- 
ficem. Primo , quia majora negotia fibi re* 
fervata funt} hoc autem eft de maximis, 
quod fidem tangit. Secundo, quod folus papa 
poteft ad hoc negotium pro auxilio cogere 
totum clerum ad id quod rteceffarium ad 
hoc ipfum. Tertio , quia ipfe folus poteft dare 
plenam indulgentiam, qux eft maximum pro- 
motivum. Quarto, quod fi ipfe qui eft caput 
tepeat vel tremifeat , omnia membra tre- 
mifcent. Quinto , quia feriptum eft Deutero- 
nom. 20 . ' Appropinquante bello, flabit facerdos 
«nte aciem. 

, CAPUT XXIII. Quod per fummos pon- 
tifices fuper hoc negotium bellum efl promotum. 

Primum hoc bellum habet audorem a fe- 
de Romana , 23 . quxft. 7. omnibus Hifpanix 
epifeopis feribit , quod in Saracenos jufte pu- 
gnatur. Secundo , ab eadem fede habuit 
exemplum ; unde 23. quxft. 8. dicit Leo papa 
nuntia quxdamfn Romanum pontificem (*) 
Saracenos clam furtiveque venturos effe di- 
cebant, pro quo noftrum congregari popu- 
lum maritimumque ad littus defeendere de- 
crevimus 5 & egreffi fumus. Tertio , datx funt 
cruces & invenrxab Urbano II. in concilio 
Claromontenfi , & recuperata eft tunc terra. 
Quarto, diverfx religiones armorum per 
diverfas provincias funt ad hoc inftitutx. 
Quinto , amifla Jerufalcm civitate , & tradita 

•{■*) Apud Gratianum, non fantifictm , Cedfonttm legitur. 


fimx , & hujufmodi , ufque ad hxc tempora* 

CAPUT XXIV. Quod etft hoc nego- 
tium non Jit per quemcumque adjutorem termi- 
natum , non efl defiflendum > & maxime a fummb 
pontifice , quod adhuc nova adjutoria inflau- 
rentur. 

Non eft ab hoc negotio defiftcndum prop- 
ter infortunia tribus de caufis. Primo , prop- 
ter falutem Chriftianorum , quorum multi 
per hoc falvantur , qui alias damnarentur. 
Secundo , propter repreflionem Saraceno- 
rum , qui , ut fupradidum eft , aliter nos in* 
vaderent quietos. Tertio, propter fpem de 
finaliter triumphando^ Nam antiquus ille po- 
pulus fxpedidus ad Deum revertens , finali- 
rer femper vincebat; Hiftoria Caroli-Magni * 
Antiochena & tranfmarina , oftendit Chri- 
ftianos femper in fine vidores. Recuperatas 
etiam cernimus multas terras ab eis primitus 
occupatas, Siliciam feu Siciliam , Sardiniam > 
Januam , Cataloniam , Infulas , Hifpaniam * 
excepto uno angulo , nec eft abbreviata ma- 
nus Domini , qux interfecit clxxxv. millia d& 
Affyriis una node. 

CAPUT XXV. Qualiter procedendum efl 
de novo ad adjutoria. 

Notandum quod pro ifto negotio necefi 
faria funt tria cum fuis annexis. Primo ora- 
tiones , fecundo cogitationes , tertio conful- 
tationes. Orationes autem faciendx funt in 
publico & in privato , procefliones , letanix, 
jejunia , eleemofynx , & hujufmodi injun- 
genda , confeffiones etiam & corrediones de 
peccatis faciendx funt , fine quibus oratio- 
nes parum valent. Cogitationes autem de- 
bent effe diutinx, non fubitx, cum multa 
collatione cum viris idoneis , infpiciendo hi- 
ftorias cum iis , qux de talibus fcriptl repe* 
riuntur. Confilia vero de talibus habenda 
funt, non cum inexpertis, nec cum invo- 
luntariis , nec fpccialiter cum malis, qui non 
habent fpiritum Dei 5 fed expertis, volunta- 
riis, & fandis & juftis viris, qui habent fpi- 
ritum confilii fanioris. 

CAPUT XXVI. Quid de hoc fentiat corm 
munis opinio. 

Communis opinio fentit, quod oporteret 
illuc continue tenere tot pugnatores , quot 

probabiliter 


Digitized by 


Google 


18$ DE TRACTANDIS IN 

probabiliter crederentur femper pofle refi- 
ftcre Saracenis , ad quod eligerentur non 
mercenarii homines , habentes Colum ocu- 
lum ad ftipendia, fed habentes zelum fidei i 
nec homicida:, aut peffimi ficut ha&enus fa- 
dum eft , fed homines a peccatis abftinen- 
tes ; quia nefeit juftitia Dei patrocinari cri- 
minofis , & illis morientibus, aut redeunti- 
bus , aut cje&is propter malam vitam , mox 
alii fubftituerentur. Suftentatio autem eo* 
rum faciliter pofiet haberi przter adjutorium 
laicale ; primo, fi de fuperfiuo thefauro ec- 
clefiarum in lapidibus , vafis , Sc vcftimentis 
& hujufmodi emerentur redditus perpetui. 
Secundo , ii de collegiis fingulis una vel plu- 
tes przbendz illi ufui aptaretur & deputa* 
retur. Tertio , fi prioratus , in quibus pauci 
aliquando cum fcandalo morantur, illic ap- 
plicarentur. Quarto, fi abbatiae deftru&z, 
quarum reformatio defperatur, illic fimili- 
ter applicarentur. Quinto, de beneficiis va- 
cantibus fru&us unius vel plurium annorum 
ad hoc fervarentur , & multa alia hujufmodi. 

CAPUT XXVII. De his qua pro toto nego- 
tio ante concilium funt Agenda, 

Primo igitur laicis & clericis habentibus 
cordi negotium diligenti confilio tra&andum 
eft , Sc conferendum de omnibus adjutoriis 
Sc fubfidiis a quibufeumque petendis. De- 
bent etiam magnates ad hoc induci , primo , 
quia funt vafalli Dei , a quo tenent poten- 
tiam , ne permittant ei aufferri terram fuam. 
Secundo, exemplo regum Sc principum If- 
rael, qui femper pugnabant contra Philif- 
tzos ; prophetz autem & facerdotes exhor- 
tabantur , Sc pro pugnantibus orabant Sc fa- 
crificia offerebant. Tertio, exemplo nobilium 
chriffianorum. Carolus enim magnus contra 
Saracenos ufque ad mortem pugnavit, Sc 
multas libertates Francis dedit, ut eos para- 
tiores haberet ad hanc pugnam, propter quod 
non funt digni nomine Francorum , qui non 
gerunt bellum Saracenorum , multi etiam 
reges nobiles, qui mori citra mare inertiam 
reputabant. Quarto, quia cum aliis poeni- 
tentias facere nolunt aut non poffunt , no- 
bilius quam in armis fatisfacere nequeunt. 

EXPLICIX PRIMA PARS. 


SEQ.UITUR DE SECUNDA, 
in qua agitur de fchifmate Grzcorum. 

I N fecunda parte agitur de fchifmate Grz- 
corum, Sc habet xrx. capitula. 

I. CAPUT. Quod una Jit ecclefia. 

Quod una fit ccclefia probatur per au&o- 
ritates. In Canticis : Vna eft columba me a. Item 
in Evangelio dicit Dominus in fingulari: 
Super hanc petram adificabo ecclefiam meam. Et 
Apoftolus : Defpondi vos uni viro virginem 
caftam exhibere Chrifto. Et multa hujufmodi 
leguntur. Item in fymbolo fidei : Vnamfian- 
Vet.ficript. & mon, ampl. CoUe£l . Tom. VU. 


CONCILIO LUGDUN. 1 85 

A ttam ecclefiam catholicam. Secundo probatut 
per rationem , quia Chriftus (ponfus eccle- 
fiz non effet monogamus , cum tamen mi- 
nimus epifeopus prohibeatur efle bigamus. 
Tertio , fciendum eft quia eft una , unitate 
Domini , fidei , baptifmi & animi , juxta il- 
lud : Unus Dominus , una fides , unum b apti fi- 
ma. Et iterum in Adtibus apoftoiorum : Mul- 
titudinis credentium erat cor unum & anima 
una. Item unitate finis. 

II. CAPUT. Objectiones in contrarium. 
Contra hanc unitatem eft illud Apoca- 

lypfis : Septem etclefiis , qua fiunt in Afia. Item 
dicitur ccclefia Gallicana & ecclefia Angli- 
cana. Item alia militans, alia triumphans. 
Item alia primitiva, alia moderna. Item in 
typo Chrifti patriarchz plures habuerunt u- 
xores. Sed major eft gloria regis habere fub 
fe plura regna , quam unum tantum. Et in 
Canticis : Sexaginta fiunt regina , octoginta con- 
cubina ; adolefcentularum vero non eft numerus. 
Item malignantium ecclefia eft una. Cum 
autem unum uni opponitur & non plura , 
item plures homines non funt unus homo. 

III. CAPUT. Refponfiones Ad praditta. 
Primo, fciendum quia ecclefia univerla- 

lis eft una, particulares autem eoclefizfunt 
plures, ficut funt lapides multi, acervus au- 
tem unus. Univerfalis autem diftinguitur par- 
ticulariter vel ex parte r edorum , ficut in pri- 
ma inftantia 5 vel ex parte natibnum , ut in 
fecunda; vel ex parte ftatuum, ut in tertiat 
vel fecundum tempus , ut in quarta ; & ni- 
hilominus eft una , ficut juvenis & fenex , 
pauper & dives. De bigamia autem patriar- 
charum , fuit figura Chrifti in Jacob , quia 
duz uxores liberz fignificant eos , qui ex Ju- 
dzis Sc gentibus ferviunt ex amore ; ancillz 
vero fignificant eos , qui de utrifque ferviunt 
ex amore. De pluritate vero regnorum di* 
cendum eft, quod conftituit unum imperium» 
& fic omnes ecclefiz unam matrem eccle- 
fiam integrant, quz dicitur Regnum coelo- 
rum. Ad illud Canticorum , dicendum quod 
fexagenarius numerus propter fenarium St 
decalogum fignificant pcrfc&os in przceptis » 
qui generant Chrifti filios przdicando. Oc- 
toginta concubinz , quia quatuor bis figni- 
ficant volubilitatem temporalium proptet 
quatuor partes mundi , Sc quatuor elemen- 
ta fignificant eos , qui in przdicatione habent 
oculos ad temporalia. Adolcfcentulz vero 
fine numero fignificant imperfe&os ad ger- 
men przdicationis. Ecclefia vero. malignan- 
tium non eft ecclefia (impliciter , ficut nec 
angelus Satanz non eft angelus in modo lo- 
quendi (impliciter. Quod vero dicitur de con* 
trarietate, verum eft in eodem genere & 
non in diverfis : nam plura mala opponun- 
tur uni bono. Ad ultimum dicendum eft» 
quod una non eft de unitate reali,fed uni- 
tate rationis , ficut eft. Nam ternarius & qua- 
ternarius funt plures numeri , Sc tamen fa- 


Digitized by LoOOQie 


V 


1B'7 EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. m 

ciunt unum numerum majorem , puti fcp- A VI. CAPUT. Refponfio ad objetfa. 


tenarium. 

IV. CAPUT. JQuod tota ecclefia univerfa- 
iis debet habere unum fummum pontificem. 

Quod in ecclefia fit tantum unus redor 
probatur primo , quia omnes unum corpus 
fumus. Si enim haberet plura capita, mon- 
'ftruofum effet. Secundo, quia totus mundus, 
ut fit bene ordinatus , habet unum princi- 
pem fummum, fimiliter & ecclefia. Tertio, 
quia fi haec particularis ecclefia non habet 
nifi unum epifeopum > nec alia nifi alium , 
ut fit melius ordinata. Ergo tota chriftiani- 
tas , quia eft una ecclefia , habet unum fum- 
mum pontificem. Quarto , quia ficut plures 
epifeopi habent fuper fe unum archiepifco- 
pum , & plures archiepifcopi unum patriar- 
cham , ita omnes patriarchae debent habere 
fuper fe unum fummum pontificem. Quin- 
ta, quia difeordia exeunte inter aequaliter 
fummos , fi effent, non effet fuperior qui 
manum poneret ki ambobus , & confunde- 
retur tota chriftianitas. Sexto, quia fada eft 
ficut navis inftitoris , in qua debet effe unus 
fummus gubernator. Septimo , quia dicitur 
regnum Dei , in quo debet effe bonus rex , 
ne regnum divifum in fe ipfum defoletur. 
'Odavo , quia David fuper xxiv. facerdotes 
conftituit unum fummum pontificem. No- 
no , per illud Ofce : Filii Jfrael & 'judai po- 
nent fibimet caput unum. Decimo , quia fiet 
unum ovile (jr unus pafior. Si enim dicatur 
quia Chriftus eft unum caput , verum eft $ 
fed quia abfens vifibiliter per fuos vicarios 
regit , ficut unam dioecefim per unum epif- 
eopum , unam provinciam per unum archi- 
epifeopum , & unum regnum per unum re- 
gem > fic univerfalis ecclefia per unum pa- 
ftorem. Difcretus enim paterfamilias rece- 
dens praeter particulares vicarios, derelin- 
-quit unum generalem , cui ceteri obfequun- 
tur. 

y. C APUT, obje Itiones in contrarium. 

Primo objicitur contra ita j quia coeleftis 
hierarchia non habet caput nifi Deum. Se- 
cundo , quia apoftoli non leguntur fuiffc fub 
obedientia Petri, fed de pari omnia facie- 
bant , quae nunc papa fibi appropriat. Ter- 
tio , quia qui operatus efi Petro in apoftolatum , 
operatus efi fr mihi inter gentes , & funt om- 
nes immediate a Chrifto. Quarto , quia in 
temporalibus non oportet unum effe fuper 
omnes > cum multi reges non recognofcunt 
fuperiores , nifi Deum. Quinto , quia plures 
funt parochi® , in quibus multi funt curati 
de pari & in folidum. Sexto, quia ficut in- 
veniuntur fimul fuiffe duo imperatores , fic 
poffunt effe fimul duo papae. Septimo , quia 
ficut didum eft Petro , guodeumque ligave- 
ris fuper terram ; fic didum eft aliis : Quo- 
rum remifentis peccata , remittuntur eis . Ergo 
idem de fucccfforibus. 


Ad primum dicendum eft, quod non eft 
fimile de ecclefia triumphante, in qua ccflac 
omnis praelatio confervorum i quia in exer- 
citu indigent homines duce , quo non indi- 
gent dudi & perdudi ad vidoriam & quie- 
tem. Secundo, quia habent Chriftum vifi- 
bilem praefentem vifibiliter , unde eft illud : 
M in docebit vir proximum fuum. Sicut Chri- 
fto converfante inter apoftolos, non habe- 
bant alium fuperiorem , fed compefcuit eos 
dicens : gui voluerit major efie > erit inter vot 
minimus , omnes autem vos fratres efi is. Met- 
gifier autem vefier unus efi chrifius. Et £>uan- 
diu fum in mundo , lux fum mundi. Tertio, 
quia praelatus datur ad coercendum a malo 
& ducendum ad bonum , quo illi non egent. 
Ad fecundum & tertium dicendum eft, quod 
quia apoftoli a Chrifto vocati & miffi, non 
indigebant ad Chriftum requirere , nec fta- 
tus ille patiebatur , & fimiliter etiam poftea 
aliquo tempore obfervatum eft , fed a Spiritu 
fando haec obedientia eft explanata, ficut 
eft in multis pertinentibus ad facramentum. 
Ad quartum dicendum , quia non eft fimi- 
ie , quia cozquales in temporalibus habent 
fijperiorcm (impliciter , fed in fpiritualibus * 
qui poteft corrigere etiam in regimine tem- 
poralium ratione delidi. Qui autem non ha- 
berent fuperiorem in fpiritualibus conten- 
dentes de eis , non poffent ab alio cohiberi. 
Et fimiliter ad quintum de curatis in foli- 
dum , qui habent fuperiorem epifeopum. Ad 
fextum de imperatoribus fimiliter, quibus 
papa praeerat, vel non erant in folidum , fed 
fibi imperium dimidiabant. Ad ultimum, 
ficut ad (ecundum & tertium , quia multa 
fecerunt apoftoli & immediati fucceffores de 
privilegio (peciali, quz modo aliis non li- 
cerent. 

VII. CAPUT. J£tiod ifte fummus, efi pon- 
tifex Romanus. 

.Quod autem Romanus pontifex fit ifte 
fummus, patet per audoritates. Didum eft 
Petro : Tu vocaberis Cephas , quod eft caput* 
& Super hanc petram adificabo ecclefiam meam * 
& Pafce oves meas , & Confirma fratres tuos , 
& Tibi dabo claves regni coelorum , & Ego ro- 
gavi pro te y Petre , ut non deficiat fides tua * 
& primus eorum Simon-Petrus femper in 
catalogo ponitur , & in confelfione fidei pri- 
mus pro omnibus refpondit : Tu es Chrifius 
filius Dei vivi , & in eledione Mathiae pri- 
mus locutus eft , & in profccutione fidei pri- 
mus praedicavit, & in concilio legalium pri- 
mus propofuit. Deinde per rationes , primo 
quia non eft aliqua fedes in mundo , cujus 
przfules tot & tanta pertulerint propter fi- 
dem : plures enim martyres epifeopos ha- 
buit , quam ecclefia aliqua ; & quia Roma 
eft locus communis & medius occidentali- 
bus & orientalibus , ut per mappam mundi 
patet 5 & quod Roma fuit caput mundi , 


Digitized by 


Google 


is? DE TRACTANDIS IN CONCILIO LUGDUN. ipa 

quando Petrus illic tranftulit fedem , Sc Con- A reliquit illi , quem Antiochiz praefecit. Ipfe 
ftantinus ordinavit Dei nutu , quod omnes autem pontifex Antiochenus e(Te defiit , ne 

«cclefiz fubcffent Romanae ; ficut David, cflent duo fimul, & Romanus pontifex efle 

quod omnes facerdotes fabeffcnt fummo coepit. Poteftas autem ejus, eo per marty- 

facerdoti. De hac etiam fubje&ione extant tydum confummato , debuit ad aliquem 

multa concilia patrum. Item , non eft alia tranfire fuper terram , & magis ad Roma» 

' fedes inobedicns , quae dicat fibi deberi uni- num , qui fucceffit morienti , quam ad An* 

verfalem fubje&ionem , quae tamen alicui tiochenum , qui fucceffit viventi , ne fimul 

debetur. Item, Romana fedes fuit multo fierent duo papae feu duo pontifices. Ad fex* 

tempore in pofleffionc pacifica vel quafi hu- tum dicendum , quod fucceflor carnalis non 

jufmodi fubje&ion». habet quidquid przdecefior habuit, illo di- 

VIIL CAPUT, objectiones in contrarium. ftribuente ad libitum. Secus autem eft in 
Primo , objicitur quod Chriftus eft caput , fpirituaii , qui nihil habet a przdccefiorc , fed 

non Petrus. Secundo , quia Jerufalem in me- g a Deo , qui apud ecclefiam fcmper vult efle 
dio gentium pofita eft , ubi Sc Dominus il- plenitudinem poteftatis : non fic autem de 
lorum crucifixus eft , ubi coepit chriftianitas gratia miraculorum , quae non fic eft necef- 

& omnia facramenta , quae funt ecclefiae fun- faria ad falutem. 

damenta. Tertio , quia in primo concilio X. CAPUT. guare Graci potius dicuntur 
Jacobus epifeopus Jerofolymorum protulit fchifmatici , quam Latini. 
ibi fententiam quafi fuperior, non Petrus. Videretur quod Latini eflent magis, vel 
Quarto, quia quatuor concilia, quae ficut aeque fchifmatici , quam Grzci, ficut enim 

evangelia vfterantur , Sc tria alia apud Grar- ipfi dividuntur a nobis : ita e converfo & 

cos celebrata funt & non apud Latinos, ex- ipfi magis confervant antiquas confuetudi- 

quo videtur magis efle caput apud eos. Quin- nes apoftolorum in barbis Sc carentia cam» 

to, quia ficut Petrus fuit pontifex Romanus, panarum & hujufmodi ; Sc Latini a Graecis 

ita Sc Antiochenus. Non ergo magis debe- habuerunt jura Sc philofophiam > quorum 

tur primatus ilii fedi , quam ifti. Sexto, quia ftudium de Athenis venit Romam , Sc inde 

fi Petrus hunc primatum habuiflet , non pro- q Parifius tempore Caroli-magni. Item , no- 
pter hoc debetur, cuilibet fucceflori , ficut vum teftamentum feriptum fuit prius in Grz» 

nec gratia miraculorum ipfius. co , przter evangelium Matthaei , qui fcripfit 

IX. CAPUT. Refponfio ad objetfd. in Hebraico ; & apud Graecos plures apoftoli 

Ad primum dicendum , quod Chriftus eft praedicaverunt , Johannes , Paulus , Andreas, 
caput per fe , Petrus autem ficut vicarius. Ad Sc plures epiftolas Paulus fcripfit ad eos > 
fecundum , quod Jerufalem folum erat ca- quam ad Latinos , & plus cis praedicavit ver- 
put Judzorum , Roma autem eft caput to- bo, quam Latinis, Sc ab cis habemus feripta 
tius mundi, cui Chriftus dominaturus erat, Dionyfii, D&mafceni, GregoriiNazianzeni, 
St non folum Judaeae. Ideo Romana fedes Gregorii Nyfieni , Bafilii Sc Chryfoftomi , & 
primatum tenet , & etiam ne ecclefia vide- fere omnia concilia , Sc fic quafi a patribus 
retut judaizare : propter quod ecclefia Je- filii dividemur. Rcfpondeo. Schifmaticus u» 
rofolymitana ufque ad tempus Juftinianiim- no modo cujus culpa fit divifio , fecundo 

peratoris habuit dignitatem fimpliciter epifi modo rebellans capiti , tertio vero confli- 
copi i fed fub eo in concilio Conftantinopo- D tuens fibi caput , propter quae tria , Grzci 
licano datus eft ei patriarchatus propter ho- Sc non Latini dicuntur fchifmatici , Sc om- 
norem Dominicz refurrc&idnis. Ad tertium nes Orientales , qui Grzcis fe conformant, 
dicendum , quod nondum erat determina- XI. CAPUT. Jgjta fuit caufa & fit adhuc 
tum de przemincntia Petri. Ad quprtum di- fchifmatis Gr acorum. 
cendum , quod concilia non potuerunt con- Caufa difpofitiva hujus fchifmatis fuit 
gregari nifi per virtutem imperatorum Ca- multiplex varietas rituum in barba nutrien- 
tholicorum , quorum primus Conftantinus da , in materia facramenti Euchariftiz , in 

apud Conftantinopolim , ubi pofuerat fedem continentia tniniftrorum ecclcfiz. Item , gra- 

fuam, Sc fic deinceps in partibus illis, pro- vamina Romanz ecclefia in exadionibus, 

pter potentiam fucceftbrum, ubi & magis vi- excommunicationibus & ftatutis , in oppref 

gebat chriftianitas , quia fub folo patriarcha fione tyrannica principum Latinorum , in 

Antiocheno erant clui, epifeopi , przter il- verbo & fa&o , quia vocabant cos canes , 

los qui fuberant Alexandrino & Conflanti- E trahebant per barbam, & multa hujufmo- 

nopolitano. In occidentalibus enim erant di , ficut duritia Roboam divifit regnum, 

pauci , nondum converfis Polonis , Hunga- Fertur in quadam hiftoria , quod cum ad- 

xis, Anglicis & aliis multis, tum quia in oc- huc regnum Saracenorum eflet fubje&um 

cidente plures erant turbationes ; nufquam Romano imperio , & quidam ex parte im- 

tamen nec umquam fine au&oritatc Roma- peratoris diftribueret togas militibus, &ve- 

nz fedis fit verum concilium generale. Ad niflent Saraceni ad hujufmodi togas reci- 

quintum dicendum , quod Petrus potefta- piendas ; dixit diftributor : Quid ad nos de 

tem fuam Romam tranftulit , Sc non eam iftis canibus J Verbum autem iftud ita con* 

Vet. Script. & Mon. ampl. Collett. Tom . VU K A a ij 


Digitized by LjOOQie 


i 



191 EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. 191 

turbavit Saracenos , quod propter hoc fub- A reprobavit. Secunda , quia fub Theodofio 
traxerunt fe ab imperio Romano. Et ideo imperatore cl. epifeopi concilium celebran- 
eonftat, quod exafpcratio potuit efle difpoT tes fine confcienda papx,Conftantinopoli- 
ccns Graecos ad fchifma. Item , fecundum tano epifeopo nomen patriarchae attribue» 
hiftorias Latinorum , regna maxima , ut Ro- runt. Tertia , quia fub Marciano imperatore 
manorum , Francorum & Angiorum , pro- Leo papa depellere voluit Conftantinopoli- 
ceflcrunt a Grxcis ab excidio Trojae, & ab tanum prxfulem , & extunc de pari conten- 
dis Chriftianitas proccffit , propter quod fe derunt. Quarta , quia cum Zenone impera- 
majores reputant , & magis dolent de negli- tore Felix papa & Gelafius fucceffor ejus ex- 
uentia aut contemtu ; & quia Latini , ipfis communicaffent Achacium praefulem Con- 
non requifitis, addiderunt in Symbolo Ni- ftantinopolitanum , ipfe e contrario excom- 
caeno, fiUtque , & quia fubje&ionc refigna- tnunicavit fummum pontificem. Quinta, 
vit. Haec igitur, tertia fcilicet varietas rituum, quia cum Anaftafius declinans in partem 

exacerbatio Latinorum , fuperbia eorum, dif- g Achacii in excommunicatione mortui, & 
pofuerunt ad fchifma. Caufe autem contem- fuccefforis fui Eucharii in eadem malitia per- 

plativa fehifmatis fuit, quod quamvis Con- feverantis, nollet recipere legatos ecclefiae 

ftantinus tranftulerit fedem imperii apud Romanx, tamen fub papa Hormifda recep- 

Conftantinopolim , tamen imperium reman- tos ludibrio habuit & abjecit ; propter quod 

fit unum , Grxcorum fcilicet & Latinorum, idem imperator, ut dicunt Latini, fulmine 

ufquc ad tempus Caroli-magni ; quoniam , periit , & x l. epifeopi Grxci dederunt obe- 

ficut habetur in chronicis, incoeperunt divi- dientix dextram apoftolicx fedi. Sexta, quia 

ftm nominari imperatores Grxcorum & La- Agapitus papa Conftantinopdlim veniens 

tinorum > prqpter quam divifionem ecclefia contra duos hxredcos , qui negabant in Chri- 

' Romana favendo magis imperatori Roma- fto duas effe voluntates , a Juftiniano pio 

no contra imperatorem Grxcum , probabi- imperatore fufeeptus , depofuit prxfulem 

le eft quod tunc ille coeperit ' rebellare , & Conftantinopolitanum , epifeopum hxreti- 

populus propter dominum. Unde in chro- cum & alium fubftituit. Septima eft , quia 

nicis invenitur , quod Conftantinopolim fa- C Martinus papa evocatus a Roma Conftanti- 
ciebant vocari primam omnium, quia apud nopolim , a Conftantino imperatore , faven» 

illam erat fedes imperii ; fed per Phocam te Paulo Conftandnopolitano prxfulc , cuna 

imperatorem, procurante Bonifacio papa, nollet ei confentire, & propter hoc excotn- 

ordinatum fuit , quod Romana ecclefia , fi- municavit eum , miflus eft Terdonx in exi- 

cut erats fic & diceretur Caput omnium. Cau- lium , ubi & miracula faciens defun&us eft. 

fa autem durationis fehifmatis, eft primo cau- Oftava , ex hoc quia Juftinianus Conftantini 

fa perfeverans & durans difpofitiva. Secun- filius ...... clam Romano pontifice fy- 

da , confuetudo , ficut in fimili patet inter nodum fecit , quam vocavit fextam , in qua 

illos , qui dicunt fe Gueiphos & Gibelinos in cum condemnatione ecclefix Latinorum e- 

Italia : quia anteceflores fui fic tenuerunt diti funt canones multi. Nona, quia cum 

fine alia ratione. Tertia eft infeida feu igno- Leo imperator infurrexiflet in facras imagi- 

rantia eorum, qua nec res refponfis intel- nes, & per litteras papales ac legatos moni- 

ligunt. Quarta eft diverfitas linguarum , qua ~ tus & coercitus nollet refipifeere, Gregorius 
eis prxdicare non pofiumus. Quinta eft de- papst propter hoc excommunicavit Conftan- 

fedus tranatorum & magnitudinem negotii tinopolitanum prxfulem cultum facris ima- 

propter diftantiam locorum. Sexta & maxi- ginibus detrahentem. Decima , ex hoc quod 

ma eft diflenfio de imperio , quod ecclefia Conftantinus cum Irene matre fua param a 

vult haberi & teneri a Latinis > ipfi vero a peffimis prxdcceflbrum femitis difcedens , 

fuis. Nam Grxci qui funt in poteftate Lati- prxeipue tamen ad facrarum imaginum cnl- 

norum , ficut patet in Calabria , obediunt tum revocare nolens , congregavit fynodum 

Romanx ecclefix. Septima poteft addi , quia fine papa. Undecima , quia cum Bulgari con- 

Grxci quondam fchifmatici , fucceffivis tem- verfi vellent Romanis inftrui difciplinis , 

poribus pauladm prolapfi funt in diverfos ille imperator cum fuo patriarcha legatos 

errores & hxrefes , quibus perrinaciter inhx- Romanos ad hoc miffos a fuis finibus expu- 

rent. Itaque modernis temporibus non tan- Ierunt. Duodecima , quia cum tempore Ma» 

tum fchifmatici funt cenfendi, fed edam hx- £ nuelis imperatoris Grxci & Alexandri III. 
retici manifefti : in quibus erroribus & hxre- omnia fere fuiffent pacificata, legati Manue- 

fibus nutriuntur & imbuuntur maxime per lis, inun&opapa apud Venetias, ubiFrede- 

illos , quos vocant fuos calogcros. Prxdi&i ricum I. imperatorem Romanorum recon- 

autem errores alibi notati funt & colle&i. cilia verat, negotium tepefeere dimittentes, 

XIL CAPUT. J$ued fer ipfi t Leo Tujius de non funt profecud. 
caufis iflius fehifmatis. XIII. CAPUT. £>uod damnofum fit fehif 

Caufx hujus fehifmatis funt duodecim. ma Graeorum in ecclefia Dei. 

Prima, quia papa Paulinum, quem Gratia- Damnofum hoc fchifma eft valde, quia 
nus imperator Grxcus Anuochix pofucrat , per hoc quicumque fubfunt patriarchx Con- 


Digitized by 


Google 


193 DE TRACTANDIS IN CONCILIO LUGDUN. 194 

ftantinopolitano, Alexandrino, & Antioche- A medio ovium diffipatarum ,& aliis dimiffis , 
no , & fere Jerofolymitano , fune ab ecclelia ire ad illam qua: periit. Quarto , quia fpon- 

Romana praeciG > & qui in varias hxrefes fus Rebeccx dicitur dolere , quod in ventre 

devoluti funt & eje&i , non funt in flatu ejus filii extant. Quinto , quia judex ad nihil 

falutis , & excommunicati indigne fufeipiunt aliud tendere debet , nifi ut a difeordiis fub- 

& adminiftrant facramenta Dei , & adjiciunt diti recedant , dicendo cum Moyfe : Viri frx - 

falla dogmata , ut a devotione Romanae ec- tres ejiis qui accidiflis alterutrum. Sexto , quia 

clefix fe magis fubtrahant & avertant, ficut re&or navis debet agere, ut ad portum fa- 

Jeroboam fecit vitulos aureos. lutis concorditer remigatur. 

XIV. CAPUT. Jguod graviter offendant XVII. CAPUT. JH>ua fint utilia ad hujuf- 
qui dant occafioncm minis inflantibus fchif- medi negotii exeeut tonem. 

mati. Ad hanc reconciliationem neceflaria vi- 

Notandum autem , quod non fuit ex cui- detur feientia feu peritia linguae grarcae, quia 

pa Moyfi fchifma Dathan Sc Abiron, quos per genera linguarum diverfitas gentium in 

vocant, fed Roboam, qui dura & injufta ° unitate fidei congregatur } & ficut feientia, 

comminatus fuit > & fi grave eft fcandaliza- quae prius per infufionem habebatur , nec pet 

re unum ex pufillis , multo magis gravius Rudium acquiritur, fic debet efle Rudium 

eft tantam multitudinem & patres exafpera- de linguis , cum prius eflet donum infufum , 

re , & coram coeco offendiculum ponere..... Sc ficut fiebat tempore Hieronymi & Augu- 

Scicndum eft illud quod fchifma non eft Rini, ut noftri percurrerent libros eorum, 

fingulare inter Saracenos poft Sc viderent quibus innituntur. Sed vix in cu- 

mortem Mahometi exortum eft fchifma , ria Romana invenitur , qui fciat legere lit- 

quod adhuc durat inter Saracenos de Aigy- teras ab eis raiflas, & legatos ad eos miffos 

pto & de Africa , Sc fimiliter inter multas oportet habere interpretes , de quibus nefei- 

nationes Chriftianorum. tur utrum intelligant aut decipiantur. Se- 

XV. CAPUT. Quantam curam debent pe- eundo , neceflaria videtur copia librorum 

nere Latini ad reconciliationem Gr acorum. ^ grxeorum , ut fcilicet latini haberent omnia 

Ad iftam reconciliationem curam debent feripta eorum, theologicorum , expofitorum, 

apponere Latini. Sed facerdos &levitaper- conciliorum, ftatutorum, officii ccclefiafti- 

tranfeunt vulneratum, nec compatiuntur ci, Sc hiftoriarum. Verifimilc eft enim mul- 

membris, Sc propter hanc injuriam fchifma ta inveniri pro nobis, quia non confonant 

magis ac magis crevit , Sc profedtum in pe- omnia , & curatum eft de libris phiiofophix 

jus, ficut rima feu fciflura in pariete quan- & jure transferendis, non fic de- theologicis, 

do non apponitur remedium , & ficut in qui funt arma militi* noftrx, & curant mi- 

guerra a principio faciliter fit pax , qux poft lites parare arma corporalia contra cos. Clc- 

ftrages multorum hinc inde fieri non poteft. rici non curant de crimine ad deftitutionem , 

Et ficut turris, qux propter caftrum cadit, monitionem, & altitudinem extollentem fe 

multas domos vicinas fecum pertrahit ad adverfus fcientiam Dei. Tertio , neceflaria 

ruinam ; fic & ipfi Grxci Jacobitas & tnul- j) videretur frequens miffio folemniura nun- 

tos alios orientales fecum traxerunt, ut cau- ciorutn , ficut Ezcchias mifit ad decem tri- 

da draconis tertiam partem ftellarum ; pro- busdivifas, ut reverterentur ad Dominum» 

pter quod in ecclefia primitiva ftatim fciflii- qui nuncii etiam Latinos in Achaia vifita- 

rx apponebatur remedium , ut habetur Ad. rent , & corrigerent , qui propriis fumtibus 

6. Ortum eft murmur, ftatim duodecim apo- irent , non extorfiones facerent. Quarto, vi- 

Roli convocantes multitudinem fedaverunt, derctur neceflaria miffio exploratorum , mi- 

inftitutis diaconibus feptem 5 & fimiliter or- litum , mercatorum , vel religioforum , ficut 

ta diflenfione propter obfervantiam lega- Moyfes & Jofue fecerunt. Quinto , videtur 

lium, Paulus & Barnabas afeenderunt Jeru- neceflaria honorabilis receptio ipforum , & 

falcm, ut habetur Aft. xv. Et Romx orta non habere cos contemtui , ficut rex filio- 

diflenfione inter Judxos & Gentiles , Paulus rum Amon. Sexto , attradio aliquorum Grx- 

cifdem Romanis epiftolam ad , &c. j. eorum magnorum , prudentium per matri- 

XVI. CAPUT. J£uod ifla cura maxime 11 monium, vel aliter, qui docerent Sc diri- 

pertinet ad dominum papam. gerent quomodo eflet agendum erga eos. 

Ifta cura maxime aa papam pertinet , pri- Septimo , ceflatio Latinorum ab oppreffioni- 

mo , quia eft vicarius Domini Jesu- Christi, bus illorum. O&avo , caritativa fervitia hinc 

qui ideo de coelo defcendit,ut faciat utra- &inde inter magnates. Nono , tranflatio li- 
que unum, & papa in Grxciam deberet def- brorum noftrorum in linguam eorum, in 

cenderc , fi fpes eflet probabilis , quod pro- quibus proficient. 

f. rcuniretur. pter hoc remuneraretur * ovile. Secundo, CAPUT XVIII. guod in tribus confiflit 
quia eft pater omnium , & deberet occurre- dtfeordia inter Gracos & Latinos. 
re filio prodigo renitenti , ut inducat in do- Prima difeordia de imperio Conftantino- 
mum , Sc dare ftolam primam , id eft reci- politano. Cum enim Conftantinus illuc fe-, 
pere ad dignitates. Tertio , quia eft paftor in dem imperii tranftuliflet , fucceflores ejus pa-, 

Aa iij 


Digitized by {jOOQie 


195 EXCERPTA HUMBERTI DE ROMANIS. i 9 6 

effice .imperabant Orienti fcilicet & Occi- A 

denti, quoufque Saracenis irrumpentibus Ita- IN TERTIA PARTE AGITUR 
liam , Pippinus Francorum r<x evocatus a de corrigendis in ecciefia Latinorum. 

Stephano papa ad defenfionem, fadtus eft 

■Romae .patritius, & deinceps reges Franco* 'CAPUT I. De corrigendis contra cultum 
fum patricii Romanorum , fafti funt impera- divinum. 

tores Romani , & fic tranflatum eft jus eli- Circa cultum divinum videretur ftatuen- 
gendi imperatorem a Graecis in Germanos dum , quod non cogerentur homines ad co- 
in perfonam Caroli-Magni filii Pippini, qnem lendum nova fefta praeter au&oritatem Ro- 
Leo papa Romae coronavit in imperatorem, manae ecclefiae , & praeter quam in majoribus 
3c poftea ecclefiae au&oritatc propter culpas feftis ab ecciefia inftitutis liceret hominibu« 
imperantium in Conftantinopoli capta fuit operari poft auditum ofticium , tum quod in 
civitas Conftantinopolis a Francis & Venetis, feftis magis multiplicantur peccata in taber- 

& repulfis imperatoribus Graecis, Petrus co- nis, choreis, & lupanaribus ; quae mala do- 
mes Autiffiodorenfis coronatus eft ab Hono- ® ect otiofitas ; tum quod dies operabiles vix 
tio papa III. in imperatorem Conftantino- fufficiunt pauperibus ad acquirendum fibi 
folitanum. Poft cujus mortem orta eft diflen- vidum. Secundo, quod propter canonicos 
tio, fuccefloribus Petri dicentibus ad fc jus non folventes non ceflaretur a divinis; fed 
imperii pertinere , Graecis e contrario afteren- culpabiles aliter punirentur. Tertio , quod 

tibus. Secunda difeordia eft de pertinenti- in omnibus ccclcfiis ars cantus melius doce- 

bus ad fidem. Nam Graeci invidia moti quan- rctur & addifeeretur. Quarto , quod divi- 

do Burgari converfi funt ad fidem , & vellent num officium fic abbreviaretur , quod devote 
imbui a Romana fide , ut illos averterent , & integre diceretur & audiretur. Quinto , 

Latinis impofuerunt haerefim de proceftione quod in magnis ecclefiis ad omnes horas ha- 
Spiritus-fan&i , & paulatim coeperunt in aliis berctur numerus fufficiens clericorum, 
articulis diflentire a Latinis. Tertia difeor- C CAPUT II. De corrigendis circa ecclefiam 
dia , de obedientia & fubje&ione ; nam prop- Romanam. 

ter fedem imperii illuc tranflatam , volentes Circa Romanam ecclefiam videretur ma- 
parificari Romanis , quia fecunda Roma di- xime fedis vacatio brevianda , primo per hoc 
da eft., feti nova a Conftantino , & paribus quod cardinales , ea durante , nihil pollent 
privilegiis dotata, & propter hoc fentendam percipere de bonis papa: vel ecclefiae, nec 
quamdam latam a papa Romano contra munia quaecumque, alioquin contrarium fa- 

fuum patriarcham non receperunt,& tandem ciens , ipfo fa&o elfet voce privatus. Secun- 
obedientiam quam prius exhibuerant, nega- do, quod fi infra certum tempus non ele- 
verunt , & fibi fine audoricatc & confirma- gifient , quod per eledionem notariorum ad- 
tionc papae patriarcham fecerunt , & patriar- jungerentur eis aliqui de primariis vel aliis 
chae Latino per papam creato non obedie- officialibus curiae , vel etiam e converfo , vel 
runt, ficutfuperius pratadum eft. D metropolitanus illius provincix cum fuffia- 

CAPUT XIX. De remediis contra hac tria. ganeis, feu aliqui alii, prout magis videre- 
Contra difeordiam de imperio , qua du- tur circa hoc expediens providendum, 
rante ali* perfeverant rVideretur remedium, CAPUT III. De corrigendis circa reli~ 

quod vel per pecuniam a Latino principe giofos. 

acquiratur , ficut principatus de Morea , & Primo , quod religiones Mendicantium 
quidam alii, fi tamen liceat, vel quod per minuerentur, & exceptis religiofis approba- 
pada aut matrimonia imperator ille adobe- tis & confirmatis, quorum vita exemplaris 

dientiam reducatur, quod elfet magis fine & dodrina falutaris eft, alii non fuftineantur. 

etfufione fanguinis & fine periculo ; necefla- Tot enim alii funt qui Truttani (a) vocantur, [ 4 ] 
rius non eft eventus belli , & nunc hunc, nunc & corrcdio non viget apud eos. Secundo , 
illum confumit gladius. Contra fecundam quod nulla religio mulierum fuftineatur , nifi 
difeordiam videretur remedium , quod in habeat unde poffit fuftentari in domo fine 
omrybus ritibus fuis in quibus poteft ecciefia £ mendicitate & difeurfu. Tertio, quod dc 
difpenfare , ipfi tolerarentur , dum tamen in prioratibus folitariis & deftrudis fierent col- 
hisquxfunt de fubftantia fidei confentirent, lcgia» in quibus religio fervarctur, prxvifo 
nec noftros ritus reprobarent. Contra tertiam un< ^ e valerent fuftentari. Quarto , quod nul- 
difeordiam videretur remedium, quod ab eis lus , nifi debilis & infirmus , aut hofpes tran- 

plenitudo obedientix non expeteretur , dum- fiens comederet extra refe&orium. 

modo patriarcha eorum a papa confirmare- CAPUT IV. De corrigendis circa fra- 
tur , & ab eis legati Romani cum honore re- latos. 

ciperentur. Circa prxlatos primo, videretur diligens 

ExmcniNT Enucriom, II. Pakt.s. “ amin “ io facicndl m dcIi 8 cndis & P ro ' 

(a) Truttani funt errones , plani & mendici, qui per pro- 
vincias paftim vagantur , & mendaciis ac ftrophis fuis omni- 
bus illudunt , dum alios fe fingunt, quam revera fiat. 


Digitized by 


Goo< le 


1 97 


DE TRACTANDIS IN CONCILIO LUGDUN. 


198 


movendis , etiamfi nullus fe opponat , timore 
vel amore , quia ad faciendum cuftodcm the- 
fauri, non fufficit patrifamilias quod nihil 
mali fibi de illo opponatur , nifi etiam ipfe , 
aliis tacentibus, de idoneitate ipfius inquifie- 
Tit diligenter. Secundo , quod praelati faci- 
~lius deponerentur, quia ab eis non cito profer- 
tur contra malos fententia , fed per multos 
annos protrahitur caufa , idcirco abfque ti- 
more perpetrant mala. Tertio, quod fzpius 
vifitarentur, & eorum vita & fama fummo 
pontifici referretur. Quarto, quod pompae 
eorum St familiarum reftringerentur. 

CAPUT V. De corrigendis circa, curias 
pralatorum. 

In curiis praelatorum videtur vigilandum 
quomodo juftida melius fervarctur, extor- 
fiones pro figillo tollerentur, & ufurae loco 
fortis non figi liarentur. 

CAPUT VI. De corrigendis circa paro- 
chias. 

In parochiis videtur reprehenfibile , primo 
quod aliquae earum ita funt pauperes , quod 
nulla bona perfona vult eas recipere. Se- 
cundo , quod divites parochi* dantur talibus 
qui nolunt vel nequeunt relidere. Tertio, 
quod ponuntur vicarii non meliores, fed me- 
lius forum de vicari* fervitiis facientes. 
Quarto, quod non dantur propter Deum me- 
lioribus , fed indignis , aliquando propter mu- 
nus a manu , vel a lingua , vel ab obfequio. 
Quinto , quod non corriguntur diffamati , 
fed peccare libere firpius pro pecunia dimit- 
tantur. Sexto , oporteret quod fieret aliquod 
opufculum pro inftrudionc ignq^ntium 
idiotarum in fuis officiis, ex quo nefeiunt 
feripturas. 

CAPUT VII. De corrigendis circa clerum. 

In clero quantum ad communem ftacum, 
quoad multos vigent gula , luxuria, pompa , 
prodigalitas , otium , St alia multa mala , qu* 


B 


Primo, in grammatica corrigendum eft» 
quod aliqua turpia leguntur , per qu* juve- 
nes ad lafciviam excitantur. Secundo , pro 
theologia videretur expediens , quod biblia 
gloftaretur continue de didis fandorum in 
libris non glolfatis. Tertio , circa ftatuta pa- 
trum , quod concilia , maxime univerfalia , in 
metropolitanis ecclefiis omnibus haberentur. 

CAPUT XI. De corrigendis circa impe- 
rium. 

Circa imperium vacans videtur confti» 
tuendus vicarius ad quem haberetur recurfus 
propter guerras.& cafus varios emergentes , 
vel addendo quod ftatueretur cum pace co- 
mitatus , quod rex Teutoni* fieret non per 
cledionem , fed per fucceffionem , St e flet 
deinceps contentus regno illo , & magis ti- 
meretur , & magis juftitia in regno Teutoni* 
fervaretur. Item , quod in Italia providere- 
tur de rege uno vel duobus , fub certis legi- 
bus & ftatutis , habito confenfu communita-; 
tum & pr*latorum , & per fucceffionem re- 
gnarent in pofterum , in certis cafibus pofiene 
deponi per apoftolicam fedem. Aliquando 
enim Lumbardi regem habuerunt, vel quod 
rex in Lumbardia inftitutus eflet vicarius im- 
perii in Tufcia , vacante imperio , St impera- 
tori confirmato & coronato per apoftolicam 
fedem , & non aliter , regnum recognofcerct 
ut vafallus. Imperium enim quafi ad nihi- 
lum eft redadum , & a pluribus quotquot 
fuerunt eledi ad imperium feu promoti, plura 
mala fub eorum dominio fecuta funt, St pax 
& unitas turbata , St ftrages hominum fad*, 
& pauca bona fecuta ; St alia multa funt qu* 
rcalitcr perfuadent, ut quarratur modus ali- 
quis conveniens ad providendum circa hoc, 
fi valeat inveniri. 1 

CAPUT XII. De modo procedendi in con- 
cilio. 

Non videtur expediens de his qu* papa 


eflent corrigenda propter fcandalum laico- D poteft per fe fine przlads exhibere , quod de 

ipfis cum przlads habeat tradatum , fed ante 


rum. 

CAPUT VIII. De corrigendis circa qua - 
ftuarios pradicatores. 

Quzftores mendaciis &immundidis ma- 
culant ccclefiam & reddunt irrifibilem. Se- 
cundo , przlatos muneribus corrumpunt , & 
propter hoc dimittunt eis dicere quidquid 
Volunt. Tertio , in brevibus feu cartellis fuis 
tot indulgentias fingunt, & mentiuntur, Sc 
male exponunt , qu* fere nullus credit. Quar- 
to , multa acquirunt, & pauca ad domos prin- 
cipales remittunt , falfis reliquiis decipiunt. 

CAPUT IX. De corrigendis circa ufum 
clavium. 

Circa claves eft primo reprehenfibile, quod 
eommittuntut nefeientibus folvere vel ligare. 
Secundo , quod indulgenti* indiferete laxan- 
tur & rcftringuntur. Tertio , quod excommu- 
nicationes in multorum laqueum multipli», 
cantur. 

CAPUT X. De corrigendis circa fcientiai. 


concilium vel poft illa expediat fine ipfis. 

Explicivnt Extractionis de tertia 
parte. 



E 


Digitized by t^ooQie 


199 




DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 200 

A ritu , te ipfum promtum & propitiam offc- 
ras , Sc tam praefatum Graecorum imperato- 
rem, quam alios, quo poteris ftudio exhor- 
tationis folertis inducas, ut cum Altiffimi dex- 
tera tam gloriofum opus utilitatis tantae pro- 
fecerit , tu in hoc te utilem excitiffe coopera- 
torem ipfius , fub fpe nihilominus divinae 
gratiae ac favoris apoftolici , quem tibi ex hoc 
accreviffe digne laetaberis, poffis non im- 
merito gloriari. 


ACTA VARIA 

ad reconciliationem . Graecorum , 
quae in concilio Lugdunenfi anno 
mcclxxiv. fa< 5 ta eft , fpectantia. 

Ex mf. illuftrijfimi "Domini chauvelin regio- 
. rum figillorum tuftodis. 

Incipit negotium super reconciliatione 
Graecorum. 

ET I STOLA L CLEMENTIS PAPA IV. 

Ut patriarcha Gratorum Jitper reconciliatione 
promtus exifiat , dr ad eam imperatorem 
& alios inducat. 

T Uarum nobis miffarum nuper feries lit- 
terarum , tui defiderii ad ecdcfiarum , 
Xatinae videlicet & Graecae, laudabilem unio- 
nem rderavit affe&um , tanto procul dubio 
gratiorem > quanto & nos plenius ad illam 


B 


EPISTOLA II. CLEMENTIS PAPA IV. 

Exhortatio ad imperatorem Gratorum , ut 
redeat ad ecclejia unitatem , fy mittuntur 
ei articuli fidei , quos Romana ecclefia profi- 
tetur 

M Ichaeli PaljEologo illuftri impera- 
tori Graecorum , gratiam per quam glo- 
riam obtineat in futuro. 

1 . Magnitqdinis tuae litteras ac viros pro- 
vidos & diferetos , latores earum , apocri- 
farios tui culminis, ad noftram venientes 
praefentiam , ferena facie , fed & animo laeto 
recepimus , & eis fuper omnibus quae pro- 


afficimur , quantoque eam tamquam Deo C ppnere voluerunt , coram nobis & fratribus 


acceptam , mundo acceptabilem , & anima- 
bus , gratia divina propitia , falutarem , totis 
viribus afferamus. Haec eft fi quidem , quae 
inter follicitudines noftris humeris incum- 
bentes perpeti cura revolvimus. Hoc eft ad 
quod ardentius noftra fufpirat intentio. Hoc 
eft quod in folidae caritatis ardore crebris 
orationibus poftulamus, ut ille lapis angula- 
ris* qui fecit unum fuam fandam catholi- 
cam & univerfalem ecclefiam, fchifmatum 
fciflura divifam, mifericorditer uniens inani- 
tate fidei orthodoxae, toto orbe dignanter 


noftris audientia benigna concefla , fideles 
adhibuimus interpretes, qui noftrum eis & 
fuum nobis in omnibus per omnia pande- 
rent intelledum. Ipfum quoque litterarum 
tuarum initium , quod ex pfalmis affumferas 
fpiritualis & nobilis cytharoedi, cordis tui gau- 
dium manifeftans , ex eo jufta ratione con- 
ceptui^ quod in domo Domini te fperabas 
iturum 7 illuc etiam tribus Domini, Latino- 
rum videlicet & Graecorum , pariter afeen- 
furas, acceptum nobis plurimum cum gau- 
dio accepimus exultationis ingentis. Hoc 


adjuvet. Innumera etenim , & inaeftimabilia D eft enim quod & nos totis vifceribus concu 


praecipue animarum , fed & corporum com- 
moda , quae populo Chriftiano hujufmodi 
unio tam defideranda , tam falubris afferret , 
diligenter advertimus, nec numerofa diferi- 
mina,'quae jam intulit, proh dolori invete- 
rata diffenfio ignoramus. Propter quod ne 
tam utile , tam pium negotium per verba 
incfficacia ulterius deducatur, viam ad acce- 
lerationem hujufmodi nobis admodum vo- 
tivi negotii , de fratrum noftrorum confilio, 
compendiofam,ut fperamus, elegimus, quam 
ideo prarfentibus non duximus inferendam; 
quia eam magnifico viro Michaeli Pal^eo- 
logo imperatori Graecorum illuftri , noftris 
litteris plenius explicamus. Ideoque fraterni- 
tatem tuam monemns, rogamus & horta- 
mur attente in Domino Jesu Christo , per 
afperfionem fui pretiofi fanguinis obfecran- 
tes, quatenus praemiffum affedum , quem eae- 
dem tuae litterae prxtcndebant , per efficacem 
operis evidentiam exhibens , ad celerem exe- 
cutionem illorum , quae in praedidis noftris 
litteris paterne requirimus in humilitatis fpi- 


pifeimus , & in ipfis miffarum folemniis a 
Domino petimus inceffanter, ut fuam vide- 
licet ecclefiam toto orbe terrarum adunare 
dignetur. Hoc eft quod videre fummoperc 
cupimus, ut ipfius ruinas impleat, fciffuras 
reparet, muros aedificet , fandorum cuftodia 
muniat angelorum. Non funt enim nobis 
incognita damna populi Chriftiani , quae jam 
dudum Latinorum & Graecorum diffenfio 
peperit, annofa pariter &damnofa, dum di- 
vifos inter fe populos , & in fua fe adverfis 
mutuo debilitando conatibus converfos , vi£ 
cera , frequentius & libentius fur hoftilis in- 
vafit, qui eifdem glutino verae caritatis uni- 
tis obeffe minime potuiffet. 

2. Sane olim ad felicis recordationis Ur- 
banum papam praedecefforem noftrum , cum 
tuis litteris folemnes nuncios deftinans, tuum 
modo confimili per eofdem nuncios & litte- 
ras pium defiderium explicando, inter ce- 
tera poftulafti , ur ad tuam praefentiam apo- 
crifarios fuos mitteret feu legatos , pacis ho- 
mines, & pacificos Chrifti difcipulos , non 

gaudentes 


Digitized by 


Google 


201 IN CONCILIO 

gaudentes in vanitate verborum , nec bono 
pacis mundanam fapientiam praeponentes* 
Qui tuis votis annuens in hac parte, viros ele- 
dos de fratrum Minorum ordine , viros uti- 
que pauperes in hoc mundo, in fide divites , 
in lege Domini plenius eruditos , fratres fci- 
licet Simonem be Alvernia , Petrum de 
Moras , Petrum de Cristas , & Bonifacium 
de Yrona, cum luis fub certa forma litteris 
ad te mifir. 

3 . Licet autem idem prxdeccflbr nofter 
celfitudinis tuae litteras fupradidas cum ma- 
gno gaudio recepiflet , & in ipfis contenta 
litteris figillatim infpeda pietatis perpende- 
ret fpeciern obtinere, ad contentum tum in 
eis ordinem , ficut nOn debuit, fic nec voluit 
fc arda re. Tu quidem corumdem Latinorum 
& Grxcorum concordiam , diffolutis inimi- 
citiis, in caritate mutua prius decreveras fo- 
lidandam , & tunc tibi videbatur commo- 
dior de dogmatibus fidei & rituum diver- 
fitare tradatus; & ad hujufmodi probationem 
ordinis, ex feripturis authenticis argumenta 
inulta compegeras , ad probandum quod ho- 
rum omnium fit caritas fundamentum. Ipfe 
vero tuis non obvians argumentis , nec prae- 
conia caritatis attenuans , quam fedes apo- 
ftolica illibatam fervat in filios etiam inde- 
votos; fed fidei primum & folidum funda- 
mentum attendens, fine qua Deo impoffi- 
bile eft placere, non injufte de confonantia 
fidei tradatum cenfuit praemittendum. Abfit 
enim ut Romanam ecclefiam , qux nec ru- 
gam habet nec maculam , illam non tenere 
hodie, quam femper hadenus tenuit fidei 
unitatem, filios etiam fe avertentes ab'ea odio 
profequi fateamur : cum procul dubio ea- 
dem mater ecclefia juftis & peccatoribus, 
obedientibus & rebellibus exhibens pix cari- 
tatis affedum , ad falutem omnium , quibus 
poteft modis , intendat , nec ideo minus di- 
ligens fit cenfenda , quod interdum , exigente 
juftitia , peccatorum confringit cornua , qui 
falutaribus monitis obtemperare contem- 
nunt, ficut nec redo judicio poteft dici me- 
dicus odiofus , qui curandis vulneribus fer- 
rum vel ignem adhibet , qux melioris anti- 
doti medicamine non curantur. Stetit itaque 
cum fide caritas apud ipfam > fed qui fidem 
contaminant , neceftario deferunt caritatem , 
ad quam nullus eft reditus , nifi prius quam 
non ceperant , vel receptam abjecerant fidei 
veritatem agnofeant , cum fit ille fons vivus 
caritas, cui nullus communicat alienus. 

. 4. Ut igitur redior eflet ad pacis optatx 
colloquium & tradatum ingteflus , miffi funt 
ad tuam magnitudinem didi fratres , de dog- 
matibus fidei & ecclefiafticis ritibus trada- 
turi , ac infuper de concordia fuper aliis in- 
ter prxdecefforem ipfum & te, tuumque po* 
pulum reformanda. In ejufdcm prxdccefTo- 
ris litteris hoc exprefio , quod fi ex hujufmodi 
tradatu tibi & ipfis fratribus videretur, quod 
Vet.fcript. & mon. ampl. Collett. Tom. VJL 


LUGDUNENSI. 26» 

. tam pium tamque falubre negotium , lau* 
dabilem egreffum deberet habere & felicem > 
per te ordinari poffet , 5 c eos qui pro ejus con- 
firmatione negotii folemnes nuncii , cum au- 
doritate ac poteftate plenaria & fufficienti 
mandato ad fedem apoftolicam ex parte tux 
celfitudinis mitterent , vel alia inveniretur via 
conveniens, per quam promtius ad negotii 
confummationem ipfius , Deo procederetur 
audore. Ceterum fratres ipfi in tua curia 
aliquandiu commorati, cum non pollent 
ad plenum affequi quod volebant, volentes 
tandem obtinere quod poterant , in quam- 
dam tecum, ut dicitur, convenere feriptu- 
ram , certos articulos continentem , magni- 
tudini tux bona fide fpondentes, apud fedem 
apoftolicam didam fe inftiruturos , quantum 
edet in eis, ut feripturam hujufmodi fedes 
eadem acceptaret. 

5. Nuper autem tuis apocrifatiis fupra- 
didis ad noftram prxfentiam accedentibus, 
& a nobis prius fecreto , ut eis placuit, ac in 
fratrum noftrorum prxfentia fubfequentet 
auditis, fuper fidei vero dogmatibus cum 
eifdem conferre voluimus , non contentiofx 
difputationis certamine, fed verbis fimpli- 
cibus & evangelicx confonis veritati : quod 
recufantibus illis admittere , tradatores eis 

’ obtulimus de didorum fratrum collegio» 
qui colloquio familiari difeuterent cum cif- 
dem , quibus modis , quibufve gradibus , tam 
falubre poffet negotium confummari. Sed 
ipfi nec iftud recipere voluerunt , proponen- 
tes finaliter , quod nec ad difputandum , nec 
ad tradandum venerant.fed per nos roborari 
petebant , qux a prxdidis fratribus , Simone 
fcilicet & collegis ipfius in tua, ut dicebant, 
prxfentia fuerant acceptata : qux cujufdam 
fcriptqrx feries , quam in noftra protulerunt 
prxfentia, continebat ; de qua tam pro te tuifi 
que fubditis roboranda , etiam fi nos accep- 

( tare vellemus eamdem , nullam fe recepiffc 
penitus poteftatem , coram nobis & eifdem 
noftris fratribus iidem tui apocriferii funt 
confeiii. • 

6. Quibus auditis , mirati fumus tanti apo- 
crifarios principis , qui , fi ea qux in ejufdcm 
prxdeceftbris litteris exprefia fupra memini- 
mus , a Deo proceffiflent , quod juxta eorum 
feriem extimares non immerito nuncios de* 
ftinandos , mitti a te debuerant , ut primi- 
tus cum audoritate & poteftate plenaria 5 c 
fufficienti mandato , fic inftari fuper ejufdem 
corroboratione feripturx : cum tamen ad hxc 
petendum nec in fcriptis nec alias manda- 

• tum aliquod exhiberent ; immo nec prxdidx 
tux celfitudinis litterx nobis prxfentatx per 
ipfos , de petitione hujufmodi , vel prxfata 
feriptura , feu etiam de prxdidis fedis ejuf- 
dem apocrifariis aliquam facerent mentio- 
nem , aut quod ipfis tuis apocrifariis fides a 
nobis deberet fuper his qux pro parte tua 
proponerent adhiberi. Sed ne ipfos contcm- 

Bb 


Digitized by LjOOQ ic 


203 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 204 

ncrc videremur , benigne ipfis oftendimus , A confilio , redeas reverenter. Et fi faciendum 
quod praefata feriptura nobis per ipfos exhi- Pomino decreveris infpirantc , ipfa mater 
bita , non potuit a faepedidis fratribus didae piiffima filio redeunti finum largiffimae pie- 
fedis apocrifariis , ejufdem fedis nomine ap- tatis aperiens, in tuos Iarta properabit am- 
probari, cum ad id ab ea non habuerint po- plexus. 

teftatem. Tradatores fiquidem miffi fue- 7. Ecce ergo quod corde firmiter credi- 
rant , non negotii perfedores: ficque per con- mus , & ore fimpliciter confitemur, tibi plene 

fequens coruin incumbebat officio tradatus proponimus & exponimus , nec in velamcn- 

fui fummam ipfi fedi referre, illiufque ap- tis aenigmatum dogmata noftra tegimus; fed 

probationem ejufdem fedis judicio referva- omnino verbis explicitis & apertis notam 

re. Quod & ipfimet confultius attendentes , effe volumus univerfis profeffionem fidei 

circa finem praefatae feripturae fatentur , ex quam tenemus , quama te , clero & populo 

injundi minifterii debito, didae fedi fe in- praedidis exigimus, ut eadem tu & ipfi con- 
venta renuntiare debere , nec approbatoris fiteantur , fi ad noftram , ut defideramus , 

fibi ufurpaverunt officium , fed inftantiae fuae B redire volueritis unitatem. Ea infuper quae 

minifterium promiferunt , fpondentes, ut circa ejufdem ecclefiae Romanae principa- 

praediximus , fe inftituros apud didam fe- tum , de cujus veritate nonnulla praefatae 

dem,, quantum in eis erat , ut feripturam ap- feripturae feries continebat , a te ac ipfis clero 

probaret eamdem. Videat igitur tua fubli- & populo recipi & acceptari volumus, plc- 

mitas, quam jure, quam liquide didi fratres nius & apertius explicantes, 

apocrifarii fedis ejufdem fuae poteftatis & mi- Et quidem credimus fandam Trinitatem, 
nifterii referarunt feriem , & fines feu ter- Patrem , & Filium , & Spiritum - fandum , 

minos exprefferunt, quam clare, quam aperte unum Deum omnipotentem , totamque Tri- 

fuar intentionis aperuere propofitum. Quid . nitatem Deitatem coeffentialcm & confub- 

enim clarius dici vel feribi potuit , ut non- ftantialcm , coaeternam , coomnipotentem , 

dum adum quis diceret, quod adhuc ex al- unius voluntatis, poteftatis & majeftatis 5 

terius approbatione pendebat ? Fratres igitur creatorem omnium creaturarum , a quo om- 

memorati apocrifarii didae fedis nec robo- nia, per quem omnia, in quo omnia quae 

raverunt, nec intenderunt, ficut nec etiam q funt in coelo & in terra vifibilia & invifibi- 

potuerunt , praedldam , fine fedis ejufdem lia , corporalia & fpiritualia. 

confcientia , roborare feripturam. Nos quo- Credimus fingulam quamque in fanda 
que petitionem a praefatis tuis apocrifariis Trinitate perfoham , unum verum Deum, 
fuper ipfius feripturae corroboratione propo- plenum & perfedum. 
fitam, ejufdem feripturae infpedo tenore , Credimus ipfum Filium Dei, Verbum Dei __ 

cum nonnulla quae continentur in ea, nec aeternaliter natum de Patre, confubftantia- 

accommoda , nec utilia , fed difpendiofa & lem , omnipotentem & aequalem per omnia 

damnofa potius, tanto & tali negotio repu- Patri in divinitate, temporaliter de Spiritu- 

temus, de fratrum noftrorum confilio, ejuf- fando conceptum ac natum ex Maria fem- 

.dem negotii qualitate penfata , non duximus per Virgine , cum anima rationali 5 duas ha- 

admittendam , praefertim cum ipfi tui apo- bentem nativitates , unam ex Patre aeter- 

crifarii , ad roborandam eamdem pro te tui- nam , alteram ex matre temporalem , Deum 

que imperii clero vel populo , nullum , ut verum & hominem verum , proprium in 

praemifimus , mandatum vel potcftatem ha- D utraque natura atque perfedum , non adop- 

berent, nec tu de petitione praemiffa tuis tivum , neque fantafticum , fed unum & uni- 

aliquid litteris duxerit inferendum : immo cum Filium Dei in duabus & ex duabus , di- 

ab eadem feriptura , de cujus utpote corro- vina fcilicct & humana , naturis ; fed in unius 

boratione jam clapfo fere triennio non cu- perfonae fingularitate , impaffibilem & im- 

rafti , nec per noftros apocrifarios fuperius mortalem divinitate ; fed in humanitate pro 

nominatos , noviffime ad te miftos , qui apud nobis & pro falute noftra paffum vera carnis 

te moram diutius contraxerunt, nobis mi- paffione, mortuum & fepultum, & defeen- 

fifti aliquid verbo vel feripto , receffiffe veri- diffe ad inferos, ac tertia die refurrexiffe a 

fimiliter credi pofles : quamquam alias non mortuis vera carnis refurredione , die qua- 

fuiffet a nobis eadem petitio admittenda. In dragefimo poft refurredionem cum carne 

his etenim quar funt fidei & veritatem refpi- qua refurrexit, & anima afeendifle in coelum , 

ciunt, fine qua falus effe non poteft, expli- & federe ad dexteram Patris, inde ventu- 

cite, non fub involuto , eft agendum. Ideo- E rum judicare vivos & mortuos, & redditu- 
que ut in lucem omnia veniant, ne verbo- rum unicuique fecundum opera fua, five 

rum ambagibus intentionis noftraj puritas bona fuerint five mala, 

involvatur, tenore prarfentium duximus de- Credimus etiam Spiritum - fandum ple- 
clarandum , quid tibi & praelatis ac ceteris num & perfedum verumque Deum , ex Patre 

fub tua ditione degentibus faciendum iq- & Filio procedentem , coaequalem & coeffen- 

cumbat , ut ad finum ejufdem facrofandae tialem , & coomnipotentem , & coaeternum 
Romanae ecclefiae & matris tuae, fano fretus per omnia Patri & Filio, 


Digitized by 


Google 


205 IN CONCILIO 

Credimus hanc fandam Trinitatem , non 
tres Deos , fed unum Deum omnipotentem» 
aeternum , invifibilcm & incommutabilem. 

Credimus fandam catholicam & apofto- 
licam unam efle veram ecclefiam , in qua 
unum datur baptifma , & vera omnium re- 
miffio peccatorum. 

Credimus etiam veram refurredionem 
ejufdem carnis quam nunc geftamus , & vi- 
tam aeternam. 

Credimus etiam novi ac veteris teftamenti, 
legis & prophetarum, &apoftolorum unum 
efle audorem Deum & Dominum omnipo- 
tentem. 

8. Hxc eft fides catholica , & hanc fuper 
didis articulis tenet & praedicat facrofanda 
Romana ecclefia. Sed propter diverfos erro- 
res a quibufdam ex ignorantia , & ab aliis ex 
malitia introdudos , dicit & prxdicat , eos 
qui poft baptifmum in peccata labuntur, 
non rebaptizandos ; fed per veram poeniten- 
tiam fuorum pofle confequi veniam pecca- 
torum. Quod fi vere poenitentes in caritate 
deceflerint , antequam dignis poenitentiae 
frudibus de commiffis fatisfecerint & omiflis, 
eorum animas poenis purgatoriis poft mor- 
tem purgari, & ad poenas hujufmodi rele- < 
vandas prodeffe eis fidelium vivorum fufi 
fragia , miflarum fcilicct facrificia , orationes , 
& cleemofynas , & alia pietatis officia, qux 
a fidelibus pro aliis fidelibus fieri confueve- . 
runt fecundum ecclefix inftituta. Illorum igi- 
tur animas , qui poft facrum baptifma fufcep- 
tum, nullam omnino peccati maculam incur- 
rerunt, illas etiam qui poft contradam peccati 
xnaculam,velin fuis manentes corporibus, 
vel eifdem exutx , prout fuperius didum eft, 
funt purgatae , in coelum mox recipi. Illorum 
autem animas qui in mortali peccato vel cum 
iblo originali decedunt , mox in infernum 
defeendere, poenis tamen difparibus punien- 
das, eadem fanda Romana; ecclefia credit. 
St firmiter afleverat. Et quod nihilominus 
in die judicii omnes homines ante tribunal 
Chrifti cum fuis corporibus com parebunt, 
reddituri de fadis propriis rationem. 

9. Tenet etiam & docet eadem Romana 
ecclefia feptem efle ecdefiaftica facramcnta , 
unum fcilicet baptifma , de quo didum eft 
fupra. Aliud eft facramentum confirmatio- 
nis , quod per manus impofitionem epifeopi 
conferunt chrifmando renatos. Aliud eft poe- 
nitentia , aliud eftEuchariftia , aliud eft facra- 
mentum ordinis, aliud eft matrimonium , 
aliud eft extrema-undio, qux fecundum do- 
drinam B. Jacobi infirmantibus exhibetur. 
Sacramentum Euchariftixex azymo conficit 
eadem Romana ecclefia , tenens & docens , 
quod in ipfo (aeramento panis vere tranfub- 
ftantiatur in Corpus , & vinum in Sanguinem 
Domini noftri Jesu Christi. De matrimonio 
vero tenet , quod nec unus vir fimul plurcs 
uxores, nec una mulier fimul habere permit- 

fct.ftript. & mon, ampl. Gallttf. T m. VII, 


LUGDUNENSI. 106 

titur plures viros. Soluta vero lege matrimo- 
nii per mortem alterutrius' conjugum , fe- 
cundas & tertias , St deinceps nuptias fuccef- 
five licitas efle dicit , fi impedimentum cano- 
nicum ex caufa alia non obfiftat. 

10. Ipfa quoque facrofanda Romana ec- 
clcfia fummum St plenum primatum Sc prin- 
cipatum fuper univerfam catholicam eccle- 
fiam obtinens , quem fe ab ipfo Domino ia 
B. Petro apoftolorum principe feu vertice , 
cujus Romanus pontifex eft fucceflor,cum 
poteftatis plenitudine recepiflc veraciter Sc 
humiliter recognofcit,ficut prx ceteris crc- 

g ditur fidei veritatem defendere , fic & fi qux 
de fide fubortx fuerint quxftioucs , fuo debet 
judicio definire : ad quam poteft gravatus 
quilibet in negotiis ad forum ecclcfiafticum 
pertinentibus appellare. Sed in omnibus cau- 
lis ad examen ecclefiafticum fpedantibus, 
ad ipfius poteft recurri judicium , Sc eidem 
omnes ecclefix funt fubjedx , ipfarumque 
prxlati Sc obedientiam Sc reverentiam fibi 
debent; apud quem fic plenitudo poteftatis 
confiftit, quod ecclefias ceteras ad lollicitudi- 
nis partem admittit curarum , multas patriar- 
chales Sc parochiales ecclefias prxeipue diver- 
fis privilegiis eadem Romana ecclefia hono- 
ravit. Sua tamen prxrogativa , tam in gene- 
ralibus conciliis , quam in quibufeumque aliis 
femper falva. 

11. Porro prxfcriptam purilfimam , cer- 
tiflimam & folidiffimam orthodoxx fidei ve- 
ritatem , evangelicx dodrinx confonam , a 
fandis patribus traditam , Sc Romanorum 
pontificum in fuis fynodis diffinitione firma- 
tam , ficut nec decet, fic nec volumus novs 
difcuflioni ac diffinitioni fubjacere, ipfum 
quafi per hoc quomodolibet contrafaciendo, 
& licitum in dubium revocando. Idcoque 
licet in prxfata feriptura de convocatione 
concilii ageretur , licet per tuas przfatas lit- 
teras concilium in terra tua teneri petieris , 
nos tamen nullo modo proponimus conci- 
lium ad difcuflionem feu diffinitionem hu- 
jufmodi convocare. Non quod cujufcum- 
que faciem vereamur, vel camdcm (acro- 
fandam Romanam ecclcfiam Grxcorum fu- 
perari prudentia timeamus ; fed quod pror- 
fus indecens foret , immo nec licet , nec ex- 
pedit, in dubium revocari prxmiflam vdrx 
fidei puritatem , tot faerx paginx auctorita- 
tibus, tot fandorum roboratam fententiis, 
tot Romanorum pontificum flabili diffinitio- 
ne firmatam ; pro cujus defenfione , fi ncccfle 
foret, parati edemus fubire martyrium, Sc 
morti etiam exponere corpus noftrum : quam 
ideo ad prxfens nequaquam audoritatibus, 
quarum tamen fatis nobis copia pro voto 
fuppeteret, munire curavimus; fed in (im- 
plicitate veridica fic pure, fic explicitc tam, 
prxdidis tuis exhibendam nunciis, quam tibi, 
decrevimus deftinandam; quia vel notam 
prolixitatis rumis diftufus epiftolx textus in- 

Bb ij 


\ 


Digitized by LjOOQ LC 



io/ DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 108 


curreret ,fiaudoritatum multitudinem , qui - 1 
bus eadem roboratur veritas , concineret > v.el 
fi notam volens vitare hujufmodi, tam proii-» 
xim toc articulorum materiam brevi fermo* 
«e perAr ingere®, de defcdu forfican-, qui pror 
eal dubio nimis foret in tqnto notabilis St 
peTiculofus negotio, notatiem*. 

12. Ec quia provida deliberatione conce- 
pimus apocrifarios aliquos in lege Dei peritos 
ad tuam pr«£entiamdeftinare, cum> quibus 
tju ac praedidi clerus & populus fuper praemif- 
fis conferre poterids , Sc , ficut fperamus , ipfi; 
«obis fufficienter, divina eis id donante cle- 
mentia:, refpondebunt. Sedi nihilominus fi 
quid tuum tuorumve animos concutit, fi ' 
quid turbat, ut eorum aliquid, quae fuptai 
fcripfimus , vereamini , ut petimus , profiteri >» 
aliquos de peritioribus-, quos in prae didis re- 
pereris clero Sc populo , ad nofttam mitte 
praefentiam , nofque , qui juxta cjufdem prin- 
cipis apofrolof at» fententiam , parati fumus; 
otwoii pofcenti nos , de ea quae in nobis eft 
fide & (pe reddere rationem, illos quos mi- 
fccis caritative tradabimus,& patienter quid-» 
quid proponere voluerint, audiemus, & tamt 
plene, donante Domino, fatisfaciemus eif- 
denv, quod amoto cujuflibet dubietatis feru- 
pulo , fidei veritatem agnofeent > & in agnita ^ 
felubriter gloriantes, ad te cum gloria remea- 
bunt. Ipfis quoque apocrifariis ffuis , cum de 
prxmiffa profeflione fidei eis, ut praemitti- 
tur , copiam fecimus, clementer obtulimus 
benigne eis fatisfaccre , fi fuper eo in aliqua 
dubitarent 

1 3 . Ideoquc excellentiam tuam mone- 
mus , rogamus, & hortamur in Domino Jesu 
Christo, per afperfionem fui pretiofi fan- 
guinis obfecrantes, quatenus diligenter atten- , 
dens > quantum tibi accrefcet ad meatum , 
quantum accedet ad gloriam & exaltationem 
tui nominis ampliandam , fi datum tibi defu- 
per fuerit, ut oves qua? perierant, tuae dili- 
gentia Audio, ad caulam Domini reducan- 
tur , fi tuis fiat laboribus , ut unum fit ovile, 
unufque paftor Latinorum & Graecorum po- 
pulis, tuis temporibus in unitate prxmiffae 
orthodoxa fidei adunatis > fic Audeas habili- 
tate materiam , ficque animos tuos tuorum- 
que difponerc , quod in praedidorum apocri- 
fariorum noArorum adventu , te ac pramiflis 
clero & populo praferiptam humiliter fuf- 
cipientibus , & fideliter profitentibus fidei ve- 
ritatem , facilis fit ad reliqua , Domino fa- 
vente, proedfus. Quod fi pofiquam taliter 
luppofitam tu iidemque clerus & populus 
Veritatem fidei fufeeperitis ac profefli fueritis, 
&adohedientiam, ut pramifimus , ejufdem 
Veneritis matris ecclefia, concilium per fc- 
dem ipfam ad locum, qui ad hoc eidem fedi 
Videatur idoneus , convocari petieritis , ad 
caritatis vinculum inter Latinos & Gracos 
fccderc perpetuo roborandum , legatos fuper 
hoc ad nos poteritis deftinare , quibus , fa- . 


vente Domino,rcfponfum dabitur, quo tuum 
defideriuna fatiari poterit Sc debebit. 

14 . Ad pramiffa igitur tam falutifera u- 
nionis falutarc commercium, follicitudo tua 
fiiblimi tatis intendat , $c ut animarum & cor- 
porum difc&imina , qua ingerit inveterata» 
diffenfio pracidantut, pramifia , qua pater- 
na moniriorle requirimus , implere fefiinet : 
fciturus quod occafipne tradatus hujufmo- 
di, nec his qui a tua magnificentia fe gra- 
vatos qflb queruntur > ficut nec debemus in 
fua judicia: deefle , proponimus , nec a profe- 
cutione tanti negotji. per alias vias, quas ad, 
animarum falutem Dominus minifiraverit * 
defiffeams. 


EPISTOLA TERTIA COLLEGII 
cardinalium Albancnfi epifeopo , apo- 
ftolicar fcdis legato. 

Committit collegium , fede vacante , ad inftan- 
tiam regis Francia, negotium reconciliationi* 
Gr acorum epifeopo Albanenfi. 

I Nter cetera , quae in excellenti St Chri- 
Aianiffimo principe domino Ludovico re- 
ge Francorum illuftri , dignis in Domino lau- 
dibus attollenda redi judicii cenfura diju- 
dicat , Angularem ipfius zelum ad incremeu- 
ta fidei orthodoxae confiderationis oculis in- 
tuentes , in. vocem exultationis & confeflio- 
nis erumpimus , St exultantes in Domino ac 
ejus beneficia confitentes , ipfi fuper hoc vi- 
tulum labiorum exfoivimus, a quo dido re- 
gi credimus pia miferatione conceffum , ut 
& alias affluenter caritatis ubera in opere pie- 
tatis effundat. St pro defenfione ipfius fidei, 
quafi abnegans fcmeqpfum , ad id fe , Sc 
fuos fua promtitudine fpontanea exponendo, 
fic illius fpecialem fe exhibeat defenforem , 
& in ejus dilatatione minifirum , quod lau- 
dabilium evidentia operum fatagit eidem fi- 
dei non folum filios ab initio alienos veni- 
re, fed St per erroris devium alienatos ab 
ipfa fuae follicitudinis Audio ad ejus reduce- 
re unitatem / ficut Terrae- fandae negotium 
aufpiciis, Deo audore, felicibus per eum- 
dem tam feliciter affumtum , & porreda no- 
bis ex ipfius parte fuper Grajorum reconci- 
liatione petitio /liquido proteftantur. 

z. Nuper fiquidem nobis praefatus rex^ 
rcligiofis viris fratribus Eustacsio de Attre- 
bato & Lamberto de Cultura ordinis fra- 
trum Minorum , fuis nunciis , & litteris ad 
nofiram praefentiam defiinatis , expofuit , 
quod magnificus vir Paljsologus eorumdem 
Graecorum imperator illuAris , per apocrifa- 
rios & litteras eidem regi expofuit, quod 
ipfe, clerus & populus fuae ditioni fubjedi* 
defiderantes ad obedientiam ecclefiae Roma- 
nae redire , ipfique in ejufdem fidei profef- 
fione uniri , varios fuper hoc nuncios & lit- 
teras ad fedem apoAolicam deAinarant ; quo- 


Digitized by 


Google 


2 Dp, 


IN CONCILIO LUGDUNENSI. 


210 


rum etianx ; aliq.ui in via detenti , nonperve- A 
nerunt ad eamdem , & frequenter, ac humi- 
liter ad haec poftularant admitti, nec adhuc 
eorum circa id fuerat defideriis fatisfadum , 

& apud eumdem regem fuper hoc multi- 
plicatis nunciis & litteris inftitit , depofcns 
inftauter,, ut ipfe rex in tam pio & utili ne- 
gotio , arbitri partes affumens , ad ipfius con- 
iummationem follicita intenderet pietate. 
Ipfe namque' imperator , ut fuis verbis , pro- 
ut nobis referuntur , utamur , fe velle regem 
eumdem arbitrum in hoc conftitucre affe- 
rens, promittebat quidquid idem rex fuper 
hoc diceret, fe plene ac inviolabiliter obfer- 
vaturum. Et ut circa hoc fuum magis often- g 
deret didus imperator affedum, praedirum 
regem adjurabat per afperfionem fanguinis 
Jesu - Christi > quod nequaquam affumere 
onus hujufmodi recufaret 5 & li fecus face- 
ret , ad fuuimum judicem , ut ipfe rex in ex- 
tremo judicio coram eo dc hoc rationem 
redderet , appellabat. 

i. Propter quod memoratus rex foliturh 
profequeus ad ejufdem fidei augmenta pro- 
politum, & ad praefatam Romanam ecclc- 
fiam confuetx non omittens devotionis af- 
fedum ; fcd prudenter attendens ac humi- q 
liter cognafcens, quod fuum non erat tale 
innodem negotio, quod fpccialiter pertine- 
re dignofeitur ad ejufdem fedis examen , e- 
tiam ad ipiius imperatoris inftantiam , offi- 
cium ufurpare s confulte refpondit , quod in 
eodem negotio hujufmodi partes nequa- 
quam affumeret ; fed pro ipfius falubri con- 
fummatione apud eamdem fedem > ad quam 
id pertinet , libenter inftarct. Ne itaque ne- 
gotium , cujus expeditio , fi eam concedet 
Altiffimus, tot animarum diferiminibus ob- 
viat , eifque viam aperit ad falutem , in pro- 
fecutione defedum aliquem patiatur, ac no- p 
bis, quibus nunc, eadem fede vacante, cum 
alius qui hoc polfit tempore vacationis hu- 
jus non fuperfit, fpedac providere, humili- 
ter per eofdem nuntios fuos poftulavit, ut 
negotii exeeutionem ejufdem foliicitudini 
ycftrx committere curaremus. 

4. Nos autem , quae per fedem ipfam de 
fcoftro confilio ada novimus in prxmiifis, 
commemoratione follicita recenfentes , in- 
venimus , quod tempore felicis recordatio- 
pis Urbani papae IV. religiofi viri fratres 
quondam Simon de Alvernia cjufque col- 
legae prxdidi ordinis , per eumdem papam 
ad faepedidum imperatorem , poft aliquos ^ 
receptos ab eO nuncios & litteras , cum cer- 
tis fub certa forma litteris deftinati , de dog- 
matibus fidei & ecclefiafticis ritibus, ac in- 
fuper de reformanda concordia fuper aliis 
inter papam & imperatorem eofdem ac Grae- 
corum populum tradaturi, apud eumdem 
imperatorem aliquandiu mora fada , cum 
non poffent affequi quod volebant , tandem 
Recipientes quod potetant obtinere, in quam- 


dam cum eodem imperatore dicunturconve- 
hiffe feripturam , certos articulos continen- 
tem , praefato imperatori bona fide fponden- 
tes , fe apud fedem indituros eamdem , quod 
quantum effet in eis , ut feripturam ipfam 
fedes eadem acceptaret. 

5- Poftmodutn vero memorato pontifice 
Viam univerfx carnis ingreffo , & recolendae 
ipctpori* domino Clem^nte papa I V. ei- 
dem in apoftolatus officio fubftituto , quidam 
prarfati imperatoris nuncii , cum ejus litteris 
ad ipfius domini Clementis prxfentiam ac- 
ccfferunt, quibus ab eo fecrcto primo , ut 
eis placuit, Sc poftmodum publice in noftra 
prarfentia benigne auditis , idenj pontifex 
Clemens fuper fidei verae dogmatibus , non 
contentiofae difputationis certamine, fcd ver- 
bis fimplicibus & evangelicx confonis veri- 
tati , conferre voluit cum eifdem , ipfifque 
de noftro collegio ad difeutiendum cum eis 
familiari colloquio, quibus modis quibufve 
gradibus poffetidem negotium confumma- 
ri , obtulit tradatores. Sed ipfi proponentes 
finaliter , quod nec ad difputandum nec ad 
tradandum aliquid venerant , recufaverunt 
utrumque , prxdidam feripturam ab eo ro- 
borari petentes , cum tamen confiterentur 
fuper hoc vel ad corroborandum ipfam feri- 
pturam, pro parte imperatoris ejufdem ab 
co , clero & populo fupradidis , poteftatem 
vel in fcripds, aut alias mandatum aliquod 
non habere , prxdidxque ipfius imperatoris 
litterx de fratribus aut feriptura przmiffis , 
vel quod eifdem nunciis fides adhiberi de- 
beret, nullam penitus facerent mentionem. 
Super quo licet fuerit idem papa Clemens 
non indigne miratus, tamen ne ipfos nun- 
cios contemnere videretur , benigne offen- 
dit eifdem , quod didi fratres ad approban- 
dum feripturam eamdem , nullam a dida 
fede habuerant poteftatem , fcd ipfis trada- 
tus fui fummam ipfi fedi referre , illiufque 
approbationem ejufdem fedis arbitrio refer- 
Vare. Quod & ipfimet confultius attenden- 
tes , fuerunt circa finem feripturx prxfatx 
confefli, ex injundi fibi minifterii debito, di- 
dx fedi inventa renunciare debere, non u- 
furpantes approbatoris officium , fed ad op- 
tinendam approbationem a fede prxdida , 
fux , ut przmittitur , inftantix minifterium 
promittentes. 

6. Sane petitionem ab eis nunciis de ap- 
probatione didx feripturx propofitam idem 
fummus pontifex, feripturx ipfius infpedo 
tenore , cum nonnulla qux continebantur in 
ea , nec utilia nec accommoda , immo dif- 
pendiofa potius & damnofa eidem negotio 
non immerito reputaret , ipfius negotii qua- 
litate penfata , de noftro confilio non admi- 
fit , maxime cum , ut fuperius cft expreffum , 
fxpefati ejufdem imperatoris nuncii , ad eam 
pro ipfo , fupradidis clero & populis robo-* 
fandam , poteftatem aliquam non haberent» 


Digitized by LjOOQie 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 


nec ipfe imperator vel per fratres eofdem, . 
qui longam moram traxerant apud cum, vel 
alios , elapfo jam nunc fere triennio , fuper 
hoc aliqui<$ mififfet feripto vel verbo, pro- 
ptef quod verifimiliter credi poterat, recef- 
fiffc ab ea > qua; tamen etiam ex fui quali- 
tate non fuerant approbanda. Verum ut om- 
nia in luce procederent , & de his qux ad 
fidem & veritatem pertinent explicite , non 
fub involucro ageretur , nec tam falubre ne- 
gotium ulterius contingeret per incfficacia 
verba deduci , memoratus fummus pontifex 
Clemens aperte fuas adeumdem imperato- 
rem 'litteras dire&as expreffit, quid ei , cle- 
ro & populo fupradi&is faciendum incum- 
beret, ut reverenter fano freti confilio , ad 
linum ejufdem facrofan&x ccclefix Roma- 
nae redirent , in eifdem Ktteris verae catho- 
licae fidei profeffionem , quam eadem Roma- 
na firmiter tenet ecclcfia, fideliter docet, 
conftanter praedicat , & publice profitetur , 
quamque ab ipfis imperatore, clero & po- 
pulo ipfe fummus pontifex exigens, ipfos 
profiteri volebat , fi vellent juxta ejus defide- 
rium redire ad ipfius ecclcfiae unitatem , ea 
infuper, qua circa ejufdem ecclefiae Roma- 
na primatum , de cujus veritate prxfatx feri- 
ptura feries continebat, ab eifdem impera- 
tore , clero & populo acceptari & recipi vo- 
luit, plenius explicando. De ipfa praterea 
fidei profeffione. didis imperatoris prafati 
nuncirs copiam faciens , clementer obtulit 
benigne ipfis fatisfacerc , fi fuper ea in aliquo 
«dubitarent. 

7. Provida quoque deliberatione conce- 
perat , ficut in litteris prxdi&is adjecit , apo- 
Crifarios aliquos in lege Dei peritos , ad ejuf- 
dem imperatoris prafenciam deftinare, ut 
ipfe didique clerus & populus cum illis, per- 
quorum tefponfionem ei fatisfieri pofle , Do- 
mino concedente , fperabat , fuper pramiflis 
conferre valerent : ita ut fi nihilominus ali- 
quid ipfius imperatoris fuorumve animos 
concuteret aut turbaret j propter quod ali- 
qua de his quorum , ut prxmittitur , exige- 
batur profeflio , vererentur forfitan profite- 
ri , aliqui de petitionibus ejufdem cleri & 
populi ad ipfius pontificis prafentiam mitte- 
rent, qui eos, quos apud ipfum mitti con- 
tingeret , fc tradaturum caritative , ac ca qua 
vellent proponere, patienter obtulit auditu- 
rum, & taliter, donante Domino, id fatis- 
fadurum eifdem , quod amoto cujufiibet du- 
bietatis fcrupulo, fidei agnofeerent verita- 
tem. Et licet idem papa Glemens apocrifa- 
rios hujufmodi , pro eo q ’od aliqui de his 
qui ad id fuerant de longinquis partibus e- 
Vocati, & iplimet morte prxventi fuerant, 
nequiverit prout difpofuerat deftinare , ta- 
men memoratum imperatorem pereafdcm 
fnss litteras monuit, rogavit, & hortatus eft 
in Domino Jest-Ghristo, ipfum per afper- 
lionem pretiofi fonguinis obfecrando , ut di- 


ligenter attendens, quantum ad meritum fi- 
bi accrefceret , quantum accederet ad glo- 
riam & exaltationem fui nominis amplian- 
dam, fi fuis proveniret laboribus, ut unum 
fieret ovile , unufque paftor Latinorum & 
Graecorum populis, fuis temporibus in uni- 
tate praemiffz orthodoxae fidei adunatis , fic 
ftuderet habilitarc materiam , fic animos 
fuum fuorumque difponcre , quod in praemif- 
forum apocrifariorum adventu, ipfo impe- 
ratore ac prardidis clero & populo praeferi- 
ptam humiliter fulcipi entibus , & fideliter 
profitentibus fidei veritatem , facilius forcc 
ad reliqua, divina gratia favente , proceflus. 
Et fi poftquam taliter iidem imperator , cle- 
rus & populus eamdem veritatem fidei fufi 
cepifient forentque profeffi , & ad obedien- 
riam , ut prxmiftum eft , ejufdem venhfcnc 
ccclefix matris fu* , per fedem ipfam ad lo- 
cum, qui eidem fcdi videretur idoneus, idem 
imperator peteret concilium convocari, ad 
caritatis vinculum inter Latinos & Grzcos 
foedere perpetuo roborandum , legatis quos 
per ipfum imperatorem ad id petendum con- 
tingeret deftinari, refponfum. Domino fa- 
vente, daretur, quo fuum deberet & poffee 
defiderium fariari. Ad hxc idem dominus pa- 
pa Clemens in prxdi&is fuis litteris aperte 
eidem imperatori prxdixit , quod occafione 
tradatus hujufmodi , nec illis , qui fe ab eo- 
dem imperatore quererentur eife gravatos 
in fua deeffe juftitia , nec a profecutione tanti 
negotii per alias vias , quas ad animarum fa- 
lutem Dominus miniftrarct , defiftere inten- 
debat. 

8 . Quocirca debita meditatione penfail- 
tes tam falubre negotium , tam utiliter , tam- 
que perpenfo confilio & exatia maturitate 
difpofitum, non immutatione fcd profecu- 
tione potius indigere : inftantix memorati re- 
gis Francorum , in votiva admodum expedi- 
tione ipfius negotii noftrisdefideriis concur- 
rentis, confenfu promto concurrimus 5 & prx- 
mifta vobis ad plenioris inftru&ionis auxilium 
feriofius exponentes , exeeutionem prxdidi 
negotii fraternitati veftrz prxfentium teno- 
re committimus , ut in ipfo juxta prxmifla- 
rum ejufdem domini papx Clementis litte- 
rarum tenorem , quem vobis fub figillis no- 
ftris de verbo ad verbum fine immutatione 
aliqua deftinamus, fecundum datam vobis 
a Deo prudentiam procedentes , imperato- 
rem , clerum & populum memoratos ad c- ' 
jufdem fidei orthodoxx profeffionem & ac- 
ceptandam , & recipiendum ipfius ecclefix 
Romanz primatum , juxta fubfcriptam for- 
mam , idoneis fecuritatibus & cautelis adhi- 
bitis , admittaris. Volumus fiquidem , quod 
in concilio de Grxcis generaliter congregan- 
do, memoratus imperator, patriarcha Grap- 
eorum , archiepifcopi , epifeopi , archiman- 
dritx, abbates, & alii ecclefiarum praelati, 
clerus & populus fupradi&i, eamdem fidei 


Digitized by 


Google 


213 IN CONCILIO LUGDUNENSI. 214 

veritatem & primatum ecclefia Romanae, A ftudiofius procedatur, veftris volumus cura 


juxta feriem in prxmiifis litteris ejufdem do- 
mini papx Clxmentis expreffam , *plene ac 
feriofe ledam , Sc expolitam fideliter , expli- 
cite ac aperte hoc modo recognofcant , ac- 
ceptent 8c profiteantur, prarftito juramento. 

9. Ego Gr M orum imperator fupraferi- 

ptam fidei veritatem , prout plene letta e fi & 
fideliter expofita , veram ,fanttam , catholicam 
& orthodoxam fidem effe cognofco : eam accepto , 
(jr corde & ore profiteor ; ipfamque , prout eam 
veraciter tenet , fideliter docet & prodicat fa- 
crofantfa Romana ecclefia , me inviolabiliter Jer- 
vaturum , & in ea omni tempore perfeveratu- 
rum , nec ab ea ullo umquam tempore recejfurum , 
quoquo modo deviaturum veldifcrepaturum pro- 
mitto. Primatum quoque ipfius facrofancla Ro- 
mano ecclefia , prout in promijfa ferie contine- 
tur , recognofco , accepto , & fponte fufeipio , & 
me omnia promijfa , tam circa fidei veritatem , 
quam circa ejufdem eulefio Romano primatum , 
& ip forum recognitionem , acceptationem , fuf- 
ceptionem , obfervationem , proflito corporaliter 

juramento , promitto & confirmo. Sic me Deus 
adjuvet & hoc fantta Dei evangelia. fijuod fi 
contra hoc aliquid fentire , confiteri , aut alias 
agere profumfero , me fchifmaticum & anathe- 
matizatum eo ipfo recognofco , ac feveritati fa- 
erorum canonum fubjacere. Huic autem profer i- 
pto de mea recognitione , acceptatione , profef- 
fione , fufeeptione , promi ffione , ac juramenti 
profiatione fponte mea fatto , letto & perletto , 
fponte fubfcripfi, & figillum meum apponi feci. 

10. Porro a praelatis erunt przdi&a & 
alia exigenda, videlicet ut & manualem obe- 
dientiam & reverentiam exhibeant, & fc ab 
illa nullo umquam tempore receffuros,prx- 
ftito juramento promittant * Sc nihilominus 
in eorum promilfione veniat , quod nec con- 
tra fuam profeffionem aliquid publice prx- 
dicare aut occulte fuadere praefumant, adji- 
ciendis nihilominus veftra follicitudinc in 
omnibus profeflionibus , quas heri continget, 
aliis idoneis fecuritatibus & cautelis , quas 
vobis fadi circumflanti* fuggerent exigen- 
das. Ceterum ad faciliorem & pleniorem 
confiimmationem pracdi&orum expedire pu- 
tamus, ut per lingula loca infignia illarum 
partium perfonas idoneas deftinetis, per quas 
profeffiones fimiles in locis eifdem cum fo- 
Jemnitate ac obfervatione fimili admittan- 
tur. De hujufmodi autem profeflionibus fient 
publica inftrumenra , multiplicanda in varia 
omnino fimilia , & figillanda figillis authen- 
ticarum perfonarum , quas contigerit effc 
prxfentes , ut aliqua penes vos retinere , non- 
nulla poflitis deponere , li & prout videritis 
expedire, & alia per diverfos nuncios prop- 
ter inopinatos eafuum fortuitorum eventus 
ad fedem apoftolicam , ut in ejus confer- 
ventur archivis cum cautela & diligentia 
omnimode remittatis, Sc ut quanto folem- 
nius Sc falubrius cft negotium , tanto ia co 


Sc ftudio provideri , ut in cathedralibus Sc 
aliis folemnibus ccclefiis Sc monafteriis loco- 
rum, in quibus profeffiones eadem fient, in 
libris authenticis redigantur in fcriptis,utin 
futurum confervent rei gellz memoriam, 
Sc ipfius recentem polleris notitiam reprx* 
fentent, diligentius confcrvanda. 


EPISTOLA IV. COLLEGII 
cardinalium , regi Franciz illuflri. 

Ut rex Francio intendat fo llic it e circa nego - 
B tium reconciliationis Grocorum commijfum 
epifeopo Albanenfi. 

1. T Nter cetera quz in vobis tamquam in 
J, Chriftianiffimo principe dignis in Do-? 
mino , Scc. ut in procedenti ufque exfolvimus , 
a quo vobis pia milcratione conceffum , ut 
Sc alias affluenter caritatis ubera in pietatis 
• opera effundatis, Sc pro defenfione ipfius 
fidei quafi abnegantes totaliter vofmctipfos, 
ad id vos, vellros St veftra, promtitudine 
fpontanca exponendo, fic vos lpccialiter ex- 
hibeatis defenforem ipfius, &in ejus dilata* 
^ tione miniftrum , quod laudabilium eviden- 
tia fatagitis operum , eidem fidei non folum 
filios ab initio alienos unire , fed per erroris 
devium alienatos ab ipfa veftrz follicitudinis 
ftudio ad ejus reducere unitatem , ficut terrz 
fanttz negotium aufpiciis , Deo au&ore , fe- 
licibus per vos tam potenter affumtum, Sc 
porre&a nobis ex parte veftra fuper Grxco- 
rum reconciliatione petitio liquido protella- 
tur. Nuper etenim religiofis viris fratribus 
Evstacbio & Lamberto ordinis fratrum Mi- 
norum veftris nunciis & litteris ad noftram 
P przfentiam dellinatis , nobis exponere cura- 
villis , quod magnificus vir Palaologus eo- 
rumdem Grzcorum imperator illuftris, per 
apocrifarios & litteras vobis expofito , quod 
ipfc , clerus , & populus fuz ditioni fubje&i 
defiderantes ad obedicnriam ecclefiz Ro- 
manz redire , ipfique in ejufdem fidei pro- 
felfione uniri , varios fuper hoc nuncios & 
litteras ad fedem apoftolicam deftina verant, 
quorum aliqui invia detenti, non pervene- 
runt ad eamdem , Sc frequenter ac humiliter 
ad hoc pollularant admitti , nec adhuc eo- 
rum circa id fuerat defideriis fatisfadum, 
£ apud vos fuper hoc multiplicatis nunciis Sc 
litteris irftitit , depofeens inftantcr, ut in tam 
pio Sc utili negotio partes arbitri affumentes, 
ad ipfius confumtnationem follicita niteremi- 
ni pietate. Ipfe namque imperator,ut fuis ver- 
bis , prout nobis referuntur , utamur , fe velle 
vos arbitrum in hoc conftituere afferens, pro- 
mittebat, quidquid fuper hoc diceretis, fe 
plene Sc inviolabiliter fervaturum. Et ut circa 
id fuum magis oftenderet di&us imperator 
affe&um , adjurabat vos per afperftonem San- 
guinis Domini noftri Jisu Christi, quod 


Digitized by LjOOQie 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM n 6 \ 


nequaquam onus hujufmodi recufaretis aflu- 
mere ; li fccus faceretis ad fummtim judicem, 
quod coram eo de hoc rationem redderetis 
in extremo judicio appellando. Propter quod 
vos folitum profequentes ad ejufdem fidei 
augmenta propofitum , ad praefatam Roma- 
nam ecclefiam confuct* non amittentes de- 
votionis affcdum , fed prudenter attenden- 
tes, ac recognofcentes humiliter, quod ve- 
ftrum non erat , tale in eodem negotio, quod 
fpecialiter pertinere dinofcitur ad ejufdem 
fedis examen , etiam ad ipfius imperatoris 
inflandam officium ufurpare, confulte rc- 
fpondentes,quod in eodem negotio nequa- 
quam partes affumeretis hujufmodi ; fed li- 
benter pro ipfius falubri confummatione a- 
pud eamdem fedem , ad quam id pertinet , 
jnftaretis, ne idem negotium , cujus expedi- 
tio, fi eam concedat Altiifimus, tot anima- 
rum difcriminibus obviat, eifque viam ape- 
rit ad falutem , in profecutione defedum ali- 
quem patiatur a nobis, quibus, eadem nunc 
fcde vacante, cum alius qui hoc poffit, tem- 
pore vacationis hujufmodi non fuperfit , in- 
cumbit in talibus providere, humiliter per 
eofdem vcftros nuncios poftulaftis , ut nego- 
tii executionem ejufdem venerabilis fratris 
epifeopi Albanenfis apoftolicae fedis legati 
follicitudini committere curaremus. Nos 
autem , &c. ut in fuperiori , ufque intendebat. 

2. Quocirca debita meditatione penfan- 
tes tam falubre negotium, tam urile, tam- 
que propenfo confilio & exada maturitate 
difpofitum , non invitatione , fed profecu- 
tione potius indigere , inflantia: veftrae in vo- 
tiva nobis admodum expeditione ipfius ne- 
gotii noftris defideriis concurrenti confcnfu 
promto concurrimus, & praemifla eidem le- 
gato ad plenioris inftrudionis auxilium fe- 
riofius exponentes , executionem ejufdem 
negotii fibi commifimus , ut in ipfo juxta prx- 
miffarum ejufdem domini papae Clementis 
litterarum tenorem , quem tam fibi quam 
vobis fub figillis noftris de verbo ad verbum 
fine immutatione aliqua deftinamus , fecun- 
dum datam fibi a Deo prudentiam procef- 
furus i imperatorem , clerum & populum 
memoratos ad ejufdem fidei orthodoxae pro- 
fefllonem , & ad apeeptandum & recipien- 
dum ipfius ecclefiae Romanae primatum , jux- 
ta fubfcriptam formam, adhibitis idoneis 
fecuritatibus & cautelis admittat. Volumus 
fiquidem , &c. ut fupra ufque fuadere praefu- 
mant. Adjiciendis nihilominus follicitudine 
ipfius legati & noftra in omnibus profeflioni- 
bus, quas fieri continget , aliis idoneis fecuri- 
tatibus & cautelis , quas fadi circumflandae 
fuggerent exigendas. 

3. Ceterum ad faciliorem & pleniorem 
confummationem praedirorum expedire pu- 
tamus, ut per fingula loca infignia illarum 
partium , perfonae deftinentur idonea: , per 
quas profefliones fimiles in locis eifdqm cum 


folemnitate ac obfervatione fimili admittan- 
tur. De hujufmodi autem profeffionibus fiant 
publica «(lftrumenta , multiplicanda in varia 
omnino fimilia & figillanda figillis authen- 
ticarum perfonarum , quas contingerit effe 
praefentes , ut aliqua penes vos & ipfum lega- 
tum remaneant , nonnulla deponi poffint , fi 
& prout vifum fuerit expedire , & alia per 
diverfos nuncios propter inopinatos cafuum 
fortuitorum eventus , ad fedem ipfam , ut in 
ejus cuftodiantur archivio cum cautela & 
diligentia , omnino remittantur. Et ut quanto 
folemnius & falubrius eft negotium , tanto in 
^ eo ftudiofius & diligentius procedatur, ip- 
* fius legati cura & ftudio volumus provideri , 
ut in cathedralibus & aliis folemnibus eccle- 
fiis & monafteriis locorum , in quibus hujuf- 
modi profefliones fadae fuerint , & etiam alio- 
rum , profefliones caedem in libris authenti- 
cis redigantur in feriptis , ut in futurum con- 
fervent rei geftae memoriam, & ipfius re- 
. centem pofteris, notitiam repraefentent , dili- 
gentius obfervanda:. 

4- Licet autem ncceffarium non credamus 
vos de ingenti utilitate tanti negotii ammo» 
nere , vel excitare ad ejus promotionem re- 
gise pietatis afFedum , cum illum fervere no- 
J verimus circa ifta , quia tamen ad felicem 
ejufdem negotii confummationem, per quam 
inveterati fchifinatis feminaria omnino tol- 
lantur, reintegretur corpus ecclefiae per illud, 
tanto membro , eorumdem videlicet Graeco- 
rum imperio , tam longis & deflendis tem- 
poribus mutilatum ; praecordiis toris affici- 
mur , & ad eam plenis defideriis fufpiramus. 
Serenitatem regiam monemus , rogamus & 
hortamur in Domino , in remiflionem pecca- 
torum fuadentes , quatenus utilitates innu- 
meras, & praecipue animarum falutem ex 
hujufmodi negotio, Deo aufpice,proventu- 
) ras pia meditationepenfantes, necnon& at- 
tendentes follicite, quod circa illud quam- 
quam frequenti repetitione tentatum , pro 
eo quod , ficut eventus indicat , didi Graeci 
non in veritatis fimplicitate in illo procede- 
re , fed tempus deducere in caqtelis & fimul- 
tatibus intendebant, fruftrata longae dedu- 
dionis ambagibus faepefatae fedis intentio ad 
optatum exitum non pervenerit, memorato 
legato , cui, ficut per eafdem noftras litteras 
dircdaS ad ipfum, videre poteritis , didi ne- 
gotii exeeutio ad veftrae petitionis inftantiam 
: demandatur , fi , annuente Domino , forfan 
appareat didos Graecos efficaciter velle pro- 
cedere in praemiflis , veftrae cooperationis 
fiiftragium in diredione ac profecutione ip- 
fius negotii exhibentes, ad evitandum con- 
fiietae fimultatis infidias, & idem negotium 
fecuritatibus & cautelis accommodis refor- 
mandum , divinae retributionis intuitu , & ob 
reverentiam fedis ejufdem fic follicite inten- 
datis , quod vitatis fciflurae antiquae difpen- 
diis, & in fidei, caritatis, & obedientiae uni- 
tate , 


Digitized by t^OOQLe 


217 IN CONCILIO LUGDUNENSI» ai8 

tate Latinis & Graecis memoratis unitis, A profecutionem , dicente Domino Aquiloni t 
eamdern ccclefiam fuis rcintegratam parti- da ; & Auftro : noli prohibere > ipfa mater eo 

bus , & folida membrorum reditutione fir- clefia fuos afferens filios de longinquo & fi- 
matam , in his verifimiliter timere non opor- lias fuas ab extremis terrae , fciffuris coeunti- 

tcat ulterius rerroivum , veftraque devotio bus , cadentibus relevatis , avcrfifquc conver- 
illi exinde reddatur acceptior , cujus in ve- fis , ruinis impletis , & deformitatibus refor- 
ritate res geritur, quique labores veftros, matis, diffidentium multitudine in unitate 

quos pro fervitio fibi tam grato & accepto fidei & vinculo caritatis unita juxta prophe- 

fubibitis, in retributione judorum inadima- tx vaticinium dilatet tentorii fui locum, fi- 
bili munificentia compenfabit. nes tabernaculorum fuorum extendat, & con- 

folidet clavos ad dexteram & latvam pentf» 
tret , femen ejus gentes hereditet , Sc defertas 
EPISTOLA V. GREGORII PAPA X. inhabitet .civitates. 

r g 3. Hoc cft enim quod ab ipfo largitore , 
bonorum omnium profundis fufpiriis peti- 
mus , hocque effufis lacrymis podulamus > 
ut ipfe in cujus unitate fundatur fidei uni- 

M Ichael i Pal^ologo illuftri impera- tas , & unitatis ccclefiadicx fundamentum , 
tori Grzcorum , gratiam per quam glo- dicente Apodolo , unus Dominus , una fides , 
riam obtineat in futuro. ' fuam fandam atque catholicam ecclefiam 

i. Qui miferatione ineffabili, cum venit reintegrando uniat, & uniendo reintegree, 

temporis plenitudo , vocavit ab Oriente a- in finu ejus populis univerfis latinis & grz- 

vem, & virum voluntatis fuz de terra lon- cis fpecialiter adunatis in fide integra , fpe 

ginqua ; ipfe nos in orientalibus peregrinan- folida & caritate fincera. 
tes partibus, ut, licet immeritos, ejusvica- 4. Et quia hoc , fi fons mifericordiz de* 
rium fua fola dignatione datueret , qui ore fideriis noftris benignus annuerit , ad com- 

prophetico avis nonyne in metaphora prz- munem cederet utilitatem omnium > cora* 

niiffa fignatur , vocari ad gerendum apofto- c muni ad ea deliberavimus confilio infiden- 
latus minifterium, dignanter potius quam dum. Ideoque cum eifdem fratribus nodria 

digne permittens vota noftra , quz dum nOs multifque aliis prudentia & veritdtis amore 

minor flatus haberet , ficut firmiter credimus pollentibus deliberatione przhabita , propter 

& fatemur humiliter , in pacis, direxit femi- hzc , & ad providendum utiliter & efficaci- 
tas , & eadem a noflrz promotionis aufpiciis ter de neceffario terrz fandz fuccurfu , de 

ad illius commoda in omnes prctiofoChridi generali morum reformatione , quorum rc- 

fanguine redemtos , przcipue autem in Chri- formatio in clero & populo nimis gencrali- 

ftiani nominis titulo infignitos diffundenda ter obrepfifTe nofeitur s necnon & propter 

pro viribus accendit, quo falutem anima- alia quz eundis Chrifti fidelibus fperamus, 

rum ad quam nos Sc affedus interior afficit, adore Domino , fpirirualiter maxime, ac in- 

& debitum fufeepti officii paftoralis aftringit , fuper temporaliter profutura , de ipforuna 

fperamus exinde Uberius & efficacius , divina fratrum nofirorum confilio fynodum gene- 

favente clementia, proventuram. ralcm,univerfis catholicis mundi principibus 

2. Unde quam primum ad locum , in quo ^ & ecclefiarum przlatis ad illam per noftras 
cum fratribus noflris facrofandz Romanz fub certa forma litteras evocatis , indiximus 

ecclefiz cardinalibus , quorum fpecialiter in calendis Martii anni ab incarnatione Do- 

confilio utimur & auxilio communimur, mini mcclxxiv. annuente Domino con- 

convenire potuimus , nos , hibernis maris cal- gregandam. Super quo , licet ab exordio in- 
eatis fiudibus , potentia divina perduxit , ne- didionis hujus ad magnificentiam tuam lit- 

quaquam torpuimus otio 5 fed non fine gravi teras & nuntios difpofuerimus deftinare , 

amaritudine attendentes przfiguratam in pifi ipforum tamen confulto fufpendimus mifi 

catoris Petri rete, quod prz multitudine pifi fionem , anxii exfpedantes ut a te fuper iis 

dum rumpebatur, fciffuram univerfalis ec- quz felicis recordationis Clemens papa 

clefiz,quam in fuis fidelibus , non in fide, predcceffor noder noviffime tuz celfitudini 

pro qua ille qui pro fua reverentia ed in om- fcripferat , apocrifariis receptis aliquibus, 

nibus-exauditus , fc rogaffe tedatur , ne de- e nodros plenius mitteremus indrudos. No- 
ficiat fides ejus , aperte videmus non folum bis *vero de tuorum apocrifariorum exfpe- 

damnofe divelli, verum & in eorumdem fcif- datione follicitis , diledus filius frater Jo- 

fura cafu & everfione fidelium periculofe hannes de ordine Minorum a tua ferenitate 

divulfam & ruinis gravibus deformatam , tranfmiffus , bonus de terra longingua nun- 

elaborandum fummopere fore putavimus, tiusfupervenit, tuas nobis devotione plenas 

ut illo qui ed lapis angularis , utraque unum & lzt^tiz caufa non vacuas litteras reprz- 

faciens, & parietem utrumque connedcns, fcntans,in quibus gaudium de nodroquem 

fua immenfa pietate donante , falubris ex- fperabas ad tuas partes adventu conceptum , 

quiracur & defiderata provido , per cujus & honorem ac reverentiam nobis ut patri 

Fct.Script,& Mon.amplXoUctt.Tom.VIl. Cc 


I Jt imperator Gr acorum ad unitatem ecei 
redeat t & mittat fuos apocrifaries ad 
concilium generale. 


Digitized by t^ooQie 


np DE RECONCILIATIONE GRAECORUM z:s 

affe&uofiflimo a tc ac tuis vclut a dilcdis A tc velle regem eumdem arbitrum in hoc 
'filiis exhibendos, & fubfequutum dolorem conftituerc, afferens, promittebas quidquid 

ex noftro tranfitu aliunde reverenter expri- idem rex fuper hoc diceret te plene ac in- 

meres : inter cetera inferebas nos debere violabilitcr fervaturum. Et ut plenius circa 

'diligenter advertere , qualem affc&um & hoc tuum manifeftares affedum , adjuraffc 

-zelum tuum gerit, ut dicebas , imperium ad diceris regem eumdem per afperfionem fan- 

pacem & unionem populi Chriftiani» fpc- guinis Jxsu Christi, ne affumere onus 

rans , ficut ezdem litterae continebant , ex hujufmodi rccufaret» &ne fecus faceret, ad 

hujufmodi noftro adventu diftantiam, quam fummum judicem , ut ipfe rex in extremo 

inter paftorem -& ovile fatanae induxit fug- judicio coram eo de hoc rationem redde- 

■geftio , diffolvendam. Ac deinde in litteris ret , appcllaffe. 

ipfis edicens, quod idem frater tuo diledus 7. Et licet idem rex prudenter attendens 
imperio , ut earumdem litterarum verba ac humiliter rccognofcens , quod fuum non 

fcquamur , enarraret ore tenus reverentiam ** erat , tale in eodem negotio , quod fpeciali- 
quam gerit idem imperium erga fummam ter pertinere dignofeitur ad ejufdem fedis 

*& apoftolicam fedem facrofandz Romanae examen , officium ufurpare , confulte rcfpon- 

ccclefix matris tuz , & maximum dolorem derit , quod in ipfo nequaquam hujufmodi 

quem habes propter fchifmata , quae intra partes affumeret ; fed pro ipfius confumma» 

ccclefiam Chrifti permanent dolorofa , & tione apud fedem ipfam libenter inflaret * 

praecor dialem affedum quem obfervas tha- ac propterea litteras & fuos ad eamdem fe- 

lamo cordis tui pro pace ac unione populi dem nuntios deftinaret, qui haec omnia ipia 

Chriftiani , & ferventem zelum contra om- tunc fede vacante coram przdidis fratribus 

nes impios crucis vivificae ac honorabiliffi- retulerunt» ad quorum etiam pro parte ipfius 

mae inimicos. Demum in calce litterarum regis inftantiam bonae memoriae L. Albancn- 

ipfarum ejufdem fratris verbis tamquam ex fi epifeopo , tunc in partibus illis ejufdem fe- 

ipfius ore prolatis imperii nos fidem adhi- dis legato, fuper hoc plena commiffio fada 

berc plenariam petiifli. fuit; tamen ipfis rege ac legato humana de 

5 . Sane tanta: ad nos tuz devotionis in- hac luce forte fubtradis , proceffus aliquis 

clicia , nobis in przmiffis exhibita , valde ni- haberi non potuit per eamdem. 

mirum gratanter accepimus , fed laudabile s. Habent hzc itaque multz jocunditatis 
tuum propofitum & affedum ad reparan- caufam, & materiam exultationis in Domino 

das ipfius populi Chriftiani fciffuras, ac ipfum reprzfentant. Si enim , prout eft de tanto 

in identitate catholicz fidei & caritatis glu- principe fupponendum , de arcano mentis 

tino uniendum , necnon & recognitionem oriconfonz in veritate procedant , verifimi- 

reverentiz debitz przfatz fedi apoftolicz , liter credi poteft , quod ille qui ubi vult fpi- 

ipfique Romanz ecclefize matri tuz , per rat , tuum ad tale tam utilis unionis defide- 

fratrem & litteras przdidos expreffa , cum rium animum infpiravit. Quzfumus itaque 

tanto majori gaudio acceptamus, quanta id ^ fpiritum non extinguas , nec irrita facias quae 
credimus Deo acceptius, populo eidem uti- ad eamdem tuam matrem ecclefiam,&ad 

lius , & tuz ac ipforum faluti noftrifque per- tantum principem per diverfos , ut przmit- 

inde affedibus plenius convenire.- titur nuntios & litteras de tuis dicuntur la- 

6. Adjicit quoque non modicum ad con- biis proceffiffe : fed attende potius & in con- 

ceptam ex przmiffis cordis noftri Iztitiam, fpedu attentzconfiderationis expande, quod 
quod hujufmodi laudabilem zelum tuum ille , qui eft verum caput corporis myftici , 
ad ejufdem populi unionem , clarz memo- ecclefiafticz videlicet unitatis , juxta illud 
rizLuDOvico regi Francorum illuftri , apoftoli , amnes fumus unum corpus in chrifio , 

ficut intelleximus, apertius revelafti, & ei- inflante fuz paffionis articulo, pro hac fibi 
dem patenter infinuans , quod tu , clerus & perplacida unitate legitur fignanter oraffe ; 
populus tuz ditioni fubjefti defiderantes ad volo inquiens , f&tcr , nt omnes in nobis unum, 
obedientiam ejufdem Romanz ccclefiz re- fint. 

dire , ipfiquc in ejufdem fidei profeffione 9. Si ergo juxta feripturz facrz teftimo- 
uniri , ac varios fuper hoc ad eamdem fe- h nium , confilium ejus flabit , & fiet omnis 
dem litteras & nuntios deftinantes , quorum voluntas ipfius , neceffe profe&o eft hanc 

etiam aliqui in via detenti , non pervene- unionem impleri. Feftina itaque, tolle mo- 

runt ad eamdem, frequenter & humiliter ras, & confulte tui fac effe muneris, quod 

ad id vos poftulaftis admitti : nec adhuc tuz omnino alicujus futurum eft temporis. Fe- 

ac ipforum fuerat inftantiz fatisfattum apud ftina, &confiderans incertam humani tem- 

eumdem regem, multiplicatis fuper hoc poris brevitatem , tantum bonum non ultra 

litteris & nuntiis inftitiftis petens inftanter , differendo procraftines , ne forte cum vo- 

ut ipfe tam pio & utili negotio arbitri par- luntas adfuerit , ad perficiendum quod vo- 

tes affumens , ad ipfius confummationem lueris vita defit; fed celeriter viamfalutis& 

follicita intenderet pietate > ac infuper , ut pacis , per defiderabilem cordi tuo , ut tam 

tuis verbis prout nobis referuntur utamur , publice tam laudabiliter profiteris, unionem 


Digitized by 


Google 


-i 



ni INCONCILIO 

Latinorum pariter & Graecorum in unius pro- I 
feflione fidei & caritatis foiidae unitate tuis 
fubditis aperi , tuis pofteris praepara , & in- 
comparabile meritum tibi follicite ac pru- 
denter ex tam utili, tam falubri praeparatio- 
ne praeoccupa. Confide» , confidera quam 
intrepidus , quam fecurus in extremo judi- 
cio coram tremendo judice tantis ad ejuf- 
dem matris gremium tecum tuo minifterio 
redudorum ftipatus cuneis , aliis tuis ad id 
concurrentibus meritis apparebis. Quam 
gratus advenies, quam gratanter etiam ad- 
mitteris , quando comitiva gratiffima ornan- 
dus illorum, quos innumeros, ut fpera mus, ] 
de tam numerofa multitudine quam ad il- 
lius ovile ipfo prxftantc reduces , tandem 
ipfc paftor bonus, qui procis animam fuam 
pofuit , in di leda fua tabernacula introdu- 
cet , tu in eamdem cxultans & jubilans de 
fuo munere introibis ! O te felicem fi ad hoc 
te Dominus prarparavit , fi facultatem , quae 
ad ca tibi data videtur , cum omni diligentia 
efficaciter profequens , & de contingentibus 
nil omittens , multis ab olim ad eamdem 
laborantibus , per diverfos modos & vias 
tu in labores eorum introiens , pervenias fo- 
lus ad bravium , optatum illorum finem ob- 
tineas , & inxftimabilem gloriam, quam fpe- ( 
cialiter fequi debes, finaliter aflequaris. 

10. Ceterum ut fit incoepti fuper iis trada- 
ms profequutio, Deo adjuvante , felicior, & 
defideratus exitus promtior , felicis recor- 
dationis prardecefforum noftrorum Urbani 
& ejufdem Clementis Romanorum pon- 
rificum gcfta circa inflans negotium habita 
recenfuimus diligenter , & eos , prius de fi- 
dei verx dogmatibus , quam de concordia 
inter cofdcm Latinos Sc Graecos in pace mu- 
tua folidanda tradandum , evidentibus ad 
hoc indudos rationibus , licet aliud conti- 
nere tua petitio videretur , clegifle compe- 
rimus, nec indigne, cum fpiritualem unio- 
nem fides nuntiet , dicente Domino per 
prophetam 5 fponfoho te mihi i» fide 5 caritaf- 
que confirmet , egregio gentium dodore tc- 
ftante , quod qui odherct Deo unus fpiritus 
cft , unus profedo cum illo , non tantum 
identitate fubftantir , fed gratiz participa- 
tione ac gloriar. 

1 x . Memoratus itaque prxdeceffor nofler 
Clemens aprocrifariis & litteris tuis ad 
ipfius praefentiam fuper hujufmodi negotio 
deftinatis benigne receptis , & tam fccrcte 
quam publice , prout eis placuit , plene ac ] 
patienter auditis , mukifquc aliis ejuidem 
negotii utilitate ac juftitia exigente peradis , 
qux ipfius praedocefTbris Clementis litterae 
per cofdcm tuos apocrifiarios ad te miffie ad 
tuam , ut credimus , notitiam detulerunt. 
Demum trt hujufmodi conjundionis fpiri- 
tuaiis initium , ipfius confummationcm or- 
dinate prxcederet , idem prxdeceffor C le- 
mens ad utilem & finalem expeditionem 

V:t. Script . & Mon. ampl. Colle ft. Tom.yil. 


LUGDUNENSI. 221 

l tanti negotii, prxmiflum ordinem, quem ra- 
tionibus probaverat , fado etiam approbavit. 
Et ne ultra contingeret idem .negotium per 
inefficacia verba deduci , manifefte in prx- 
didis litteris filis expreffit, quid tibi , tuis, 
clero & populo fupradidis faciendum in- 
cumberet , ut reverenter ad ejufdem facro- 
fandx Romanx ecclefix finum tu & ipfi fano 
freti canfilio rediretis , in eifdem litteris veras 
catholiexque fidei profeifionem , quam ea- 
dem Romana firmiter tenet, fideliter docet, 
conftanter praedicat & publice profitetur ec- 
ciefia, quamque a te, tuis , ciero & populo 
; fupradidis idem prxdeceffor nofter expoftu- 
lans , te ac ipfos profiteri, fi velletis juxta ejus 
defiderium redire ad ecclefix unitatem , ea 
infuper qux circa ejufdem ecclefix Romanae 
primatum a te ac ipfis tuis clero & populo 
acceptari & recipi voluic plenius explicando. 

1 2. De ipfa prxterea fidei profeffione di- 
dis tuis apocrifariis copiam faciens, clemen- 
ter obtulit eifdem fatisfacere , fi fuper ea in 
aliquo dubitarent ; adjedo nihilominus in 
litteris fupradidis , qualiter provida delibe- 
ratione conceperat aliquos in lege Dei pe- 
ritos ad tuam prxfentiam deftinare , cum 
quibus tu , iidemque tui clerus & populus 
; fuper prxmiffis conferre poderis ; & quod 
nihilominus fi aliquid tuum tuorumve ani- 
mos concuteret aut turbaret , propter quod 
aliquid de contentis in prxfcriptx fidei pro- 
feffione tu vel ipfi vereremini profiteri , ali- 
quos de peririoribus eorumdem tuorum cleri 
& populi mitteres ad eumdem , quibus fe 
paratum obtulit, ficut eadem Romana ecdc- 
fia parata femper extitit & exiftit.omni pof- 
centi d<^ea qux in ipfa efl fide ac fpe red- 
dere rationem. 

ij. Quamquam autem hujufmodi fuos 
apocrifarios, pro eo quod aliqui ex cis qui 
) ad hoc fuerant de longinquis partibus advo- 
cati , & ipfemct morte prxventi fuerunt, non 
potuerit mittere, ut concepit; tuam tamen 
excellentiam per eafdcm fuas litteras mo- 
nuit , & variis exhortationibus invitavit in- 
ftanter , ut fic ftuderes habilitare materiam , 
fic animos tuum tuorumque difponere, quod 
in eorumdem apocrifariorum quos ad te , ut 
prxdicicur, mittere fperabat adventu, te ac 
prxdi&is tuis clero & populo prxfcriptam hu- 
militer fufeipientibus & fideliter profitenti- 
bus fidei unitatem , facilis foret ad reliqua, 
divina gratia favente , procedus. Ad quo- 
; rum profecutionem & fpecialiter ad carita- 
tis vinculum inter eofdem Latinos & Grz- 
cos folido foedere confummandum , fi poft 
receptionem & peofeffionem ejufdem fidei, 
& poftquam ad obedientiam ejufdem Ro- 
manx ecclefix tu ac iidem tui clerus Sc po- 
pulus rediiffetis , ad locum , de quo eadem 
Romana expedire videret ccclefia , generale 
concilium peteres convocari , fatis aperte 
(pem tribuit, quod tuum in hoc defideriunt 

Cc ij 


Digitized by LjOOQie 


fe23 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 


224 


adimpleret , non ad praedidar difcuffionem j 
vel novam diffinitionem fidei , quam tam* 
quam innumeris factae pagin* audoritatrbus, 
numerofis fandiorum patrum fententiis & 
Romanorum pontificum flabili diffinitione 
firmatam, nec ipfe voluit , nec nos intendi- 
mus , ftcut nec decet nec foret expediens , in 
dubium novo ipfam exponendo examini re- 
vocare. Cujus feriem ad majorem certitudi- 
nem , ne forfan ejus copiam cafus abftulerit , 
vel illius memoriam obliterarit oblivio , nec- 
non & illorum quae circa ejuffiem ecclefiae 
Romanae primatum idem predeceffor Cle- 
mens a te, tuis clero & populo fupradidis 
acceptari & recipi voluit , licet eadem per * 
praedidas ipfius prardecefloris Clementis lit- 
teras ad tuam notitiam pervenifie credamus» 
praefentibus duximus annedendam quae talis 
eft : Credimus fanffam Trinitatem , &c. ut in 
prima ufque in quibufcumqtte aliis femper 
falva. 

14. Nos Igitur debita meditatione pen- 
fantes , idem negotium tam utiliter ^ tam 
perpenfo confilio & exada maturitate dif- 
pofitum» & eledum ad exeeutionem ipfius 
ab eifdcm praedecefforibus noftris ordinem 
imitandum potius quam mutandum , dile- 
ftos filios religiofos viros fratres Hierony- 
mum de Eufcolo , Raymundum Berengarii» 
Bonagratiam de fando johanne in Perfc- 
ceto , Bonaventuram de Mugcllo de ordine 
Minorum , viros quidem pauperes fpiritu , 
fed divites fide , mundi hujus contemtis di- 
vitiis , ccterifque abjedis illecebris , poft Chri- 
ftum ,fimul in unum , divitem & pauperem , 
per fuOrum , quantum eis ab ipfo concedi- 
tur , gradiendo femitam mandatorugi , ipfius 
veram fapientiam imitantes , decrevimus ad 
tuamcelfitudinemdeftinandos. Ideoquema- p) 
gnificcnriam tuam monemus , rogamus & 
hortamur in unigenito Dei filio Jesu Christo 
per fuae crucis myfterium & iinmenfum re- 
demtionis humanae beneficium in caritatis 
vifceribus obfecrantes , quatenus ipfos be- 
nigne recipiens, & ad illum refpiciens , falu- 
tis & pacis adorem , oui operatus eft in me- 
dio terrae falutem , qui oriens ex alto pacem 
fibi acceptam , & ab omnibus acceptandam 
evidenter oftendens , eam in ortu fuo ange- 
lorum minifterio bonae voluntatis homini- 
bus nuntiavit , & inter homines converfatus, j. 
verbo docuit , praedicavit exemplo , ut ad 
ovile Domini redeas , ac ipfos tuos clerum 
& populum , eo concedente , reducas , tibi 
& ipfis quietem tribuas , innumerabilibuspe- 
riculis animarum & corporum rerumque 
difpendiis , quae guerrarum induceret , quam 
avertat Altiffimus , horrenda calamitas , pru- 
denter occurras , & de tam pii negotii con- 
fummationein aeternum tibi memoriale con- 
ftituas, hujufmodi falutarem unionem La- 
tinorum & Graecorum , quam tibi votivam 
admodum evidentibus fateris affatibus , fe- 


L dulis profequuturus affedibus , praeferiptam 
catholicae fidei unitatem, iramo puram & 
folidam veritatem agnofeas, fufeipias corde 
humili & fincero,& coram eifdem fratribus 
apocrifariis vcftris profitearis ore veridico ac 
fideli. Praemiflum etiam ejufdem ecclefiae, 
Romanae primarum ad illius obedientiam 
fpontaneus veniens recognofcas , ipfum ac-, 
ceptes & fponte recipias : prardidofque tuos, 
clerum & populum ipfam fidem fimiliter 
profiteri, fufeipere» ac ad obedientiam ipfius 
ecclefiae Romanae venire , primatum ejus re- 
cognofeere ac acceptare procures. 

15. Praemiffis primitiis adimpletis , ad me- 
moratam fynodum, cui una cum aliis ca- 
tholicis principibus te decebit , & nos defi- 
deramus & petimus , intereffe in loco in quo 
ipfam congregari continget , ut ad cetera 
quae imminent , ipforum & tuo fulti confi- 
lio, fecurius procedamus, vel perfonaliter 
venturus , fi facultas adfuerit , vel apocrifa- 
rios magnae audoritatis & prudentiae viros 
tuo miffurus nomine , per quos tuum no- 
bis fuper agendis inibi confilium .reveletur» 
Perada fiquidem hujufmodi utriufque po- 
puli Latinorum videlicet & Graecorum in 
prardidis profeffione fidei , & recognitione 
primatus, tam fanda, tam defiderabili unio- 
ne , per quam praemiflum tuum zelum lau- 
dabilem , a te verbis & litteris frequenter 
expolitum , fado manifeftabis & probabis 
apertius, per quam noftrum & eorumdem 
fratrum noftrorum aliorumque Latinorum 
tibi animos attrahere poteris , & in iis quae 
agenda fupererunt , noftrum & ipforum fa- 
vorem, in quibus fine offenfa Dei praeftari 
poterit , merito vendicare , ad prarmifla foli- 
de roboranda, commodius, & adtradatum 
caritatis inter ipfos Latinos & Graecos radici- 
bus zizaniarum evulfis, omnibufquedifcor- 
diis , Domino annuente , fedatis , inviolabili- 
ter folidando , tanto efficacius tantoque fa- 
vorabilius intendemus , quanto liberius tibi 
de regione diffimilitudinis jam reverfo,poft 
produdam in fpe recuperandae innocenti* 
ftolam primam , poft annulum in manu tua 
ex fidei profeffione politum , condefcendere 
poterimus , & fine confcientiae laefione ra- 
tionabilibus acquielcere votis tuis. Sic nam- 
que prarmifla cordi noftro infident , fic ad ea 
totis praecordiis afpiramus , ut pro eorum 
exeeutione non folum labores impendere, 
fed etiam fuper impendi modicum repute- 
mus. 

16. Propter quod , licet tam tibi & tuis 
haec via falubrior, quam ipfius negotii qua- 
litati fit aptior , cum fidei puritas confcnfum 
purum ac liberum exigat , & conditionem 
aliquam non admittat > tamen fi peccatis 
exigentibus populi utriufque nondum datum 
eft defuper , ut ad ea prardido modo com- 
plenda tuus tuorumque animi fint parati, 
nos non intendentes idem falutare negotiuiq 


Digitized by 


Google 



* 


12 f IN CONCILIO LUGDUNENSI. »16 

defperatione procidere, fcd faltem manu- A contra hujufmodi noftrum defideriurfi retar* 
du&ione qua poffumus promovere , tolera- dari contingat , nos de tua refponfione in- 
fcimus patienter. certi , tam utilis negotii profecutionem per 

17. Quod fi velis adfedemeamdem an- vias, quas ad animarum falutem Dominus 
te prxdi&am fynodum , vel in ipfa fynodo, aperire dignabitur, propterea nec omittere 
( ut ibi ordine fuo prxdi&a omnia tam circa intendimus nec differre, 

profeffionem fidei , cum recognitione prima- 

tus ejufiiem ecclefix Romanx , quam circa ~ 

ipfos Latinos & Graecos , diffenfionis cujus- EPISTOLA VI. GREGORII PAPA X» 
libet inter eos fublata materia , inf caritate patriarcha Graecorum, 

mutua uniendos, plenius & folidius com- „ v . , _ . , 

picantur. >uos apocrifarios deftinare , ad ea- V ' «nftrmrm, 

dem pro te ac ipfis tuis elero & populo fa- W ftrftuU, «, ?»* fib, f,r 

cienda, fecure cum poteftate plenaria folem- ^ 

nes, prout fadi qualitas exigit, mittas apo- B i.T) Atriarchx Grxcorum fpiritum gratiat 
crifarios ad prxmiffa. Jt falutaris.Multo,ficut te noffe credimus, 

1 8. Volumus tamen , quod prius tam tu » labore fudatum eft , ut inter Latinos & Grx- 
ferenitatis tux apices, quam omnes, velfal- cos , fubdu&is feminarih antiqux fciffurx, 
tem patriarcha Grxcorum , & aliqui alii ma- vigeret inter cos fidei unitas, confolidarctut 


jores prxlati ejufdem imperii, prxdi&is no- 
ftris nunciis ( in forma quam deftinamus fub 
bulla noftra , per ipfos tibi , cum eis te ac eof- 
dem tuos clerum & populum ad hoc proce- 
dere velle patuerit , oftendendam , ) litteras 
concedatis de prxmiffis profeffione fidei, & 
recognitione primatus ejufdem ecclefix Ro- 
manx , primo apud nos per eofdem foiem- 
nes mittendos apocrifarios, (Domino viam ( 
ad fedandas inter eofdem Latinos &Grxcos 
difeordias alias demonftrante, ) tuo & tuo- 
rum nomine ineffabiliter faciendis, & poft- 
modum per te , prxlatos omnes , ac tuos cle- 
rum & populum fupradidos , cum a fede ip- 
fa mandatum fuerit , pcrfonaliter iterandis. 
Nos enim eofdem tuos apocrifarios concefi 
fis prxdi&is ruis apicibus & prxlatorum lit- 
teris deftinandos recipiemus alacriter , cari- 
tative tradabimus, & ad confummationcm 
prxmifforum cum omni diligentia , prout 
Dominus conccfferit , procedemus > & nihilo 
minus fuper fedatione difeordiarum ipfa- 
rum , tam per ipfos apocrifarios , quos ad 
prxfens mittimus, quam per alios hinc inde 
mittendos , poterit interim tradatus haberi, 
& exquiri diverfx vix ac modi , qui ad ex- 
peditionem faciliorem idem negotium , fa- 
vente Domino , prxparabunt. 

19. Quia vero cordi nobis eft, de ipfo ne- 
gotio faltem in eadem fynodo providere fa- 
lubriter, & ideo defideramus , quod diu an- 
te ipfam acPnos de illorum exitu felici uti- 
nam perveniat certitudo , celfitudincm tuam 
affeduofe requirimus , & rogamus inftanter , 
ut eofdem fratres apocrifarios noftros feli- 
citer & fic celeriter ftudeas expedire, quod 
redeuntes cum tuo certo ad prxmiffa refpon- 
fo, didum tempus pro ejufdem fynodi con- 
gregatione prxfixum adeo valeant commo- 
de prxvenirc , quod ad ejufilem negotii pro- 
vifionem ante ipfam fynodum poflit ut de- 
cet habilitari materia, fufficientis ad hoc tem- 
poris opportunitate conceffa. Scire quidem 
te volumus , quod fi eofdem noftros nuntios 


inter eos unio caritatis 5 fed impediente il- 
lo, ut credimus, qui primum fchifma exci- 
tavit in caelo, nondum eft votis laboran- 
tium fatisfadum : Nos autem de illius om» 
nipotentia fpe concepta , qui concordiam in 
fublimibus operatur, a labore tam utili non 
putavimus dcfiftendum , fed infiftendum po- 
tius tanto propenfius , quanto frudus ex eo, 
Deo aufpicc, proventurus, ipfi erit accep- 
tior, mundo utilior , & faluti convenientior 
animarum. Et ideo cum fratribus noftris de- 
liberatione prxhabita > propter hxc , & ad 
providendum utiliter de fuccurfu neceffario 
terrx fandx , nec non & de reformatione 
morum , qui videntur in clero & populo gra- 
viter deformati , ac aliis qux animarum (a- 
lutem refpiciunt , & ad ftatum orbis pacifi- 
cum adore Domino redundabunt 5 conci- 
lium de ipforum fratrum confilio indiximus 
generale, in calendis Martii anni ab Incar- 
natione Domini mcclxxiv. annuente Domi- 
no, congregandum, univerfos Catholicos or- 
bis principes & prxlatos ad ipfum per nofc 
tras fub communi forma litteras advocan- 
tes. Et quia cradatum concordix inter Lati- 
nos & Grxcos a felicis recordationis prxde- 
cefforibus noftris Urbano & Clemente Ro- 
manis pontificibus invenimus laudabiliter 
ordinatum , ordinem ab ipfis provido appro- 
batum confilio , dignum profecutione potius 
quam invitatione ccnfentes , ad feliciorem 
expeditionem tradatus ejufdem & confum* 
mationem tam pii negotii , concedente Do- 
mino , promtiorem , ipfum deliberavimus 
profequendum. Ad quod magnifico viro Mi- 
chaeli Pal,eologo imperatori Grxcorum il- 
luftri nuncios & litteras deftinamus, pereas 
fibi perfuafiones varias, qualitati tradat us ip- 
fius aptas & utiles, nec non & alia, qux ad 
felicem exitum tam falutaris negotii expe- 
dire putavimus , plenius explicando. Qua* 
cum tibi per eafdem litteras innotefeenda 
fperemus, confultoprxfentibus non duximus 
repetenda. 

Cc iij 



Digitized by t^ooQie 


ai 7 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 228 

a. Quia vero tuum fpecialiter in his cre- A ces fuos , quam omnes , vel faltem patriar- 
^imus confilium utile ac auxilium oportu- cha , & aliqui alii majores pralati Graeco- 
tium , fraternitatem tuam monemus , roga- rum litteras fuas vobis concedant in forma 
mus ,& hortamur in Domino JesuCjirjsto, quam per vos in eifdem litteris nos przdi- 

per fua immenia beneficia obfecrantes , qua- cimus fub bulla nodra mifluros de pracmiffis , 
tenus divinz remunerationis obtentu» te non promiffione fidei cum recognitione prima- 
folum cooperatorem , fcd etiam fpecialem tus, primo apud nos per hujufmodi folemnes 
in his condituas promotorem ; ad celerem mittendos apocrifarios , Domino viam ad fe- 

& felicem expeditionem illorum , quae per dandas inter eofdem Latinos & Gracos dif- 

eafdem litteras paternis affectibus & piis de- cordias , alias demondrante , ipfius impera- 
fideriis poftulamus , ftudio piae devotionis in- toris Graecorum & fuorum nomine infallibi- 

tendens , fic ad illa celeriter exequenda , tam liter faciendis, & poflmodum per ipfum , prae- 

memoratum imperatorem , quam alios qua latos omnes, clerum & populum Graecorum» 

potes induCiionis diligentia exhorteris, & g cum a fede apoftolica mandatum fuerit, per- 
efficacia exhortationis inducas , qbod nego- fonaliter iterandis. 


tio hujufmodi tuo fuffragio feliciter confum- 
mato , in retributione juftorum ab eo , qui 
nullum bonum fine remuneratione relin- 
quit , cum fpe favoris apoftolici tibi proin- 
de non immcritoacquirendi mercedem con- 
dignam tam utilis cooperationis , immo po- 
tius promotionis fecurus expediet. Ceterum, 
quia his , Domino praedante , peraltis , te ac 
■alios praelatos Grzcorum , prout prifea con- 
suetudo fuggerit, decebit eidem concilio in- 
tcrcflfc, ut una cum principibus & pririatis 
■nobis in dirigendis quae inibi funt agenda, 
tu & ipfi confilio & auxilio affidatis : Roga- 
mus & petimus, ut tu & illi, quibus per te 
id denuntiari volumus , ad idem concilium, 
in loco in quo illud congregari continget , 
perfonaliter veniatis. Nos enim te ac illos 
benigne recipiemus, caritative traltabimus, 
dc bonore quo decuerit profequemur. 

EPISTOLA VII. GREGORII PAPA X. 
Hieronymo de Efculo, Raymundo Be- 
rengarii , Bonagratiae de S. Johanne in 
Perfeccto , & Bonaventura de Mugcllo 
de Ordine Minorum , apodolica fedis 
nunciis. 

fpua forma frofejponis fidei & recognitionis 
p rimatus ecclefia Romana fit ab imperatore 
Cr acorum petenda . 

1 . TN litteris , quas magnifico viro Michaeli 
JL Paljeologo imperatori Graecorum il- 
ludri per vos mittimus , inter cetera conti- 
netur , quod fi didtus Palaeologus velit ante 
mdi&um a nobis generale concilium , vei 
m ipfo concilio , ut ordine fuo inibi omnia 
qua tam circa profeffionem fidei catholicae 
cum recognitione primatus ccclefiar Roma- 
ne , quam circa Latinos & Gracos , diffen- 
fionis cujuflibct fublata materia , in caritate 
mutua uniendos , ut in eidlem litteris prae- 
mittitur, plenius & folidius compleantur, 
fuos apocrifarios dedinare, mittat folemnes, 
prout negotii qualitas exigit , apocrifarios , 
cum potedate plenaria ad praemida : & in 
litteris ipfis exprimitur , quoa noftra: volun- 
tatis exiftit, ut prius tam ipfe imperator api- 


2 . Ut igitur formam eamdem , ficut in 
litteris pramiflis edicitur , deferaris , ipfam 
per verba fubfcripta vel aequipollcntia, eadem 
tamen fubftantia omnino fervata , vobis con- 
cedi volumus , qua? praefentibus duximus ex- 
primenda : quae praemida falutatione qua 
idem imperator ad nos uti voluerit, talis erit. 

Nos Michail , &c. prarfenti feripto fate- 
mur nos rcccpifle fub bulla nodra profef- 
fionem catholica fidei, quam facrofan&a 
Romana ecclefia firmiter tenet , fideliter do» 

. ect, condanter praedicat, & publice profite- 
' tur, cum expreflione primatus ipfius ecclefia , 
cujus feries talis ed : Credimus fane tam , &c. 
Nos itaque memoratus imperator fupraferip- 
tam catholica fidei veritatem , coram nobis 
plene & didin&e ledam , & aperte & fideliter 
expofitam recognofcimus , & promittimus 
quod podquam in generali concilio a vobis 
indido,five ante vel pod ipfum concilium, 
inter nos , clerum , & populum nodrum cx 
parte una , & Latinos ex altera , fuper difeor- 
diis exortis hinc & inde , concordia fueric 
reformata , eamdem fidem , ficut pramitti- 
tur, infaliibiliter primo apud vos in curia 
* vedra per apocrifarios folemnes , prout tanti 
negotii qualitas exigit , agnofeemus , fufei- 
piemus corde humili & fincero , & profite- 
bimur ore veridico & fideli. Pramifliim c- 
tiam ecclefia Romana primatum , ad ipfius 
ecclefia obedientiam fpontanei venientes, 
rccognofcemus , ipfum acceptabimus , & 
fponte recipiemus. Et podmodum cum fedes 
apodolica id mandaverit , pramifla tam cir- 
ca fidei profeffionem , quam circa primatum - 
cjufdcm ecclefia , iterabimus perfonaliter per 
nos ipfos , przdidofque clerum & populum 
procurabimus fimiliter primo per apocrifa- 
rios apud vos, & podmodum ad mandatum 
ipfius ecclefia perfonaliter per feipfos fidem 
agnofeere , profiteri, & ad obedientiam ipfius 
ecclefia Romana venire , primatum ejus re- 
cognofcere ac etiam acceptare , vel fi przdi- 
dum verbum recognofcimus haberi non pof- 
fit , recipiantur loco ejus verba hac feu aqui- 
pollentia : 

Nos itaque memoratus imperator vobif- 
cum & cum eadem fanda Romana ecclefia. 


Digitized by 


Google 



\ 


) 


229 IN CONCILIO LUGDUNENSI. 230 

maere noftra convenimus in fupraferiptam A in ejufdem profeffione fidei cum debita re* 


catholicae fidei veritatem. 

3. Et deinde promiflio de recognitione 
ipfius fidei cum cxpreflionc primatus tam per 
apocrifarios, quam per ipfum imperatorem , 
ac prxdi&os clerum & populum facienda , 
ficut fupra ponitur > repetatur. Quod fi nec 
prxdi&um verbum Convenimus poffit haberi , 
obtineantur faltem loco ejus, five pro ipfo, 
verba fubfcripta vel xquipollentia , defidera- 
mus eamdem fidem agnofeere , fufeipere , & 
profiteri, ac vobifeum & cum facrofan&a 
Romana ecclcfia matre noftra, feu ipfi fa- 


cognitione & fufeeptione primatus ipfius , 
annuente Domino, reducendis , non in corde 
fido , fed fic in veritate procedere , quod fpes 
verifimiliter, immo quafi palpabiliter poffit 
haberi de folida unione inter Latinos & Grae- 
cos eofdem , per quam antiqui fchifmatis fe- 
minaria omnino tollantur , inter cariffimum 
inChrifto filium noftrum imperatorem Con- 
ftantinopolitanum illuftrem, & te ipfum ex 
parte una ,&eumdem Palxologum ex altera, 
nihilominus omni diffenfionis occafione fub- 
lata , ad quod prxmifforum , qux fidem con- 


crofan&x Romanx ecclefiz matri noftrzin g tingunt, expedito traftatu , efficaciter inten 


ejufdem fidei profeffione uniri, & ad ipfius 
facrofandlx Romana: ecclefiz obedientiam 
venire , priihatum ipfius recognofccre , ac- 
ceptare ac etiam recipere. Et poft haec repe- 
tatur fimiliter promiflio fupradi&a. Littera- 
rum quoque quas a memoratis patriarcha 
Grzcorum & przlatis omnibus vel aliquibus 
majoribus , vobis , ut praedicitur , concedi vo- 
lumus, eadem erit forma, mutatis qux per- 
fonarum diverfitas fuggeret immutanda. 


EPISTOLA VIII. GREGOR II PAPdE X. 

regi Siciliar illuftri. ( 

Ut rex Sicili a treugas cum PaUologo ad tem- 
pus ineat , ne tr allatus unionis Gr acorum 
impediatur. 

T Radiatum de redudiione Grzcorum ad 
Romanz ecclefiz unitatem , frequenti 
hadtenus repetitione tentatum , fed ad defi- 
deratum finem , peccatis exigentibus , non 
•dedudum, profequi tamquam Deo accep- 
tum , animarum faluti accommodum , mun- 
do utilem , & noftris valde votivum affedli- 
bus , omni qua poffumus follicitudine inten- 
dentes , cum fratribus noftris deliberatione 
przhabita , difpofuimus de ipforum confilio 
nuncios fpeciales , quofdam videlicet fratres 
Minores ele&os ad hoc, & jam quafi paratos , 
ad Palxologum cum noftris fub certa forma 
litteris deftinare. Verum quia, ficut nobis a 
dignis fide fuggeritur, ipfc , nifi treugis tecum 
initis , quieta fibi ad tradiandum de prxmiffis 
& fecura tempora concedantur, occafionem 
affumet , & caufam ex hoc incolorate prztcn- 
det hujufmodi recufandi tradtatum , & forfan 
ingrelfum ad eumdem ; ne tantum bonum , 
talis prztextu impedimenti , obicem habeat , 
vel dilationis alicujus diferimen incurrat , ex- 
pedire putamus, ut fi didlum Palxologum 
petitioni treugarum hujufmodi contingat in- 
fidere , ad modicum tempus concedantur ei- 
dem , infra quod ftatum tuz militix in illis 
partibus conftitutx non oportebit aliquate- 
nus immutare i fed fi potuerit infra illud, 
przdidiis fratribus Minoribus id afferentibus, 
eumdem Palxologum fuper dido tradlatu 
deGrxcis ad finum ipfius Romanz ecclefiz 


dimus laborare. Ad requifitionem corum- 
dem fratrum incantur treugx cum ipfo ulte- 
rioris temporis , quod fufficiat ad prxdidU 
fuper obfervatione ipforum , adjiciendis hoc 
cafu fecuritatibus idoneis & cautelis, prout 
fadli qualitas fuggerit , Sc opportunitas mini- 
ftrabit. Quocirca ferenitatem regiam mone- 
mus, rogamus , & hortamur attente, obfe- 
crantes in Domino Jesu Christo, ac in re- 
miffionem tibi peccaminum fuadentes , qua- 
tenus, ut te conftituas in tanti boni profecu- 
tione participem , & retributionis ex ea de- 
bitx non expertem , beneplacitis noftris tua 
in prxmiffis vota coaptans, aliquos viros dif- 
crctos , de quorum poffis induftria & fideli- 
tate confidere , fecreto propter utilitatem ne- 
gotii, & tui confervationem honoris, affa- 
nias ad partes illas fub colore alio deliman- 
dos , & eos fic in przdi&is inftruere , fic in 
omnibus & fpecialiter quoad navigium pro 
eis & prxdidis fratribus Minoribus tua curet 
magnificentia prxpararc, quod eifdem fra- 
tribus Brundufium pervenientibus , aliquis 
qui eis de mandato tuo in navigio compe- 
tenti velit & valeat providere , non defit , 
ne propter hujufmodi defe&um , iter retarde- 
tur ipforum j fed in ipfo abfque ulla tarditate 
procedant , & iidem tui affumendi nuncii 
cos cum poteftate plenaria ad prxdifta cele- 
riter fubfequantur , denuntiaturi eifdem fra- 
tribus Minoribus ubi morari proponant , ut 
fuper prxmiffis inibi requirantur , cum fuerit 
opportunum. N 


EPISTOLA IX. GREGORII PAP,£ X. 
Sicilix regi illuftri. 

Vt rex papam certificet de trattatu halito inter 
ipfum (jr imperatorem Conftantinopolitanum 
ac Palaologum. 

S icut in litteris tam tibi quam ad ceteros 
Chriftianitatis principes & prxlatos ac 
alios fuper concilio congregando direftis evi- 
denter apparet, inter cetera in ipfo tranan- 
da , imminet fpecialis articulus de revoca- 
tione Grzcorum ad ecclefiz unitatem , ad 
cujus profecutionem eo credimus diligentius 
intendendum, quo major, fi Dominus defi- 


1 


Digitized by 


Google 


23 i 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 


\ 


2 ? z 


deriis noftris annuerit, ex ipfius confumma- A ter communicamus qua imminent, ut nobis 


tione fequetur utilitas, (alus videlicet fere 
innumerabilium animarum. Propter quod 
& defideramus , & verifimiliter credimus, 
re ipfum ad votivam negotii executionem 
hujufmodi tua vota dirigere , prafertim oum 
interdum latantcr audiverimus te dicentem , 
placere Deo in tuis affedibus efle praftantius 
quolibet commodo temporali, & ideo rega- 
lem excellentiam affeduofe rogantes , ac tibi 
tamquam fpeciali ecclefia filio & devoto , 
apoftolica nihilominus audoritate mandan- 
tes, ut quse tibi fuper his feribimus fecreto 
conferves,Circumfpedioni regi* fecure com- 


coopereris in illis , praemium exinde ab illo , 
cujus res agitur, recepturus. Ecce, fili , gran- 
dis profedo initat articulus > cujus fi , cle- 
mentia divina praeambula , votivus daretur 
eventus , cum fuper uno peccatore agente 
poenitentiam gaudium efle angelis cccli tefte- 
tur evangelica veritas , profedo de conver- 
fione tam numerofz multitudinis averfo- 
rum , in exultationis jubilum hierarchia coe- 
leftis exfurgeret , & angelorum chori novo 
non immerito tripudio exultarent. Initat fi- 
quidem inter cetera in generali concilio a 
nobis indido tradanda, ille nobis propter 


* O n ' .r l 

niunicanda decrevimus , quae ad revocatio- " innumerabilem quafi animarum falutemde- 
nem praedidam, audore Deo, felicius & fa- 
cilius obtinendam credimus expedire. Nobis 
fiquidem attentione qua decet vias exqui- 
rentibus varias, per quas in pradido nego- 
tio , Deo aufpice , falubrius procedatur , oc- 
currit inter alia, quod inter cariffimum in 
Chrifto filium noftrum imperatoretn illu- 
ftrem & te ipfum , necnon inter nos cx una 
parte, & Palaologum ex altera , quaedam tra- 
data dicuntur , per quae in noftram deduda 


fiderabilis admodum tradatus , habendus de 
revocatione Graecorum ad ecclefiae unitatem: 
ad cujus profecutionem dum follicite vias 
exquirimus , per quas ejufdem confirmatio 
defideranda fequatur, & fi difficultates aliquae 
non leves videantur occurrere , occurrit ta- 
men inter cetera , quod fi quid inter memo- 
ratum regem & Palaeologum hadenus fit 
tradatum , non modicum expediret illud in 
noftram deduci notitiam, cum proinde ad 


notitiam pateret nobis via forfan promtior C profequendum quod intendimus poffet for- 


ad pradida. Quocirca ferenitatem regiam 
rogamus & obfecramus in Domino J e s u 
Christo, quatenus ad promotionem tanti 
& tam inaftimabilis ac Deo accepti boni pru- 
denter & folerter intendens , pradidorum 
tradatuum feriem cum omnibus eorum cir- 
cumftantiis, tuumque in his beneplacitum 
plene ac explicite nobis non differas inti- 
mare , ut ex ipfis inftrudi , reddamur ad pro- 
cedendum in pramiffis , prout tua etiam in- 
tereffe credimus, de cetero cautiores. 


EPISTOLA X. GREGORII PAPdS X. 
magiftro Simoni de Parifius archidiacono 
Vindocinenfi in ecclefia Carnotenfi , regis 
Sicilia cancellario. 

V cancellarius regis eum inducat ad certifican - 
dum papam fuper his fuper quibus papa 
requifivit ipfum. 

O Uo magis per thefaurum fcientise tibi 
a Domino creditum , ipfe Lumen lu- 
minum animi tui judicium illuftravit , ut qua 
funt fibi placita non ignores, eo illi magis 
aftringeris , ut te totum & eunda fibi tua de- 
voveas , & in przterita mentis conftantia be- 
neplacitis ipfius, inharens , perfeveranter illa 
totis viribus profequaris. Ideoque confide- 
rans quam brevis eft vita hominis , quam in- 
certus eft exitus , quam frequenter etiam re- 
pentinus , quodeumque poteft manus tua 
cum omni qua datur inftantia operare , pro- 
fecuturus inftantius qua ipfi tuo acceptiora 
noveris creatori. Hinc tibi , qui credimus & 
ipfum regem & temet velle dirigere in di- 
vinorum femitam mandatorum, confiden- 


fitan via promtior aperiri. Illa infuper men- 
tem noftram confideratio gravius anxiat, 
quod inter cariffimum in Chrifto filium no- 
ftrum imperatorem Conftantinopolitanum 
illuftrem & regem eumdem aliqua tradata 
dicuntur , qua vel grave poffent tanto ne- 
gotio impedimentum afferre , vel per igno- 
rantiam forte vel negligentiam graviter ip- 
forum imperatoris & regis animos perturba- 
re. Propter quod memorato rpgi fuper pra- 
miffis litteras noftras dirigimus , tibi primi- 
> tus prafentandas , devotionis tua in virtute 
obedientia ac fub excommunicationis poena 
diftridius injungentes , quatenus qua tibi 
fuper hoc feribimus , fecreto confervans , 8c 
eumdem regem ad hujufmodi fecreti obfer- 
vantiam diligentia qua potes aftringens , poft 
hac pradidis diredis ad eum fibi litteris pra- 
fentatis , ipfum fuper pramiffis fecrctius & 
diligentius alloquaris ex parte noftra, & ad 
meritum tibi perfuafurus eidem , ut tanto bo- 
no., tam immenfo & inaftimabili animarum 
lucro quantumlibct commodum temporale 
non praferens, pradidorum tradatuum fe- 
riem , & fuum in his beneplacitum , per fuas 
non differat litteras intimare : quod fuper his 
inveneris nobis celeriter & fideliter per lato- 
rem prafentium referipturus. 

EPISTOLA XI. GREGORII PAPjE X. 
regi Sicilia illuftri. 

Ut rex Sicilia apocrifariis Palaologi venienti - 
bus ad papam provideat de fecuro conductu. 

S icut ad tuam novimus perveniffe noti- 
tiam , nos tradatum de revocatione Grz- 
corum ad. ecclefia unitatem a felicis recor- 
dationis 


Digitizedby 


Google 


233 INCONCILIO 

dationisprxclecefibribusnoftrisRomanispon- A 
tificibus inchoatum , de fratrum noft rorum 
confxlio profequentes , nuncios fpeciales, 
quofdam videlicet fratres Minores latores 
prxfcntium ad Palzologdm cum noftris fub 
certa forma litteris deftinamus , in quibus in* 
ter cetera continetur , ut fi velit , ad profecu- 
tionem illorum de quibus in eifdem litteris 
agitur, ante indi&um a nobis generale. con- 
cilium in ipfo concilio folemnes apocrifarios 
ad nos mittat. Propter quod ne forfanidem 
Palxologus fe hujufmodi apocrifarios , atua 
excellentia fuper fecuritatc non habita , com- 
mode mittere non poflfe caufccur , fercnita- ® 
tem regiam monemus , rogamus , & horta- 
mur in Domino , quatenus circa hatc jfta ftu- 
deas providere apocrifariis ipfis ad prxmiffa 
mittendis de fecuritatc in veniendo, mo- 
rando, & etiam redeundo, prout expedire 
videris, provifurus : quod tra&atum eumdem 
occafione hujufmodi non contingat aliqua- 
tenus impediri. 


EPISTOLA XII. GREGORII PAPjE X. 
fratri Hieronymo de Efculo, &c. 

apoftolicz ledis nunciis. C 

Ut apofiolica fedis nuncii provideant apocrifa - 
riis Palaologi de fecuro conduttu. 

C llm vos ad magnificam virum Palzo- 
logum imperatorem Grzcorum illu- 
strem cum noftris fub certa forma litteris 
deftinemus,in quibus inter cetera contine- 
tur, ut (i velit ad profecutionem illorum , de 
quibus in eifdem litteris agitur , ante indi- 
cum a nobis generale concilium , vel in ipfo 
concilio folemnes apocrifarios ad nos mittat > 
ne forfan idem imperator fe hujufmodi apo- 
crifarios , fecuritatc non habita , commode D 
mittere non poflfe caufetur , vobis omnibus , 
vel tribus , aut duobus ex vobis , fi reliquos 
impediri contingat, concedendi eifdem apo- 
crifariis fecuritatem veniendi ad fedem apo- 
ftolicam,ibi morandi, & exinde ad propria 
redeundi , prout videritis expedire , plenam 
& liberam au&oritate przfcntium concedi- 
mus facultatem, fecuritatc hujufmodi tan- 
tummodo ufque ad didum concilium dura- 
tura. Ex tunc enim , fi apocrifarios ipfos ad 
eamdem fedem venire contigerit, eis fuper 
hoc fedes eadem plenius providebit. ' 

EPISTOLA XUL GREGORII PAPdE X. 
Michaeli PalXologo Grzcorum 
imperatori illuftri. 

Xatatur papa de intentione quam habet Palao-. 
logus circa negotium unionis , & rogat ut 
perfeveret in eo, & nuncios mittat. 

I . T Itterarum feries , quas nobis noviffime 
1 j tua magnificentia deftinavit, eundis 
qui fpiritu Dei aguntur ipfas audientibus» 
Vet.fcript. dr mon, ampl. CoUctt. 7 om. V 11 K 


LUGDUNENSI* 234 

gaudii & exultationis in DominO materiam 
fubminiftrant. Siquidem circa inflans unio*, 
nis Latinorum & Grzcorum defideratz , per- 
utilis ac Deo acceptz negotium , & intenfum 
tuum teftatur affedum , & votivum illius exi- 
tum repromittit. Adjiciens inter cetera, quod 
cum qualem te oftendis in verbo , talis Sc 
ferventior inveniaris in opere , nullius dubi- 
tationis fcrupulus in nofixo corde remaneat 
de confummatione ac pcrfe&ione negotii 
fupradi&i. 

2. Hzc quidem catholicos rei confcios in 
jubilum excitant animos, fed multorum cip> 
ca hoc motus reprimit , quod , ut verum fa- 
teamur, quamplures magnz conditionis & 
ftatus afferunt unionis przdidz tradatum ex 
Grzcorum parte diutius in figmentis verbo- 
rum Sc fimultate dedudum. Propter hoc & 
nobis fuper apocrifariorum noftrdrum qui 
ad tuam pervenere przfentiam , deliberanti- 
bus miffione , id diflfuafcrc frequentius , viam 
aliam quz fe videbatur offerre prz manibus 
potius fuadentes. 

3 . Licet autem illius credulitatis aures non 
duxerimus inclinandas, hzc tamen cxccllen- 
tiz tuz ad ftimulum quafi follicitationis ex- 
ponimus , ut attendens quod ex his quz de 
przdidis tuis litteris brevis fupercomme- 
moravit epilogus, & aliis quz patent latius 
in eifdem , te oris tui verbo non folum Deo , 
fed Sc univerfis audientibus , fi famam tuam 
non negligas , ad confummationem przdidi 
negotii quafi obligaffe videaris , ad illam 
fic folerter intendas, fic efficaciter in veri- 
tate procedas , quod tuz promiffionis effcdu 
per evidentiam operis apparente , obftruan- 
tur ora inique loquendum , qui celfitudincm 
tuam libenter forte notarent , quafi non in 
finceritate debita hoc tam falubre negotium 
profequaris : fed & nunc poft nuncios noftros 
tempore tanto detentos, quafi neceffitate di- 
lationis ingefferis, ficut ha&enus ex eadem 
parte frequenter ingeftas afferunt , ut & per 
anguftias temporis Sc per inopinatos cafus , 
qui perfiepe in negotiis tra&andis emergunt, 
defiderato fru&u memoratum negotium fru- 
ftrarctur , ne quando nobis fupergaudeant 
qui infultent ac dicant , Ecce quod vereba- 
mur accidit : ficut enim vobis przdiximus > 
folam perditionem temporis habuit vcftro- 
rum miffio nunciorum. 

4. Hzc ficut ad tuam inftru&ionem & pro» 
vifionem de paterna dulcedine prodeunt, 
ita in tuz confiderationis attentione dulcefi- 
eant. Sic enim ad falutem animz tuz affi- 
cimur , ut & perfonx in via hac , quam prx- 
mifix litterz te ambulare delcribunt, zele- 
mus honorem , & defideremus te diligentiffi* 
mum fore opinionis tuz cuftodem , curam 
habentem dc bono nomine , nec famam ali- 
quatenus negligentem. Perfla igitur ; nofti 
enim quod perfeverantiz palma debetur.* 
Perfla, Sc quz te.prxmiflz tuz litterz eam 

Dd 


Digitized by LjOOQie 


135 de RECONCILIATIONE GRACORUM 13 s 

Pollicite iiteoepiffe commemorant , &nuncii A dem, nccnon confulibus , confiliariis , com- 


noftri , qui ad nos rediere , tcftantur , follici- 
tudinc continuanda , & quantum facultas 
permiferit augvncntanda , profequere ad ob- 
tinendum immenfum divinae retributionis 
praemium , & memoriale inter homines , de 
tam pio > tam amabili , Deo & Chriftianitati 
tam votivo , tant utili opere in aeternum ; 
mifiurus apocrifarios quorum eaedem ma- 
gnitudinis tuae litterae pollicentur adventum , 
cum poteftatc plenaria , & ad omnia quae 
noftrarum miflarum ad te per eofdem nun- 
cios litterarum tenor exigit , plene, prout 
decet , iriftrudos , de quorum fecuro con 


munitatibus , five populis civitatum , caftro- 
rum , aliorumque locorum ad quos litterae 
iftar pervenerint. 

Super eodem ecdefiarum prolatis & baronibus 
ac reftoribus civitatum. 

Sub fpe illius angularis lapidis , noftri vi- 
delicet Redemtoris , qui duos ex diverfo ve- 
nientes parietes in fua nativitate copulare 
dignanter incoepit, tradatum de reducendis 
Grxcis ad ecclefiae unitatem a nonnullis prx- 
decefloribus noftris Romanis pontificibus in- 
choatum aftumentes , a noftrx promotionis 


dudu ficut inferta tuis litteris petitio conti- n initiis profequendum , quofdam fratres or* 

1 ! _ j- • . ..ii • w: r»- 1 1 n . 


nebat , per viam a celfitudinis tux nunciis 
ad nos propter hoc inter cetera deftinatis , 
de fpeciali mandato tuo , ut dicebant , cle- 
dam , falubriter duximus providendum. 


EPISTOLA XIV. GREGORII PAP^ X. 
regi Sicilix illuftri. 

Vt rex nunciis Palaologi venturis ad concilium 
litteram de conduttu concedat . 


dinis Minorum ad Palxologum Grxcorum 
imperatorem illuftrem duximus deftinandos, 
cum fuper unione hujufmodi cum debita 
inflantia requirentes. Ipfe vero , prout often- 
dit litterarum fuarum feries , fatis efficaciter 
& devote refpondens , promittit folemnes 
nuncios plene ad hujufmodi negotii profecu- 
tionem inftrudos , ad generale quod immi- 
net concilium deflinare , quibus per nos pe- 
tiit de fecuritate provideri. Quocirca univer- 
fitatem veftram rogamus, & hortamur, & 


rr^Amquam rem ex temporis brevitate re- Q per apoftolica vobis feripta mandamus ,qua- 


JL centem, regalem adhuc non dubitamus 
tenere memoriam , quod ad Palaologum 
nuncios deflinavimus, eum fuper unionis 
Latinorum & Gr jecorum jam dudum initiato 
tra&atu cum debita inflantia requirentes. Ipfe 
vero , prout oflendit litterarum fuarum feries, 
fatis efficaciter & devote refpondens, pro- 
mittit folemnes nuncios plene ad hujufmodi 
negotii profecutionem inftrudos, ad gene- 
rale quod imminet concilium deflinare , qui- 
bus per nos de fecuritate petiit provideri. ■ 

Quocirca ferenitatem regiam rogamus & 

obfccramus in Domino , in remiffionem tibi T) EPISTOLA XVI. GREGORII PAP^E X. 


tenus prxdidis ejufdem Palxologi nunciis 
ad idem concilium deflinandis , pro fe, fa- 
miliis , & bonis eorum , cum ad vos perve- 
nerint, de fecuro condudu per omnes ter- 
ras , diftridus & loca veftra , pro apoftolicae 
fedis & noflra reverentia, ita liberaliter pro- 
videre curetis, quod eis felicem ad idem 
concilium accdTum fe habere gaudentibus , 
nos devotionem veftram merito proinde 
commendare poffimus. 


peccaminum fuadentes, quatenus prxdidis 
ejufdem Palxologi nunciis ad idem conci- 
lium deflinandis patentes litteras in forma , 
quam interclufa prxfentibus cedula exhibe- 
bit , non folutn de plena pro fe & familiis & 
bonis eorum in eundo, morando ,& redeun- 
do affecuratione concedas > fed etiam quod 
per totam terram tux ditioni fubjcdam re- 
cipi [ debeant ] fub tuo condudu , ipfos nihi- 
lominus in tota terra eadem per aliquot 
idoneos, quos ad hoc deputandos duxeris, 
condudurus. 


Abbati monafierii Cafinehfis ad Roma- 
nam ecclcfiam nullo medio pertinentis. 

Vt abbas Cafinenfts quam cito venient nuncii 
Palaologi ,fe ad eos perfonaliter conferat , 
dr ipfos conducat. 

Y Irum magnificum Palaeologum Graeco- 
rum imperatorem illuftrem fuper unio- 
ne Latinorum & Graecorum , cujus tradatus 
diutius fkiduavic, per noftros nuncios du- 
ximus , ficut te noffe credimus , requiren- 
dum : qui apertius folito cum multa , prout 


r , , . „ litterarum fuarum feries manifeftabat , de- 

Eodtm modo tmferotort Confiontinofolttano £ yotionc refpondens .promittit in eirdemiit- 


illuftri. 


EPISTOLA XV. GREGORII PAPjE X. 
archicpifcopis , epifeopis , & diledis filiis 
abbatibus, prioribus , decanis, archidiaco- 
nis, archiprefbyteris , prxpofitis & aliis cc-. 
clefiarum prxlatis, ac nobilibus viris mar- 
chionibus , comitibus , baronibus, militibus , 
potcftatibus , capitancis, & vicariis eorum- 


teris folemnes nuncios profecuturos effica- 
citer tractatum eumdem, ad concilium quod 
imminet, cum poteftate plenaria deflinare, 
petens ipfis de fufficientis fecuritatis remedio 
provideri. Nos autem & per cariffimos in 
Chrifto filios noftros imperatorem Conflan- 
tinopolitanum & regem Sicilix illuflres , Sc 
per ecclefiarom prxlatos , marchiones , co- 
mites, & barones , & communia civitatum 


Digitized by LjOOQie 


I 


IN CONCILIO LUGDUNENSI. 23B 


ipfis de fecuritate idonea curavimus provi- A 
dcri. Verum ut provifio noftra fit plenior, 
volumus & devotioni tu* pr*fentium au&o- 
ritate mandamus, quatenus quamprimum 
tibi corumdem nunciorum adventus ad por- 
tum , in quacumque parte regni Sicili* in- 
notuerit, perfonaliter occurras eifdem, eos 
in tua comitiva dcdu&urus ad noftram prz- 
fentiam • & ipfis auctoritate noftra de compe- 
tentibus fccuritatis remediis , compefccndo 
etiam per cenfuram ecclefiafticam omnes 
quos ad contrarium niti compereris, pro- 
vifurus , non obftantc , fi aliquibus cujufcum- 
que fiht dignitatis , condicionis aut ftatus , 
quod interdici > fufpendi , &c. 


EPISTOLA XVII. GREGORII PAP^E X. 

Fratribus Hieronymo & Bonagrati*, ordinis 
fratrum Minorum . 


profequendum efficaciter tradatum , qui fu- 
per unione Latinorum Sc Gr*corum longo 
tempore fluctuavit , deftinarc promittit , fuas 
patentes litteras de fecuritate concedat , in 
forma , quam continet cedula didis nunciis 
& etiam regi litteris intcrclufa. Quocirca fra- 
ternitatem tuam affeduofe rogamus > per a- 
poftolica tibi feripta mandantes , quatenus 
apud eumdem regem folerter infiftas , ut 
prudenter advertens , quantum efiet ei apud 
Deum & homines onerofum, fi per ipfum. 
memorato Pai*ologo detur occafio eumdem 
fubterfugiendi tradatum , hujufmodi fecuri- 
tatis litteras in forma prxdida , cum nullum 
fit in illarum conceffione periculum, fine 
qualibet difficultate concedat. Hujufmodi 
autem noftrum mandatum ea diligentia pro- 
fequaris, quod devotionem tuam exinde non 
immerito commendare poflimus. 


Ut apofiolica J edis nuncii fic inflent penes Pa- 
laologum , quod eos tum futs nunciis cito re - 
mitttat , ut pofftnt inter ejfe concilio gene- 
rali. 

L Aborcs veftros humano penfantes afFe- 
du , ad vos propter eos multa compaf- 
fionc movemur :fed dum levamus confide- 
rationis oculos altius, & attendimus vos in 
illius fervitio laborare , cui numquam fine 
remunerationc fervitur , vobis fuper illis non 
dubitamus potius congaudendum. Veram 
non intendimus in talibus plene dodos in- 
ftruere , fcd hortari potius , ut laborum ma- 
gnitudinem certa $es immenf* retributio- 
nis alleviet , & laborantium zelum accendat, 
quatinus ad obtinendum votivum fufceptx 
Commiffionis exitum , laborent inftantius , 

& fi augmentum poflit ipforum follicitudo 
recipere, inflantia majoris attentionis inten- 
dant, recepturi a Domino illud, utprxtan- 
gitur , inxftimabilc retributionis indubitat* D 
pr*mium , & apoftolici favoris augmentum , 

* vctba [proinde non immerito hortari.*] Ceterum , 
fuperflua. apud magnificum virum Palaologum Grz- 
corum imperatorem illuftrem vos fpecialitcr 
inflare volumus , ut cum fuis nunciis ventu- 
ris ad concilium , fic celeriter vos remittat, 
quod , 'kdore Domino , eidem concilio pofli- 
tis perfonaliter intereiTc. 


EPISTOLA XVIII. GREGORII PAP;E X. 

epifeopo Panormitano. ^ 

. Ut orehiepifeopus inducat regem ad dandum 
litteras nunciis P ala o logi de fecure 
conductu. 

C Ariflimo in Chrifto filio noftro Carolo 
illuftri regi Sicili* , per latorem przfen- 
tium litteras deftinamus, rogantes eumdem, 
ut nunciis , quos magnificus vir PalaeoLogus 
ad generale concilium quod indiximus, ad 
Vet. Script. & Mon . ampl. CoUtft. 7om. FIL 


EPISTOLA XIX. GREGORII PAPdE X. 

Michacli Palxologo imperatori Grzcorum 
illuftri. 

De multiplici gaudio habito de profefjtone fidei , 
quam fecerunt nuncii Palaologi in concilio 
generali . 

1 . T 7 Xultat mater ecclefia renafeentis pro- Aano u- 4. 

Hi lis fecunditate jocunda. Exultat & ju- 
bilat gaudenter attendens fe dragmam de- 
perditam inveniffe. Immenf* lztitiz rore per- 
funditur , dum ruinas , quas in ea fchifma 
multiplicarat antiquum , impleri per tuum 
aliorumque reditum ad ipfius ecclcfi* uni- 
tatem fine ftragis cujufque periculo , folo pa- 
cis amore prxvio intuetur, Exultamus & nos 
paftoris , prout Domino placuit , Vices geren- 
tes in e«. Exultamus procul dubio in illo ve- 
ro paftore, qui animam fuam pro fuis ovi- 
bus ponere non expavit i lpfi vitulum labio- 
rum exfolvimus , de cujus non eft dubium 
munere procefliffe , ut ovis qu* perierat fit 
inventa , & revixerit filius , quem mors ani- 
rn* , mors utique gravior occuparat. Occur- 
rentes itaque tibi de regione diflimilitudinis 
redeunti*, collo tuo brachiis paternx affec- 
tionis accumbimus, & te folid* caritatis o£ 
culo preflius ofculamur. Outinamtibi, fili , 
pateret ad plenum , cum quanto in his oc- 
currit tripudio eadem ecclefia nuper in Lug- 
duncnfi concilio congregata ! O fi voces pfal- 
lentium , Deumque flexis genibus & nudatis 
capitibus laudantium , prxeipue praelatorum, 
in tuis fonuiflent auribus , & revelata facie 
ipforum oculos deducentes quafi aquarum 
exitus, infpexifles 5 profe&o providenter ad- 
verteres, quod erant eorum lacrymx tam 
excuffi doloris indices, quam adeptx lztitiz 
proditrices. Nec minus patenter intelligeres , 
quam grati cui. advenerunt nuncii, quam 
fuerint gratanter accepti $ cum quanto etiam 
jubilo tua profeffio acceptata ! 

Ddij 


t. 

} 


IL 


Digitized by t^ooQie 



3 3 j> DE RECONCILIATIONE CROCORUM 240 


2. Ex-ulta igitur & tu, fili, exulta & lae- 
tare in co qui eft fplcndor lucis asterne, di- 
vinae quaedam emanatio claritatis , qui tuum 
fic animum fuo lumine iliuftravit, ut lumen 
veritatis intelligens , non folum redires ad 
illam , fed ad redeundum aliis dux & prae- 
vius effici merereris. Exalta & gaude talem 
ac tantum jam datum laboribus tuis effec- 
tum , ut & de tuo ad finum unitatis eccle- 
fiafticae reditu indubitatum expe&are valeas 
.praemium , & de aliis per te redeuntibus tibi 
plenioris debeatur retributionis augmentum. 
Perfla ergo, & quod coepifti follicite, cum 
omni diligentia ac follicitudine profequaris, 
efficacem pro poffc daturus operam , ut nec 
in aliquibus ejufdem fchifmatis reliquiae qua- 
kfcumqae fuperfint. Dei quidem perfe&a 
funt opera , & tu , creatura illius , creatorem 
tuum in tam placidi confummatione operis 
pro viribus imitare , ut fpei conceptae de prae- 
mio res fuccedat, Scpraemiffum debitum ex- 
hibitio rcalis exfolvat. Super his autem & 
aliis habitis circa praemiffa proceffibus , prae- 
fati tuae cclfitudinis nuncii, quorum tibi no- 
tior eft virtus & probitas , ad te plenius re- 
vertuntur inftru&i , quibus te non dubitamus 
fidem indubiam adhibere. 


EPISTOLA XX. QREGORII PAP.TX: 

Andronico primogenito cariflimi in Chrifto 
•filii noftri Michaelis Palarologi imperatoris 
Graecorum illuftris. 

Ut totis vir ibas f at agat ad antiquati fchifm.it is 
reliquias abolendas. 

H Abes , fili , unde Domino Deo tuo in 
vocem exultationis & confcffionis erum- 
pas, exultes in eo, & fatearis humiliter tibi 
de immenfo ipfius dono conceffum verae fi- 
dei agnofeere veritatem , illam antpledi piis 
affedibus, & devotis miffis nobis affatibus 
confiteri. Haec fi corde contrito & humilia- 
to fpiritu recogtiofcens , a coeptorum profe- 
cutione follicita non defiftas, plura tibi fa- 
lutaribus inhaerenti ftudiis procul dubio ipfe 
bonorum omnium dator adjiciet „ perfeclae 
tandem retributionis prazmium largiturus. 
Idcoque magnitudinem tuam monemus & 
hortamur in Domino Jesu Christo , quate- 
nus in praemiffis, ficut diferete fcripfifti, tui 
genitoris inclyti laudabili propofito, nobis 
per ejus & tuas expreflo litteras, conftantcr 
adhaerens, totis viribus fatagas, ut antiquati 
fchifmatis aboleantur omnino reliquiae, fit- 
que Latinorum & Graecorum unitas perpe- 
tuis temporibus inconcuffa. 


EPISTOLA XXI. GREGOR 1 I PAP,£ X. 

Praelatis Graecorum» 

Ut fr alati Gr acorum fatagant toto pojfe ad 
antiquum fchifma totaliter abolendum. 

1. Ariffimi in Chrifto filii noftri Palaeo- 
logi Graecorum imperatoris illuftris 6 c 
veftros nuncios ac litteras tanto nimirum 
recepimus gratius , quanto procul dubio gra- 
tiora & noftris acceptiora defideriis retule- 
runt. Hoc eft enim quod fervor zeli patrum 
fcdis apoftolicae a longis retro temporibus 
exquirebat : hoc eft ad quod profundis an- 
helabat fufpiriis ,, & totis conatibus fufpira- 
bat : ad hoc nofter inardefeebat animus : ad 
hoc femper amplius accendebatur affedus', 
ut videlicet antiquo fubdudo fchifmate,u- 
na effet columba Domini, formofa ejus, per- 
feda ipfius, una quidem ecclefia Latinorum' 
pariter & Graecorum , unita in cjufdcm ve- 
re fidei & capitis unitate : his & veftra , ut 
fcripfifti, vota ex intimis concurrebant. . 

. 2. Adftitit itaque his diebus multiplicatis 
interccfforibus virtus Chrifti, quivere tcfta- 
tur nos nihil poffe facere abfque ipfo : adfti- 
tit benignus fapientiae Spiritus, & pratdi&i 
principis ac veftros animos mifericorditer in- 
fpiravit ; taleque ac tantum dedit ipfius ac 
vcftro minifterio defideratis initium , ut ipfo 
ac vobis perfidentibus , ut fperamus > in iden- 
titate propofiti , confummationis ederis & 
perfedae profperitas indubia fubfecucura fpe- 
retur. 

• 3 . Illi ergo laus , illrffloria , illi a&io gra- 
tiarum, qui vere lapis angularis parietem 
utrumque connexuit , utraque unum fecit; 
qui largitor bonorum omnium , tantam no- 
bis & vobis largitus eft gratiam , ut nos itt 
haec tempora refervarit , ut diem hunc no- 
bis videre concefferit, quem videntes fumus 
in immenfum non indigne gavifi , ex immen- 
fitate gratiae menfuram laetitiae metientes. 
Vos igitur fratres & filios monemus, roga- 
mus & hortamur in Domino Jesu Christo, 
in remifiionem vobis peccatorum injungen- 
tes , quatenus ad perfectionem folidam in- 
coeptorum totis viribus fatagentes , ejufdem 
fchifmatis abolere ftudeatis omnino reli- 
quias , abjicientes oves morbidas, ile gregent 
valeant contaminare dominicum , aut fidei 
a vobis noviter agnitae in veftris cordibus 
inficere puritatem. In his autem exfequcn- 
dis utilius , & efficacius adimplendis eidem 
principi conftantcr & fideliter adhaerete, ip- 
fura fulcite confiliis > & auxiliis adjuvate. De- 
cet enim vos praelatos, praecipue qui confti- 
tuti eftis in fpecula veritatis lumen aliis of- 
tenfuri , oberrantes de tenebris errorum edu- 
cere , devios in viam re&itudinis revocare, 
ut vobis adimplentibus officii debitum, arter- 
ni plenitudine pratmii veftrorum laborum 
exitus compleatur. 


D. itized by 


Google 


24L 


IN CONCILIO 


EPISTOLA XXII. GREGORII PAPA X. 
Fratri Jo. dido Bclaftro , ordinis fratrum 
Minorum. 

Mandatur cuidam fratri Minori , ut cum 
nunciis Gracorum ad confummationem 
unionis intendat . 

C Um in negotio quod a&um eft his die- 
bus dc redu&ione Graecorum ad ecclc- 
fialticam unitatem diu & utiliter laboraris , 
& adhuc fit circa illud utilis labor tuus , vo- 
lumus , & prsfentium tibi au&oritate man- 
damus, quatenus perfonalitcr cum nunciis 
praedidorum Graecorum ad partes illas acce- 
dens, confummationi ejufdem negotii fide- 
liter Scfolerter intendas. 


LUGDUNENSI. -142 

A cujus profecutione latores praefentium, eo» 
rum nuncii, labores plurimos pertulerunt. 
Nobilitatem itaque veftram , de honoribus 
& curialitatibus impenfis eifdem , condig» 
nis profequentes adionibus gratiarum , mo- 
nemus , rogamus , & hortamur in Domino, 
per apoftolica vobis feripta mandantes , qua- 
tenus nuncios eofdem ad propria cum nof- 
trae benedidionis gratia redeuntes , ob reve- 
rentiam apoftolicae fedis & noftram, beni- 
gne recipere, ac folita curialitatc tradarc 
curetis, eis Sc aliis noftris nunciis, quos ad 
pleniorem fecuritatem duximus deputandos, 
corumque familiis nullam inferri, quantum 
B in vobis fuerit , injuriam patientes , immo 
potius dc fccuro condudu, cum requifiti 
fueritis, providentes eifdem. 

In eodem modo Poteftati , capit aneo , confdio 
& communi Cr emone nfi. 


EPISTOLA XXIII. GREGORII PAPA X. 
Regi Siciliae illuftri. 

Xjt rex nuncios Gracorum redeuntes favorabili- 
ter profequatur , eis det eonduttum. 

P Rocdfum habitum cum Graecorum nyn- 
ciis, licet. ad notitiam tuam, ut credi- 
mus, jam detulerit fama celerior, diledus 
tamen filius B. (a) abbas monafterii Montis- C 
Cafini tibi feriofius explicabit. Ceterum, fe- 
renitatem regiam fuper eo quod nuncios 
ipfos, ficut per eorum gratam relationem 
accepimus, benigne recipiens, cum multa 
curialitatc tradafti , condignis profequentes 
adionibus gratiarum , rogamus Sc obfccra- 
mus in Domino Jesu Christo, quatenus 
ipfos , poft acceptabilem inchoationem tam 
accepti Deo negotii, ad propria redeuntes, 
plenioris favoris & curialitatis beneficio pro- 
fequaris, provifurus eis corumque familiis 
per totam terram tuam de fecuro condudu , 

& ipfos cum fuis bonis omnibus redire li- 
bere permiflurus. Super illo autem fecreto, D 
quod de quodam affinitatis vinculo contra- 
hendo nobis didus abbas ex parte tua retu- 
lit, idem tibi fecretiori colloquio rcfponde- 
bit. 

In eodem modo Philippo imperatori Conflan* 

1 tinopalitano illufiri. 


EPISTOLA XXV. GREGORII PAPA X. 
Michaeli Palsologo illuftri. 

Mittitur nuntius Palaologo ad treugas ineurt * 
das } & ad quadam alia explicanda. 

D llcdum filium B. abbatem monafterii 
Montis - Cafini , latorem prsfentium, 
vuum utique fidelem & providum, ad tuam 
prsfentiam deftinamus, gaudium quo Lati- 
norum corda replevit unio inter ipfos Sc Grae- 
cos feliciter inchoata, vivae vocis minifterio 
plenius expreflurum, & daturum nihilomi- 
nus operam , ut inter te ac carilfimos in Chri* 
fto filios noftros Philippum imperatorem 
Conftantinopolitanum & Carolum Siciliae 
regem illuftrcs , treugae fufficientis tempori* 
ineantur, infra quod legato , quem ad tuam 
excellentiam intendimus deftinare , fit via pa- 
ratior , Sc inter te ac ipfos imperatorem Sc 
regem confirmari valeant foedera concor- 
dis plenioris. Per cumdem infuper abbatem 
intelliges caufas propter quas eumdem lega- 
tum mitti tam fubito, vitanda nimirum in- 
confulta feftinaneia , non permifir. Prsdidum 
itaque abbatem benigne recipiens, indubita- 
tam fibi fidem adhibe in prsmiffis , Sc cum 
cum qua poteris celeritate remitte. 


EPISTOLA XXIV. GREGORII PAPA X. 
Neapolioni & Francifco de Ia Turre. 

Vt nuncii Gracorum favorabiliter recipiantur , 
& eis provideatur de fecuro conductu. 

R Etulit ad vos, ut credimus, famaprs- 
ambula, qualiter in Grarcorum negotio 
per Dei gratiam feliciter fit procefium ; in 

- (a) Bernardus Ayglcrius Gallus, monafterii Savinjacenfis 

in dicccefi Lugduncnfi primum monachus, deinde abbas Le- 
rinenfis, tum Calfincnus anno tifij. ab Urbano IV. creatus, 
qui poft decem St novem regiminis annos obiit Caflini an- 
no uSi. 


EPISTOLA XXVI. GREGORII PAPA X. 
abbati monafterii Cafinenfis. 

Vt abbas Cafinenfis ad faciendas treugas inter 
£ Palaologum , & imperatorem CP. & regem 
intendat. 

I N conventionibus fub certa forma intet 
cariffimum in Chrifto filium noftrum re- 
gem Sicilis illuftrem , & clars memoris B. 
imperatorem Conftantinopolitanum habitis 
circa negotium imperii Romanis , de com- 
muni imperatoris Sc regis corumdem con- 

Dd ii; 


Digitized by 



-143 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 


244 


fenfu, ceftl termini , ficut intelleximus , prae- A 
fixi fuerunt, infra quos idem rex quamdam 
ad profecutioncm ejufdem negotii militiam 
deftinare , feu cum quanta vellet equitum 
peditum comitiva, illuc accedere teneba- 
tur. Hoc tandem in conventionibus ipfis ad- 
jedo, quod eas altera partium non fervan- 
tc, ad obfervationem earum reliqua pars 
minime teneretur. Et demum quia noftris 
'defideriis infidebat, Grxcos per vias pacifi- 
cas ad ecclefix reducere unitatem ; cujus rei 
-cxfecutioni ejufdem regis ad partes illas ac- 
ceffus , & prarfatx militi* miffio grande po- 
terant impedimentum afferre , rex & impe- g 
tator praefati , tamquam Catholici principes 
& Chriftianx fidei zelatores , commune bo- 
num & animarum falutemfuis praeponentes 
affedibus , & dilatationem ejufdem fidei af- 
fedantes, ad noftram inftantiam terminos 
cofdcm ufque ad calendas primo venturas 
s nrenfis maii , fub certis tum inter eos con- 
ventione ac expreflione , voluntate unanimi 
prorogarunt. Nofque poftmodum ipforum 
regis & imperatoris fupplicationibus inclina- 
ti , per noftras litteras ftatuendum duximus 
& etiam decernendum, nullum ex proroga- 
tione prxdida cifdem conventionibus parari q 
prxjudicium , vel eis proinde in aliquo de- 
trahi , fed ipfas omnino eafdem vires , quas 
habebant antea , obtinere , ficque remanere 
per omnia in fuo robore firmitatis , ficut in- 
ter ipfos adum fuperius exprimitur & con- 
ventum , & proinde utramque partem ad ob- 
fervationem teneri conventionum ipfarum , 
ficut ante prorogationem hujufmodi tene- 
bantur. Cum autem redudionis prxdidx ne- 
gotium fit per Dei gratiam feliciter inchoa- 
tum , & ad pleniorem confumrnationem ip- 
fius treugx fint neccffarix , ficut nofti , ut tra- 
dari pofllnt commodius foedera concordi* 


EPISTOLA XXVII. GREGORII PAPA X. 
abbati monafterii Cafinenfis. 


Letatur de profpero reditu abbatis de irru- 
gis procuratis per eum. 


P Rofperitatem tui proceffus & reditus mif- 
farum nobis litterarum tuarum feries 


compendiofe defcripfit , affirmans tc cum 
integro famili* numero rediiffe , treugis , 
quas appaffamentum in eifdem litteris nomi- 
nabas , inter cariffimum in Chrifto filium 
noftrum imperatorem Conftantinopolita- 
num & regem Siciliar illuftres , ex una parte , 
& Michaelem Pal^eologum imperatorem 
Grxcorum ex altera procuratis, duraturis 
per unum annum a proximis prxteritis ca- 
lendis Maii numerandum. Sane de tuo & 
tuorum reditu profpero , illi credimus gratias 
referendas , cujus tu & ipfi fervido laborando 
in commiffo tibi negotio vacavifti. Ulterio- 
rem autem proceffum circa idem negotium 
habitum, cujus certitudinem per nuncium 
deftinandum in proximo eafdem litterae pro- 
mittebant , benigne , cum ad nos pervenerit , 
audiemus. * 


EPISTOLA XXVIII. IN NOCENTII 
papae V. Michaeli Palaeologo imperatori 
Grxcorum iiluftri. 

Eefpondet Palaologo fuper multis fuper quibus 
eum duxerat requirendum. 


1. |~^Udum ad fedem apoftolicam dii edus Anno njf. 


filius Georgius archidiaconus Con- 
ftantinopolitanus , & Theodorus magnus tu* 
curi* difpenfator, tu* magnitudinis nuncii , 
accedentes in praefentia felicis recordationis 


Gregor 11 papx praedeccfforis noftri & fra- 
plenibris, tibi duximus committendum, ut D trum fuorum adhuc in Ultramontanis par- 


treugis cifdcm tradandis inter eos diligen 
ter intendas. Ut igitur id poffis commodius 
exequi, petendi a cariffimo in Chrifto filio 
noftro Philippo imperatore Conftantinopo- 
litano iiluftri , & rege prxelido prorogatio- 
nem ejufdem termini prorogati taliter ul- 
teriorem , prout negotio videris expedire, 
nec non ftatuendi & decernendi, ut nullum 
cx hujufmodi prorogatione eifdem conven- 
tionibus paretur prxjudicium , nec eis pro- 
inde in aliquo detrahatur > fed omnino eaf- 
dem vires , quas habebant antea , obtineant, 


tibus exiftentium , retulerunt , quod tu olim 
intcllcdo ferventis intentionis propofito, 
quod circa liberandam de impiorum mani- 
bus terram fandam Romana gerit ecclefia, 
eos mittere curavifti , ut fuper hoc volunta- 
tem prxdecefforis ejufdem plenius indaga- 
rent, & fpecialiter utrum ipfc prxdeceffor 
ac reges perfonaliter transfretare difponerent, 
vel eidem terr* per miffionem fubfidii fub- 
venirc,quo tempore generale paffagium fit 
futurum, qui & quot reges crucis affumfere 
fignaculum , quantumve fubfidium iidem 


ficque remaneant per omnia in fuo robore E prxdeceffor & reges , fi eos non transfretate 


firmitatis , ficut inter ipfos B. imperatorem 
& regem adum fuperius exprimitur & con- 
ventum , & proinde pars qtraque ad obfer- 
vationem conventionum teneantur ipfarum, 
ficut ante fadam prorogationem aliquam 
tenebantur, audoritate tibi prxfentium ple- 
nam & liberam concedimus facultatem. 


contingeret , deftinarent ; & an pacifice vel 
per guerram intenderent habere procedTum. 
Poftmodum vero pro parte tua iidem nuncii 
petierunt , ut in recedenres & etiam receffu- 
ros a fidelitate tua , quos apoftatas appella- 
runt , excommunicationis fententia per fe- 
dem proferretur eamdem , nec tales ab ipfa 
ecclefia , vel Latinorum regibus , aut Latinis 
aliis quibuicumque recipiantur vel etiam de- 


Digitized by 


Google 




'mj in CONCILIO LUGDUNENSI. 

fendantur; quodque fi quem edam filium, A operante potentia , liberctuf. Sputamus ete- 
ncpotcm vel abnepotem tuum a throno ira- nim , quod fi cum ceteris tuum extenderis 
periafi per Grzcos interdum contingat ex- brachium cum potentia circa ipfam , dies fibi 
cludi» fi talis ab eadem fede fuper hoc im- votivae deliberationis erumpet, & arcus per* 
pioret auxilium contra illos, fedes ipfa non fcquentium conteretur, iilo a Domino tibi 
hoftiliter in hac parte , fed per litteras po- proinde grandi praemio proventuro > quod 
fius monitaque procedat ,& quod Latini qui ejus munificentia largitatis propriis adibus 
funt tecum ab excommunicationum fenten- rccompcnfat. Et ne in hoc impedimentum 
tiis abfolvantur. aliquod ex eo forfitan verearis , quod tu & 

l. Sane didus przdeceffor nuncios ipfos Soldanus Babyloniae amicitiam fimplicirer* 
folita benignitate audivit, &quaf proponere ficut iidem retulerunt nuncii, ad invicem 
Voluerunt; fed arduis occupatus, negotiis , juraviftis , ut ipfiun Soldanum cum aliis Chri- 
qux ad honorem divini nominis ferventer ftianis profequentibus terrae prxdi dx nego- 
afiumferat, & de praedicis partibus reditum . tium impugnare valeas, liberam tibi, non 
Verfus Italiam profequens, jam fratribus ipfis 15 obftante juramento przdido , effe deccrni- 
abfentibus, & per diverfas vias aflumtum iter mus facultatem. Ceterum fzpedidis petitio- 
agentibus , demum in civitate Aretina , ficut nibus ex parte tua nobis exhibitis , quod ha* 


Domino placuit, morte praeventus, fzpefatos 
nuncios non potuit expedire. Nos autem , 
prout Domino placuit , ad apicem apoftolicx 
dignitatis aflumti, terrae memorat* negotium, 
immoChrifti,quieam fuopretiofo fanguinc 
confecravit, cupientes feliciter promoveri, 
gaudemus & exultamus in Domino , plenis 
te laudibus profequentes , quod ficut eorum- 
dem patefecit aflertio nunciorum , intendis 
in terrae prxdidx fubfidio non minor aliis 
inveniri. 

3. Porro, fili cariffime, non ignorare tc, 
Volumus, quod, adore Deo, cujus cft terra 
ipfa hereditatis funiculus , multi reges & prin- 
cipes, & fpecialiter cariflimi in Chrifto filii 
noftri Romanorum, Francix, ac Portugallix 
reges illuftres, primogenitus regis Siciliae » 
multique magnates, nobiles & potentes , cru- 
cis fignaculum alfumferunt, quorum nume- 
rus jugiter augmentatur $ propter quod nu- 
merus ipfe jam fere innumeros continens , 
& quotidie augmenta fufeipiens , non poteft 
determinate deferibi. Illud etiam magnitu- 
dinem tuam non lateat, quod hoc habet in- 
fitum votum crucis , ut omnes abfolute re- 
cipientes eamdem , transfretare perfonaliter 
teneantur. Ad paflagium quoque vigilanter 
Intenditur , & illud quotidie praeparatur; fed 
quia plura pollent contingere , quae accelera* 
tionem vel prorogationem ipfius rationabi- 
liter fuaderent , non poteft fuper hoc ad prx- 
fens certitudinaliter refponderi. Licet autem 
pacis femitas ampledamur , & per vias pa- 
cificas libenter ad ecclcfiz gremium revoce- 
mus errantes : quia tamen id incertitudo fadi 
non patitur, non potuit qualiter fit contra 
Saracenorum proterviam procedendum re- 
fponfionis certitudine comprehendi ; fed hoc 
habendz deliberationis exitus indicabit. 

4. Tu igitur calamitatibus pluribus, qui- 
bus terra ipia indefinenter affligitur , affedu 
compaticns pietatis, ejus negotium plenis fa- 
voribus profequaris, ut tuo tandem & alio- 
rum principum dido negotio promoto fuf- 
fragiis , terra ipfa de tribulationibus quae mi- 
rabiliter circumdederunt illam , fummi Regit 


bet fadi veritas referamus. Nam cum a non- 
nullis principibus Latinorum , ab olim aliqui 
petita fuerint & adhuc petantur inftanter, 
quae hujufmodi petitionibus tuis omnino di* 
nofcuntur adverfa : nos ne alterutri partium 
ad tam diverfas petitiones inflantium fieri 
forfan putaretur injuria , confulto neutri ea* 
rura fuper illis duximus refpondendum , non 
irrationabiliter aeftimantes id pacis tradati- 
bus inter te ac ipfos principes ineundis , qua- 
rum confummationem fummopere affeda- 
mus , multipliciter expedire* 


EPISTOLA XXIX. INNOCENTU 
papae V. Michaeli Palarologo imperatori 
Grzcorum illuftri. 

Vt P alao logus mittat nuntios ad tr affandum 
de face inter eum & imperatorem CP. 

& regem Sicilia. 

1. P Acis zmulus, invidus caritatis, lator Amio n 7 s> 
1 ille zizaniz, antiquus humani generis 
perfecutor , a longis retro temporibus inter 
Latinos & Grzcos, quos ejufdcm fidei reli- 
gio copulabat , femen difeordix feminavit; 
fed quamquam fuz inquietz malignitatis aftu* 
tia jadum femen fategerit mortiferis nutrire 
fomentis; fperamus tamen humiliter, quod 
Regis pacifici , qui pacis opera diligit , vincee 
in hoc benigna dementia dolos ejus , & ipfius 
fraudibus metam ponet. Siquidem inter La- 
tinos & Grzcos per ipfius mifericordiam 
quoad fpiritualia jam concordiz fegete fuo 
crefcente, poteft verifimiliter fpes devoca fup- 
ponere, quod ipfe qui defedum cujuflibct 
imperfedionis ignorat, cujus perfeda funt 
opera , ipfos Latinos & Grzcos non folum 
in fpiritualibus , tua illi cooperante folertia , 
perfedius uniet, fed & in temporalibus fua 
virtute reducet ad plenz concordiz unita- 
tem. 

2. Quare nos ferventi animo profequi , 
quod mediator Dei & hominis Jtsvs Chris- 
tus, cujus , licet immeriti, vices exercemus 
in terris', pic inchoaflc condicitur , lateo- 


Digitized by L.ooQle 


247 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 


148 


dentes , & noftrx humilitatis ftudia volentes A 
illius beneplacitis , prout poffibilitas patitur , 
coaptare ; votis uberibus aftedamus , ut cu- 
jufuis difcordix feminariis amputatis , & fo- 
mite diffenfionis exundo, eorHmdem Lati- 
norum & Graecorum una fit fides mentium 
& una pietas adionum , eadem in illis ani- 
morum identitas vigeat , eadem concordia 
voluntatum , nec eidem unionis praedidae 
negotio, ex diffenfione quam temporalium 
Inducit occafio , detrahatur in aliquo , fed 
illa omnino fubduda , dadem Latinorum & 
Graecorum unio plenioris recipiat roboris 
firmitatem. 

3 . Sane habebat hadenus tranfmiffx va- B 
tiis praedecefioribus noftris Romanis pontifi- 
cibus tu* petitionis inflantia , quod fuper 
tradandae inter Latinos & Graecos unionis 
negotio, tradatus initium a temporalibus Tu- 
meretur. Sed apoftolicx fedis circumfpedio 
provida diligenter attendens , quod te ad Ro- 
manae ecclefiz gremium redeunte, poterat 
& utilitati communi provideri facilius & fa- 
vorabilius , etiam in temporalibus agi tecum , 
praeclegit a fpiritualibus inchoandum , ut illis 
tamquam dignioribus & potioribus folida- 
tis , minora pollent commodius promoveri. 
Licet autem ca quae per te quoad fpiritualia 
fuper eodem funt ada negotio repcrcrimus , C 
de fratrum noflrorum confilio, ficut pet 
alias tibi notificavimus litteras, plenioris fo- 
liditatis robore indigere i tamen confulto pro 
tui cautela providimus ex nunc in tempo- 
ralibus procedendum. Veremur etenim tur- 
bationum fludus , collifiones gentium , ftra- 
ges hominum ,pcrfonarum difcrimin3, dam- 
na /erum , & cetera gratiarum difpendia non 
facile numeranda , qux non folum e vicino 
imminere confpicimus , fed jam quafi digito 
licet invito palpamus, pro eo maxime , quod 
cariffimus in Chriflo filius noder Philippus 
imperator CP. ad fedem Conftantinopoli- 
tanam pertinere imperium , & notorium fore ^ 
clarae memoriae Balduinum imperatorem 
Conftantinopolitanum patrem fuum , in cu- 
jus locum & jus ipfefuccedit, civitate Con- 
ftantinopoli fuifle per violentiam fpoliatum ; 

•& Carolus rex Siciliae illuftris in nonnullis 
ipfius imperii partibus jus fibi competere affe- 
rentes , ac de fua , prout affeverant , juflitia 
praeclaro fanguine , vidoriofis titulis , & ftre- 
nuae nationis potentia confidentes, non fe- 
gniter tantum negotium aggredi , quin po- 
tius totis- illis conatibus, intentis fludiis, ac 
fuis fuorumque amicorum confiatis undique 
viribus profequi propofito firmato difponunt. E . 

4. Defideramus itaque flatum tuum eo 
magis fore tranquillum , quo te continuatio- 
ne laudabilium operum fecutura fincere ad 
eamdem ecclefiam devotionis affedu pro- 
penfius folidatis intentis defideriis anhela- 
mus, ut tot malis , cantifque periculis , fol- 
licitts apoftolicx providentiae Rudiis obvie-; 


tur , & pacis convertantur ad bonum ; quae , 
confiderata principum praedidorum inflan- 
tia, & aliquorum imminentium negotiorum 
circumflantiis attente penfatis , evidentius ad 
guerrarum difpendia difponunt. Quocirca 
magnificentiam tuam rogandam , monen- 
damque attentius duximus , & hortamur , pa- 
terno tibi fuadentes affedu , quatenus tuae 
quantxcumque potentis non innitens , nec 
ceteris exponens eventibus flatum tuum , fed 
provida meditatione confiderans , quam du- 
bii funt guerrarum exitus , quantis folent dif- 
pendiis prxveniri , ac tibi , pofleris , aliifque 
tuis fano falubrique confilio providens, ani- 
mum tuum ad concordiam prspares , difpo- 
nas ad pacem , vias excogitans per quas fa- 
cilius , annuente Domino , valeant proveni- 
re , quafque diledis filiis Hieronymo gene- 
rali, Guudoni Romano & Angelo S. Fran- 
cifci provinciarum miniflris , ac Gentili de 
Redovio ordinis Minorum fratribus, nun- 
ciis noftris , de quorum fide poteris fecure 
confidere , prout utilius fore putaveris, com- 
munices, & eos informes etiam fuper illis, 
nihilominus apocrifarios tuos & animum & 
mandatum plenum habentes ad vias con- 
cordi* profequendas , & pacis adore przvio , 
celeriter confummandas , ad przdidam apo- 
ftolicam fedem infra quinque menfes poft 
receptionem pr*fentium tranfmiffurus. No- 
ftri quidem pedoris intima uberius lactabun- 
tur , fi fic in prxmiffis agi concedat Altiffi- 
m us, ut pax exinde perpetuis duratura tempo- 
ribus fubfequatur. Revera expedit , ut prx- 
miffa negligentix non exponas. Nifi enim 
adeo efficaciter refpondeatur & cito , prx- 
didi principes fibi reputantes illudi , nullo 
modo paterentur , ut afferunt , fe inflantis 
temporis commoditate , quam procul dubio 
non modicum aeftimant , defraudari. Nec 
nos ipfis jus fuum permiflis remediis profe- 
qui fine juris injuria , prohibere poffumus. 
Quia vero dum tradim prxmiffa fufeipiunt , 
a quibufvis moleftiis & injuriis qux poffunc 
exafperarc negotium , & pacis perturbare 
tradatum , expedit hinc inde penitus abfti- 
nere , de treugis alicujus temporis propter 
hocfpecialiterincundjs,juxta corumdem no- 
ftrorum perfuafionem provideas nunciorum. 
Nos enim eorumdem imperatoris & regis 
animos ad treugas hujufmodi jam duximus 
inclinandos. 

EPISTOLA XXX. INNOCENTI* 

. papx V. Michaeli Palxologo imperatori 
Grxcorum illuftri. 

Hortatur Palaologum , ut qua nuncii apojlolicx. 
fedis pro foliditate unionis petierint , 
ftudeat adimplere. 

Uanto gaudio , quantaque lxtitia uni- 
verfalis ecclefia de unionis negotio in- 
ter Latinos & Grarcos , tuis laudabilibus pro- 
moto 


q: 


Digitized by LjOOQle 


IN CONCILIO LUGDUNENSI. »js> 

moto ftudiis , in Domino cxultavit felicis A ter hucufque promotum , in minori olint 

recordationis Gregorius papa prxdeccffor conftituti officio tamquam filius gerebamus» 

nofter , dum adhuc peregrinationem prae- in paternum creviffe dinofeitur , nobis difpo* 

fentis vitae perageret , tibi nunciis & litteris > fitionc divina , licet immeritis , ad apicem 

quamquam exultationis hujufmodi magni- apoftolicae dignitatis affumtis» Crevit quo* 

tudo in re potior fuerit , quam relatus ex- que cum onere prxconccpta praefati negotii 

prefferit, intimare curavit, per alias expri- felici promotione jocunditas, cum nos jam 

mens litteras, fuae intentionis exiftere, lega- non contingat ut filium , non folum ut coor- 
tum ad tuam praefentiam deftinarc. Et qui- peratorem refpiciat, fed fpecialis in nobis 

dem & nos , quem tunc de fratrum collegio ftudium promotoris exquirat. Et ideo ad il* 

exiftentem , quafi cooperatorem , hujufmodi lius profccutionem, utpotc infidentis admo* 

lalubre negotium contingebat, de ipfiusfc- dum cordi noftro, intentum ftudium diri«- 

lici proceffu tuis diredo ftudiis & folertia pro- gentes , & attendentes etiam diligenter con- 
curato , grande concepimus gaudium , ad fummationem ipfius in vobis unionis , adore 

illud firmius folidandum intenfum defide- B Deo, fidei catholicae perutilem, mundo ne- 

riurn dirigentes. Cumque difpofitione divina cdTariam , & animabus etiam fruduofam , 

Fuiflemus , licet infufficientibus meritis , ad illu. . . ab ipfis pene promotionis noftrae pri- 

apicem fummi apoftolatus affumti , non fo- mordiis , quafi praecipuum praeclcgimus pro- 

lum laetitia de promotionis didi negotii fe- fequendum, diligentem curam & curiofam 

licitate fuccrevit ; verum etiam idem profe- diligentiam adhibentes, ut ejus circumftan- 

quendi negotium fufccpiffe recognovimus tiis plenius indagatis , ad votivam confum- 

incrementum, cum jam illud in nobis fpe- mationem eamdem efficacius procedatur, 

cialis exquireret ftudium promotoris. Et ideo . . . . ro pix follicitudinis & devotionis affe- 

piae intentionis propofito , ut confultius de- dum , quem vos ad ipfius unionis profequen* 

bitum circa hoc noftri profequeremur officii, dum negotium impendiffe, miffx hadenus 

follicitam operam exhibentes , ftatum ejuf- felicis recordationis Gregorio papae prxde- 

dem negotii perferutationis attentx diligen- ceffori noftro vcftrx litterx teftabantur , fe- 

tia duximus recenfendum : quo cum fratri- ^ dula meditatione penfantes, ac firmius fpe- 

t>us noftris penfato prudentius, ea qux per te rantes in Domino, quod veftris mentibus 

ada funt, foliditate roboris plenioris com- verse lucis radiis illuftratis, affedus hujuf- 

perimus indigere. Ad quam celeriter obti- modi«de bono in melius augeatur , & per 

nendam, ut in iliis, in quorum imminet evidentiam efficacioris operis clarius clucef- 

mora periculum, efficacius, & quoad tuam cat, plenis quoque dcGaeriis affedantes, ut 

magnificentiam favorabilius procedatur , di- antiqui diferimen fchifmatis , quod malorum 

ledum filium Hieronymum generalem , Gui- incentoris aftutia nefanda fuggeffit , novae 

donem Romanum , & Angelum S. Francifci unionis antidoto terminetur , ad cariffimum 

provinciarum miniftros,& Gentilem de Re- in Chrifto filium noftrum Michaelem Pa- 

dovio ordinis Minorum fratres, viros uti- laologum .imperatorem Grxcorum illu- 

que claros verx fidei claritate , voluntarix ftrem , & vos , diledos filios Jeronymum » 

paupertatis humilitate confpicuos, humiles generalem , Guidonem Roman. & Angelum 

Chrifti pauperis fedatores, dc ipfo fratrum S. Francifci provineiarum miniftros , Genti- 

confilio deliberavimus prxmittendos , excel- D lem de Redovio ordinis Minorum fratres , 

lentiam tuam rogantes & hortantes in Do- viros utique claros verx fidei claritate , vo- 

mino , quatenus pro noftra & apoftolicx fe- luntarix paupertatis humilitate confpicuos, 

dis reverentia , prxdidos nuncios benigne & humiles Chrifti paupertatis fedatores , no*- 

recipiens , qux ad prxmifiam folidationem ftros nuncios , latores prxfentium deftina- 

petierint , ftudeas cum omni plenitudine ad- mus , defiderantes inter cetera , ut ad com- 

implcre, opem nihilominus impenfurus & munis utilitatis augmentum, non folum qux 

operam , ut ea etiam in aliis efficacius im- ada funt per eumdem plenius robur acci- 

pleantur. Ex hoc enim tibi apud retributo- piant, fed & in vobis per ipfum, ac vos in 

rem omnium bonorum , non fine laudis hu- aliis , quoad profeffionem fidei , & rccogni- 

manx prxeonio & apoftolici favoris aug- tionem primatus ccclcfixRomanx, ipfa unio 

mento accrefcct cumulus meritorum. defiderata perfedione lxtctur. 

— — — — g 2. Quocirca univerfitatem vcftram mone- 

EPIST OLA XXXI. I NNOCENTII mus & hortamur attente, obfecrantcs in Do- 

*papx V. prxlatis Grxcorum. mino Jesu Christo, quatenus recogitantis 

follicite , quod ad hoc prxlatos Dominus in 
Ut prdati Grxcorum , qux nuntii fcdis apojto - CC clefia fua prxfici voluit , ut exerceant in ea 

licx fuper profcjfionc fidei & recognitione q U8C fol liciti funt paftoris : ad hoc in vineam 
primatus petierint ,fiudeant adimplere. fuam illos operarios introduxit, utfux cul- 
I . p Randis affedus , quem circa tradatx turx ftudio uberior illa conftituatur in fruduj 

vJjam dudum inter Latinos & Grxcos ad hoc illos in fpecula ftatuit , ut aliis lumen 
unionis negotium. Dei benefido, laudabili- veritatis oftendjnt, Ea qux vobis pra^ad 
Vet.fcript. (jr mon. ampl. Collett. Tom. VII. £ c 


Digitized by LjOOQie 


DE RECONCILIATIONE GRiECORUM 252 


nuncii, quos ad hoc praevidimus deftinan- 
dos , fuper eifdem profeffione fidei & reco- 
gnitione primatus ecclefiae Romanae , aliifque 
contingentibus praeni ifta fuaferint , & vos ipfi 
cum omni promtitudine adimplere , Sc op- 
portune inferere, ac fovere in aliis cum omni 
follicitudinc ftudeatis , ut illis gloriofius dila- 
tatis , propagatifque diffufius ab eo qui bo- 
norum eft omnium retributor , affluentis re- 
tributionis praemium cum laudis humanae 
praeconiis & pleniori fedis apoftolicae gratia 
teportetis. 


EPISTOLA XXXH. INNOCENTII 


A tio ad frudum uberioris praemii tibi cedet * 
ad roborationem pleniorem praedidorum» 
tam ab eodem imperatore , quam a te , adore 
Domino , celebrandam , te ftudiofum & fa- 
vorabilem largiaris , & ab horrendo fchif- 
mate , quod ab olim fator zizaniae fuas fug- 
geffit malignitatis aftutia , diffipato , inter 
Latinos & Graecos, tamquam fub unius pallo- 
ris cuftodia permanentes, animorum con- 
cordia vigeat, voluntatum identitas perfe- 
veret, perpetuis , Domino faciente, tempo- 
ribus duratura , tuque proinde clari nominis 
augmentum fufeipias, Sc retributionis cae- 
lcftis larga praemia merearis. 


papae V. Andronico primogenito cariffi- 
mi in Chrifto filii noftri Michaelis Palaeo- 
logi imperatoris illullris. 

Hortatur primogenitum Palaologi , ut ad con- 
Jolidandum negotium unionis promtus exigat. 

1. T Ucis creator omnipotens, qui mira- 
I j biliter ab aeternis proferens lumina 
mentibus , eundos in hunc mundum illumi- 
nat venientes > mentem tuam , ut laetantes in 
Chrifto referimus, verae lucis radio illuftraffe 
videtur , dum tu , prout miffae dudum felicis 
recordationis Gregorio papae praedcceflbri 
nollro tuae litterae continebant, falubre pro- 
pofitum laudabiliter tui profequens genito- 
ris, ad profeffionem catholicae fidei, Sc reco- 
gnitionem primatus ecclefiae Romanae ma- 
tris fidelium & magiftrae , te promtum non 
(ine fpe retributionis aeternae, aliis tuis con- 
currentibus ad id meritis tribuifti. Revera, 
fili , fi diligenti meditatione difeutias , fi at- 
tentae confiderationis indagine perferuteris , 
fane fic habere te noveris , unde Regi regum 

gratiarum uberrimas referas adiones 

unde laudis facrificium offeras Domino Deo 
tuo, qui te tanta prdfecutus eft gratia, tanto 
beneficio te praevenit , ex quo , fi veritas non 
celetur , fub tuo dominio univerfali Latino- 
rum ecclefiae ac nobis & fratribus noftris eo 
plenior exorta eft laetitia , quo majus in te 
fidei orthodoxae dilatationis jam fufeipere 
nofeitur incrementum. 

2. Cum itaque circa tradatae jam dudum 
inter Latinos & Graecos unionis negotium , 
quod per tuae operationis folerdam fperamus 
potiffime folidandum , apoftolicae fedis defi- 
derium dirigatur , plenae difcuffionis examine 
invenerimus, tam ea quae percarifflmum ia 
Chrifto filium noftrum Michaelem Paeao- 
jlogum imperatorem Graecorum illuftrem, 
patrem tuum , quam per te in ejufdem unio- 
nis funt ada negotio , firmitate plenioris ro- 
boris indigere, ac fuper hoc litteras noftras 
Sc nuntios ad ejufdem imperatoris & tuam 
praefentiam deftinemus, magnitudinem tuam 
monemus, & hortamur in Domino Jesv 
Christo , quatenus provide penfans, atteo- 
iteque recogitans , quod operis confumma- 


JEPISTOLA XXXIH. INNOCENTII 
papae V. Jacobo Ferentinati , Gaufrido 
Turinenfi epifeopis , & diledis filiis fratri- 
' busRaynerio priori conventus Vitcrbicn- 
fis , ac Salvo ledori Lucanenfi ordinis 
Praedicatorum. 

Nunciis fedis apoftolica euntibus ad Gracos pro 
unione confolidanda , datur potejlas abfolven- 
di , (jr quadam alta faciendi. « 

I N litteris , quas cariffimo in Chrifto filio 
noftro Michaeli PaLjEOLogo imperatori 
' Graecorum illuftri & praelatis Graeciae per vos 
mittimus , inter cetera continetur , quod 
cum ea quae per eumdem imperatorem Sc 
diledum filium Andronicum primogenitum 
ejus ada funt circa unionis Latinorum Sc 
Graecorum tradatae negotium , invenerimus 
foliditate plenioris, roboris indigere , impe- 
rator Sc primogenitus fupradidi quae ad hu- 
jufmodi folidationem petieritis , ftudeanc 
cum omni promtitudine adimplere , impen- 
furi nihilominus opem Sc operam, ut ea etiam 
in aliis efficaciter impleantur; quodque iidem 
praelati ea quae ipfis fuper profeffione fidei 
> Sc recognitione primatus Romanae ecclefiae 
fuaferitis , cum omni promtitudine adim- 
plere , & opportune in aliis infercre ac fovere 
procurent. Volumus igitur, -Sc diferetioni 
veftrae per apoftolica feripta mandamus , 
quatenus ad partes illas perfonaliter acce- 
dentes , tam circa praedidos imperatorem Sc 
primogenitum , quam circa praelatos Sc alios, 
praemifta ftudeatis exequi diligenter , Sc ut 
illa commodius Sc facilius valeant proveni- 
re , vobis audiendi confeffiones confiteri vo- 
lentium , Sc eis injungendi falutarem poeni- 
tentiam pro commiffis , & ipfis vobis etiam , 
venerabiles fratres noftri epifeopi , abfolutio- 
nis impendendi beneficium fuper illis, nifi 
forte talia fuerint , propter quae fedes apo- 
ftolica fit merito confulenda ; excommuni- 
candi audoritate apoftolica cos de partibus 
illis , quos vobis Sc utrilibet vcftrum negotii 
unionis ejufdem fore conftiterit turbatores, 
cujufcumquc praeeminentiae, conditionis, aut 
ftatus cxiftant , Sc in terras ipforum interdidi 


Digitized by 


Google 


1 


253 IN CONCILIO LUGDUNENSI. 254 


fcntentias proferendi , necnon procedendi 
alias fpiritualiter & temporaliter contra ipfos, 
& terras cafdem prout utilitati negotii , con- 
fideratis ejuscircumftantiis, videritis expedi* 
te > abfolvendi quoque juxta formam eccle- 
fix Latinos fit Graecos , tam clericos quam 
laicos illarum partium ab excommunicatio- 
nis fententia , quam pro violenta manuum in- 
jedionc in clericos fic perfonas ecclefiafticas 
incurrerint , nifi adeo gravis fuerit fic enormis 
cxceffus , propter quem ad fedem eamdem 
oporteat haberi recurfum , fic difpenfandi 
cura cifdcm clericis fuper irregularitate, fi 
quam contraxiffe nofcuntur , fe fic ligati di- 
vinis officiis immifeendo ; concedendi etiam 
fecuritatem plenariam noftrb & ecclcfix Ro- 
manae nomine , nunciis imperatoris , primo- 
geniti, ac praelatorum ipforum pro negotio 
fupradidq ad fedem prxdidam venire vo- 
lentibus, hac vice in prxdidis partibus exi- 
ftenribus, ufqucad certum tempus, quod eis 
duxeritis praefigendum, plenam fic liberam 
prxfcntium audoritate concedimus faculta- 
tem. 


EPISTOLA XXXIV. 1 NNOCENTII 
papx V. eifdem. 

Infractio nuntiorum apoftolica fedis , qualiter 
in commifs fibi negotiis debeant fe habere. 

I N commifli vobis exeeutione negotii , di- 
lediffimi filii Hieronyme generalis, Gurao 
Romane, fic Angele S.Francifci provincia- 
rum minifiri , ac Gentilis de Redovio ordi- 
nis Minorum fratres, talis vcfter proceflus 
habendus. 

1 . In primo igitur adventu veftro benigne 
falutetis , & affeduofe benedicatis ex parte 
noftra cariffimum in Chrifto filium noftrum 
Michaelem PalaloloGum imperatorem 
Graecorum illuftrem , fic diledum filium no- 
bilem virum Andronicum primogenitum 
imperatoris ejufdem. 

2. Item, referetis pium, fincerum & in* 
gentem affedum , quem nos fic fratres noftri 
gerimus circa negotium fupradidum , & c- 
tiam circa illos , ex eo maxime quod idem 
imperator tamquam fupernae lucis radio illu- 
ftratus , ad promotionem didi negotii fic lau- 
dabiliter & efficaciter laboravit. 

3 . Poft haec autem praefentandae funt im- 
paratori litterx apoftolicx, qux mitmntur 
fuper fpiritualibus , & fic incipiunt : Innocen- 
tius, ficc. Car i fimo in Chrifio filio noftro Mi- 
thdeli Palae logo imperatori illujlr i , flutem & 
apofiolicam benedictionem. Quanto gaudio. 

+. Item , prxfentabitis litteras, qux fuper 
fpiritualibus diriguhtur patriarchx & prx- 
latis. 

5. Item, poftmodunt , ut ad temporalia 
competenrior habeatur acceffus, prxmittc- 
tis qualiter Romana ecclefia mater fidelium 
& magiftra , illos utpot£ jam ad fuum gre- 
Vet.Script. & Mon. umpl. Colle it. Tom. VII. 


mium venientes, inter alios catholicos prin- 
cipes, plenis favoribus , quantum cum Deo , 
fic fine offcnfa juftitix poterit , intendens pro- 
fcqui fic fovere , follicite cogitavit & Cogitat, 
ut unionis prxdidx negotium , fic fubmotis 
impedimentis quibufiibet folidetur , quod , 
adore Domino , eorumdem imperatoris fic 
primogeniti ac etiam pofterorum fuorum 
ftatus tranquillior & firmior perfeverct. Et 
ideo eadem Romana ecclefia non folum ad 
folidandum iptius unionis negotium quoad 
fpiritualia > fed ad tollendam etiam quoad 
temporalia omnem diflenfionis fic turbatio- 
nis materiam, aciem fux provifionis exten- 
dens, nihil eidem imperatori celat, nihil ope- 
rit, fed tamquam follicita mater & diligens, 
omnia illi velut diledo filio aperit , omnia 
manifcftat , fanumque ac falubre confiliutn 
tribuit, eumque reddit attentum, ut prx- 
fcius diligenter confideret , & fibi fuoque fla* 
tui confultc valeat per vias pacificas provi- 
dere , fuper eo prxfertim , quod nonnulli 
principes Latinorum ab imperatore prxfato 
injuriam fibi afferunt irrogari, qui multum 
de fua juftitiafic potentia gentis fe dicunt con- 
fidere. - 

6. Ad hxc autem profequenda & amplius 
dilatanda, prout Dominus dederit, magna 
fumi poteft inftrudio ex aliis litteris , qux 
mittuntur fuper temporalibus eidem impe- 
ratori , fic incipiunt : Pacis amulas ; fic poft ifta 
cautius prxlibata, ipfi funt imperatori prx- 
fentandx. 

7. Quoad fpiritualia ergo petatur ab im- 
peratore prxdido, ut profeflionem fidei fic 
recognitionem primatus ecclefix Romanx 
fadas olim ab. ipfo, quarum tranferiptum 
portatis , ad prxfens firmet, proprio prxftan* 
do corporaliter juramento. 

8. Item, licet Logotheta nomine ipfius 
imperatoris abjuraverit fchifma in concilio 
Lugdunenfij quia tamen Logotheta fuper 
hoc mandatum ejus non oftendit , petatur 
ab ipfo imperatore, quod illud perfonaliter 
abjuret. 

9. Item , perfuadeatis fic dicatis impera- 
tori prxdido, quod ex abjuratione hujuf- 
modi magis apparebit finccritas mentis fux , 
quodque Romanam ecclefiam magis favo- 
rabilem fic gratiofam exinde fibi reddet. 

1 o. Item , fimile juramentum , quoad pro- 
felfionem fidei fic recognitionem primatus 
prxdidi fadas, fic abjurationem fchifmatis 
faciendam , petatur fic recipiatur a primoge- 
nito fupradido. 

1 1 . Item , fuper his tam ab imperatore 
quam a primogenito petantur litterx ipfo- 
rum , qux feribantur in confervabili perga* 
meno, muniantur fua fubfcriptionc folita, 
fic aurea bulla bullentur , fic multiplicentur 
tam in papyro , quam in pergameno hujuf- 
modi. 

12. Itco? ; fiiadeatur diligenter eidem im; 

Ec ij 


Digitized by t^ooQie 


«55 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 256 

pcratori , « det operam fuggerendo praela- A Romana nomine , ex nunc exhibeo , & me ab 
^is, ur cum ipfi nondum fecerint profeffio- illis nullo umquam tempore receffurum , corpo - 
«em fidei & recognitionem primatus, faciant, r aliter praftito jur amento promitto & confirmo. 

-fic cetera etiam quae petuntur ab eifdem prae* Sic me Heus adjuvet & hac fantfa evangelia. 
latis ad folidationem negotii. 18. Volumus praeterea, ut in corumdem 

r 3. Deinde quia dum ea quae agenda funt przlatorum & clericorum promiffione ve- 

tradum fulcipiunt ab injuriis & moleftiis, niat, quod nec contra fuam profeffionem 

-quae poffent exafperare negotium , fic pacis aliquid publice praedicare , aut occulte fua- 
perturbarc tranatum , expedit hinc inde pe- dere praefumant > quin imrno illi qui officium 
nitus abftinerc. praedicationis exercent, publice praedicent, 

14. Agendum eft in primis de treugis ali- & exponant fideliter fuis populis eamdem 

cujus temporis propter hoc fpccialiter ineun- fidei veritatem , fic cantent etiam fym bolum, 

dis , de quibus praefatus imperator juxta per- videlicet cum adjedione illa Filioque. 
fuafionem veftram provideat. Perfuadeatur ^ 1 9. Caufa ergo quare fic cantari volumus 

autem de tempore in quo imperatoris CP, fymbolum , hzc eft, quia de hoc fpecialitet 
fit regis Siciliar confenfus habebitur, adum cft, & recognitio verz fidei occultari 

15. Item, fiiper eo quod idem imperator non debet, fed revelari potius fic publice 
Grzcorum petiit, videlicet ut Romana ec- przdicari. 


ciefia unita Grzcis , ritus obfervet eorum , 
refpondcndum eft fic : quod ipfa ecclefia in- 
tendit eos, quantum cum Deo poterit, fa- 
vorabiliter profequi fic fovere in illis ritibus 
eorum , de quibus fedi apoftolicz videbitur , 
quod per eos & catholicz fidei non lzdatur 
integritas , & facrorum ftatutis canonum 
minime derogetur. 

16. Item, petendum eft a fingulis przla- 
torum fic clero , quod ipfi fidei veritatem & 
ejufdem Romanz ecclefiz primatum , juxta 
feriem in litteris felicis recordationis Gre- 
gorii papx prxdeceflbris noftri , dudum per 
te, fili frater Hieronyme, ac tuos collegas 
eidem Palsologo deftinatis expreflam , qua- 
rum tenorem vobifeum portatis ad przfens , 
plene ac feriofe ledam fic expolitam fideli- 
ter , explicite ac aperte, infraferipto modo, 
abfque ulla conditione vel adjedione occa- 
fione prxteriti temporis apponenda , feu 
etiam facienda , fed (impliciter & pure , ficut 
petitur, recognofcant , acceptent, fic profi- 
teantur, przftito juramento. 

17 . Ego pr alatus fidei veritatem , prout 

plene letfa eft , & fideliter expolita , veram , 
fantfam , catholicam , & orthodoxam fidem efte 
recognofco , eam accepto , & corde (jr ore profi- 
teor , ipfamque , prout eam veraciter tenet , fi- 
deliter docet & pradicat facrofantfa Romana 
ecclefia , me inviolabiliter fervat urum in ea 

omni tempore perfeveraturum , nec ab ea ullo 
umquam tempore recefiurum , quoquomodo de- 
viaturum vel diferepaturum promitto. Pri- 
matum quoque ipfius facrofanfta Romana ec- 
clefia, prout in pramifia ferie continetur , ad 
Ipfius ecclefia obedientiam fpontanee veniens , 
fateor , recognofco , accepto , & fponte fufeipio , 
dr me omnia pramiffa , tam circa fidei verita- 
tem , quam circa ejufdem Romana ecclefia pri- 
matum , & ipforum recognitionem , acceptatio- 
nem , fufeeptionem , obfervantiam , ac perfeve- 
rantiam fervaturum promitto. Manualem in- 
fuper obedientiam & reverentiam vobis , fan- 
fttfpmi patris domtni Innocenti 1 quinti divina 
providentia fummi pontificis & ipfius ecclefia 


20. Adjiciatis nihilominus veftrx follici- 
tudinisftudio in omnibus prxdidis profeffio- 
nibus & recognitionibus , quas fieri contige- 
rit , alias idoneas fecuritates fic cautelas , quas 
vobis circumftantiz fuggerent exigendas. Ce- 
terum ad faciliorem & pleniorem confum- 
mationem przdidorum expedire putamus, 
ut ad lingula loca infignia illarum partium 
ad quz poteritis, & de quibus videbitis ex- 
pedire, vos perfonaliter conferatis conjun- 
dim fic divifim , promiffiones fimiles in eif- 
dem locis cum folemnitate ac obfervatione 
fimili recepturi. 

21. De hujufmodi autem profeffionftms 
& recognitionibus fiant publica inftrumenta, 
multiplicanda in varia omnino fimilia, fi- 
gillanda figillis authenticarum perfonarum, 
quas contigerit efte przfentes, ut aliqua pe- 
nes vos retinere , nonnulla polfitis depone- 
re, fi & prout videritis expedire, fic alia per 
diverfos nuncios propter inopinatos cafuum 
fortuitorum eventus , ad fedem apoftolicam , 
ut in ejus conferventur archivio, cum cautela 
& diligentia omnimoda remittatis. 

22. Et ut quanto (blemnius fic falubrius eft 
negotium, tanto in eo ftudiofius fic diligen- 
tius procedatur , veftris volumus cura fic (lu- 
dio provideri, ut in cathedralibus fic aliis 
(blemnibus ecclefiis fic monafteriis locorum , 
in quibus profeffiones. fic recognitiones hu- 
jufmodi fadz fuerunt, & etiam aliorum pro- 
feffiones fic recognitiones ezdem in libris 
authenticis redigantur in feriptis , ut in fu- 
turum confervent rei geftx memoriam, fic 
ipfius recentiorem poderis notitiam reprz- 
fentent , diligentius confervandx. 



Digitized by 


Google 


IN CONCILIO LUGDUNENSI. «58 


' A 

EPISTOLA XXXIV. INNOCENTII 
papae V. eifdem. 

Alia infirutfio nuntiorum apofiolic a fedit , 
his qua habent facere cum imperatore 
ac aliis Gratis. 

L icet ea qux in memoriali vobis exhi- 
bito continentur, prout exprimuntur 
ibidem, vel eadem faltem, licut in alia cedula 
vobis a nobis tradita mitigantur , plenis cupia- 
mus affedibus adimpleri} quia tamen unio- 
nis inter Latinos & Graecos tradare nego- _ 
tium intendimus , ftudiis praemonere follici- 
tis , & ne per alicujus dolofam aftutiam dis- 
pendia turbationis incurrat, cautis prxfidiis 
confovere volumus , & diferetioni vcftrx per 
apoftolica feripta mandamus , quatenus duce 
prudentia in negotio procedentes, tam a 
Palaeologo Sc primogenito ejus, quam a prae- 
latis & clero Graecorum , prxdida omnia < 3 c 
lingula in memoriali contenta praefato , vel 
faltem eadem , prout in praedicta tradita vo- 
bis funt cedula mitigata , recipere ftudeatis. 
Quod li prxdidiea, prout ipfius memoria- 
lis habee exprelfio , vel (altem ejufdcm ce- '■ 
dulx mitigatio comprehendit , noluerint ad- 
implere, vos ab ipils ea qux poteritis com- 
moda recipere ftudeatis , eis tunc apertius 
exprimentes , quod illa taliter mitigata in 
hujufmodi cafu nequaquam fufficcrc dinof- 
cuntur. Verumtamcn ad apoftolicx fedis 
notitiam eadem vivx vocis oraculo perdu- 
cetis. 


EPISTOLA XXXV. INNOCENTII 
Papx V. eifdem. 

Alia infiruUio eorumdem nuntiorum fuper his 
qua funt agenda per ipfos. 

x.TNtcr cetera qux continentur in me» 
X moriali , habetur infertum , ut Palxo- 
logus abjuret fchifma publice. Si autem ob- 
tineri non poterit, quod hujufmodi abjura- 
tio liat publice, fiat faltem prxfentibus plu- 
ribus viris probis , prJdatis videlicet ac reli- 
giofis & nobilibus , qui fuper hoc perhibeant 
per fuas litteras teftimonium veritati. 

2. Irem, cum dicatur in memoriali, quod 
Falxologus abjuret fchifma proprio juramen- 
to. Si id haberi non poflit , faltem ratificct 
quod fecit Logotheta ejus nomine in conci- 
lio Lugdunenli, cum repetitione & expref- 
fione omnium & Angulorum , qux per eum- 
dem Logothetam in eodem concilio fada 
funt , quia mandatum ejus fuper hoc non 
oftendit , fuper hujufmodi ratilicatione ejuf- 
dem imperatoris litteris concedendis. 

3. Item, licet in dido memoriali dicatur, 
• quod multiplicentur littcrx ipfius imperato- 
ris & filii : tamen fi hoc obtineri non poteft , 


faltem habeantur dux vel una.' 

4. Item , licet dicatur in forma juramenti 
prxftandi a prxlatis, quod promittant manua- 
lem obedientiam & reverentiam : tamen fi 
id omnino habere non poffit , dimittantur 
fub cauta & colorata dilatione, ne in totum 
videantur negligi vel omitti. Inftetur tamen 
prudenter , fi umqnam valeat obtineri , Sc 
inducantur prxlati ad id. 

5 . Item , licet dicatur in memoriali , ut de 
profeffionibus Sc recognitionibus prxlato- 
rum fiant publica inftrumenta multiplican- 
da in vatia ; tamen fi non poteft haberi mul- 
tiplicatio inftrumentorum, habeantur tamen 
plura , prout melius fieri poterit , & haberi. 

6 . Item , caute & provide , ficut Dominus 
dederit procuretis , quod negotium fuper 
temporalibus ponatur in manibus Romani 
Pontificis , apoftolicx provifionis arbitrio ter- 
minandum. 


EPISTOLA XXXVI. INNOCENTII . 
Papx V. («) Fratri Bartholomxo de Bo- 
nonia de ordine Minorum, paginx faerx 
d odor i. 

Volens papa quemdam fratrem Minorum ad 
Gracos mittere , mandat ei quod veniat 
fine mora . 

A D negotium unionis tradatx inter La- 
tinos & Grxcosprofequendum in parti- 
bus Romanix , proponimus aliquos viros 
idoneos celeriter deftinare. Inter quos te 
fcientix dono , & aliis virtutibus tibi colla- 
tis a Domino attente penfatis, duximus eli- 
gendum , prxlentium tibi audoritate man- 
dantes , quatenus omni mora poftpofita • 
cum quanta potes celeritate ad prxfentiam 
noftram venire procures. 


EPISTOLA XXXVII. NICOLAI 
papx III. Michaeli Palxologo imperatori 
Grxcorum illuftri. 

Infifiit penes Palaologum , ut qua defunt ad 
unionem confolidandam faciat adimpleri. 

i . Q Icut ex litterarum tux magnitudinis fe- 
(j di apoftolicx noviffime diredarum , 
grata ledionc collegimus, illud ad laudem 
tui nominis magis claret, immo clarius fyde- 
® ribus irradiat, quod ad catholicx fidei verita- 
tem , quam feaes eadem tenet , docet & prae- 
dicat, zelo devotionis afficeris , ipfam devo- 
tus amplederis , atl ejus unitatem eundos 
tibi fubditos adducere fatagis,& debitam ei 
reverentiam invariabili propofito confervare 
promittis. Quid enim puriore luce relucet 
in principe , quam fidei redx finceritas Sc 
vera religio, qux cum in luminis Sc vitxdi* 

(*) In codice Colbcrtino habetor h*c epiftola inter 
fiolac Nicolai 111. 

E e iij 


Digitized by LjOOQie 


i- 


S59 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 2 60 

rigantur a&orem , tenebras rcfpuunt, fubja- A importunius infiftc: infta, ut quae intcipfo 
cere defe&ui nefeiunt , nec verentur occa- coepifti feliciter , in praelatis & aliis etiam , 
fum. Probant autem laudabilem tuae in eis - ore & opere compleantur : fuppleantur om- 
finceritatis affe&um ejufdem verar catholicae- nino , quae defunt > nec ulterius prartermit- 
que fidei tua fidelis, clara, & aperta profeffio; tantur , aut differantur omiffa , cum igitur 

primatus facrofanftae Romanae ccclcfia: devo-. non folum famae , verum etiam miflorum 

ta recognitio,fpontaneaquefufceptio debitae dudum ad te nunciorum ipfius ccclefiae rc- 
fibi obedientiae, promta & humilis fponfio latio perhibeat, & veritas, & tua nihilomi- 
corporaliter a te praftito juramento firmata; nus affertio habeat , quod totaliter atehu» 

fchifmatis abjuratio per te publice fa£a , ac jufmodi negotium , ejufque dependet con- 

in carumdem litterarum ferie juxta formam fummata perfeftio ; tuae decet effe follicitu- 

per eamdem fedem traditam , plenius feria- dinis , tuae cune, ut idem negotium celerem 
tim exprdfe , quas ipfi fedi per tuos apocri- defideratae , fed procul dubio nimium propa- 
farios praefentatas , non folum ad veritatis g gat* confummationis eonfequatur effedum. 
teftimonium , fed & ad memorabile tuae lau- 5. Ideoque nos , qui ad hoc fummo de- 


dis praeconium tam praefentibus quam po- 
fteris memorandum , in archivis ejufdem 
ecclcfiae facimus confefvari. 

a. Sane , fili , dum ardorem defiderii 
quoad Latinos & Graecos antiquo fchifmate 
feparatos, in caritatis mutuae vinculo & uni- 
tate fidei uniendos , per fan&os patres Ro- 
manos pontifices praedeccfforcs noftros eft 
fufpiratum ardentius : & labores immehfos, 
quibus eft hinc inde diutius laboratum, me- 
moria reccnfemus , quod in praemiflis adum 
ab excellentia tua comperimus, tanto votis 
hoftris cedet acceptius , quanto folet haberi 
gratius , & reputari praeclarius , quod anxie 
quaeritur, & laboriofius obtinetur. 

. 3. Et quidem eundis Chriftianae religio-, 
nis -communionem habentibus in -iis de re- 
dintegratione religionis ejufdem communis 
praeftantur excitativa laetitiae ; fed nobis eo 
majoris jucunditatis & gaudii fpecialior cau- 
fa fuccrefcit , quo magis, dum minori fun- 
gebamur officio, eorumdem fuimus laborum 
participes & defiderii non expertes ; quo 
ftngularius haec a nobis ad apoftolatus cul- 
men affumtis diligentiam promotionis ex- 
pofcunt , quae prius cooperationis tantum 
modo commune nobis & aliis minifterium 
exigebant. Sed & tu princeps magnifice , te 
laetanter in his confidera praeduccm / & lae- 
tare per alios etiam tuum imitaturos exem- 
plum , tibi retributionis praemium , aliis con- 
currentibus meritis , adaugendum. Confide- 
ra quod fortes animo nec debiles viribus , 
qui prudenter fui operis afficiuntur ad exi- 
tum , quo plus fini propinquant , diligen- 
tius operantur. Sic & ii qui in agone conten- 
dunt , quo minus reftat decurfus inftantia , 
co currere nituntur inftantius ; & quo de vi- 
ftoria magis fperant, ad bravium plusafpi- 
rant. 

4. Eia igitur & tu, filf, qui tantum in te 
& aliis , ac praecipue in dilefto filio nobili 
viro Andronico nato tuo , fic defideratis 
dedifti principium , tantum in fic accepto 
unionis perutilis opere proceffifti ; cum prar- 
fto tibi fatearis potentiam virium , nec prom- 
tum diffitearis , aut diffiteri deceat animum ; 
infta opportune , immo fi opus fuerit, etiam 


fiderio fiifpi ramus , tibi fingulariter inniten- 
tes , ad id apud tuam excellentiam > & cum 
ea , quin potius & per eam apud ceteros fci- 
licet praelatos & alios exada diligentia pro- 
curandum , venerabilem fratrem noftrum 
Barxholom^um epifeopum Groffctanum > 
& diledos filios fratres Bartholomeum de 
Senis miniftrum Syriae , Philippum Perufi- 
" num & Angelum Urbevetanum , ledores 
ordinis Minorum , viros catholica; fidei ze- 
latores , fcienda praeditos, obfervatores vo- 
l luntariae paupertatis , & verae humilitatis ami- 
cos, ad tuam praefentiam defti namus > celfi- 
tudinem tuam rogantes , & obfecrantes ia 
Domino Jesu Christo , quatenus ipfos ob 
reverentiam apoftolicae fedis & noftram, ea. 
quae tantum decet principem , benignitate 
recipens , illa quae ad pleniorem ejufdem ne- 
gotii confum mationem , foliditatem , robur- 
que folidius tam per te ipfum , quam per 
alios facienda fuafcrint , elementer audias : 
& ut efficaciter impleantur, ad augendum re- 
j -tributionis tuae praemium > & ampliandum 
laudis titulum operofus intendat. 

6. Ceterum moram aprocrifarlorum tuo- 
rum apud fedem eamdem , quam ipfius fe- 
dis vacatio tibi, ut credimus , non ignota » 
& noftrae promotionis novitas induxerunt * 
habeat tuae manfuetudinis circumfpe&io ex- 
cufatam. Ad petitiones autem per eos co- 
ram felicis recordationis Gregojmo & In- 
nocentio V. Romanis pontificibus , praede- 
cefforibus noftris , nomine tuo propofitas » 
& noviffime in noftra & fratrum noftrorutn 
praffentia repetitas , fcimus per fpeciales lit- 
■ teras ejufdem praedecefforis Innocentii plene» 

' prout fuafit fa£ti qualitas, fuifferefponfum : 
quam , quia nulla poftmodum novitas im- 
mutavit , nec nos ad eas refponfionem pu* 
tavimus immutandam. 




Digitized by 


Google 


Anno 117?. 


P 


\ 


261 


IN CONCILIO LUGDUNENSI. 


EPISTOLA XXXVIII.NICOL AI PAPA IIL 
Michacli Palzologo imperatori 
Graecorum illuftri. 

Vt P dialogus mitttt nuntias id tnciandnm 
de pace inter eum & impentorem Confian- 
tinopelitanum & regem Sicilii. 

i.T^ X more quemvis opificem conlerva- 
JEj tio fui operis afficit , & ad vitanda 
follicite quacumque contrarii etiam fufpi- 
cionem inducerent inftin&us quafi natura- 
lis inducit. Porro circa negotium unionis 
inter Latinos & Graecos , non fine multo & B 
mutuo hinc inde labore promotum , emi- 
net evidenter facrofandz Romana ecclefia 
nec follicitudp diffimilis , nec difpar affc&us. 
Siquidem felicis recordationis Johannis pa- 
pa pradecefioris noftri tempore , apoftoli- 
cis dire&is magnificentia tua litteris , ne 
unio eadem ex difientione , quam inter te 
ex parte una , & cariffimum in Chrifto filium 
noftrum imperatorem Conftantinopolita- 
num & Carolum Sicila reges illuftres ex 
altera, temporalium fubminiftrat occafio , 
difpendium fentiret in aliquo , fa&i circum- 
ftantias non fub involucro verborum , nec 
fub aliquo velamine velare ftuduit,fed re- 
velata veritate , di&orum principum quzre- 
las aperuit, & detexit inftantiam , & propo- 
fitum non celavit nec omifit , fed ad com- 
munem cautelam , fuaque puritatem con- 
feientia confervandam , pia denuntiavit in- 
tentione pericula, qua difientio eadem com- 
minatur. Ad qua vitanda confultius , prz- 
di&is principibus exhortatis ad pacem , ma- 
gnificentiam tuam monuit & rogavit atten- D 
tius, paterno affe&u nihiominus perfuadens, 
ut provide dubiis guerrarum eonfideratis , 

& vitatis eventibus, quos folent innumera 
difpendia pravenire , animum tuum ad con- 
cordiam praparans & difponcns ad pacem , 
ac vias & modos, per quos inter te ac prin- 
cipes memoratos pax & concordia pollent 
provenire facilius , diligenter excogitans > 
illos fedis apoftolica nunciis , tunc ad tuam 
prafentiam deftinatis , communicare , ac 
ipfos fuper eis informare curares , & nihilo 
minus apocrifarios tuos , animum & plenum 
ad profequendum eofdcm modos & vias , £ 
& etiam confummandum mandatum ha- 
bentes , infra certum terminum in litteris 
ipfis expreffum , ad fedem deftinares eam- 
dem. Sed & ne medio tempore per mole- 
ftias vel injurias aliquas inter te ac fape fatos 
principes pofiet exafperare negotium , ut ab 
illis abftincretur omnino , treugas aliquas , 
ad quas memoratos principes variis indu- 
dionibus inclinarat , prout przdidi nuncii 
ffii fuggcrcrent, perfuafit iniri. 

2. Super his autem nullo a magnitudine 
tua recepto rcfponfo, ex co nobis & fratri- 


261 

A bus noftris datur admirationis non injuftae 
materia , quod cum przdiceris vir ede con- 
filii , vir magnz prudentis , tantum ac tale 
fpiritualis tui patris confilium ne contemfifte 
dicaris , taliter prztcrifti , nec ipfum fado 
profequens , nec ad illud feripto feu verbo 
refpondens , przfertim cum habuerit hacte- 
nus tua initans & repetita petitio , quod ad 
Latinos & Grzcos in caritate mutua foli- 
dandos tradatus erat temporalium przmit- 
tendus , licet ejuldem ecclefiz circumfpcda 
provifio , non indigne a fpiritualibus elige- 
ret initium aflumendum. Quia vero per 
hzc monitioni carorum inliftitur , ad quo- 
rum caritatem Hirnulis caritatis urgemur , 
quamquam ex parte tua non fuerit efficaci- 
ter przmifla , ut decuit , admifla monitio. 
Nos tamen propterea nequaquam deliftcn- 
dum acceptis» fed adeonfervationem unio- 
nis iplius , & vitandum pervigili Audio quz- 
cumque pollent occafionem turbationis ejus 
inducere , przmifium affedum ejufdem ec- 
clefiz profequendum potius exiftimantes , 
excellentiam tuam attente rogamus, & af- 
feduofe monemus, exhortantes in Domino 
C Jesu Chrito , quatenus prudenter attendens, 
quanta ex hujufmodi fedatione difeordiz , 
detur non folum utrique parti , fed etiam 
toti quafi Chriftianitati tranquillitas , quanta 
vitentur ex ea pericula , quam fit eadem 
animarum faluti congrua , & foliditati tui 
tuorumque tradatus commoda , juxta prz- 
miflas exhortationes ejufdem tu* matris cc-» 
defiz , fine cun&atione aliqua , pacis femitas 
profequaris ,& in excogitandis przdidis viis 
& modis , venerabili fratri noftro Bartholo- 
MEoepifcopo Grofletano, & di ledis fratri- 
bus Berth. de Senis miniftro Syri* , Philippo 
Perufino , Angelo Urbcvctano , ledoribus 
ordinis Minorum , nunciis noftris circa illos , 
prout utilius fore putaveris , informandis , 
nullam ulterius negligentiam habiturus , apo- 
crifarios tuos , viros quidem idoneos , viros 
pacificos, ad pacem & concordiam , ut prz- 
mittitur , animum & mandatum habentes, 
infra quinque menfes poft receptionem prx- 
fentium , deftinare ad ejufdem ledis prxfcn- 
tiam non omittas. Sed & ad compefcendum 
hinc inde moleftias & injurias, quz poftent 
partium animos irritare circa treugas certi 
temporis cum didis principibus ineundas , 
eorumdem nunciorum noftrorum pcrfuafio- 
nibus acquiefcas ; penfans confultius , quod 
cum treugarum conventio ex utriufque par- 
tis confenfu dependeat , non expedit alter- 
utram partium certam formam eligere , fed 
ad communem & zqualem decet eas animos 
inclinare , nec aliquid petere , quod vel ab- 
lurditatem fapiat , vela juftitia & ratione dif- 
cordet. 


Digitized by 


Google 


26* DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 264 


-EPISTOLA XXXIX. NICOLAI PAP^E III. 
Andronico primogenito cariflimi in Chri- 
fto filii Michaelis Palaeologi imperatoris 
Graecorum illaftris. 

Primogenito PaUologi ut in his qua faciunt 

ad unionem confolidandam o feram 
ftudiofe impendat. 

'1.4 Ge , fili , prudenter , & humiliter im- 
/V menfa beneficia tui creatoris attende; 
attende quanta tuae juventutis aufpicia fuae 
dulcedinis benedidione praevenit. Ipfe qui- g 
dem , ut fuae circa te largitatis abundantiam 
in temporalibus taceamus , in te oculos in- 
terioris hominis fuo lumine illuftravit, & mi- 
fitin tuae mentis habitaculum lucem fuam. 
Pedit intelligcre catholicae fidei veritatem , 
ut in montem fandum fuum ,in communio- 
nem videlicet & unitatem facrofandae Ro- 
manae ecclcfiae , per profeflionem ipfius fidei, 
recognitionem & fufccptionem primatus 
ejufdem ecdefiae , fponfionem debitae fibi 
obedientiae , abjurationem fchifmatis , quae 
omnia tuae teftantur litterae , quas noveris 
per fedem apoftolicam gratanter & benigne 
receptas , fuo ducatu dedudus , tandem in C 
dileda ejus tabernacula per continuationem 
horum operum feliciter adducaris. 

2. Ipfe fic erga cariflimum in Chrifto fi- 
lium noftrum Michaelfm Paleologum im- 
peratorem Graecorum illuftrem genitorem 
tuum, & teipfum pium direxit ejufdem ma- 
tris ecclefiae ftudium,*ut nonfolum per haec 
ci & tibi fpiritualiter confuluerit ad falutem > 
fed & falubribus & multiplicatis perfuafioni- 
bus quae in aliis eidem genitori tuo, tam a 
felicis recordationis Johanne pracdeccflbre 
noftro , quam a nobis diredis littetis expri- 
muntur , temporaliter ad fecuritatem ftatus „ 
fatagat providere. Decet igitur ut &tu, ne - 
pcriculofe de tantis gratiis comperiaris ingra- 
tus , eidem creatori tuo prae omnibus quae 
tibi tribuit aliquid gratitudinispro tuae poffi- 
bilitatis viribus recompenfes. 

3. Cum itaque ad perfedionem & con- 
fummationem unionis jam per ipfius genito- 
ris & tuam follicitudinem promotae feliciter 
inter Latinos & Graecos , non folum quae per 
ipfum & per te ada funt , in praelatis & aliis 
agenda fuperfint , fed & alia nonnulla fup- 
plcnda , ad quorum profecutionem de tua 
cooperatione fpecialiter confidentes , vene- g 
rabilem fratrem noftrum Bartholomeum 
epifeopum Groffetanum , & diledos filios 
fratres Bartholomeum de Senis miniftrum- 
Syriae , Philippum Perufinum & Angelum 
Urbevetanum ledo res ordinis Minorum , vi- 
ros catholicos, fidei zelatores, fcientia prae- 
ditos , obfervatores voluntariae paupertatis 
& ver* humilitatis amicos, ad ipfius impera- 
toris & tuam praefentiam deftinamus, magni- 


tudinem tuam monemus , rogamus & hor- 
tamur attente in BominojEsu Christo, qua- 
tenus 'provide penfans quod folum bene coC- 
piffc non fufficit,nifi perfeveranter ufque ad 
operis exitum perfiftatur , ob reverentiam 
apoftolicae fedis&noftri , eifdem nuntiis te 
favorabilem exhibens & benignum , in his 
quae ad perfedionem folidam didae unionis 
facienda fuaferint , & fpecialiter apud firpe 
fatum genitorem tuum , ut noftris confiliis & 
fuafionibus tibi & eidem procul dubio , uc 
fperamus , utilibus acquiefcat , follicitam 
operam ftudiofus impendas. Per hoc etenim 
non folum tibi laudis titulum & retributio- 
nis praemium ampliabis , fed & ftatui tuo 
confultius adore Domino providebis. 


EPISTOLA XL. NICOLAI PAPAD III. 
Patriarchae , archiepifcopis , epifeopis & 
diledis filiis abbatibus ccterifque prxla- 
tis Graecorum. 

Vt pt alati Gr acorum juxta requifitionem nun- 
tiorum apojiolica fedis fidem profiteantur » 
recognofcant primatum , & fchifma abjurent * 

1.T71 Raternitatis tuae litteras , frater patriar- 
|7 cha , profeflionem verae catholicae fidei 
quam Romana ecclefia tenet & praedicat » 
afpernationem & abjurationem antiqui fchif- 
matis, ut earumdem litterarum verbis uta- 
mur, recognitionem & fufeeptionem prima- 
tus ipfius ecclefiae, ac fponfionem obedien- 
tiae fpontaneam ad eamdem,per te nomine 
tuo & totius fynodi apud vos antea celebra- 
t», cerro modo fadas , inter alia continen- 
tes , fedes apoftolica benigne recipit & eas 
diligenter infpiciens , veftrum ad negotium 
unionis inter Latinos & Graecos divino be- 
neplacito incohatum, &cariflimi in Chrifto 
filii noftri Michaelis Paleologi Graecorum 
imperatoris illuftris , diledi filii noftri , vide- 
licet Andronici nati ejus , ac veftra folerti 
cooperatione promotum , quem eaedem lit- 
terae praetendebant notavit affedtttn , probat 
multipliciter & commendat. Super quo illi 
factificium laudis offerimus , jubilationis ho- 
ftiam immolamus, qui eorumdem impera- 
toris nobilis & veftros oculos mentis ape- 
ruit , intelledum tribuens , & vos ad agni- 
tionem veritatis adducens. Et quidem fra- 
tres & filii laetanter attendimus, & gratanter 
accepimus , multa in eifdem litteris contineri 
profeflioni ejufdem verae fidei confona, re- 
cognitioni didi primatus accommoda , & 
obedientiae fponfioni congrua , & abjuratio- 
ni praefati fchifmatis opportuna. 

2. Verum cum in praedidis perpenfocon- 
filio & difcuflione follicira ejufdem ecclefiae , 
circa quam effe decet in omnibus unifor- 
mem , forma fit prodita per memoratos im- 
peratorem & nobiles acceptata , jamdudum 
per eorum nuntios in generali Lugdunenfi 

publicata 


Digitized by 


Google 


j 


Anno titS. 

Ex mff. Coi- 
bertitio & 
Cbunvtline. 


165 IN CONCILIO 

publicata concilio , & ab ipfis nuper in per- I 
fonis propriis publice fic folemniter iterata , 
illam cenfuimus omnimodis obfervandam i 
prxfertim cum expediat in his uniformiter 
ab omnibus per hujufmodi unionem unien- 
dis in fidei unitate procedi ;& vos velut jam 
fados obedientiz filios deceat ipfius eccle- 
fix , veftrx omniumque matris fidelium fic 
magiftrx , fideli magifterio , per obfervatio- 
nis promtitudinem humiliter adhzrere , ac 
juxta ejus beneplacita & difpofitioncm circa 
hujufmodi negotium adimplere follicite om- 
nia, & maxime illa quae ad ipfum confum* 
ynandum plenius fit folidius roborandum per ] 
nuntios noviffime ad hocmifibsex ejufdem 
ecclefix parte requifita nec adimpleta fue- 
runt :ideoque venerabilem fratrem noflrum 
Bartholomaum Groffetanum epifeopum , 

& diledos filios fratres Bartholomzum de 
Senis miniftrum Syrix , Philippum Perufi- 
num , & Angelum Urbevetanum ledores 
ordinis Minorum , viros catholicos catholi- 
c aeque fidei zelatores , fcientia praeditos , ob- 
fervatores voluntari* paupertatis , fic ver* 
humilitatis amicos, ad hoc inter cetera fpc- 
cialiter deflinantes , univerfitatem veftram 
monemus , rogamus fic obfecramus in Do- 
mino Jesu Ch justo per apoftolica vo- ( 
bis feripta mandantes , quatenus juxta re- 
quifitionem ip forum omnes & finguli fingu- 
lariter praemiflam veram fidem profiteami- 
ni , recognofcatis fic fufeipiatis primatum , 
abjuretis fchifma , obedientiam promittatis > 
in iis fupradidam formam vobis per eofdem 
noftros nuntios prxfentandam fic fludiofe 
per omnia obfervando , & in ceteris , ut 
prxdicitur, non impletis, ac aliis quziidem 
nuntii ad confummationem ejufdem nego- 
tii duxerint requirenda , ipfis acquiefcendo 
humiliter fic cooperando efficaciter , quod 
idem negotium celeriter abfquc ulterioris 
mor* difpendio , Audio veftro perfedius 3 
confummatum , nos qui anxio fic immenfo 
id defiderio affedamus , ac univerfalem cc- 
clefiam fandam Dei lztificet civitatem , vo- 
bifque non folum apud nos ad uberioris fa- 
voris cumulum , fed apud retributorem bo- 
norum omnium ad fecundioris cedat retri- 
butionis augmentum. 


EPISTOLA XLI. NICOLAI PAPA III. 
Venerabili fratri Bartholomxo epifeopo 
Grofletano, & diledis filiis Bartholomxo 
de Senis miniftro Syriz, Philippo Perufi- 
no , fic Angelo Urbevetano ledoribus or- 
ditiis Minorum. 

2sf unciis apoftolica fedis euntibus ad Cruces 
datur poteft as abfolvendi excommunicat os , 

& multo oli* explicandi. 

D Efidcrantes*ut ea qu* ad unionis inter 
Latinos fic Grzcos tradatz negotium 
confummandum plenius fic firmius robo- 
Ve t. Script. dr Mon. ampl. Colleft.Tom . VII* 


LUGDUNENSI. 2 66 

randum, nec non ad tollendum materiam 
turbationis feu impedimenti unionis ipfius ,* 
quam inter cariffimos in Chrifto filios no- 
ftros imperatorem Conftantinopolitanum fic 
Carolum Sicili* regem illuftres ex parte 
una , & cariffimum in Chrifto filium noftrum 
M. Palaologum imperatorem Grzcorum 
illuftrem ex altera, difeordia fuper tempo- 
ralibus fubminiftrat, in litteris, quas per vos 
eidem Palxologo, patriarchz, przlatis, fic 
clero Grzcorum, ac nobili viro Androni- 
co ejufdem imperatoris Grzcorum primo- 
genito deftinamus , fic in memoriali fuper il- 
lis fub bulla noftra vobis tradito plenius con- 
tinetur, defiderato, Deo aufpice , implean- 
tur effedu. Volumus, fic diferetioni vcftr* 
per apoftolica feripta mandamus , quatenus 
ad partes illas perfonaliter accedentes , tam 
circa prxdidos imperatorem fic primogeni- 
tum , quam circa przdidos przlatos fic alios 
prxmiffa ftudeatis exequi diligenter. Et ut 
illa commodius fic facilius valeant proveni- 
re , vobis audiendi confcffiones confiteri vo- 
lentium, fic eis falutarem injungendi poeni- 
tentiam pro commiffis, ac ipfis abfolutionis 
impendendi beneficium fuper illis , nifi for- 
te talia fuerint , propter qu* fedes apoftoli- 
ca fit merito confulenda > excommunicandi 
prxterea audoritate apoftolica eos de par- 
tibus illis, quos negotii unionis ejufdem fo- 
re vobis conftiterit turbatores , cujufcumque 
prxeminentix, conditionis aut ftatus exiftants 
fic in terras ipfas interdidi fententias profe- 
rendi, nec non procedendi alias fpirituali-. 
ter fic temporaliter contra ipfos fic terras cafi 
dem , prout utilitati negotii, confideratis e- 
jus circumftantiis , videritis expedire ; abfol- 
vendi quoque juxta formam ecclefix Lati- 
nos fic Grzcos , tam clericos quam laicos 
illarum partium , ab excommunicationis fen- 
tentia , quam pro violenta manuum injedio- 
nc in clericos fic perfonas ecclefiafticas incur- 
rerunt, nifi adeo gravis fuerit fic enormis ex- 
ccflus , propter quem ad fedem apoftolicam 
oporteat haberi recurfum , fic difpenfandi 
cum eifdem clericis fuper irregularitate , (a 
quam contraxiffe nofcuntur , fe fic ligati di- 
vinis officiis immifeendo ; concedendi etiam 
fecuritatem plenariam , noftro fic Romanae 
ecclefiz nomine , nunciis imperatoris , pri- 
mogeniti, ac prxlatorum ipforum, pro ne-» 
gotio fupradido ad fedem prxdidam veni- 
re volentibus, vobis hac vice in przdidis 
partibus exiftentibus ufque ad certum tem- 
pus , quod eis duxeritis przfigendum , ple- 
nam fic liberam przfentium audoritate con- 
cedimus facultatem. Datum ViterbiL 

Sequitur epijlolo ad eofdem , Qualiter iidem 
nuncii in commiffis fibi negotiis debeant fe 
habere. Licet ea, fice. Ejufdem ejl tenoris ; 
cum fecunda tnftruttione Innocentii V* 

u 


Digitized by 



1 6 7 DE RECONCILIATIONE GRAECORUM 286 

A gaudenter, quam benigne nos & fratres no- 


EPISTOLA XLII. NICOLAI PARE III. 
cifdem. 

Ut apoftolica fedis nuntii pojfint afiumere per- 
fonas ad exequenda negotia fibi commiffa ido- 
neas , cujufcumque profejjionis exi fiant. 

Ce liat a tum codice Colbertino. 

C Um vos ad partes Romani* , cum ca- 
ri (limo in Chrifto filio noftro Michaele 
Pal^eologo imperatore Grxcorum illuftri, 
& prxlatis illarum partium, tra&aturos aliqua 
■fuper magnis & arduis negotiis, deftinemus, 
ad quorum profccutionem non eft dubium 
Vos fidelibus in utraque lingua peritis inter- 
pretibus indigere ; aflumendi perfonas aptas 
& idoneas ad minifterium , feu alias ad com- 
mifla vobis negotia utiles, cujufcumque or- 
dinis vel profeffionis exiftant, & ipfas ad pro- 
fecutionem ipfius etiam compellendi, ple- 
nam & liberam vobis au&oritate prxfentium 
concedimus facultatem j ita quod fi duo ex 
Vobis in exeeutione prxmiflTorum contingat 
«juomodolibet impediri , reliqui duo nihilo- 
minus profequantur , nonobftante fi perfo- 
-nis cifdem, aut quibufiibet aliis, cujufvisor- 
dinis , profeffionis vel religionis exiftant , vel 
•ipfis etiam religionibus , profeffionibus vel 
ordinibus fit indultum , quod profeflbres ea- 
rum ad aliquod officium vel minifterium co- 
<gi , feu quod interdici , fufpendi vel excom- 
municari non poffint per litteras apoftolicas 
non facientes plenam & expreflam & de ver- 
•bo ad verbum de induito hujufmodi men- 
tionem , & qualibet alia prxfatx fedis indul- 
gentia generali & fpeciali , per quam prxfen- 
tibus non expreflam vel totaliter non infer- 
tam effe&us prxfentium quomodolibet im- 
pediri valeat vel differri. Datum Viterbii. 


EPISTOLA XLIII. NICOLAI PXPvE III. 
cifdem. 

Memoriale datum nuntiis apojlolica fedis , 
continens qualiter in commtJJis negotiis 
debeant fe habere. 

1 . T N commiffi vobis exfecutione nego- 

I tii, venerabilis frater Bartfcolomxe e- 
-pjfcope Groffctane , & diledi filii fratres Bar- 
tholomxe de Senis minifter Syri*, Philippe 
Perufinc, & Angele Urbevetanc, le&ores or- 
dinis Minorum , talis vefter proceffus ha- 
-bendus. 

In primo igitur adventu benigne falutetis 
& affeduofe benedicatis ex parte noftra ca- 
riffimum in Chrifto filium noftrum M. Pa- 
LiEoioGUM imperatorem Grxcorum rllu- 
ftrem, & diledum filiup nobilem virum 
‘Andronicum primogenitum imperatoris e- 
jufdem. 

2. Item,, referetis eis diligenter, quam 


ftri receperimus litteras eorum fuper fidei 
profeffione , primatus Romanz ecclefix re- 
cognitione ac fiafceptione , fchifmatis abju- 
ratione , ac obedienti* fponfionc tranfmif- 
fas ; quantum etiam gaudium fuit & eft ex- 
inde apud univerfos Latinos & Graecos. 

3 . Poft h*c prxfencandx funt Palxologo 
litterz qux mittuntur fuper fpiritualibus , & 
fic incipiunt : Nicolaus, &c . cariffimo in 
Chrifto filio noftro M. PaUologo , &c. 

4. Deinde przfcntandz lunt litterx qux 
mittuntur nobili viro Andronico nato ejuf- 

® dem imperatoris , & fic incipiunt .-Nicolaus, 
&c. nobili viro Andronico primogenito , &c. 
.Age » fili t & c. 

5 . Tertio , prxfentabitis litteras, qux fu- 
per {piritualibus diriguntur patriarchx , ar- 
chiepifcopis , epifeopis , & aliis ecclefiarum 
prxlatis, qux incipiunt : Nicolaus , &c. ve- 
nerabilibus fratribus patriarcha , archiepifco - 
pis , (jr epifeopis dilettis filiis abbatibus , 
Sae. fraternitatis tua litteras ,. &c. 

6. Demum , ut ad temporalia erga ipfos 
p imperatorem & primogenitum competen- 
u tior habeatur acceflus , prxmittetur qualiter 

Romana ecclefia mater omnium fidelium 
& magiftra , ipfos , utpote ad fuum gremium 
jam reverfos , inter alios catholicos princi- 
pes , plenis favoribus , quantum cum Deo 
fine offenfa juftitix poterit, intendens pro- 
fequi & fovere, follicite cogitavit & cogi- 
tat, ut unionis przdidx negotium fic fub- 
motis quibufiibet folidetur , quod , adore 
Domino , eorumdem imperatoris & primo- 
geniti , ac etiam pofterorum fuorum ftatus 
tranquillior & firmior perfeveret. Et ideo 
p eadem Romana ecclefia non folum ad foli- 
dandum ipfius unionis negotium , quoad fpi- 
ritualia, fed ad tollendam etiam quoad tem- 
poralia omnem diffenfionis & turbationis 
materiam , aciem fuz provifionis extendens, 
tempore felicis recordationis Johannis pa- 
px prxdecefforis noftri , nihil eidem impe- 
ratori celavit , nihil operuit > fed tamquam 
follicita mater Sc diligens , omnia illi velut 
filio prxdiledo per litteras fuas aperuit & 
manifeftare curavit , fanumque ac falubre 
confiiium tribuit, & eum attentum reddidit, 
ut prxfcius diligenter attenderet , & fibi fuo- 
que ftatui per vias pacificas confultius pro- 
“ videret , fuper eo prxfertim , quod nonnulli 
principes Latinorum , qui multum fe dicunt 
confidere de fua juftitia & potentia gentis 
fux , ab imperatore prxfato injuriam fibi af- 
ferunt irrogari. Ad hxc amplius autem di- 
latanda & efficaciter profequenda , prout Do- 
minus miniftrabit , magna fumi poteft inftru- 
&io ex litteris memorati prxdecefforis Jo- 
hannis, quarum tenorem habetis, qux inci- 
piunt : Johannis , &c. cariffimo in Chrifto fi- 
lio M. Palaologo , &c. Pacis amulus , & c. Sc 
ex noftris, qux per vos fuper temporalibus 


Digitized by 


Google 


15? INCONCILIO 

eidem imperatori mittuntur , fic incipiunt : . 
Nicolaus , ficc. carijfimo in Chrifto filio , ficc. 
Ex more quemvis opificem , &c. qux quidem 
noftrx litterae , poft prxmiffa , ut prxdicitur, 
prxlibata , eidem imperatori per vos funt 
prxfentandx, & fuper his qux continentur 
in eis , caute ac prudenter inflandum. 

7 . Sed anteprxfentationem & inftantiam 
hujufmodi , petenda eft ab imperatore prx- 
dido multiplicatio litterarum fuper fidei 
profeffione , primatus recognitione ac fuf- 
ceptione , & obedientix fponfione miffarum 
ab ipfo per nuncios qui noviffime redierunt; 
hoc tamen mutato, ut non feribatur felicis 
recordationis prxdeceffori noftro Gregorio, 
fed nobis. Ad hujufmodi autem mutatio- 
nem non eft importune inftandum, fed ita, 
fi de plano poffit haberi. Similis multiplica- 
tio petenda eft a dido primogenito , fic at- 
tendendum , quod hujufmodi multiplicatio 
facienda eft in confervabili pergameno , non 
in papyro. 

S Item , attendendum quod litterx fic mul- 
tiplicandas bullandx funt bulla aurea , ficut 
& prxdidx jam rniflx bullatx fuerunt. 

9 Item, fuadeatur diligenter eidem impera- 
tori , ut cum patriarcha & alii prxlati non- 
dum fecerint profeflionem fidei , recognitio- 
nem fic fufeeprionem primatus ejufdem ec- 
clefix Romanx , abjurationem fchifmatis , fic 
obedientix fponfionem juxta formam ab ea- 
dem ecclefia traditam , cui debent ipfi vc- 
lut obedientix filii , maxime in his qux con- 
fummationem , robur fic firmitatem unionis 
tradatx rcfpiciunt , tamquam omnium eccle- 
fiarum capiti (ive matri fic magiftrx devote 
parere ; ipfe imperator , qui fatetur & afle- 
rit a fe dependere negotium, fuamque fore 
in his omnibus liberam poteftatem , aet ope- 
ram efficacem , ut fic prxmiffa fiant a prx- 
latis eifdem , fic cetera omnia , qux ad foli- . 
dationem unionis ejufdem per nos , ut infe- 
rius exprimitur, funt petenda, plenarie per 
omnia compleantur. 

i o Item , fuper eo quod didus imperator in 
prxfatis fuis litteris petiit, ut ecclefia Grx- 
corum dicat fandum fymbolum , ficut dice- 
, bat hoc ante fchifma , & ipfi Grxci maneant 
in ritibus fuis : Refpondendum eft > quod u- 
nitas fidei non patitur diverfitatem in pro- 
fefforibus fuis , (ive in profeffione , five in de- 
cantatione , vel alia ipfius fidei publicatione, 
& maxime in decantatione fymboli, quod 
quanto magis in ecclefia frequentatur, tanto 
apparere debet amplius uniforme : fic ideo 
deliberavit eadem Romana ecclefia , & vult 
ipfum cum adjedione illa , Filioque , tam a 
Latinis quam a Grxcis uniformiter decan- 
tari. Et quia de adjedione illa fpecialiter 
adum eft , & recognitio verx fidei occulta- 
ri non debet , fed revelari potius & publice 
prxdicari. 

..i i. De ceteris autem Grxcorum ritibus fic 
pet.fcript. dr mon. ampl. Collcft. T om. VII. 


LUGDUNENSI. 4?d 

refpondendum eft, fcilicet quod eadem Ro- 
mana ecclefia intendit Grxcos , quantum 
cum Deo poterit , favorabiliter profequi , fic 
ipfis favere in illis eorum ritibus, de quibus 
fcdi apoftolicx vifum fuerit, quod per eos 
catholicx fidei non lxdatur integritas , nec 
facrorum ftatutis canonum derogetur. 

12. Ceterum, dum ea qux agenda immi- 
nent tradabuntur , ab injuriis fic moleftiis 
qux pollent exafperare negotium , fic pacis 
perturbare tradatum , expedit hinc inde per- 
nitus abftinere. Agendum eft in primis de 
treugis alicujus temporis propter hoc fpe-’ 

; cialiter ineundis : de quibus prxfatus impe- 
rator Grxcorum juxta provifionem veftram 
provideat. Perfuadeatur autem de tempore , 
in quo imperatoris Conftantinopolitani fic 
regis Siciliae illuftrium confenfus habebitur. 

1 3 . Hxc autem funt illa qux petenda funt 
a patriarcha ccterifque prxlatis fic clero cu- 
juflibet civitatis , caftri , vici feu loci , fcilicet 
quod ipfi omnes fic finguli fingularirer fidei 
veritatem fic ejufdem ecclcfix Romanx pri- 
matum juxta feriem in litteris ejufdem prx- 
dccefforis Gk.egor.ii quarum tenorem vo- 
bifeum defertis , ad prxfens plene ac feriofe 
ledam fic expolitam fideliter , explicitc ac 

; aperte , infraferipto modo , abfque ulla con- 
ditione vel adjedione occafionc prxteriti 
temporis apponenda , feu etiam facienda , 
fed (impliciter fic pure ficut petitur recog- 
nofcant , acceptent fic profiteantur prxftito 
juramento. 

Forma juramenti pr a flandi a pr alatis Gr acorum. 

14. Ego .... prxlatus , fidei veritatem , 
prout plene leda eft fic fideliter expolita .ve- 
ram , fandam , catholicam fic orthodoxam 
fidem clTe recognofco , eam accepto , fic cor- 
de fic ore profiteor ; ipfamque prout eam ve- 
raciter tenet , fideliter docet fic prxdicat fa- 
crofanda Romana ecclefia, me inviolabili- 
ter fervaturum , fic in ea omni tempore per- 
feveraturum, nec ab illa ullo umquam tem- 
pore receflurum , quoquomodo deviaturum 
vel diferepaturum promitto. Primatum quo- 
que ipfius facrofandx Romanx ecclcfix , 
prout in prxmiffa ferie continetur, ad ipfius 
ecclefix obedientiam fpontaneus veniens fa- 
teor, recognofco , accepto fic fponte fufeipio, 
fic me omnia prxmifTa tam circa fidei veri- 
tatem , quam circa ejufdem ecclefix Romanx 
primatum, fic ipforum recognitionem, accep- 

l tationem , fufeeptionem , obfervationem ac 
perfeverantiam fervaturum promitto. Ma- 
nualem infuper obedientiam fic reverentiam 
vobis, fandiffimi patris domini Nicolai ter- 
tii divina providentia fummi pontificis fic 
ipfius ecclefix Romanx nomine ex nunc ex- 
hibeo , fic me ab illis nullo umquam tem- 
pore receflurum corporaliter prxftito jura- 
mento promitto , fic confirmo : fic me Deus 
adjuvet, fic hxc fanda Deievaogelia. 

Ef ij . 


Digitized by 


Google 


/ 


DE RECONCILIATIONE GRAECORUM iji 

•i 5. In przmiffis autem nullam decet patriar- A ecclefia Romana miratur, quod przlati St 
cham , przlatos przdi&os aut clerum con- alii non curaverunt adhuc datui fuo ex con- 

fuetudinem , quod jurare non confueverunt, fideratione prxteriti temporis providere, 

allegare , cum numquam fimilis cafus acci- Cum enim ratione fchifmatis ia quo erant, 

derit , cujus poflit confuetudo prztendi 5 nec multotiens latz (int fententiz contra eos , 

-hujufmodi confuetudines per ufurpationem mirandum occurrit, quod ipfi quoad relaxa- 

adverfus fuperiores St jura ipforum , & maxi- tionem fententiarum ipfarum tam przlati 

tne adverfus Romanam ccclefiam tali tem- quam alii clerici & perfonx ccclcfiadicz fu- 

pore , videlicet fchifmatis contra canones per irregularitate , quam ex confequentia in- 

ufurpatz , funt aliquatenus obfervandz ; nec currerunt , fe immifccndo divinis , nullum 

dicendx tam confuetudines quam abufus. adhuc petierunt remedium adhiberi. 

16. Volumus przterea , ut in eorum prx- 2 1 . Item miratur ecclefia , quod patriar- 

latorum & clericorum promiflione veniat , cha & alii przlati poft confefllonem fidei fa- 

quod nec contra fuam profeflionem aliquid B &am , recognitum & fufeeptum primatum, 

publice przdicarc vel occulte fuadere prz- ecclefiz Romanz , ac obedientiam promif- 

lumant; quinimmo illi qui officium prxdica- fam eidem, fuper confirmatione datus fui 

tionis exercent , publice przdicent & expo- nullam provifionem petere curaverunt, 
nant fideliter fuis populis eamdem fidei ve- 22. Ex hoc autem fumi poteft occafio St 
ritatem , & cantent etiam fymbolum cum ingrcdiis ad fuggerendum imperatori & aliis, 

additione illa , ficut prxmittitur , videlicet ut petant ab ecclefia Romana cardinalem , 
filioque. qui fuper his valeat providere , & ad omnia 

17. Adjiciatis nihilominus vedrz follici- alia, qux infra de legatodicuntur. 

tudinis dudio in omnibus prxdi&is profef- 23. Scire quidem vos volumus , quod 
fionibus & recognitionibus quas fieri conti- nodrz intentionis exidit legatum ad partes 

gerit alias idoneas fecuritates & cautelas , illas mittere cardinalem , ut omnia majori 

quas vobis circumdantiz fuggerent ex.igen- foliditate firmentur , & quali quamdam ex- 

das. C iccutionem habeant per cumdem , ipfo tam- 

18. Ceterum ad faciliorem & pleniorem quam legato fedis apodolicz, ipfius au&o- 

confummationem przdi&orum , expedire ritate ac nomine jurifdi&ionem , & alia quae 

putamus , ut ad lingula loca infignia illarum ad legati fpe&ant officium , inibi exercente : 

partium ad quz accedere poteritis, & de propter quod volumus, .quod caute ac di- 

quibus videbitis expedire , vos perlonaliter lrgentcr dudeatis viam ejus adventui przpa- 

conferatis conjun&im vel divifim , promif- rare , in collationibus habendis cum di£to 

fiones fimiles in eifdem locis cum folemni- imperatore Grzcorum aliqua inferendo, 

tate ac obfervatione dmili recepturi. ' quod multum edet utilis in partibus illis 

19. De hujufmodi autem confeffionibus przfentia cardinalis , qui audoritatem ple- 

& recognitionibus dant publica indrumenta , nam haberet. Et tandem poli; talia tra&ata , 

multiplicanda in varia omnino fimilia,&d- & quad circa confervationem ipforum , ul- 

gillanda dgillis authenticarum perfonarum , tra in verbo hujufmodi procedendo , & fug- 

quas contigerit ede przfentes , ut aliqua pe- D gerendo eidem imperatori , quod ipfe lega- 
nes vos retinere, nonnulla poffitis depone- tum peteret cardinalem, & dve ad hoc in- 

re , fed& prout videritis expedire, & alia duci poffit , live non , inveftigandum eft cum 

per diverfos nuncios , propter inopinatos ca- diligentia & cautela , quomodo fecure poffic 

fuum fortuitorum eventus ad fedem apofto- intrare terram , & ibi ede legatus , & unde 

licam , ut in ejus conferventur archivio , cum fumtus habere , & quales 5 & forfan ad hoc 

cautela & diligentia omnimoda remittatis. melius & cautius invedigandum , utilius erit 

Et ut quanto folemnius & falubrius ed ne- a primo uti quzdionibus , quam adertioni- 

gotium , tanto in eo dudiofius & diligentius bus , ut quzratur ab eo, fi habetur feriptum 

procedatur , vedris volumus cura & dudio vel ed memoria apud eos, qualiter ibi lega- 

provideri , ut in cathedralibus & aliis folem- ti fedis apodolicz lint admiffi , qualiter ho- 

nibus ecclefiis & monaderiis locorum , in norati , qualiter exhibiti , qualis obedientia 

quibus profeffiones , & recognitiones hujuf- & reverentia exhibeatur eifdem , ubi fpecia- 

modi fa&z fuerunt , & etiam aliorum profef- h lius confucverant converfari , quomodo prz- 
fiones & recognitiones ezdem , in libris au- lati St alii veniebant ad vocationem ipfo- 

thenticis redigantur in feriptis , ut in futu- rum , qualiter parebatur eis in judiciis con- 

rum confervent rei gedz memoriam , & ip- tentiods , St aliis etiam , cum qualibet & 
lius intentionis poderis notitiam reprzfen- quanta familia confucverant ibi ede. 

tent diligentius confervandz. 24. Et fi refpondeat ita plene, quod ea 

20. Item memorandum quod pod expe- ' quz dixerit fufficiant , prout datus exigk car- 
ditum tra&atum prxmifTorum , vel dum prz- dinalis legati , danda ed opera, ut ipfius re- 

mida trattantur & exeeutioni mandantur , Iponlio habeatur in feriptis, vel in feriptu- 

prout opportunitas obtulerit, & videbitur ex- ram , eo , fi fieri poffit , confcio , redigatur » 

pedire negotio , tangendum ed quomodo it vero non fufficiant ca quz dixerit , tunc 



» 






IN CONCILIO LUGDUNENSI. 


a 74 


■exprimenda funt ea quae inter Latinos obfer- 
vantur circa legatos cardinales , tam de coii* 
fuetudine, quam de jure, videlicet quam 
plenam potcftatcm habeant in provinciis fibi 
creditis, quam plene honorantur, Sc reve- 
renter tradantur, & humiliter paretur cif- 
dem , Sc honorifice exhibetur. 

25. Haec autem nec ita fimul , nec fic ef- 
fufo Termone dicenda funt, quod gravia vi- 
deantur; fed verbis temperatis & moderatis, 
qui non feducant vel retrahant , fed inducant 
& attrahant animum audientis , indudis c- 
tiam aliquibus rationibus , & fpecialiter quo- 
modo legatus , maxime cardinalis, vicem 
papae gerit , & perfonam repraefentat in pro- 
vincia fibi decreta , & tam fpiritualiter quam 
temporaliter confulerc ac remedium adhi- 
bere poteft in multis. 

26. Item, quia multa puritas & finceritas 
videretur ex parte ipfius, Sc familiaritas in- 
ter ecclefiam Romanam Sc ipfum , necnon 
inter ipfam ecclefiam Romanam Sc Graeam 
evidentius appareret, fi cardinalis legatus ad 
ipfius petitionem & inftantiam mitteretur, 
fed & in eo diligentia eft adhibenda , ut quic- 
quid circa hoc pofiet ab ipfo per feripturam 
haberi , habeatur. 

2 7. Item, quia omnia, qux circa illam 
materiam invenientur , five per ligna , five 
per con jeduras , five per verba, illo attendan- 
tur diligentiae (ludio, quod pollmodum ple- 
narie , feriatim , Sc certicudinaliter , quantum 
fieri poterit , referantur. 

28. Item, attendendum quod in quibuf- 
dam litteris qux vobis nunciis diriguntur , 
& incipiunt , Dejider antes ut ea qua ad unio - 
nis , &c- datur vobis fub certa forma potellas 
excommunicandi audoritate apoftolica eos 
de partibus illis, quos negotii unionis ejuf- 
dem fore vobis conftiterit turbatores , cujuf- 
cumque prxeminentix , conditionis autfta- 
tus exillant , &in terras eorum interdidi fen- 
tentias proferendi , necnon Sc procedendi 
alias fpiritualiter Sc temporaliter contra ip- 
fos& terras eafdem, prout utilitati negotii, 
confideratis ejus circumftantiis , videritis ex- 
pedire. Quodque cum fimilis potellas data 
.fuerit per fedem eamdem duobus epifeopis, 
videlicet Ferentinati & Taurinenfi, qui una 
cum aliis noviffime per fedem ipfam ad idem 
negotium dellinati fuerunt, didus Palxolo- 
gus ipfos inllantiffime requifivit , & apud eos 
multotiens Sc multipliciter inllitit , ut con- 
tra quofdam magnates & nobiles Grxcos 
partium illarum , qui prxdidis imperatori 
Conllantinopolitano & regi Sicilix adhxfe- 
runt, & ipfis fe confcederavcrunt, ipfumque 
Palxologum impugnare dicuntur , tamquam 
Contra turbatores prxdi dx unionis proce- 
derent, eos excommunicando & excommu- 
nicatos publice nuntiando, ac ipforum ter- 
ras fupponendo ecdefiallico interdido : ipli 
tamen epifeopi poft inquifitionem fuper hoc 


fadam non proceflerunt in aliquo contra 
eos, confultius attendentes, quod nec prx- 
didi prxdccelfores Gregorius Sc Innocen- 
tius hujufmodi Palxologi ejufdem inftantix 
ipfis generaliter contra omnes recedentes Sc 
reccfluros a fidelitate fua porredx annuere 
voluerunt, ficut apparet in litteris ejufdem 
Innocentii,qux mifix fuerunt eidem Palxo- 
logo , qux incipiunt fic : Innocentius epifeopus > 
&c. Cariffimo in Chrifto filio noftro Palaologo » 
&c. Dudum ad fedem apoftolitam, &c. quarum 
tenorem vobifeum portatis, & ad illas re- 
mittunt in fine fuo prxdidx nollrx litterx 
quas modo portatis Palzologo qux incipiunt 
fic : Sicut ex litterarum , &t. Unde Sc vos fi 
forfan idem peteretur a vobis, multum ha- 
betis attendere , tam ipfius prxdeceftbris 
Innocentii procelfum, quam didorum in 
hac parce conllantiam & maturitatem > ut 
Sc vos non faciles nec prxeipites in hoc in- 
veniamini > fed diligentes , folliciti Sc maturi , 
& ita demum contra illos procedatis , fi ma- 
nifcftc vobis conftiterit eos cfle turbatores 
unionis ejufdem , non eo ipfo quod a fide- 
litate fcu fubjedione didi Palxologi fe fub- 
traxilfe , prxfatis imperatori Conftanrinopo- 
litano Sc regi Sicilix adhxfiffe , eifquc fe con- 
foederafte, ac eumdem Palaeologum impu- 
gnare dicuntur ; fed fi direde veniunt contra 
ipfam unionem, & direde impediunt ne Grx- 
ci Sc Latini in caritate mutua /unitate fidei, 
ecclefix Romanz primatu recognito & fuf- 
cepto , fub ipfius obedientia uniantur. 

29. Item, licet in profecutione illorum,' 
qux vobis commifta funt, fummopere fit ca- 
vendum , ne per vos aliquid dicatur vel fiat, 
per quod negotium rumpatur, aut ipfius, 
quantum in vobis eft , ruptura detur occa- 
fio , volumus tamen , ut non illa fuperficie 
tenus, ficut ab aliquibus hadenus fadum 
eft : fed fic eorum intima Sc profunda ferute- 
mini , & refponfiOnem affirmativam vel ne- 
gativam, fcu refponfionis denegationem ex- 
preflam habere fatagatis ad fingula, ut in 
veftro reditu , divina propitiante clementia , 
ita poffit eadem fedes fuper toto negotio in- 
formari, quod aperte videre valeat, quid in 
eo fibi fuperfit agendum. 


EPISTOLA XLIV. NICOLAI PAP/E III. 
. eifdem. 

Inft ruuntur nunc ii fiedis apoftolica qualiter fu- 
per quibufdam articulis curri Gracis 
debeant fe habere. 

I.T Icet memoriali vobis tradito fuper 
I j his qux apud carifiimum in Chrifto 
filium noftrum M. Palxologum Grxcorum 
imperatorem illuftrem , ejus primogenitum , 
& prxlatos , totumque clerum Grxcorum , 
vobis imminent promovenda , inter cetera 
continetur in forma juramenti prxftandi a 

Ff ii) 


Digitized by UjOOQ LC 


475 DE RECONCILIATIONE CRjECORUM 276 

prxlatis in eodem memoriali contenta, quod A filio noftro Philippo imperatori Conftanti- 


iidem praelati promittant manualem obe- 
dientiam Sc reverentiam , tamen fi id haberi 
non poffit , dimittatur fub cauta & colorata 
dilatione , ne in totum videatur negligi vel 
omitti. Indetur tamen prudenter, fi umquam 
valeat obtineri , 6 c inducantur prxlati ad id. 

2. Item, licet dicatur in eodem memo- 
riali , ut de profellionibus & recognitionibus 
praelatorum fiant publica inftrumenta mul- 
tiplicanda in varia > tamen fi non poteft ha- 
beri multiplicatio inftrumentorum , habean- 
tur plura , prout melius poteft fieri. 

3 . Item , caute & provide , ficut Dominus 
dederit, procuretis, quod negotium fuper 
temporalibus ponatur in manibus fummi 
pontificis , apoftolicae fedis arbitrio termi- 
nandum. 


EPISTOLA XLV. NICOLAI PAPA III. 
regi Siciliae illuftri. 

Ut rex nunciis imperatoris Gr acorum per totam 
terram fuam in perfonis & rebus provideat 
de fecuro conduttu. 

V Enerabilem fratrem noftrum . . . & di- 
ledum filium .... nuncios cariflimi in 
Chrifto filii noftri Michaelis Pal^ologi 
Graecorum imperatoris illuftris, ad propria 
de noftra curia redeuntes , defiderantes , ut 
decet , plena in rebus fecuritate gaudere , 
ferenitatem regiam rogamus & obfecramus 
in Domino Jesu Christo , quatenus ob reve- 
rentiam apoftolicae fedis & noftram , nunciis 
memoratis per totam terram , tam circa ma- 
re, quam in partibus Romaniae, tuae ditioni 
fubjedam , de fecuritate hujufmodi provi- 
furus , nullam eis in perfonis , familiis , equis , 
aut bonis aliis per totam terram camdcm in- 
juriam patiaris inferri , fed eos fub umbra 
alarum tuarum ab omni offenfa & moleftia 
fic facias cum diligentia cuftodiri ,quod ipfi, 
tua eos protegente potentia , fecure ad fui 
domini prarfentiam revertantur, tibique apud 
omnes exinde laudis accrefcat titulus , & a 
nobis proveniat gratiarum adio. 


nopolitano illuftri , & tibi tunc in curia Ro- 
mana praefentibus exhiberi , diligenter mo- 
nuit & induxit , ut fuper temporalibus qux 
inter memoratum CP. imperatorem & te 
ipfum ex parte una , Sc eum ex altera , diffen- 
fionis materiam fubminiftrant, animum fuum 
habilitans & difponens ad pacem, ac vias ac 
jmodos excogitans , per quos potiet fuper eif- 
dem temporalibus fedari difeordia , & con- 
cordia provenire, fuper illis prxdidos prx- 
decefloris nuncios informare , Sc fuos apocri- 
larios ad pacem animum Sc mandatum ha- 
bentes , profecuturos eofdem modos Sc vias , 
ad cjufdem prxdecefloris prxfentiam infra 
certum tempus in eifdem litteris comprehen- 
fum, deftinare curaret ; Sc ne interim hinc 
inde moleftix vel offcnfx procederent , qux 
fuper eifdem temporalibus inter partes con- 
cordiam impedirent, inter eas treugas certi 
temporis perfuafit iniri. Verum quia fuper 
his adhuc optatus exitus non pervenit ; nos 
venerabilem fratrem noftrum epifeopum 
Grotietanum , & diledos filios fratres B. de 
Senis miniftrum Syriae, Philippum Perufinum 
Sc Angelum Urbevetanum ledores ordinis 
Minorum , ad partes Grxcix , ad profequen- 
dum qux circa tradatum fpiritualium inter 
Latinos Sc Grxcos opportuna putavimus, de- 
ftinantes , fuper temporalibus memoratis per 
noftras fub certa forma litteras apud cum- 
dem imperatorem Grxcorum eamdem mo- 
nitionis , indudionis , & perfuafionis inftan- 
tiam iteramus. Ideoque ferenitatem regiam 
monemus, rogamus, & hortamur attente in 
Domino Jesu Christo , quatenus prudenter, 
confiderans, quod fedatio diflenfionis ejuf- 
dem fpiritualiter Sc temporaliter eft qiulti- 
plicitcr utilis , Sc ob hoc valde nobis votiva , 
fxper didis treugis ineundis ita provideas, 
Sc ab eodem imperatore C P. provideri pro- 
cures, quod ei vel tibi fedationis ipfius im- 
pedimentum non valeat imputari; fed Sc cum 
apocrifarios cjufdem Palxologi juxta noftram 
prxmitiam inftantiam venire contigerit , ejuf- 
dem imperatoris C P. & tuis nunciis ad hoc 
concurrentibus coram nobis , libere in ne- 
gotio Sc efficaciter, adore Domino, proce- 
datis. 


EPISTOLA XLVl. NICOLAI PAPA III. 
Regi Sicilix illuftri. 

Ut rex ineat treugas cum Palaologo , ut "interim 
pojjit inter eos & Conflantinopelitanum 

imperatorem de pace trattari. £ 

S icut tuam novimus excellentiam non la- 
tere , felicis recordationis Johannes papa 
prxdcceiTor nofter , certis ad partes Grxcix 
iuper tradam fpiritualium profequendo nun- 
ciis deftinatis , cariflimum in Chrifto filium 
noftrum Michaelem Pal^eologum impera- 
torem Grxcorum illuftrem, per fuas fub certa 
forma litteras , quas fecit cariffimo in Chrifto 



CONCILIUM SENONENSE 
anno mcclxxx. celebratum. 


Ex archivis monajlerii Pontis-Levii. 

G Ilo miferationc divina archicpifcopus 
Senoncnfis , Renoldus Parifienfis, Guil- 
lelmus Autiffiodorenfis , Johannes Melden- 
fis , Johannes T recenfis, Sc Gilo Nivernenfis,' 
cjufdem gratia epifeopi , totumque provin- 
ciale concilium Senonenfe, fede Aurelia- 
nenfi vacante ^venerabili in Chrifto fratri * S. * simoai 


Digitized by 


Google 


2 77 CONCILIUM SENONENSE ANNI mcclxxxii. 278 

Dei gratia epifeopo Carnotenfi , falutem & A & de eis fatisfaciat , ac obtineat fc abfolvi 
finccram in Domino caritatem. redeundo ad gremium fandx matris eccle- 

Gravem religioforum virorum abbatis & fix , prout forma ecclcfix haec requirit. Quod 
conventus B. Mariae de Pontc-Levio ordinis fi haec facere contemferit , ex tunc citetis 
B. Benedidi Carnotenfis dioecefis , nunc & eum perfonaliter coram nobis fuper fide Sc 
alias recepimus querimoniam , quod Johan- articulis fidei vobis loco noftri fufficientcr 
nes dominus de Ambazia& de Calvo-monte, refponfurum & contra eum procelTurum , 

vacante fede Carnotenfis dioecefis , quam- prout poftulavcrit ordo juris. Vobis enim 

plurimas violentias , injurias manifeftas , & quantum ad omnia prxmifia Sc fingula & di- 

damna gravia intulit , Dei timore poftpofito , dum negotium contingentia committimus 

ac etiam irrogavit , & adhuc non ccffat dam- vices noftras, facientes quod decreveritis 
nabilius irrogare abbati & conventui praedi- per cenfuram ecclefiafticam audoritate didi 
dis ac rebus monafterii prznotati. Propter concilii firmiter obfervari. In quorum tefti- 
quas violentias , ac injurias facrilegas in per- g monium , ad requifitionem praefati concilii , 
fonas & res praefati monafterii committas, figilla noftra praefentibus duximus apponen- 
a venerabili viro archidiacono Blefenfi in ec- da. Datum Sc adum Senonis in noftro pro- 
clefia Carnotenfi , judice ordinario ejufdem vinciali concilio , anno Domini millefimo 


loci , fuit in judicium evocatus ad inftantiam 
eorumdem religioforum > &cum mandato 
didi archidiaconi , Sc monitioni ejufdem ca- 
nonice fadae nollet obedire , fuit , fua con- 
tumacia exigente ,& adhuc eft excommuni- 
cationis vinculo canonice innodatus , prout 
in adis coram eodem archidiacono confedis 
plenius continetur. Verum cum ipfius domini 
perverfa rabies non ceflaret peccatum pec- 
cato , malitiam malitix cumulando , fuper 
violentiis Sc injuriis poftmodum perfonis & 
monafterio prxdidis ab eodem irrogatis Sc 
illatis fuit ad judicium evocatus ad inftan- 
tiam eorumdem religioforum coram vene- 
rabilibus decano Sc capitulo Carnotenfis ec- 
defix , fede vacante > qui quidem decanus 
& capitulum excommunicationis fententiam 
certis ex caufis , & fua inobedientia exigente, 
in eumdem dominum promulgaverunt, prout 
in adis coram eifdem decano Sc capitulo con- 
fedis plenius continetur : quas quidem fen- 
tentias idem Dominus , Deum non habens 
prae oculis , vilipendens , ad emendam venire 
rccufavit, & adhuc pertinaciter venire recu- 
fat, animo indurato claves fanda; matris 
ecclcfi* contemnendo : propter qu* didi 
archidiaconus , decanus , & capitulum judices 
ordinarii didi loci aggravando fententias 
przdidas , familiam fuam Sc terram fuam 
Carnotenfis dioecefis fuppofuerunt ccclefia- 
ftico interdido , quas more folito vilipen- 
dens , eas fuftinuit diutius , Sc adhuc fuftinet 
animo indurato. Et quia crefcente contuma- 
cia , crcfccre debebat Sc poena, Corpus Chrifti 
de terra fua Carnotenfis dioecefis fuit amo- 
tum de mandato decani Sc capituli prxdi- 
dorum , juftitia exigente. Porro cum didus 
dominus Deum non habendo pr* oculis, 
fententias hujufmodi jam fuftinuerit per qua- 
driennium Sc amplius animo indurato, & 
adhuc fuftineat,quod quidem non caret feru- 
pulo hzreticz pravitatis, vobis audoritate 
prxdidi concilii mandamus, quatenus mo- 
neatis canonice didum dominum , ut infra 
raenfem a tempore monitionis , abfolutionis 
beneficium poftulet,& commifla emendet, 


ducentefimo odogefimo, die Mercurii poft 
feftum S. Michaelis archangeli. (a) [4} 

Infra pendent fex fradiftarwn epifctpornm 
figilla. 

CONCILIUM TERRACONENSE 
anno mcclxxxii. celebratura. 

Ex mf. Ctlbertine. 

I. Um nos Bernardus miferatione di" 
vinaTerraconenfisarchiepifcopus cf" 
femus in civitate Terracona perfonaliter con- 
ftituti,pr*fendbus venerabilibus fratribus Al.' 
Barchinonenfi , G. Ilerdenfi , F. Tirafonenfi, 

R. Vicenfi , A. Dertufenfi , Ja. Ofcenfi , epit 
copis fuffraganeis noftris j fed V. Calagur- 
ricenfi , A. Pampilonenfi , P. Cxfar-augufta- 
no , A. Valcntino , P. Gerundenfi , P. Urgel- 
lcnfi abfentibus, Sc fe per procuratores Sc 
litteras excufantibus, Sc capitulorum c^cle- 
fiarum cathedralium Sc aliorum prxlatorum 
Terraconenfis provinci* procuratoribus , ac 
venerabilibus Sc diferetis fratre Arnaldodk 
Castro novo magiftro militi* Templi <in 
partibus Aragoni* & Cataloni* , Sc fratre Bi- 
rengario de A lm an arra tenente locum 
magiftri Ultramanni S. Johannis Jcrofolymi- 
tani in Caftellania Empoft* fimiliter przfen- 
tibus , ad honorem fand* Sc individu* Trini- 
tatis , Patris , & Filii , Sc Spiritus-fandi , facro- 
fandum concilium celebrantes, de aftenfu 
omnium przdidorum laudamus , concedi- 
mus , approbamus & per omnia confirma- 
mus omnes conftitutiones fadas per przde- 
ce (fores noftros ad utilitatem , libertatem Sc 
defenfionem ecclefiarum , clericorum , 11 - 

gioforum , monafteriorum , Sc rerum om- 
nium przdidorum. 

II. De henefiate 'Oefiium. 

Item , ftatuimus quod clerici omnes pro^ 

(4) Confequenter Sitnoa Carnotenfis epifeopus Johannem 
dominum de Ambttfia citavit die Jovis poft feftum S. Dio- 
njrfii ixgo. qui Johaone Turonenfi archiepifcopo Sc eodem 
Simone Carnotenfi antiftite arbitris, ad cor reverfus , con- 
cordiam iniit cum abbate & monachis Pontis-Lerii die 
CO poft feftum S, Andre». 





1 


I 

179 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mcclxxxii. i«o 

vinci* Terraconenfis, fivefint infacris, Gve A fuerit, praefumferit fupradida , decernimus 


in minoribus ordinibus conftituti , non por- 
tent nec induant camifias , tunicas , vel alias 
veftcs cordatas, nec botoneos aureos vel 
argenteos, vel alicujus alterius metalli defe-. 
rant in pedore , nec in manicis , nec in ali- 
qua parte veftis; nec portent fotulares con- 
futitios , nec rota trados ; nec aliquas induant 
feu portent velles virgatas cum cabifcio fiffo 
in longum. Et li quis contra fecerit , poenam 
x. folidorum ufualis monetae pro quolibet cx- 
ceflii incurrat : quam exigat quilibet dioece- 
fanus, & in proprios ufus convertat. 

III. Contra invafores , raptores & der ico s 

percutientes. B 

Item, declarando conftitutiones praede- 
ceflforum noftrorum , videlicet dominorum 
Petri & Benedicti bonae memoriae, quarum 
prima incipit , Olim excommunicaffe ; & fe- 
cunda , Cum nos diBus , &c. (latuimus quod 
quamdiu perfonae invaforum & raptorum 
rerum ecclefiafticarum , & perfonae etiam il- 
lorum qui in praelatos cathedralium ecclefia- 
Tum& aliorum loeorum religioforum Ter- 
raconenlis provinciae fupradid*, aut infra 
terminos locorum fuerint pr*didorum, quod C 
ipfae civitates, callra, feu villae & alia loca 
celfent , ipfis invaforibus , raptoribus , feu per- 
cuflbribtis praefentibus , penitus a divinis; & 
tlidi malefadores , perculfores , feu raptores, 
per redorem feu capellanum loci ipfius ex- 
communicati nihilominus nuntientur, & 
tamquam cxcommunicati ubique ab omni- 
hus evitentur. 

I V. Contra diffidant es clericos. 

Item , (aero approbante concilio, addimus 
conftitutioni olim edit* per dominum Pe- 
trum bonae memori* pr*dccdTorem no- j) 
Urum, contra illos qui clericos diffidarent , 
quod fi aliquis temeritate propria diffidave- 
rit feu acunydari fecerit aliquas perfonas rc- 
ligiofas Terraconenfis provinci* , fatica ju- 
ris in dioecefano , in cujus dioecefi pr*did* 
perfon* rcligiof* morentur , primitus non 
inventa , ipfum ex tunc , recepta per didum 
dioeccfanum ab ipfis perfonis de parendo juri 
idonea cautione , fi monitus diffidationem 
non relaxaverit , decernimus excommunica- 
tionis fententi* fubjacere , & per ipfum dioe- 
cefanum aut redorem loci illius ubi ipfe dif- 
fidator fuerit , excommunicatus, ab omnibus 
evitetur. E 

V. J^uod chrifiiana non habitent cum Judais , 

(jr eorum filios non nutriant. 

Statuimus etiam , facro approbante con- 
cilio , quod nulla mulier alicujus loci pro- 
vincix Terraconenfis audeat habitare cum 
Jud*is, aut filios eorum nutrire feu ladare ; 

& quxeumque contra hujufrxiodi inhibitio- 
nem noltram , pollquam monita fuper hoc 


eam ex tunc excommunicationis fententi* 
fubjacere : ita videlicet , quod cum illud dioe- 
cefano aut redori loci illius ubi mulieres fu- 
per hoc culpabiles inventx fuerint , extiterit 
nuntiatum, per jam didum dioecefanum auc 
redorem ipf* mulieres excommunicat* nun- 
tientur^ tamquam excommunicatas ab om- 
nibus faciant evitari ; & ne ipf* mulieres de 
facili in excommunicationis laqueum inci- 
dere valeant, ipfo fado, volumus & man- 
damus, quod przfens conllitutio per dioe- 
cefanum, aut redorem locorum, in quibus 
Judzi morantur, femel annis lingulis publi- 
cetur. 

V I. De publicatione conftitutionum. 

Ut autem przdidx conftitutiones ad no- 
titiam perveniant .Ungulorum , mandamus 
omnibus epi&opis fuffraganeis noftris , quod 
in fynodis fuis przdidas conftitutiones fa- 
ciant publice nuntiari. 

VI. Contra illos qui epifeopos interficiunt , vul- 
nerant , capiunt, vel percutiunt , vel 
alium pr alatum. 

Quoniam exempla prxterita cavere nos 
ammonent in futurum , idcirco nos Bernar- 
dus divina miferatione Terraconenfis epif- 
copus, affiftentibus nobis venerabilibus fra- 
tribus noftris Arnaldo Barchinonenfi , R. 
Vicenfi , P. Urgellcnfi , Jac. Ofcenfi , Jas- 
perto Valentinenfi , Garcia Tirafonenli, 
Bn. Gerundenfi, & G. Ilcrdenfi epifeopis, 
ac procuratoribus aliorum epifeoporum ab- 
fentium , necnon & capitulorum cathedra- 
lium ecclefiarum & collegiatarum , & quam- 
plurimis aliis prxlatis prxfentibus , facro Ter- 
raconenfi approbante concilio , (latuimus, 
ut quicumque, inftigante diabolo, per fe vel 
per alium interfecerit , vel vulneraverit, vel 
ceperit, aut percuderit aliquem epifeopum, 
omnibus feudis , ac rebus aliis , & beneficiis 
univerfis qu* in ccclefiis quibufeumque Ter- 
raconenfis provinci* tempore commifli (co- 
leris obtinebit , ipfo fado , perpetuo fit pri- 
vatus , & pleno jure ccclefiis a quibus pTx- 
dida tenuerit, applicentur; nec defeenden- 
tes ab eodem malefadore ufque ad quartam 
generationem ad gradum aliquem clerica- 
tus provehantur , nec beneficium aliquod cc- 
defiafticum feudale , vel aliud quodlibet in 
Terraconenfi provincia affequantur , ne mi- 
nus vindid* quam exceftiis memoria tanti 
facinoris prorogetur. Adjicientes , quod fi 
quis epilcopus , vel alius quicumque pr*la- 
tus , aliquem de prvdl&is defeendentibus ad 
aliquem ordinem promovere, vel aliquod 
ecclefiafticum beneficium , feu quodlibet a- 
liud conferre prxfumferit , & a collatione il- 
lius ordinis , quem fcienter contulit , per bien- 
nium fit fufpenfus, & collatio ejufdem be- 
neficii fit irrita ipfo jure , & ea vice per pro- 
ximum 


Digitized by 


Google 


58i CONCILIUM TERRACONENSE ANNImcclxxxii; m 


ximum fuperiorcm dc ilio beneficio ordi- A 
netur. Si vero aliquem deprarlatis inferiori- 
bus ab epifeopis , feu alios , vel canonicum 
ccclefix cathedralis aufu temerario quifquam 
interficere aut mutilare prxfumferic , & filii 
Tui incurrant poenam expreflam fuperiusipfo 
facio , provifo quod illis feudis & pofleffio- 
nibus quibufeumque tantummodo fint pri- 
vati , qux ab ccclefiis quarum perfonas fic 
Ixferint, modo quolibet obtinebunt. Hoc 
falvo quod alias fuper hoc in canonibus con- 
tinetur. Et praelatus qui tales malcfadores, 
vel filios eorum ad aliquem ordinem pro- 
movere, vel cuiquam beneficium ecclefia- _ 
(licum conferre prarfumferit , a collatione il- 
lius ordinis, quem (cicntcr contulit, per an- 
num noverit fe fulpenfum , Sc cellatio hu- 
jufmodi fit irrita ipfo jure , Sc ea vice de be- 
neficio per fuperiorem proximum ordinetur. 
Quicumquc autem de prxdi&is malefa&o- 
xibus vel filiis fuis a quocumque epifeopo 
fciente vel ignorante ordinem receperit, 
exccutionem non habeat ordinis fic fufccpti , 
nec beneficii collatio valeat, ut eftdi&um, 
falvis tamen omnibus aliis poenis canonicis, 
uibus per hanc conftitutioncm non inten- 
irnus in aliquo derogari. Haec autem (latuta 
falubriter per diaecefanos epifeopos provin- ^ 
cis Terraconenfis fingulos in fynodis fuis Sc 
dioeccfibus prxeipimus publicari , & nihilo- 
minus hi qui prxdidtas poenas incurrerint, 
in fynodis nuncientur. Datum apud Terra- 
conam xi. calendas Aprilis, anno Domini 

MCCLXXXU. 


EPISTOLA MARTINI VAVJE IV. 
ad J. tituli S. Ceciliac prclbyterum cardi- 
nalem in Franciam apoftolicae fedis le- 
gatum. D 

I It quadam J latuta per archiepifcopum Turonen- 
Jem in fue provinciali concilio fatta corrigat. 

Ex mf. iUuftriJJimi domini cbauvelin. 

M Aktinus epifeopus fervus fervorum Dei 
dilc&o filio J. tituli S. Ceciliac prcfbytc- 
ro cardinali S. Sc A. B. 

Non indignae follicitudinis (ludium apo- 
llolica fibi (edes inducit , ut vcluti eundo- 
rum mater Sc magiftra fidelium qux corri- 
genda viderit , & quae cognoverit reforman- 
da confirmet,' ut humanis a&ibus regula li- E 
mitatis , grex dominicus , cujus nobis eft , dis- 
ponente Domino , commifia cudodia, pacis 
tranquillx commodis gratuletur. Intellexi- 
mus fiquidem , quod venerabilis frater no- 
der archiepifcopus Turonenfis favens pro-' 
prix voluntatis arbirrio , pridem ( a) in- 
ter cetera , qux in fuo provinciali concilio 
nofeitur ftatuifle, ut potedates fxculares ec- 
clefiadicafve perfonas opprimentes , quos fta- 

[») Iftud Cencllium celebratum fuit anno uti. 

Vct.fcript. & mon, ampl. Collcft. TQm. J?l. 


tuta canonum volentia immunitati ecdefix 
providere, datuunt ufque ad fatisfadionem 
congruam excommunicationis fententix fub- 
jaccre, prxeepit ejufdcm provifione concilii 
excommunicatos per omnes cathedrales , 
collegiatas & parrochiales ecclefias Turo- 
nenfis provincix diebus domincis nuncian- 
dos, nec non Sc fingulos qui juridi&ionem 
ordinariam ecclefiadicam , antiquas eccle- 
fiadicas confuetudines Sc etiam libertates 
impedire , diminuere , turbare , vel in aliquo 
ufurpare prxfumferint quoquo modo, ac om- 
nes illos qui confilium , auxilium , au&orita- 
tem , mandatum opemve prxbuerint ad prx- 
mifla , clam vel palam , cujufcumque con- 
ditionis, ordinis aut datus exidant , prxdi&i 
au&oritate concilii excommunicationis fen- 
tentia innodavit. Illos etiam qui de oppref- 
fione , ufurpatione , Ixfione aut diminutione , 
perturbatione feu impedimento , vel aliquo 
prxmidorum hujufmodi fufpe&i fuerint , nifi 
ad mandatum ordinariorum fe purgare cu- 
raverint , tamquam de hoc ob hoc convi- 
ftos merito, quos au&oritatc prsedi&a, uf- 
que ad fatisfa&ionem congruam excommu- 
nicationis fententix voluit prxfatus archie- 
pifcopus fubjaccre ipfo fa&o , prxeepit no- 
minarim modo fimili publice nunciari. Sta- 
tutum quoque provincialis concilii contra 
illos ,qui, ut ejufdcm archiepifcopi verbis 
utamur , ponunt in religiofis domibus come- 
ftores , olim editum , ad illos archiepifcopus 
memoratus extendit, qui comedores hujuf- 
modi vel cudodes in domibus prxlatorum 
aut aliarum perfonarum ecclefiadicarum 
etiam quarumcumque ponere dinofeuntur, 
quofque fimili fententia innodavit. Cum ita- 
que (latuta hujufmodi eorum generalitate, 
perplexitate , involutione ac qualitate pen- 
fatis, fpiritualiter Sc temporaliter quampluri- 
mum captiofa fore, fi diligenter attenditur, 
dinofeantur, ac proinde limam debitx cor- 
regionis expofeant, difcrctioni tux perapo- 
dolica feripta mandamus , quatenus (latuta 
ipfa tibi faciens exhiberi , ea prudenter Sc pro- 
vide corrigas, immutes, emendes, tempe- 
res , modereris , Sc reformes, in quibus, Sc 
prout tibi ratio fuggeret , Sc xquitas fuadebit, 
contradi&ores au&oritate noftra appellatio- 
ne podpofita compefcendo. Datum apud 
Urbem-vetcrem iv. nonas Maii pontificatus 
nodrianno n x. 




Cg 


K. 


Digitized by 


Google 



283 CONCILIUM MELFITANUM ANNI mcclxxxiv. 284 

A II. Contra, gravantes ecclefias dr perfonas 


CONCILIUM MELFITANUM 
anno mcclxxxiv. celebratum a Gerardo Sa- 
binenfi epifcopo , apoftolicae fedis legato. 

Ex mf. bibliotheca regia. 

Constitutiones domini G. Sabinensis epis- 
copi , IN REGNO SlClLliE APOSTOLICjE SEDIS 
LEGATI. 

I. Ut Craci in regno Sicilia confiituti addant 
in fymbolo , Filioque procedit. 

S Ponfa Chrifti , fidelium mater omnium 
& magiftra , facrofanda videlicet Roma- 
na ecclefia, orthodoxorum patrum atque 
dodorum firmiffimis vallata fententiis , Spi- 
ritum-fandum a Patre & Filio ab artemo pu- 
blice tenet , docet & pbedicat , & etiam pro- 
fitetur. Cum itaque unumquemque fidelium, 
11 falvus efife voluerit , & aeternas damnatio- 
nis non fubire judicium, cum ea fentire & 
tenere oporteat & etiam profiteri 5 nos in- 
ter eos , quos catholicae fidei fovere debet in- 
tegritas, nullius varietatis involutum vendi- 
cet locum , falubriter conftitutione duximus 
ftatuendum , ut omnes Graeci clerici in re- 
gno Siciliae exiftentes , ut diferepare nequa- 
quam videantur a capite , fed in praemiflis fa- 
lubriter fentire , cum ipfa in illa parte fym- 
boli, ubi dicitur & in Spiritum fxnttum Do- 
minum dr vivificantem , qui ex Patre , hoc 
falubriter adjiciant , cantent & profiteantur 
firmiter & obfervent , Filioque procedit , illud 
in fuis libris , in quibus fymbolum feriptum 
habent , infra duos menfes a tempore pu- 
blicationis conftitutionis hujus ad perpetuam 
& futuram memoriam faciant annotari. Ad 
quod fi in animarum fuarum periculum fu- 
per hoc non fuerint concordes , volumus eos 
per locorum ordinarios vel praelatos per fub- 
tradionem & privationem beneficiorum 
compelli. Si vero locorum ordinarii vel 
praelati infra unum menfem praedidos duos 
immediate fequentem , fuper compulfione & 
corredione hujufmodi fuerint negligentes , 
tamdio a pontificalibus , fi epifeopi vel fu- 
periores fuerint , quam minores qui imme- 
diate praeeflfe nofcuntur , ab officio , ipfo fa- 
do , audoritate conftitutionis hujus nove- 
rint fe fufpenfos , donec per illationem de- 
bitae caftigationis innoxios negligentiam 
fuam in melius reformaverint. Et ad hoc 
ut hujus noftrae conftitutionis falubre edi- 
ti umeffedum debitum efficaciter fortiatur, 
volumus quod per epifeopos five praelatos 
cofdem , fub pxna praedida contra prardi- 
dos Graecos , fingulis annis fuper hoc dili- 
gentius inquiratur. Datum Mclfiae v. calen- 
das Aprilis potificatus domini Martini iv. an- 
no iv. 


Cum felicis' recordationis dominus Gr£- 
gorius X. in concilio Lugdunenfi omnes il- 
los qui clericos vel quafiibet alias perfonas 
ecclefiafticas , ad quos in aliquibus ecclefiis, 
monafteriis , aut aliis piis locis fpedat ele- 
dio, pro eo quod rogati , feu alias indudi, 
eum , pro quo rogabantur feu induceban- 
tur, eligere noluerant, [ ipfos] vel confan- 
guineos eorum , aut ipfas ecclefias , mona- 
fteria , feu loca cetera beneficiis feu aliis bo- 
nis fuis, perfe vel alios fpoliando, feu alias 
injufte perfequendo gravare praefumferint , 
ipfo fado excommunicationis fententia fe 
noverint innodatos : nos eidem conftitutio- 
ni , ut jn r«gno Siciliae fervetur in pofterum , 
falubriter duximus adjungendum , quod qui- 
cumque clericos vel perfonas eafdem , ad 
quos eledio ipfa in locis praedidis nofeitur 
pertinere , vel ipforum confanguineos in per- 
fonis feu rebus vel bonis eorum , vel alias 
quomodocumque per fe , vel alium , feu 
alios , direde vel indirede , ut aliquem vel 
aliquos eligere debeant, opprimere feu etiam 
gravare praefumferint, ex hujufmodi injuriis, 
vel gravaminibus , vel preflutis, five fccuta 
: eledio fuerit, vel etiam non fecuta, ipfo fa- 
do, ut fuperius eft expreftiim , excommu- 
nicationis fententi* volumus fubjacere : 
quam quidem conftitutionem noftram vo- 
lumus etiam ad provifionem extendi , ut 
idem in eo quod in eledionibus fuperius 
exprimitur, obfervetur. 

III. Contra illos filios Gr acorum , qui contra- 
hebant vel duxerant matrimonia , dr facie- 
bant fead f aeros ordines promoveri. 

Sicut nuper ad noftrum pervenit auditum, 
non nulli, qui nati funt ex Latinis parentibus, 
dum in minoribus funt ordinibus conftituti , 
matrimonia contrahunt, & poftmodum ri- 
tus volentes obfervareGraecorum,quos iidem 
Graeci femper habuifle ferunt ab ecclefia pri- 
mitiva, durantibus matrimoniis hujufcemodi, 
fe faciunt ad facros ordines promoveri. Nos 
itaque infolentiis hujufmodi obviare volen- 
tes, praelatis omnibus ditridius inhibemus, 
ne aliquem clericum conjugatum, uxore noa 
emittente caftitatis votum , ad facros ordi- 
nes promovere praefumat , nifi evidenter eif- 
dem conftitcfit , quod iidem promovendi 
de Graecis parentibus funt produtii. Volumus 
, autem quod prxlatis , qui fcienter tales du- 
' xerint ordinandos , per annum a collatione 
ordinum quos contulerint, fintfufpenfi, Sc 
ordinati ab officio & beneficio perpetuo fint 
privati. 

I V. Contra epifeopos dr alios pr alatos , qui 
ducebant presbyteros Gracos ad facri- 

ficandum Latinis. 


Licet felicis recordationis dominus Inno- 


Digitized by 


Google 



i8y CONCILIUM MELFITANUM ANNI mcclxxxiv. »86 

ctNTitrs pdpa IV. diftride ftatuendo prxce- A debitae executioni* mandabunt. Ut autem 

perit , ut quoties intra eamdem civitatem at- mulieres feu concubinae hujufmodi , qux 

que dioeccfim , permixti funt populi diver- in eodem crimine feienter participant cri- 

farum linguarum , habentes fub una fide va- minofis , paenam [ debitam ] non poffint effu- 

rios ritus & mores , locorum pontifices vi- gere, fi infra tempus praefixum concubinarii» 

ros idoneos debeant ordinare , qui fecun- ' quod fuperius expreffum cft , ab cis non re- 

dum diverfitatem rituum & linguarum dl- cefierint , numquam ad eos poftmodum re- 

vina illis celebrent, & ecclefiafticafacramen- di tura? i vel aliae fuerint, quae de novo fibi 

ta miniftrent , inftrucndo verbo pariter & concubinarios fecerint, cx tunc , ipfo fado , 

exemplo ; nonnulli tamen abbates & perfb- excommunicationis (ementiar volumus fub- 

nx ecclefiafticx , qui fub fe habent ecclefias jacere. Ceterum ne prxlatus aliquis ad pe- 

& populum Latinorum , avaritix dediti , quae cuniarum quXftum vel lucrum conftitutio- 

idolorum cft fervitus, non confiderantes prx- fti:m hujufmodi prxfumat convertere , di-‘ 

mitia , quodque in diverfitate hujufmodi , fi ftridius inhibemus , ne quis pecuniam vel 

Grxcus Latinis divina officia celebret , igno- B emolumentum aliquod in utilitatem pro- 

rans Latinus populus & Grxci fermonis igna- priam concedere rectpiat in hac caufa : quod 

rus,nefcict , ut eft moris in ecclefia , facer- fi contra fuerit perpetratum, fi archiepifco- 

doti *mcn &c. refpondere , minime adver- pus , epifeopus , aut abbas , vel alius prxla- 

tentes , facerdotes Grxcos Latinos ipfis prx- tus exemtus extiterint , qui delinquunt in re- 
ficiunt , qui eifdem celebrant & miniftrant ccptione hujufmodi , donec duplum ejus 

ecclcfiaftica facramenta , pro eo quod eos quod receperit in pios ufus convertat ; ar- 

minori pretio potiunt obtinere condu&os. chiepifcopus vel epifeopus a pontificali offi- 

Nos itaque volentes infolentias hujufmodi cio> abbas vero vel alius prxlatus exemtus 

protinus amovere , hoc fieri fub pxna fuf- ab officio fit fufpcnfus ; alii vero abbates> mi- 

penfionrs > quam ipfos abbates & alios in- noris St inferioris gradus perfonx, fententiafc 

currere volumus , ipfo fado , fi confecerint , excommunicationis fubjaceant , ipfo fado, 

diftridius inhibemus. a qua abfolvinon poifint, nifi duplum ejus 

V. Contra clericos habente, concubinas , & <> uod n *'f eriM > in °P US P iewtis do,KriM 
etiam Contra iffas concubinas, C convertendum. 

Licet felicis recordationis dominus Ati- V1 ' D ‘ frocurasorc fiasucnlo (of mortem 

Sandix. papa III. duxerit flatnendum , quod f'- 1 "' ■ & * reddenda. 

clerici , qui focarias habere nofcuntur , per Cupientes ecclefiarum vel locoruni cccld- 
prxlatos , ut eas a fe amovere debeant , rao- fiafticorum vacantium indemnitatibus proVi- 

neantur , cas de cetero minime admifiuri > dere, falubri hoc edi&o in perpetuum va- 

ita quod „ fi adquiefcere contemfcrint , cos lituro duximus ftatuendum , ut mortuo ar- 

ab ccciefiafticis beneficiis ufque ad fatisfadio- chicpifcopo , epifeopo , vel abbate , feu quo- 

nem condignam fufpenderc debent , & fi vis alio abbate , canonici, monachi, vel alii 

eas fufpenfi detinere prxfumferint > debent clerici eccldix , monafterii , feu loci vel 

ipfos ab eifdem beneficiis perpetuo remove- monafteriorum prxdidorum procuratores 

re : quia tamen ex conftitutione hujufmodi conftituant , qui cuftodiant bona , ac frudus, 

nulla vel modica utilitas provenit , propter reditus & proventus , provenientes de bonis 

negligentiam prxlatorum > nos huic conftitu- ecclefix, monafterii , feu loci hujufmodi rc- 

’ tioni , quam in regno Sicilix obfervari vo- cipiant,- exigant, & confervent, de illis redi, 

iumus , duximus adjungendum , ut fi cie- dant capjgflb annis lingulis rationem. Nul- 

rici qui nunc habent publice concubinam , lus autem monachus , canonicus , conver- 

infra duos menfes a tempore publicationis fus , clericus , vel laicus de bonis ecclefia* 

prxfentis conftitutionis hujufmodi compu- rum & locorum hujufmodi appropriare fibi » 

tandos , concubinas a fe taliter non amovent» detinere , diftraherc , vel in alios[ ufus ] quo- 

ipfas vel alias in domo propria vel alie- modolibet illicite transferre prxfumat jfed 

na minime admifluri , ipfo fado , ab offi- omnia futuro pontifici integre referventur, 

cio & beneficio fint fufpenfi , & fi eas reti*- Procuratoribus vero pro labore ipforum , 

nueririt ufque ad menfem alium beneficiis confideratis ecclefiarum & locorum facul- 

per locorum ordinarios perpetuo animo- tatibus , & qualitatibus perfonarum , coni- 
veantur ; quam extendi volumus ad eos petens Talarium ftatuatur. Si quis autem ali- 

etiam qui publice concubinas recipient in E quid appropriare fibi contra conftitutionis 

futurum. Quod fi archiepifcopi , epifeopi , & prxfentis tenorem prxfumferit, duplum ei- 

alii inferiores exemti , vel non exemti , ad dem ecclefix infra menfem reftitucre tenea- 

quOs (pedat corredio clericorum , ad pro- tur. Canonici vero Vel clerici ecclefiarum & 

cedendum per corredionem hujufmodi con- locorum ipforum>procuratores, qui & inven- 

tta tales clericos ohfervandam fuerint negli- tarium [non ] fecerint ac ablata reddere ,& 

gentes ,tamdiu ab ingreflu ecclefix noverint rationem , uc fuperius eft expreflum , pone* 

fe fufpenfos , donec conftitutionem ipfam re vel recipere contenderint , a beneficiis 

Vct. Script. & Mon, ampl. CoUcct. Tom. VIL G g ij 



Digitized by LjOOQie 


a 87 CONCILIUM MELFITANUM ANNi mcclxxxiv. 288 


qux ab eadem ecclefia tenent per triennium 
fint fufpenfi, fi fuerint Saeculares , & fi infra 
tempus prxdidum fe ipfis ingefferint , ipfis 
perpetuo fintprivari : fi autem monachi feu 
canonici regulares , ineiigibiles ad quamli- 
bet dignitatem leu officium vel beneficium 
perpetuo habeantur. 

VII. De prohibitis Alienationibus. 

Quia nonnulli praelati ccclefiarum , etiam 
ecclefiaftici viri , cupiditatis vitio laborantes, 
terras , domos & alia bona ecclefiaftica im- 
mobilia ad longum tempus locare prxfu- 
munt , in ipfius contradus initium recipien- 
tes aliquam pecuniae quantitatem, & poft- 
modum annis lingulis ldhge minorem, quam 
ipforum bonorum feu pofieffionum frudus 
valere nofcuntur } & alii ad locationes hu- 
jufmodi faciendas inducuntur minis & ter- 
roribus laicorum : ftatuimus , & hoc edido 
perpetuo inhibemus , ne aliquis praelatus feu 
clericus fircu laris leu etiam regularis , domos, 
terras , pofleffiones , vel quaevis alia bona , lo- 
ca ecclefiaftica immobilia, aliquibus ultra 
quinquennium , nili evidens & manifelta ne- 
ceflitas vel utilitas ecclefia? prolixius locatio- 
nis tempus expofeae, locare audeat velprx- 
fumat : ex qua quinquennali vel prolixiori 
locatione pecuniam nullam recipiant, nili, 
ficut tangit fingulos , nomine penfionis > & 
locatio eadem femper licitationibus expona- 
tur. Inhibemus infuper permutationes , ven- 
ditiones , emphiteofim , & quoflibet conrra- 
dus alios de rebus ecclefialticis fieri, nili in 
cafibus a jure permilfis : ita tamen quod in 
eis debita juris folemnitas obfervetur. Nos 
enim omnes contradus fuperius nominatos, 
fi aliter eos fieri contingeret , irritos decer- 
nimus & inanes. Locatores vero &r clericos 
etiam prxbentes confefifum eis ; five regu- 
lares fuerint, five etiam fxculares , nec non 
direde vel indirede , ut prxdicitur, compel- 
lentes eofdem , excommunicationis lenten- 
tia innodamus, a qua abfolvi non poffint, v 
quoufque dc fado revocetur c<4Rgadus,& 
ecclefia reddatur indemnis. Pofiefliones vero 
& quxlibet bona immobilia ultra tempus 
prxdidum aliis jam locata ab eifdem prxla- 
tis, protinus revocentur, & cum ad ecclc- 
fias ipfas redierint, non alienentur, vel lo- 
centur aliter, nili ficut fuperius eft expref- 
fiim. 

VIII. Contra appropriantes & fpoliantes 
ecclefias bonis fuis. 

Cultum divinum nonnulli ecclefiarum 
prxlati & perfonx ecclefiafticx diminuere 
& enervare non verentes , parrochiales ec- 
clefias & capellas fibi fubjcdas , vel in qui- 
bus monachus vel clericus fxcularis inftitui 
confuevit ad vitam vel ad tempus non mo- 
dicum , cupiditatis vitio feu carnalitatis af- 
fedu , aliquibus lalcis fub annuo cenfu con- 


A cedunt , alii vero ad conceffionem hujuf- 
modi minis & terroribus inducuntur, non- 
nulli etiam , nili timentes facere fraudem 
legi , bona ecclefiarum & capellarum ipfa- 
rum modo prxdido locare prxfumunt , ex 
quo capellx & ecclefix hujufmodi remanent 
bonis omnibus fpoliatx , ita quod in, ipfis 
nullatenus vel minus debite in divinis offi- 
ciis defervitur : Nos igitur locationes hujuf- 
modi a jure damnatas penitus reprobantes , 
exprclfius inhibemus, ne aliquis prx latus, 
feu perfona ecclefiaftica, fxcularis vel etiam 
regularis , locationem hujufmodi faciat , feu 
facienti confentiat vel fubfcribat. Namloca- 
® tioni confentientes & etiam fubfcribcntes, 
nec non & laicos recipientes ecclefias feu 
terras modo prxdido , excommunicationis 
lententia innodamus, a qua nequaquam ab- 
folvi pollint , quoufque contradus fic de fa- 
do habitus revocetur totaliter , & ecclefia 
ipfa indemnis etiam confervetur. 

IX. Vt di 61 a conftitutiones inviolabiliter 
objerventur. 

Quia conftitutionum editio , qux ut plu- 
rimum pro reformatione ftatus hominum 
producuntur , obtinere debet roboris firmi- 
0 tatem , univerfis archicpifcopis & epifeopis , 
^ & aliis ecclefiarum prxlatis per regnum Si- 
cilix conftituris, tenore prxfentium diftride 
prxeipiendo mandamus , ut conftitutiones » 
quas in generali vacatione prxlatorum regni 
Sicilix apud Melfiam in prxfenti edidimus, 
obfervent, & a fubditis fuis faciant inviola- 
biliter obfervari ; & hoc ut efficacius ad no- 
titiam perveniat fingulorum , volumus quod 
conftitutiones ipfx per prxlatos locorum lin- 
gulis annis in eorum fynodis publice reci- 
tentur. Datum Melfix v. calendas Aprilis , 
pontificatus domini Martini papx IV. anno 
quarto. » 


LITTERA CAPITULI 
Majoris-monafterii ad capitulum Turo- 
nenfe , quibus excufat abfentiam fui abba- 
tis , qui propter profedionem in Angliam 
concilio Andegavis indido non poterat 
interefle. 

Ex autographo. 

V iris venerabilibus & difcrctis decano & 
capitulo Turonenfibus eorum devoti 
fratres capituli Majoris-monafterii Turonen- 
fis , falutem & finceram in Domino carita- 
tem. 

Cum vos audoritate apoftolica vobis in 
hac parte commifia , nos & abbatem noftrum 
ad provinciale concilium Andegavis die do- 
minica ante inftans feftum Purificationis B. 
Marix Virginis, ibidem audoritate apofto- 
lica , favente Domino , celebrandum , fece- 
ritis evocare, & idem abbas nofter diu, an- 


Digitized by 


Google 


i 89 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mccxci. 290 


tequam ad nos ycilrx littera? perveniflfent, 
pro negotio ejufdem monafterii extra reg- 
num Francixin Anglia efiet abiens, & adhuc 
iit , ficquc non poflit dida die dominica An- 
degavis interefle ; diledos nobis in Chrifto 
fratres Bartholomxum magiftrum priorem 
didi monafterii noftri , prioremque de Vi- 
vonio Martinum camerarium, Amauricum 
tertium priorem , ac Oliverium generalem 
procuratorem monafterii fupradidi , exhibi- 
tores prxfentium ad excufandum ipfum ab- 
batem propter prxmifla , ad audiendum & 

referendum ftatuta & ordinata tam 

pro nobis , prxdido capitulo , quam pro prio- 
ribus eidem monafterio fubditis, & ad de- 
liberandum, loco noftri & priorum prxdi- 
dorum, fuper negotio pro quo permanavit 
citatio concilii memorati, & ad faciendum 
in eo omnia qux occurrerint facienda, & 
qux nos & priores prxdidi facere pollemus 
& deberemus, fi prxfentes effiemus, & qux 
mandatum exigunt (peciale, facimus , & 
conftituimus quemlibet eorum in folidum 
procuratores noftros & nuncios fpeciaies, 
ratum & gratum habentes & habituri quic- 
quid per didos procuratores noftros vel al- 
terum eorumdem fadum fuerit in prxmifi 
fis. Et hoc diferetioni veftrx, & fxpedido 
concilio , & omnibus quibus fignificandum 
cft , & quorum intereft , fignificamus per prx- 
fentes litteras figillo noftro figillatas. Datum 
die Jovis ante converfionem B. Pauli apo- 
fioli, anno mccxci. 


CONCILIUM TERRACONENSE 
anno Domini mccxci. celebratum. 

Ex mf. Colbertino. 

oj: 1 \ Nno Domini mccxc primo ( a ), die 
2Y fabbati qux fuit idus Martii, nos Ro- 
dericus permiffione divina fandx Terraco- 
nenfis ecclefix archiepifcopus in civitate 
Terraconenfi perfonaliter conftituti , dc 
mandato fpeciali litteris nobis fado, & au- 
doritate fandiffimi patris & domini, meri- 
tifque beati, domini Nicolai divina provi- 
dentia fandx Romanx ecclefix fummi pon- 
tificis , afliftenubus nobis venerabilibus fra- 
tribus R. Vicenfi, P. Urgellenfi, A. Dertu- 
fenfi, fratre Berengario Barchinonenfi,V. 
Cxfarauguftano , fratre Ademaderio Ofccn- 
fi , Geraldo llerdenfi , abfentibus Michaele 
P ampiloncnfi , Almoravio Calagurritano & 
Calciatcnfi, P. Tirafonenfi , R. Valentino, 
Bn. Gemndcnfi, fc per procuratores & lit- 
teratorie cxcufantibus , nec non nobili ac re- 
ligiofo viro fratre Berengario de Cardona , 
'domorum militix Templi in partibus Ara- 
gonix & Catalonix magiftro , & procuratore 
magiftri S. Johannis Jerofolymitani , procu- 

(«) Alibi dicitor hec concilium anno 119Z. celebratum, 
<juo rcyera idui mattii incidunt in (abbatum. 


B 


ratoribus capitulorum ecdefiarum cathedra- 
Jium ac collegiatarum , monafteriorum, a- 
liorumque prxlatorum Terraconenfis pro- 
vincix prxfentialiter conftitutis ; prxfentibuS 
etiam diferetis & religiofis viris abbatibus» 
prxpofitis , prioribus , archidiaconis & deca- 
nis, nec non & pluribus aliis ecdefiarum 
prxlatis prxfatx provincix.tam exemtis quam 
non exemtis , ad hoc fpecialiter evocatis, ad 
honorem fandx & individux Trinitatis Pa- 
tris , & Filii , & Spiritus fandi , apud civita- 
tem & ecclefiam Terraconenfem fponfam 
noftram , cui licet immeriti divina clemen- 
tia paftoralis officii debito prxfidemus , fan- 
dum provinciale concilium celebrantes, prx- 
fato facro concilio approbante , prxdeceffo- 
rum noftrorum veftigiis inhxrentes , lauda- 
mus, concedimus, approbamus, & irrefra- 
gabiliter per omnia confirmamus conftitutio- 
nes fadas per prxdcceftbres noftros ad uti- 
litatem , libertatem & defenfionem ecdefia- 
rum , clericorum & religiofarum perfona- 
rum , monafteriorum , hominum*, rerum , ac 
bonorum omnium prxdidorum. 

II. De vita & honeftate clericorum . 

Quoniam pium effe dinofeitur & confen- 
taneum rationi , ut clcffici qui in fortem Do- 
mini eliguntur , decentius & honeftius inter 
alios in habitu & in aliis agendis fuis fe de- 
beant gerere & habere, qui per vitx mun- 
ditiam & converfationem laudabilem , for- 
mam & exemplum in moribus & vita ce- 
teris dare debent , qualiter in domo Domi- 
ni alios oporteat converfari > lacio approban- 
te concilio, ftatuimus, ac diftride prxeipien- 
do mandamus univerfis & lingulis clericis, 
prxfertim faccrdotibus , & prxlatis beneficia- 
tis, atque in facris ordinibus conftitutis , ut 
honefta deferant indumenta, nimia brevita* 
tc vel longitudine non notanda , coronam 
& tonfuram habeant congruentem. Si quis 
vero comam nutritam , live barbam, five 
tonfuram non deferat congruentes, & infra 
duos menfes a tempore publicationis confti- 
tutionis illius, fe non emendaverit in hac 
parte , ingreffum ecclefix audoritate prxfen- 
tis conftitutionis fibi noverit interdidum. Sa- 
ne quia , ut in nonnullis ejus provincix ca- 
thedfalibus ecclefiis ac collegiatis ufus inor- 
dinatus permifit hadenus , nc dicamus abu- 
fus , canonici & miniftri unius diei fervido 
deputati , unum intrant , quorum ad unum 
& idem officium faciendum , adeo tamen ab 
unitate habitus diferepantes , quia non re- 
prxfentant hujufmodi debitam unitatem, 
propter quod non abfque rubore ab illo pa- 
trefamilias, cui ferviunt, audire forfan po- 
terunt : Amice , quomodo huc intrafli non ha- 
bens veftem nuftialem ? Ideo nos cupientes 
univerfos prxdidos & fingulos ad uniformi- 
tatem debitam coaptare , quod vere in cc- 
defia Dei unum ovile apparere valeat & 

G g iij 


Digitized by LjOOQ LC 


>91 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mccxci. 292 

etiam unus paftor ; prxfertim cum hujufmo- A tis & injuriis fadsfccerit cum effcdu : aliter 


'di dumtaxat conformitatis habitus divitibus 
nequeat effe onerofus , nec fuo modo pau- 
peribus nimium fumtuofus , facri approbatio- 
ni concilii ftatuimus , ut archicpifcopus , e- 
pifeopi , canonici regulares , fxculares cathe- 
dra! is ecclefi* feu collegi at* intra ecclcfiam 
fuam vel extra ad divina officia cappas non 
deferant nifx nigras, fericis dumtaxat excep- 
tis, qu* ratione folemnitatis vel officii jux- 
ta confuetudinem cujuflibet ecclefi* certis 
temporibus deferuntur. Qui vero contra fa- 
cere prxfumferit, tamdiu ab ingreflu eccle- 


autem fada abfolutio vel relaxatio nullius 
penitus fit momenti. Medietas autem fru- 
duum beneficiorum talium fufpenforum & 
excommunicatorum , durante contumacia 
& rebellione ipforum , ordinariis applicetur 5 
alia vero medietas in terrae fanda* fubfidium 
per eofdem ordinarios convertatur. Si vero 
is qui pTaefatos exceffus commiferit, vel ali- 
qua przmifforum, non fit bcneficiatus , ipfo 
fado , fententiae excommunicationis fubja* 
ceat , donec de praedi dis commiffis fatisfe- 
cerit , ut de aliis eft jam didum. Aliter au- 


fi* noverit fe fufpenfum , donec praefens fta- g tem fibi impenla abfolutio fit irrita ipfo jure, 

ac nihilominus abfolutione obtenta , tanto 
tempore fit inhabilis ad ecclefiafticum bene- 


tutum effcdu duxerit obfervandum. 

III. Contr a diffidant es clericos. 

iExigit perverforum audacia , ut non fo- 
tum fimus delidorum prdhibitione conten- 
ti, feu pafenam etiam delinquentibus impo- 
namus. Sacri igitur approbatione concilii ad- 
jicientes prxfcntis ftatuti fuffragio conftitu- 
tionibus olim editis per prxdeceffores no- 
. ftros contra illos qui clericos diffidarent, fta- 
tuimus, ut clericus aut religiofus, cujufcum- 
que dignitatis, ordinis, conditionis, fcufta- 
rus exiftens , diffidaverit , acunydaverit feu 


fidum obtinendum , quanto in excommu- 
nicatione perduraverit animo indurato , 
nec fuper hoc per alium quam per Roma- 
num pontificem cum eodem valeat difpeh- 
fari. 

IV. De perjuris. 

Item , quamvis pia fit confideratione fla- 
tu tum , quod non merentur ecclcfias regere, 
qui funt perjurii crimine irretiti , nec vivere 
de patrimonio crucifixi, quem fic irreveren- 


acunydari fecerit vel procuraverit praelatum , C ter & enormiter contemferunt. Attenden- 


clericum , autbeneficiatum , vel in focris or- 
dinibus conftitutum , aut aliam perfonam re- 
ligiofam , feu canonicum ccclefiac cathedra- 
lis Terraconenfis provinciae temeritate pro- 
pria , qu* lege damnatur , grave damnum 
intulerit vel inferri procuraverit , nifi diffi- 
damenta fecerit revocari, & damna exinde 
jllata non curaverit emendare , infra men- 
fem a tempore diffidationis vel damni alias 
dati, quem fibi monitione canonica duxi- 


tes quod nonnulli antiqui hoftis invidia pro- 
curante , in contumeliam Redemtoris & non 
modicum animarum fuarum difpendium , 
temere violant per cos prxftita juramenta, nos 
huic morbo damnabili & peftifero , quantum 
poffumus , competentibus remediis obviare 
volentes , hac cdidali conftitutione fanci- 
mus, ut fi quis clericus fama» fu* prodigus, 
& proprii perfecutor honoris, juramenti re- 
ligionem fpernit , nulla cogente neceffitate , 


mus affignartdum ; quia juxta quantitatem & fed libero arbitrio & voluntate contra jus, 

qualitatem culp* debet effe quantitas & qua- jurandum a fe pr*fiitum , putaverit effe ve- 
litas p*n* , ut frudus condignos faciant px- niendum, & de hoc coram fuo judice fit con- 

rl 1 ^ falTll O ?,«1 M rt o «t > /i nr v mi 


nitertti*j fiquidem pr*latum fuum diffida- 
verit vel diffidari procuraverit , vel grave 
damnum dederit , aut dari procuraverit , ab 
officio & beneficiis omnibus per triennium 
completum fit eo ipfo fufpenfus , ac nihilo- 
minus , ipfo fado , fententiam excommuni- 
cationis incurrat, Si vero alium quam prae- 
latum diffidaverit i vel diffidari procurave- 
rit, fimiliter fit fufpenfus & excommunicatus, 
& deinde perpetuo fufpenfus & excommu- 
nitatus remaneat , donec diffidamenta re- 
vocari , aut damna illata fecerit emendari. 


feffus , vel legitima probatione convidus , vel 
alias de przmiffis conftiterit evidenter , poe- 
nam xx. morabotinorum , ipfo fado , fe no- 
verit incurriffe, ejus ordinario abfque remifc 
fionc aliqua confifcandam. Dignum eff enim, 
ut quos Dei timor a malo non revocat , tem- 
poralis faltem cohcrceat feveritas difeiplin*. 
Quod fi folvendo non fuerit , ficut alii reatus 
taliter caftigetur , quod p*n& ipforum ce- 
teris auferatur audicia talia praefumendi , fal- 
vis tamen omnibus aliis poenis canonicis con- 
tra tales editis , quibus per conftitutionem 


Si vero interea fic fufpenfus aut excommu- £ przfentem non intendimus in aliquo dero 
nicatus perceptioni fuorum beneficiorum fe gari; 
ingefferit per fe vel per alium , quocumque v 
Colore quxfito , aut divinis officiis fe immif * 0ntr 4 
cuerlt, fit inhabilis ad alia beneficia obtinen- 
da , hec fuper hot per aliUm quam per Ro- 
manum pontificem cum alio valeat dilpcn- 
fari , nec fuper aliquem poffint hujufmodi 
fententi* revocari, donec diffidamenta revo- 
caverit & revocari fecerit, & de damnis illa> 


excommunicatos abfolutiottem non 
petentes. 

Item , cum medicinalis fit excommunica- 
tio , non mortalis ? difciplinans’, non eradi- 
cans , dum is in quem lata fuerit, non con- 
temnat , hoc confultiffimo ftatuimus edido , 
quod fi clericus in quocumque ordine con- 


Digitized by 


Google 



2 9 3 CONCILIUM TERRACONENSE' ANNI mccxcj. 


294 


ftitutus , canonice fuerit excommunicatio- A 
ois fententia innodatus , & publice nuncia- 
tus , & negiigensin abfolutione petenda, per 
fex menfes continue in excommunicatione 
ipfa contumaciter ex certa fcientia perftite- 
rit, quia nihil obedientiaprodefle videretur 
humilibus , fi contcmtus contumacibus nun- 
ciatus non obeffet : li beneficium ecclefiafti- 
cum habuerit , poenam xx. morabotinorum 
incurrat. Quod fi beneficia tus non fuerit, 
ideo propriae falutis oblitus , per annum con- 
tinuum in praedi&a excommunicationis fen- 
tentia perduraverit , pharaonico animo dam- 
nabiliter obftinatus ; quia crefcente contu 


VIII. t)e Hareticis. 


Nonnulli a via veritatis averfi > euntes pet 
devium falfitatis, linguas fuas laxare ad ta- 
lia non verentur , ut dicere audeant , quod 
non fit refurredio mortuorum, nec vita alia 
fit futura ; quod quidem eft hacrefis peffima > 
immo plurium hxrefum fundamentum , fta- 
tuimus itaque fancientes , quod qui talia di- 
xerit ex propofito , capiatur , & fi perftiterie 
in eifdem , tamquam haereticus condemne- 
tur. Quod fi jocofe dixerit , vel quacumque 
animi levitate , nihilominus fecundum qua- 
litatem culpae & perfonx conditionem , pce* 


macia, crefcere debet & poena , ftatuimus ut B nis legitimis puniatur per inquifitores haereti- 


Ix. aureos fuo ordinario applicandos folvere 
teneatur. Si vero ultra annum in excommu- 
nicatione perftiterit, tamdiu ab ofiicio & om- 
nibus beneficiis quae obtinet , fit eo ipfo fufi 
penfus, donec fe abfolvi fecerit : St poftea ni- 
hilominus tanto tempore , quanto poft an- 
num, ut praemittitur, in excommunicatione 
permanferit. Nec per ordinarium aliter pofi 
fit abfolvi , nec poena praevida remitti , ali- 
ter autem abfolutio ei impenfa & remiffio 
fada nullius penitus fit momenti. 

VI. Contra, illos qui miniftrant facr amenta 
Kclefta alieno parochiano. 


eorum afede apoftolica deputatos. Omnes 
infuper fidei ca^iolicz detraftores poenam 
fubeant , quam merentur , ut fciant loqui de 
fide catholica cum reverentia St timore. Vo- 
lumus etiam & mandamus quod dilc&i fra- 
tres Prscdicatores , inquifitores haereticorum 
a fede apoftolica deputati , qui laborant ad 
extirpandam hxreticam pravitatem , a rc&o- 
ribus ecclefiarum , vel eorum vicariis beni- 
gne recipiantur, & in tam neccffario & co- 
ram Deo accepto fidei negotio juventur ef- 
ficaciter per eofdem. 

IX. Contra falfos apoftolos. 


Item cum ecclefiaftica facramenta fint mi- 
niftranda per proprium facerdotem , juxta 
canonica inftituta , facri approbatione con- 
cilii duximus providendum , quod nullus 
clericus prxfumat quodeumque facramen- 
tum alteri parochiano aliquatenus miniftra- 
. re,abfque licentia proprii rc&oris vel dioe- 
cefani , feu officialis ejufdem. Qui vero con- 
trarium temeritate propria , quae lege dam- 
natur prxfumferit attentare , poenam xx. mo- 
rabotinorum dioecefano vel ordinario , cui 
fubefle dinofeitur, folvere compellatur. Vo- 
lumus tamen quod facramentum baptifmi & 
poenitentiae tempore neceifitatis cogentis ex- 
treme poffit conferri & difpenfari a quolibet 
faccrdote , memorata poena in aliquo non 
obftante. 

VII. Contra Toletanum arehiepifeopum. 

Item , facro approbante concilio ftatui- 
mus, quod fi Toletanus archiepifcopus , vel 
quicumque alius archiepifcopus , per Terra- 
cpnenfem provinciam tranfitum fk ciens cru- 
cem ante fe portare fecerit, vel palleo ufus 
fuerit, vel indulgentias dederit in noftra pro- 
vincia, que , ficut dicitur, fuerunt per aliquos 
temere attentata ; fi dioecefanus in cujus dioe- 
cefi committuntur, non fe oppofuerit, & hoc 
non inhibuerit , quantum poterit , bono 
modo ; fit ab ingrcflfu ecdefix fufpcnfus ; 9c 
fi aliquis litteris indulgentis aliquorum ar« 
chiepifcoporum in noftra provincia ufus fue- 
rit, tamquam falfarius puniatur. 


Cum quidam qui fe dicunt apoftolos St 
religiofos fe effingunt , fint fuis exigentibus 
meritis per fedem apoftolicam excommuni- 
cationis vinculo innodati , & poftmodum 
per orbem vagabundi in multis malis fue- 
rint deprehenfi , fintque periculofi homines 
circa fidem, volumus & ordinamus , ut ubi- 
cumque inventi fuerint , capiantur, & de tota 
provincia expellantur. 

X. De immunitate etelejiarum. 

Quorumdam oculos ficexcoecat ambitio, 
ut temporalibus commodis inhaerentes , plus 
temporali majeftati , quam xternx placere 
ftudentes, libertates , & emunitatem eccle- 
fiafticam, quam Chriftiani tenentur defende- 
re , laedere ac minuere moliuntur , inflam- 
mando principes & poteftates fxcularcs St 
univerfitates loborum ,five re&orcs eorum, 
eifque impendendo confilium St patroci- 
nium, necnon ecclefiarum , a quibus benefi- 
cia recipiunt, exhibendo St tradendo inftru- 
menta St alia documenta contra ipfas perfo* 
nas ecclefiafticas , ipforum homines & bona 
St privilegia & etiam libertates, fit idcirco cu- 
pientes , ut ecclcfiae in plenitudine juris fui & - 
libertatis integritate lactentur , ac deteftabi- 
lis malignorum audacia , infolentium nefa- 
ria temeritas propulfetur , facri approbatio- 
ne concilii ftatuimus , quod quicumque prae- 
lati ccclefiaftici, velperfonae rcligiofx , vel 
fzculares quorumcumque ordinum , con- 
ditionis feu flatuum exiftant , palam vel 
occulte principem , vel faecularcs poteftates. 


Digitized by t^ooQie 


295 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mccxci. i 

vel univerfitates locorum , aut redores eo- A abecclefiis, abbatibus, vicariis, feu redori- 
rum inflammaverint , vel eis confilium vel bus unum certum ex abufu hujufmodi , vel 
patrocinium feienter dederint , vel ecclefia- etiam juxta votum , adeo quod interdum 

rum , in quibus benefleia obtinent , abfque li- decem vel quindecim onera in potationibus 

centia fui praelati & capituli vel conventus expenduntur : propter quae ingurgitationes , 
exhibuerim , vel tradiderint inftrumenta vel ebrietates & comeflationes indebitae commit- 
alia documenta contra ipfas eccieflas , mo- tuntur , & multotiens mortes & vulnera fune 
naftcria vel loca religiofa , aut jura , vel bona, hadenus fubfecuta. Quamplurimi infuper ex 

Vel privilegia , immunitates earum vel liber- laicis antedidis tempore quo decimarum ac 
tatem , in excommunicationis fententiam in- primitiarum granaria dividuntur , non per- 
cidant ipfo fado ; & nihilominus beneficiis mittunt per illos ad quos did* decimx <Sc 
quae habuerint in ecdefiis vel locis , quae fic primitiz bladi pertinent , portari libere di- 
feienter Afraudulentex larferint, perpetuo fint dum bladum fuis propriis animalibus vel 

privati. Et ut prsedidorum malitiis obvietur, ® etiam alienis, ut pro apportaturis praefati in 
& ccclcfisr debitis fervitiis nori fraudentur , duplo bladi , vel in triplo quam alii porta- 

ac vagandi & diffolutionis materia fubtraha- rent , ncceflario cis detur. Nonnulli etiam 


tur,ftatuimus ne aliqua pegrdidarum ccclc- 
fiafticarum perfonarum , quae in facris ordi- 
nibus flt vel fuerit conftituta , vel beneficium 
ecclefiafticum obtinens /vel religiofa , przfu- 
mat fequi continue vel quafi continue ali- 
quam curiam fzcularem, ficut quz fit de fa- 
milia fua, nili praelati , feu conventus , vel 
majoris partis ejufdem licentia prius habita 
& obtenta. Si quis vero horum temerarius 
violator extiterit , excommunicationis incur- 
rat fententiam ipfo fado. Epifcopos vero 
propter praerogativam pontificalis officii , li- 
gari nolumus hac fententiafuperioris ultimo 
lata. Sed nihilo minus a nobis archiepifcopo 
vel fucceflbribus noftris fuper his petere li- 
centiam teneantur. 

, X. [ Contra indebitas p asiones & procura* 
tiones. ] 

In nonnullis Terraconcnfis provincia dioe- 
cefibus & ecdefiis , fic avida gulofitas quo- 
rumdam laicorum 'animas excoecavit , quod 
certis anni temporibus parochiani didarum 
ecclefiarum abbatibus, vicariis feu redori- 
bus earumdem , cena prandia , bevragia , 
comeftioncs , paftus , potationes leu abadagia 
exigere quafi ex debito non formidant , & 
ipfos redores , vicarios , leu abbates ad ea 
ipfis juxta abufum hujufmodi exhibenda per 
fubtradionem & retentionem dedmarum & 
aliorum jugium ecclefiafticorum inverecun- 
de compellere non verentur. Aliqui ex laicis 
fupradidis una die cujuflibct feptimanz quafi 
ex debito volunt comedere cum redorc, 
vicario, feu abbate, & ultra comeftionem 
habere & exigere aliquam pecuniam ab cif- 
dem : ita per totum anni circulum continue 
facientes , quoufque omnes parochiani cum 
cis comederint , & certum quid habuerint 
ab cifdem , poftque inchoant & repetunt il- 
lud idem. Suntque alii laici ex praedidis, 
qui folemnibus diebus Natalis Domini, Paf- 
chae , & Pentccoftes, immediate poft commu- 
nionem , & receptionem Corporis Jesu 
Christi, quod cum humilitate & devo- 
tione recipere tenentur, & aliquibus anni 
temporibus, quafi ex debito exigunt improbe 


qui juxta locorum confuetudinem ad horrea 
ecclefiarum bladum decimarum & primitia- 
rum deferunt, per multas vices multofque 
dies excogitata malitia deferunt minutatim, 
quas portare poterant una die , ut fingulis 
diebus & vicibus reficiantur ab ipfis eccle- 
fiis & ipfarum redoribus , ac cibentur , noftra 
conftitutione , qyx hoc prohibet , non obftan- 
te. Alii vero laici cum fubfidio ex certis cau- 
lis portionariis , vicariis, feu clericis ipforum 
laicorum confanguineis, affinibus, feu amicis 
per locorum ordinarios , nuncios feu legatos 
fcdis apoftolicae imponuntur , vel cum ipfis 
portionariis, vicariis, feu clericis bcneficia- 
tis in ecdefiis praelibatis per ipfos redores , 
feu abbates, vel eorum loca gerentes, ex 
eo quod fervidum non faciunt ut tenentur , 
vel alia caufa jufta, licita & honefta inter- 
dum ad tempus fuorum beneficiorum frudu9 
forfan fubtrahuntur ad inquifitionem , fuafio- 
nem, nuntiationem hujufmodi clericorum 
ecclefiae recinent libi decimas & alia jura ec- 
clefiafiica, & dant portionariis feu clericis 
memoratis, propter quod negligentia dido- 
rum portionariorum , clericorum & aliorum 
circa divinum officium remanet impunita , 
& de alieno folvunt, quod de fuo proprio 
folvere tenebantur, & didis laicis nihilomi- 
nus participes funt in furto : allegantes om- 
nes przdidi & finguli ad excufandas cxcu- 
fa tiones in peccatis , quod confuetudines ob- 
fervanc atque ufus. Nos igitur volentes ex 
debito noftri officii ecclefiarum indemnita- 
tibus providere , ac maliciis , ufurpationibus, 
& morbis hujufmodi obviare , facro appro- 
bante concilio, przdidas confuetudines at- 
que ufus , corruptelas & abufus penitus re- 
putantes , ac etiam judicantes , przdida om- 
nia & fingula deinceps omnino fieri prohi- 
bemus , cum non fit dubium ea efie contra 
bonos mores & canonicas landiones , & in 
gravamen jurium ecclefiarum & ecclefiafti- 
cx libertatis. Et nihilominus , quia parum 
proficit jura condere , nili poena tranlgrcffo- 
ribus imponatur , in omnes & fingulos lai- 
cos qui przdida prandia , comeftioncs feu 
paftus, potationes feu bevragia & alia prae- 

dida. 


Digitized by 


Google 



197 CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mcclxxxxi. 298 


dida, fcu aliqua de eirdem exegerint cum , 
effedu , & qui occafionibus memoratis , 
de eorumdem primitiis, decimis vel aliis 
juribus ecclefiafticis aliquid fibi fcientcr re- 
tinuerint , vel per alios procuraverint , feu 
mandaverint , ac conceflcrint retineri , ex- 
communicationis fententiam promulgamus. 
In locis vero, in quibus univerfitates in his 
culpabiles fteterint , ccffetur penitus a divinis, 
fub poena excommunicationis : abbatibus, re- 
moribus, vicariis & aliis pcrfonis interdicen- 
tes & prohibentes exprefle, quod didis laicis, 
vel eorum aliqui comeftiones& paftus, po- 
tationes & bevragia , vel aliquid aliud ex cau- 
fis vel occafionibus fupradidis non dent , nec 
dari faciant vel permittant , fi aliquas poenas 
canonicas voluerint evitare. 

XI. Quod in , cejfationibus a divinis fervetur 
conjlitutio Alma mater. 

Item , cum in qutbufdam conftitutionibus 
facrorum conciliorum Terraconenfium fit 
cautum , quod in certis cafibus debeat cellari 
penitus a divinis , facri approbatione concilii 
declaramus, prxdidam cellationem debere 
fieri prout tempore generalis interdidi per 
conltitutionem fandi flimi patris domini Bo- , 
nifacii papx VIII. qux incipit : Alnu muter , 
& per alias conftitutioncs ftatutum eft. 

XII. [ De tejlamcntorum exeeutione. ] 

Periculofx negligentix perverfxquc here- 
dum malitix defundorum, & eorumdem 
ultimarum voluntatum exeeutorum occur- 
rere cupientes, ut pix defundorum volun- 
tates effedum debitum fortirentur ; Nos 
Rodericus divina miferationc fandxTcrra- 
conenlis ecclefix archiepifcopus, facro ap- 
probante concilio, ftatuimus, ut tam nos & 
fucccffores noftri , quam venerabiles fratres 
noflri epifeopi provincix Terraconenfis , & 
eorum fucceflbres vifitationis officium exer- 
centes , & alias quandocumque nobis vel eis» 
videbitnr expedire, poffimus maxime fupec 
exeeutionibus tcftamentorum , & potiffime 
circa relida ad pias caufas inquirere, & pro- 
cedere ex mero & puro officio, abfque libelli 
oblatione & litis contcftatione , & abfque 
ftrepitu & figura judicii fimpliciter & de pla- 
no, ipfaque negotia veritate cognita deci- 
dentes «voluntates ultimas defundorum exe- 
cutioni debitx demandare , cum nihil can- 
tum hominibus debeatur , quam ut extremx 
voluntatis liber fit Hilus , ut liberum, quod 
poltea non redit , arbitrium. 

XIII. [ De ufuris & reftitutionibus. ] 

Eadcmquc polfit forma fervari fuper ufura 
& reftitutionibus faciendis. Et cum hxc fuif- 
fent jam a jure prxvifa , volumus quod prx- 
fens ftatutum non tantum ad futura nego- 
tia , fed ad prxtcrita & adhuc pendentia am- 
plietur. 

Vet.fcript. & mon. mfl. Collett, Tom. Vll. 


- - 

CONCILII REMENSIS 
anno mcccii. celebrati epiftola ad Boni- 
facium papam VIII. adverfus capitula 
ecdefiarum cathedralium. 

Ex mf. codice regii collegii Nuvarrie. 

S Andiffimo patri & domino fuo ac refu» 
gio lingulari, domino B. divina provi- 
dentia lacrofandx Romanx ac univerfalis 
ecclefix fummo pontifici , fui humiles & de- 
voti , Dei & fui gratia R. (a) Remenfis ar- 
chiepifcopus , G. (b) Sueffionenlis , S. (r) Bcl- 
vacenfis , &c. epifeopi , fe & ecclefias fuas ad 
devotiffima pedum olcula beatorum , & Petri 
naviculam feliciter gubernare. 

Speculator qui adftat defuper , eunda per 
mundum profpiciens &difponens, idemque 
paftor piiffimus , qui ad oves qux perierant 
fe milium profitetur, ipfis fua divina poten- 
tia de luporum infernalium faucibus vi erep- 
tis , ceteris infuper qux perculfo paftore eo- 
dem difperfx erant , fua fimul humana pru- 
dentia recollcdis, ac in unius addudis ovi- 
lis Dominici unitatem , cum unde defeen- 
derat vellet afeendere, gregem fuum pro 
cujus vita mortem fubierat, abfque cuftodia 
deferere noluit, fed eidem loco fui (pecula- 
torem & pallorem conftituit, non delegatum, 
fed verum vicarium generalem , cui licet ho- 
mini fuam eamdem quam habebat contulit 
poteftatem. Verum quia in hoc humani dif- 
ferunt oculi a divinis, quod illis funt omnia 
velut prxfcntia , notoria & aperta : iftis vero 
poliunt faciliter, maxime de his qux in remo- 
tis mundi partibus aguntur, quotidie pluri- 
ma occultari ea propter divina ipfa fapientia 
non fine minifterio ordinavit hujufmodi vi- 
carii fui fpiritum in plurium coadjutorum 
fpiritus propagari , quatenus finguli , in ea , in 
qua politi funt, follicitudinis fpecula, fpecula- 
toris&paftorisofficiumexercentes fub eodem, 
ad ipfius exonerationem, quod per fe poliunt 
peragant, & viriliter exequantur, cetera re- 
ferant ad ipfum penes quem poteftatis elfe 
nofeitur plenitudo , ut idem in terris cundi- 
potens, qux non poterunt ipfe lima fux cor- 
redionis emendet , & fi forte ex vera eorum 
relatione perfpexerit in ovili Dominico ef- 
fraduram fcu foramen, illud fera fux jufti- 
tix rcfarciat & reformet ; quod in propaga» 
tione fpiritus Mofaici propenfius edocetur. 
Hinc eft , pater fandiffime , quem Deus ipfe 
vicarium fuum in terris, & tamquam ocu- 
latiffimum in fandx matris ecclefix fpc- 
ciila fpeculatorem conftituit & pallorem , 
nec hoc immerito , quo fiquidem judicio 
omnium non poterat alius oculatior inve- 
niri. Nos qui fumus vcftri devoti fervuli, 
contagiofum morbum , qui apud nos in ovili 

(*) Robcrtus dt Courteruy. (0) Guido de Charitate» 
tc) Simon dc Nigella. 

Hh 


Digitized by 


Google 


2 99 CONCILIUM REMENSE ANNI 

veftro quotidie invalefeit , cui per nos non A - . 

poflumus obviare , beatitudini veftrz ex qua 
medelam firmiter fperamus , tenore przfcn- 
tium indicamus. Capitula namque ecclefia- 
tum cathedralium , etfi quafi per totum re- 
gnum , potiflime tamen in ea in qua fumus 
'veftra Remenfi provincia , fuis juribus non 
contenti, fed aliena ufurpare multipliciter 
fatagentes , privilegiis Romanorum pontifi- 
cum temere abutentes, concefla fibi contra 
malefadores fuos, ad debitores indiftin&e , 

& quandoque ad proprii epifeopi perfonam , 
de quibus nulla fit in eis mentio , injuriofe 


MCCCII. 


Joo 


CONCILIUM PARISIEN 
annoMcccxtv. celebratum. 


SE 


Ex mf. regitu SuccU eruit Mabillonms. (4) 

H 1 l 1 p p t s miferationc divina archie- 
pifeopus Senonenfis in provinciali conci- 
lio anno mcccxiv. dic Martis antetranflatio- 
nem B. Nicolai cum continuatione dierum 
fcqucntium Parifius celebrato ad perpetuam 
rei memoriam. 


M 


P 


I. San&orum patrum pia confideratione 
extendendo, multa enormia fzpiffimecom- g falubriter conftituit veneranda provifio, ut 

a: — j! - - ! - metropolitani cum fuis fuffraganeis , pro 

corrigendis fubditorum exceffibus, refrenan- 
dis moribus , ecclefiarum juribus ac liberta- 


mittentes corre&ione digna , in vefanam 
Luciferi quodammodo fuperbiam fe extol- 
lunt , & fe pares in hoc opinantur Altiffimo , 
qui prius quam afeenderat ad Patrem , noluit 
fe a peccatrice tangi , quod & ipfi propter 
peccata fua fe a quoquam , nedum in fe , fed 
nec in fuis familiaribus clericis feu capel- 
lanis tangi minime patiuntur ; fed fe gerunt 
omnino pro exemtis ab omni humana po- 
tcftate , humana dicimus , ut veftram , quz 
immediate a Deo eft , & quam faltem effu- 
gere per Dei gratiam non poterunt , exclu- 
damus. Sed & ecce , pater fan&iffime , quo- 
modo tanta eorum arrogantia , non folum 
in nofttam , quin etiam in Dei ,gloriofz Vir- 
ginis , & fandorum injuriam & przjudicium, 
fed & in populorum fcandalum converta- 
tur, ftatim cum noftrum aliquis contra quem- 
quam ex cis propter fuos defedus aut excef- 
fus manifeftos ad finem corrc&ionis paterne 
intendit procedere vel attentare , ipfi ad ar- 
ticulos profiliunt , quos vere libellos famo- 
fos poffumus nominare, in quibus vitam & 
famam przlati proprii lacerant dentibus ve- 
nenofis, omnino falfa & incogitata enormia 
contra eum convenientes, & nifi fatisfaciat 


Videint 


tibus obfervandis > eorumque oppreflionibus 
relevandis , tenerentur fub poenis canonicis 
provincialia fingulis * concilia celebrare , & 
quz pro przdidorum expeditione in illis fta- deeffc 
tuerant obfervari facere , publicando per fuf- conciliorum 
fraganeos in cpifcopalibus fynodis celebran- provincialia 
dis infuisdioeccfibusannuatim, prout antiquo- 
rum & novorum canonum teftantur & prz- «nda. pU 
cipiuntinftituta, quod recolendz memoriz 
nonnulli przdecefTores noftri devote pen- 
fantes, & fideliter adimplentes , laudabili ftu- 
dio plurima in provincialibus conciliis (latue- 
runt , quorum obfervantia ecclefiiis & per- 
fonis earum frudus uberes allatura , cum il- 
lorum defertio ignorantiz obumbrata nebu- 
lis , huc ufque (latum ecclefiz vallavit enor- 
miter, & damnabiliter impedivit. Quapro- 
pter nos confideratione przjudicandz jadu- 
rz pro futuris temporibus occurrere cupien- 
tes , ac omnis excufationis vel ignorantiz 
caufam amputare , facro approbante conci- 
lio , fuffraganeis noftris in virtute fandz obe- 
dientiz & fub pznis canonicis juxta (latuta 


eis ad votum, comminantur celfationem a ^ Lateranenfis concilii duximus injungendum, 


divinis, & deinde ad ejus criminationem 
facillime inclinantur. Sic eorum remanent 
fcelera impunita , fic datur occafio delin- 
quendi , nedum ipfis , fed ceteris exemplum 
fumentibus ab eifdem > fic nafcuntur ranco- 
res & odia , detradiones pullulant , fic detur- 
patur & vilipenditur (latus ecclcfiafticz di- 
gnitatis, & breviter, ficut melius nobis (ci- 
tis, pater (andiflime , przmiffa funt ad om- 
nia malorum & fcandalorum genera porta 
patens. Throno igitur vcftrz piiffimz fan- 
ditatis fupplicamus unanimiter & devote, 
ad pedes veftros beatos flexis genibus humi- 
liter provoluti , quatenus in przmiifis de op- 
portuno dignemini paterno remedio provi- 
dere : ita quod vobis cedat ad gloriam , ac 
univerfali ecclefiz fponfz veftrz pacem per- 
petuam &faluberrimum incrementum. Va- 
leat & vigeat in Domino Jesu Chrjsto veftrz 
fandiratis paternitas, quam confervet fuz 
fandz ecclefiz ad diuturna. Datum anno 
m cccii. die Dominica poft feftum B. Mi- 
chaelis archangeli. 


ut przfatas ordinationes przdeceflbrum no 
• (Irorum , & (i quas in hoc facro concilio vel 
fubfequentibus per nos aut fucceflores noftros 
(latui vel ordinari contigerit , in feriptis fi- 
deliter redigentes vel redigi facientes, illas 
in fuis epifcopalibus fynodis fubjedis fuis, pro- 
ut melius expedire providerint, ftudeant pu- 
blicare , ad eorum obfetvantiam illos oppor- 
tunis remediis omni excufatione vel pallia* 
tione poftpofita compellentes. 

II. Item , ut eo potentius ecclefiz liber- 
tas vigere invaleat , & grex dominicus pafto- 
rali cura ab oppreffionum incurfibus follici- 
tius przfervetur , quo plurimorum fpedan- 
tium fuerit follicitudinis Audio communi- 
tus,& temerariz rapacitatis abufus multiplici- 
bus fuerit acclamationibus confutatus, fecro 
nos ad hoc follicitante concilio , duximus fta- 
tuendum , ut curati ecclefiarum parrochia- 

(m) Huju* concilii cx mf. codice Vidorino Ludovicas Bais, 
fc poft cum Labbcus fcu Coflartius ediderunt caput fecun- 
dum, capitis tertii conclufionem , & caput quartum i inM* 
grura vero hic damus ex codice reginz Succi*. 


Coatra cle- 
ricorum de- 
tentore*. 


Digitized by LjOOQ ic 





301 CONCILIUM PARI SI ENSE ANNI Mcccm. 30» 

lium noftra provinciae > detentores clerico- A citatione quinque tantummodo COtltinean- 


rum infra parrochiarum fuarum limites con- 
ftitutos follicite monere & requirere tenean- 
tur , Ut praefatos detentos clericos ab eis or- 
dinariis fuis reftituant indilate. Si ab eis requi- 
quifiti non adimpleverint abfque mora, de- 
tentionem hujufmodi confitentes , vel cum 
alias detentio adeo notoria & manifefta exi- 
ftat , quod non poffir aliqua tergiverfationc ce- 
lari , detentores ipfos excommunicatos a ca- 
none, in fuis eccleOis ftudeant publice nun- 
ciare,& eos faciant ab omnibus ardius evi- 
tari , donec a locorum ordinariis, farisfadione 


tur nomina perfonarum> Si vero poflquanv 
perfonx citatae fuper participatione prxdida» 
per earum juramenta, prout moris eft, fe 
debite purgaverint, eo ipfo adores, ad quo- 
rum inflandam tales citationes impetrantur» 
perfonis fic citatis fuper hoc inflantibus & 
fupplicantibus , nili praefati adores contra- 
rium legitime probare voluerint , in expen- 
fis ob hoc fadis legitime condemnentur. Et 
fi qui modo fuperius annotato citationem 
impetrantes fuper ipfa participatione fraudu- 
lofi reperti fuerint, pro extorquenda pecu- 


©ifdem & paffis injuriam de tantis exceffibus R nia taliter a citatis , tamquam fures & per- 

' r rv 1 ^ • • _ rr* • 


General» 

citationes 

ptohibiue. 


competenter fada , vei ab aliis competenti- 
bus judicibus abfolutionis beneficium me- 
ruerint obtinere : flatutis fynodalibus alias 
fuper hoc editis , fi & prout locorum ordi- 
nariis expedire videbitur , nihilominus in fuo 
robore duraturis. 

III. Item, exigit deteftandx perverfitatis 
abufus , ut illorum audacia , qui citationum , 
monitionum & aliorum canonicorum pro- 
celTuum remediis abutuntur , & ea qux fua- 
dente juftitia ad fubditorum tranquillitatem 
& pacem perinde adinventa fuerant , ad eo- 
rum vexationem & perturbationem conver- 
tere moliuntur, tanto diflridius canonicis 
pungantur aculeis , & prxfidentium fludio- 
fis provifionibus refrenentur , quantum per 
illorum fcelcrata facinora in ecclefix Dei 
fcandalum conflat pcrniciofius gravari fx- 
cularium infblita & indefenfa devotio , ac 
propter calumnias talium , ad indevotionem 
afeendete confpicicntur > inde emanare ca- 
lumnias , ubi confuevit omnis calumniarum 
occafio profugari : temporalibus infuper do- 
minis ex illorum protervia damnabilis pa 


juri efficaciter pro crimine puniantur. 

V. Abfolutionis beneficium ab excommu- 
nicationis fententia /vel quamcumque revo- 
cationem ipfius auc fufpenfionis feu etiam in- 
terdidi , per vim vel per metum extortam , 
prxfentis conftitutionis audoritate omnino 
vacuamus. Ne autem fine vindida violentix 
crefcat audacia , eos qui abfolutionem five 
revocationem hujufmodi vi vel metu extor- 
ferint , excommunicationis fententix decer- 
nimus fubjacere. 

VI. Etfi pignorationes , quas Vulgaris elo- 
cutio reprxfalias nominat , in quibus alius 
pro alio prxgravatur, tamquam graves legi- 
bus & xquitati naturali contrarix , civili fine 
conftitutione prohibita: , cum earum prohi- 
bitio in perfonis ecciefiaflicis tanto amplius 
timeatur, quanto in his inhibentur eas con- 
cedi contta perfonas prxdidas , feu bona ip- 
farum , aut quantumcumque generaliter prx- 
textu cujufvis confuetudinis , quam potius 
abufum reputamus , a foro concefTas ad illas 
extendi de cetero prxfenti decreto diflridius 
inhibemus. Illi autem qui fecerint, adverfus 


Abfotutid» 
nes extonae 
'per vim irri- 
tae declaran- 
tur. 


PignontTo- 
nes (en rcpr^« 
fulix ptohi- 
biw. 


ratur occafio infringendx non modicum ec- n perfonas prxdidas pignorationes feu reprx- 

i r* . /L* • t . / 1 « Ai'. 1 J _ 1 j ] ^ - J 


falias concedendo, vel extendendo ad eas* 
nifi prxfumtionem hujufmodi revocaverint» 
a conceflionis vel exeeutionis tempore in- 
fra menfem, fi perfonx lingulares fuerint» 
fententias excommunicationis incurrant ; H 
vero univerfitas ecdefiaflica , ccclefiaftico 
fubjaceat interdido. 

V. Epifcopotum & aliorum prxlatorum 
querelis frequentibus & querulofis clamori- 
bus excitati , prxfenti decreto duximus fla- 
tuendum , ne aliqui fxcularium aut regula- 
rium , quantocumque exemtionis , libertatis 


clcfiafticx ‘libertatis. Quapropter, facro ap- 
probante concilio, duximus flatuendum , 
quod in noftra provincia omnibus ecclcfia- 
fticis judicibus generales citationes, qux fub 
eadem forma confueverunt concedi : Citent 
amnes illos & illas , quos & quas lator pra* 

[entium, &c. intelligantur penitus interdic- 
tx , & ab eifdem in pofterum nullatenus con- 
cedantur. Quod fi forfan obrentx extiterinc 
x quoquo modo , nullius penitus fint effedus , 

pucafw "m” & cis non * patiatur impingere, 
pane. X y . Statuimus infuper , quod nullus fu- 

Citationcs per participatione cum excommunicatis ci- £ fedis apoftolicx privilegio muniti , cujuf- 
yom odofa- tetur t nifi primo monitus fuerit nominatim , cumque ordinis, religionis, flatus, aut con- 
nec feribat notarius citatorium*, nifi prius 
monitionem viderit tam tigillo judicis, quam 
exeeutoris figUlatam i ac impetrator citatio- 
nis jurare teneatur, fe credere quod citandi 
cum excommunicato participaverint in ca- 
fibus a jure non permifEs, & feienter, ante- 
quam citationem obtineat fxpedidam: quod- 
que in ipfa citationis littera talis inferatur 
claufula, videlicet prxfatum impetratorem 
antedidum fubiifTc juramentum , & in ipfa 
fet. Seript. & Men. ampl. Colletf. Tom. Vll , 


Me eJtCitttl 
ad divina ex- 
coitimuhica- 
tos Sc i ntet» 
didos ad- 
mittant» 


i ' O ' 

ditionis exiflentes, celebrent aut celebrari 
faciant divina , in civitatibus , caftris & Villis » 
nifi quatenus eis a jure conceditur :& ne in 
locis interdidis ab ordinariis feu delegatis 
judicibus , aut a jure excommunicatos publi-* 
ce five interdidos ad divina officia vel ec- 
clefiaftica facramenta , feu ad ecciefiaflicam 
fepulcuram admittant. Qui veto contra prx- 
fumferit , prxtet alias poenas a jure flatutas» 
ingreflum ecclefix fibi noverint interdidum » 

Hh ij 


L 


Digitized by 


Google 


J 


303 CONCILIUM PARISIENSE ANNI mcccxiv. 304 

donec dc transgreffione hujufmodi ad arbi- A tam fani quam etiam infirmi ad poeniten- 
trium ejus quem contemferit , fetisfecerit tiam , quae propter pronitatem & facilitatem 
'Competenter. hominis ad peccandum fumme neceffaria eft. 

Contra im- VI. Quoniam , ut intelleximus, quorum- licite admittantur : dum tamen excommu- 
fjcdicntes ju- dam juftitiariorum , ballivorum, judicum, nicati non fuerint, quos admjtti praecipimus 

m ^ Ocularium , ac temporalium domino- in mortis articulo ad eamdem. Illis etiam 

•cara. rum , quibufdam in partibus praefumtuofa te- propter quorum culpam, dolum vel frau- 
meritas fic excrevit , ut in terris eorum dem lata eft interdidi fententia , vel qui ad 
live ftratibus litteras apoftolicas impetrantes, perpetrandum delidum , cujus occafione ip- 
vel ad judices ordinarios ecclefiafticos re- fum interdidum eft latum , praebuerunt au- 
currentes fuper caufis, negotiis feu quaeftio- xilium , confilium vel favorem , nifidelido, 
nibus, qux de jure aut antiqua confuetudine fi fit tale quod eidem fatisfacere valeant, 

ad forum ecclefiar pertinent, non poffint prius fatisfecerint, vel de fatisfaciendo ido- 

in eis per cofdem judices ordinarios , & apo- neam dederint cautionem ; aut fi fatisfacere 

ftolicas litteras juftitiae complementum ob- B nequeant, vel hujufmodi cautionem praeftare 
tinere, quin potius fuper illas recurrere ad juraverint, & ad fatisfadionem hujufmodi, 

judicem fxcularem , vel a caufa defiftere per eos qui eam facere debent & poffunt prx- 

compellantur, nos juftitiam noftram & ec- ftare, dabunt confilium, auxilium, ac juxta 

clefix noftrx (ponfx nolentes negligere , qui polle fuum laborabunt fideliter, non poeni- 

alios in fua juftitia confervamus , ftatuimus tenti* beneficium aliquatenus conceden- 

ne quis impetratores litterarum noftrarum, dum, nec tunc & quoad iftos vel alios qui 

vel alios ad forum eccldiafticum recurren- certamine deliquerint , nifi civitas & locus 

tes, fuper caufis qu* ad idem forum de jure alius, feu univerfitas exiftat, interdidi fa- 

vel de antiqua confuetudine pertinere nof- cienda eft relaxatio ; folum interdidis injun- 

cuntur, per fe vel per alios ad defiftendum, genda poenitentia falutaris. Addimus pra- 
ve! in foro fxculari dc qu*ftionibus litigan- tcrea , quod lingulis diebus in ccclefiis & mo- 
dis agendum , per corumdem judicum ec- nafteriis milf* celebrentur, & alia divina offi- 

clefiafticorum , vel impetrantium , vel liti- cia , ficut prius , fubmilfa tamen voce , januis 

gantium , aut litigare volentium , feu propin- ^ claufis, excommunicatis & interdidis exclu- 
quorum ipforum , feu rerum illorum aut ec- lis , & campanis non pulfatis , & tam cano- 

clefiarum fuarum etiam captionem , vel aliis nici quam clerici , quibus diftributiones quo- 

modis quibufeumque compellat, aut com- tidian* illis qui interfuerint canonice tri- 

pelli faciat , feu procuret per fe vel per alium, buuntur , fi ad officia non venerint , fupradi- 

nec impediat quominus eorum judicibus ec- das diftributiones amittant ficut interdidi, 

clefiafticis delegatis, feu ordinariis quere- quas demum non haberent, fi divinis officiis 

lantes de caufis , qu* , ut pramilfum eft , ad non interelfent. 

cognitionem pertinent eorumdem , poffint VIII. In feftivitatibus Natalis Domini, Paf- Ucinprasd- 
juftitiam libere obtinere , ut ad pradida fa- chx, acPentecoftes, & Alfumtione Virginis 
cienda det confilium , auxilium vel favo- gloriofx , campanx pulfentur , & januis aper- « ceiebrea- 

rem. Si quis vero contra fecerit, excommu- tis alta voce divina officia celebrentur, ex- 
nicationi fe , ipfo fado , noverit fubjacere , communicatis exclufis,& interdidis admiffis Intcc 1 

a qua , nifi tam judici cujus cognitioni fuerit n quibufeumque ob reverentiam didarum fo- 
impeditajurifdidio ufurpata, quam parti qux u lemnitatum , ut ipfi ad humanitatis gratiam 
turbata fuerit in profecutione fui juris , de & reconciliationis effedum facilius inclinen- 
injuriis & damnis & intereffe prius per eum- tur. Prxfatis diebus participationem permit- 
dem fuerit integre fatisfadum , nullatenus timus divinorum , fic tamen quod illi prop- 
abfolvatur. ter quorum excelfum hujufmodi interdidum 

ut tempore VII. Alma mater ecclefia plerumque non- eft prolatum, altare nullatenus appropin- 

lntcrdiftt nu ii a rationabiliter ordinavit & confulte , quent, ceteris qux contra obfervantiam inter- 

f aeramen- qux fuadente fubditorum utilitate poftmo- didorum a noftris prxdecefforibus inftituta 

iiids Ct 'o(nt ^ Um con ^ t * us revocat i fl meliufque com- funt,in fuo robore duraturis, nonobftanti- 

conicrri°, &c. mutat. Sane ficut locis ecclefiaftico fuppofi- bus quibufeumque privilegiis ccclefiarum, 
tis interdido , nulla certis cafibus exemtis . . . monafteriorum, ordinibus, religionibus , feu 

divina officia celebrantur & miniftrantur ec- perfonisccclefiafticis&fxcularibus,velexem- 
clefiaftica facra menta : quia vero ex diftri- tis & non exemtis, fub quavis forma vel ex- 
itione hujufmodi ftatuti excrefcit indevotio E preffione verborum ab apoftolica fede con- 
populi , pullulant hxrefes , & infinita peri- ceffis , qux funt contra tenorem prxfentis 
cula animarum infurgunt,ac ccclefiis fine conftitutionis, nulli volumus fuffragari, cum 
culpa earum debita obfequia fubtrahuntur, quibus tam fxcularibus quam regularibus 
cum fratribus noftris deliberatione fuper hoc fufficere debeat. 

habita diligenti , concedimus quod tempore’ IX. Audoritate fedis apoftolicx, de fra- Nc in Ioc ; s 
interdidi ab homine vel a jure prolati non trum noftrorum confilio ftatuimus , quod fiant 'orTco! 
tantummodo morientes , fed etiam viventes, oratoria vel capellas in locis non exemtis p aau t«pd- 

* I* fine licen- 

tia. 



Digitized by 


Google 


30 j CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mcccxvii. 30S 

dioeccfanorum locorum, ipforum fine iicen- A quod Beguinx & Beguini plurfcs quafi con- 


tia, exemti conftruere non prxfumant, ca- 
fibus expreffis a jure dumtaxat exceptis, in 
locum exemtum celebrent -vel celebrari fa- 
ciant divina ; quiTi talia prxfumfcrint , ob hoc 
a prxlatis feu eorum ordinariis compefcan- 
tur. Si quas propter hoc excmtorum ipfo- 
rum confervatores privilegiorum in eos fen- 
tentias protulerint , illas penitus revocamus. 
Inhibemus autem ne ipfi in locis exemtis 
facere audeant, nifi fi per hoc licentiam, Sc 
privilegium habeant. 

. X. Speciales caufas quoque five lites pro- 

homiaum . , . . 1 ^ r 

Tuorum libe- pnas hominum fuorum liberorum, qux 
rorum lites t amcn ad ipfos homines pertinent, iidem 
“ p ’ exemti nomine fuo, ut adores , five ut defen- 
fores aliquatenus non aftiimant , etfi funt 
didi homines cenfualcs, cum id nequaquam 
licitum fit eis. 


Ne exemti 


B 


CONCILIUM TERRACONENSE 
anno mcccxvii. celebratum. 

A Nno Domini mcccxvii. die Mercurii, 
quat fuit vhi. calendas Martii , nos Exi- 
mi nus miferatione divina fandae Terraco- 
nenfis ecclefiae archiepifcopus , in civitate 
Terraconenfi provinciale concilium cele- 
brantes , praelentibus venerabilibus fratribus 
Martino Ofcenfi, Berengario Vicenfi, fra- 
tre Raymundo Urgellenfi , Guillelmo Ge- 
rundenfi , fratre Guillelmo Uerdenfi , Be- 
rengario Dertufenfi , & Petro Tirafonae ec- 
clefiarum epifeopis & principibus , procura- 
toribus quorumdam fuffragan eorum noftro- 
rum , videlicet Cxfar-auguftani , Pampilo- 
nenfis , Calagurrenfis, Valentinenfis , &Bar- 


venticula facientes fimul non fient , ncc e- 
tiam duo in eadem domo, nifi cafualiter 
& unum diem ad plus , vel ratione confan- 
guinitatis verae & propinquae, qui etiam fi 
non eflent Beguini , fimul alias habitarent. 
Mantellos non portent, nec conjunda praeter 
modum communem , ne novum ritum vi- 
vendi & ab ecclefia non approbatum intro- 
ducere videantur, nec audeant congregari 
ad legendum aliquid , dicendum vel repe- 
tendum , nifi in ecclefiis, prout aliis laicis 
fidelibus eft permiflum > & qui inaudientes 
reperti fuerint , excommunicentur , & fi ali- 
qui /extraneae provinciae fub confimili habi- 
tu Beguinorum iftam Tcrraconenfem pro- 
vinciam intraverint fine litteris teftimonia- 
libus illius dioecefani , a cujus dioecefi recef- 
ferunt, per diaecelanos iftius provinciae vel 
eorum loca tenentes vocentur, & de fide 
examinentur catholica, & fi necefle fuerit, 
capiantur , etiamfi fufpedt reperti non fue- 
rint de fide , vel deponant habitum , vel exire 
provinciam compellantur. 

1 1. [ Ne habeant libros theologicos i» vulgari. ] 

Statuimus etiam & ordinamus , quod nul- 
lus Beguinus vel Beguina teneat, habeat Sc 
legat libros theologiae in vulgari , nifi libros 
in quibus folum orationes continentur, Sc 
habentes praedidos volumus, quod ad tra- 
dendum ipfos dioecefanis per cenfuram ccr 
clefiafiicam compellantur. 

III. De regula tertia fandi Francifci. 

Item , volentes praedidos errores a Ter- 
raconenfi provincia penitus evitare , appro- 
bante facro concilio , ftatuimus & perpetuo 


chinonenfis ecclefiarum epifeoporum abfen- j) ordinamus, quod illi qui revera fuerunt de 


tium, & aliis quamplurimis viris religiofis, 
abbatibus , prioribus, & clericis, & procu- 
ratoribus capellanorum cathedralium eccle- 
fiarum noftrae provinciae in dido concilio 
exiftentibus , habita deliberatione & tradatu 
ad reformationem fiatus totius provinciae 
noftrae , communi voto Sc affenfu confirman- 
tes conftitutiones praedeceflorum , facro ap- 
probante concilio , ordinationes fecimus 
fubfcriptas. 

I. Contra Beguinos & Beguinus. ' 


tertia regula B. Francifci, ipfam fuerint pro- 
fefli , fimul non cohabitent , nifi prout Sc 
quantum eis ex regula per felicis recorda- 
tionis dominum Nicolaum III. eis concedit 
eft permiflum , nec libros habeant theolo- 
gicos in vulgari, nec praedicent, doceant 
aut repetant aliquid de fide , nifi in ecclefiis, 
prout aliis fidelibus laicis eft permiflum , aliis 
omnibus & fingulis in dida regula contentis 
in fuo robore duraturis , quibus nolumus ia 
aliquo derogari. 


Cum in quibufdam partibus provincix 
Terraconenfis feminarentur & dogmatiza- 
' rentur aliqui errores & hxrefes per aliquos 
homines & mulieres , ut per religiofum in- 
quifitorem hxreticx pravitatis nobis totique 
facro concilio extitit nunciatum, quorum 
errorum & hxrefum Beguini & Beguinx di- 
cebantur elfe audores. Volentes ne fub fpe- 
cie fanditatis , hxrefum latens venenum af- 
pidum & infanabile corda fimplicium valeat 
in pofterum fubintrare , facro approbante 
concilio, ftatuimus & perpetuo ordinamus, 


IV. [ Ne exigatur votum virginitatis . ] 

Item, fub poena excommunicationis inhi- 
bemus, ne aliquis votum virginitatis ab ali- 
qua puella exigat vel recipiat , nifi eo modo 
& ab illis cui & quibus de jure fieri permiflum 
eft. Mandantes univerfis & fingulis fuffraga- 
neis noftris, ne alicui dent licentiam talia 
recipiendi feu etiam exigendi. 

V. De rebus ecclefia. 

Volentes ecclefiarum indemnitatibus pro- 
videre, ftatuimus quod aliquis prxlatus vel 

H h iijj 



Digitized by 


Google 


-5 af. CONCILIUM TERRACONENSE ANNI mcccxiv. 308 

A . 


clericus, cujufcumque ftatus vel conditionis 
cxiftat , bona digniratis vel beneficii fui obli- 
gare fui> figillo regio non przfumat , & qui 
contra fecerit, eo ipfo excommunicationis 
lententia: ipfum decernimus fubjacere. 


STATUTUM ADULFI 
Leodienfis epifeopi , anno mcccxx. 
editum. 


V I. J%uod canonici & clerici beneficiati com- 

municare debeant bis in anno. 

Item, Cum clerici exemplum & forma 
cflfe debeant laicorum , flatui mus Sc fub vir- 
tute fandz obedientiz praecipiendo manda- 
mus , quatenus omnes canonici cathedra- 
rium Sc collegiatarum ecclefiarum ,' & alii 
clerici beneficiati, qui facerdotes non fue- 
rint, faltem communicent bis in anno, nili 
ex caufa de licentia proprii confefforis ea 
vice duxerint abflinendum. Rcdorcs vero 
ecclefiarum & alii in facerdotio confiituti 
ad minus celebrent ter in anno. 

VII. [ Ut clerici ton furam & veftes ac mores 

clericales induant. J 

Item , ad reformandam in clericis hone- 
ftatem, jSt vitandam materiam quaeflionum, 
quae frequenter fuper clericatu quorumdam 
inter ecclefiafticos & fzculares judices oriun- 
tur , ftatuimus , eodem concilio approbante , 
quod omnes clerici conjugati, vel alii in i 
minoribus ordinibus conftituti, volentes gau- 
dere privilegio , infra tres menfes a praefenti 
ordinatione inantea fuo epifeopo vel officiali, 
fi in ejus civitate vel dkecefi fuerit, vel alias 
infra menfem cum redierit ad eafdem , per- 
fonaliter fc praefentent, facientes fcribi no- 
mina eorumdem, & moneantur nomina tim 
per eumdem epifeopum vel officialem , quod 
tqnfuram congruam & veftes deferant cleri- 
cales, & abftineant a negotiationibus Sc aliis 
adibus inhoneftis , Sc fpccialiter carnificum 
feu macellorum aut tabernariorum officium 
publice & perfonaliter non exerceant , nec 
tafuraneas teneant , nec in eis etiam conver- 1 
fentur , contradus ufurarios non exerceant. 
Baftaxii, mimi, hiftriones vel lenones, car- 
bonerii feu fornerii, curfariifeu piratae, nifi 
forfan contra infideles , vel fagiones curiae 
fzcularis non exifiant , nec fc guerris volun- 
tarie immifeeant, nifi pro defenfione fua vel 
ecclefiz. Qui fi taliter moniti ab his non de- 
ftiterint infra menfem , quamdiu pratmiffis 
vel alicui przmifforum inftiterint , pro cleri- 
cis minime defendantur. Curent infiiper epif- 
eopi taliter punire feu puniri facere clericos 
delinquentes , ne prztextu livoris pane ali- j 
quis przfumat allegare feu afiiimerc cleri- 
catum. 

Expliciunt conjlitutiones . 

i 

m 


Ex mf. monajlerii S. Jacobi Leodienfis. 

A Dulfus Dei gratia Leodienfis epifeo- 
pus, univerfis abbatibus, prioribus, prz- 
pofitis , archidiaconis , decanis , capitulis > 
conventibus & capellanis , plebanis , remori- 
bus, clericis noftrarum civitatis & dioecefis 
Leodienfis , necnon & ceteris prelbyteris & 
g clericis in eifdem civitate & dioecefi degen- 
tibus , falutem in Domino fempiternam. 

Dudum in concilio Lugduncnfi dignof- 
citur ftatutum , ne caufie quz audoritate lit- 
terarum fedis apoftolicz vel legatorum ejuf- 
dem committuntur, alibi quam in civitati- 
bus , vel in locis infignibus , ubi copia juris- 
peritorum haberi potefi, ullatenus audiantur. 
Quod attendens bon?e memoriz dominus 
Johannes dudum epifeopus Leodienfis prz- 
deccffot nofter , fpeculator Sc ordinarius to- 
tius fuz dioecefis , in ea perfonam Chrifti re- 
przfentans , duxerit in quantum potuit in ge- 
nerali fynodo, ut fciri poffet in quibus locis 
3 dioecefis Leodienfis caufz hujufmodi pollent 
Sc deberent agitari , de ipfis fuper hoc ordi- 
nando , confideratis locis ipfius civitatis Sc 
dioecefis, in quibus jurifperiti tunc temporis 
tefidebant, & eorum copia frequentius ha- 
beatur, loca ipfa propriis vocabulis expri- 
menda, videlicet Leoaium, Hoyum , Dio- 
nantum, Namurcum, Foffis, Thudinium, 
Nivella , Lovanium, Aquis, Trajedum, Ton- 
gris , Sc Thenis-in-monte , prohibendo ne in 
aliis locis ipfius dioecefis quam przdidis, 
caufz hujufmodi tranarentur in futurum, 
nec hoc de partium procederet voluntate. 
Verum cum fuccedentc tempore felicis re- 
' cordationis fionifacius papa VIII. id quod in 
dido fuerat adum concilio renovans , edita 
fuper hoc nova decretali , flatuerit , ne caufae 
przdidz alibi quam in civitatibus & locis in 
quibus commode jurifperitorum copia ha- 
beri poffit. Nihilominus tamen quidam dc- 
fenfionis & confilii copiam fuis adverfariis 
auferre conantes , in locis ipfis litterarum 
apoftolicarum audoritate fuos adverfarios 
citari faciunt, Sc eos ibidem judices a fede 
przdida deputati litigare compellunt, in fui 
erroris fomentum ordinationem ipfius noftri 
; przdecefforis allegantes , Sc non attendentes 
quod cefiante ibidem jurifperitorum copia , 
Sc quod ibi commode haberi aon poteft , 
ex tenore ipfius domini Bonifacii decerni- 
tur irritum Sc inane , quidquid in talibus lo- 
cis audoritate litterarum apoftolicarum fue- 
rit attentatum. Quocirca nos diverfis ac fre- 
quentibus noftrorum fubditorum clamoribus 
Sc querelis excitati , nolentes ulterius noftros 
fubditos prztextu ordinationis ptzfatz , cujus 


Digitized by v^ooQie 


5op CONCILIUM TERRACONENSE ANNI Mcccxxnt. 510 


caufa jam ceUavit, a juris tramite deviare, A 
& animarum periculis & malignantium ma- 
litiis, in quantum poflumus , obviare volen- 
tes, ordinationem, declarationem & confti- 
tutionem ipfas praedecefforis noftri praelibari , 
habita cum noftro venerabili capitulo Leo- 
dienfi deliberatione diligenti , & multis ju- 
rifpcritis , dicimus non tenere , nec loca ipfa 
praeter civitatem Leodienfem, talia cfle,quod 
fecundum conftitutionem antedidi domini 
Bonifacii , caulae audoritate litterarum apo- 
ftolicarum audiri poffint ibidem , cum noto- 
rium Iit & exiftat, quod jurilperitorum co- 
pia ibi non Iit, nec commode haberi polfit ® 
ibidem. In quorum omnium teftimonium 
praefentem noftram declarationem fecimus 
noftri figilli munimine roborari. Datum anno 
Domini mcccxx. in craftino Dominicae quo 
cantatur Cantate. 


CONCILIUM TERRACONENSE 
aniio mcccxxiil celebratum. 


II. { Contra lucos invadentes jurifdifiiir- 
nem ecelefiafticam. 

Ecclefiaftica jurifdidio a faeculari diftinda 
eftc dinofcitur, & una per alteram impediri 
non debet, fed potius adiuvari. Quia vero 
nonnulli faeculares judices ftatuta canonum 
circa haec edita contemnentes, clericos & 
alias perfonas ecclefiae fuper rebus & caufis 
irtjuriofe coram le compellunt in judicio li- 
tigare, & alias perfonas recurrentes ad ec- 
clcliafticum forum fuper caulis quae ad idem 
forum de jure vel de antiqua confuetudine 
pertinere nolcuntnr , ad deliftendum com- 
pellunt , facro approbante concilio , ftatui- 
mus, & univerlis praelatis in virtute fandae 
obedientiz praecipiendo mandamus , quate- 
nus ftatutum felicis recordationis Bonifacii 
papz VIII. quod incipit : Junoniam ut intel- 
leximus , in fuis epifcopalibus fynodis ac in 
ccclefiis etiam fuarum dioecefeon ubi expe- 
dire viderint , faciant publicari , praedidof- 
que judices excommunicatos publice nun- 
tiari. 


Ex mf. Colbertino. 

I. T^XiMiNivs in fecundo concilio celebrato 

ly Terracona , vm. cal.Februarii mcccxxiu. 
tontra diffidant es pr alatos & perfonas eccle- 
pajlicas. 

PrxdecelTorum noftrorum qui condem- 
naverunt diffidari praelatos & perfonas cc- 
clefiafticas, veftigiis inhaerentes , facro ap- 
probante concilio , ftatuimus , ut ii quis dein- 
ceps , cujufcumque ftatus vel conditionis exi- 
ftens , diftidaverit feu aculendaverit diffidari , 
fcu aculendari fecerit aut procuraverit , pu- 
blice vel occulte archiepifcopum vel epifeo- 
pum, vel eorum officiales , vel praelatum, 
aut religiofum , vel alium clericum benefi- 
ciatum in facris ordinibus conftitutum , feu 
praedidorum occalione homines & loCa eo- 
rum miniftrationi commilfa , live in hac 
fcienter dederit coniilium , auxilium vel fa- 
vorem, ipfo fado, fententiam excommuni- 
cationis incurrat , & denuntietur excommu- 
nicatus quotidie, dum in excommunicatione 
perftiterit , pulfatis campanis , & candelis ex- 
tindis , & nihilominus terras fcu caftra iplius, 
ii quae habuerit, eo ipfo fubjaceant ecclcfia- 
ftico interdido , a qua fententia nullatenus 
abfolvatur, nec interdidum ipfum relaxe- 
tur , donec de injuria & damnis propterea ir- 
rogatis fatisfecerit competenter. Quod li cle- 
ricus, cujufcumque ftatus Vel conditionis exi- 
ftens, aut religiofusin his deliquerit, li be- 
neficium vel adminiftrationem obtineat , 
praeter paenas przdidas , a beneficiis omni* 
bus & amminiftrationc fit co ipfo privatus. 
Si vero beneficiatus non fuerit, perpetuo fit 
inhabilis ad eccleliafticum beneficium obti- 
nendum , donec fecum fuper hoc per fedem 
apoftolicam fuerit dilpenfatum. 



CONCILIUM ARMENORUM 
anno mgccxlii. celebratum, in 
quo objedti Armenis in libello er- 
rores condemnantur , eorumque 
fides amplius declaratur. 

Ex mf. codice bibliotheca regia. 


OBSERVATIO PRAEVIA. 

D 

C Um Leo rex Armenorum , mifi 
fis ad Benedifium papam X I L 
legatis, auxilium ab eo pojlulajfet ad - 
« verfus Sarracenos , a quibus gravifi 
fimas clades acceperat ; refpondit 
pontifex nullam ab ecclefia Romana 
opem ejfe Jperahdam, ntfi prius Ar- 
menorum populi , quibus * infedi e- 
rant , errores penitus omnes ejura- 
rent. INamfide dignorum acceperat 
£ relatione , non pauCa apud eos pra- 
valuijfe prava dogmata , qua qui- 
dem ante omnia erant pr addenda. 
Foda quippe diligenti mquifitione , 
interrogdttjque Armenis nonnullis, 
atque aliis viris probis , qui alzquan - 
diu in Armenia erant converfati, er- 
. rorum libellum collegit amplijfimum, 
quo ad regem & patriarcham mijfo , 
mandavit, ut generali totius regni 
congregato concilio, objedos errores 


Digitized by 


Google 


SII CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 311 
emendarent. Libellum illum , qui ar- A Sutrinus tamen epifiopus ad Ar- 

ticulis decem feptem (upra centum menos non didetur profedus , fid 

n I ' * _ . 1 : 1: . J - I. ivttWYIIJYlnA e Iri _ 


confiat , ad annum 1341. edidit Odo - 
ricus Rainaldus , ubi ob fervat Leo- 
nem regem graviter tulijfe regnum 
f mm ea foeditate inquinatum , & 
aArmenos ut haereticos apud fidem 
apofiolicam fuifie traducfos , Danie - 
lemque monachum ejus jujfu ad ex - 
cufandos Armenos commentarium 
eaidijfi , atque ad Bene ditium pa- 
pam tran fmijfifefjufpt praterea Leo 
generale fui regni coadunari conti- 
cium , in quo obj edi fuis errores dam- 
narentur , & fidei ratio publico tefti - 
monio redderetur. 

<*Atia concilii illius , feu rejpon- 
fiones adfingula obj edorum errorum 
capitula, ex mf cod.bibliot.reg.hic ex- 
hibemus , in quibus e tfi purgare fi Ar- 
meni tentaverunt,non omnino tamen 


menos non videtur profedus , fed 
alios mifit Clemens internuntios , fti- 
licet Antonium epifcopum Cajeta - 
num, & f oh annem eletium Coro - 
nenfem , quos defignat in ea quam 
ad Catholicon Armenorum firipfit 
epiftola, apud Rajnaldum ad annum 
1 346. n. 6 . . 

I N nomine , in gloria Dei Patris , & Pilii » 
& Spiritus-fan&i. Amen. Anno Incarna- 
tionis Domini mcccxlii. honorabiliflimus 
pater dominas Benedictus XII. fan&iffimus 
pontifex Romanus mifit ad ecclefiam Ar* 
menorum libellum unum de erroribus , qtios 
errores dicebat fe audiviffe ab aliquibus dc- 
tra&oribus ecclefiae : ideo paterna pietate 
rogabat Catholicon (<j & regem Armeno- 
rum , petendo ab eis , ut cum fynodo anti- 
ftitum ecclefiae Armenorum fuprafcriptos er- 
rores praedi&i libelli audirent, cum exami- 
natione condemnarent tamquam inimicos 


mem lemaverum ,riun urnninu t arnen _ — ”, * , , 

•i/ ■/ ://: C catholicae fidei, ut fides orthodoxa catho- 

apparet diorum fides m omnibus dl,- ^ ecclcGjc fi ’ e quocumquc crrore tenca . 

bata. Quapropter qui Benedicto Xll. tur> p r!E dicetur, & colatur , & in partibus 

fuccejjerat Cie mens papa J^J. novos Armenorum J ficut in ecclefia Romana. Ideo 

ad eos anno I 346. direxit nuntios , ego dominus Me kquitar, quamvis indi* 

qui (imulos fidei Chriftiam articulos gnus , tamen providentia divina Catholicon 

credendos , atque traditiones ecdefia ™ niun J Armenorum , de voluntate & con- 

-Rnman* deferrent nbfervandas ut fenfu gloriofi domini CoNSTANT1N1 
Komana aejerrent oujervanaas , ut ^ cledione Dei regis omnium Armenorum , 

ex hac dljtimus eplgraphe , qua ad venerabilium principum ejus, & diligentium 

calcem regii codicis Legitur. Chriftum i etiam cum confilio & adjutorio 

Anno Domini MCCCXLVl. demen- omnium epifeoporum , magiftrorum , abba- 


X111I1U JL^Ulllllll MOCiV-ALVl. uv,inwir * . * .. 

r a r r • x c -j. l tum monafteriorum , aliquorum aliorum ec- 

fe Aprili feriptum fuit hoc opus per D dcfiafticorum virorum idoneorum qui funt 

me fratrem Johannem Dei gratia e- hi . 

pifeopum Sutrinum , quando de Archiepifiopi. 

mandato domini noftri papa; debui Dominus BiSlllBS 

mitti ad gentem Armenorum , ad Dominus Vartan Tarfenfis. 

portandum eofdeni articulos fidei & Dominus Stephanvs Ananarfenfis. 

traditiones ecclefiae Romanae : in quo Dominus Marchus Cjrfare* Cappadoci*. 

continentur 1 . articuli fan&ae Roma- Dominus Basilivs icomenfis. 

nae ecclefia , ad quos tenetur omnis Dominus Simeon Sebaftienfis. 

fidelis Catholicus , fine quibus rion fyifcopi. 

eft falus : quos dominus Benedidtus Dominus Basilius de Pxrtepett. 

XII. difpofuit mittere antedi&is. £ Dominus Gregorius Adanenfis. 

2. Errores Armenorum cum refpon- Dominus Johannes de Leace. 
fionibus eorum ad colorandum fal- Dominus Nerses Campamenfis. 

fitates contentas in di&is articulis Dominus greoorius Gcrmanicenfis. 
convocato eorum generali concilio. Dominos Basilius Auguricnfis. 

3. Impugnationes errorum praedic- Dominus DAvmTaronenfis. 
torum audtoritatibus facrae feriptu- Dominus Daniel de Themefca. 

rae &C rationibus. 4* Errores Graeco- (*) Ouid fit apud Armenos Catholicon explicat Jacobuj 
rum cum lmDUffnatlOmbuS eorum. aVitriacoinHilt. Hierof. cap. 78. 

1 Q . Armtni primntem, e/utm Catholicon Appelbmt , tui cnmf*m- 

5. Errores Tacobitarum cum impu- me honore reverenti* , omnes * minimo u/q»e ad maxi- 

• •! J r mum , tamquam alteri papt obediunt. Unde & a Guillelmo 

gnati OniDUS eorum. Tyrio 1 . IJ.C. 18. dicitur: Maximus Armenorum fontifiex. 

Dominus 


Digitized by 


CONCILIUM ARMENORUM ANNI 


Dominus Stephaniis Trapifanenfis. 
Dominus Paulus Coquanenfis. 
Dominus David Ca mando. 

Dominus Gregorius Mafgacim. 
Dominus Mksrobus de Sor canant. 
Dominus Gregorius 7i rtuyn. 

Epifcopt ver o nullatenfes funt ifti. 

Dominus Johannes. 

Dominus Constantinus. 

£t alius dominus Johannes. 

Dominus Stephanus. 

\ 

Et epifcopt de curia. Catholico n. 

Dominus Sergius. 

Dominus Basilius. 

Dominus Gregorius. 

Et publicus notarius dpminus Bafilius. 

Et magiftri ecclefu funt ifti. 

Daniel de ordine Minorum ledor Siffi. 
Basilius ledor de Mageguar. 

Johannes magifter domus catholicon, 
Magifter Stephanus. 

Magifter Nerses de Pofenant. 

Et abbates monafteriorum funt hi. 

Johannes abbas de Agner. 

Ka rabet abbas de Cttorim. 

Thoras abbas de Moifmos. 

Stephanus abbas de Jhtejfcdan. 
Johannes abbas de Peior. 

Constantinus abbas de Lefernat. 
Herabiet abbas S. Romani. 

Johannes abbas de Kaylcoyn. 

Leon abbas de guemerque^on. 

David abbas de Ptrger . 

De ordine facerdotum idoneorum funt ifti. 

Leon archiprelbyter palatii regis. 


MCCCXLII. 314 
A cramcnta fanda, fecundum ritum & modum, 
fecundum quem habuit ecclcfta Armeno- 
rum , & nunc habet & confitetur. Et errores 
aliquorum Armenorum , quae quandoque de* 
manaverunt, tamen a nobis non recipiun- 
tur , fed fpernimus femper & condemnamus 
errores haereticorum alienigenarum , quos 
non renuimus , nec habemus , & quos alias 
non audivimus, quos falfe nobis impofuc- 
runt, condemnavimus omnes cum anathe- 
mate , ficut femper apud vos anathematizari 
funr. Et haec palent in praefenti libello ma- 
lorum , in cujus principio dicit hoc. 
g Et primo , quod aliqui antiqui magiftri Ar- Artic. 
menorum dixerunt (fi pradicaverunt , quod 
Spiritus fanftus procedit a Filio, ficut (fi a Patre . 

Responsio. Verum eft hoc , quod quam- 
vis valde parum habeamus fuper ifta mate- 
ria, tamen in aliquibus' locre invenitur in 
libris noftris procefllo Spiritus a Filio ficuc 
a Patre, ficut in oratione Pentccoften , qux 
omni anno communiter legitur in tota ec- 
( clefia Armenorum, & oratio dicit fic : £ui es. 

Domine , Dominus virtutum , (fi Deus verus , 
fons luminis , (fi in te procedens inferutabiliter 
ex Patre (fi Filio , mirabilia operans Spiritus - 
fanftus. Et S. Cyrillus dicit : Nccefit eft Spiri - 
C tum Filii confiteri efie ejfentia , quia ficut ah 
ipfo eft fecundum ejjentiam , ad creaturas ab eo 
mifius renovationem operatur i & fimilia. Se- 
quitur. 

Sed a fexcentis (fi duodecim annis citra , 
magiftri (fi pr alati , (fi alii Armeni de majori , 
Armenia , dimtferunt pr aditare (fi dicere quod 
Spiritus fanftus procedat a Filio ficut a Patre, 
quia in difto tempore faftum fuit concilium apud 
Armenos , ubi fuerunt Catholicon, epifeopi (fi 
magiftri Armenorum (fi patriarcha Afiyr iorum, 

(fi tbi determinaverunt , quod de cetero non di- 
ceretur apud eos , quod Spiritus-Janftus proce- 


I. 


Jacobus archiprelbyter Sifi , Sc alii faccr- ^ der et a Filio ficut (fi a Patre , (fi condemnave- 
runt antiquos doftores Armenorum , qui fuerant 
ante diftum concilium , eo quod dixerant (fi 
docuerant quod Spiritusfanftus procedit a Filio, 
ficut a Patre 5 perfecuti funt incarcerando tos 
(fi in vinculis ponendo ; (fi fic apud Armenos 
nullus audet hoc dicere vel docere , nifi foli illi 
qui reuniti funt fanfta Romana ecclefia. 

Responsio. Haec omnia funt verba con- 
fufionis noviter inventa, &abfquc veritate, 
quoniam fi tale quid inter Armenos fuilfet 
fadum de procefttone Spiritus , tunc vel per 
libros , vel per fucceffionem perveniflet ad 


dotes. 

Basilius archiprelbyter de Athana , Sc alii 
facerdotes. 

Deodatus archiprelbyter de Tharlo , & 
alii facerdotes. 

Constantinus facrifta , etiam facriftae 
majorum ecclefiarum. 

Constantinus de fanda Sophia , & cano- 
nici ejufdem ccclcfiae. 

Johannes de fanda Ethennacine , & aliqui 
canonici ejuldem ecclefiac. 

Congregati infimul legimus & audivimus 


libellum errorum & falfitatum, quem in £ nos, quod tamen numquam audivimus, Sc 


omni parte fua examinavimus , & feparavi- 
mus veritates orthodoxae fidei & facramento- 
rum fandae ecclefiae a fallis & variis errori- 
bus , quos nobis impofuerunt , ficut quem- 
libet in articulis errorum ubi memorantur, 
manifeftamus piiffimo Sc facratiffimo patri 
noftro domino Clementi papae Romano, 
fuccclfori praememorati domini Benedidi & 
& apoftolicae fedi ejus. Scilicet fidem & fa- 
Fet. Script. (fi Mon. ampl. Colle ft. Tom. Vll. 


quod fupradida non funt vera duplici ratione 
manifeftamus. Primo , quia dicitur in primo 
articulo , Et fic apud Armenos nullus audec 
hoc dicere vel docere 5 fed nos oftendimus 
in prima parte hujufmodi articuli in oratione 
Spiritus-fandi , quod per totam cccleliam Ar- 
menorum Spiritus-fandus praedicatur, ut di- 
citur , procedere a Filio ficut & a Patre. Se- 
cundo , quia dicit , quod in concilio illo erat 

Ii 


Digitized by 


Google 


Art. II. 


3 1 5 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 316 

patriarcha Affyriorum; & in tertio articulo A ex defedu fcriptorum & ex ncgligentia prae- 
dicit, quod in dido concilio condemnavc-. latorum inveniatur, ficut dicunt fupra >com- 
runtconcilium Calcedonenfe ; fed concilium muniter tamen invenitur in libris, & fic dicitur 

ubi invenitur fuiffe patriarcha A (Tyriorum fic in ecclefia Armenorum , (jr in Spiritum-fan - 

contra concilium Calcedonenfe, illud eft con- dum , qui a Patre emutat. Et poftquam ec- 

ciliumManalgardenfe, fic ibi non Et mentio clefia Armenorum unita fuit cum ecclefia 
•de proceffione Spiritus. Ergo falfum eft quod Romana , dicimus manifefte & docemus Spi- 
dicunt. Item , (ciendum eft, quod quando ritum-fandum procedere a Filio ficut a Patre, 
proceffio Spiritus- (andi determinata fuit a Sequitur. 

filio ficut a Patre per ecclefiam Romanam , Jpuando tamen legunt evangelium J ohannis , 

«juamvis Grzci contrarii fuerint , tamen ma- ubi dicitur , quod Par aclitus procedit a Patre * 

giftri Armenorum cum fynodo receperunt, hac dicunt (jr confitentur. 
ficut invenitur apud nos in hiftoriis quae funt Responsio. Verum eft hoc. Sequitur, 

io majori Armenia ; fed nomen papae qui Sed multi ex eis negant quod Spiritus fan- 

mifit, manifefte non habemus i & in minori B procedat a Filio. Et fi aliqui hac credant , 
Armenia , tempore regis magni Hecon , & tamen non audent hoc manifefte dicere. 
catholicon domini Constantini, Gregorius Responsio. Numquam invenimus quod 

papa mifit legatum , & mandavit per epifto- ecclefia Armenorum contraria fuic procef- 

lam dicere fic gonfiteri Spiritum - fandum fioni Spiritus-fan&i a Filio, vel quod non 

procedere a Filio ficut a Patre , & ipfi cum aufa fuerit confidenter przdicare , maxime 

concilio receperunt, & confirmaverunt, fic nunc, quia unita eft ecclefiz veftrz, licet 

mifcrunt in Oriente, & illi etiam receperunt membra Chrifti non fuerint fine aliquibus 

fic copfenferunt ; fed poft tempora unionis adverfariis. Sequitur, 

noftrz cum ecclefia Romana , magis declara- Licet in concilio Calcedonenfi non fuit deter- 
tum fuit ficdilperfum in tempore Esyn regis minatum exprefte , quod Spiritus fandus pro- 

& domini Constantini catholicon. Illud cederet a Filio ficut (jr a Patre fed hoc fuerat 

vero quod dicunt , quod de novo uniti ec- determinatum in conciliis Conftantinop olit ano 

clefiz Romanz dicunt proceflionem a Filio & Ephefino ; quod tamen contilium Calcedonenfe 

ficut fic a Patre, verum eft. Sequitur» q approbavit determinationem in didis conciliis 
Et fi quandoque invenitur in libris eorum , prioribus , ideo reprobando didum concilium 
quod Spiritus -fandus procedit a Filio , hanc Calcedonenfe , didi Armeni reprobaverunt dida 

procejjionem Spiritus-fandi intelligunt de ejus concilia , qua per didum concilium approbata 
procejfione temporali ad fandifteandam creatu - fuerunt , inter qua erat , quod Spiritusfandus 

ram , non de procejfione ejus aterna , qua pro- procedit a Filio ficut (jr a Patre, 

cejfit aternaliter a Patre (jr Filio in ejfc perfo - Responsio. Concilium Calcedonenfe ali- 

nali. qui de Armenis non propter lioc reproba- 

Responsio. Et hoc etiam non eft verum , verunt , quia recipit Conftantinopolitanum. 
quoniam ubi in libris noftris invenitur Spi- fic Ephefinum concilia , etiam determinata in 
ritus-fandus procedere a Patre & Filio, vel eis quz Armeni univerfaliter recipiunt fanda 
fpiritualiter , vel una perfona, ubi verba non & orthodoxa cum omnibus determinationi- 
afpiciunt, nec dirigunt ad creaturas , fed ad bus fuis, Sc feftivant omni anno in memo- 


perfonas Patris St Filii , tunc illam pro zterna riam eorum qui non reprobaverunt conci- 
proceffione inteiligimus, ficut in oratione D fium Calcedonenfc; propter hoc fuit, quia 
fuperius ; fed quando datur vel mittitur Spi- ab aliquibus malis Sc falfis feminantibus tur- 
ritus- fandus a Filio ad creaturas renovatio- bationem in ecclefia , quos abhorret Spiri- 


nem operari Sc fandificare , tunc illam in- 
tclligimus pro temporali ejus proceflione: 
ideo non bene dicunt : 

Item , quod Armeni articulum fidei in fymbolo 
poft tum de Spiritu- fando fic pronuntiant : Cre- 
do in Spiritum-fandum , increatum & per- 
fedum , qui locutus eft in lege & prophetis , 
& in evangeliis, Sc defeendit in Jordane, 
Si przdicavit in apoftolis, fic habitat in fan- 
dis. Nullam mentionem facientes , quod Spiritus 
fandus procedat a Patre , vel a Patre cr Filio. 

Responsio. Sciendum eft, quod increa- 
tum & perfedum addiderunt fandi patres 
contra hzreticos , qui creatum & imperfe- 
dum Spiritum dicebant. Et illud quod dicit, 
quod nullam mentionem faciunt in fymbolo, 
qqod Spiritus fandus procedat a Patre , nec 
a Patre fic Filio, quamvis in aliquibus locis 


tus- fandus , diffamatum fuit apud Armenos, 
quod fandum fic gloriofum concilium Calce- 
donenfe recepit hzrefes Neftorii; ideo cre- 
diderunt aliqui Armeni ignoranter errantes, 
fic reprobaverunt fandum concilium , fic ne- 
fandum judicaverunt. Et caufa non recipien- 
di Leonem papam fuit duplex. Primo, quia 
in quatuordccimcapitulis epiftolz fuz, quam 
mifit ad fynodum Calcedonenfem , inveni- 
tur hoc verbum : Ferbum caro fadum eft , (jr 
tabernaculavit in nobis , ficut in lingua noftra 
eft tranflatum : apud vos vero quomodo in- 
venitur ignoramus. Et hoc reprobant Arme- 
ni. Secunda eft, quia erat caput fic celebra- 
tor concilii Calccdoncnfis ; fed aliqui per- 
verfi, qui diffamaverunt concilium Calce- 
donenfe , dixerunt ipfum habere errorem 
Neftorii» fimiliter fic caput concilii B. Leo- 


Digitized by 


Google 


3i7 CONCILIUM ARMENORUM ANNI Mcccxut. 318 

nem , quem nos lanftum reputamus fimul A runt, quia audierant, ficut feriptumeft, quod 
cum concilio, & docemus ignorantes. concilium Calcedonenfc recepit haerefes 
Arx. IU. Item » V uod in condemnaverunt Neftorii , & di<ftus Diofcorus contrarius fuit 

concilium Calcedonenfe , ex eo principaliter , concilio Calcedonenfi , quali zelator verita- 

quod in di£lo concilio Calcedonenfi erat deter- tis. Ideo cxcommunicaverunt concilium 

minatum , quod in Domino Jesu Christo era/ir Calcedonenfe & papam Leonem , quali di* 

dua natura , humana fcilket & divina , & vifores veritatis ecclcfiae , & cum canticis 

unica perfona fubfiftens in duabus naturis ; & femel in anno laudant ipfum Diofcorum 

in dicio concilio determinaverunt , quod ficut ficut teftem veritatis. Et hoc tunc faciebant, 

in Domino Jisu Christo erat una perfona , quando ignorabant veritatem ; fed poftea 

ita erat una natura divina , & una voluntas fcientes veritatem , ceffaverunt a quinqua- 

& una operatio ; & anathematizaverunt di- ginta annis citra in Cilicia & in Armenia 

centes contrarium , & illos qui contrarium di- majori, qui obediunt nobis, & di&um can- 
cri/ perfecuti funt , eos incarcerando , vin- ticum extraxerunt de libris > & novum can- 

culando , & morti tradendo ; in ditio etiam ticum compofuerunt pro fanda fynodo Cal- 

toncilio condemnaverunt B. Leonem papam & ccdonenfi. Et cft hoc : Ex duabus naturis 

epifiolas ejus , quas miferat ad consilium Cal- unitis , inconfufe oftendiftis unum Filium , 

cedonenfe & ad Flavianum patriarcham Con - unum Deum , unum Chriftum. idem Deum Fer- 

Jiantinopolitanum , in quibus B. Leo fcripferat , bum cum corpore indivifum , Verbum incarna - 

«quod in Domino Jesu Christo erant dua na- tum. Ergo matrem Dei genitricem. Non in 

tura, & una perfona , dua voluntates & dua humanatione Verbi confundimus naturam 

operationes. corporis in rem fantafticam , & non in duas 

Responsio. Sciendum eft: , quod conci- perfonas divifas unum id eft Chriftum di- 
lium Manafgardenle fadum fuit contra Ar- vidimus > & propterea anathematizamus Ne- 

menos illos, qui a tempore Esdras catho- ftorium,& contra illos qui reprobant con- 
licon ufque tunc receperant concilium Cal- cilium 'Calcedonenfe & determinata in eo. 
cedonenfe & determinationes ejus, ut ma- Item , Armeni dicunt & tenent , quod pec- Art. IV. 
nifefte invenimus , & caufam condemnatio- q catum primorum parentum perfonale ipforum 
nis Calcedonenlis concilii pofuimus in fe- tam grave fuit , quod omnes eorum filii ex fe- 
cundo articulo, quod Armeni illi qui repro- mine eorum propagati, ufque ad chrifti paffto , 
baverunt concilium Calcedonenfe , propter nem , merito ditti peccati perfonalis ipforum , 
hoc fuit, quod divulgatum fuit, quod rcce- damnati fuerunt, & in inferno poft mortem 
pit haerefes Neftorii. Sed poft hoc fuerunt detrufi. 

duo concilia fa&a , unum in Sifio per do- ResponsIo. Mente genita & de novo in- 
minum Gregorium, feciindum in Adanaper venta funt haec verba, quia tranfgreffionem 
dominum Constantinum, contra di&um mandati Dei a primis parentibus intelligi- 
concilium Manafgardenfe , qua: fine compa- mus perfonale peccatum eorum, unde or- 
ratione erant folemniora , quam Manalgar- tum fuit peccatum originale in natura , per 
denfe concilium. Et in conciliis Sili & Ada- quod iverunt jnati ex eis in infernum , etiam 

nae determinatum fuit contra determinatio- propter a&ualia peccata fua , ficut de Dathan 
nesManafgardenfis concilii , fcilicet recipere & Abiron , ut habetur Num. x. propter ino*> 
concilium Calcedonenfe & determinata in bedientiam fuam , & non propter tranf- 
eo per fan&os patres , qui propter duas na- grefiionem primorum parentum defccnde- 
turas, voluntates & operationes Chrifti Do- ^ runt vivi in inferno , & cooperti funt terra , 
mini determinaverunt taliter ficut fuerunt u & perierunt in medio multitudinis populi, 
in Chrifto propter perfedam humanitatem Et Luc. xvi. dicitur : Mortuus eft dives , & 

& divinitatem ejus , ficut nunc habet univer- fepultus eft in inferno. Et haec etiam veritas 
(alis ecclefia Romana , & nos eadem con- Dei non propter caufam peccati perfonalis 

firmando facimus & docemus , ficut praeno-* Adae dicit > fed quia erat homo dives > pet 

minati prardeceftbrcs noftri determinave- quem oftendit abundantiam divitiarum & 
runt. Sequitur. concupifcentiam oculorum : qui induebatur 

Et in difto etiam concilio iDiofcorum con- purpura & bilfo , & per hoc delignat fuper- 

demnatum per di£lum concilium Calcedonenfe biam & vanam gloriam hujus vitae > & co- 

canonizaverunt , & pro fantto haberi volue- medebat quotidie abundanter, & per hoq 

runt , & adhuc ter in anno faciunt feftum de delignat delicias & defideria carnis : quibuf 

eo ficut de fando, & eum laudant ut ftnttum , de caulis hic dives & alii etiam homines va* 

& maledicunt B. Leonem & concilium Calce - E dunt ad infernum , & non propter peccatum 

, donenfe, : qui condemnaverunt ditium Diofco- perfonale Adae »& alia multa fimilia , qua? 

nun. Ducunt etiam quod illi qui confenferunt propter brevitatem dimittimus. Sequitur. 

| determinatis in ditio concilio Calcedonenfi , Non propter hoc quod ipfi ex. Adam aliquod 

Chriftum negaverunt. peccatum originale contraxerint , cum dicas 

Responskl Sciendum eft , quod Diofco- pueros nullum omnino habere peccatum , ncc an- 

rum ideo aliqui tamquam faqdum recepe- te Chrifti pafftoncm f nec poft. 

I Vet. Script. & Mon. ampl. CoUctt.Tom. VII, Ii ij 

I 

f 

l 




1 


jij CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxli i. 310 

Responsio. Sciendum eft quod hxrefis ifta A primarum parentum deletum fuit, pueri qui 
tft P^agiana , & Codeftini , qui Armeni non nafcuntur ex filiis Ad a non fiunt damnationi 
ferant. Nam ifti dicebant , quod peccatum fubjedi, nec in inferno ratione didi peccati 
prima tranfgreflionis non originaliter trafl- fient detrudendi , quia chrifius totaliter pecca - 

fit ad alios , fed confequenter , fciiicet ea- tum primorum parentum delevit in fiua paf- 
dem operando > & ideo dicebant , quod in fione. 


parvulis peccatum non eft , & fic dicebant 
quod in baptifmo parvulorum non fit remif- 
fio peccatorum , & contra harcfim iftam in 
Quarqueton fuit concilium , & anathema- 
tizati fuerunt i fandis patribus , qui negant 
& non confitentur , quod parvuli baptizen- 
tur in remiffionem peccatorum , vel quod 
nihil de Adam traxerint de originali pecca- 
to, quod neceffe eft purgari per lavacrum 
regenerationis. Nos pariter cum didis fan- 
dis patribus fupra feriptam hxrdim una cura 
haereticis anathematizavimus , & anathema 
fit adhuc. Amen. Quod autem manifeftum 
fit , quod ecclefia Armcnorum in errore ifto 
numquam fuit, ponimus orationes ecclefiae 
Armcnorum , per quas petit noviter natis 
remiflionem peccatorum in baptifmo , & 
alias gratias. Et funt hae. 

M ififii apofiolos tuos jubens prodic are (jr bap- 
tizare in nomine Patris & Filii & Spiritus - 


Responsio. Hoc falfum eft , quia apofto- 
licae & cvangelicae dodrinar, quibus credimus, 

& etiam ordinationibus ecclcfiae Armeno- 
rum contrarium eft > quia quamvis perfona- 
le peccatum primorum parentum deletum 
fuit per paffionem Chrifti, tamen originale 
neceffe eft per baptifinum mundari. Ideo di- 
cit Chriftus : Jgui non renaficitur ex aqua (jr 
g Spiritu , non poteft intrare in regnum Dei. Et 
Petrus etiam dicit : Baptizetur quilibet vefi- 
trum in nomine Jesu Christi in remiffionem 
peccatorum vefirorum, & recipiatis gratiam 
Spiritusfandi. Et fecundum fidem & con- 
fuetudinem ecclefiae Armenorum, nullus po- 
teft intrare ad vitam , nili folum illi , qui per 
regenerationem baptifmi funt mundati a 
peccatis , ficut fuperius in oratione rnanife- 
ftavimus. Igitur non eft verum quod dicunt. 

Item , quidam magifier Armenorum vocatus Art. V. 
Mechicarin , * qui interpretatur Par aclitus , 


fandi omnes gentes. Sed ordinafii veriffimo Q de novo introduxit (jr docuit > quod anima bu- 


Verbo tuo non renatis ex aqua (jr Spiritu vi- 
tam ot er nam non videre : a quo verbo pe r time f 
cens fervus tuus , defiderans vitam ater nam, ve- 
nit voluntarie ad baptifinum hujus aqua fpiri- 
tHilih Deinde dicit : Concede aquam ifiam, 
in qua nunc baptizatur ifie in remiffionem pec- 
catorum, & in receptionem Spiritusfandi , in 
adoptionem Patris coeloftis , in heredi tat em re- 
gni coelorum , ut fandificatus a peccatis , in be- 
neplacito tuo fiet in hac vita, & in future bo- 
num indeficiens recipiat cum omnibus fandis. 
Item , alia oratio. 

filui vocafii fervam tuum , Domine , infan- 
dificationem & illuminationem baptifmi , ro- 
gamus te. Domine, fac hunc dignum magna 
gratia, & exfpolia ab eo antiquitatem peccati, 

(jr cetera. Poft vero formam baptifmi in o- 
ratione quae incipit , Jgui illuminasti , fequi- 
tur fic : Liber aHi eum ,fandifitafti (jr jtfifi- 
cafii , ei dedifii adoptionis honorem. Nunc co- 
gitent fubtiliter quomodo ecclefia Armeno- 
tum parvulis de quo peccato remiftionem 
peccatorum petit, & a quibus peccatis par- 
vulos dicit & credit liberari, fandificari,& 
juftificari. Igitur non de aduali , quod non 
habent. Ergo neceffe eft dicere & confiteri, 
quod de originali , & neceffe eft ipfos confi-. E 
teri quod falfum dixerunt. Sequitur. 

Sed dida damnatio ante chrifii paffionem 
eos fiquebatur ratione gravitatis peccati perfo- . 
nalis i quod commifirunt Adam (jr Eva tranf- 
grediendo divinum praceptum eis datum. 

Responsio. De hoc fuperius rcfpondiraus 
quomodo intelligimus in principio hujus ca- 
pituli. Sequitur. 

Sed pofi Domini paffionem, in qua peccatum 


mana filii propagatur ab anima patris fui , ficut 
corpus a corpore ; (jr angelus etiam unus ab 
alio : quia cum anima humana rationalis exi- 
it ens , (jr angelus exifiens intelledualis natu- 
ra , funt quadam lumina fpiritualia , ex fiipfis 
propagant alia lumina fpiritualia , (jr in hoc 
fequuntur eum quafi omnes de provincia Argi- 
cienfi , qua efi magna provincia continens vii. 
die t as. Alii' vero Armeni non dicunt hoc , fed 
quod Deus omnes animas creat ; & Armeni de 
dida provincia habent illum Mechicarim pro 
fando. 

Responsio. Tale quid ab aliquo alio non 
audivimus de fupradido Mechicarim , & illis 
qui hoc dixerunt non eft dignum nobis cre- 
dere, quoufque certificati fuerimus a fideli- 
bus viris , quia ipfi etiam maxima mala di- 
cunt de Armenis , quae numquam audivi- 
mus. Tamen hic error quod anima hominis 
propagatur ab anima patris fui , ficut cor- 
pus a corpore , & unus angelus ab alio , fem- 
per fuit excommunicatus in ecclefia Arme- 
norum ,& maledidus fit , quia dida ecclefia 
ficut femper credidit , ita idem. credit, quo-* 
niam animae creantur noviter a Deo , & in 
tempore animandi fimul fit creatio animae 
de novo a Deo , & pofitio in corpus : animae 
vero virorum poft quadraginta dies fejniriis» 
& mulierum poft oduaginta dies , ficut di- 
cit GregoriusNiffcnus. Sicut audivimus fu-, 
pradidus Mechicarim mortuus eft, » mit- 
tens magiftris ut caVeant , quod fi inve- 
niatur talis error fadus , quod non. atten-. 
dant , nec confentiant , & fi aliquis libellus, 
ejus remanferit,In quo talem blafphemiam 
locutus fuerit, tollatur & igni comburatur, . 


♦ ml . Mechi* 
uiiz. 


Digitized by 


Google 


iit CONCILIUM ARMENORUM ANNI wcccxut. 311 

Irt VI. * tem * dicunt ArrheJti , quid anima puerorum A fanttos apofiolos , dr collocavit in lucidis. Item 


Aut. VII. 


qui nafcuntur ex Chrifiianis parentibus , pofi 
Chrifii paffionem , fi moriantur antequam bapti- 
zentur , vadunt ad paradifum terrefirem , in 
quo fuit Adam ante peccatum. Anima vero pue- 
rorum qui nafcuntur ex parentibus non Chri- 
ftianis , pofi chrifii paffionem , dr moriuntur 


Paffi fuerunt pro Chrifto , & in eum pofuerunt 
fpem fuam , dr fanguinem fuum effuderunt in 
terram , & coronati funt de immortali rege \ 
Dc martyribus : Cum vittoriofa patientia com - 
plevifiis curfum veftrum , dr tranflati fuifiis 
de terrenis ad caelefiia , & recepiftis a Chrifio 


fine baptifmo , vadunt ad loca ubi fient anima / coronam incorruptibilem. Item : gui de exer- 
parentum fuofum ipforum. titu terrenorum militantes tibi tcelefii regno * 

Responsio. Ecclefia Armenorum intef collocati funt cum angelis in codis , te fi es tui ve* 

pueros non baptizatOs , five de Chriftianis races. De confefforibus : Splendent jufii in re* 

fint nati, five de infidelibus differentiam non: gno, dr anachoriten in requie martyres coro* 

facit , ficut fupponuht in articulo} fed eos nantur. Lampades virginum accenduntur» 
uniformiter fecundum fententiam Domini g Domine , cum eis , qui te Deum confit ent uri, 
privat a paradifo coelefti , & quamvis glo* hem : £ui curfum Juum perfecerunt cum be- 

riam non habent, nec p aenam fenfibilem ha- neplacito tuo, chrifte , & coronam incorrupti - 

bebunt , ut dicit Saulius , pueri fidelium qui bilem receperunt de te. Iterum : Martyr izati 

non baptizantur , & pueri infidelium , nec ad- per angufiias contra inimicum > dr tranfmutati 

pacnam intrabunt , nec ad regnum > quoniam funt in regnum caelorum. De virginibus : JEdi- 

nec bonum nec malum fecerunt > dc locum ficia cceleStia in terra firmata , dr columna lu * 


in quo vadunt non manifefte offendunt, fed 
indifferenter dicebant , quod vadunt ubi 
Deus ordinavit proeil > & non ficut ipfi di- 
cunt, quod vadunt in paradifo. Poftea vero 
addifeentes a vobis quod vadunt in limbo, 
qui eft fuper infernum , & de hoc do&i fic 


eida ad caelum e retia ipfa afeenderunt , dr alito 
attenderunt viam defiderabilem fuperna Jcru - 
fidem. Iterum : De gloria ad gloriam exalta- 
ta , gloriantur in honore dr gloria triginta fiep- 
tem , quoniam hic efi munus beatarum "virgi- 
num qua immarceffibiliter coronata fuerunt 


dicimus , quare reprehenditur falfitaS eorum, q in aternum fine fine. Iterum : Plufquam lumi- 


Item, diti i Arment dicunt , quod anirna ho- 
minum adultorum qui mortui funt vel morien- 
tur pojl Chrifii paffionem , vadunt in aere vet 
tn terra, qua efi juxta paradifum ter re fi rem , 
Vel alibi ubi Deus ordinat ipfas manere ufque' 
ad diem judicii, five fint chriftiani ,five noni 
iiulla tamen anima ipforum vadit ad infernum. 
Vel piradifum uelefiem vel terrefirem , ufque 
ad ditium tempus judicii. 

Responsio. Omnia fupradiftS filnt falfa , 
& crimino fa dicere communiter effe in eccle- 
fia Armenorum , quia quamvis aliquis de 
magiftris habentes opinionem Grzcorum 


naria in medio Stellarum fplendent in thorit 
angelorum filia fuperna J erufalem . Generaliter 
autem pro omnibus defundis dicimus : Ito 
civitate Domini virtutum , & in civitate re- 
gis magni , ubi congregatio fantlorum eft , irt 
pace ibunt cum fpe , dr requiefeent in choris an- 
gelorum , videntes lumen aternum. Dc illo au* 
tem quod dicebatur , quod nulla anima ibat 
ad infernum, Matth. vii. dicitur : Lata ejt 
porta dr larga via , qua ducit ad perditionem » 
dr multi funt qui intrant per eam. Quod au- 
dientes , credimus quod nunc poft paffionem 
Domini , multi fecundum verbum Domini 


dicebant quod animz juftorum , quamvis in D per latam portam dc largam viam vitiorum 
requie fint , tamen ufque ad refurredionem i intrant infernum. Idem Apocalypfis xx. di- 


generalem , quando animz accepturz funt 
corpora fua , in regnum caelorum non ibunr, 
tamen^cclefia AtmcnOrum, maxime nos omv 
nes juftas animas de quocumque ftatu fint. 
Cantamus dc credimus > quod iverunt & va- 
dunt ad vitam zternam , & non juxta para*- 
difum, & ad alia loca ficut fupra dicit. Unde 
primo cantamus de B. Virgine : Hodie [/#] 
habitaculum SpirituS-fantli fuperna virtutes 
tranfmutantur in talum introiens in fuperna 
^erufalem, in t halatorum incorruptibilem , in in- 
credibilem Creatoris... tum Trinitate, dc alia fi- 
milla multa. Dc^Adatn autem dicitur : fihti 
'fruttum- viti ex tcobtulifii mortuo Ada, cu- 
jus cum jejuniis quadraginta dierum gufium 
fruMus furgavit , dr ito, vitam fine fine perdu- 
xit eunt • De ptOphom: £>ni morte tua. Do- 
mine , dolores mortis fblvtfti , defeendens in 
infernum reduxifii teCicm animas juftorum pro*' 
phetUrUm ad tumeto fine umbra, Sae. Dc apo- 
ftoli** 5 recepit ad vitam incorruptibilem \ 


cir : Mors dr infernus dederunt mortuos fuot 
dr judicati funt , quilibet fecundum operafua t 
d* mors dr infernus traditi funt in fi agno ig- 
nis , hac e ft mors fecunda , dr qui non fuit ito 
libro vita fer ip tus, ptojettus fuit in Stagno ig- 
neo. Beatus Johannes , cujus verbis firmiter 
& fine fcrupulo credimus ficut Chrifto, ma- 
nifeftat quod mors , quz eft diabolus dc in* 
ftrnus , nunc recipiunt filios perditionis poft 
mortem, dc in finali judicio dandi funt ju* 
dici omnium , ut unufquifque refpondeat de 
E fadis fuis , dc quia filiorum perditionis nulli 
inveniuntur in libro vitz, a judice fimul tum 
morte dc inferno iterum in lacum igneum 
mittentur , id eft In inferno in fzcula fzcu* 
lorum, qui eft mors fecunda. Iterum B.Cjr* 
illius a quodam interrogatus : Recordantur* 
ne de nobis animz recedentes a nobis ficut 
angeli , aut non f Refpondit , animz fando- 
rum recordantur omni tempore : tamen pec* 
utorum qui ia inferno funt, Deinoncecot* 

Ii uj 


L 


Digitized by 


Google 


32 j CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 324 

dantur. Qualiter ergo noftri 'i Audi de hoc A teftatur : Videmus nunc fer ffeculum dr in ani- 
quid dicit David , Non eft in morte, qui me- grnate i tunc facie Ad faciem. Facie ad faciem 

mor fit tui , aut , in inferno quis confitebitur dicic , quoniam videbimus manifefte effen- 

tibi ? Iterum : Non mortui laudabunt te , Do- dam Dei. Item apoftolus comparando vifio- 

mine , neque omnes qui defeendunt in infernum . nem/ illam manifcftat , & dicit : Nunc c ognof- 

Ecdefia Armenorum habet & praedicat , co ex farte , tunc vero cognofcam , ficut dr co- 

quod poft paffionem Domini peccatores gnitus fum , id eft , ficut Deus videt & cog- 

non poenitentes vadunt ad infernum, & ju- nofeit nos tunc , & nos edam videbimus 

fti ad regnum cum anima , fed poft finale Deum , fecundum menfuram dignitatis & 

judicium ibunt cum anima & corpore , ficut potentiae noftrx , & non quantum Deus fe- 

fuperius manifeftavimus , & non ficut in illo ipfum videt. Et quod videbimus Dei effen- 

mendacio quod dicitur in articulo , quod dam Johanncs teftatur : Scimus quod quando 

nulla anima illorum vadit ad infernum vel ille revelabitur , fimiles ei erimus ; quia vide- 

regnum : & fi funt aliqui fimplices & erran- g bimus eum ficuti eft. Scilicet quia videbimus 
tes , qui funt extra veritatem , qui de regno effentiam , magnitudinem f claritatem , fa- 

& inferno aliud dicunt vel feribunt, eos non pientiam & bonitatem ejus > qux omnia in 

recipimus, fed habemus ut contrarios veri- Deo Deus funt : tamen non tantum quan- 


tatis & errantes. Sequitur. 

Et, ut dicunt, anima puerorum non bapti- 
zat orum ad generale judicium venient cum cor- 
poribus fuis, & poft judicium ibunt ad paradi- 
fum terrefirem , in quo volabunt ficut colum- 
ba de una arbore ad aliam , dr ficut angeli de 
caelo ad terram , dr de una farte ad aliam ; 
non tamen habebunt gloriam , nec fufiinebunt. 
poenam aliquam. 

Responsio. Haec omnia funt falfa & fan- 
taftica verba, & etiam refpondimus fupra in 
fexto articulo. Sequitur. 

Poft generale vero judicium , anima adulto- 
rum ibunt ad loca , qua eis deputabuntur poft 
ditium generale judicium. 

Responsio. Jufti ad vitam aeternam , & 
peccatores ad tormenta , ficut fuperius dic- 
tum eft , & non aliter., 

A k t. Item , Jrmeni dicunt , quod anima puero - 
VIII. rum baptizat orum & anima multum perfetlo- 
rum hominum , poft generale judicium intrabunt, 
in regnum coelorum , ubi carebunt omni malo 
poenali hujus vita , quia nec efurient neque fi- 
tient , nec nubent nec nubentur , fed erunt ficut 
angeli Dei in caelis , nec peccare poterunt , nec 
cadere a ftatu in quo erunt. 

Responsio. Haec omnia vera funt non fo- 
lum pro valde perfe&is hominibus , fed & 
pro omnibus animabus juftorum , qux nunc 
fine corpore intrant in vitam, & poft gene- 
rale judicium cum anima & corpore fimul. 
Sequitur. 

Non tamen videbunt Dei effentiam, quia 
rudia creatura eam videre poteft ; fed videbunt 
claritatem Dei , qua ab ejus eftentia emanat , fi- 
cut lux folis emanat a fole , dr tamen non eft 
fol. 

- Responsio. Hoc quod dicit, quia non vi- 
debunt eflentiam Dei , &c. ficut fupra, con- 
trarium eft evangclicx & apoftolic» doftri- 
nx , quibus credit ecdefia Armenorum, quo-, 
niam eodem modo videbimus Deum ficuti 
& angeli vident. Unde de angelis Matth. 
x vli 1. Angeli eorum videbunt femper faciem. u 
Patris mei qui in coelis eft. Et qnod nos etiam- 
ficut. angeli Deum vidcbimusi, ad Cor. xi u *■ 


tum ipfe fe videt > & fcientia Dei eft immen- 
fa , infinita , incomparabilis , incomprchcnfi- 
bilis , & incircumfcriptibilis. 

Item, in Canticis noftris cantat ecdefia 
noftra : Chrifte Deus nofter , concede nobis cum 
Petro dr filiis Zebedai efte dignos divjna vi - 
fionis tua. Item : Munda , Domine , peccato- 
rum fervorum tuorum fenfus , dr concede vi- 
dere te, dr audire paternam vocem : Hic eft Fi- 
lius meus diletlus. Vide quoniam hic & in 
; multis aliis locis petimus videre effentiam 
Dei i tamen fi funt aliqui ignorantes , quos 
nefeimus, qui dicunt vel feribunt ficut fu- 
perius in articulo , non acceptantur a nobis i 
fixi potius reprobantur & fpernuntur. Sequi- 
tur. 

Et in ditia vifione ditia claritatis erunt di- 
verfi gradus , ita quod perfetlius ditlam 'cla- 
ritatem videbunt angeli , quam quicumque ho- 
mines ; & propheta , dr apoftoli , & martyres , 
dr virgines , quam pueri baptizati. Et in hoc 
dicunt , quod confiftit fonti orum per fetiorum dr 
puerorum baptizator um beatitudo. 

Responsio. Quamvis diverfos gradus po~ 

1 nimus in vifione divina effentix , tamen non 
in claritate , qux non eft Deus , ut videtur di- 
cere in articulo > quia claritas Dei & omne 
quod efTentialiter eft in Deo Deus eft , & dif- 
ferentiam graduum vifionis Dei fic didmus, 
quoniam effentia Dei videbitur , & dilige- 
tur intentius ab uno , quam ab alio j quia 
quemadmodum virtus intelleftualis unius 
magis erit perfe&a lumine glorix , quam al- 
terius , tanto magis videbit unum & eumdetn 
Deum > ficut in fenfibilibus etiam unus & 
idem fol a multis plus & minus videtur fe- 
cundum quantitatem virtutis vifivx , & quod 
unus plus videbit quam alter, Paulus teftatur 
ad Corinthios xv. Sicut ftella alia ftella eft 
gkriofior , fic dr ito refurrettione. 

Item , de pueris non baptizatis dr de non Art.DC. 
perfetle juHis hominibus , qui fimul non perve- 
nerunt ad ptrfetlionem apoHolorum , marty- 
rum , confejforum & virginum , Armeni dicunt 
quod poti generale judicium ibunt ad paradi- 
fum terrefirem dr tson cule liem , ubi carebunt. 




*2 y CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. ii 6 


omni moltRia corporali , & dele Rabuntur inter 
ligna par adi fi; non tamen comedent nec bibent , 
nec nubent nec nubentur , & ita perpetuo ibi 
remanebunt, & in hoc confiftet eorum beatitudo. 

Responsio. Dc pueris non baptizatis num- 
quam audivimus , & falfitas hujus didi per fe 
patet, quia animae puerorum non baptiza- 
torum & imperfede juftorum hominum in 
unam requiem ire valde eft inconveniens 
propter tres caufas. Primo quia parvulus 
opera bona non habet. Secundo, quoniam 
cum originali peccato decedit. Tertio quia 
ad gratiam baptifmi non pervenit : tamen 
imperfede juftorum animae iftorum trium 
contrarium habent. Primo quia purgati funt 
ab originali peccato. Secundo quia habent 
gratiam baptifmi. Tertio quia operati funt 
opera bona. Ergo inconveniens eflet iftos 
in unam requiem ire. Sequitur. 

Differentia tamen erit inter pueros non bap- 
tizat os chriRianorum filios , & adultos non 
perfefte jufios ; quia adulti non perfette justi 
habebunt coronam de lumine ignis , quo terra 
\ comburetur ante judicium, videbunt etiam cla- 
ritatem ligni crucis Chrifli : qua claritas tunc 
maxima erit , quia omnes claritates qua funt 
in hoc mundo , adjungentur claritati ChriRi ; 
dr difti adulti , fecundum quod magis vel mi- 
nus perfecti erunt, dittas coronas luminis dif- 
ferentes habebunt , & dittam claritatem crucis 
ChriRi differenter videbunt , fecundum eorum 
merita : dittas tamen coronas luminis non ha- 
bebunt pueri non baptizari , nec videbunt clari- 
tatem crucis ChriRi , & in hoc erit differen- 
tia inter illos. 

Responsio. Quamvis igitur Armeni di- 
cant quod in adventu fecundo Chrifti fan- 


B 


A valde , quoniam nos locum eledorum poft 
judicium vitam aeternam dicimus, & dam- 
natorum infernum , & non fecundum falfita- 
tem fuprafcriptx opinionis, paradifum & ter- 
ram; illud vero quod mediocriter malos vo- 
cant conjugatos , 3 c alios qui communiter 
vivunt in faeculo , falfum eft, & anathemati- 
zatum , quoniam nos adum legitimum ma- 
trimonii malum non invenimus efte nec di- 
cimus , abfit , qui propter multiplicationem 
hominum , a Deo in natura ordinatus eft ; 
fed malum dicimus peccatum , quod eft ac- 
cidentale naturx. 

Item , de multum malis hominibus , ficut ArT. XI, 
funt generaliter infideles , omnes etiam Chri- 
fiiani malam vitam ducentes , habent duas 
opiniones , quarum una eft , quod tales poft 
generale judicium ponentur in oceanum , quod 
tunc erit igneum , & ibi graviter cruciabun- 
tur y per vermes qui erunt ficut dracones 3 & 
ficut magis vel minus peccaverunt , ita dicti 
dracones majores vel minores erunt 3 quia ut 
dicunt yftatim quando homo graviter peccat , 
ditius draco na fcitur. in oceano , & crefc it 3 fe- 
cundum quod plus vel minus homo peccat ; & 
aliqui ex hominibus malis , qui multa pecca- 
ta & diverfa commiferunt , plures dracones 
ibi habebunt , quorum unus cruciabit eos in 
oculis , alter in auribus , &fic de aliis mem- 
bris . Cruciabuntur etiam ibi d temones , qui ibi 
cum eis erunt , juxta illud quod Dominus di- 
Uurus eft malis : Ite in ignem xternum , qui 
paratus eft diabolo & angelis ejus. Et ita 
perpetuo ibi mali homines cruciabuntur. 

Responsio. Pxna maris oceani ignei & 
vermium qui ex peccatis generantur ibi ad 
tormenta infidelium & peccatorum Chriftia- 


da crux glorificata apparebit ante eum , Sc D norum funt fabulx & non acceptabilia in cc- 


omnes eledi videbunt eum , & de hoc dodi 
per evangelium Mathxi. Tunc apparebit fi- 
gnum filii hominis in calo , & videbunt filium 
hominis venientem in nubibus coeli in virtute & 
gloria multa. Unde alias infamias numquam 
audivimus , & funt mendacia mente genita , 
& ecclefia noftra de fupradidis intclligit fi- 
cut fuperius diximus. 

Art. X. Item , dicunt quod mediocriter homines mali 
Chriftiani poft generale judicium non ibunt ad 
paradifum caleftem vel terreflrem ; fed rema- 
nebunt in terra in qua nunc habitant homines 


clefia Armenorum , & non omnia verba 
mendofa, qux inveniuntur in libris ftulto- 
rum , recipiuntur in ecclefia Armenorum ; 
ficut & apud vos non putamus efte , Sc ex- 
communicamus didam opinionem , & fi 
aliquando inveniantur talia in libris ftuito- 
rum , non approbamus. Sequitur. 

Alia vero opinio eorum dicit , qua magis 
communis eft apud Armenos , quod poft genera- 
le judicium , nullus infernus erit , nec nunc eft , 
nec fuit poftquam Chriftus ad inferos defen- 
dit , & infernum totaliter deftruxit > fed unuf- 


qua tota erit plena arboribus , ficut paradifus « qui f que peccator 3 peccato quod commi fit cru- 

^ at > / /*/ . /1 J « J at /■ e Osa . 


terreftris ; & tamen non comedent nec bibent , 
tunc morientur. Et hic locus dabitur eis , 
ex hoc quod mediocriter mali fuerunt. Vocant 
autem homines mediocriter malos , homines con- 
jugato s,fy alios in ftculo communiter viventes. 

Responsio. Quamvis inveniatur in didis 
aliquorum fimplicium , quod paradifum & 
terram habitationem animarum dicunt poft 
judicium , non tamen injuftorum animarum, 
ut dicunt in articulo. Apud nos autem five 
bonarum five. malarum animarum non eft 
acceptabile fed eft fpernibile & reprobabilc 


dabitur , & fecundum quod plus vel minus pec- 
caverit y fecundum hoc a diftis peccatis cru- 
ciabitur y & fic talia peccata dicuntur effe in- 
fernus y in quo peccatores poft generale judi- 
cium cruciabuntur. 

Responsio. Licet aliquando invenieba- 
tur in didis aliquorum fupraferipta opinio % 
tamen non communiter , quia multi multis 
modis dicebant. Aliqui ficut fupra in fecun- 
da opinione : aliqui alii dicebant , quod licet 
Chriftus animas omnium liberavit, tamen 
infernum non deftruxit, quia dicebant quod 


* 


Digitized by 


Google 


Art.XII, 


Art. 

XIII. 


327 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 328 


poft judicium iterum omnesanim* peccatoru A 
reditura; erant ad infernum; & alii dicebant, 
quod quamvis Chriftus animas fandorum, 
quae exfpedabant liberationem ejuf, liberavit 
de inferno , non tamen peccatorum animas, 
quae damnata; erant aeternaliter in inferno. Et 
ifti varii errores inde proveniebant, quia cum 
audiebant aliqui , quod Chriftus infernum 
deftruxit , deftrudionem hanc intelligebant 
totaliter , & non fecundum partem. Poft- 
quam vero novimus ecclefiam Romanam, 
fcivimus hoc quod dicunt, quod poft gene- 
rale judicium nullus infernus erit, nec nunc 
eft, nec fuitpoftquam Chriftus ad infernum 
defeendit , & infernum totaliter deftruxit , 
nocivum efle animabus. Ideo abhorremus & 

& anathematizamus talem erroneam opi- 
nionem & habentes eam , & confitemur fi- 
cut ecclefia Romana , quod in loco fuoper- 
fedius dicemus. 

Item , pradicli Armem dicunt , quod om- 
nes mediocriter mali in judicio cum operibus 
fuis ponentur in fiatera , & fi pius pondera- 
verint eorum mala quam bona , tunc ponen- 
tur in oceanum fecundum opinionem pradi- 
Itam , de qua fupraditlum eft , & a ffligentur 
ibi fecundum quod 'demeruerunt. Si vero plus 
ponderaverint eorum bona quam mala , tunc ^ 
ponentur in ifta terra, qua erit arboribus ple- 
na , non tamen ita deleHabilis , ficut eft pa- 
radifus terre ftris. Si vero bona eorum & mala 
a qualiter ponderent, tunc ad preces B. Maria 
(faliorum fanttorum,Beus ponet eos in ifta ter- 
ra, in qua nullum malum a ffliciivum patientur. 

Responsio. Sciendum quod fupradida 
verba funt fabulae & mendacia , & taedium 
auditori. Ideo nolumus credere haec nos , 
nec umquam talia audivimus. 

Item , licet in ordinario Armenorum con- 
tineatur , quod illi qui baptizantur , etiam fi 
pueri fint , quod veniunt ad baptifmum de 
diaboli fervitute , tamen dicunt quod tales ^ 
pueri nullum peccatum habent ,fed omnino in - 
nocentes & ab omni peccato etiam originali im- 
munesjnec dicunt, ut baptizentur,ut confequan- 
turremiffionem peccatorum i fedut fintChriftia- 
ni , & ut poft generale judicium intrent cum 
perfellis fanttis in regnum coelorum , & ad 
hac duo valet eis baptifmus fecundum eos. 

Responsio. Sciendum eft quod fupradi- 
dus articulus omnino falfus eft & criminofus, 

& in quarto articulo ubi adum fuit de origi- 
nali peccato, fufficienter refpondimus 5 fed 
hic etiam falfitatem hanc breviter manife- E 
Ramus, quia in dodrina ecclefiae Armeno- 
rum fcilicet Aduum Apoftolorum dicitur 
de Jesu : Ei omnes propheta teftificantur rem- 
ffionem peccatorum accipere in nomine ejus. Et 
Petrus in fecundo idem confirmat. Baptiza- 
tur unufquifque veftrum in nomine Jesu 
Christi , &c. Et quia Armeni dicunt & do- 
cent & credunt in fymbolo: Credimus unum 
baptifma in poenitentiam & propitiationem & 


remiffionem peccatorum. Ergo Armeni acci- 
piunt remiflionem peccatorum veraciter , 
fecundum mandatum apoftoli Petri , qui cre- 
dunt in Jesum , & baptizantur in nomine Pa- 
tris & Filii & Spiritus-fandi, fecundum man- 
datum Chrifti, & purgantur ab originali pec- 
cato. Qui vero haec mala impofuerunt Ar- 
menis , de difficili falvabuntur. Hoc autem 
quod dicit : Baptizentur ut fint Chriftiani , 

& ut poft generale judicium , &c» Verum eft, 
nunc cum anima , & tunc cum anima & 
corpore , & non folum valet ad ifta duo bo- 
na , fed etiam ab originali peccato purgat * 
ut fuperius didum eft. 

Item , quod ditti Armeni dicunt- & tenent Art* 
quod Chriftus defeendit ad inferos. XlV» 

Responsio. Quod Chriftus defeendit ad 
inferos cum anima rationali , hoc verum 
eft, ut Petrus dicit Ad. z. Sicut & vosfei- 
tis , habent definito confilio & praeficientia 
Dei traditum in manus & affigentes in figno 
occidiftis , quem Deus fufeitavit ,folvens do- 
lores mortis , quoniam non erat poftibile eunt 
teneri ab ea. Et idem p^r prohetam confir- 
mat dicens , Non derelinques animam meam 
in inferno , nec dabis fanlium tuum videre cor- 
ruptionem. Sequitur. 

Pradicavit ibi , & illas animas , qua ai 
credere voluerunt, juftificavit : illas autem qua 
ei credere noluerunt , in fuo peccato dereliquit. 

Responsio. Opinionem hanc licet aliqui 
dixerint v tamen alii contrarium dixerunt 
communiter , quod poft mortem per poeni- . 
tentiam non eft falus nec credulitas liberan- 
di a peccato , ut dicitur Ecclefiaftes xii. $i 
ceciderit lignum in auftro ,five in aquilone : ubi 
ceciderit, ibi manebit in aternum. Nos vero def- 
cenfum Chrifti ad inferos ad fandos patres 
dicimus, & liberationem eis fadam & pecca- 
toribus qui condemnati erant in aeternum» 

Illos autem una cum opinionibus fuis, qui 
dicunt, quod peccatores, qui damnati erant 
in aeternum , crediderunt in Chriftum & jufti- 
ficatifunt in inferno, reprobamus & dcfpi- 
cimus. Sequitur. 

Exiens autem ab inferis deftruxit totaliter 
infernum , & omnes animas , quas ibi inve- 
nit ,five effient bona five mala , inde eduxit j 
& pofuit eas in ifto aere & terra , & circa pa- 
radifum terre (Irem , ubi erunt ufque ad finale 
judicium. 

Responsio. Quamvis aliqui dixerint, quod 
Chriftus exiens de inferno extraxit omnes 
animas bonas & malas , & dicebant malas 
redituras in infernum, opinio ifta ficut ia 
xm. articulo diximus, communis non erat, 
nec acceptabilis , totaliter ablata eft i Sc illx 
qui dicebant quod omnes anima; exierunt 
de inferno poft mortem Chrifti , locum pro- 
prium non ponebant, ficut in articulo dicitur. 

Nunc vero qualiter veraciter habemus ia 
vi n. oftendimus. Sequitur. 

Interim tamen anima mediocriter mala 

& 


Digitized by 



i 


319 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlil 330 

(fi mala fimph citer , non patientur aliquam A quod cum ifio mundo fenfibili creati fuerunt % 
panam fenfibilcm , fed folum patientur timo- fed cum coelo cmpireo ante omnem diem, 
rem : mediocriter tamen mala , quia timent Responsio. Opinio Grcgorii theologi har£ 
fuum periculum , quod erit in die judicii , ut eft, quod angeli fuerunt antequam omnes 

fitpra diBum eft , quando ponentur tn ftatera : creaturae , & dicit fic. Primo cogitabat an- 

mala vero fimpliciter , quia timent panam gelicasfic coeleftes virtutes, & cogitatio fie- 

oceani , ubi ponentur poft generale judicium , bat opus , fic Job xl. ipfe eft principium via- 

patientur panam timoris , qua eas multum rum Dei. Et aliqui alii dicunt , quod poft- 

affhgit mentaliter. quam coelum , quod eft locus eorum , quod 

Responsio. Inx. & xi. refpondimus fufi tamen ante effe hominis omnes confitemur* 
fidenter de hoc. Sequitur. Damafcenus non putat convenientia di&a 

Mediocriter vero malas (fi perfecte bonas Gregorii theologi , dicens , quod decebat pri- 

pofuit in ifta terra vel aere circa paradifum ter- mo intclligibilem effentiam ducere ad efTe* 

reftrem , (fi, ut dicunt , tales anima funt in ma- fit deinde 1'cnfibilem & ita ex duabus homi- 

gna conflatione , propter fpem quam habent ® nem, tamen fandus Nerfcs , Glancnfis ca- 

de remuneratione , quam confecutura funt poft tholicon Armenorum coelum empireum , fic 

generale judicium. Et dicunt quod ante diBum angelos & primam materiam a principio fic 

generale judicium non erit alia remunerat io de nihilo fimul de novo creata dicit. Et iftius 

operum bonorum vel malorum , inducentes ad opinionem recipit ccclefia Armenorum, fic 

hoc diStum Apoftoli -. Oportet nos prxfenta- omni Dominica die hanc dicit cantando flo- 
ri ante tribunal Chrifti , ut recipiat unufquif- viter creavit verbum in principio caelum cee± 

que , prout in corpore gclEt , five bonum lorum (fi calefies virtutes incorporalium , &c. 

fuerit, five malum. Sequitur. 

Responsio. In fexto articulo dixi- Dicunt etiam quod omnes Angeli boni crea* 
mus de hoc tantum quod fufficit. Sapientiae ti fuerint. 

veftrae igitur hic manifeftamUs, quoniam ma- Responsio. Verum eft , quia a creatore 
giftri diverfimode locuti funt fuper hoc. Ali- nullum malum veftigium in fe habuerunt * 
qui fecundum opinionem Graecorum ufque ^ fed boni erant fic pro bono creati, fed, ut di- 
ad generale judicium retributionem bono- cit Damafcenus, non potuit comprehendere 
riam fic malorum , fic dicebant , ficut in ar- in fe claritatem fic honores quos dederat fibi 
ticulo fupra feriptum eft. Alii autem dicc- creator > fed ipfe per liberum arbitrium con-* 
bant veritatem , quod juftae animae recipiunt verfus fuit de naturali bono extra naturam, fic 
retributionem regni fic peccatores rctribu- fuperbivit contrariando Deo creatori fuo , fic 

tionem inferni , fed poftquam venimus in rebellando ei induratus eft, fic primo di vifus 

notitiam ecclcfiae Roman* , totaliter in uld- a bono remanfit in malitia. Quaproptet 

ma opinione confirmati fumus. malum nihil eft aliud , nifi folum carentia 

Aet.XV, Item quod dicti Armeni non dicunt , nec boni, ficut tenebrx carentia luminis, fic ideo 

tenent , quod Chriftus defeendens ad inferos qui lux creati funt.Sc creaturce fic boni fuerunt. 

pr a dicaverit damonibus , nec quod damones Et vidit Deus omnia qua fecerat , (fi erant 
eduxerit de inferno. valde bona , fic ex libero arbitrio tenebrae 

Responsio. Verum eft. Sequitur. fadte funt. Sequitur. 

Sed bene dicunt quod damones ufque ad ge- D Et in dicta bonitate fteterunt i ut eorum ali * 
ner ale judicium funt in ifto aere , vel in terra j qui dicunt , ufque ad quartam diem , quando 

ji tamen ibi exiftentes aliquam panam fenfibi- Deus luminaria fecit. Aliqui vero eorum di- 

lem fuftinent vel fuftinebunt ufque ad dictum eunt quod fexta die , quando Adam Creatus 
generale judicium , non exprimunt. Dicunt ta - fuit , damones peccaverunt , (fi de coelo cecide- 
men qkod patiuntur carentiam gloria, (fi quod runt , per illam partem coeli , qua apud eoS 

ipfi qui prius erant clari, effecti funt nigri, vocatur Arte cos*, apud nos vero diciturGa* * si. Atoce*. 

(fi quod multum timent panam oceani in quo latia , cum quibus etiam fer diBum foramen 

ponendi funt foft generale judicium cum malis unas bonus angelus cecidit , (fi multi alii ceci - 

hominibus. diffent , nifi Deus eis dixiftet : Pax vobis . 

Responsio. Ufque ad ifta tempora de fen- Ille vero bonus angelus , qui ceciderat , ad pre-. 

fibili psena diaboli nec affirmabant , nec ne- ces B. Bafilii in coelo refiitutus fuit. 
gabant. Nunc autem nos dicimus , quod ipfi Responsio. Haec funt verba deriforia fic 
puniuntur fenfibiliter , fic verum eft , quod ^ puerorum , fic non magiftrorum , quoniam 
gloriam non habent , nec claritatem primam. coelum eft natura valde fimplex , fic effentiafc 

Sed timor etiam fabula eft , ficut fuperius valde fubtilis. Se incorruptibilitate durabile 
diximus fic idem de daemonibus , ficut de ho- valde , fic angelus eft fubftantia intelleduali* 

minibus. fic incorporalis , fic non ficut corpus habet 

Aut. Item inter Armenos funt dua opiniones de longitudinem fic latitudinem fic profundira* 

XVL tempore quo fuerunt creati angeli, quia eorum tem , fed intelle&ualiter fubito ibi funt fiC 

aliqui dicunt , quod ante ifium mundum fenfi - operantur , ubi mandat divinae voluntatis 

bilem angeli creati fuerunt , alii vero dicunt intimatio, Ideo quando angeli dc cdelo VC^ 

Vet.fcript. & mon, ampl. Collecl. Tom. VIL Kk 




33i CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 332 

niunt in terra , foramen non faciunt , ficut A allevies dolores anima mea. Tertio propter 
in articulo dicunfi quia fi fic eflet,tunc neceffe regnum Dei : Propterea fi nos te rogamus , 

eflet , quod in coelo tot foramina edent, quot pater cceleftis , colloca defunllos nofiros in fu- 
angeli mittuntur in mmifterium hominis* pernam Jerufalem in congregatione primoge- 
Sequitur. nitorum feriptorum in coelis , unanimiter a te 

Dicunt etiam eorum aliqui , quod feria VI* petimus Spiritum- famium vivificantem , in- 

de mane Adam Creatus fuit i fed circa fextam tcrcejfione fanlla Dei genitricis , fac dignos 
di EI a diei JEva fuit formata , fi fecundum defunctos nofiros in coele fti tuo fantto talamo , 

aliquos eorum eodem die fuit per diabolum fi cum fupemis virtutibus benedicere fanllam 

J tentata 3 fecundumveto alios feria vl. fequen- Trinitatem. Sed pofteaquam venimus in 

tis feptimana. notitiam magnae , fandae & gloriofae Roma- 

Responsio. Verfus Glonenfis dicit, quod nae ecclefiae , recepimus & confirmavimus 
in eodem die m qua creati fuerunt cecide- Vetba purgatorii , ficut praememorata ecclc- 
'runt : in tertia hora mens JEvae per ferpen- fia, & quod nos recepimus, aliis praedica- 
rem fuit decepta , & in fexta hora primus ho- B mus & docemus. Sequitur, 
mo confentiit verbis ejus , & cecidit ; & Chri- Quia , ut dicunt , fi Chrifiianus confiteatur 

ftus eadem hora elevatus fuiit in cruce ad de- peccata fua , omnia peccata ejus fi pana pec- 
lendum peccata eorum. Et quando exivit catorum ei dimittuntur \ 

Adam antiquus , Chriftus latronem pofuit Responsio* Verum eft , fi paenituerit : fi 
in medio paradifi. Illud autem quod dicit vero fine fatisfadione poenitentiae moritur s 
fexta feria alterius fequentis feptimanaeom- tunc ecciefia juvat eum jejuniis , orationi- 
nino falfum eft. bus , eleemofynis , & miffis : quia Deus nul- 

AiOr. Item quod A rmeni communiter tenent quod lius mali fine punitione remiflionem con- 

XVH. in alio f a culo non eft purgatorium animarum. cedit ; fed vel hac vita, vel in futuro punit > 

Responsio. Hoc verbum per unum mo- fecundum Job* Scio quodnon dimittis pecca- 

■dum Verum eft > & per alium non. Quod fi tori. Sequitur. 

aliquis accipiat fblum nomen purgatorii , Nec etiam Chriftum orant pro defunctis , ut 
tunc 'verum eft , quod Armeni a parvo tem- ^ eis in alio faculo. peccata dimittantur. 

•pore citra intellexerunt purgatorium > fi ve- Responsio. Quamvis fupra contrarium 
to dicant quod animae peccatrices, qu* cum diximus fufficienter , tamen & hic modl- 

fide, fpe , & contritione & confeffione exive- cum feribamus ad ftirpandam hanc falfita- 

rint de mundo , non tamen cum perfeda poC- tem per cantica defunctorum. Cum natura 

nitentia , m alia vita nullam paenam fufti- noftira quanuinduifti , in ligno crucis affixus 

nebunt pro peccatis non fatisfa&is in aliquo fuifti 3 folvcndo nos a peccati primi patris vin - 

loco vel aliquo tempore , hoc falfum eft. Et culo ,folve fi hunc de tranfgteflionibus per fan- 

■ per hoc patet , quod Armeni ptoprie pro uno Itam tuam pajfionem , cum plenis lampadibus 

defundo & pro multis ftatimpoft mortem, & introduc in talamum cum fapi entibus f anilis 

poft tempora per feipfos faciunt , & aliis fa- virginibus. Et in oratione defun&orum quae 

ciunt facere Vigilias , elecmofynas & miflas , incipit fic. Qui regnas ab atetno recipere ani- 
le. mediantibus iftis bonis 3 petunt a Deo pro mam fervi tui cum fanllis tuis , qui a princi- 

defun&is remiflionem peccatorum , & a tor- pio placuerunt tibi , recipe hunc cum juftis 

mentis liberationem, & hereditatem regni D tuis s fi in tabernaculo amicorum tuorum con- 
coelorum, & ifta tria oftendimus in canticis ftitue eum 3 & fi aliquid humaniter tranf- 

defun&orum. Primo pro remiffione pecca- gretfus eft ifte , cogitatione verbo fi opere , tu 

torum: Quoniam te laudant principatus cce- ficut bene fallor fi mifericots Deus > dona fibi 

lorum 3 fcilicet rex gloria omnipotens fiom- remiflionem. 

nia tenens 3 dimitte peccata defun&orum noftro- Item in oratione. Deus animarum : Qui 

tum , fi atquiefeere fac in tabernaculo tuo dixifti omnipotenti fi forti verbo tuo: Veni- 

in regali quiete. Item : Qui es creator ignito- te ad me omnes qui laboratis & onerati eftis, 

tum fi terrenorum , (fi femper glorificaris a & ego reficiam vos , quiefeere facias Domi-, 

rationabilibus miniftris , a te petimus 3 Ut con- ne Deus animam fervi tui , (fi feribe in libro 

cedas remiflionem defunllisnoftris. Item ; Deus quietis gloriofe beatitudinis 3 (fi concede ei 

qui es dator remiflionum , dimitte peccata de- portionem (fi partem in manfionibus atemis , 

funBotum noftrorum omnipotens (fi fortis fi fi fi tranjgrejjus eft per tranfgrefliones hujut 

mifericorsDeus falvator fi bene fallor. Secun- faculi fine fine 3 verbo tuo concede remiffionem 

do liberari a patnis > Defeci a generatione mea fibi, (fi ab omnibus peccatis fi 'vanis decep - 

fatigatus. D imi fi vitam hujks feculi , (fi cum tionibus libera animam hujus, (fi recipe in quie - 

vanitate corporis converfus fum in terta , unde te tua. Et aliae multae tales orationes & fup- 

treatus fui. Mifereamini mei , mifericots plicationes, quas propter prolixitatem tran* 

Deus fi Salvator , fi allevies dolores anima fimus. Sequitur. 

mea. Ecte in pace reverfus fum in terra , de Sed generaliter orant pro omnibus defun- 
qua creatus fui , renovator artifex , dator mi- Bis , ficut pro B. Maria , apoftolis , marty* 

fericordia % miferere meipnifericors falvator,fi ribus fi aliis f anilis , ut in die judicii intrent 


Digitized by 


Google 


333 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlil 334 

A caufas baptizare faciunt filios fuos> verum 


in regnum ccelefle , vel in aliis locis , ut fupra - 
diclum e fi, (fi quod ibi requiefcant. 

Responsio. Licet in miflali inveniatur una 
oratio , in qua videtur quod pro fandis ora- 
mus , non tamen illo modo , ficut in arti- 
culo dicitur , quod in die judicii fanda Dei 
genitrix, apoftoli, martyres,&alii fandi in- 
trent in regnum cadorum, ac fi modo non 
effenc. Et oratio dicit fic : Per hunc quiefcere 
facias omnes pracedentes de f unci os [anctos 
patres , patriarchas , apofiolos , prophetas , 
martyres , epifcopos , facerdotes , diaconos (fi 
totum collegium ecclefia tua fanlla , (fi om- 
nes de ordine f a culari viros , mulieres , cum fi- 
de finientes , cum quibus & nos vifites pius (fi 
mifericors Dominus rogamus. Sciendum cft 
quod ficut habeamus a domino Merces qui 
exponit mifiam , & nos etiam intelligimus , 
non petimus ibi pro prxmemoratis , ut quicf- 
eant a paenis , tribulationibus & laboribus. 
Abfit,quia omnina carent miferia, & habent 
beatitudinem zternam; fed quia fandi Dei 
quiefeunt & gaudent de falute noftra & ho- 
nore Dei , ficut angeli gaudent de falute 
peccatorum. Igitur petendo in miffa quie- 
tem fandorum , petimus nobis gratiam , ho- 
norare Deum, & falvari, & collocari cum cis. 
Item quod oratio ifta a fando Athanafio ei- 
da , qua intentione dicit ignoramus. Sequi- 
tur. 

De antmabus paganorum dicunt , quod anima 
eorum funt fuper fepulcra eorum vel in [epul- 
eris , ufque ad diem 'judicii , & frequenter au- 
diuntur in [epuleris Sarracenorum voces & ge- 
mitus , (fi etiam quandoque anima eorum , vel 
damones pro eis videntur circa [epuler a ipfo- 
rum in diverfis fpeciebus animalium (fi homi- 
num , propter quod Sarraceni non libenter fiant 
juxta fepulcra Sarracenorum ; (fi ex hoc etiam 
quandoque Sarraceni faciunt baptizare filios 


cft , & ut etiam non faciant. 

Item , quod Arme ni credunt (fi tenent , quod 
Chrifius defeendit de ccelo , (fi incarnatus fuit 
propter hominum falutem , non pro eo quod filii 
propagati ex Adam (fi ex Eva pofi peccatum 
eorum ex eis contrahunt originale peccatum , 
a quo per Chrifii incarnationem (fi mortem fol - 
ventur , cum nullum tale peccatum dicant ejje 
in filiis Ada ;[ed dicunt quod Chrifitis propter 
falutem hominum efi mortuus (fi pajfus , quia 
per pafiionem filii Adam , qui di£iam paffionem 
pracefferunt , fuerunt liberati ab inferno , in quo 
g erant , non ratione originalis peccati , quod in 
eis efiet i fed ratione gravitatis peccati perfo- 
nalis primorum parentum. 

Responsio. Hoc in quarto articulo re- 
fpondimus falfum cfle, quia fecundum fidem 
& dodrinam Armenorum, Incarnatio & Paf- 
fio Chrifti fine (aeramento baptifmi ab ori- 
ginali peccato non purgat, nec ante Incar- 
nationem, necpoft; fed per baptifmum pur- 
gat , ficut ante per circumcifionem : quare 
veritas Dei dicit : gui non regeneratur ex aqua 
(fi Spiritu , non potefi intrare regnum Dei. Se- 
quitur. 

£ Credunt etiam quod Chrifius propter falutem 

puerorum qui nati fuerunt pofi ejus paffionem , 
incarnatus fuit (fi paffus } quia per fuam paffio- 
nem defiruxit totaliter infernum , (fi ita pofi 
ejus paffionem nullus ex dictis pueris vadit ad 
infernum. 

Responsio. Gratia (alutis puerorum Chri- 
ftus dedit baptifmum , & mandavit baptizari 
in nomine Patris & Filii & Spiritus fandi , 
& non deftrudionem inferni , ut mentitur 
hic , & quod etiam alias non audivimus. Se- 
quitur. 

Credunt etiam quod propter falutem homi- 
num adultorum Chrifiianorum Chrifius fuerit 


2 2 — - j - f j p. - - — -j — - j j 

fuos , (fi inungi in dbverfis locis , ut pofi mor- ^ incarnatus (fipafius ; quia fi tales punit eant de 


tem non egrediantur de [epuleris ; non tamen 
eos faciunt baptizari , ut efficiantur Chrifiiani. 

Responsio. Armeni credunt & habent, 
quod animat Sarracenorum & aliorum infi- 
delium , & fidelium peccatorum ante & poft 
Pafiionem Chrifti vadunt cum anima in in- 
ferno , & poft judicium etiam cum anima 
& corpore ; fed quando Deus dzmones per- 
mittit in corpora Sarracenorum mortuorum 
intrare , & faciunt ea ftare & ire , Sc alia: 
figna quae fiunt circa fepulcra eorum , ficut 
fupra in articulo dicitur, putamus ex per- 
miffioneDci fieri , propter confirmationem 
fidei Chriftianorum , & ut error Sarraceno- 
rum manifeftus fic Chriftianis , qui vident 
talia figna , & ex hoc judicent quod a dae- 
monibus fit operatio illa ; & quando aliquan- 
do Chriftianum contingit cfle prope , & no- 
minat nomen Chrifti, & fignat figno crucis , 
fubito cadit corpus illud daemoniacum , & 
remanet immobile ; & illud etiam quod 
quandoque Sarraceni propter fupradidas 
Vet.fcript. (fi mon. ampl. Colle It. T om. V1L 


peccatis fuis , pofi ejus paffionem , quando mo- 
riuntur , non vadunt ad infernum. 

Responsio. Verum eft, quia [per] pseni- 
tentiam Chriftiani poft paflioneni Chrifti non 
vadunt ad infernum} fed ad Chriftum in 
coelo fecundum verbum fuum, quod Ubi 
ego fum , (fi minifier meus erit. 

Item, quod Armeni credunt (fi tenent , quod 
primi parentes (fi tota torum poft er itas , ufque 
ad Chrifti paffionem mortui fuerunt in corpore 
(fi anima , (fi ad infernum defeenderunt . 

Responsio. Verum cft hoc, quoniam lo- 
cus ille ubi etiam primi parentes iverunt , 
quandoque vocatur in facris libris Gremium 
Abrahx, Sc quandoque Infernus, etiam & Lo- 
Cus peccatorum , manifeftus & eft per eVan- 
gelium , fecundum illud : Mortuus eft dives, 
(fi fepultus efi in inferno. Sequitur. 

Non propter peccatum originale , quod filii 
Adam contraxerunt ab Adam , fed ratione gra- 
vitatis peccati perfonaliter primorum paren- 
tum : propter quod licet eorum filii non pecca- 

Kkij 


Digitized by 


Google 


Artic. 

XVIII. 


Artic. 

XIX. 


335 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 33 6 

verrnt , tamen propter peccatum primorum pa- A tiplicandi fine animo & numero , fimanda- 

rentum pafft fuerunt mortem corporalem , & tum Dei non fuiffent tranfgrefli ; fed hanc 

apud inferos puniu eorum anima fuerunt , uf- generationem fine vitio dicunt aliqui , fcili— 

que ad ditium tempus. cec fine concupifcentia vitii ; fed hoc quod 

Responsio. Hoc in quarto, & tertio-de- dicit, ficut lux propagatur a luce, numquatn 
cimo articulis manifeftavimus falfum cffc. audivimus, nec eft verum, quia lux a luce 
Sequitur. deciditur , & per. materiam multiplicatur , 

Credunt etiam & tenent , quod poti Chrijli & non generatur ficut conjundio a femine 

paffionem & ante , ufque ad generalem refur- & a voluntate carnis , & fimilem fibi pro- 

retlionem , filii Adam habent concupifcentiam ducit. 

inordinatam carnis , & mortalitatem propter Item , quod Armeni credunt & tenent , quod Artic. 

gravitatem peccati primorum parentum , & non aternus Hei Filius natas de fubftantia Patris , XX. 

propter originale peccatum , quod ex eis con- in tempore fibi univit humanam naturam , 
traxerunt , a qua concupifcentia & mortalitate B fatlur fuit homo. 

f anili liberabuntur in generali refurretlione Responsio. Verum eft hoc & redum. 
per chrifium. Sequitur. 

Responsio. Licet infirmitas & corruptio Sic tamen quod in ipfa unione humana na- 
concupilcentix carnis, & pronkas ad vitia tura ad Dei Filium, humana natura converfa 

corporalia ex peccato Adx caufata fuerint, fuit in divinam ejus naturam ; fic quod pofi 

& in traveript in naturam carnis , tamen nunc ditlam unionem in Chrifto non eft ntfi una na- 

va corpore corpus corruptionem habens , & tura , fcilicet divina , non humana , ficut ipfe 
infirmitatem concupifccntiae , & mortalita- eft una perfona. / 

tem in feipfo habendo , generat alia corpora Responsio. Hoc eft falfum , quia licet ali- 
vitiofa & infirma, & mediante corruptione qui ante nos unam naturam dixerint propter 
corporis , vitiat etiam & animam s & ex hoc ineffabilem unionem in Chrifto , tamen non 
. manifeftum eft, quod peccatum originale, mutatione nec confufione, ficut dicitur hic 
& in corpore & in anima, fed in corpore C in articulo, quia tale didum eft Indicii, quem 
originaliter, & in anima formaliter. Sequitur. ecclefia Armenorum femper anathematiza» 

Etiam tantum dicunt , quod ditia concupif- vit, & cum eo fit etiam anathematizata fu- 

centia carnis eft pfccatum & malum , quod pa- pradi&a hacrefis fimul cum tenentibus eam : 

r entes etiam Chriftiani , quando matrimoniali - fed a tempore illo , a quo appropinquavi. 

ter concumbunt , committunt peccatum , &pro- mus ecclefix Graecorum , & poftquam uniti 

pter hoc poenitentia eis imponitur per facerdo- fuimus ecclefix Romanx, ita intelleximus 
tes , quia otium matrimoniale dicunt ejfe pec- & intelligimus de duabus naturis , quod in 
catum , & etiam matrimonium. unione & divinx & humanx naturarum in 

Responsio. Refponfionem iftius Paulus Chrifto , divina natura non fuit mutata in 

Tarfenfis mandat: Pretio fa eft conjugatio, (jr humanam, nec humana in divinam , nec ex 

fantli funt thori ; fed fornicat ores & adulteros divina & humana fuit una alia natura per 

judicat Deus. Secundum do&rinam Apoftoli corruptionem earum , quia per hoc Chriftus 

noftri matrimonium dicimus pretiofum, & D non effet Patri confubftantialis, quia eft na- 
conjugationem propter generationem pro- turafimplex, nec matri, quia natura matris 

lis', & retributionem debiti , & cuftodiam ex divina & humana natura non eft com- 

fui ipfius a fornicatione, fecundum caufam, fi pofita , & Chriftus nec Deus effet , nec homo, 

caufa conjundionis non funt : fed folum pro fed aliqua alia fpecies; fed nos credimus, 

concupiftrentia animalis deledationis , vel quod perfeda Dei natura , & perfeda hu- 

extra terminos conjundionis , tunc fine pec- mana natura unitx fuerunt , in uno Chrifto, 

cato non funt } qua de caufa pxnitentiam in uno Filio, in una perfona Verbi indivi- 

injungimus, non propter adum matrimo- fibiiiter & inconfufibiliter , immutabiliter & 

nialem : quare dicunt falfa de nobis. Se- inalterabiliter, in unum & eumdem Chri- 

quitur. ftum. Poft unionem credimus & dicimus 

Dicunt , & credunt , & tenent , quod fi Adam non fadum fecundum divinam naturam , fed 

& Eva non fuijfent tranfgrefp mandatum , non fadum fecundum humanam ; immortalem 

fuijfet inter eos carnalis conjunttio , nec per * fecundum divinam , & moftalem fecundum 
feminum conjuntlionem fieret generatio huma- humanam , quod & dominus Nerfes Gla- 

na ; fed homines propagarentur ah hominibus nenfis catholicon Armenorum , in epiftola 

, fine carnali conjuntlione , ficut lumen a lumine. Mefopotamixfcribit & dicit fic : « Confiten- « 

Dicunt etiam quod Deus proficiens quod! horni- dum eft , qui pie volunt ftare in Chrifto , «c 

nes tranfgrederentur ejus proceptum , membra quia cum erat unicus Dei Filius, Deus & « 

genitalia fecit in eis , per qua poft peccatum homo, immortalis & mortalis, mortuus eft « 

fieret hominum propagatio . & per mortalitatem non alius mortuus , nec « 

Responsio. Zacharias catholicon Arme- alius vivus remanens, fed unus & idem uni- « 

norum dicit, quod primi parentes per gene- cus ex duabus, mortuus eft fecundum hu- ce 

rationem fine vitio crefcendi erant & mul- manitatem ficut homo, & ficut ipfe voluit, « 



Digitized by 


Google 


337 CONCILIUM ARMENORUM ANNI ucccttiu 33$ 

& immortalis remanfit, fecundum divinita- A & adhuc etiam aufi fuerunt haeretici dicere. 


» tem , ficut immortalis natura Dei , & quod 
» mortuus eft veraciter , & remanfit immorta- 
» lis , certitudinaliter in morte manifcftant 
» fanda miracula ; fimiliter expiratio fuper 
» crucem , involvi pannis , & pofitio in fepul- 
» ero mortem verificat i fed poteftative dare 
» fpiritum in manu Patris , & duplex emana- 
> tio fontium fanguinis & aquar , quafi ex vivo 
» de mortuo corpore , immortalitatem fignifi- 
» eant, quae non fuit feparata ab eo propter 
*» hominem. Et iterum idem dicit : quod con- 
»» fitendum eft a nobis poft unionem non ip 


quod fantaftice accepit corpus 5 fed fi femper 
altiora narraffent, & numquam humiliora, 
in quo igitur lacu non cecmiffent; fed dida 
Evangeliftx; In principio er st Verbum, & Ver- 
bum er M Apud, Deum , dr Deus er st Verbum, Et 
illud : Antequam Abrshsm efiet , ego fum. Et 
Apoftolus , quod per eum formsts funt omnis , 
qua in caelo dr in terrs , dr lux gloris dr figura 
ejjentis ejus ; & talia fimilia proprie de divi- 
nitate funtdida. Et illud : Ego dr Pater unum 
fumas. Et qui vidit me , vidit dr Pstrem meum. 
Et quod nullus cognofcit Pstrem ni/i Filiui. 


fum hominem folum , nec Deum nudum B Et quod tu es chriftus Filius Dei. Haec & fi- 


propter divinitatem ; fed Deum & hominem, 
non alium Deum & alium hominem fecun- 
dum Ncftorium,& ad invicem adhzrentes, 
fed unum & idem , & hominem verum & 
Deum perfedum , quoniam Deus homo fan- 
dus & Verbum caro, non quod elfentia in 
edentia habitavit ; fed una effentia illa Verbi 
Dei , quae fada eft caro , quandoque patieba- 
tur humana ficut homo , quandoque per- 
mittebat animam , & corpus humanum pati , 
quae fua erant , fcilicet famem , fitim , dor- 
mitionem , laborem , lacrymas , triftitiam, 


milia his fecundam unionem Verbi funt 
(cripta & (pedalia divinitatis. Ideo fcripfe- 
runt quod non putant de Virgine accepifle 
principium, fecundum Paulum Samofate- 
num > fed quod ante fecula & a Patre eft 
genitus, & poft unionem indifferenter hu- 
manitatis & divinitatis ponunt feripturae no- 
mina & res propter ineffabilem unionem , 
quoniam quandoque eft quod opera propria 
dimittantur , divine humanitati , & eft quod 
propria humaniter Deitati ficut fupra. Et eft 
(ciendum , quod hxrefis Endici & fequacium 


timorem & alia omnia ; & quandoque mul- ^ fuorum fimilatur fupradidx novx & falfe 


tiplicia figna & virtutes de effentia Dei mani- 
s feftabat divina, non alius patiebatur imbe- 
» cillia figna, & alius oftendebat fortaram (s) 
y> ficut dividunt divifores , lacrymari & fimilia 
» homini , & refufeitare Lazarum , & aliam 
m Verbi Dei ; fed qui unitus erat in una perfo- 
> na, operabatur fecundum qualitatem fux 
9 naturx, quando volebat humane , ut homo, 
9 quia homo erat; & divine, ut Deus, quia 
9 Deus erat , & ideo verba evangeliftarum & 
9 apoftolorum magiftri ecclefiac duobus modis 
» loquuntur , quia fcripferunt pro divinitate 


hzrefi, quam imponunt Armenis. Et quo- 
niam Endicius unam naturam dixit per con- 
fufionem & per alterationem , fcilicet quod 
Verbum Dei figuram & alterationem folum 
accepit a fanda Virgine, & non veraciter 
homo fadus eft , iftam hzrefim ecclefia Ar- 
menorum femper anathematizavit, & cum 
ea etiam anathematizata fit fupradida hx- 
refis cum habentibus eam , quae latrat quod 
humana natura in Chrifto , non eft nifi una 
natura , & illa divina & humana. Sequitur. 

Et difli Armeni maledicunt omnes qui con - 


& incarnatione Domini noftri, quoniam hu- D tr Arium dicunt , dr in tantum dete fantur il 
milia narrant i ut dicit : Pater meus major me los qui dicunt pojl unionem duas naturas ejje 

eft , & Spiritus promtus eft , caro autem inftr - in Chrifto , divinam fcilicet dr humanam, gttod 

ms. Non mea voluntas , fed tua fit i & effufio fi aliquis Armenus prius baptizatus fecundum 
fudot is ut gutta fanguinis ex timore , & Deus ritum eorum hoc diceret , non participarent cum 
Deus meus quare me dereliquifti ? & Afcendo eo , fed haberent eum ac fi paganus fuiffet ; dr 
ad Patrem meum , & ad Patrem veftrum , fi vult reverti ad fidem Armenorum , eum ite - 
Deum meum (jr Deum veftrum ; Sc dida Pauli : rum baptizant fic , ficut fi femper paganus fuifi 

Deus Domini noftri Jesu Christi & Pater fet , (jr poft fecundum baptifmum imponunt ei 

gloris ; & Jefus fidelis fadori fuo , & paulo psnitcntism viginti annorum. 
minus humiliatus ab angelis , & in diebus Responsio. Hzc omnino funt falfa , quia 
carnis fuz orationes & deprecationes offe- numquam in ecclefia Armenorum hzc alias 
rebat cum magno clamore & fufpiriis ad E audivimus , nec vidimus , nec fecimus , quia 
Deum , qui poterat falvare cum , &obedirc licet a dicentibus duas naturas, ficut Nefto* 


ei qui fubjecit fibi omnia. Hzc omnia & fi- 
milia fecundum humanitatem dicimus ferip- 
ta pro eo & quare , ut non quando revelare- 
tur divinitas mundo poft refurtedionem & 
afccnfionem in coelo, putarent homines de 
co vel non accepiffe naturam humanam , 
vel accepifle & mutaffe in naturam divi- 
nam , quia fi tanta locuti funt in infirmiora, 

(<*) Sic legitur in.manufctipro. Per fortaram intelligere 
ridetur fortitudinem i nam cam opponit imbecillibus fignis. 


rius &fequaces ejus, quos deteftamus & ab- 
renuntiamus, tamen eos non baptizamus, 
nec tantam poenitentiam imponimus ficut 
dicunt. 

Item , quod Armeni credunt & tenent » quod 
fecundum eos poft unionem naturarum in Chrifto , 
natura humana converfa fuit in divinam na- 
turam , ita quod in Chrifto ex tunc non fuit 
nifi natura divina. 

Responsio. Hoc fuperius in xix. articulo 

£kiij 


ArIic. 

XXL 


Digitized by L^ooQie 


339 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 340 

manifeftamus fufficienter falfum effe , & re- A In eodem fenfu dicit fari&us Athanafius con- 


plicare neceffe non eft. Sequitur. 

Tamen dilla natura divina in chrifto fuit 
pajjibilis & impafjibilis , mortalis & immorta- 
lis , fecundum quod Chrifto placebat , & fic di- 
tant Chrijlum fuijje pajjum & mortuum fe- 
tandum naturam divinam , quia fic voluit ipfe y 
licet humana natura in eo non ejfet , quando 
.pajfus (jr mortuus fuit . 

Responsio. Sciendum eft , quod in xx. 
articulo dicitur de Armcnis, quod huma* 
.nam naturam dicunt & credunt & tenent 
convcrfam in divinam ejus naturam i & hic 
iterum replicant , quod natura humana con 


tra Arrianos , quod Deitas non vulneratur , 
quia Spiritus eft Deus , impaflibilis & impal- 
pabilis, quia carnem vulneraverunt Judsei. 
Et Nerfes Glanenfis Catholicon Armeno- 
rum , dicit contra quofdam tales haereticos : 
Qui hoc dicunt, fimiles funt cis qui cavent 
a parvo lapide in via ut non offendantur , 
& voluntarie a praecipitio alto projiciunt fe- 
ipfos ; ficut & vos cavendo ab illo , ut non 
folum homini dabitis pailionem , & crucem , 
& naturam immortalem dicitis comprehen- 
fam effe a morte, quod nec daemones au- 
dent dicere , nec aliquis de peffimis hacreti- 


verfa fuit in Dei naturam, &quod humana B cis, excepto Arrio , qui non confitebatur 


natura fecundum hanc opinionem , quod 
Chriftus homo non erat , quia quidquid mu- 
tatur a fubftantia & natura fua , quod erat 
non manet; & hic etiam in xxi. articulo 
dicitur de Armenis , quod dicunt Chriftum 
pafldm & mortuum fecundum naturam di- 
,vinam , & per hoc manifeftum eft quod 
Chriftus etiam non eft Deus fecundum di&a 
■eorum , quoniam paflibilis & mortalis & mu- 
tabilis natura Deus non poteft effe. Sic fequi- 
tur fecundum dida eorum, quod Chriftus 
non eft Deus nec homo, quod abfit, quia 
Chriftus veraciter Deus eft & perfedus homo 
eft , ficut fymbolum ecclefiae Armenorum 
teftatur in articulo Filii dicendo : Credimus 
dr in unum Dominum J esum Chr i stu m Filium 
Dei unigenitum , a Deo Patre genitum y fcili- 
cet de ef entia Patris , Deum de. Deo , Lumen 
de Lumine , Deum verum de Deo vero , geni- 
tum & non f alium , eumdem ipfum de natura 
Patris per quem omnia faci a funt in celo & 
in terra , viftbilia & inviftbilia. Neccffitatem 
expolitionis non habetis vos qui mente il- 
luminati eftis, videntes quod ecclefia Ar- 
menorum per confeftionem fupradi&am Je- 
sum Christum verum Deum & creatorem 


eum ex natura Patris genitum, fed quafi 
unum de creaturis poft tempora fadum. Ideo 
fecundum creaturas in operibus paffionum- 
ponebat eum , quoniam naturae creata: 
fub vitiis paffionum cadunt fenfibiles & intel- 
ligibiles , intelligibiles folum paffione fpi- 
rituali , fed homines fpirituali & corporali : 
tamen increata natura Dei libera eft a paf- 
fionibus vitiorum , & tantum diftant a na- 
tura ejus paffiones , quod fi vellet mori & 
pati, non poffet, quia licet omnipotens eft , 
tamen in natura fua , quae eft impaffibilitas 
& immortalitas , mutationem recipere non 
poteft. Item, dicit Gregorius Theologus in 
fermone Nativitatis : quafi homo mortuus , 
& quafi Deus refurgens, non alius refurgens 
& alius mortuus ; fed dicit quod Verbum upi- 
cum in corpore fecundum humanitatem mo- 
liens , & fecundum divinitatem refurgens. 
Item alibi dicit : Paflibilis corpore , & divini- 
tate impaflibilis , ipfemet caeleftis & tcrreftris, 
vifibilis & invifibilis , comptehenfibilis & in- 
comprehenfibilis. Et contra Arrianos feribit 
dominus Nerfes Glanenfis catholicon Arme- 
norum de verbis S. Athanafii ad Mefopo- 
tameos : Quomodo verbum increatum paf- 


omnium creaturarum credit, & ftatim poft _ fibile dicitis, vel quomodo paffibile corpus 
hacc dicit fymbolum : £>ui propter nos horni- u increatum appellatis? Ergo increatam effen- 
nes dr propter noftram falutem defendens de tiam Verbi dicendo paffibilem , blafphema- 


ccelis incarnatus ef , humanatus eft , natus eft 
perfeci e ex Maria fantta Virgine , per Spiri- 
tum fanclum , per quem accepit corpus , animam 
dr omnia qua veraciter funt in homine , non 
habens dubium. Et per hoc manifefte confi- 
tetur ecclefia Armenorum , quod ille qui 
erat Deus verus & creator omnium creatu- 
rarum , ille manet homo verus fine ullo 
dubio. Ergo falfum eft, quod natura hu- 
mana mutata fuit in Dei naturam. Falfum 
,eft & hoc etiam , quod divina natura paffa 
.eft, in Chrifto crucifixa eft, & mortua eft. 
Item, fciendum quod divinitatem Verbi dir 
cere effe paffibilem eft haerefis Ariana , ficut 
& Gregorius Theologus manifeftat & dicit in 
verbis ad Clodium contra Apollinarem : 
quod fi abfque anima erat homo , hocAr- 
riani dicunt, ut in divinitatem paffiones in- 
troducant, quafi in movei\tc. Corpus illud. 


tis, & paffibile corpus dicendo increatum, 
ad duos defedus caditis , vel fantafticam ope- 
rationem, & paffionum patientiam putatis 
fecundum impietatem Manichaei , vel increa- 
tae naturae Dei paffiones imponitis , & haec 
dicendo ipfam divinitatem Patris & Spiritus 
jCandi dicitis mortis effe receptibilem , quo- 
niam mors corporis confubftantialis morta- 
lium fuit; unde nos cum fando Athanrafio 
confitemur Chriftum Deum & hominetji > 
jnon propter divifionem hoc dicimus, abfit, 
E quia paffiones & mors. dicuntur de eo, quo- 
niam confitemur paffionem & mortem cor- 
poris Verbi, & ipfummet Verbum immuta- 
bile & inalterabile credimus , & quia ipfemet 
’eft paflibilis & impaflibilis, divina natura 
immutabilis & impaflibilis , fed corpore paf- 
fus,ut dixit Petrus, & mortem guftans. Ideo 
errant qui dicunt, quod alius eft qui paffus 


Digitized by 


Google 



Art. 

XXII. 


341 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxui. 


34 * 


cft , Sc alius eft qui non eft paflfus > fcd non 
eft alius nifi Verbum quod paffum eft, & 
mortem recepit corpore , quia ipfummet im- 
paflibilc & incorporale Verbum placuit cfle 
corpus paflibile , ut per paffiones fuas falva- 
ret homines. Ideo alapatus a miniftro, quafi 
in Verbo fuo alapam recipiens dicebat :J$uare 
tadis me ? & efle Verbum impalpabile dice- 
bat per prophetam ; Dorfum meum dedi ver - 
benbus , (jr genas meas alapis , & faciem meam 
non averti a confufiene fputii quoniam quid- 
quid humane patiebatur corpus Verbi, hoc 
cum eo ftando Verbum in fe recipiebat , ut 
nos communicari poffimus divinitati Verbi. 
Et valde erat mirabitis res, quoniam ipfe 
erat qui patiebatur, & ipfe erat qui non pa- 
tiebatur* Patiebatur per paffibile , quoniam 
ilium corpus patiebatur , & in ipfo paffibili 
erat ipfe five paffibile indivifibiliter & a paffi- 
bili corpore, quia Deus cfiendo Dei Verbum, 
hnpaffibilis erat natura , tamen cum paffibi- 
ii corpore unitus 5 incorporalis & corpus ha* 
bebat in fe impaffibile Verbum mundans 
infirmitates ejus. Ergo falfum dicunt contra 
ecclefiam Armenorum, quod folam natu- 
ram dicunt divinam paffibilem & impaffi- 
bilem > mortalem & immortalem , quod ab- 
iit, quia error ifte femper maledidus eft ab 
ecclefia Armenorum , & anathema fit. Se- 
quitur. 

Credunt etiam & tenent quod in Domini 
Jesv Christo poft unionem non fuit nifi unus 
inteUettus i una voluntas , & una operatio » 
fcilicet divina - t non humana\ 

Responsio. Licet multi multis modis prop- 
ter duas voluntates , duas operationes , & 
duas naturas , & aliqui perverfe dicendo una 
Voluntas , una natura , una operatio 5 fcd nos 
fecundum dodrinam fandam evangelii ma- 
lum abjiciendo & bonum in fpiritu & in ( cor- 
de > & in fide noftra colligendo unum cum- 
demque Chriftum credimus Sc confitemur» 
perfedum Deum & perfedum hominem , 
ficut fupra j fed fecundum illud quod per- 
fedus Deus eft , habet omnes proprietates di- 
vinitatis ,quas habet Pater & Spiritus- fandus 
abfque petfonali proprietate Patris & Spiri- 
tus-Sandi , per quas dividitur ab eis. Sed 
fecundum hoc quod perfedus homo eft , 
habet omnia qua habebat primus Adam abf- 
que peccato, fcilicet corpus animatum & fpi- 
ritum rationalem cum virtutibus fuis volun- 
tate & operatione , Sc aliis omnibus* 

I iem » quod A rmeni dicunt & tenent , quod 
ah illa htfra quod Dominus mortuus fuit in 
cruce , ipfe de fcendit ad inferos i & inf emunt 
deftruxit totaliter, ita quod ex tunc non fuit 
infernus » nec aliqua anima hominum vel 
etiam dafnones ex tunc fuerunt in inferno , 
nec erunt. pofiea. 

Responsio. Quod Chriftus defeenderit in 
Inferno Sc corporaliter deftruxit infernum * 
ubi erant fandi patres, verum eft Sc diximus 


fupra illud quod dicit quod omnino deftru- 
xit infernum , & deinde non cft infernus > 
&c. & iftud etiam diximus inxi. articulo, 
& de daemonibus diximus in xv. fed apud 
nos & apud alios fapientes Armenorum con- 
firmatum eft veraciter, quod peccarorcs qui 
erant ante Chriftum , in inferno funt , & va- 
dunt in inferno nunc etiam , Sc illuc reman- 
furi funt in faecula fzculorum. Sequitur. 

Qpod vero Chriftus refurrexit , educens de 
inferho fanttorum animas , qui ibidem erant , 
duxit eas in patadifum terreftrem , & cum 
ipfis ditium paradifum intravit , dicens eis : 
Ecce locus in quo fuifiis $ & ftatim de i jio pa- 
radifo eas ejecit , & pofuit eas in terra vel 
aere circa paradifum terreftrem. 

ResPonsiO. Quod Chriftus fu rr exit a mor- 
tuis, Sc animas fandorum eduxit fecum de 
inferno , Verum eft confitendum , fed alia 
«minia falfa funt , infana & vana. 

Item , quod de anima Latronis Chriftum 
confit eritis in cruce apud Armenos funt diver- 
fe opiniones , quarum una eft , quod illud quod 
ponitur in ev angeli o : Hodie mecum eris in 
pAradifo tb hodie noti tenetur ibi determina - 
te pro illa die qua mortui fuerunt Deus & la- 
tro , fed tenetur pro die finalis judicii , quan - 
do functi perfecli intrabunt in paradifum coe- 
le ft em » quomodo dies accipitur in Pfalmo ; 
Melior eft dies una in atriis tuis* Tunc enim ± 
non ante , latro intrabit in paradifum coele - 
flem fecundum eos cum aliis fantlisperfetlis. 
Alia vero opinio dicit , quod die quo ditius la- 
tro mortuus fuit , ejus anima venit ad par- 
tem paradift terreftris , volens illuc intrare » 
fed per angelos , Enoch , & Elyam intrare 
idue prohibitus fuit i fed in die refurreclionis 
Domini , quando Dominus cum aliis anima- 
bus fanttorum , quas extraxerat de inferno , 
venit ad portam paradift terreftris , invenit 
ibi dittam animam latronis , & tum Domi- 
nus oftendiffet manus & latus , angelis , Enoch 
& Elyte aperientibus ei portam paradift , in- 
travit idue cum ditia anima latronis & alio- 
rum fantlorum , & curti eis dixijfet : Ecce lo- 
cus de quo exiviftis , cum omnibus ditiis ani - 
mabus exivit de paradifo , & eas pofuit iit 
terra vel aere circa dictum paradifum , ubi 
erunt ufque ad diem judicii , & tunc intro- 
ducentur in paradifum cade flem. Alii vero di- 
cunt quod illa vere hora pro qua Adaril exi- 
vit de paradifo feria vi* Dominus pofuit ani- 
mam latronis in paradifo terreftti , fi tameti 
poftea eduxit inde eam vel non , non dicunt. 

RisPonsio. Sciendum eft quod fupradi- 
dar tres opinionis licet inveniantur} prima 
& ultima in opinionibus aliquorum Arme- 
norum , & media Aflyriorum , tamen nos Sc 
alii qui fapientes funt , in opinionibus homi- 
num non fumus ligati infolubili ligatione , 
maxime in perverfa , fed in verbis evangelii > 
ut dicit dhriftus ad hoc i Modie mecum erit 
in paradifo $ & Dominus cum anima ratios 




Digitized by t^ooQie 


5 43 CONCILIUM ARMENORUM ANNI m c c c x l i i . 344 


nali , uni cum Deitate fua ivit ad locum 
patriarcharum , & aliorum fandorum , qui 
quandoque vocantur finus Abrahae , & quan- 
doque infernus, ut cantat & confitetur ec- 
clefia noftra, quod anima latronis etiam cum 
Chrifto ivit illuc fecundum verbum Domi- 
tii , & quando liberavit alias animas fando- 
f um , & latronis etiam cum eis in die re- 
' furredionis fuac , & quando duxit alias ani- 
mas ad coelum , quando afcendit , animam 
latronis etiam cum eis , & ficut viderunt alke 
animae fandorum Deitatem Chrifti in infer- 
no, &fcmper ex tunc, quia eft gloria coe- 
leftis paradifi , fimiliter & anima latronis , 
& fiipradidas tres opiniones nos non reci- 
pimus , fed fpernimus & condemnamus. 
&RT. Item , quod dicti Armeni dicunt fi tenent , 
XXIV. quod anima malorum hominum , qui multa 
peccata attualia gravia commiferunt , qui 
mortui fuerunt ante Chrifti paffionem 3 fuerunt 
fofita-Jn inferno , fi ibi frenas infernales pro 
peccatis fuis fufttnuerunt. 

Responsio. Verum eft & adhuc hodie fuf- 
tinent , & fuftinebunt in farcula fxculorum , 
fecundum praeceptum Domini ibunt pecca- 
tores ad fupplicia aeterna. Sequitur. 

Sed cum Dominus poft pajjionem fuam in- 
fernum deftruxiffet , ditias animas pofuit in 
terra 3 veldn aere , fi ibi vadunt huc velilluc , 
non patientes aliquam fanam ftnfibjlem tif- 
que ad diem judicii. 

Responsio. Falfum eft, & non alias au- 
divimus , quia animas peccatorum dicimus 
in inferno in aeternum manfifle. Sequitur. 

Mominum autem malignorum anima qui 
fuerunt fo fi Domini pafiionem , quando mor- 
tui funt dicti homiues , angeli mali fi terri- 
biles accipiunt eas , fi adducunt ad oceanum , 
de quo fupra mentio fati a eft , fi oftendunt eis 
oceanum , & vermes fi dracones 3 qui ibi funt $ 
fi dicunt eis 3 quod pofi generale judicium ibi 
ponentur , fi per ditium oceanum fi dracones 
cruciabuntur 3 fi ex hoc ditia anima multum 
timent propter ditias panas , quas pafiura 
funt poft generale judicium 3 non tamen inte- 
rim aliam panam fenfibilem patientur. 

Responsio. Invii, articulo & in xi. fuffi- 
Cienter didum eft de peccatoribus & inferno» 
& haec quae fupra feribuntur funt phantafix & 
fabular. Sequitur. 

Anima vero hominum bonorum fi perfe- 
ttorum quando moriuntur 3 accipiuntur per 
bonos angelos 3 fi ducuntur in c te lum ante thro- 
num Dei j fi vident fub throno Dei 3 qui thro- 
nus funt angeli , gloriam quam poft generale 
judicium habitura funt , & de hoc multum 
eonfolantur. Poftea tamen ab angelis ducun- 
tur ad terram vel ad aerem , fi funt ibi uf- 
que ad diem judicii , (fi propter dittam fpem 
dicuntur requiefeere. 

■ Responsio. Licet aliqui dicebant hoc , 
quod in exitu juftarum animarum de corpore 
angeli ducunt in caelis fecere adorare Deum, 


& poft haec fecundum divitates fuas & vo- 
luntatem Dei ducuntur ad locum quietis > 
fed quod dicit in articulo , quod poft ado- 
rationem, iterum ducunt ad terram .vel ad 
aerem , non audivimus. Sequitur. 

Dicunt etiam (fi credunt , quod poft gene- 
rale judicium homines rpali , qui fuerunt vel 
ante Domini paffionem vel poft , ponentur in 
corpore fi in anima in ditto occano , fi ibi 
cruciabuntur perpetuo. 

Responsio. Falfum eft hoc , & in multis 
locis fuperius manifeftavimus , quia num- 
quam a facra feriptura audivimus nos ocea- 
num effe infernum , ficut nunc fuperius di- 
ximus , & item in vii. & in xi. articulis ma- 
nifeftavimus opinionem ecclefiae Armeno- 
rum de inferno & de peccatoribus. 

Item y quod Armeni dicentes unam folam 
natuiam effe in Chrifto , fcilicet divinam fi 
non humanam 3 refpondere non poffunt ad ditta 
pofita in feriptura de Chrifto , per qua mani- 
fefte oftenditur Chriftum habuiffe humanam 
animam , qua divina natura non erat ficut : 
Non derelinques animam meam in inferno » 
nec ad illud. Triftis eft anima mea ufque ad 
mortem ; nec ad illud quod dicit Dominus. 
Pater in manus tuas commendo Spiritum 
meum , & inclinato capite emifit fpiritum j 
per qua omnia manifefte feriptura dicit fuifife 
in Chrifto poft unionem animam humanam : 
fed cum eis praditta dicuntur , non habentes 
quod refpondcant , recurrunt ad baculos , vel 
ad panas corporales , ut male trattent eos 
qui talia eis dicunt. 

Responsio. Licet aliqui de Armenis ali- 
quando unam naturam dixerint in Chrifto 
propter indivifibilem &r ineffabilem unionem 
verbi & corporis & animae rationalis , contra 
divifionem Neftorii & fuorum fifnilium , 
quia in lingua noftra natura aequi voca eft* 
quandoque etiam perfonam fignificat,ut do-, 
minus Nerfcs Glanenfis dicit ; & quia Cy~ 
rillus qui in fynodo Ephefi erat principalis 
ad condemnandumhxrefesNeftorii,una cum 
omnibus fandis patribus qui ibi erant , dicit 
in multis locis ; una eft natura Verbi incar- 
nati contra divifores & propter ineffabilem 
unionem > fed fecundum opinionem haere- 
ticorum confufione , alterationc , vel con- 
verfione nullus dixit , ut hic , & in multis 
aliis locis in falfitate & confufione iftius li- 
belli mentitur , dicendo quod Armeni dicunt 
folam unam naturam in Chrifto , fcilicet di- 
vinam & non humanam. Ideo didis fupra 
fandae feripturae ecclefia Armenorum non 
fuit contra , nec fiftit ; fed credit & praedicat , 
prout in xx.&xxi. articulo manifeftavimus 
de humanitate & divinitate Chrifti ; fed 
quod poffumus refpondere de verbis noftris 
pater , ideo baculare non eft neceffe s fed 
illi qui iftas falfitates dixerunt , & alii eis fi- 
miles , quos non cognofcimus , taliter erran- 
tes errant , licet Ayneni edent , tamen de ec- 
clefia 


Art. 

XXV. 


Digitized by t^OOQLe 


345 CONCILIUM ARMENORUM ANNI ucccxut. 34 S 


dcfia Armeniorum non erant , fed de fyna- . 
goga fathanx , ficut dicit Johannes ; de no- 
bis exierunt , fed non erant ex nobis : quia 
ccclefia Armeniorum tales errores femper 
excommunicat '& anathematizat cum con- 
fitentibus eum , Sc anathema fit. Sequitur. 

Dicunt etiam (fi credunt quod anima Chri - 
fti , quando defendit ad inferos , ne cogno fce- 
retur 3 induit fe Deitate , ficut & quando erat 
in vita prafenti , ne cogno fceretur , induit Di- 
vinitatem fiam corpore . 

Responsio. Hic manifefte dicunt contra 
di&a fua fupra , qui teftificantur veritatem 
fecundum di£himArmenorum,quod in Chri- 
fto poft unionem erat Deitas & anima ra- 
tionalis & corpus ; quia defcenfus animz ra- 
tionalis Chrifti ad inferos , ut dicit, quod in- 
duta Deitate ut non cognofceretur , & quan- 
do erat in vita prxfenti fic dicit , quod Dei- 
tas induta corpore, hxc poft unionem erant, 
licet non eft re&um quod dicit , quod ani- 
ma Chrifti quando defeendit ad inferos , ut 
non cognofceretur , induit fe Deitate i quia 
defeendens ad inferos non occultatus eft , 
fed manifeftatus fuit, quoniam mors morti 
fa&us eft , Sc liberatio, vinculatis , Sc falus & 
gloria fandorum fuorum. Item , dicit hic 
fecundum fidem Armenorum, quod in Chri- 
fto poft unionem erat Deitas, anima & cor- 
pus, eft verum, & confefliim a nobis i fed in xx. 
articulo contra dicit , quia humana natura 
converfa fuit ad divinam ejus naturam , & 
natura [ divina ] ad humanam fine convcr- 
fione animz & corporis mutari non poteft} 
& in articulo xxvi. etiam dicit : Armcni di- 
cunt & credunt quod in Chrifto nec corpus 
v erat nec anima poft unionem. Hxc falfitas 
per fe patet , quoniam quomodo Chriftus 
fimul & femel corpus & animam habet & 
non habet , vel natura humana in Chrifto 
eft converfa & non converfa ? quod eft val- . 
de inconveniens. J 

Item , quod Armeni dicunt (fi credunt , 

XXVI l* cet re f urre ^ io a morte filum ad car- 
nem pertineat , qua mortua fuerat i tamen in 
Chrifto , quia non eratnifi divina natura pofi 
, vnionem ipfam , fecundum quod volebat facie- 

bat opera camis (fi anima , quamvis inChri - 
fio nec caro eftet nec anima pofi unionem. 

Responsio. Et in xxviii. articulo etiam 
dicit, Armeni dicunt, voluntas divina ficut 
volebat faciebat , & oftendebat fe humanum 
corpus habere, licet non haberet. Quare 
per fupradi&a manifeftum eft , quod omnia 
opera Chrifti phantaftica erant , & non vera. 
Si fic eft , ut dicit , & in xx. articulo dicunt 
Chriftum , fecundum fidem ecclefix Arme- 
norum , non efle hominem ; fed dicentes 
Armeni credunt & tenent , quod in homi- 
ne humanx naturz ad filium Dei humana 
jiatura converfa fuit in divinam ejus natu- 
ram , fic quod poft didam unionem in Chri- 
fto non erat , nifi una natura , divina fcili- 
Vet.fcript. & mon. ampl. Colle ft. Tom . FII. 


i cet & non humana. Item , in xxi. poft unio- 
nem naturarum in Chrifto humana natura 
converfa fuit in naturam divinam, fic quod 
in Chrifto ex tunc non erat nifi natura di- 
vina. Item , in xxvm. dicunt Armeni , quod 
in unione ipfa humana natura converfa fuic 
in Deitate , de quibus patet > quod fecundum 
hanc falfitatem Chriftus homo non eft, fic 
dicendo : Armeni dicunt & credunt, quod 
natura divina in Chrifto fuit paflibilis &im- 
paflibilis , mortalis & immortalis , ficut Chri- 
fto placebat, & fic dicunt Chriftum paffum 
Sc mortuum fecundum divinam naturam. 

I Item, in xxix. Armeni dicunt & tenent» 
quod quando voluit divina ejus natura mor- 
talis fuit & mortua , etiam Sc quando voluic 
fa&a fuit immortalis ; ex quo fequitur ma- 
nifefte , quod fi fic eflet , Chriftus etiam Deus 
non eftet , quia paflibilis , mortalis & muta- 
bilis natura de fe Sc ratione naturz fux Deus 
efle non poteft. Ecce prima hxrefis Mani- 
chzorum , qui dicunt Chriftum non verum 
hominem fa&um , fed phantafticum. Secun- 
da eft Eudici & fequacium , qui unam natu- 
ram dicebant in Chrifto confufam. Et tertia 
Arrii,,qui Deitatem Verbi pafli bilem dixit, 
ficut in xx. articulo manifeftavimus ; fed 
} quod Chriftus fecundum fidem ecclefix Ar- 
menorum eft verus Deus, verus homo, Sc 
quod omnia opera ejus veraciter fint , Jo- 
hannes evangelifta oftendit in canonica , ubi 
dicit : Tres funt qui teftimonium dant in caelo t 
Pater , Verbum , (fi Spiritus-fantfus , (fi hi tres 
unum funt : per quod manifeftatur , quod 
Chriftus verus Deus eft ; (jr tres funt qui te- 
ftimonium dant in terra. Spiritus , caro , & 
fanguis ; Sc per hoc oftenditur , quod Chri- 
ftus verus Deus homo eft.. Igitur ad efle ho- 
mini duo funt jieceflaria principaliter, efle 
anima Sc corpus , quoniam per unionem 
iftorum verus homo fit : fed per hoc quod 
1 Chriftus clamavit in morte voce magna , Sc 
emifit fpiritum , manifefte oftenditur, quod 
animam habebat , non folum vitalem , fed 
etiam rationalem , de qua ante dicit : Triftis 
eft anima mea ufque ad mortem , Sc poteft at em 
habeo ponere animam meam (fi iterum accipere* 
Sc per hoc quod una apertione lateris per 
lanceam exivit aqua & fanguis , certificatut 
veraciter , quod Chriftus verum corpus ha- 
bebat , quia a phantaftico corpore nec aqua 
nec fanguis exire poteft , Sc quod hxc om- 
nia alia opera Chrifti divina & humana ve* 
p ra funt, non phantaftica, dicit Evangelifta, 
qui vidit (jr teftatur , (fi teftimonium ejus ve- 
rum eft. Item , fi non habebat animam, quam 
igitur emifit ? & fi non habebat corpus , quod 
fixerunt in cruce , volverunt pannis , Sc po- 
fuerunt in fepulcro , & poft refurre&ionem 
numquam pedes divinitatis tenuerunt in via 
mulieres. Et fi non erat verus homo , qui 
in coenaculo intrans ad difcipulos dixit : Pal- 
pate (fi videte quia ego idem ipfi fim, quare 


L» 


Digitized by <^.OOQLe 


Art. 

XXVII. 


347 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 348 


in confufione negantium dicebat , quod ani- 
ma, corpus & ojfa non hebet ,Jicut me videtis 
habere . Et ad folvendum opinionem Thoma» 
dicebat Dominus : Fer manum , & mitte in 
latus meum , dr mitte digitos ad locum clavo- 
rum , (jr noli effe incredulus , fed fidelis ; & 
talia fitnilia multa habemus in evangelio & 
ab apoftolis , quod Chriftus erat perfedus 
Deus & perfedus homo , & omnes opera- 
tiones ejus veraciter funt , quibus firmiter 
credimus fine ullo dubio , & contradidores 
habentes contradidionem maledicimus. 

Item , quod Arment credunt & tenent , quod 
die f abbati poli parafceve , hora fexta, Domi- 
nus refur rexit , (jr hoc dicunt fe habere ex tra- 
ditione Gregor ii , qui fuit antiquitus eorum ca- 
tholicon , cui , ut dicunt , fuit revelatum cum 
ejfet in fepulcro Domini , quod hora fexta di- 
tta diei f abbati refurrexerat Dominus i & fic 
apud Armenos eft determinatum , (jr ditta ho- 
ra faciunt feftum de refurrettione Domini , (jr 
pofiea eadem die comedunt ova , cafeum , non 
tamen carnes. 

Responsio. Ecclefia Armenorum , ficut 
recepit a Gregor io illuminatore ufque ad 
hanc diem , in dominica die facit refurree- 
tionem Domini , & non in fabbato ; per cu- 
jus praedicationem credit Chriftum Deum 
& hominem , vetus & novum teftamentum 
recipit ad dodrinam & magifterium & in- 
ftrudionem fuam ; & non , ficut detradores 
& maledidores fando patri noftro dicunt , 
per traditionem ejus datum fuit & ordina- 
tum in ecclefia Armenorum fexta hora ma- 
gni fabbati facere refurredionem Domini , 
dicentes manifefiatum fuifle fando Gregorio 
in fepulcro Domini. Sed quod ecclefia Ar- 
menorum in dominica facit refurredionem 
Domini , & non in fabbato , multipliciter 
ofienditur : Primo per cvangeliftas, quorum 
verbis credit ecclefia Armenorum , & Mar- 
cus dicit , refurget Jesus diluculo , Una f ob- 
batorum apparuit Maria Magdalens. Lucas ve- 
ro : Una f obbatorum valde diluculo audiverunt 
mulieres ab angelo , Non eft hic ,_ fur rexit. Si- 
militer & alii duo evangeliftae teftificantur 
de his. Secundo , ab officio ecclefiae Arme- 
norum , quod canticum fupradidi fabbati 
totaliter fepulturam Domini recolit & hono- 
rat , & nullam mentionem de refurredionc 
facit , excepto illo , quod fecundnm confuc- 
tudinem Armenorum in fefto refurredionis, 
& in omnibus aliis feftivitatibus totius anni 
in vigilia feftum colere incipimus, ficut a- 
pud vos etiam in fabbato fando legitur evan- 
gelium S. Matthaei de refurredionc , & di- 
citis allcluia,& fitnilia alia. Tertio , quia tan- 
tum pafchatis una fabbatorum totaliter re- 
furredionem Domini honorar & colit , anre 
omnia cantat : Hodie furrexit a mortuis fpon- 
fus immortalis (jr caeleftis , tibi gaudium (jr 
la titia , 6 ecclefia fponfa de terra , benedic in 
voce exuit ationis Deum tuum Syon. Hodie An- 


A gelus cum fplendore lucis defeendens de coelis , 
dr terruit cuftodes , dr fanttis mulieribus pra- 
dicabat , dicens : Chriftus refurrexit a mortuis , 
gaude dr Ut are mater , (jr Virgo , quoniam ge- 
nitus de te Virgine hodie per refurrettionem 
genitus de fepulcro virgine. Hodie lapis fidei 
Petrus , & dilectus Johannes cum adverfariis 
fefiinantes ad fepulcrum refurgentis , & fic 
omnia cantica dida una fabbatorum refur- 
redionem Domini multis modis narrant. 
Quarto , quia per totum annum in domini- 
ca refurredionem femper colimus, excepto 
pentecofies & aliis magnis feftivitatibus , quae 
g in dominica veniunt , & refurredionis offi- 
cium impediunt. Quinto, in omnibus die- 
bus dominicis dicimus hoc canticum , quod 
dominus Nerfes Glancnfis catholicon dicit 
magifterialiter : Manifeftemus (jr minifierium 
fecretum nofcamus , quia lux invifibilis , intel- 
ligibilis , mundis autem fpir itibus vifibiiis , in 
hac una fabbati nebis eft ortus fantta refurre- 
ttionis fplendor. Iterum (jr defeendens in fe- 
pulcro , incorruptibili corpore (jr fantto refur- 
gens, tertia die (jr lux orta eft mundo. Sexto, 
quia totius anni dominicas colimus & ho- 
noramus propter refurredionem Domini , & 
0 fic per traditionem Gregorii illuminatoris 
noftri , & per dodrinam evangelii & apofto- 
lorum, refurredionem Domini in dominica 
recipimus , facimus & credimus , & contra 
facientes & dicentes anathematizamus. Sed 
quod de ovis & cafeis , fciendum eft , quod 
in primis diebus univerfaliter comedebant 
cafeum & ova in fero fabbati fandi , tamen 
refurredionem una fabbati diluculo facie- 
bant. Et haec confuetudo antiqua eft, & mul- 
totiens prohibita per Mons catholicon , ma- 
^ xime in fynodis de Sifio & de Adana , quae 
J fadae fuerunt propter unionem ecclefiae Ro- 
manae, ordinaverunt cum pifeibus & oleo 
folvere , & abftulerunt ova & cafeum , & nos 
fic facimus , & populum noftrum , quantum 
poffumus , facimus obfervare. Sequitur. 

Computant autem tres dies dr tres nottes , 
quibus fuit Dominus in ventre terra fic , quia 
in notte fequente feriam quintam Dominus tra- 
didit corpus fuum (jr fanguinem difcipulisfuis , 
(jr ipfi difcipuli , qui terrei erant > corpus ejus 
(jr fanguinem comederunt dr biberunt , & fic 
in feipfis Chriftum fepelierunt ; & computant 
g illam nottem, (jr pofiea diem fequentem ufque 
ad illam horam , qua in die parafceve tenebra 
fatta funt fuper univerfam terram , pro prima 
die (jr notte ; tempus vero illud quod ditta 
tenebra duraverunt , computant pro fecunda 
notte , (jr diem qua fuit poft dittas tenebras , 
computant pro fecunda die , nottem vero qua 
pracedit fabbatum , computant pro tertia notte , 
& diem fabbati ufque ad meridiem , pro tertia 
die. 

Responsio. Licet talia verba inveniantur 
in libris noftris , quae aliqui ftulti locuti funt , 
ad probandqm quod Chriftus tribus diebus 


Digitized by 


Google 


34 9 CONCILIUM ARMENORUM ANNI Mcecxut. 3 jo 

& eribus nodibus manfit in corde terra, ta- A quam accepit , tradidit in morte, & curti eo- 


men communiter a magiftris Armenorum 
fpernitur hac perverfa expofitio, maxime 
de nobis; fed ad confirmandam tertiam diem 
refurredionis Domini , accipimus partem 
pro toto , fcilicet in parafceve in hora nona 
politus fuit in fepulcro cui nox praceflerat, 
& poli hac nox & dies fabbati, qua faciunt 
duos dies , & in node una fabbati diluculo, 
ut dicunt evangcliftae , furrexit Dominus , Sc 
fic funt tres dies & tres nodes. Sequitur. 

Et dicunt , quod dicio, earum apinio confir- 
mato fuit per B. Silveftrum papam ad infan- 
tiam didi Gregor ii, dr plus credunt dicio opi 


dem corpore quod acceperat crucifixus cft, 
quod eft poft unionem. Quomodo ergo Sc 
animam & corpus non haberet, ficut funt in 
xxvi. & xxvin. articulis, & in fymbolo di- 
ci mus omni die : Afcendens in coelum cum eo- 
dem corpore ad dextram Patris venturus , cum 
eodem corpore in gloria Patris judicare vivos 
dr mortuos. Igitur li poft unionem anima & 
corpus non erant in Chrifto , ut dicunt in 
articulo , quomodo eodem corpore in Afcen* 
fionc afeendit ad coelum i Sc nunc quomodo 
eodem tempore fedet ad dextram Patris i 
& quomodo eodem corpore venturus eft 


~ t - r t — i 

nioni , quam ev angellis Marci dr Luco , qui D judicare vivos & mortuos? Ergo ex hocpa 
dicunt , quod prima fabbati , id eft dominica . tet , quod falfe dicunt contra ccciefiam Ar- 


Dominus fur rexerit. 

Responsio. Hac omnino falfa funt , & 

. detredationes & opprobria fandorum Dei. 

Arx. Item, quod Armeni nefeiunt refpondere ad 
XXVI 1 1. tlla qua in evangeliis continentur , ubi mani- 
fefie feribitur , quod Chrifius pofi refurrettio - 
nem fuam unum corpus humanum habuit , cum 
dicant quod in ipfa unione humana natura con - 
verfa fuit in Deitatem , nifi hoc folum quod 
voluntas divina fecundum quod volebat facie- 
bat , & ofiendebat fe corpus humanum habere , 
cum tamen non haberet . 

Responsio. Sciendum eft , quod in xx. Sc 
in xxi. articulis oftendimus fufficienter fu- 
praferiptum errorem falfum efle , tamen quia 
multotiens replicatur, prolixitati parcatis. 
In xxvi. dicitur fecundum quod volebat fa- 
ciebat opera corporis & opera anima, licet 
in Chrifto nec corpus erat, nec anima poft 
unionem , & hic dicit quod voluntas divina 
fecundum quod volebat faciebat , & often- 
debat fc corpus humanum habere , cum ta- 
men non haberet ; fed per hoc quod dicit 
quod Armeni nefeiunt refpondere ad illa 
qua in evangeliis continentur , ubi manifefte 
feribitur, quod Chriftus poft fuam refurre- 


menorum. 

Item , licet fecundum Armenios , in Chrifto 
poft unionem non fuerit nifi natura divina, in 
qua converfa fuit humana ejus natura* 

Responsio. Ut in xx. articulo manifefta- 
Vimus , hoc veraciter falfum cft. Sequitur. 

Armeni tamen dicunt dr tenent , quod vo- 
luntati Chrifti fubjecta erat divina natura, ut 
de ea faceret quod vellet , & ut dicunt , quando 
voluit , divina ejus natura mortalis fuit , dr 
etiam mortua , dr quando voluit fuit fatta im- 
£ mortalis , ficut ■, facium fuit poft fuam refurre- 
ftionem , accipientes ad hac probandum illud 
quod dicitur in Johanne : Ego vivo, & vos 
vivitis. 

Responsio. Credendum eft quod in xx. & 
xxvi. art. Sc in multis aliis locis hac manife- 
ftavimus fufficienter falfa efle , quod naturam 
divinam dicit cfte mutabilem , tamen & hic 
idem manifeftat ecclefia Armenorum in fym- 
bolo, quod omni die dicunt, quod increatat 
& immutabilis natura Filii Dei. Igitur quod 
dicunt de eo , quod erat aliquando quando 
non erat Filius , vel erat quandoque quando 
non erae Spiritus- fandus, vel de nihilo fa- 
dug , vel de aliqua elTentia vel fubftantix 


dionem verum corpus habuit. Sciendum cft, D dicunt efle increatum Filium , vel Spiritum- 


quod Armeni dicunt illa quae ab evangelio 
didicerunt, quod in Chrifto funt tria , fcilicet 
Divinitas , rationalis anima humana Sc cor- 
pus humanum ; ideo neceffitatem refpon- 
dendi non habent, ut cantae ecclefia Arme- 
norum in canticis Nativitatis Domini : Te 
rogamus , Fili Patri coatanee, qui hodie cum 
natura protoplafti de Virgine natus es , Deus 


fandum, vel alterabilem vel mutabilem, ut 
dicitur in xix. & in xx. articulis, Sc in xxi. 
& in xxvi. & in xxv m. articulis, taliter di- 
centes anathematizat fanda catholica & apo- 
ftolica ecclefia , Sc anathema fit. 

Item , quod Armeni dicunt & tenent , quod 
exdrn quod chriftus afeendit in coelum, in eo 
poft unionem defiit ejfe natura humana , alioquin 


dr homo. Numquam protoplafti natura fine fi in chrifto fuijjet humana natura poft unio- 

anima & corpore erat , vel quomodo eft nem, non afcendtjfet in coelum , fed tranflatui 

homo, fi animam & corpus non haberet? fni/fet in paradifum terreftrem , ficut de Enoch 

fed fuper converfationem Chrifti fuper terra _ dr Elia facium fuit. 

.n jl. E „ ' A .. 


cantat ecdcfia veraciter, Incarnatus efl, dr 
cum hominibus converfatus eft. Et pro anima 
rationali cantat : Voluntarie expirafti , dr in 
finu Patris tradidifti fanttam animam tuam , 
dr pro corporis claritate inclinatus fuifti, d? 
pro falute noftra incarnatus fuifti , drc. Igitur 
ecclefia Armenorum habet & credit & con- 
fitetur , quod Chriftus animam rationalem 
det. Script. dr Mon. ampl. ColleU. Tom. VI f 


Responsio. Armeni credunt Sc tenent* 
quod Chriftus cum eodem corpore quod 
accepit a Virgine afeendit in coelum , ledet 
ad dextram Patris, & cum eodem corpore 
venturus eft judicare vivos & mortuos in 
confufionem & opprobrium falfitatis illorum 
quam fuperius dicunt : Si in Chrifto fuijfet 
humana natura poft unionem , non afiendtftet 

Imi i) 


1 . 


Digitized by 


Google 


Art. 

XXIX. 


Arx. 

XXX. 


35i CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 35* 

in coelum. Sciendum eft, quod ecclefia Ar- A totum mundum, & attenebrata fuit terra» 
menorum credit & tenet , quod fanda Dei fic quod ftellae apparebant quali in medio 
genitrix virtute Chrifti aflumta fuit in ,coe- nodis. Item , poft quinque annos obfcura- 
ium cum corpore. Igitur nutus Chrifti, qui tus fuit fol taliter, quod omnes ftellae de die 

alios aftumfit cum corpore ad coelum , feip- ficut de node apparebant , & terra clamavit 

fum non poterat mutare S Item, fandi poft communiter, & tremuit vehementer longo 

generalem refurredionem cum corporibus tempore , & mare fluduabat valde vehe- 

afcenfuri funt in coelum , ut in vii. articulo menter ; tunc fupradidi catholicon & rex 

manifeftavimus, fecundum fidem ecclefiae Armenorum miferunt ad quemdam devo- 

Armcnorum, qui fimplicitcr homines funt» tum& virtuofum magiftrum Armenorum, 
fed Chriftus qui Deus erat & homo, quo- vocatum Johanncm Cefeirie , ut diceret cau- 
modo non poterat afeendere in coelum ! fam lignorum : qui refpondit eis cum lacry- 
Ergo falfitas harc per fe patet. Ideo dicit mis & fufpiriis, quod nunc mille anni funt 

Apoftolus: Nolite omni fpiritui credere. Et g a vinculo fathanas, quem ligavit Dominus 
Propheta : Sepulcrum patens eft guttur eo - nofter Jeus Christus : nunc autem folutus 

rum ; Sc Linguis fuis dolofe Agebant ; Sc perdet eft a vinculis fecundum Apocalypfim Johan- 

Dominus loquentes mendacium. nis Evangeliftat , cui dixit angelus Domini , 

Aut, Item? quod Armeni tenent , quod illa audio- quod mille annis ligabatur fathanas, & ite- 
XXXL r * tates Propheta & ApoHoli : Afcendens Chri- rum fol vetur a vinculis > hodie folutus fuit 

ftus in altum captivam duxit captivitatem, fuper mundum, &fciffioncm firmamenti coeli 

& quod Chriftus exfpoliavit principatus & accepit fuper debilitates & infirmitates cc- 

poteftates , tranfduxit eas in femetipfum , cleliae , quae debebant debilitari in virtutibus , 

non intelliguntur , quod hoc faceret quando Sc obfcuritate folis & ftellarum > accepit fuper 

Chriftus aftendit in caelum ; fed intelliguntur vitia & incredulitatem hominum , ubi dicit', 

'quando Chriftus afcendens ab inferis , & duxit quod deficiet quilibet in operibus fuis, Sc 

fecum animas hominum , qua ibi erant , & po- quali per modum prophetiae dicit multipli- 
ci/ eas in ifta terra vel aere ufque ad diem cari Agarenos & gentiles fuper terram ad 

judicii. q deftrudionem ecclefiae , quem vidimus Sc 

Responsio. Licet magiftri locuti funt videmus oculatim ,& alia multa quae propter 

differenter de hoc, fed nos non dicimus, & prolixitatem tranfimus } fed in fine dicit, 

credimus , quod Chriftus poft paffionem quod exitura eft virilis gens Romanorum , 

' -fuam defeendit ad inferos cum anima ra- & accipient Jerufalem,& liberabunt Chriftia- 

tionali, ubi erant fandi patres, & liberavit nos,& aedificabuntur ecclefiae , &quodbre- 

«os ab inferis , & quando afeendit in coelum, viter fcriplimus invenitur nobifeum. Cetera 

cos duxit in coelum fecum , fecundum ver- omnia quae dicit in articulo , apud nos non 

bum evangeiii quo dicit : Quando exaltatus inveniuntur , & funt verba mente genita & 

fuero de terra, omnes traham admeipfum. falfe compofita. Tamen de aqua& feftoNa- 
Item, quod dicunt Armeni & tenent , quod tivitatis Domini, verum eft quod Armeni non 

XXXII Chriftus defeendens ad inferos ligavit damo- unici detrahunt nobis , qui fumus uniti ec- 

. ‘ nes qui ibi erant , dr etiam fuper terram , ut cleliae Romanae , & multas alias detra&iones 

non pojfent ttntare vel offendere homines ficut & blafphemias loquuntur de nobis , & delpi- 

ante faciebant ,* fed funt trecenti anni , quod D ciunt nos ; at non debilitamur a veritate 

damones omnes funt difligati , & feduxeruht quam accepimus a fanda ecclefia Romana. 

homines a fide Chrifti per totum mundum , ex- Item , Armeni dicunt & tenent, quod Chriftus Art.' 

xeptis Armenis ; a triginta annis citra , illos ho- poft fuam afcenftonem habuit humanitatem fed XXXIII. 

mines de minori Armenia , & a xxv. citri , Ar- non habuit naturam humanam , nec v olunt a- 

menos de majori Armenia feduxerunt a fide tem , nec operationem humanam. 

Chrifti , quia, ut dicunt , ex tunc Armeni po- Responsio. Hoc quod dicit , quod Chriftus 

fuerunt in facrificio aquam in vino , (jr fecerunt poft afcenfionem fuam habebat humanita- 

feftum Nativitatis Domini xxv. die Decembris } tem , verum eft , quoniam fecundum fidem 

& fic a damonibus fedutli fidem chrifti dimi - Armenorum perfedus homo eft , ficut Sc 

ferunt. perfedus Deus > fed illud quod dicit quod 

Responsio. S ciendum eft, quod millefimo non habebat naturam humanam, nec vo* 
anno poft baptifmum Domini , in quo tem- luntatcm , nec operationem , falfum eft , <3c 
pore catholicon Armenorum erat Petrus, E inxx. & xxi. & xxv. & xxvi. articulis fufft- 
& rex Graecorum eratBAsiuus , & Armeno- cienter oftendimus , quod fecundum hoc 
rum rex erat Johannes , tertio die Odo- quod perfedus homo eft , perfede habet na- 
bris terribile St mirabile fadum fuit in coelo turam , voluntatem , & operationem , Sc om* 
tertia hora diei , quoniam firmamentum nia alia naturalia animae & corporis. Se- 
coeli fciflfum fuit ab Oriente ufque ad Occi- quitur. 

dentem, & vehemens lux effufa fuit in terra Etiam dicunt & tenent , quod Chriftus in 
a parte Aquilonari, & antequam lux defi- caelum afcendens , non fubito pervenit ad dex- 

ceret, fadus fuit rugitus Sc ftrepitus fupra tram Patris , fed decima die poft fuam afetn - 


Digitized by 


Google 


353 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxui. 354 

fionem , <ft in novem diebus qui fnnt u die afi- A Responsio. Sciendum eft quod Grxci pri 

C J. r J: n a.. ... • .. _ 1 . r 


cenfionis ejus ufque *d diem Pentecoftes, chrijlus 
fuit inter angelos , ita quod fer unam diem fuit 
in uno ordine angelorum , eft alio die in alio , 
eft quilibet ordo angelorum fefiivavit eum una 
die : decima vero die pervenit ad dextram Pa- 
tris , eft tunc fatim miftt apoflolis Spiritum- 
f anctum , eft propter hoc Arment fefiivant illos 
decem dies. 

Responsio. Sciendum eft, quod S. dre* 
gorius poft tormenta amariffima duorum an* 
norum Tuorum pro teftimonio Chrifti & in- 
crepatione idolatrix Cheridati regis Arme- 


mo in Tacrificio non ponebant aquam , & 
feftum nativitatis , ficut Armeni faciebant 
Texto die Januarii , fed poftea in diebus Jo- 
hannis Osauri ccclcfia Graecorum a ponti- 
fice Romano recepit aquam ponere in Ta- 
crificio, & feftum nativitatis facere xxv. De- 
cembris 5 fed ecciefia Armenorum non re- 
cipit, quia catholicon Armenorum S.Isaac 
dejedus eft de Tede Tua , & non habebat ec- 
ciefia Armenorum caput quod recepiflet 
fupradida , ficut aliae ecclefix , & fic reman- 
fit ad priftinam confuetudinem. Graeci autem 


norum , pofitus fuit & in lacum tormento- j* poftquam receperunt aquam in Tacrificio po- 
c o— f* ■ i — ncre & feftum nativitatis colere xxv. De- 


rum, & erant ibi multi Terpcntes Sc fcorpio- 
nes, & cibabant eos de condemnatis ad 
mortem. Infupradido lacu B.Gregorius fuit 
per tredecim annos, de mandato regis, & 
angelus Dei omni die apparebat & confola- 
batur eum > & ifte angelus erat de quarto 
ordine > a quo didicit B. Gregorius , quod 
angeli etiam feftivant Afcenfionem , qui au- 
divit ab angelo, quod feftum magnum eft 
hodie ordini meo qui in coelis eft , quod eft 
feftum Afcenfionis. Ecciefia autem Armeno- 
rum de hac materia nihil plus habet, nift 
iftud de B. Gregorio » fed aliqui alii inve- 
niuntur , qui dixerunt in Termonibus putati- 
ve, quod quilibet ordo per unam diem fe- 
ftivat, & in quolibet ordine per unum diem 
ftcrit, & hoc non habemus a S. Gregorio, 


cembris , incaeperunt obprobriari Armenis, 
& Armeni Grxcis. Sequitur. 

Dicunt etiam eft tenent quod, ecciefia Ro* 
mana non eft ecciefia catholica eft apoftolica * 
propter e a filem c au fias , quas dicunt de eccie- 
fia Graea , eft etiam quia corrumpunt fidem 
Chriftianam faciendo eft acceptando concilium 
Calcedonenfie ad inftantiam B . Leonis papa. 

Responsio. Quia ecciefia Armenorum cum 
ecciefia Romana numquam bellavit, quare 
obprobria & convicia ecclefix Romanae pa* 
rum inveniuntur, ficut de B. Leone in can- 
ticis Chriftianorum & caufam quare , in fe- 
cundo articulo memoravimus. Tamen nos 
de minori Armenia , & qui de majori Arme- 
nia obediunt & conveniunt nobifeum , jam* 


nec eft acceptabile apud nos, maxime nunc diu eft, cum duabus folemnibus Tynodis ab- 


quando habuimus notitiam Romanx ecclc- 
fix } fed magis veritatem dicimus & prxdi- 
camus , Tcilicet quod coclitus afeendit in coe- 
lum, & fedet ad dextram Patris, fecundum 
prophetam : Exultavit ut gigas ad currendam 
viam. 

Art. Item quod Armeni de majori Armenia 
XXXIV. dicunt , quod ipfi fiunt ecciefia catholica eft 
apoftolica , eft propter hoc quod ipfi habent 
catholicon 5 & etiam eorum ecciefia eft apo- 
ftolica , quod ipfi tenent fidem quam apofto - 
li pradicaverunt , propter hoc fiunt eccle - 
fia catholica eft apoftolica. 

Responsio. Quod Armeni de majori Ar- 
menia , propter hoc quod habent catholi- 
con dicunt Te folam ecclefiam catholicam 
& apoftolicam , hoc non audivimus : fed 
quod ecciefia Armenorum eft apoftolica , 
propter hoc quod habent fidem , quam apo- 
ftoli prxdicaverunt , hoc verum eft , quia 
fymbolum ecclefix Armenorum , quod nunc 


ftulimus obprobria S. Leonis papx & glorifi- 
camus eum cum fandis, & fynodumCalcedo- 
nenfem cum aliis fandis Tynodis , licet ali- 
qui de majori Armenia , qui non conve- 
niunt nobifeum, remanferunt fic ficut ante 
erant. Sequitur. 

Dicunt etiam eft tenent , quod ecciefia Ro- 
mana Graea definent ejfie ante genera leni, 
® refurrellionem , vel tempore antichrifti : Ec- 
ciefia vero Armenorum durabit ufque ad fi* 
nem. 

Responsio. Hoc falfum eft , quia licet de 
Armenis dicunt aliqui de rufticis,quod non 
Venient ufque ad antichriftum , fed pro 
Grxcis & pro Francis numquam audivimus 
talia. Sequitur. 

Et quod illi de Armenia minori , excepta 
tege eft quibu fidam nobilibus , fiunt de ecclefid- 
majoris Armenia , eft- fiunt pejeres , quam i Si 
de majori Armenia , nec volunt recipere ali- 
quem magi fl rum , ni fi fit de majori Arme * 


habet , eft fandum & redum Sc conveniens £ nia. Dicunt etiam quod, rex eft- nobiles mino - 


evangelicx & apoftolicx prxdicationi , ficut 
recepimus a fanda ecciefia , & a fandis pa- 
tribus noftris. Sequitur. 

Graea vero ecciefia non eft ecciefia catho- 
lica vel apoftolica , quia ponunt aquam in 
vino in fiacrificio , eft quia dicunt duas na- 
turas ejfie in Chrifto , eft quia faciunt feftum 
nativitatis Domini xxv. die menfis Decem- 
bris % 


ris Armenia , quia tenent fnpr adi flos arti- 
culos cum ecciefia Romana eft Graea 3 noH 
fiunt de ecciefia catholica & apoftolica. 

Responsio. Populus Cilicix communiter » 
ficut catholicon , rex , & alii prxlati ecclefia- 
ftici & fxculares uniti funt ecclefix Roma* 
nx , fimiliter & populares. Ideo pejores qu 4 m 
inobedientes manifeftare non poliunt efle» 
& fi fint aliqui in corde Tuo , non funt inobe* 

L 1 iij 



Digitized by 


Google 


Aut. 

XXXV. 


355 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 35*5 

dicntes manifeftarc non pofFunt , quia cor- A Ierunt omnes caufas turbationis ,& nos una 


riguntur de inobedientia etiam per mortem. 

Item j quod. Armeni dicunt fi tenent quod 
ecclefia catholica fuit per totum orbem dijfufa 
a principio , quia aliqui ex omnibus credide- 
runt in Chrijlum. 

Responsio. Verum efthoc & acceptabile. 
Sequitur. 

Sed poftea in concilio Calcedonenji fuit fi- 
des ecclefia corrupta fi deftrutla , ex eo quod 
ibi determinatum fuit 3 quod in Chrifto erant 
dua natura (fi una perfona 3 (fi omnes qui 
dittum concilium receperunt fuerunt extra ec- 
clefiam • catholicam ■: -fi quia ditti Armeni di- £ 
[lum concilium non receperunt , fed condem- 
naverunt , ideo folum apud eos eft catholica , 
exceptis paucis de ecclefia minoris Armenia . 

Responsio. Caufam non recipiendi fyno- 
dum catholicon in fecundo & tertio articu- 
lis breviter manifeftavimus , & illud etiam , 
quia nos jamdiueft cognofcentes veritatem, 
recepimus fynodum fandam : tamen non 
eft mirum fi Armeni defecerunt de fado 
duarum naturarum > quia ut vos bene fcitis 
in fynodo Ephcfina univerfaliter a tota ec- 
clcfia condemnatus fuit nefandus N eftorius ^ 
cum haerefi fua , qui dicebat duas naturas , 
duas perfonas , & duos filios in Chrifto ; & 
condemnationem iftam Neftorii & hxrcfis 
ejus Armeni condemnaverunt in tota eccle- 
fia , fed poft modicum tempus fada fuit fy- 
nodus Calcedonenfis , in qua determinatum 
fuit duas naturas confiteri & unam perfo- 
nam in Chrifio , licet ii dixerint naturas efie 
unitas in perfona , & in hac fynodo Armeni 
non erants ut veritatem fciviffent. Ideo quo- 
niam audiverunt ab Afiyriis , quod confir- 
maverunt hxrefes Neftorii , tunc incoepe- ^ 
runt declinare a fynodo , ficut ab haerefi Ne- 
ftorii. Sed tamen ecclefia Armenorum in 
diebusERACH caefaris,&EsDRit catholicon Ar- 
menorum , quxrcntcs veritatem cum foletn- 
ni fynodo , receperunt concilium Calcedo- 
nenfe cum determinationibus fuis , cum aliis 
fandis fynodis , & a dido Esdra ufque ad 
feptem catholicon fic tenuerunt > fed poft 
haec Johannes de Ofna fecit fynodum in 
Manafgarde cum fex epifeopis Afiyriis , & 
paucis Armenis contra catholicon prxdecef- 
fores fuos , & fecit declinari multos a veri- 
tate , dicendo unam naturam , unam volun- 
tatem , unam operationem in Chrifio contra * 
concilium Calcedonenfe : tamen alii catho- 
licon dominus Grego1uus& dominus Ner- 
fes Glancnfis, videntes impietatem eorum vo- 
luerunt iterato redire ad priftinum ftatum , 

& uniri cum Graecis > & licet dux partes con- 
cordaverint ad invicem , & perveniflent ad 
unionem , fi a morte non fuifient prxventi , 

& remanfit fic ufque ad tempora prxdecef- 
forum noftrorum , qui cum duobus conci- 
liis uniti funt cum ecclefia Romana , & re- 
ceperunt concilium Calcedonenfe , & abfiu- 


cum omnibus nobis obedientibus fic fiamus 
fic fumus & docemus. 

Item , quod Armeni credunt (fi tenent quod 
folum apud ipfos ejl ecclefia catholica , quia , 
dicunt 3 apud illos funt qua faciunt efie unam 
tantum ecclefiam , fcilicet verus baptifmus fi 
unica fides Chrifti , fi unicus Spiritus-fianflus 
fi unus Deus fi Dominus 3 qua apud alias 
eccle fias , qua vocantur Chriftiana , non funt. 

Responsio. Si aliqui talia dixerunt nos 
ignoramus , quia nec audivimus , nec dixi- 
mus : quoniam licet ecclefia Armenorum , 
fecundum fidem Chriftianam in qua eft,de 
catholica ecclefia eft 5 tamen ipfa per fe non 
cft tota & univerfalis ecclefia s & fi dicit ha- 
bere , ficut & habet veraciter res iftas , fcilicet 
verum baptifmum , & unicam fidem Chrifti, 
unum Sandum Spiritum,unum Deum &. Do- 
minum , tamen non dicit quod aliqui Chri- 
ftiani non habent^ ficut in articulo dicitur» 
& ex hoc patet quod dicunt , quod omnes 
venientes ad eos ab aliis ecclefiis rebaptizant, 
quoniam baptifmus datus in aliis ecclefiis, 
non putant verum baptifmum efie > & hoc 
falfum eft, quia univerfaliter in tota ecclefia 
Armenorum hominem venientem ad eos 
ab aliis ecclefiis rebaptizant , quia baptifmum 
aliarum ecclefiarum putant verum efie , 6c 
non ficut mentiuntur in prsdido articulo, 
fed aliqui ex eis qui articulum iftum falfum 
ponunt fuper Armenos , baptizaverunt plu- 
res contra verbum apoftoli qui dicit : 21 on 
eft pofiibile femel baptizatis iterum renovari 
ad panitentiam , fi fibi ipfis reiterato cruci- 
figere filium Dei. Sequitur. 

Quia 3 ut dicunt , Armeni habent etiam ve- 
ram fidem , quam alia ecclefia deftruxerunt 
recipiendo concilium Calcedonenfe. Habent 
fi vere Spiritum- fanUum fi verum Deum fi 
Dominum, qua alia ecclefia non habent , quia 
negaverunt Deum fi Dominum in concilio 
Calcedonenji , dicendo quia in Chrifto funt dua 
natura fi una perfona. 

Responsio. Caufam non recipiendi con- 
cilium Calcedonenfe in xxx. articulo mani- 
feftavimus & replicandi necclfitas non eft. 
Sequitur. 

Propter qua in fymbolo non dicunt fimpli- 
citer : Et unam fandam ecclefiam , fed in 
iftam fandam ecclefiam 3 accipiendo ly iftam, 
pro ecclefia Armenorum. 

Responsio. Falfum cft hoc , quia talem 
intelledum numquam in fymbolo audivi- 
mus , licet & hoc vocabulum dupliciter in- 
venimus in fymbolo Armenorum , univer- 
faiiter dicunt , credit in his fola univerfalis 
fi apoftolica ecclefia > & de hoc fic intelligi- 
mus , quia quicquid dicit fymbolum , a prin- 
cipio ufque hic , & quod poft fequitur ufque 
ad finem , credit fola & univerfalis & apofto- 
lica ecclefia. Sed qui dicunt : credimus in hanc 
fiolamuniverfalem 3 fic. inteiligimus in hanc 


Digitized by 


Google 


1 

Art. 

XXXVI, 


357 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 358 


pro una catholica ficapoftolica ecclefia, quae 
orthodoxa confitetur omnia qux funt in fym- 
boio , & non folum pro generatione noftra , 
ut falfc detrahimur. 

• Art. Item , quod a tempore Eraclii imperatoris 

XXXVII. citra , fuerunt tres catholicon in Armenia te- 
nentes diverfam fidem & diverfum baptifmum 
ad invicem. 

Responsio. Sciendum eft quod in hoc ar- 
ticulo ponunt multa inaudita , & infitas per- 
limas falfitates fuper Armenos , .quia licet 
catholicon de Alnanc , quod interpretatus 
Columbarum fic Jurgianorum quandoque 
obediebant catholicon Armenorum , tamen 
tres catholicon , ut dicitur in articulo , Ar- 
meni non tenuerunt, nec poft Eradiumnec 
ante diverfas fides , fic diverfum baptifma to- 
nuerunt ad invicem. Catholicon de Alnanc 
eft antiquus , & conftitutusa B. Gregorio > fed 
Archamarenfis archiepifcopus eft, & quan- 
doque obediebat catholicon , fic de parvo 
tempore citra nomen catholicon impofuit 
libi, quare excommunicatus fuit a catholico 
Armenorum , fit adhuc eft in excommuni- 
catione, tamen baptifmum, fidem, fic offi- 
cium fic ordinationes ecclefix fic dodrina 
eorum trium per unum modum fuerunt uf- 
que ad illud tempus, quod catholicon , qui 
eft in Artapnia minori , fic rex fimul cum 
obedientibus cis uniti fuerunt cum ecclefia 
Romana. Nunc autem ifta eft differentia in- 
ter nos fit eos , quia nos ponimus aquam in 
facrificio fic facimus fcftum nativitatis xxv. 
Decembris , fic dicimus in Chrifto duas nam- 


B 


licet aliqui , pauci tamen , baptixpnt in vino , 
non tamen baptizato s meryint innomine Pa- 
tris & Filii & Spiritus. fanBi. 

Responsio. Falfum eft fic criminofum > 
quia omnes cum aqua baptizant in nomine 
Patris fic Filii fic Spiritus fandi , quia cum- 
dem librum , fic cjufdem rubricas , fic eamdcm 
confuetudinem baptifmi,quam nos habemus, 
fic ipfi habent, fic numquam audivimus quod 
aliquis in ecclefia Armenorum cum vino 
baptizaret , nec ecclefia Armenorum talem 
errorem fuftinere poffet. Sequitur. 

Catholicon vero tertius a quinquaginta an- 
nis citra tenet illud quod tenet ecclefia Gra- 
corum. 

Responsio. Catholicon tertius tenet om- 
nia ecclefix Grxcorum , per qux convenit 
cum ecclefia Romana : tamen illud in quo 
cum ecclefia Romana non convenit , non 
tenet, nec vult tenere, fed tenet ficut fanda 
ecclefia Romana. Sequitur. 

Conveniunt tamen diBi tres catholici & 
fubjeBi eorum in iftis , quod in Chrifto eft una 
natura ficut una perfona , qua nhtura eft di - 
vina , & quod non ponunt £ aquam ] in vino 
in facrificio , nec faciunt fcftum nativitatis 
Homini xxv. die Decembris , excepto catholi- 
con tertio , qui a quinquaginta annis citra in 
iftis a primis duobus eft Jepatatus. 

Responsio. Defferentiam tertii catholicon 
qui eft in Armenia minori fic archiepifcopiAr- 
chamarenfis fic catholicon de Elnanc fuperius 
diximus, fic non eft necefie reiterare ; fed illud 
quod dicit quod Chriftus eft una natura fi* 


ras unitas in una perfona filii Dei , fic recipi- ' cut una perfona, fic natura ifta eft divina, om- 


mus fandam fynodum Calcedonenfem , fic 
confitemur purgatorium fic cognofcimus pri- 
matum ecclefix Romanx $ fed ipfi fecun- 
dum antiquam confuetudinem non ponunt 
aquam in facrificio, fic faciunt feftum nati- 
vitatis fic Epiphanix fexta Januarii , fic di- 
cunt Chriftum perfedum Deum fic perfedum 
hominem , tamen unam naturam propter 
ineffabilem unionem , fecundum verbum 
Cyrilli , qui dicit quod una eft natura Verbi 
incarnati, fic adhuc non recipiunt concilium 
Caicedonenfe , neque nomen purgatorii au- 
diverunt, nifi de quinquaginta annis citra , 
fic non cognofcunt primatum ecclefix Ro- 
manx. Sequitur. 

Nam catholicon Columbarum dicit quod 
Pater & Filius & S piritus-fanBus fuerunt 
crucifixi in cruce. 

Responsio. Falfum eft hoc fic crimen. Se- 
quitur. 

Et illi qui fubjeBi funt ei baptifant in 
aqua. 

Responsio. Verum eft hoc. Sequitur. 

Catholicon vero medius & fubjeBi ejus di- 
cunt quod folus Dei Filius fuit crucifixus in 
cruce. 

Responsio. Verum eft. Sequitur. 

Et pro majori parte baptifant ip aqua , 


nino falfum eft , fic crimen tam de his , quam 
aliis qux de nobis afferunt , ut fuperius dixi- 
mus , in multis locis. Sequitur. 

Quilibet autem de diBis catholicon , dicit 
quod ipfe tenet veram fidem , & verum baptifi 
mum habet , & quod aliqui catholicon ab eo 
non habent veram fidem , nec verum baptif- 
mum , dr fic quia funt divi fi inter fe > non eft 
una ecclefia inter eos , fed alia & alia. 

Responsio. Contrarietas hxc qux poni- 
tur de fide fic baptifmo de fupradidis tribus 
catholicon falfum eft crimen , quia catholi- 
con de Alnanc fic de Archamar uniti funt 
omnino in fide , fic in baptifmo , fic nos diffe- 
rentiam noftram ab eis in ifto articulo dc- 
monftravimus. 

Item , quod Armeni credunt & tenent , ArT. 
quod in aliis ecclefiis ab ecclefiis Armeno - XXXVIII 
rum non datur peccatorum remiffio , quia alia 
ecclefia negaverunt veram fidem , recipiendo 
concilium Caicedonenfe. 

Responsio. Talia verba funt dida a ma- 
lignis fic a fluitis , fic funt valde fpernibilia 
apud nos fic maledida. Sequitur. 

Nec etiam habent unum baptifmum , quia 
mifcent aquam in vino in facrificio dicentes % 
quod aqua qua fluxit de latere Chrifti , virtu- 
tem tribuit foli facramento bpptifmi , & ideo 



Digitized by 


Google 


• I 


359 GONCILtUM ARMENORUM ANNI mcccxli i. 360 

illa ecclefia , qua mifcent aquam in vino , A quod fic ecclefia Armena femper tenuit pa- 
baptifmum perdiderunt 3 propter quod remif- ccm & amorem cum ecclefia Romana , fic 
fio peccatorum non fit apud ipfos 3 fed folum eamdem opinionem quam pro fe habuit , 

fit in ecclefia Armenorum. fic etiam pro ecclcfia Romana : tamen de 

Responsio. Hxc omnino falfa funt , quia Graecis non dicunt quod populo fuo non 
fi ecclefia Armenorum crederet , quod in aliis poflint dare remiflionem peccatorum, fed po- 

ccclefiis baptifmus non eft , quia mifcent pulum fuum prohibent > nc vadat ad cos. 
aquam in vino in facrificio , baptizatos ab Sequitur. 

eis rebaptizaret, fed ecclcfia noftra , ut in Sed aliqui ex Armenis dicunt 3 quod dida 
xxxvi. articulo diximus , nullum baptizatum peccatorum remi.ffio poteft fieri in Armenis per 
ab aliis ecclefiis rebaptizat , & ficut credit epifeopos (fi presbyteros Armenorum. 
quod habent verum baptifmum , itaiiabent Responsio. Hxc opinio generalis eft om- 
& remiflionum peccatorum. Sequitur. nium , fic non folum aliquorum. Sequi- 

Et ideo presbyteri Armenorum prohibent tur. 
fubjedis ne facramenta recipiant ab aliis 3 g Alii vero dicunt , quod epifeopi vel presby - 
quam ab Armenis 5 quia i da facramenta alii teri Armenorum nihil faciunt Ad peccatorum 

non habent. rcmijjioncm , nec principaliter 3 necmini fterali- 

Responsio. Ecclefia Armenorum maxime ter ; fed folus Deus peccata remittit : nec epifi 

in Cilicia femper indivifibiliter omnia facra- copi vel presbyteri adhibentur ad faciendum 

menta ab ecclefia Romana recepit, & dedit didam peccatorum remijfioncm , nifi quia ipfi 

eis , maxime ex tunc , quando iterum in ca* acceperunt poteft atem loquendi a Deo fi cum 

ritate ligata - fuit cum di&a ecclefia : fimili- Deo ; fi ideo cum abfolvunt , dicunt : Deus 

ter , & ab ecclefia Grxcorum facramenta ac- dimittat tibi peccata tua , vel : Ego dimit- - 

cipiebat , fit ei dabat quamdiu diligebant fe to tibi peccata tua in terra, fic Deus dimit- 

mutuo > fed poftquam per diabolum turba- tat tibi in coelis. 

tio intravit inter eas , coeperunt declinare Responsio. Hoc quod dicit, quod epifeopi 
ab invicem : tamen Armcni non propter hoc c & prdbyteri Armenorum nihil faciunt ad 
principaliter , quia judicabant eos facramen- peccatorum remiflionem , falfum eft , & non 

ta ecclefix non habere > fed propter invi- audivimus , quia licet principaliter dare rc- 

diam & inimicitiam utriufque. miffionem folius Dei eft, de fe habet & fa- 

Art. Item 3 quod Armeni dicunt fi tenent , quod cit , fed miniftrabiliter datum eft a Deo mini- 
XXXIX. populus fubjedus uni catholicon potefi recipere ftris ecclefix dimittere peccata. Sed quod di- 

dida facramenta ab alio catholicon velpref cit Apoftolus : Jpuodcumque ligaveritis fuper 
by teris ejus , fi dida facramenta valent dido terram , erit ligatum fi in coelis , (fi quodeum - 

populo i fed epifeopi (fi presbyteri unius ca - ‘que folver itis fuper terram , erit folutum fi in. 
tholicon non pojfunt recipere facramenta ab coelis. Et iterum in evangelio fufHavit in eis 
alio catholicon vel fubjedis ejus , vel fi reci- & dixit : Accipite Spiritumfandum 3 fi quibus- 

perent 3 talia facramenta eis non valerent. remiferitis peccata , remittentur eis , fi cui 
Responsio. Populus totius ecclefix Arme- retinueritis retenta funt ; quoniam fecundum 

norum individicabiliter de una dioecefi in £> quod accepit a Deo, dare poteft aliis» fed 
aliam dioecefim, & vicc verfa accipit om- pro forma abfolutionis feiendum eft, quod 

nia facramenta, ■& ufque nunc non eft pro- licet intentio iaccrdotis, & illius qui confi* 

N hibitum. Simili modo eft de epifeopis in Al- tetur, eadem eft ficut veftra,quia intentio 
nane & in Archamar, accipiunt mutuo fa- intendit date, & populus recipere remiflio- 

cramenta individicabiliter» fed archiepifco- nem peccatorum» tamen formam non per* 

pus Archamarenfis, ex tunc quod fuit rebcl- fe&c ponebant, fed fic dicebant, ut fupra- 

lis nobis , Sc excommunicavimusfimulcum di&um eft. Sed ex tunc quod habuimus no- 

fuffragancis fuis , non poflunt participare no- titiam Romanx ecclefix , multi de nobis ad- 

bifeum, nifi primo obediant & abfolvantur difeentes formam ejus, cum eadem forma 

ab excommunicatione , in qua funt. Similiter facimus remiflionem peccatorum, fic doce» 

fic catholicon Alnanccnfis cum fuffraganeis mus alios facere. 

fuis non participant nobifeum nec nos cum Item , Armeni dicunt fi tenent > quod pofi - Art^ 

eis, poftquam uniti fuimus cum ecclefia Ro- quam aliquis peccando perdidit gratiam Dei , XLI 
mana. Sed quando conveniunt nobifeum in £ numquam poftea in aquali gratia refurgit. 
unione ecclefix Romanx , non eft differen- Responsio. Nos dicimus fic habemus, quod 

tia inter nos fic ipfos. poft peccatum cum poenitentia fic gratia Dei 

Art. dtem , quod Armeni credunt fi tenent , poteft aliquis in xquali fic altiori gratia af- 
XL. q u °d nullus Armenorum poteft confequi remif cenderc , ficut antiquitus de Da vid propheta , 

fionem peccatorum per epifeopos vel presby te- fic in novo teftamento de Petro apoftolo, 

ros ecclcfia Romana vel Graea. & aliis eis fimilibus. 

Responsio. Hxc dicere de epifeopis fic Item , Armeni dicunt fi tenent , quod fola _ - 

faccrdotibus Romanis falfum eft communi- Dei paffio fine omni alio dono Dei , etiam gra- XT_.IT 
ter, quia ficut v in xxxvm. manifcftavimus , tificantis , fufficit ad peccatorum remijfioncm , 

nec 


Digitized by 


Google 


$ 6 i CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxui, 36» 

nec dicunt quod ad peccatorum remiffionem fa- A quid volunt faciunr. 

ciendam requiratur gratia Dei gratificans vel Item, licet Arment orent in mijfa (fi alibi Artic. 
jufiificans , nec quod in [aeramentis nova legis pro bonis tam fpiritualibus quam temporalibus XLIV\ 

-detur gratia gratificans. adipificendis , (fi pro malis removendis. 

Responsio. Arbor ex fru&u cognofcitur, Responsio. Verum eft hoc, oramus reci- 
ut dicit Veritas Dei, five ab operibus Ar->. pere bona fpiritualia fle corporalia, xterna 
menorum poteft agnofei, quoniam qui hxc fle temporalia , fle liberari sternali fle tem- 
dicunt mentiuntur. Armenivero baptizatos porali a malo. Sequitur, 
baptizant in remiffionem peccatorum , ab» Pro mortuis tamen non orant , ut in pra * 
folvunt & abfolvuntur a peccatis > fimiliter fenti requiem habeant ,fed tantummodo in fu - 
& alia facramcnta accipiunt , quae de Chrifto turo. 

fune fpirituales medicinx pro falute noftra Responsio. Falfum eft hoc , quia nos ora 1 - 
data , quoniam credunt , quod fub velamine mus ut animx mortuorum in prarfenti , qui 
vifibilis Dei divina gratia invifibiliter ope» q vadunt ad purgatorium, fle funt intormen- 
ratur falutem humanam , quoniam facra* tis, ut quiefeant nunc in anima, & in futuro 

menta non folum fignant vel oftendunt > fed in anima fle corpore, ut cantica fle orationes 

etiam dant gratiam fatv&ificationis digne re- noftrx pro defundis teftantur. 
cipientibus, fle recipientes faciunt placere Item , apud Armenos cum aliquis ex eis mor- ArtiC. 
Deo, fle licet omnia facramcnta habeant tuus efi , talis obfervatio fit , quod de fero du- XLV. 

gratiam a paffione Chrifti ficut a fonte, fi eunt animalia munda , fecundum legem Moyfi > 
tamen fine omni alia gratia Dei folum per cujufmodi funt oves , capra (fi boves , cooperta 

paffionem remiffio nobis fieret, alia facra- pannis fericis ad oftium ecclefia , ad quem locum 

menta vana effent, fle non baptizati fle im- exeunt clerici dicla ecclefia , (fi facerdos bene- 
peenitentes occifi falvarentur, quod eft fal- dicit fidi , & de fale benedicto ponit in ore ani * 

fum fle contra Deum qui dicit : fijui non re- malium didor um , (fi pofiea cum oleo de lino 

generatur ex aqua (jr Spiritu , non intrabit re- inunguntur ditta animalia , (fi deindf effufo 

gnum Dei. Et Marcus dicit : Si non poenitea - ip forum fanguine occiduntur , & de carnibus di - 

mini, peribitis. Et Matthxus : Securis ad ra - C Horum animalium fequenti noffc comedunt clc- 

dicem arboris pofita efi : omnis arbor qua non rici cum fale ; fed facerdos qui in crajlinum de- 
fecit frudum bonum abfeindetur (fi in ignem bet celebrare pro mortuo , non comedit de car- 

mittetur. Item, Sine gratia Dei data creaturis nibus Udorum animalium ufque pofi mi fiam, 

in auxilium , nullum opus facere poffunt , nec Responsio. Secundum confuetudinem 
~ etiam in efie manere. Quare dicit Apoftolus : Armenorum quando aliquis moritur , paren» 

Gratia Dei fum id qmd fum. Et- per gratiam tes mortui , fi poffunt fle volunt , faciunt bene- 

Dei paratur quibufque recipere donum Dei , dicere fal , fle benedidum fal dant animalibus, 

& per eamdem gratiam liberum noftrum fle animalia illa occidunt , fle facerdotibus fle 

arbitrium prohibetura malo , fle excitatur ad pauperibus dant comedere , fle vigilias fle ora- 

bonum; fle fine hac gratia nullus poteft fuf- tiones faciunt heri pro anima mortui , uc 

fidenter parare fead falutem Dei , fecundum Deus afpiciens ad orationes fle cleemofynas 

Apoftolum , Et gratia ejus , qua in me vacua vivorum , mortuis mifcricordiam concedat s 

non fuit i fle fine gratia gratificante gratiam ^ fle hanc confuetudinem ecclefia Arrneno- 

Dei nec lucrari poftumus, nec crefcere in bo- u rum recepit a S. Gr.egok.io , quia invenitur in 

num , nec recipere gloriam , fecundum Apo» hiftoriis , quod facerdotes idolorum , qui per 

ftolum : Non ego , fed gratia Dei mecum. fandum Gregorium crediderunt in Chrifto , 

Artic. dem , Armeni tenent efi dicunt , quod libe- 'dicebant B. Grcgorio , quod in gentilitate no- 

XLI1I. r * m orbitrium humanum non fufficit fibi ad ftra de nefandis immolationibus habebamus 

peccandum ; fed diabolus, facit (fi infligat ho- cibaria pro nobis fle filiis noftris; de cetero 

mines ad peccandum : ita quod fi damones non autem mandet fle oftendat dominatio veftra 

efient, nullus homo pedaret. caufam vitx noftrx per quam vivemus : tunc 

Resp. Sciendum eft, quod liberum arbit- ipfc ordinavit eis dare decimas de omnibus, ' 

trium naturaliter liberum eft a ncceflitate, fle fle mandavit populo, ut pro facrificiis qux 

nulla caufa extranea fufficienter cogere poteft idolis ante offerebant , illam darent Deo 

eum , licet aliquando caufx extranex debili- oblationem de mundis animalibus , benedi- 

tent eum in malo , ficut aliqui qui tribulantur £ cerent fal , fle darent animalibus > fed in feftL* 

a malo, fle negant Cluiftum : ideo nos dici- vitatibus fle Dominicalibus, fle in magnis fefti» 

mu$ quod homo libera voluntate elegit bo* vitatibus fandorum , ad memoriam mortuo* 

num per auxilium gratix , fle malum per de» rum in Chrifto, fit eleemofynam ad cibum 

fe&um gratix ; fimiliter quando dicunt ho- pauperum pro mortuis, fle de immolationibus 

4 mines , quod fatanas decipit me , dicunt de- iftis ordinaverunt dare fidelibus facerdotibus 
cipere fic non cogere., ficut invenitur xxu. partem 5 tamen illud quod dicunt, quod 

Regum. Etiam (fi ero fpiriius mendax in ore ducunt animalia in fero , fle animalia fint fe- 

omnium prophetarum ejus. Ergo quando Deus eundum legem Moyfi, fle quod cooperiunt . 

permittit malos fpiritus fuper homines , quic- cum fcricis ad poetam ccclefix,flc quod inun- 

Vet. Script. & Mon, ampl, Colled, Tom. VII. Mm 



Digitized by 


Google 


3 6j CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxli i. 364 

guntur cum oleo lini , & cetera quae fequun- A plus quam nobis , quod inconveniens puta- 


tur, non fune vera, quoniam nec vidimus, 
nec audivimus > & fi in aliquibus locis inve- 
niatur ab aliquibus fimplicibus , quos nefei- 
mus , talia facientes , de numero bcftiarum 
«putamus 5 & fi quandoque in aliquo tem- 
pore fuerunt talia in aliquibus locis , & par- 
ticulariter , nunc autem nullo modo inve- 
niuntur. Sequitur. 

Faciunt autem f radici a , quia dicunt & te - 
vient , quod licet remiffo peccatorum principa- 
liter fiat per fanguinem Chrifti : tamen non fie- 
ret ditia remtffio peccatorum , nifi f anguis ani- 
malium pr editiorum effunderetur in peccatorum 
■vivorum & mortuorum remijfionem. 

Responsio. Quia lex Moyfi dicit, quod 
remiffio peccatorum fit per effufionem fan- 
guinis animalium brutorum mundorum , & 
fine eo non fit peccatorum remiffio vivo- 
rum & mortuorum. Et Dominus dicit in 
evangelio , quod ipfc non venit folverc le- 
gem, fed adimplere, quam foiviflet, fi pec- 
catorum remiffio fieret fine effufione fan- 
guinis animalium : tamen fecundum novam 
legem credit & habet ecclefia Armenorum, 
quod per Corpus & Sanguinem Domini fit > 
quae celebratur ad propitiationem & remit 
fionem peccatorum vivorum & mortuorum, 
<& non per effufionem (anguinis animalium , 
fecundum legem antiquam > tamen immola- 
tionem animalium quare & qua intentione 
facit ecclefia Armenorum , fuperius mani- 
feftavimus , & non eft neceflc replicare. Et 
quia nos fecundum legem Moyfi non faci- 
mus , per hoc patet , quoniam pro vivis facie- 
bant, & nos pro mortuis ; licet quandoque 
pro vivis etiam & altera ceremonialia fecun- 
dum legem antiquam nos non facimus. Quo- 
modo ergo eleemofyna noftra fimilis eft im- 
molationibus eorum! Ergo falfum eft quod 
dicunt hi de nobis. Item , quod quando ve- 
ritas venit, quod eft facrificium Chrifti, fa- 
crificia antiqux legis completa fuerunt, quae 
figurae erant veritatis i ideo non (olum quod 
nos facimus fecundum legem antiquam ; fed 
abhorremus valde , fi aliquis de Chriftianis 
inveniatur Judaice vivere. Sequitur. 

Et de hoc etiam reprehendit eos Bamafcenus > 
dicens quod ditii Arment accipientes de errori- 
bus Judaorum , Sarracenorum , paganorum , & 
aliorum errantium , de illis erroribus fiuam 
fidem compofuerunt. 

Responsio. Fidem & confeffioncm cc- 
clefix Armenorum mittimus fanditati veftrae, 

inde videre poteritis utram de Chrifti 
evangelio eft, & ab apoftolis ejus eft, an de 
errore Judaeorum , Sarracenorum & pagano- 
rum. Et mentiuntur , quoniam inde mani- 
feftabitur fellitas eorum qui injufte contem- 
nunt Armenos. De Damafceno vero non 
habemus talia dida de nobis , ficut fuperius 
fuit didum : tamen fi dixerit, ut homo Grae- 
cus, tunc non (olum nobis dixit , fed vobis 


vimus feribere. Sequitur. 

Et de dicta fide in concilio Manafghrdenfi 
librum compofuerunt , qui apud eos votatur 
Radix fidei. 

Responsio. Nos concilium Manalgatdenfe 
una cum omnibus determinationibus fuis 
reputamus contra veritatem, & a magno 
tempore citra non recipimus cum , ficut fu- 
perius multotiens manifeftavimus. 

Item , quod difti Armeni obfervant difere- 
tionem ciborum mundorum & immundorum 
animalium , fecundum quod lex Moyfi dicit. 

Responsio. Licet Armeni aliqua anima- 
® lia feparent & aliquas volucres , & non co- 
medant : tamen hoc non faciunt propter ce- 
remonialia legis Moyfi , fed propter incon- 
fuetudinem gentis. Qui fani funt , cum gra- 
tiarum adione recipiunt omnia fecundum 
Apoftolum. Omnes crcaturx Dei bonxfunt, 
nec eft aliud dejicibile , iis maxime qui cum 
gratiarum adione recipiunt, quoniam omnia 
mundantur per verbum Dei. Sequitur. 

Et licet aliqui de Armenia comedant por- 
cum : tamen fecundum eos , fi facerdos come- 
deret de porco , pofiea non pojjet expellere da- 
mones de obfejfis corporibus , quia , ut dicunt , 
C Dominus expellens damones de duobus homini- 
bus , mifit eos in porcos. 

Responsio. Illi monachi de Armcnis , qu! 
carnes non comedunt, nec carnes porcinas 
comedunt : licet aliqui particulariter inve- 
niantur in majori Armenia , qui non come- 
dunt , ad quos non pervenit poteftas noftra 
ut corrigantur. 

- Item , quod [ eum ] Armeni jejunant diebus 
jejuniorum infiitutis inter eos , non comedunt 
carnes , nec pifces , nec ova , nec cafeum , nec 
butyrum , nec lac , nec oleum , quia dicunt ,quod 
omnia ifia funt quadam carnes. 

Responsio. Verum eft hoc , excepto oleo, 
P quod communiter comedunt, & de pifei- 
bus multi comedunt; & caufam quam di- 
cunt non comedendi , dicentes quod funt 
quxdam carnes , hoc falfum eft , quoniam 
non propter hoc quod dicit, non dimitti- 
mus comedere $ fed quia ab ecclefia noftra 
prohibita funt, & quia habemus exemplum 
a Chrifto, ab apoftolis, & a fandis patribus 
in Thebaida , qui in diebus jejuniorum ab 
omni pinguedine & fapido cibo abftinebant, 
ad affligendum & fubjiciendum corpus , ut 
dicic apoftolus , quod per neceffitates & de- 
£ fideria fe ipfos crucifigebant. Sequitur. 

Comedunt autem herbas , .panem dr vinum : 
pojjunt tamen comedere , quotiens volunt , il- 
iis diebus quibus jejunant. 

- Responsio. Hoc quod dicit quod come- 
dunt, verum eft, & alia multa cibaria de 
feminibus & frudibus, & de dulcibus etiam 
comedunt : illud tamen quod dicit, qnod 
pofliint comedere quotiens volunt in diebus 
jejuniorum, licet in jejuniis hebdomadarum 


Digitized by 


Google 


Artic. 

XLVL 


Artv' 

XLV1I, 



Ari. 

XLVIII. 


Art. 

XLLX. 


3 6 $ CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 3 66 

& in quarta & fcxta fcria , verum eft , & A Responsio. Armcni qui non funt uniti ec- 


pauci funt qui folum femel comedunt; fed 
in diebus jejuniorum quadragcfimz , abfti- 
nent ufque ad horam nonam , & plures fe- 
mej comedunt, exceptis quibufdam vitio* 
fis , qui nolunt facere fecundum legem , fed 
fecundum voluntatem ; &^exceptis laboran- 
tibus & infirmis, pauperibus , prxgnantibus 
& la&antibus. Sequitur. 

Dicunt dr pr ad icant , quod illi qui in die - 
bus jejuniorum comedunt pifces , ova , cafeum , 
butyrum dr oleum , funt maledttti & infideles , 
dr extra fidem conftitUti , & funt ab ovili 
Chrifti feparati, 


clefiae Romanx in majori Armenia, fecun- 
dum confuetudincm Grxcorum duas uxores ' 
accipere putant effc legitimum ; fed tertiam 
& quartam & deinceps adulterium putant. 
Tamen / quando illi qui tertiam uxorem vel 
quartam acceperunt, convertuntur, ad poeni- 
tentiam recipiunt, & faciunt pro eis & ia 
vita & in morte , ficut pro aliis peccatoribus : 
ideo illud quod dicit , quod tales putant pa- 
ganos, & in morte non communicantur» 
& quod non extrahant per portam domus, 
& talia opprobria qux dicit contra eos , fal- 
fum eft, nec alias vidimus, nec audivimus. 


Responsio. Ifta funt verba rixas & con- B Nos vero de Cilicia, & quiobediunt nobis, 


trarietatis , quoniam qui Chrifti funt, fecun- 
dum apoilolum faciunt, qui dicit : Is qui 
manducat , non manducantem non fpernat ; & 
qui non manducat , manducantem non judicet. 
Et, qui manducat. Domino manducet , gratias' 
enim agit Deo ; & qui non manducat , Domi- 
no non manducet , CT gratias agit Deo. Et non 
maledicimus, nec dicimus, nec credimus, 
quod propter cibaria feparati fint comeden- 
tes ab ovili Chrifti. Et fi quandoque aliqui 
dicunt talia verba, ficut fuperius diqjtur, 
propter rixas & controverfias dicunt, non 
fecundum legem. 


Item, Armeni dicunt dr tenent , quod 'fi Ar- q & in morte. 


poftquam uniti fuimus cumr ccclefia Roma- 
na , qui racipiunt tres vel quatuor , & fic 
deinceps unam poft aliam , recipimus eos , 
& alios Chriftianos legitime nubentes. Se- 
quitur. 

Si tamen ille qui recipit tertiam uxorem 
dum vivit , tam dimittit fic , ut pofiea non 
revertafur ad eam , recipiunt eum ad poeniten- 
tiam , dr imponunt ei xv. annos pro poeniten- 
tia, fic quod in dici is annis non comedat car- 
nes , pifies dr fupraditta laBticinia i & fi dic- 
tam poenitentiam perfecerit ,dr pofiea moriatur , 
faciunt de eo , ficut de alio Chrifiiano in vita 


meni committunt femel quodtumque crimen, 
quibujdam exceptis , ecclefia eorum potefi abfol- 
vere eos tantum ad. 'culpam & poenam de dittis 
criminibus ; fed fi aliquis cotnmiferit di SI a cri- 
mina iterum , abfolvi non poffunt per eorum ec- 
'clefiam. 

Responsio. Hoc falfum eft, & contrado- 
drinam Chrifti , cui credimus & obedimus : 
qui dixit Petro, Dimitte peccanti, nonfep-. 
tics , fed feptuagies fepties. Item , fecundum 
confuetudincm ccclefix rioftrx,qUotiefcum- 
que peccatores pocnitentcs veniunt ad con- 
feflionem , audimus eorum confeffionem , & 


Responsio. Verum eft hoc, quod reci- 
piunt ad poenitentiam tales in majori Arme- . 
nia, ficut & alios peccatores ; tamen non . 
fic, ficut dicitur in articulo. 

Item , Armeni dicunt dr tenent , quod fi ali- Art. L, 
quis ante fufctptionem ordinis facri commifit 
aliquod peccatum luxuria carnalis exterioris , 
quod ille habet confiteri confejjori dittum pec- 
catum. 

Responsio. Verum eft quod ecclefia Ar- 
menorum omnes quos ordinat , prius facie 
cos confiteri , poftea ordinat. Sequitur. 

Deinde epifeopus qui or distes facit , inter ro- 


fccundum demerita poenitentiam injungi- £) gat dittum confefforem , fi ille eft dignus ordi- 


nans tamen fi confcffor ignorat mederi , mit- 
tit eum ad magiftros vel ad epifeopos. Quare 
falfum dicit, quod fi quis committeret di&a 
peccata iterum , $>folvi non poftet per eo- 
rum ecclefiam > & licet abfolvimus pecca- 
torem a peccatis , non tamen a poena com- 
muniter.’ 

Item, dicunt quod fi aliquis eorum poft b ap- 
ti fimum acceptat primam & fecundam uxorem , 
abfolvi potefi per eos ; quod fi accipiat tertiam 
dr quartam dr deinceps , non potefi abfolvi per 
rorum ecclefiam ; quia dicunt , quod tale matri- 
monium fornicatio eft, & talem habent pro pa- 
.,Qtno : ita quod nec erit in fine communi- 
candus, neque ducunt dc domo fiua ad fepe - 
liendum per portam domus ; fed frangunt pa- 
rietes domus , & per foramen parietis educunt 
corpus ejus ; nec mijjam celebrant, nccfepultu- 
ra ccclefia eum fepeliunt , fed faciunt de eo ficut 
de pagano. 

Vct. Script. dr Mon. ampl. CoUett.Tom. VII , 


nari. Cui f acer dos refpondet , quod non , dr fit 
repellitur a fufeeptione ordinis facri. 

Responsio. Verum eft hoc , quod ante- 
quam effemus uniti cum ecclefia Romana, 
tales defe&us fiebant, ut fuperius dicitur $ 
tamen non communiter , ut fupra ; & adhuc 
aliqui in majori Armenia , qui honobediunt 
nobis, forte fic faciunt. Sequitur. 

Si vero poftquam ordinatus eft commi fer it 
tale peccatum luxuria , oportet quod fi abfolvi 
velit , quod confiteatur confefiori fuo , dr tunc 
ille confefior deponit eum ab exeeutione ordinis } 
dr fi pofiea exfequatur attus ditti ordinis , di- 
ttus confejfor dicit hoc epifeopo in prafentia a- 
liorum , dr cum qua vel cum quo peccaverit , 
revelat. . 

Responsio. Communiter hoc non eft ve- 
rum ; tamen principaliter poffibile eft effis 
inique fed ubi potcftas noflea pervenit, hoq 

M m ij 


Digitized by L^ooQie 



367- CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 363 


dimittimus tales line poena tranfire. Sequi- 
tur. 

Mulieres etiam cum quibus tales peccave-i 
wint , jatiant fe dicenda : Ego depofui talem 
• facerdotem. 

Responsio. Poffibile eft, quia aliquando 
fuerunt talia ; fed tamen quando inveniun- 
tur , puniuntur. Sequitur. 

Ex qua contingit apud. Armenos , quod multi 
funt qui di5ta peccata nolunt confiteri dum vi - 
■vunt , ne repellantur a fufceptioHe facrorum or- 
dinum v (jr fi eos fufccperint , ne pe fi ea depo- 
nantur ab ordinis executione. 

Responsio. Sciendum eft , quod plures 
propter timores & verecundiam non confi- 
tebantur , u£ / f>tftamus ; nunc autem omnes 
confitemur. • 

Art. LI. Item , quod Armeni dicunt (jr tenent , quod 
ifia peccata funt irremijfibilia , nec eorum eccle- 
fia pote fi huc peccata remittere , quia Chriftus 
non dedit ecclefia patefiat em , quod talia pecca- 
ta remittat ,fcilicet fi aliquis peccatum luxuria 
committat in ore hominis vel mulieris. 

Responsio. Tale quod numqaam nos au- 
divimus. Sequitur. 

Et fi btafphemat chriftum , vel fidem chrif- 
tianam , aut crucem , & tales blafphemos non 
reputant -Chrifiianos , nec [aeramenta ecclefia 
cis miniftrant dum vivunt , nec quando mo- 
riuntur faciunt eisficut de Chrifiianis ; nec eo- 
rum filios reciperent ad baptifmum , nifi con- 
• Certantur, (jr poenitentiam agant » 

Responsio. Haec omnia falfa funt , quo* 
niam omnia peccata quae confitentur &poe- 
niterttur, remittuntur , ficut Chriftus dedit 
ecclcfiz poteftatem, & ecclefia noftra facit , 
excepta finali impoenitentia, quod eft irre- 
miffibile apud nos. Ideo ecclefia noftra non 
poenitentibus & induratis in peccatis , qui 
in hora mortis etiam non avertuntur a pec* 
catis , non dat eis facramenta ecclefia. Ta- 
men numquam haec audivimus nec vidimus, 
quod pueri geniti a peccatoribus parentibus, 
puniantur pro peccato parentum , non dan- 
do eis cara&erem baptifmi ; quod eft valde 
falfum & defpe&uofum , & contra prophe- 
tam dicentem : Filius non portabit iniquita- 
tem patris fui. 

Art. LII. Item, quod ditii Armeni dicunt (jr tenent, quod 
fi aliquis commi ferit femel peccatum adulterii , 
fodomia , befiialitatis , vel homicidii, vel apo- 
fiafiam a fide , faciendo fe Saracenum, vel jf u- 
daum ; (jr etiam fi aliquis dicat , quod in Chri - 
fio funt dua natura (jr una perfona , pote fi ab- 
folvi per eorum ccclefiam , non tamen debet com- 
municari , nifi in fine vita fua. 

Responsio. Hoc verum eft , exceptis duo- 
bus. Primum, quod dicit quod tales pecca- 
tores non debent communicari nifi in fine 
vitx ; quia talibus peccatoribus , quando con- 
teruntur, & confitentur peccata fua ,& poe- 
nitentiam peregerint, damus cis facramen- 
ta. Secundum eft quod dicit , quod fi aliquis 


L dicat , quod in Chrifto funt dux naturx & 
f una perfona , duplici modo intelligimus hoc; 
fi dicentes dicunt duas naturas divifas in 
Chrifto, ficut Neftorius, tales infideles re- 
putamus : fed qui dicunt duas naturas uni- 
tas in una perfona Filii Dei , quod credidit 
ecclefia noftra , 6 y:redit firmiter, & hoc pec- 
catum non putjmius , fed potius juftitiam , 
fan&itatem & veritatem , ficut fuperius dixi- 
mus. Sequitur. 

Et fi quis commifit ditia peccata vel etiam 
alia pluries , non potcfl abfolvi per ecclefiam , 
nifi prima vice i (jr fi pqfiquam femel confejfus 
fuerit (jr abfolutus de aliquo peccato , de pra- 
^ ditiis iterata committat ditium peccatum , pri- 
ma ahfolutio non valet. 

Responsio. Falfum eft hoc , quia eccle- 
fia Armenorum femper recipit pxnitentes, 
five fine peccata ejufdem fpeciei , feu alterius 
'fpeciei > & prima abfolutio valet confefiis , 
licet in peccata confefla rccidivent. 

Item, quod diti i Armeni dicunt (jr tenent» ART.LlU 
quod fi facerdos habens uxorem ,lum ipfa com- 
mittat fodomiam , non peccat , nec fi hoc confi- 
teatur , deponitur , fed in hoc derelinquitur con- 
1 fcienfia fua quod confiteatur , vel non confitea- 
tur fi vult. 

Responsio. Sodomitx, ut habemus ex fa- 
cra feriptura , propter gravitatem turpitudi- 
nemque peccati , cum maximis pxnis puniti 
fuerint a Deo , ficut fodomitz & gommor- 
ritx, propter quod fi aliquis de fxcularibus 
inveniatur in hoc peccato, punitur : Ergo 
multo plus clerici , fi inveniantur in hpc pec- 
cato; fed mirum eft quod dicit, quod fi fa- 
cerdos fodomiam committat cum uxore, . 
non peccat , & relinquitur confcientix fuae 
>. confiteri & non confiteri. Unde poteft hoc 
probari! ipfe fibi contradicit ubi in 50 . arti- 
culo peccatum fornicationis aggravat, £( 
hic fodomiam peccatum non dicit : ex quQ * 
patet quod falfum eft. 

Item , quod inter Armenos catholicon dr Art.UV 
epifeopi’ excommunicant Armenos fine omni 
culpa excommunicatorum , dr nulla monitio* 
ne pramiffa , ficut placet eis. 

Responsio. Falfum eft jommuniter, quo- 
niam nos pro peccatis excommunicatorum 
monemus homines : fi audiant & dimittant 
peccata , bonum eft : tamen fi non obediant, 
tunc excommunicamus , licet multotiens 
proptet debilitatem noftram & injuftitiam 
tyrannorum excommunicandos etiam ex- 
communicare non poflimus ; & hoc etiam 
multotiens accidit in ecclefia Dei nobis & 
aliis , quia injufti prxlati injufte communi- 
cant populum fuiim propter vitia fua. Se- 
quitur. 

Et dicunt quod excommunicati per eos non 
pojfunt abfolvi de aliquo peccato , nifi perca - 
tholicon vel epifeopos , qui eos excommunica- 
verunt. 

Responsio. Excommunicatos a catholicon* 


' Digitized by <^.OOQLe 


1 


J 

$6? CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 370 

iine verbis & au&oritatc catholicon , nullus A duas naturas , & duas voluntates , & duas 
de epifcopis potcft abfolvere. Excommuni- operationes , & unam perfonam i ifta exclu- 
catos vero ab epifcopis , fi injuftc fuerit fa* dunt a regno Drifc (£• non excommunicatio* 

dum , catholicon juftitiam faciens abfolvit lata propter inobcdientiam ecclefia. Unde 

eos, vel abfolvere facit. Sequitur. Armeni parum vel nihi,l reputant excommu * 

Si tamen vadant ad alium catholicon vel nicationem'v alere, 

epifeopos alii catholicon fubjeftos y pojfunt ab- Responsio. Verum eft quod peccata quae 

folvi per eos a dicla excommunicatione &pec - a lege divina prohibita funt , operantes fine 

catis fuis. contritione &pznitentia excludunt a regno. 

Responsio. Verum eft hoc , quia funt in- & peccata quae funt contra canones & ftatu- 

obedientes Sc injufti j quia quod de jure non ta ecclefiz , ficut in ecdefia Armenorum 

po fiunt facere , injufte faciunt > & ecclefia confirmatum eft per fynodum , quod faccr- 

corrigere non poteft, quia fub potentia in- dos unam uxorem habeat & non plures ,& 
fidelium funt. Sequitur. * g qui plures accipiunt , peccant , Sc fi impzni- 

Dicunt & tenent quod excommunicatis non tentes moriantur , pereunt ; fed de duabus 
debent [aeramenta ecclefiaftica minijlrari. naturis , Sc duabus voluntatibus & duabus 
Responsio. Verum eft hoc. Sequitur. operationibus & una perfona quo modo in- 
Et fi aliquis excommunicatus moriatur, ami- tclligimus inChrifto, rcfpondimus fupra in 

ci ejus vadunt vel mittunt ad illum qui eum e x- multis locis. 

communicavit , & dant ei pecuniam , vel alias Item , quod Armeni dicunt & tenent , quod Art.' 

res valentes pecuniam } prout conveniunt cum fi aliquis fuijfet baptizatus in ecclefia , & po- LYI» 

eo > & tunc excommunicans dat eis licen - fica lapfus fuijfet in harefim vel in apofiafiam 
tiam , quod ipfum fepeliant ecclefififiica fe- a fide , faciendo fe Saracenum , veljudaum, 

fultura , & quod faciant pro eo illa qua fu- & deinde vellet reverti ad ecclefiam Armeno- 

prddiHa funt de animabus , non tamen ali- rum , non rebaptizaretur , fed folum cum chrif- 

ter abfolvunt i Eum ab excommunicatione . mute inungeretur , nec aliter abfolvatur i inu 

Responsio. Si excommunicatus in die q ponitur tamen ei } qufd vadat ad locum iEunt 
mortis paenitet de peccatis , & rogat przfen- in quo commifit apofiafiam a fide , & ibi coA. 

tes , ut vadant ad excommunicantem , ro- ram omnibus confiteatur peccatum fuum , & 
gare cum , ut pacificetur , reddendo debi- abneget iUam perfidiam quam ' commifit . 
bitum , fi poflibile eft , etfi non mifcricor- Responsio. Verum eft hoc , quia baptiza- 
diam petere , tunc excommunicans convc- tos iterum non baptizamus ^ (ed apoftatan- 

nit cum cis, & dat licentiam facere efficuC tes a fide Chrifti fecundum feptimum ca- 

& aliis Chriftianis. Multoticns vero injufti nonem Laodicenftm , five etiam fecundum 

epifeopi & officiales eorum faciunt injufti- canonem Conftantmopolitani concilii , qui 

tiam , ficut (criptum eft hic Si prius. mandat primo abrenuntiare hzrefes' in quas 

AliT.LV. Item, Armeni dicunt & tenent , quod ex- crediderunt , & confiteri orthodoxam fidem, 
communicationis fententia etiam jufte lata 3 Sc eos ungere cum oleo fando in fronte. Sic 
fecundum Domini ordinationem , quia mo- Sc nos quandoque facimus, tamen nonin- 
nitus non vult ecclefia obedire , nec fe depec- jungimus converfis iterato ire ad locum ubi 
cato quod commifit emendare , non excludit a D negaverunt Qiriftum , nifi forte ipfi volue- 
regno Dei , quia ita bene excommunicatus va- rints Sc fi aliquis eonfeffor interrogaverit con- 
dit ad regnum Dei. verfum , utrum valuerit ire ad locum illam 

Responsio. Falfum eft hoc , quia tale opus ubi negavit Chriftum , Sc confiteri eum , Sq 

infidelium eft, quifpcm gratiae ecclefiz non ipfe refpondeat , non, propter hoc non di- 

habent , nec bonorum fpiritualium , ut di- mittitur recipi ad gratiam. Sequitur, 
cit apoftolus : qui terrena cogitant folum , Si tamen aliquis fuijfet baptizatus in ec- 
quorum abfirailum eft cor , alienati funt a vi- defio alicujus catholicon Armenorum po- 
ta Dei y generatio vero Armenorum maxime fica converteretur ad fidem Romana ecclefia 

fzculares turmz, valde timent ab excommu- vel Graea \ fi pofiea vellet venire ad eccle- 

nicatione vel juftd vel injufte [ lata. ] Sed fi fiam primam , in qua fuerat prius faptiz&tusi t k 

Armeni excom municationem nihil putent , illa ecclefia fic baptizaret eum , ac fi numquant 

ut dicit , quo modo ergo in tiv. articulo baptifatus fuiffet & femper fuijfet^ Saracenus 

» contra fe dicit , Armeni dicunt & tenent , E vel paganus. Si vero aliquis fuijfet primo 
» quod excommunicatis non oportet dare fa- baptizatus in. ecclefia Romana vel Graea , (£* 

» cramenta. Item, Si aliquis excommunicatus _ pofiea vellet venire ad ecclefiam Armenorum t 

„ moriatilr , parentes ejus vadunt & mittunt illa ecclefia 9ll quam veniret , rebaptizaret 

» ad eum qui*excommunicavit eum , Sc con- eum , ac fi numquam baptizatus fuiffet , fed 

„ veniunt cum eo , &c. Hinc patet quod falle femper fuifiet paganus vel Sarracenus. 
dicunt. Sequitur. Responsio. Falfum eft hoc ut in xxxvi. ar- • 

Sed fornicatio , homicidium , adulterium, ticulo fufficienter manifeftavimus& refpon- 
fi facerdos accipiat fecundam uxorem , & dimus , ubi hoc etiam dicit quod Sc hic. Sc- 
fi aliquis ex Armenis dicat ejfe in Chrifto quitur, 

Mm iij 

• - * 






Art. 

XVII. 


37 * 


CONCILIUM ARMENORUM- ANNI mcccxli i. 


37 * 


Et quod Armcni ideo dicunt , quod bapti - 
%ati in ecclejia Romana Vel Graea , quando 
•veniunt ad ecclefiam ArmMorum , rebaptizari 
debenti quia ecclejia Romana vel Grata in 
eo quod dicunt duas naturas ejje in Chrijlo y fi- 
dem negaverunt i (-rex eo quod ponunt aquam 
in vino in facrificio s non habent aquam bap- 
tifmi , quia aqua qua fluxit de latere Chrifii > 
non poteft fervire in fiaeramento baptifmi. 
'Unde cum ponatur aqua in facrificio per di* 
lias ec defias , eadem ecclejia non habent bap- 
ti fimum , quia non habent verum chrifma } Jine 
quo verum bdpiifina non datur $ & propter 
pradiHa , quia '-ecclejia Latina (fi Graea non 
habent verum baptifma 3 fed folum ecclejia A r- 
mena diBum bapti fimum verum habet , quia, 
contraria diBis 'ecclefiis tenet (fi habet i (fi 
ideo ecclejia Armena baptizat baptizat os in ec- 
clejia Latina velGraca , quando veniunt ad eam . 

Responsio. Caufje baptifmi quod ccclc- 
fia Armenorum baptizat baptizatos a Latina 
fccclefia vel Graea, ut dicunt detra&ores Ar- 
menorum , tres funt. Primo quia Romana 
ecclefia & Graea dicunt duas naturas effe 
in Chrifto. Secunda , quia aquam ponunt 
in facrificio. Tertia, quia non habent ve- 
tum chrifma > fed ecclefia Armenorum num- 
quam baptizavit , nec nunc baptizat bapti- 
zatos a fupradi&is ecclefiis. Ergo falfum & 
criminofum eft quod dicunt de nobis. 

Item 3 Armeni dicunt (fi tenent 3 quod ve- 
rum chrifma Jic conficitur , quod ftabent di- 
verfios flores aromaticos , & alios quos inve- 
nire pojfunt in die ramis palmarum , (fi illos, 
decoquunt in vino 3 (fi deinde diBum vinum 
accipiunt 3 (fi per quatuor dies ante diem cae- 
na ponunt diBum vinum in oleo 3 decoquunt 
infiniul 3 (fi ajlant tunc multi eprficopi (fi fa- 
xerdotes , dicentes multas orationes dum hac 
decoctio fit y (fi deinde die caena accipitur unus 
fila fico de diBo oleo , (fi in ipfio filaficone ponit 
xatholicon balfiamum , (fi pofiea catholicon ce- 1 
lebrat mijfiam > (fi quando catholicon elevat 
corpus Chrifii , unus epificopus qui ad fi at ei , 

1 elevat diBum flaficonem , (fi xatholicon dicit 
orationes. Deinde de diBo filaficone ponitur in 
diverfis vafis qua fiant ibi juxta altare , (fi 
fic verum chrifma conficitur fiolum per catho- 
licon modo pradiEto. 

Responsio. Verum eft hoc, exceptis duo- 
bus , priqpo quia cum vino non decoqui- 
mus , & fecundo quia in oleo vinum non 
immifcctqus 5 fed odoriferos flores & aro- 
mata decoquimus in aqua , ut accipiat aqua 
odorem fuavitatis > & poft haec accipimus 
aquam illam claram & odoriferam , & in 
di&a aqua decoquimus oleufft ufquc tota* 
liter quod deficit aqua , & remanet folum 
in oleo odor fuavitatis , & hoc ideo facimus , 
ut incorrupte & odorifere remaneat , & ut 
■propter longitudinem temporis non corrum- 
patur j quia in multis provinciis, ubicumque 
funt obedientes nobis , dc nobis recipiunt 


A oleum undionis five chrifma i & epifeopi 
qui funt fub poteftate noftra , & fub domi- 
nio infidelium , a nobis prohibiti funt con- 
fccrare chrifma , ut non propter diftantiam 
fint rebelles nobis. Etbalfamus mifcetur fi- 
mul cum oleo , & ftmul confecrantur in vafe 
fiiper altare , licet tantum unus flafco ele- 
vatur , ut populus videat. Sciendum ,,-fcft 
quod alias orationes non dicunt , nifi qua- 
tuor evangelia leguntur quando decoqui- 
tur crifma. Scquitpr. 

. Et fime tali chrifmate non poteft dari verus 
bapti fimus. 

Responsio. Falfum eft hoc , quia licet non 
B fle facimus, ficut diximus , tamen baptiza- 
tos cum chtifmate aliarum ecdeflarum ve- 
raciter habemus baptizatos , & non defpici- 
riius , & fupradidam falfam opinionem 
aiias non audivimus. Sequitur. 

• ' Unde contigit apud-eos ■, quod pueri porta- 
ti ad bapti fimum 3 quia fac er dos non habet de 
dUEto chrifmate s vel illi qui puerum portave- 
runt 3 nti$Unt tantum dare quantum fiacerdotes 
vellent , frequenter moriuntur fine baptifmatf. 

Responsio. Licet fecundum confuetudi- 
nem gentis noftrae facerdos femper chrifma 
& corpus Chrifticuftodit, tamen fi contin- 
r, gat in aliquo loco , quod chrifma non in- 
0 veniatur , & neceffitas erit baptizandi , tunc 
baptizant folum cumiljua,& baptizatifunt; 
& licet facerdotibus , qui baptizant , dene 
unum dragma , vel plus fecundum volunta- 
tem dantis ; fed numquam audivimus , quod 
fecerdos quando baptizat , acceperit pretium 
pro chrifmate , quare falfc dicunt. Sequitur. 

De quibus pueris dicunt Armeni , quod in. 
die judicii baptizabantur de f anguine qui flu- 
xit de latere Chrifii : quia , ut dicunt , quan- 
do Chrifius moriebatur in cruce , luna deficendit y 
(fi accepit fianguinem Chrifii , qui adhuc ma- 
, net in luna , & ex hoc apparet aliqua nigredo 
) in luna , qua prius non apparebat : in die au- 
tem judicii effluet diEtus fianguis de luna , de 
quo baptizabuntur diEti parvuli , quod fic, 
pojjint intrare regnum ccelorum. 

Responsio. Hoc omnino falfum eft , nec 
audivimus ufque nunc , & valde miramur 
de tam falfa compofitione. Tamen notan- 
dum eft , quod in ix. articulo contrarium, 
dicunt. Armeni dicunt quod non baptizati 
pueri , poft generale judicium ibunt ad pa- 
radifum tcrreftrem & non codeftem. 

Item , quod Armeni dicunt (fi tenent , quod 
g ad hoc quod Jit bapti fimus verus , ifia tria re- 
quiruntur 3 fcilicet aqua , chrifma [ quod ] 
modo pradiEto faElum efi , eucharifiia : i (a. 
quod fi aliquis baptizaret in aqua aliquem di- 
cendo : Ego te baptizo in nomine Patris & 
Filii & Spiritus- fandi amen , (fi pofieq non 
ungeretur diElo chrifmate , non efifiet baptiza- 
tus. Si etiam non daretur ei Eucharifiia 3 fa- 
te ramentum baptifmi ratum non efifiet. 

Responsio. Licet fecundum confuctudi- 


Digitized by 



Art- 

LVIII. 


373 CONCILIUM ARMENORUM ANNI MCccxut. 374 


nem ecclcfiae noftrac noviter natis tria facra- 
menta timui damus. Primo baptizamus tali 
modo, quod facerdos ponit puerum in aqua 
fontis , & accipit de eadem aqua fanda , in 
qua ftat puer, & ponit fuper verticem pue- 
ri , dicendo : T alis veniens de catechumeni 9 
adbaptifmum , baptizetur tn nomine Patris & 
Pilii & Spiritus -fanfli amen. Et poft hsrc 
cum chrifmate confirmant eum ad modum 
crucis in fronte pueri , Sc dicunt ; Oleum 
fuavein nomine Jesu Chr.iSti/#/*w fuper te 3 
Jit carofler divinus & ccelejlis donorum in no- 
mine Patris & Filii & Spiritus-fanHi amen. 
Et cetera alia , & poftea puerum baptizatum 
communicant fic : cum eorpore Chrifti fic- 
co tangunt labia pueri , Sc reponunt > Sc fi 
facerdos celebrat & in tempore illo bapti- 
zatur puer , tunc modicum facerdoi digi- 
tum fuum tingit in (anguine , Sc inde tan- 
git labia pueri , Sc hoc fit fecundum con- 
fuetudinem ecclcfiar Graecorum tantum. Si 
neceffitas contingat baptizandi, ubichrifma 
Sc corpus Chrifti non inveniuntur , tunc bap- 
tizant cum fola aqua , 8c baptifmus cft , ficut 
in LVit. articulo diximus. Ideo non eft ve- 
rum quod dicunt , quod baptizati fola aqua 
in tempore neceffitatis, qui non fuerunt undi 
cum chrifmate, vel communicati de corpo- 
re Chrifti , baptizatos non putant efle. Se- 
quitur. 

Et etiam apud eos non baptizantur pueri 
*[ho ufque habeant vm. dies. 

Responsio.Hoc falfum eft,quia poft Sc etiam 
ante baptizamus , Sc fecundum voluntatem 
parentum , Scneceffitatcm noviter natorum. 
Sequitur. 

Et tunc fpecies [aeramenti Euchariftia li- 
quefiunt in aqua vel vino , & ponunt in ore 
pueri baptizati , & fic accipiunt euchariftia 
[aeramentum , & tunc dicuntur vere baptiza- 
ti : qua tria fi non fierent , Armeni non re- 
putarent puerum vere baptizatum. 

Responsio iftius prius fuit habita, 
fed illud quod dicunt , quod balneant in 
aqua vel in vino , omnino falfum eft. Se- 
quitur. 

D icunt etiam quod pueri baptizantur in 
peccatorum remiffionem , tamen nullum pecca- 
tum habent. 

Responsio. Falfum cfthoc ; quia pueri ba- 
ptizantur in remiffionem peccati originalis , 
nt Armeni dicunt Sc credunt , Sc hoc fuffi- 
cienter oftendimus in articulis iv. Sc in xm. 
Sequitur. 

Adulti vero baptizantur in remiffionem 
peccatorum , non quia in aqua baptizantur $ 
fed quia dicio chri[mate inunguntur , & ac- 
cipiunt Euchariftia [aeramentum. 

Responsio. Falfum eft hoc , quia Armeni 
in undione non petunt remiffionem pec- 
catorum, fed gratiam j quoniam remiffio- 
nem peccatorum in aqua fontis baptifmatis 
recepit in nomine Patris Sc Filii & Spiritus 


fandi, quae eft ante undionem Sc commu* 
nionem : Sc in lxx» articulo dicit aliam faU 
fitatem contra iftam , quod Armeni non di- 
cunt vel tenent , quod facramentum Eucha* 
riftiae digne fufeeptum operetur in fufeipien- 
tem remiffionem peccatorum, vel p «narunt 
debitarum pro peccato relaxationem j vel 
quod per ipfum detur gratia Dei , vel ejus 
augmentum : ex quibus patet quod falfum 
dicunt, quod corpus Chrifti operetur remifi 
donem peccatorum in fufeipientibus digne, 
Sc non operetur fimul. Hoc falfum cft Sc 
impoffibilc. 

Item, quod Armeni diverfimode baptizant , 
& quantum ad materiam , & quantum ad 
f ormam bapti[mi. Quantum ad materiam qui- 
dem , quia aliqui, licet pauci , baptizant in 
vino puro t alii vero in lacie , alii vero 
communiter in aqua » 

Respons io. Omnino falfum eft Sc crimen, 
quoniam materia baptifmatis Armenorum 
eft fola aqua , in qua Chriftus baptizatus fuit , 
8c qux exivit de latere Chrifti ad ablutio- 
nem noftram ,Sc etiam a Chrifto audivimus 
quod in evangelio dicitur : amen amen dico 
vobis , qui non [uerit renatus ex aqua & Spi- 
ritu fanflo 3 non pote fi intrare regnum Dei. 
Ideo cccldia Armenorum dixit in oratio- 
ne baptifmi : Concede aquam iftam in' qua 
baptizatur ifte nunc in remiffionem peccato- 
rum , & receptionem Spiritus -fantti , df ad- 
optionem patris ccelejlis , & ad hereditatem 
regni calorum , ut mundatus a peccatis , in 
beneplacito tua voluntatis fiet in hac vita , 
dr in [uturam bonum indeficiens hereditabit . 
Et cum lade Sc vino baptizare numquam 
vidimus, nec audivimus , nec in libris noftris 
hoc invenitur. Ideo poftumus dicere cum 
propheta [epulcrum potens eft guttur eorum , 
& linguis [uis dolofie agebant. Sequitur. 

Quantum vero ad formam , nuda [orma 
baptifini certa eft apud eos , fed quilibet epif. 
copus vel presbyter ordinat fibi formam in 
qua baptizpt. 

Responsio. Falfum eft hoc, quoniam forma 
baptifmi ecclefi* Armenorum una eft,Sc non 
alia 5 & talis eft ifta, quod facerdos ponit pue- 
rum in fonte baptifmatis , accipit aquam 
benedidam , in qua ftat puer Sc ponit fuper 
verticem pueri, dicendo : Talis veniens a ca- 
techumeno ad baptifmum, baptizetur innomi- 
ne Patris di" Filii dr Spiritus-fanHi. Aliqui 
autem mergunt ter in aqua ter recipiendo 
didam formam. Haec eft forma ecclefiz no- 
ftrae. Sed quod quilibet epifeopus vel facer- 
dos componat fibi formam fpecialem 8c bap- 
tizet , numquam vidimus, nec audivimus, 
nec fcimus. Sequitur. 

Et modum baptizandi tenet quem vult . 
Aliqui enim ex eis qui in aqua baptizant , 
non nominant dum baptizant tres perfonas di- 
vinas : dicendo : Baptizetur ifte in nomine Pa- 
tris Sc Filii Sc Spir^tus-fendi , [ed dum baptifi 


Afcf» 


y 


Digitized by t^ooQie 


37 y CONCILIUM ARMENORUM ANNImcccxui. 37^ 

mum in aqua lavant , dicunt evangelium ab A extrahunt de aqua > dicunt eadem verba. 


illo loco : Venit Jesus a Galilaea in Jordanem 
ad Johannem ufque ad illum locum : Et vox 
£a£a eft dicens : Hiccft filius meus. Alii vero 
dum bapti fatum lavant. Vox Domini fuper 
aquas, Deus majeftatis intonuit, Dominus 
fuper aquas multas .Alii vero dum baptismatum 
lavant >di eunt antipbonam fc ilice t Dum erant 
apoftoli in coenaculo , repente venit fonitus 
tamquam fpiritus vehemens cum magna 
voce, & accendit eos in igne fine ardore. 
Dicunt etiam illam antiphonam : Repente 
defeendit Spritus - fandus in fimilitudinem 


Responsio. Sciendum eft , quod quia com- 
muniter omnes Armeni fic faciunt , quia five 
mergant puerum in aqua , five fundant fuper 
caput , pro qualibet vice mergendi & effun- 
dendi aquam , dicitur -.Talis veniens a cata - 
chumeno ad baptifmum , baptizetur innomine 
Patris & Filii & Spiritus - Sanfli. ISTunc 
autem nos communiter fecundum confue- 
tudinem ccclcfiae Romanae dicimus femel 
tribus fub merfionibus & effufionibus aquae 
fadis , cum ifta forma : Ege baptizp in no- 
mine Patris & Filii & Spiritus- fantti 5 fed 


gloriae fuper apoftolos. Et aliam etiam qua B illud quod dicunt , quod quando ponitur & 


talis <?/:Bencdidio in excellis Spiritus-fan- 
<fti procedentis a Patre , per quam inebriati 
funt apoftoli vino immortali , & invitave- 
runt terram ad coelum. 

Responsio. Quia ficut materia & forma 
ecclefiae Armenorum uniformes funt , ut 
fuperius eft di&um , fimiliter &: modus bap- 
tifmatis per totam ecclefiam Armenorum 
per unum modum eft ; & differentias iftas 
quas dicit in articulo , modo quo dicuntur, 
nec habemus, ncc in libris noftris invenimus, 
quia licet dicamus : Vox Domini fuper aquas. 


quando aquam ad fontem baptifmatis po- £ gunt, fed bene alia loca, ficut fupra ferip- 


extrahitur , dicitur forma baptifmi, non' eft 
verum , fed in baptizando verum eft. Se- 
quitur. 

Et deinde inungunt baptizandum cum chrif- 
mate in oculis, in auribus , in ore , fub a fc Uis, 
in genu & fub genu , in pedibus & in plantis 
pedum , dicendo certa verba j & pofiea bap- 
tismatum communicant de facrificio altaris , 
&fic , ut dicunt , homo plene & vere eft bap- 
tismatus & aliter non. 

Responsio. Verum eft hoc , excepto 
hoc, quod fub afella nec fub genu non un- 


nimus , & poft haec legimus de Ezechielc : 
Hac dicit Dominus : accipiam vos , &c. 
& ab apoftolo , Ergo lex padagoga , &c. 
Et poft haec evangelium ; Et erat homo ex 
pharifais nomine Nicodemus , &c. Et poft 
haec duae orationes , Sc poft haec baptizant 
in fonte baptifmi in aqua , in nomine Patris 
& Filii ■& Spiritus f anili. Et poft hxcfacer- 
dos tenens puerum in fonte dicit hoc evan- 
gelium : T unc venii Jefus deGalilaa in Jor- 
danem ad Johannem , (fc. ufque illuc. Exivit 
Jesus velociter de aqua illa. Et quando ver- 


tum eft , & ultra ungunt concavum manus, 
pe&us & humeros , quae non dicunt : mo- 
dum autem communionis in lviu. articulo 
manifeftavimus. 

Item , quod fi aliquis A rmenus baptismatus Aiur. IX 
in aqua vel vino aut lalle modis fupradiltis , 
etiamfi dum baptizaretur in aqua dicatur : 

Baptizetur ifte in nomine Patris & Eilii Sc 
Spiritus-fan&i , tranfeat ad ecclefiam Lati- 
nam vel Graeam , & poft ea revertatur ad pri- 
mam ecclefiam , ita rebaptizatur , ac fi paga- 
nus femper fuijfet. Si vero de ecclefia unius 


bumhoc dicit, extrahit puerum de fonte & D catholicon tranfeat ad ecclefiam alterius ca- 


ponit puerum in ulnis compatris , & poft 
haec dicunt : Pater nofter , & aliqua talia can- 
tica. Et fic eft modus baptifmi noftri,& non 
ficut fuperius dicunt. Sequitur. 

Illi vero qui baptismant in vino , dum la- 
vant illum qui baptizatur , dicunt. Ego te la- 
vo in vino, ut fis fortis & non patiaris fri- 
gus. Illorum vero qui baptismant in lalle non 
exprimitur aliqua forma. 

Responsio. Hxc funt verba falfa , ficuc 
fuperius diximus, & detra&iones. Sequitur. 

Aliqui vero dum lavant baptizando , di- 
cunt , quod ip fi vellent committere turpia cum 
matre pueri , qui baptizatur. 

Responsio. Iftud eft verbum turpe & ob- 
probriofum facramentis Dei , & grave au- 
ditui noftro , & eft inconveniens ponere in 
feriptis. Sequitur 

Aliqui etiam ex Armenis quando ponunt 
baptizandum in aqua , dicunt : Baptizetur 
talis in nomine Patris & filii & Spiritus- 
fan&i. Et deinde cum baptizandum Lavant , 
dicunt iterum eadem verba i (£■ deinde quando 


tholicon , ille catholicon ad cujus ecclefiam va- 
dit , facit eum negare fidem illius catholicon , 
qui eum baptismavit , & chrifmat eum modo 
pr adiit o , dicens quod chrifma alterius catho- 
licon nihil valet , nifi fuum , non tamen re- 
baptizat eum excepto catholicon Armenia mi- 
noris , qui baptismatos chrifmatos in ecclefiis 
catholicon majoris Armenia venientes , ad ec- 
clefiam minoris Armenia rebaptizat , & chrif- 
mat modo fupra ditio. 

Responsio. Hxc omnia quae hic in lx. ar- 
ticulo dicunt , funt totaliter falfa & verba in- 
audita. 

Item , Armeni dicunt quod virtute f aera- ailt. L3 
menti baptifmi baptismatus fit membrum eccle - 
fia , & poteft participare facramentis & effi- 
citur Chriftianus , (f poft finale judicium , 
nifi aliud abfiftat , intrabit regnum coelorum . 

Responsio. Vera funt hxc , nunc autem 
intrant in vitam cum anima , & poft gene- 
rale judicium intrabunt cum anima & cor- 
pore, ficut in vu. articulo & alibi in multis 
locis. 

Item , 


l 


Digitized by 


Go< ^le 


Artic. 

LXll. 


Artic. 

LXIII. 


* /. nexus. 


L 


377 CONCILIUM ARMENORUM ANNI accculi, 378 


Item , Arment dicunt dr tenent , quod licet j 
in eorum ordinario antiquo dicatur , quod per 
baptifmum datur remijfio peccatorum ; ipfi ta- 
men hoc fic expofuerunt , quod hoc veritatem 
non habet de pueris , qui in atate puerili bapti- 
tizantur infra atatem x 1 1 . annorum , quia ta- 
les reputant innocentes & fine peccato , quiaAr- 
meni pro maximo peccato habent peccatum lu- 
xuria , quod committere non pojfunt tales pueri ; 
fcd de illis qui baptizantur poflquam peccatum 
luxuria commifirunt , dicunt quod tales bapti- 
zantur in remiffionem peccatorum. 

Responsio. In quarto articulo & in de- 
cimo tertio , & in quinquagefimo o&avo fuf- 
ficientec manifeflavimus falfum effe quod 
dicunt , quia parvuli baptizantur in rcrnif- 
fionem originalis peccati, & adulti in re- 
miffionem originalis & afluatis peccatorum. 
Notandum cft autem quod in lviii. arti- 
culo dicunt , quod adulti in aqua baptizati 
non recipiunt remiffionem peccatorum ; & 
hic dicunt quod qui baptizantur poflquam 
peccatum luxurix commiferunt, quod tales 
baptizantur in remiffionem peccatorum , ex 
quo patet quod falfum efl & dicunt. Se- 
quitur. 

Tenent etiam ditti Armeni, quod illi qui non 
tommiferunt peccatum luxuria , funt virgines 
Cr innocentes , etiumfi non baptizati decede- 
rent. 

Responsio. Licet non baptizati fecundum 
corpus poffunt vocari virgines , nondum 
Corrupti corpore , innocentes vero non , quia 
haberit maculam originalis peccati , maxime 
fi cum aduaii peccato etiam peccaverunt. 

Item , apud Armenos utriufque Armenia non 
datur f aeramentum confirmationis , quia, ut 
dicunt , illi qui eis fidem a principio pradica- 
verunt , tale {aeramentum eis non dederunt. 

Responsio. Omnes Armeni per totum 
mundum & in utraqoe Armenia facramen- 
tum confirmationis dant poft baptifmum 
[per] epifeopos ■& facerdotes indifferenter. 
Primo confirmant cum chrifmate ad modum 
crucis frontem pueri, & dicunt .Oleum fuave 
in nomine Jesu Christ r fufum fuper te fit cu- 
rarer divinus codefiium donorum in nomine 
Patris & filii df Spiritus-fanch. Arnen. Si- 
mili modo & alios fexus* inungunt dicendo 
quaedam verba, & per hunc fnodiim dant 
facramentum confirmationis. Licet pofl- 
quam prxdecefTorfcs noflri uniti faerunteum 
ecclefia Romana , aliquot in minori Arme- 
nia epifeopi confirmant fecundum modum 
ecclefix Romanae , & alii fecundum modum 
antiquum , quem habuerunt ab ecclefia Grae- 
ca; Sequitur* 

Et quamvis apofioU miferint Petrum dr 
‘Johannem ad illos qui .baptizati fuerant inSd- 
maria per PhilippUm y ut imponerent eis ma- 
nus, & acceperunt Spiritum fanHum , quod ad 
facramentum confirmationis pertinere videtur ; 
dicunt tamen Armeni, quod illi qui baptizati 
Vet.fcript, dr mon . ampl, Colleti. Tom. F 1 L 


fuerunt per Philippum , non acceperant verum 
baptifmum , quia Philippus erat filum diaco- 
nus-, & non presbyter vel e pifc opus : qui pres- 
byter dr epifeopas fotum pojfunt dare verum bsp- 
tifmum , dr ideo miffi fuerunt di£l't duo apofloli 
ad eos , ut verum baptifmum dr Sanctum- Spi- 
ritum acciperent. 

•Responsio. Secundum [ librum ] Afluum 
apoflolorum, qui dicit : Sed poflquam cre- 
diderunt Philippo, qui evangelizabat regnum 
Dei dr nomen Jesu Christi , baptizabantur 
omnes viri dr mulieres ; aliqui ex magiftris 
fuper hoc verbo opinantur , quod ifte Phi- 
lippus de feptem diaconibus erat , & fic bap- 
tizati per eum non erant vere baptizati. Hoc 
non dicimus nos, nec alias audivimus , quia 
licet feriptum fit in A&ibus apoflolorum de 
Petro fit Johanne, quod miffi fuerunt de Je- 
rufalem ab aliis apoflolis in Samaria , qux 
Samaria receperat verbum Dei , ipfi euntes 
oraverunt fuper cos , qui folum baptizati 
erant in nomine Jesu Christ r , tunepofue- 
runt fuper eos manus , fic accipiebant Spiri- 
tum-lan&um, tamen iterato non baptiza- 
verunt. Ex quo patet , quod perfefle & ve- 
raciter baptizati erant , fic ut nos credimus. 
Sequitur. 

Dicunt etiam difti ArmcHi , quod Eunuchus 
baptizatns a Philippo , in tali baptifmo non ac- 
ceperit Spiritum f 'antium ; fed poflquam Phi- 
lippus raptus fuit ab eo , Spiritus fandus venit 
fuper Eunuchum. 

Responsio. Hoc contra textum ubi dicitur 
in A&ibus apoflolorum j dr defenderunt 
ambo in aquario Philippus & Eunuchus , dr b ap- 
ti zavit eum : dr cum exierunt de aqua illa , 
Spiritus-fanttus venit fuper Eunuchum , dr an- 
gelus Domini rapuit Philippum. Quare non efl 
credendum , fi millefies exponerent illa , 

1 quamvis expolitiones non acceptamus , nce 
alias audivimus. 

hem, catholtcon minoris Armenia dicit , 
quod facramentum confirmationis nihil valet > 
dr fi valet aliquid , ipfi dedit licentiam pres- 
byteris furs , ut idem facramentum conferatur. 

Responsio. Falfum efl dupliciter. Primo > 
quia facramentum confirmationis recipit ec- 
clefia Armenorum , fecundum confuctudi- 
Rem Grxcorum , & hoc efl valde antiquum, 
antequam minor Armenia effet Armenorum. 
Secundum falfum efl fic crimen dicere de 
catholicon mmoris Armeni** quod facra- 
1 mentum confirmationis nihil putat. 

Item , Armeni dicunt dr tenent , quod illa 
inunctio cum chrifmate fafta in novem locis , 
de qua fupradUlum efl , valet Chriflianis dum 
vivunt , pro omnibus inun&ionihm qua furit 
per ecclefiam Latinam : unde / ipud eos nbn efl 
facramentum confirmationis , nec extrema-un- 
tfionis , nec. quando conferantur epifeopi vel 
presbyteri, unguntur eorum manus vel capita. 

Resp. Hoc quod dicunc, quod un&io pue- 
rorum, qux fit in novem locis, ficut fupra-dU 

Nn 


Artic. 

LXIV. 


Artic. 

LXYV 




Digitized by 


Google 


379 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlm. 380 

£tum eft, valet Chriftianis dum vivunt pro A tenent, quod fer verba pofitain canone mifia, 
omnibus un&ionibus , quae fiunt per cccle- quando dicuntur fer facerdotem : Accepit pa- 
fiam Latinam, haec funt verba ftultitiae&ina- ncm,& gratias agens fregit & dedit fuis 

nia > quoniam quamvis obfervatio extremae* fandis eledis , & recumbentibus difeipu- 
undionis communiter deficiat in ecclefia Ar- lis dicens , Accipite & manducate ex hoc 

menorurn, particulariter non faciebat, fc- omnes, hoc eft Corpus meum, quod pro 
eundum modum ecclcfiae Graecorum : un- vobis & multis diftribuitur in remiffionem 
'dionem aut confirmationem univerfaliter peccatorum. Similiter & calicem accipiens, 
per omnes Armenos cum baptifmo dabant benedixit, gratias egit, bibit, dedit fuisfan- 

facerdotes fine defedu ficut & Graeci , ut fu* dis. eledis & recumbentibus difcipulis , di- 

.perius , etiam in lviii . articulo diximus. De cens : Accipite & bibite ex hoc omnes : Hic 
undionc vero facerdotum fciendum eft , eft Sanguis meus , novi teftamenti , qui pro 

quod a tempore domini Nerses Glanenfis vobis & pro multis effundetur in remiffio- 
•citra ducentos annos , haec veritas intravit cc- R nem peccatorum , non conjicitur , nec ifji con- 
ciebam Armcnorum , quoniam in confecra- “ fteere intendunt Corfus (fi Sanguinem Chrifti , 
tione epifcopi & facerdotis ungimus caput fed folum dicunt verba recitative recitando , 
& pollicem epifeopi ; facerdoti autem totam fcilicet quod Dominus fecit quando facramen- 
manum ungimus fub hac forma , quia dua- tum inftituit. 

bus manibus facerdotis ad invicem conjun- Responsio. Omnes Armcni univerfaliter 
dis epifeopus ungit , incipiendo a pollice credunt & dicunt , quod panis & vinum per 

dextro manus, ducendo ad indicem finiftrae verba Chrilti polita in canone miffar eorum, 

manus, & incipiendo a pollice finiftrae ma- quando accipit facerdos panem in manu fua , 
nus , -ducendo ad indicem dextra: manus , & dicit alta voce : Accipite (fi bibite ex eo 

dicendo : Domine , tu unge fan ititat e & bene - omnes ; Hic ejl fanguis novi teftamenti , qui 

dictione manus iftorum , (fi omnia quacumque fro vobis & multis effundetur in propitiatio^ 

ifti 'benedicent , tu benedic , (fi quacumque ma- nem (fi remijjionem peccatorum , conficitur ve- 

nus ifta fignabunt in nomine tuo confirma , (jr raciter Corpus & Sanguis Chrifti , fecundum 

perfice , ut confortentur per gratiam Domini q fidem ecclcfiae Armcnorum, & fecundum 

noftri Jesu Christi. Caput vero epifcopi un- intentionem fapientum , quamvis multi de 

gimus per modum crucis & dicimus: Caput fimplicibus incipientes a principio mifTae di- 

tuum (it unctum (fi benedictum calefti unitione eunt & legunt ufque ad finem canonis mifTae , 

cum honore epifcopali , in nomine Patris , (fi & putant fuifle miffam, ideo non dicit ve- 

Filii , (fi Spiritus fan£li. Arnen. Deinde ungi- rum quod non conficitur , nec ipfi conficere 

mus pollices , & dicimus : Deus Pater Domini intendunt Corpus & Sanguinem Chrifti , fed 

noftri Jesu Christi > qui per voluntatem fuam folum difta verba recitative recitando , fcili- 

exaltavit te ad honorem epifcopalem , potentia cct quod Dominus fecit , quando facramen- 

fua fignet te per unitionem fanitam , & impleat tum inftituir. Sequitur. 
abundanter fpiritali benedictione : quare confe- Et poft diita verba dicit facerdos multas ora- 

cratus de te , confecratus fit > & faniiificatus tiones poft t as in eorum canone , (jr post diitas 
de te , faniiificatus fit , (fi omnia quacumque orationes venit ad locum ubi fic in eorum ca- 
fignabis cum manu (fi pollice fanitificentur , (fi none dicitur: Adoramus, fupplicamus , peti- 
fuper quem acquiefcet dextera tua , fit et adf* mus a te, benigne Deus, mitte in nobis & 
falutem (fi fanitatem. Et haec receperunt pa- in hoc propofitum donum coefientialc tibi 

tres noftri ab ecclefia Romana, & ad nos Spiritum-fan&um , per quem panem bene- 

ficut pervenit , fic facimus , & docemus om- di&um Corpus veraciter efficiens Domini 

nes obedientes nobis. Ilii vero qui ante di- noftri & Salvatoris Jesu Christi 5 (fi diita 

dum NERSEsfuerunt , fecundum confuetudi- verba dicit facerdos ter , deinde dicit facerdos 

nem ccclefis Graecorum faciebant Sequitur, fuper calicem : Et vinum bcpedi&um Sangui- 

Sed quando presbyteri vel epifcopi funt mor- nem veraciter efficiens Domini noftri & Sal- 

tui, portantur ante altare , & ibi eorum capita vatoris Jesu Christi, (fi per hac verba cre- 

(fi frontes (fi manus dextra inunguntur , (fi dunt quod conficitur Corpus Chrifti (fi Sanguis, 

tunc populus venit , (fi ofculatur manum de x- Responsio. Quamvis illud quod dicit fu- 

tram pr adiit orum , (fi faciunt oblationes fuas , perius invenitur in miflali S. Athanafii , quod 

ac fi pfimam miffam haberent celebrare ; poftea nos habemus , & facimus , & Johannes Os- 

adducuntur ad oftium ecclejia animalia munda , ^ auri «tiam poft verba Chrifti , quae ponun- 
cooperta pannis fericeis , (fi modo fupradiHo tur in canone mifTae : Accipite (fi comedite, 
occiduntur (fi comeduntur. accipite & bibite , & cetera aha fic dicit , 

Responsio, yerum cft hoc, tribus excep- etiam faciens panem hunc pretiofum Corpus 
tis. Primum , licet inungunt frontem , caput Chrifti tui , (fi vinum hoc pretiofum Sanguinem 

Vero non. Secundum , nec oblationem fa- Chrifti tui. Similiter & S. Bafilius dicit indif- 

ciunt ut in prima miffa. Tertium , de anima- ferenter in eodem loco & eodem modo ut 

Art. Jibus in xl. articulo maniftftavimQs. S. Chryfoftomus; ideo & nos fic diximus, 

I X VI. , Item , omnes Armem communiter dicunt (fi ut dixerunt & ordinaverunt ifti , tamen non 



Digitized t 


Google 


381 


CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 


BSi 


credimus confici Corpus & Sanguinem Chri- A guinem , ipfe in me habitabit , (jr ego itt eo. Ergo 


fti, utdicunc ,quod ance cft confcdum. Ec ta- 
men qua intentione fupradidi fandi magiftri 
fecerunt ignoramus > & fi aliud melius vi- 
deatur vobis, quod necefTarium fit facere, 
parati fumus perficere. Sequitur. 

Diverfum ritum etiam habent difti Armeni 
ad celebrandam mifiam , quia quidam illorum 
in altari ponunt duos calices , in quibus ponunt 


qui aliud dicet , vel putabit, vel praedicabit, 
quam ' illud quod Chriftus dicit , anathema 
fit fecundum Apoftolum. Sequitur. 

Sed tenent quod illud facr amentum f it exem- 
plar , aut fimi lit udo , aut figura veri Corporis 
& Sanguinis Domini , (jr hoc fpecialiter ait qui 
magifin Armenorum dixerunt , videlicet quod 
non erat ibi Corpus chrifii verum (jr Sanguis , 


panem & vinum , (jr calices apud eos fiunt vel fied exemplar (jr fimilitudo ejus 


terrei vel lignei : <y* quidam celebrant mi fiam 
in communibus vefiimentis , quidam induun- 
tur fiacris vefiibus , & quidam celebrant po- 
pulo prafente , (jr quidam exclufio populo, (jr 
claufis januis fiacerdos fiolus celebrans intrat ec- 
clcfiam & exit , (jr penitus non ofiendit populis 
Corjtus chrifii , (jr adhuc in pluribus locis fit 
ifio modo , quod celebrant fiuper janua claufia , 
quoufique fiacerdos dicit : Refpicite , quando 
fc ilice t elevat Corpus fiacr amentum , ut populus 
videat , (jr tunc aperiuntur janua ecclefia . 

Responsio. Nos in minori Armenia per 
omnia facimus, ficut & vos, quia quando 
nos celebramus , vcftimur vefiimentis facris , 
fic ponimus unum calicem argenteum vel 
aureum cum patena , fic alii nimis pauperes 
de metallo ftannato , vel de vitro groffo. 
Ligneus autem vel terreus apud nos non 
inveniuntur , & numquam claufis januis cele- 
bramus s fed femper in afpedu populi : ta- 
men in Armenia majori in aliquibus locis 
inveniuntur particulariter, ficut fuperiusdi- 
dum eft in articulo, propter metum infide- 
lium , fic nos quantum poffumus corrigimus, 
fic docemus non facere fic. Sciendum cft au- 
tem , quod in majori Armenia > qui januis 
claufis celebrant in quadragefima , in fabbato 


Responsio. Tales magittros cum tali do- 
drina non cognofcimus; fed maledicimus. 
Sequitur. 

g Dicunt etiam , quod quando Chriftus fiacr a- 
mentum infiituit , non tranfiubslantiavit panem 
(jr vinum in Corpus fiuum (jr Sanguinem ; fied 
fiolummodo infiituit exemplar (jr fimilitudinem 
Corporis (jr Sanguinis fiui ; propter quod j 'aera- 
mentum altaris non vocant Corpus (jr Sangui- 
nem Domini , fied hostiam vel fiacr ificium , vel 
communionem. 

Responsio. Error maximus eft ifte, & quem 
alias numquam audivimus ; quoniam Chri- 
ftus in celebratione Corpus fic Sanguinem 
fuum dixit, ficut & nos credimus, fic non 
exemplar fic fimilitudinem Corporis fic San- 
^ guinis fui. Sciendum eft vero, quod nos 
panem miffae hoftiam vocamus, quando non- 
dum conlecrata eft in altari , fic Corpus 
Chrifti poft confecrationem : communionem 
autem propter communionem noftram cum 
eo : facrificium vero, quia oblationem fa- 
cimus Deo Patri pro nobis. Sequitur. 

fluidam etiam magifter vocatus Nerses, 
habet in fiuis libris exprefium , quod quando 
fiacerdos dicit hac verba : Hoc cft Corpus 
meum , tunc efi ibi Corpus chrifii mortuum ; 


tantum fit fic in Dominica, fic hoc particu- fied quando fiacerdos dicit : Per quem, ut fiupra 

laritcr, fic in tempore quo elevatur Corpus pofitum eft , ibi efi Corpus Christi vivum ; non 

• • • _ i i U /r >_ /- ^ „/ • /z • 


Art, 

LXVII. 


Domini, aperiunt portas ccclefiae , ut populus 
videat, quod elevatio Corporis Domini fit 
necclfario , five fit ibi populus , five non. 

Item , Armeni non dicunt , quod poft ditta 
verba confiecrationis panis (jr vini fit fiaEta 
tranfiubftantiatio panis (jr vini in verum Cor- 
pus (jr Sanguinem , quod natum fitif de Virgine 
Maria, & pajfum (jr refiurrefiit. 

Responsio. Contra hoc eft textus canonis 
miffae ccclefiae Armenorum , qui dicit : Per 
quem , fcilicct per Spiritum-fandum , panem 
habens , (jr vinum benedicens , Corpus & San 


tamen c xpr effit , fi erat verum Corpus chrifti 
ibi , vel fimilitudo ejus. 

Responsio. Opinio didi magiftri fuper 
hoc verbo, fic fi qua alia funt, quae non fune 
reda , non recipiuntur a nobis. Et poteft ifte 
errare ficut homo, quoniam fic alii magni 
magiftri , qui tamquam fandi honorantur » 
in multis defecerunt, quar ab ecclefia non 
recipiuntur pro vero. Quod dicit quod didus 
magifter non expreflit utrum erat Corpus 
Chrifti ibi vel fimilitudo ejus , non dicit ve- 
rum j quoniam verum Corpus fic Sanguinem. 


guinem veraciter fiaciens Domini nostri Jesu g dicit panem fic vinum poft celebrationem. 


Christi, convertens per Spiritum f anitum. Ex 
quo patet, quod ecclefia Armenorum panem * 
& vinum per operationem Spiritus-fandi in- 
tendit confccrare , fic tranfubftantiare in ve- 
rum Corpus fic Sanguinem Chrifti , qui natus 
cft de Virgine Maria , crucifixus fic fepultus , 
fic refurrexit, fic afcendic in coelum , fedet 
ad dexteram Dei Patris, fic venturus eft ju- 
dicare. Et Chriftus idem dicit : Hoc efi Cor- 
pus meum. Et Hic efi Sanguis meus. Et Jsjui 
manducat Corpus meum, & bibit meum San - 
pe t. Script. (jr Mon. ampl. Colle ct. Tom. VII, 


Sequitur. 

Et quod etiam Armeni illud quod ponitur 
in eorum canone miffia , Per quem panis bene- 
didus efficiatur verum Corpus Chrifti , fic 
verum Corpus Chrifii exponunt , quia efficitur 
vera fimilitudo & exemplar Corporis (jr San- 
guinis Chrifti. 

Responsio. Talem falfam fic perniciofam 
expoficionem numquam alias audivimus, nifi 
in ifto libello. Sequitur. 

Unde (jr Damafcenus propter hoc reprehen 

JSl n ij 


L 


Digitized by 


Google 


38 % GONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 

dens eos , dixit quod ducenti tunc anni erant, A ita , ceflent a detractionibus fuis. 


384 


quod Armeni perdiderant omnia / 'aeramenta \ 

quod illa /aeramenta qua habebant ,* non e- 
rant eis tradita ah apojlolis , vel ab ecclefia Gra- 
ta vel Latina ; fed ipfi, ut voluerunt , /aera- 
menta fibi finxerunt. 

Responsio. Non putamus quod Damaf- 
tenus dicat talia de nobis > & fi dicit, forte 
propter divifionem noftram ab eis. Scien- 
dum eft vero , quod facramenta quae rece- 
pimus a principio ab ecclefia per fandos pa- 
tres noftros , ita habemus ; primo matrimo- 
nium & paenicentiam , quae ante incarnatio- 
nem Chrifti dedit Deus hominibus in adju- 


De facramento vero extremae-un&ionis , 
fciendum eft , quod aliqui licet pauci faciunt 
fecundum confuetudinem Romanae ccclefix, 
quemadmodum & nos & aliqui fecundum 
modum Graecorum. Secundum autem ma- 
jorem partem non faciunt : nunc conamur 
hoc facramentum per gratiam Dei , quan- 
tum poflfumus > conformari confuetudini ec- 
tlefiae Romanae. 

Item , Armeni dicunt & tenent , quod /t 
presbyter vel epi/copus ordinatus committat 
fornicationem etiam in /ecreto , perdit potefia- 
tem conficiendi & minifirandi omnia /aeramen- 


torium perficere mandata ejus, & perveni- B ta , qua pertinent ad epi/copum vel presbyte- 


tt ad bona promifia , & Chriftus etiam con- 
firmavit ifta ; parnitentiam , praedicando, ut 
dicitur in Marco : Si non panitemini , peribi- 
tis i & matrimonium , eundo ad nuptias , & 
Armeni ita habent i quia peccatoribus prae- 
dicat ecclefia Armenorum conteri de pec- 
catis fuis, & cohfiteri, & paenitere, fecun- 
dum illud: Facite fructus dignos panit entia ; 
& matrimonium habet & praedicat pretio- 
fum , fandum , & fimileGhrifto & ecclefiae* 
fecundum apoftolum 5 & ficut Chriftus re- 
cepit baptifmum in aqua, & mandavit no- 
bis baptifmum in aqua in nomine Patris, & 


rum , & tamen omnia /aeramenta pet eos con - 
fietla , nullam efficaciam vel virtutem habent , 
ex eo quod per tales /ornicationes perdiderunt 
potefiatem conficiendi fr adminifirandi. 

Responsio. Quamvis publici fornicatores 
prohibentur ab ecclefia Armenorum, ut non 
Celebrent, non propter hoc quia perdide- 
runt poteftatcm celebrandi & adminiftran- 
di omnia facramenta , quae pertinent ad e- 
pifeopum vel prcfbyterum , & quod nullam 
virtutem vel effedum habeant Aeramenta 
confeda per eos, ut dicunt fupra 5 fed pro- 
pter canones fandorum patrum & fcanda- 


Eilii , & Spiritus-fandi , quod & nos facimiur C lum populi , & quia minittri hujus magni 


St habemus fimili modo , fic in articulo lix. 

& in multis aliis locis manifeftavimus. Sed 
quando fecit difcipulos facerdotes, dedit po- 
teftatem ligandi atque fol vendi , fecundum 
illud Marci : Arnen dico vobis quodeumque li- 
gaveritis fuper ' terram , erit ligatum & in cas- 
iis ; fy quodeumque folveritis fuper terram , 
'erit folutum & in coelis. Sic & nos habemus 
& facimus, & primam miftam ipfe Chriftus 
fecit , & fecundum [ eam J corpus & fangui- 
nem fuum dedit , quod pro nobis in multis 
diftribuitur in propitiationem & remiffionem 
■peccatorum , & mandavit apoftolis facere , _ 
fecundum illud Matthaei: Hoc facite in meam U 
commemorationem. Et hsec fimiliter nos faci- 
mus , ficut fuperius in lxv. & in -lxvi. arti- 
culis manifeftavimus. Et confirmationem ie- 
tiam, fecundum confuetudinem totius orien- 
talis ecclefiae ufque nunc , epifeopi & facer- 
dotes qui baptizant, dant confequcnter poft 
baptifmum , ficut in xvm. articulo & in lxiii. 
manifeftavimus , & licet per hoc differamus 
ab ecclefia Romana > in qua foli epifeopi 


facramcnti juxta poflfe mundi fint. Qui vero 
m fecrcto peccat , fi de voluntate fua dimit- 
tit celebrare propter confcientiam , tunc con- 
feflor celebrare non cogit. Si vero veraciter 
contritus eft , & non velit ceffarc a celebra- 
tione, tunc confeflor habet difpenfare eum 
per psnitentiam. Sequitur. 

Dicunt tamen , quod bonus laicus fidelis Eu- 
chariftiam confcclam per epifeopum vel presby- 
terum habentem potefiatem conficiendi fiacra- 
mentum Euchariftia , eam aliis miniftrare po- 
te/. 

Responsio. Falfum eft hoc, quia tale, 
quod ad nos non pervenerit. 

Item , diUi Armeni dicunt , quod fi epifeo - 
pus vel presbyter committat fornicationem , vel 
quamcumque aliam /peciem luxuria /ecrete vel 
publice , perdit potefiatem conficiendi & mini - 
firandi /aeramenta , qua ad Deum pertinent. 
Si vero efficiatur hareticus & apo flata a fide , 
ut Saracenus vel Judaus , vel committat quod- 
eumque aliud ‘crimen , ut homicidium , perju - . 
rium , & fic de aliis criminibus , di fiam pote- 


dant 5 Graeca autem non , quoniam & ipfi fiatem conficiendi & adminifirandi facramenta 

ita faciunt facramenta quas apoftoli didice- non perdit ; fed fufficit , quod de talibus pec- 
tunt a Chrifto , & docuerunt ecclefia:. Haec catis perniteat , five ditta peccata commifcrit 
funt quae etiam & nos habemus, & inveni- E publice vel occulte. 

mus in libris apoftolorum. Quare falfum eft Responsio. De fornicatione manifeftavi- 
diccre de nobis , quod non habemus facra- mus in lxviii. articulo. Tamen de homici- 


menta qusr apoftoli docuerunt ecclefia:, 6c 
quod nova facramenta finximus pro nobis, 
igitur oftendat nobis veritatem facramento- 
rum , & antiquitatem Aeramentorum apo- 
ftolorum , & tunc corrigemur. Et fi non fit 


diis fciendum eft, quoniam facerdotes Ar- 
menorum contra mimicos fidei tempore ne- 
ceflitatis ad bellum vadunt , & fi in bello d6 
infidelibus occidunt , tunc propter hoc ab 
ordinibus non prohibemus > nec quando in* 


Digitized by 


Google 


Aut. 

LXV1U, 


Art. 

LXIX. 



Art. 

LXX. 


?8j CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxui. 385 

fideles venientes fuper Chriftianos ad oeci- A Et quia euchariftia manet in fufeipiente , 


dendum eos, tunc fi facerdotes noftri libe 
rando fe , occidunt eos , non inhibemus eis 
quin pomnt celebrare , quia pro fide & ju- 
ftitia bellant. Aliter vero homicidx pxni- 
tent & cedant a celebratione. Apoftatam a 
fide non vidimus celebrare poft apoftafiam. 

Item , Arment non dicunt nec tenent , quod 
fur amentum Eucharifii a digne fafceptum ope- 
retur in fufeipiente peccatorum tcmifjionem , 
vel panorum debitarum pro peccato relaxatio- 
nem , vel quod per ipfum detur gratia Dei , vel 
ejus augmentum. 

Responsio. Di&a Chrifti in canone miffx 
Armcnorum , cui credunt Armeni , fine om- 
ni dubitatione funt contra hoc , quia dicit 
Dominus : Accipite & comedite ex hoc omnes, 
hoc efl corpus meum , quod pro vobis & pro 
multis diftribuitur in propitiationem & remif- 
Jionem peccatorum. Item : Bibite ex eO omnes , 
hic eft J anguis meus , novi teft amenti , qui pro 
vobis ejr multis effundetur in propitiationem 
& remiffeonem peccatorum. Et alibi in cano- 
ne mHTx feriptum eft de corpore Domini , 
ut hoc fic omnibus nobis accedentibus ad 
eqm , non ad condemnationem , fed propi- 
tiationem & remiffionem peccatorum ; de 
quo dicit Johannes evangdifta : Sanguis Jesu 
mundet nos ah omnibus peccatis. Et in t, viti, 
articulo etiam contra fe ipfos dicunt , quod 
adulti baptizantur in remiffionem peccato- 
rum j non quia in aqua baptizantur, fed quia 
dido chrifinate inunguntur , & accipiunt Eu- 
chariftia: facramentum. Ergo fumtio corpo- 
ris Chrifti remiffionem peccatorum operatur 
etiam fecundum verba eorum , quod eft cori- 
trarium fupraferiptis 5 quoniam ficut per co- 
meftionem cibi mors intrat in nobis , fic per 
fpiritualcm cibum iftum vivificamur & aug- 
mentamur in gratia , fecundum illud ^ Jj>ui 
manducat corpus meum & bibit fuiguinem 
meum , mortem non videbit m aternum. Se- 
quitur. 

Sed folum dicunt , quod effetius f aeramenti 
Euchariftia funt ifti ; fcilicet , quod ille qui re- 
cipit hoc J aeramentum , Chriftus manet in eo > 
quia fcilicet corpus chrifti intrat in ejus cor- 
pus i & in ipfum corruertitur , ficut alia ali- 

menta convertuntur in alimentum. 

Responsio. Sciendum, quod numquam 
nds alias talem hxrefim audivimus , quo- 
niam fi effedus corporis Chrifti folum hoc 
effet , quod verteretur in alimentum ficut 
& alia cibaria , nihilominus tamen apofto- 
lus ipfum oftendit efle majus quam alia ci- 
baria , dicens : judicium fibi manducat & bi- 
bit , qui non dijudicat corpus Domini. Ecclefia 
Armcnorum eflfedum corporis Chrifti in ca- 
none miffie exprimit aliter : Recipe a nobis 
propofitionem hanc, & perfice hanc in facta - 
mentum corporis & /anguinis unigeniti tui , 
& medelam remiffionis peccatorum concedi 
nobis manducantibus hunc panem & vinum* - 
Sequitur. 


B 


dicunt quod presbyter qui accipit corpus Chrifti 
non debet flebotomati poftea per triduum : & 
quia quidam presbyter contrarium fecit , exi* 
Vit de fiebotomia Janguis & igii*- 

Responsio. Poffibiie eft quod aliqui de 
fimplicibus faciunt fic, tamen hon propter 
hoc quod corpus Chrifti & fanguis maneat 
& convertatur in eis ; fed propter infipien- 
tem confuerudinem , nec fit de mandato 
noftro , nec de ftatuto ecclefix. Sequitur. 

Dicunt etiam Armeni quod effetius eucha- 
riftia funt ut cuft odiatur accipiens a fulgure 
& grandine 3 &ab aliis aeris nocuis impref- 
feonibus 3 & ab infirmitatibus corporis , & ta- 
libus malis corporalibus fetis vel carorum /uo- 
rum > & idem dicunt quo ad iftas pcenalita- 
tes corporales de factamenio poenitentia 3 quod 
fcilicet homines per ditium facramentum a ta- 
libus panalitatibus cuftodtuntur. 

Responsio. Effeftum euchariftia: fuprain 
parte manifeftavimus. Quamvis per gratiam 
(aeramenti recipimus multa data optima , & 
dona perfe&a fpiritualia& corporalia, deli- 
beramur a multis periculis , tentationibus fpi- 
ritualibus & corporalibus. De poenitentia 
vero fic eft ficut in loco fuo patefecimus. 

Item 3 quod fexcenti & xxil * anni funt , 
quod concilium fetpraditium fuit celebratum 
fer Armenos in civitate Manafgardenfi 
ibi patriarcha Affyriorum * , catholicon , epif 
■copi , & magiftri Armenorum determinave- 
runt , quod in facrificio altaris non debet mi - 
feceriaqua in vini. 

Responsio. Verum eft hoc , quamvis mul- 
totiens fupetius diximus quod nos di&um 
concilium cum omnibusdeterminationibus 
ejus non recepimus. Sequitur. 

Nihilominus determinaverunt ibi , quod 
illi qui mifcent aquam in vino in f aeramento 
altaris, non habent verum baptifmum 3 quia 
iSa aqua qua fluxit de latere Chrifti in cruce , 
non poteft feruire iiifi /aeramento baptifmi i 
& ideo qui aquam ponunt in vino , perdide- 
runt facramentum baptifmi. Determinaverunt 
etiam in ditio concilio , quod fi aqua in fec- 
cramenio altaris poneretur , quod illud facra- 
mentum nullum effet, quia Dominus poft con- 
cvnfecrationem f aeramenti euchariftia dixit: 
non bibam de hoc genimine vitis ; & ita fo- 
lum germen, vitis debet poni in facrificio & 
non aqUa. 

Responsio. Superius multoties diximus 
quod concilium Manafgardenfe cum omni- 
bus determinationibus fuis , qux funt con- 
tra veritatem , non recipimus. Hoc autem 
quod dicunt , quod illi qui mifcent aquam 
in vino in ftcrificio altaris , non habent ve- 
rum baptifmum , ex eo quod aqua folum fa- 
cta mento baptifmi fervire poteft , & quod irt 
milia in qua erit aqua , non eft mifta > ifta 
funt verba ftultitix , & nefeimus certitndfc* 
paliter utrum in di&o concilio determina-* 

fclniij 



k 


Digitized by 


Google 


ARtlC. 

LXXI. 

* «l.xir. 

* A. Satia* 
notum. 


Art. 

LXXIL 


387 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 388 


tum fuit hoc vei non : quoniam quamvis - 
Armeni propter antiquam confuctudinem 
In facrificio aquam non ponebant , tamen 
non dicunt quod in facrificio in quo aqua 
erit, euchariftia non fit,vel ex eo quod aquam 
ponant , propter facramentum baptifmi. 
forte aliquis impius propter rixas & inimi- 
citias dixit tale quid, quod ignoramus. Se- 
quitur. 

In quo etiam concilio anathematizaverunt 
Hos qui ponebant vel ponerent aquam in di - 
flo facrificio , & in tantum hoc de te flantur , 
quod fi in ecclefia Armenorum celebretur miffla 
in qua mifceatur aqua in vino , ali qua pars 
tecli ecclefia difeooperitur , ut radius folis in 
eo intrare pofltt , per cujus introitum confe- 
cratio diBa ecclefia tollitur , & poftea ante- 
quam aliquis Armenus in diBa ecclefia mif- 
flam celebret , oportet quod diBa ecclefia re- 
concilietur. 

Responsio. Haec omnino falfa funt & ver- 
ba nequitiae. 

Item 3 quod Armeni antiqui dixerunt & 
tenuerunt quod nullus. non ordinatus in prtfl- 
byterum , quantumcumque efflet bona vita , 
poterat conficere facramentum euchariftia. 

Responsio. Verum eft hoc fecundum opi- 
nionem antiquorum Armenorum & novo- 
rum. Sequitur. 

Et quod illi qui erant in presbyteros ordina- 
ti > fi mala vita efflent 3 non poterant diBum 
facramentum conficere ; fed boni presbyteri hoc 
facere poterant , & non alii. 

Responsio. Quamvis facerdotes malae vi- 
tae de fa&o poffint celebrare ficut boni ; ta- 
men de jure folum bonis convenit facere 
fecundum apoftolum , primo probet quis fle - 
ipfum, & tunc de pane iUo edat , & de ca- 
lice bibat , quia qui manducat & bibit indigne , 
judicium fibi manducat & bibit , quoniam 
non dijudicat corpus Domini &c. Sequitur. 

Armeni vero moderni dicunt quod boni & 
mali presbyteri , dummodo non dimiferint le- 
gem Armenorum , nec effeBi fuerint de lege 
ecclefia Latina vel Graea , nec commi flerint 
peccata de quibus fupradiBum eft 3 poffunt con- 
ficere diBum facramentum : fed illi presbyteri 
qui dimi ferunt legem Armenorum , velfaBi 
de lege ecclefia Graea vel Latina , quia eam 
dimittendo effeBi funt h aret ici 3 non po (funt 
conficere diBum facramentum. 

Responsio. De bonis & malis facerdotibus 
fupra breviter dixipaus , quomodo poliunt 
& non poliunt. Si vero Latinorum & Grae- 
corum legem dicant rebaptifari & reordi- 
n?ri , tunc verum eft , quod illud non reci- 
pimus live fit de nobis , live fit de aliis , 
forte baptizatus non erit. Si vero de ritu ec- 
clefi$ Latinae dicunt , tunc verum non eft, 
quia facerdotes ejuftlem ecclcfisc amore fi- 
nviji accipimus , ficut & noftros , & baptiza- 
^os per, eos , & rebaptizari in opprobrium 
baptifmi & reordinati in opprobrium facer- 


dotii deponuntur ab ordinibus fecundum fta- 
tuta canonum. 

Item , Armeni habent in quodam canone 3 
quod fi aliquis fuijfet baptizatus t% quibuf- 
cumque ecclefiis , qua tenerent quod in Chrifto 
efflent dua natura & una perfona , & vellet 
a presbyteris Armenorum recipere euchariftia 
facramentum , idem facramentum non daretur 
ei per diBos presbyteros , nifi prius abnega- 
ret baptifmum , quod prius acceperat , & ma- 
lediceret illos 3 qui dicunt duas naturas efte in 
Chrifto , & qui mifcent aquam in vino in fa- 
crificio , quibus faBis , rebaptizant eum modo 
® Armenorum , & tunc dant ei euchariftia fa- 
cramentum , per eos modo Armenorum confle - 
Bum. 

Responsio. Quamvis Armeni feparentur 
ab illis qui dicunt duas naturas divifas , ut 
Neftorius, qui una cum haerefi fua fuit ana- 
thematizatus in fan&a & univerfali fynodo 
Ephefina , talibus non damus facramentum 
euchariftiae , nifi prius abnegent illam hae- 
refim , tamen non feparantur ab illis qui 
duas naturas dicunt unitas in uno Chrifto 
& in una perfona , quod & Armeni confi- 
^ tentur & credunt. Illud vero quod dicit , 
quod faciunt abnegare baptifmum & rebap- 
tizant , omnino falfum eft , & crimen , quod 
etiam multotiens fuperius diximus. Sequi- 
tur. 

Et quod presbyteri Armenorum , dum cele- 
brant miftam januis claufis ecclefia , fecun- 
dum quod fupradiBum eft 3 maledicunt illos 
qui dicunt duas naturas effle in Chrifto , & 
qui mifcent aquam in vino in facrificio , & 
qui aliquam reverentiam faciunt imaginibus 
Dei vel fanBorum. 

P Responsio. Quamvis aliquando inter Grae- 
cos & Armenos per fimplices fuerit contro- 
verfiade imaginibus , nunc autem ablata eft 
turbatio illa : praelati vero Armenorum fem- 
per receperunt imagines fanftorum , & funt 
in ecclefiis noftris. Illud vero quod dicunt 
quod januis daufis maledicunt, dicentes duas 
naturas efte in Chrifto, & ponentes aquam 
in facrificio euchariftiae , hoc non audivimus 
alias nifi nunc. 

Item 3 quod apud Armenos majoris Arme- 
nia non fit imago crucifixi , nec alia imagi- 
nes tenentur fanBorum. 

_ Responsio. Quamvis quandoque aliqui 
11 ignorantes de Armenis contrarii fuerint, fi- 
cut fupra in lxxiu. articulo diximus ; tamen 
a prxlatis di&ae ecclefiae numquam funtab- 
je&ae, fed potius habentur in multis eccle- 
fiis depi&x > fed caufa quod non habentut 
imagines communiter in majori Armenia, 
eft perfecutio Saracenorum, qui dominantur 
Armenis , & valde perfequuntur imagines 
& habentes. 

Item, quod magi ft er Armenorum cum ve- 
nifflet ad quemdam locum ubi fiebat folemni- 
ter [ facfificium ] , & faccrdos elevajfet en- 


i 

Art. 

LXXUI. 


Art. 

LXX1V. 


Art. 

LXXV. 


Digitized by 


Googte 


38? CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxui. 390 

cbariftia facramentum , ut videretur a popu- A nem 5 quod cum facere nollent , tantum verbe- 


lo , ditius magi fler maledixit eidem facerdoti , 
dicens quod myfierium fidei in fecreto debebat 
teneri , & non populo ofiendi , & quod ofien - 
dendo ditium facramentum 3 facerdos videba- 
tur dicere populo : non timeatis unum fruftum 
panis efi hoc facramentum. 

Responsio. Sciendum eft quod Nerses 
epifeopus de Orui , qui nunc in Romana cu- 
ria falfe fe nominat archiepifcoputn Manaf- 
gardenfem , fcripferat lupradi&um errorem 
a populo Hangx , quod eft caftrum magnum 
& a populo de villa Sahap, quae fune loca 


raverunt cos 3 quod unus ex eispofi paucos dies 
decejfit : alios vero duos tamdiu in carcere reti- 
nuerunt , quo ufque ditlam balneationem ab- 
negarent , dicendo quod ditlam balneationem. 
reputabant ac fi unus canis minxiffet fuper 
eos , & fuerunt per eos , ut creditur , rebapti- 
s^ati f fecundum modum Armenorum > alio quin 
talibus non darent eucharifiia facramentum , 
etiam in fine , quantumcumque peterent. 
f. R e s po n s 1 o. Supraditta fafta nos igno- 
ramus , tamen de hoc valde miramur , quod 
cum apoftolus baptifmum unum dicit , & 


notabilia, domino Jacobo, qui tunc tempo- g forma cum qua baptizamus eft fanda & ac- 

1 1 -* — A o- j:a— cepta ab omnibus generalibus fynodis , in 

quibus primatum ecclefta Romana habebat , 
quomodo fuftinet eos qui rebaptizant bap- 
tizatos cum illa forma , quam fandam & re- 
dam tenet maxime quando vi faciunt. 

Jtem , cum Clerici & laici Armeni fuiffent 
baptismati in forma ecclefia Latina , catholi- 
con minoris Armenia fecit eos capi & deho - 
neftari 3 radendo totaliter eorum capita & me- 
dietatem barba , & fcindendo vefies eorum , 
& poftea in carcerem poni ; & cogebat eos , 
quod facramentum baptifmi quod acceperant , 


ris erat catholicon Armenorum , & didus 
'dominus Jacobus mifit legatos dominum 
Basilium de Malmescia qui eft epifeopus 
Iconienfis , St Bafilium publicum notarium , 
ad inquirendum & ccrtificandum utrum ita 
effer , ficut fcripferat fupradidus epifeopus ex 
parte populi didorum caftrorum vel non, 
fed didus publicus notarius catholicon Ar- 
menorum cum juramenro teftimonium per- 
hibuit coram domino MaIczinitar, qui nunc 
eft catholicon Armenorum St coram domi- 
no Sergio , St domino Balilio , & domino 


Gregorio, & fratre Daniele , & coram mul- c in forma ecclefia Romana abnegarent j $• 


tis aliis , quod de mandato catholicon ivi- 
mus ad Hanga caftrum folemne , & ibi con- 
gregavimus quinque epifeopos St xu. factfr- 
dotes,& plures burgenfes cjufdem loci & ma- 
giftrum Matzzinchar St Diracoe facerdo- 
tem qui miffam celebraverat, propter quem 
& dequo fupradidus Nerses epifeopus ex 
parte didorum caftrorum fcripferat errorem 
domino Jacobo , &ibiNERSEs epifeopus in- 
ventus eft mendax» quia populus ille ad in- 


quia facere noluerunt , diu fecit eos in carcere 
detineri. 

Responsio. Sciendum eft quod fupradidi 
ecclefiaftici & fxculares , non propter hoc 
fuerunt dehoneftati , quia cum forma La- 
tinae cccleflae bapeizati fuerant , fed quia prx- 
fumferant tam in occulto quam in fecreto 
errorem introducere in ecclefia : quia ipfi 
reordinati fuerant , rebaptizati , St multos 
alios trahentes ad fe rebapdzavcrunt& rc- 


ftantiam cujus fcripferat crrorfcm , tcftimo- n ordinaverunt ; aliquos rebaptizabant in bal 

.• J - J • • » • . _ I" • J * 1 C... 


nium dederunt unanimiter , & una voce ju 
rando , quod de dido MAkzNiCHAR St Di- 
racoe facerdote talia verba quae (cripfit Ner- 
ses epifeopus de ipfis non audiverunt , nec 
de voluntate & licentia eorum fcripfit litte- 
ram. Tunc rumoc magnus fuit, quod (i non 
fuiffemus ibi , plures lapidaffent eum St ne- 
potem fuum , qui litteram falfam fcripferat 
de voluntate fui avunculi , St illud fuit prin- 
cipium , St caufa perfecutionis fu« a dioe- 
cefi , St fugiens venit ad nos. Nos vero pro- 
pter, hanc falfitatem St alias multas injufti- 
tias , quas fecit apud nos St in aliis locis , non 
potuimus eum recipere in amorem. Quare 
fugiens de nobis ,-vcnit ad vos , & haec mul- 
toties impofuit nobis. 

^ RT Item , quod fuerunt Bolonia tres Armeni t 
LXXVI peius fuerant baptismati in forma Arme- 
norum , & poftea fuerunt baptismati in forma 
ecclefia Latina , qui homines cum pofiea ve- 
niffent apud Florentiam , duo Armeni inter- 
rogaverunt eos an fuiffent balneati , vocantes 
balneationem baptifmum receptum in ecclefia 
Latinas qui ctmrefpondiffent quod fic , dixe- 
runt eis quod abnegarent dictam ia Ineat io- 


neis , alios in domibus, alios in tranfitu aqua- 
rum , St in occultis locis St Hi vis reordi na- 
bant. Etcaufas dedicationis has dicebant pri- 
mo , quia quando primo baptizati fuiftis , 
non eratis capaces rationis , St nefeitis utrum 
facerdos dixit .* Baptismate in nomine Patris 
& Fiiii df Spiritus-fancii $ & forte non di- 
xit propter ebrietatem , ideo neccffe eft vo- 
bis baptizari in xtate perfeda, ut ccrticudina- 
liter a facerdote formam baptifmi recipia- 
tis , St auferatis dubium de cordibus veftris. 
Secundo quia peccata qux feciftis , fi coj> 
tingat quod cum poenitentia non deleve- 
ritis, nunc per baptifmum fanttificabimini, 
& fine pxnis purgatorii poteftis tranfire ad 
regnum coelorum; St fi verum edet quod 
baptizati non effent, rebaptizari St reordinati 
ncceffc fuiffemunc oportebit notificare prae- 
latis ecclefix , & medelam fanitatis quxrere , 
& non occulte St in fecreto novum erro- 
rem & malum in ecclefiam Dei introduce- 
re, & bonas conftantias Chriftianorum cor- 
rumpere. Ideo correxerunt eos in modico 
tempore ecclefia & rex per fuum forum ju- 
diciale , St irarum mifericorcUam fecerunt, 


L 


Digitized by 


Google 


Art. 

LXXVII. 


397 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 392 

•dando cis res fuas & conftituendo eos ad A fiuttsficut Armenus vadat in infernum > quam 
cxecutioncm ordinum. fi fierent Latini , & omnes irent in paradifum. 

Art. Item , quod cum architpifcopi dubitantes Responsio. Hoc mandatum per fe patet, 

LXXVIII an effient vere otdmati & baptizat i per Ar- quia nullus habens rationem hoc diceret, 

menos , veniflent ad catholicon , qui nunc eft neque vellet, quoniam melius eft de qua- 
1 minoris Armenia , dicius catholicon vocavit cumque natione voluerit efle, ire ad vitam * 

■diebos archiepifcopos , & inhibuit eis hoc pri- quam Chriflianus peccator effe & ire ad in- 
mo , quod non celebrarent mifiam Latinam , fernutn : quamvis -fecundum canones gene- 
fied mijfiam antiquam Armenorum. ralium conciliorum populum & dioecefir» 

Responsio. De duoblisarchiepifcopis quos noftram ab aliis rapi nolumus. 

■dixit , unus vocatur SimEon Bech & altet Jtuinto ypracepit eis quod non docerent pue- 

Nerses Balo. DeSimeone Bech verum eft, ros Armenos nec linguam, nec litteram Lati- 

quod Theotopolis archiepifcopus erat ; dc nam , quia quando addifieerent Unguam Lati- 

Ncrfes vero, qui nunc eft in curia Roma- g nam , amitterent Unguam Armenorum : & ad 
na , qui archiepifcopum Manaigardcnfem fe te/limonium & confirmationem horum • dicto- 
nominat, falfumeft i quia ipfe erat epifeopus rum eft hoc , quod in eodem anno [upradittus 
Urni , & non dc Manafgarde ; & ifti ad dur catholicon confiecravit fiex epificopos Armenos , 
bitationes fuas erroneas alios inducebant re- fy accepit ab eis litteram publicam , quod ipfi 
baptizando, & in miflis eorum dubium in? non darent pueros de partibus J itis ad dificen- 
troduccndo, dicentes quod miflfac Armeno- dum litteram Latinam. 
rum non veraciter fimt miffae. Ideo domir Responsio. Hoc falfum eft ,& per hoc pa- 
nus Jacobus , qui tunc -catholicon erat, vo- tet, quod ipfi qui haec dicunt, tunc nec lin- 
eavit eos & monuit , Atnon facerenta fe ipfis guam , nec litteram * faciebant > quomodo f.iebant. 
novam deceptionem, nec perderent horni- ergo alios docere potuiffent?De fexepifeo- 
nes in civitate & in habitatione fua, & non pis etiam quos ad tefiimonium pro confic- 
dixit eis quod mifiam Latinam non cclebrar matione mendacii fui dicurit, nec dominus 
-rent, quoniam ufque in hodiernum diem, > Jacobus hoc fecit, fictlt dicit* nec etiam vi- 
qui vult & fcit facit. Sequitur. q dimus, nec audivimus. Sequitur. 

Secundo pro: cepit eis quod non fierv arent Nec dimitterent aliquem pradicatorem La- 
jejunia ecclefia: Romana , 'fcd antiqua jeju- -tinum , qui pr aditaret veritatem fianffa Ro- 

mia Armenorum. . ■ • . j mana ecclefia , in dicecefi & provincia fiua. Item, 

Responsio. Falfum eft hoc, quia dominus quemlibet epificopum quem ipfe confecrat , facit 
Jacobus , qui tunc catholicon erat , mulcor anathematizare, illos Armenos , qui volunt fieri 
tiens multos condemnabat adfententiam pe- veri catholici & obedientes ecclefia Romana. 
cuniariam , qui non obfervabant quinque dies ; Rejponsio. Et hoc falfum eft » quia multi 
datutos pro jejunio nativitatis» incipiunt in prardicatores .de ecclefia Romana prxdica- 
xrx-.die Decembris , fcd cuftodiebant jeju+ verunt & pfaed icant in ecclefia Armenasfic 
nium. Epiphaniae fecundum antiquam con- nullum de Armenis umquam excommuni- 
fuetudinem Armenorum , qui faciebant fe?- cavimus exeo, quod obediret ecclefiat Ro- 
dum nativitatis & epiphaniae fimul fexto die manae, fcd potius excommunicamus jfem- 
Januarii. Sequitur. per, & manum adjutricem porrigimus dc 

. • Tertio , pracepit eis quod non baptizarent D contrarios corrigimus. • . . ■_> , 

aliquem , qui dubitaret de fiuo baptifimo , drve- - Sexto , inhibuit eis quod non pradicarent far 
mret ad eos ad petendum verum baptifimum ; pam Romanum caput effie ecclefia in Orientalibus 
fied ut \eHcerent ei quod baptifmus Armenorum fartibus , fied ipfe fe. dicit & facit papam in 
■eft’ melior , quam baptifmus ecclefia Romana. partibus Orientalibus , a fine maris, ufque: 

Responsio. Quia fupradi&i duo epifeopi imperatorem magnum Tartarorum i & mulla 
non folum baptizabant, qiii dubitaret an eflet alia verba inconvenientia & errorem, fapient ia 
baptizatus, &dub»una.eflet conveniens j fed locutus eft. .... 

■etiam 'totanvgentepij in erroneam opinio- Responsio. Summam poteftatcm papae 
■nem inducebant, Sc. rebaptizabant, ficut in .. Romani, & ©bedientiam noftram in multis 
Z.XXV11: articulo etiam diximus 5 ideo, mone* “ locis manifcftavimus > tamen catholicon Ar- 
bat cbs dominus. Jacobus quod, non face- ifienorurti Ia .primitiva ecclefia ufque nuqe 
irent, &:non dicebat , quod baptifmus Arme* habet curam omnium Armenorum. Propter 
avorum, melior eflet, quam baptifmus Rof E poc vocatus fuit catholicon Armenorum. 
manae. ecclefia:, quoniam nos baprifmum Ro* Nos vero interrogavimus dominum Jaco- 
.raanae ecclefiae & Armeniae ecclefia: unu ni bum , qui tunc catholicon erat, de fubfcripr 
fcimus, fecundum Apoftolum,& unus bap- tis- verbis 5 & ipfe admiratus rcfpondit talia 
-tifmus non eft uho bonus & melior. Ser verba numquam dixifle. Sequitur, 
quitur. ' : Hae omnia. inhibuit eis dicius catholicon , 

< fpuarto , inhibuit eis , ne facerent populum & quia noluerunt ei obedire in pr adiftis , gra- 
fijtum Armenum Latinam , quia dicebat ille di* vem perfiecutionem contra eos fecit , propter 
Hus catholicon , quod melius erat , quod populus quod unus ex eis pofit annum cum dimidio ivit 

ad 




Digitized by 


Google 


393 


CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxUi. 


394 


Art. 

LXXIX. 


ad infulam Cypri , & ibi audivit quod dittus A 
catholicon , confentiente rege Armenia , illos 
quos illi ejr aliqui Latini baptizaverantfr or- 
dinaverant fuo conditione in forma ecclefia Ro- 
mana y capi fecit , (jr aliquos facer dotes ex eis 
degradavit , (jr in duro carcere regis pofuit : 
alios vero incar ceravit , (jr adhuc funt tncar- 
cerati , (jr eorum bona (jr po/fejfiones fuerunt 
conffcata , (jr aliis vendita. 

Responsio. Caufa perfecutionis eorum, 
rron eft haec quam dicunt» quae autem (it in 
articulo lxxvu. manifeftavimus in parte» 
ficut & vos audietis per litteras multorum 
qui fciunt fada Nerses. 

Item, quod presbyteri (jr epifeopi Armeno- 
rum imponunt poenitentiam illis Armenis , qui 
veniunt ut baptizantur in ecclefia Graea vel 
Latina per aliquot annos , ut fcilicet jejunent 
modo Armenorum. Modus autem Armenorum 
talis eft y quod in ditio tempore non debent co- 
medere carnes , pifces , lac , cafeum , vel ova. 
Pojfunt tamen comedere quoties volunt in die. 
Illis vero Armenis , qui accipiunt Euchariftia 
/aeramentum in ecclefia Graea vel Latina , im- 
ponunt panitentiam quinque annorum , ut fci- 
licet jejunent per ditium tempus modo fupra - 
ditio. 

Responsio. Qui non funt baptizati , ut 
funt cathecumeni Armenorum , fi volunt 
parentes , tunc indifferenter faciunt baptizari 
in ecclefia Latinorum ficut Armenorum ; 
quia plures de principibus Armenorum &. 
filiis eorum baptizati funt fecundum con- 
fuetudinem ecclefiae Romanae. Tamen fi bap- 
tizati fuerunt & rebaptizentur in opprobrium 
& contumeliam facramenti Dei, tunc tales 
non folum cum jejuniis , fed cum igne nc- 
ceflc eft corrigere. Paenitentiam vero jeju- 
niorum quam dicunt pro baptifmate & com- 


Nec decem * aliis feptimanis anni in quibus 
Arrneni jejunant. 

Responsio. Falfum eft hoc , excepta fep- 
timana ante Dominicam feptuagefimae , in 
qua in Armenia majori non celebrant nili 
in fabbato & Dominica : in Armenia vero 
minori , in fecunda feptimana omni die ce- 
lebrant , & in aliis etiam x. feptimanis » in 
majori vero per ix. feptimanas faciunt ficut 
& nos, excepta feptimana ante fcptuagcfi- 
mam. Sequitur. 

Magis autem celebrant fnifias in die fabbati \ 
quam in diebus ditiorum temporum , quia com- 
muniter omnia fefia qua veniunt in feptimana , 
g celebrant in die fabbati , exceptis fefiis Aj/um- 
tionis B. Mariae , (jr Exaltationis S. Crucis + 
qua fefia celebrant in Dominica ; alio vero tem- 
pore anni communiter in ecclefiis non celebrant > 
n 'fi ditiis duobus diebus in feptimana, & tunc 
etiam ducunt animalia ad ofiium ecclefia , & 
occidunt modis fupraditlis. 

Responsio. Quamvis aliquas feftivitates 
faciant in die fabbati in majori Armenia, 
quae cadunt in fine feptimanae jejunii, tamen 
non omnes *> feftum vero B. Maria & S. Cru- 
cis , & omnes alias feftivitates, ut docet mar- 
C tyrologium , nos in minori Armenia faci- 
mus » & licet quandoque in feftivitatibus 
fandorum aliqui ob folemnitatem fefti prae- 
mittunt eleemofynam dare pauperibus, tunc 
occidunt animalia , & cibant famelicos , non 
tamen fecundum fupradidum modum. 

Item , quod apud Armenos populus non com- 
municat, nifi. in vigiliis epiphania (jr tn die ; 
ita quod illi qui jejunaverunt per feptimanam 
ante ditlamvigiliam , in ditia vigilia vel notie 
fequenti communicant , (jr faciunt feftum Na- 
talis Domini , (jr ibi anathematizant omnes 
illos qui faciunt feftum Natalis Domini xxv. 


munione, nec nos fecimus, nec audivimus d die Decembris. In fequenti vero die faciunt fe- 
talia fuiffe inter Armenos : quoniam multi Jlum epiphania , & tunc illi de populo qui vo- 


de nobis, qui volunt, indifferenter & cum 
magna fpe communicantur a Latinis ficut 
a nobis. De jejuniis autem verum eft , quo- 
niam fupramemorata cibaria non comedi- 
mus , excepta quadragefima , in qua femel 
comedunt : in aliis autem quando & quan- 
tum volunt comedunt : in quadragefima ve- 
ro communiter jejunant quoufque horam 
nonam diei , & poftquam dixerint officium 
comedunt aliqui femel, & aliqui inconti- 
nentes contra ftatuta prout placet come- 
dunt. 

Item , quod apud Armenos in quadragefima , 
T yyy incipiunt Dominica in quinquagefima , non 

celebratur mijfa in ecclefiis , nifi in die fabbati 
(jr Dominica. 

Responsio. Verum eft hoc , fecundum 
confuetudinem totius Orientalis ecclefiae , in 
palatio vero regis Armenorum celebratur 
omni die in quadragefima > & in aliis eccle- 
fiis quando faciunt , non prohibemus. Se- 
quitur. 

Vet.fcript. (jr mon. ampl. Colletl. Tom. VII, 


Art. 


lunt communicant , (jr etiam illi qui non jeju- 
naverunt ditlam feptimanam. Communicant 
etiam aliqui in die cana (jr in fabbato fantlo. 

Responsio. Arrneni communicant in 
vigilia- epiphaniae poft vefperas in occafu 
folis, quoniam celebrant miffam & in mane , 
& in coena Domini , & in fabbato fando , & 
in Pafchate communiter, & quamvis ante 
univerfaliter tota ecclefia Armenorum fexto 
Januarii faciebant feftum Nativitatis & epi- 
phaniae, fecundum antiquam confuetudinem 
Orientalis ecclefiae : illos vero qui xxv. die 
Decembris faciebant feftum Nativitatis Do- 
mini , non anathematizabant , ut dicunt falfe 
& criminaliter. Nos autem a magno tem- 
pore citra in minori Armenia , & qui fequun- 
tur ritum noftrum de majori Armenia etiam 
feftum Nativitatis xxv. die Decembris faci- 
mus & docemus. 

Item , quod quando aliqui communicari de- 
bent per Jacerdotem , fit conf effio generalis , di- 
cendo genera peccatorum , non defendendo ad 

Oo 


L 


Digitized by 


Google 


* ve) nefc di 
cicur aliis 
feptfaUnfa. 


Art. 

LXXXI. 


Art. 

LXXXil. 


* al. populas * 
reiterat. 


395 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlij. 396 

aliquod peccatum fmgulare , & pojlea populis A Responsio. Formam abfolucionis noftrat 


recitat dictam confeffionem in fccreto , tamen 
raro vel numquam aliquis Armenus confitetur 
f acer doti fua peccata. 

Responsio. Populus Armenorum com- 
muniter fecundum confuetudinem ecckfiae 
Armenorum confeffus fuit > St confitetur 
peccata fua facerdoti finguiariter , fle fine 
lingulari confeffione apud nos non debet 
communicare , nec communicari : fed fi ali- 
quando non fit, hoc non eft fecundum con- 
fuctudinem legis noftra:, fed fit ex ignoran- 
tia confeflbris vel confeffi, quoniam Chri- 


modo quo habemus in xl. articulo diximus. 
Sequimur. 

fi>ttod dicti Armeni dicunt & tenent , quod 
diCta generalis cenfefpo fitjficit ad remijjionem 
peccatorum & abfolutionem , nec apparet quod 
fecrete & finguiariter aliquis confiteatur pec- 
cata fua facerdoti i dicta etiam obfolufio gene- 
ralis valet ad peccatorum abfolutionem , etiam- 
fi contritio non pracejferit. 

Responsio. Non fine caufa dicit Spiritus- 
fanftus per prophetam, quod os talium ma* 
kdi&ione , amaritudine , flt nequitia plenum 


ftiani qui non confirentur, valde reprehen- g eft, St fub lingua eorum labor & dolor. In 


fibiles funt fle vituperabiles apud nos. Se- 
quitur. 

Et fi confitetur , non dicit quod hoc vel illud 
Jingulare peccatum commiferit , fed dicit quod 
diabolus ditium peccatum fecit , vel quod ad fug- 
geflionem alterius hominis ditium peccatum 
fecit. 

Responsio. Licet aliqui ignorantes dum 
confitentur dicunt : Satanas decepit St pec- 
cavit , tamen non intelligunt , quod non 


i~ articulo lingularem confeffionem dicunt 
neceflariaqa efle fecundum confuetudinem 
Armenorum /fic dicendo : Si veropoftquam 
ordinatus eft, commiferit tale peccatum luxu- 
riar, oportet quod fi abfolvi velit, quod confi- 
teatur fuo confeflbri. Et hic dicit, quod non 
oportet quod fecrete & finguiariter aliquis 
confiteatur peccata fua facerdoti, fed con- 
feffionem gcneralcfh dicunt fufficere ad ab- 
folutionem Ac remiflionem peccatorum , 


obftante fa^ana ■, qui ffuit culpabilis, quo- etiam fi contritio non pracceffcrit , quod eft 
niam fi intelligerent fe efle innocentes , non falfiffimum Ac contra omnes canones, 
confiterentur. Sequitur. Item , Armeni infirmi , quando dicitur eis 


Art. 


Dimittunt autem confiteri peccata fua fecrete Q quod morti appropinquant ,ipfi vel eorum amici LXXX1II 


& finguiariter , quia focer dotes peccata eorum 
revelarent , & multum graves eis peenitentias 
imponerent , propter quod communiter Armeni 
non confitentur , nifi in genere peccata fua. 

Responsio. Secundum confuetudinem 
ecclefiae Armenorum nulla de caufa debet 
confeffio revelari. Si vero aliquis hoc fece- 
rit , tunc deponitur & punitur i nec propter 
gravem poenitentiam defiftunt a confeffione. 
Sequitur. 

Fatia autem ditia generali eonfeffione per 
populum , fac er dos dicit : Ego dimitto vobis 


petunt communionem , & eam faciunt portari ; 
Cr quandoque contigit quod quando multum 
debiles funt , facer dotes ponunt in ore eorum 
communionem ; & quando funt proximi morti , 
faciunt focer dotes de communione fignum crucis 
fuper os eorum, & fic reportant communionem. 

Responsio. Non oportet dari nifi his qui 
Volunt flt poliunt accipere. Hoc autem ve- 
rum eft, quod quandoque talia accidunt, 
ut dicitur in articulo , & nos correximus & 
corrigemus juxta pofle quod hoc non fit plus. 
Item , Armeni dicunt & tenent , quod ca- 


Art. 


peccata veftra , vel Deus dimittat vobis ; & p. tholicon , epifeopi & presbyteri Armenorum LXXXIV 

>/■ • J '• . t: J; ^ L- U r JL. / L .L t: /■ 


aliqui dicunt : Ego dimitto vobis peccata 
veftra in terra , flt Deus dimittat vobis in 
ccclo. 

Responsio. De forma abfolutionis noftrae 
diximus in xl. articulo fufficienter. Sequitur. 

Ditii autem facer dotes dicunt eis , quod nifi 
dictas panitentias compleverint , non debent 
communicare in vita prafenti , nec ingredien- 
tur in regnum Dei , & erunt exclufi a gratia 
& benedictione Dei. 

Responsio. Quamvis confeflbres pseniten- 
tiam quam injungunt confeffis , volunt quod 


eamdem & aqualem potefiatem habent ligandi 
vel folvendi , quantam (jr qtialtm habuit B. 
Petrus apofiolus , cui a Domino diClum eft : 
Quodcumque ligaveritis fuper terram , cric 
ligatum fle in coelis , 5c quodcumque folve- 
ritrs , &c. 

Responsio. - Secundum jura canonica fle 
civilia , fuccefiores habent au&oritatem pra:- 
decefforum fuorum , papa autem eft fuccef- 
for apoftoli Petri , & habet au&oritatem Pe- 
tri , fle catholicon eft fucceflor Thadaei apo- 
ftoli, & habet au&oritatem ejus. In Nicaena 


compleant, & fi accidat quod non com- £ verofanfta fynodofanfti patres congregati , 


pleant , non propter hoc prohibentur a com- 
munione, nifi dcfpexerint paenitentiam & 
noluerint facere , & fint potentes ad hoc , 
^el per canones fle ftatuta prohibiti fint. In 
hora vero mortis fine prohibitione commu- 
nicant. Sequitur. 

Et apud Armenos nullam certam formam 
habent presbyteri & facer dotes abfolvendi fub - 
jrtfos eorum a peccatis fub. 


quorum determinationes At canones valde 
acceptabiks funt apud nos, fententiam de- 
derunt Romanam ecclefiam caput effe om- 
nium aliarum ecclcfiarum , cujus caput eft 
papa. Ideo catholicon Armenorum flt alii pa- 
triarchae fub poteftate ejus funt , flt minores 
eo, fcilicetarchiepifcopi minores funt catho- 
licon fecundum gradum , flt non aequales , 
ut dicitur hic fupra in articulo , flt apud nos 


Digitized by 


Google 


397 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 398 


nullus ignorat hoc , quod catholicon majo- 
rem poteftatem habet quam epifcopi , & epif- 
copi quam facerdotes, quamvis fecundum 
confuetudinem ecciefis Armeniae non aftrin- 
gimus au&oritate fubditorum noftrorum po- 
pulos,fcilicet audire confeffionem & abfol ve- 
re large ab omnibus peccatis. Tamen fi vobis 
videatur inconveniens , parati fumus facere 
fecundum voluntatem veftram , modo quo 
ArtIc. fcribctur nobis. 

LXXXV Item ’ Armen * dicunt & tenent , quod ufque 

*' 4 d concilium Nictuum Romanus pontifex non 
habuit majorem poteftatem , quam alii patriar- 
cha ; fed tunc de voluntate dici i concilii fuit 
ordinatum , quod dictus Romanus pontifex ha- 
beret poteftatem fupcr alios patriarchas ; quam 
poteftatem habuerunt Romani pontifices ufque ad 
concilium Calcedonenfe ; fed quia in dicio con- 
cilio congregato ad inftantiam B. Leonis papa 
fuit determinatum,quodin Chrifto erant dua na- 
tura dr una perfona , Romani pontifices perdi- 
derunt diftam poteftatem , & omnes illi qui 
dicio concUio confenj erunt , & ex tunc illa plena 
poteftas ligandi vel folvendi , quam Chriftus 
dedit ecclefia in perfona B. Petri , apud folos 
Arme nos remanjtt .* & hoc etiam Armeni de- 
terminaverunt in fupr aditio concilio Manaf- 
gardenft , quod congregatum fuit ibi de mandato 1 
cujufdam Sarractni ne fotis Mahometi. 

Responsio. Si ante concilium Nicaenum 
papa Romanus majorem audoritatem ha- 
bebat, quam alii patriarcha:, nos huic rei 
non contradicimus ; fed ficut in fanda fyno- 
* f. Nicaena, do N ucerii * determinatum fuit, fic difcimus , 
cognofcimus & habemus > & pontifex Roma- 
nus major cfi audoritate aliis patriarchis, 
ficut in lxxxiv. diximus. Quoa autem di- 
citur poftca in articulo : audoritatem hanc 
habuerunt fummi pontifices Romani , &c. 
ufque in finem , funt verba rixz & controver- 
fiae , quae numquam audivimus. 1 

Item , Armeni dicunt & tenent , quod poft 
’ concilium Calcedonenfe Romanus pontifex non 
habet plus de poteftate fuper Juljetlos fuos , 
quam ille pontifex qui praeft Neftorianis fuper 
Neftorianos , & ide qui praeft Gracis fuper 
Gracos. Dicunt etiam ulterius , quod papa fcit 
quod poteft , & Armeni ftiunt quod pojfunt. 

. Responsio. Haec nos non dicimus, nec 
alias audivimus , & maledicimus dicentes , 
& in lxxxiv. articulo manifeftavimus quod 
papa Romanus major eft aliis patriarchis. 

Item , quod rex Armenorum interrogavit 
ixxxvil catholicon minor k Armenia , an fi papa excom- 1 
mundaret eum, reputaret fe excommunicatum, 
quod refpondit quod non , quia papa nihil ha- 
bet facere de eo, nec ipfe aliquid accepit a papa. 
Rex tamen dixit , quod fi papa mandaret ei, 
quod ditium catholicon deponeret, ipfe depone- 
ret eum. 

Responsio. Utrum rex dominum Jaco- 
bum , qui tunc erat catholicon , fuper talia in- 
terrogavit ignoramus , quia non eramus prae- 
Vetfcript. & mon. ampl. Colle cl. T om. VII, 


A fentes > fed quando poft mortem regis inter- 
rogavimus dominum Jacobum, ipfe dixit: 
haec ignoro. 

Item , catholicon Armenorum hoc modo eli- 
guntur , inftituuntur & confirmantur , & po- 
teftatem pertinentem ad catholicon accipiunt , 
& deponuntur , & aliter puniuntur : quia ca- 
tholicon Columbarum (jr catholicon de Hada« 
mar viventes eligunt aliquem de genere ipfo - 
rum , quem volunt , & poft ea confecrant eum 
in catholicon ; non tamen utitur hanc potefta- 
tem quoufque mortuus fuerit ille catholicon qui 
eum elegit . Poft quam autem mortuus eft dittus 
g catholicon , primus fequens catholicon vadit ad 
imperatorem Tartarorum qui eft paganus, & 
ab ipfo confirmatur in catholicon , & ut confir- 
metur in catholicon per eum exigitur ah eo pe- 
cunia quam folvere poteft : qui modus eligendi 
fjr confirmandi catholicon introductus fuit i» 
ecclefia majoris Armenia per Saporem regem 
P er f arum paganum , qui colebat ignem , & du- 
rat ufque nunc. £jua confirmatione fatta per 
dictum regem , idem rex dat litteras fuas , 
quod epifcopi & fubjetti ei obediant , quia eft 
confirmatus per eum , & quod dent ei certam 
quantitatem pecunia , & poft e a annuatim alias , 
& omnes presbyteri ad minus dant ei volor em 
J unius florent annuatim , & de quolibet foc » 
Chriftianorum ei fubjettorum habet ad minus 
valorem fex grojforum argenti annuatim, & 
diitus catholicon dtito regi quolibet anno habet 
dare certam magnam fummam pecunia, quam 
fi non daret , vel aliud, crimen committeret ? 
datus rex deponit eum , & fecundum qualita- 
tem criminis commiffi per eum , punit etiam ad 
mortem. 

Responsio. Suprafcripta communiter vera 
funt , exceptis paucis , quoniam quamvis ca- 
tholicon Alnancenfis & archiepifcopus Ak- 
chamacenfis vadunt ad canem tamquam ad 
> tyrannum , tenentem mundum , & accipiunt 
confirmationem fiiper poteftate temporali 
& non fpirituali , quia canis de fpiritualibus 
Chriftianorum non curat. Secundo , utrum 
Saporius rex Perfarum , qui colebat ignem , 
hoc modo fecerit, ficut feribitur fuperius, 
vel non, tunc vero non propter hoc fic fit, 
quia Saporius fic fecit $ fed quia tyranni hu- 
jus temporis qui funt canes fic volunt, quia 
dominantur in iliis partibus, Sc ficut volunc 
ita faciunt fubditis fuis. Tertio, licet epifcopi 
& facerdotes ferviant fupradidis catholicon 
& archiepifcopo , & populares epifeopis Sc 
facerdotibus fecundum confuetudinem fuams 
tamen fupradidi praelati non poflunt vi extor- 
quere pecuniam a populo, nifi a cane accipiant 
mandatum fpeciale , & hoc poteft effe valde 
raro. Quarto , quia quamvis fupradi&us ca- 
tholicon Alnancenfis & archiepifcopus Akta- 
macenfis heredes fibi eligant, tamen in vita 
eorum non confccrantur ele&i, fed poft 
mortem. Sequitur. 

Catholicon vero minoris Armenta fic fit j 

QO ijj 



Digitized by 


Google 


Art. 

Lxxxvm. 


5 99 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxiii.- 400 

quia mortuo catholicon , rex Arment a convocat A Responsio. Haec nos nefcimus utrum li- 


epifcopos quos vult , & eligunt tres epifeopos 
minoris Armenia in catholicon & prafentant 
eos regi, qui rex coram quolibet elegiorum pra- 
di 61 orum fledlit genua , & deinde ille de ditiis 
eledlis , qui plus de pecunia dederit, regi , per 
regem Jlatuitur catholicon , & confirmatur per 
hoc quod rex imponit annulum in digito manus 
ejus , (jr ifie catholicon qui nunc efi , dedit pro 
confirmatione fua didlo regi l. millia grojforum 
vel v alor em ip forum, & quolibet anno dat ei 
xx. millia grojforum vel valorem. Didius au- 
tem rex pote fi deponere didtum catholicon , & 
aliter punire quando vult i fiy apud Armenos 


gandi vd folvendi mandatum dent ipfi , nec 
fit de voluntatfc noftra vel per canones , nec 
nos corrigere & dirigere poflumus , eo po- 
fito > quod fic fieret , ficut dicitur in articulo. 
Sequitur. 

Et eodem modo fit per regem minoris Ar- 
menia ?, 'de catholicon minoris Armenia. 

Responsio. Falfum efthoc, quoniam rex 
ipfi catholicon non dat privilegium , nec 
auCtoritatem ligandi , abfolvendi , maledi- 
cendi & benedicendi ; quia quod non iiabet , 
dare non poteft ; catholicon vero habet au- 
ctoritatem hanc de Chrifto , mediantibus 


jrwwwwwra* y—rrw corruo ) — yi r rraifovo ct.wuiaiv.Ut 11AUW UV. VUliUV/ y nivumu vu 

catholicon, epifeopi , dr presbyteri nullum or - ® apoftolis & eorum fequacibus. Sequitur. 


dinem alicui dant , ni fi interveniente pecunia , 
nec chrifma , nec aliquod aliud f aeramentum} 
ftd omnia dia talia venalia fiunt apud eos. 

Responsio. Veritas hacc eft, quod poft 
mortem catholicon , archtepifcopi , epifeopi , 
magiftri , abbates Sc archiprefbyteri deman- 
dato regis congregantur, & quilibet horum 
dat vocem cui vult, fcilicet epifeopis, ma- 
giftris , abbatibus & monachis ; & voces 
omnium in fcriptis dant regi fub figillis fu is. 
Si vero plures funt, rex mandat ut conve- 
niant in duobus vel in tribus 5 deinde rex cum 
concilio fuo de tribus his eligit unum quem 
vult , & in die confeerationis rex flexis geni- 
bus ponit annulum in digito ejus , ofculando 
manum dextram, & redit ad locum fuum, 
& tunc accipiunt eum praelati , Sc confecrant 
eum fecundum confuetudinem catholicatus. 
Tamen confenfus regis in eledtione catholi- 
con cum argento non fit, ut dicitur in arti- 
culo. Sequitur. 

Didius autem rex potefi deponere didlum ca- 
tholicon , :dr dias punire quando vult. 

Responsio. Rex catholicon de jure nec 
deponere potcft,nec punire» fed fi aliquod 
malum fecerit contra canones , illa de caufa 


canones deponunt cum & puniunt s tunc 
rex congregat epifeopos qui elegerunt illum D 
catholicon , & deponit eum Sc punit ; fed de 
hoc quod in-articuk» didum , quod apud eos 
catholicon , epifeopi , & facerdotes nec or- , milem illi quam dedit Chrifius B. Petro apo - 
dines, nec crifma,nec aliquod aliud facta- ftolo , & tantam pote flatem habent presbyteri , 
mentum dant aliqui, nili interveniente pc- ficut epifeopi & catholicon. 
cunia , falfum eft hoc : quamvis aliqui ante Responsio. De hoc refpondimus in lxxxiv. 


Et rex minoris Armenia eligit ipfios epifi- 
copos & presbyteros , accepta pecunia ab eis » 
& poftea illos electos in epifeopos mittit ad 
catholicon , ut conficerentur per eum , & pres- 
byteros ad epifeopos , ut ordinentur per eos : 
qui etiam epifeopi & presbyteri ordinantur per 
catholicon & per epifeopos pecunia. 

Responsio. Epifeopi minoris Armenias de 
voluntate regis eliguntur & conftituuntur , Sc 
caufa ifta eft , quoniam monafteria cum red- 
ditibus fuis de patrimonio regis funt , Sc dioe- 
ccfcs epifeoporum & monafteria cum redi- 
tibus fuis mixti funt fimul, qua dc caufa fine 
voluntate regis non fit > & fi quandoque ca-. 
tholicon eledionem putat efle inconvenien- 
tem , violenter non facit fieri. De pecunia 
vero feiendum eft , quod non per bonam 
confuetudinem nec per canones poteft fieri. 
Si vero facit , peccat. Qui nunc dc majori Ar- 
menia veniunt, cum litteris tcftimonialibus, 
catholicon confecrat eos audoritate fua. Ta- 
men illud quod dicitur de facerdotibus, quod 
rex accipit pecuniam, & mittit cos ad epifeo- 
pos ut confecrentur , omnino falfum & in . 
lxviu. articulo breviter manifeftavimus mo- 
dum dandi Sc accipiendi de facerdotibus : fic 
fit de epifeopis. Sequitur. 

Eo autem ipfo quod funt confecrati vel or- 
dinati , a Deo immediate poft confecrationem 
accipiunt potefiatem ligandi & folvendi, confi- 


& poft ordinationem epifeopo dant aliquid 
per modum encoenii fecundum quod volunt, 
Sc non pretium gratiae ordinum. 

Art. dtem , quod imperator majoris Armenia 
LXXXIX f uando’ confirmat diBos catholicon , dicit eis : 
Eatis Sc faciatis officium fecundum fidem ve- 


articulo fufficienter. 

Item , quod Armeni dicunt & tenent , quod Art. XC. 
pote fias illa quam Chrifius dedit B. Petro di- 
cendo ei i Quodcumque ligaveris fuper ter- 
ram, &c. Fuit folum data perfona Petri , & 
pro ipfo folo : ita quod haepoteflas non.tran- 


ftram , & mandamus quod poifitis benedice- 11 fivit ad aliquem ejus fuccejforem. 


re, maledicere, Sc ligare & folverc fecun- 
dum fidem veftram , prout vobis videbitur 
expedire i Sc volumus quod Chriftiani qui 
funt fub nobis obediant vobis , Sr fi obedire 
nollent , mandamus quod ilii qui prxfunt 
terras , eos cogant vel puniant, dt hoc dat 

eis privilegium. 


Responsio. In articulo lxxxiv. manifefta- 
vimus quomodo fucceffores habent auctori- 
tatem praedeceflorum , ficut nos habemus Sc 
dicimus , & malum hoc noviter inventum , 
nullus qui utitur ratione cogitat. 

Item, quod Armeni dicunt & tenent , quod 
generalis potefi as fuper totam e ccle fiam Chrifii 


Art. 

XCI. 


Digitized by 


Goog e 


Art. 

XC1I. 


40 1 CONCILIUM ARMENORUM ANNI m c 0 c x l i i. 402 

non fuit data Petro 3 nec fuccejforibus ejus a A lam fuper humerum fini (Irum dicens: Ac- 


Chrifio 5 fed hac fote fias fuit eis data per con- 
cilium Nicanum , quam tamen potefiatempo- 
ftea JitceeJfores Petri perdiderunt. 

Responsio. Haec de novo audivimus ; fed 
nos bene habemus hoc in feriptis , quod vo- 
lumus dicere , quod in prima & fecunda fy- 
nodo Nicaeni patres fententiam dederunt , 
quod ecclefia Romama caput effet aliarum 
ecclefiarum. Similiter & pontifex Romanus 
excellentior quam alii pontifices. Igitur nos 
fic dicimus & habemus non folum , quia in 
fan&a fynodo determinatum fuit j fed quia 
Chriftus oves fuas Pcrro rccommcndavit ® 
pafecre. Illud vero quod dicunt , quia fuc- 
ccfforcs Petri audoritatem perdiderunt. Hsec 
funt verba rixae & non caritatis , nec verita- 
tis ; & abfit quod talia verba ftolida per men- 
tes noftras tranficrint. 

Item , quod apud Armenos non funt ni fi 
tres ordines 3 fcilicet , acolytatus , diaconatus 
& presbyteratus. 

Responsio. Secundum confuetudinem 
noftram acolytum vocamus oftiarium , quem 
facimus fub ifta forma > quia in fine ora- 
tionis oftiario dat epifeopus elavem in manu , ^ 
occedenti, dicendo Accipe auctoritatem clau- 
dendi & aperiendi portas ecclefia [ancla t & 
fcindit crines per modum crucis , & in no- 
mine Patris & Filii & Spiritus-fandi. Secun- 
do dat candelam in manu ejus > & dicit .* 
Accipe auHoritatem accendendi lampades fan- 
tta ecclefia. Tertio dat libros in manu ejus, 

& dicit : Accipe auCtoritatem legendi libros 
divinos fanCtos novi & veteris tefiamenti. Et 
haec tria vocamus acolytatus ordinem. Poft 
fubdiaconos ordinamus : poft orationem & 


cipe mundam & fanCtam ftolam de manu Do- 
mini nofiri Jesu Christi , & tradidit evan - 
gelium in ecclefia Dei ad aufcultationem vi- 
vorum & memoriam mortuorum. Deinde tra- 
dit thuribulum cum inccnfo dicens : Acci- 
pe licentiam dare odorem fuav itatis ad mini - 
firationem [aeramenti Dei . Quando verofa- 
cerdotem ordinamus , hoc modo facimus : 
poft aliquas orationes , quas habet dicere 
epifeopus tenendo manum fuper caput ejus , 
convertit eum ad populum , & dicunt : Di- 
vina & ccelefiis gratia , &c. Illo modo ficut 
fuperius in ordinatione diaconi diximus , & 
deinde dicit epifeopus multas orationes, & 
legunt multas le&ioncs , & poft haec omnia 
facerdos qui noviter ordinatur aperit manus 
adhaerentes ad invicem , & epifeopus cum. 
chrifmate per modum crucis fignat ambas 
manus ejus, ficut fuperius diximus, fic di- 
cens :Tu } Domine magne 3 [and itate & beltd- 
diclione manus iftorum & omnia qua hi bene- 
dicent benedic 3 & quod manus ifiorum figtia- 
bunt in nomine tuo confirma 3 . & perfice ut fint 
confortati per gratiam Domini nofiri J E s IF 
Christi. Poft haec accipit epifeopus patenam 
cum corpore Domini & calicem cum fan- 
guine, & dat in manibus eorum dicendo i 
Accipe potefiatem per gratiam Dei Jtgnare & 
perficere fanCtam eucharifiiam pro vivis & 
mortuis. Deinde ponit epifeopus dextram fu- 
per novos facerdotes & dicit ; BencdiCtio Dei 
Patris i & Filii 3 & Spiritus- fanCti 3 defeen- 
dat fuper vos , qui perfcCti efiis in ordine fa~ 
cerdotali 3 offerre propofitionem corporis & [an- 
guinis Chrifii Dei nofiri pro pace in remiffia- 
nem pey catorum 3 p opulo Dei , cui det gloria 3 


alias orationes , ponit epifeopus manum fu- jj potentia & honor 3 &c. Modum & refponfio- 


per capita eorum , & in fine induunt vefti- 
menta , & ponunt manipulum in manu fi- 
niftra , & iftos vocamus fubdiaconos & exor- 
ciftas, & fic funt quinque ordines. Ordinem 
vero diaconatus fic damus: poft multas or- 
dinationes & orationes quas dicit epifeopus 
fuper diaconum juxta altare j deinde conver- 
tit epifeopus faciem diaconi ad populum , & 
ambas manus ponit fuper caput ejus,& aftan- 
tes facerdotes ponunt unam manum fuper 
humerum , & aliamelevant ad Deum dicen- 
do alta voce epifeopus & facerdotes: Divi- 
na & ceeleftis gratia qua femper imples ne- 
cef/itatemadminifirationis apofiolica ecclefia , 
voca talem de fubdiaconatu in diaconatum & 
ad fninifirationem fanfta ecclefia fecundum te- 
fiimonium perfona fua & populi , & populus 
dicit ter : Dignus efi. Deinde convertit eum 
ad orientem , fle&endo genua coram epifeo- 
po , & ponit manum fuper caput ejus dicen- 
do: Ego ponam manum meam fuper eum vos 
omnes orate 3 ut dignus Jit ifte gradum diaco- 
natus incorrupte obfervare ante fanflum al- 
tare Dei. Poft haec dicit multas orationes & 
cpiftplas. In fine voro epifeopus ponit do- 


nem iftorum ordinum dominus Bermundus 
comes Quiquenfis fecundum antiquam con- 
fuetudinem Armenorum , & fecundum no- 
vam confuetudinem, quas ecclefia Armeno- 
rum impetravit ab ecclefia Romana a cc. an- 
nis citro interpretravit in lingua latina, Sc 
mific vobis & demum etiam poteritis videre 
veritatem. Sciendum quod a prardeceflbri- 
bus noftris fic pervenit ordo faccrdotis , & 
ita fic nos fecimus & facimus. Sequitur. 

Quod ordines conferunt epifeopi promijft 
vel accepta pecunia . 

Responsio. Item iftius in Lxxxvm. articulo 
diximus. Sequitur. 

Eodem modo dicit ordines presbyteratus & 
diaconatus conferunt fcilicet per manus impofi- 
tionem, dicendo qnadamverba 3 hoc folum mu- 
tato 3 quod in ordinatione diaconi exprimitur 
ordo diaconatus in ordinatione presbyteri 
ordo presbyteratus. 

Responsio. Veritatem ficut habemus fu- 
pra manifcftavitnus. Sequitur. 

Nudus autem epifeopus apud eos potefi or- 
dinare alium epifeopum , tiifi [olus catholi w 
con > qui catholiepn tenet penes fe pontificali 

60 ii) 


Digitized by t^ooQie 


4 o3 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 404 

vbi continetur modus confictandi epifcopum di- A obediunt nobis , quomodo faciunt , nosncf- 
lium > qui catholicon nullum in epifcopum con- cimus veritatem. 

ficrat ,nifi data vel promiff a pecunia ficun- Item , quod catholicon majoris Armenia 
dum facultates confictandi in epifcopum vel dedit potefiatem cuidam presbytero , ut poffit 
valorem epifeopatus. ordin are in diacones quos vellet de fubjeHis , 

Responsio. Verum eft quod fecundum cum tamen apud Armenos minoris Armenia, 
confuetudinem ccclefie catholicon folus nullus poffit ordinare aliquis in presbyterum & 
confcaat omnes epifeopos vel archiepifco- diaconum nifi filus epifeopus. 

|>o$ Armeniorum , aftantibus epifeopis vel Responsio. Hoc vero falfum eft , quia 
archicpifcopis > & facimus fecundum cano* non invenimus aliquem catholicon minoris 
nes fine pecunia, dc epifeopi con fecrati a ca* Armenisr , qui dederit facerdoti licentiam 

tholicon ferviunt fecundum valorem epifeo- diacones ordinare , quoniam apud nos folus 
fatus. Sequitur. epifeopus poteft diaconos ordinare , & non 

Et in majeri Armenia conficrantes epifeo- ^ facerdos. 

'pos , presbyteros , diacones , vel acolythos in ° Item , catholicon minoris Armenia , quan - 
communibus vefiibus fiant , dum pradiUa fa~ do vult confecrare epifeopos , induit fe vefii- 
ciunt , & etiam ordinandi. . mentis f acris i ipfi tamen filum diHam con- 

Responsjo. Quamvis talia prius fadafue* ficrat ionem facit , & fi aliqui epifeopi fint 

Tunt , & ab aliquibus paucis 8c fimpliciori- prafentes propter honorem ejus , non confe* 

bus : nunc Vero cum fandis vcftimentis com- erant cum eo epifcopum 5 fid filum affiftunt 

muniter faciunt , maxime qui obediunt no- in miffa , quando celebrat catholicon , ficut 

bis , dc de dic in diem quantum poflumus cardinales quando papa celebrat , nec unent 

porrigimus. librum pontificalem , nec orationes dicunt , qua 

Ar*. ' Item , quando aliquis ordinatus eft in dia- dicuntur per epifeopos atfift entes in conficra- 
XCM. canem , epifeopus dat ei licentiam quod con- tione epifeoporum. 

trahat matrimonium cum virgine : quo ma- Responsio. Quamvis catholicon folus di* 
trimonia contraUo , miniftrat in ditio ordine , ^ cat orationes confccrationis , tamen epifeopi 
fjp poteft etidm , flante matrimonio , promo - qui affiftunt participant cum eo, quia aliqui de 

veri in facerdotem. affiftentibus epifeopis tenent manus acceden- 

Risponsto. Semperapud nos in acolyta* tis, & alii-evangclium tenent fuper humeros 

tus ordine qui volunt facerdotes fxculares accedentis, &alii tenent manus fuper humeros 

heri, accipiunt uxores virgines , dc deinde ejus, quando catholicon confecrat , dc unus 

fubdiaconi dc diaconi fiunt , dc ferviunt in epifeopus legit evangelium fecundum quod 

ordine diaconatus , & ideo falfum dicit , convenit, dc omnes alta voce dicunt : Divi- 

quod prius diacones fiunt , & deinde uxo- na & cceleftis gratia , &c. ficut in ordine dia- 

rem accipiunt. Sequitur. conatus fcripfimus. Ideo verum non eft quod 

Si exiftens diaconus , accipiat fecundam dicit , quod nihil faciant epifeopi affiftcntcs 

Hxorem>poft$a non promovetur ad facerdotium. ci, quamvis epifeopi affiftentes non habpant 

Responsio. Verum eft hoc. librum pontificalem. 

Item , in Armenia majori quando aliquis Item , quod catholicon Armeniorum con- 

Art. ordinatur in diaconem, non datur liber evan- veniunt cum epifeopis eis fubjetlis , qui non 

XC 1 V. geli orum nte ftola >fub certa forma verborum i per fucceftionem veniunt , ad certam quantita * 

nec quando aliquis ordinatur in presbyterum , tem pecunia ei dandam j quam fi non folvunt 
datur ei calix cum vino , nec patena cum pa- deponit eos confecrat alios epifeopos loco 

ne fub certa forma verborum quibus utitur ec- ejus , cum fui s litteris firibit populo , quod 

clefia Romana , nec inunguntur e js muanus. ipfi epifcopum primum depofuit& alium con- 

Responsio. in majori Armenia epifeopi ftituit >cx quo contigit quod frequenter propter 

qui a nobis confccrantur , ita ficut mani- talem caufam in uno epifiopatu funt tres vet 

feftavimus in xcn. articulo : qui vero non quatuor epifeopi : venientes fimul epifeopos & 

obediunt nobis, eos non bene cognofcimus depofitos per eum iterum refiituit adfuosepifi 

veraciter. Sequitur. . copatus , fi bene folvant ei pecuniam de qua 

Nec quando aliquis ordinatur in epifeo - 11 cum ipfis convenit, 
pum , ponitur liber evangeliorum in cervice Responsio. Epifeopos non dantes pecu* 
& in [patulis crus , nec caput nec manus inun - niam raro contigit deponere 5 tamen mul- 

guntur ejus cbrifmate , ut fit in ecclefia Ro - toties quia funt in fubjc&ione infidelium non 

mana. Catholicon etiam majoris Armenia obediunt aliquando catholicon , vel alter at- 

fili conficrant epifeopos , affiftentibus eis aliis tcrius epifeopatum rapit , vel contrariatur 

epifeopis . veritati , vel unioni ecdcfist orthodoxae , vel 

. Responsio. Dc minori Armenia ponimus quia propter mala merita fua populum fcan- 

evangelium fuper fparulas , dc ungimus pol- daljzat , dc quando vocamus eos , ut veniant 

liceo» dc caput, ficut in wv. articulo expref- ad nos ut corrigantur , ipfi non obediunt, 

fimus , dc aftaot multi epifeopi in confccra- nec veniunt , ideo deponimus cos , dc prop- 

tfoot' In majori vero Armenia /qui non t et tales caufas tales privantur ab epifeopati- 


1 

Art. 

XCV. 


Art.' 

XCVL 


Art. 

XCVH* 


Digitized by L jOOQ r 


Aut. 

xcviii. 


Artic. 

XCIX. 


405 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 405 

bus fuis, Sc alii in loco eorum fubftituuntur i A in presbyteros (jr diaconos fine licentia dieece - 


tamen epifcopus depolitus fi injufte fit depo- 
litas , propter invidiam St falfum tcftimd- 
nium , proceffu temporis examinatione fada 
& veritate reperta , qui injufte fuit depoli- 
tas , tunc reftituitur ad cpifcopatum fuum. 
Sequitor. 

Illos vero epifcopos , qui veniant per fac - 
eeffionem , quando non folvunt ei pecuniam de 
‘qua cum eis convenit > dillus catholicon eos 
excommunicat , nec dat eis chrifma , quoufque 
folvant difiam pecuniam. 

Responsio. Quoniam inobcdientes repe* 
riuntur epifcopi , Sc cenfum debitum de ju 


fanorum , in. quorum dieecefi habitabant pro 
pecunia (jr perfecuti funt & perfequuntur illos 
Armenos , qui fecundum ritum ecclefia Koma- 
na baptizabantur , (jr illos qui fidem Romana 
ecclefia tenent : (jr dicunt quod ecclefia Roma- 
na errat ; fed epifcopi Arment bonam & rectam 
fidem tenent. 

Responsio. Poceft e fle quod fupfadidi 
epifcopi fugientes de tribulationibus veniunt 
ad vos , ut quiefcerent tamquam pueti ad 
patrem , licet non cum litteris Sc verbis no- 
ftris. Ideo ipfi refpondeanr pro fe ipfis. De 
hoc vero quod diefint , quod Armeni non 


1 l ' ' m i ' 1 j 

re noftro & confoetudine quam tenentut " funt archiepifcopi , falfum eft hoc, quia multi 


dare fedi noftrae, & non dant , tunc prop- 
ter hoc puniendo increpat in fpiritoalibus * 
quoufque reddiderint cenfum ecclefiae de- 
bitum. 

Item , catholicon minoris Armenia tenet pe- 
nes fe ulnam brachii & manum adhuc integram 
B. Gregoiui , qui fuit catholicon , & fuit or- 
dinatus epifcopus more ecclefia Graea ; quam 
ulnam (jr manum ditius catholicon ponit fuper 
caput (jr manus illorum quos ordinat in epif- 
copos , & dicit , quod fi ditta manus mpofitio 
t jr brachii non fieret fuper caput fy manus il- 
lorum , qui per eum ordinantur in epifcopos , 
non ejjent ordinati in epifcopos ; quia impofitiO 
ditti brachii (jr manus faciunt confecrationem 
epifeoporum , (jr propter hoc ipfe nullos epifco- 
pos ut epifcopos recipit , qui ordinati fuerunt 
per alios cathoHcon Armenia majoris , quod 
nullus alius catholicon , nifi ipfe , ditium bra- 
chium (jr manum Gregarii habeat. 

Responsio. Hoc omnino falfum eft, quia 
quamvis dextra B. Greoorii fandi patris 
noftri , qui fuit fucccffor B. Thadaei apofto- 
li , & convertit gentem Armehorum , cum 
multis paffiortibus & miraculis de idolatria 
ad cultum Dei , ponamus fuper capita epif- 


archiepifeopi funt in minori & majori Ar- 
menia , quamvis fuffragancos non habeant , 
quia aliqui epifcopacus vacant , qui diffipaci 
funt per infideles, & aliqui de archiepifco 
pis in majori Armenia epifeopuras fuffraga- 
n eorum fu orum rapuerunt > & quia fub po- 
teftate infidelium funt , eos vi ditigere non 
pofiumus. Pro perfccutione vero Armeno- 
rum , qui iterum rebaptizati funt , fciendum 
eft , quod nos contrarium audivimus ab ali- 
quibus qui appellaverunt ad nos , quod fine 
mandato papa: condemnaverunt illos qui 
funt in monafteriis Armcnorum in terra La- 
tinorum, Sc condemnant & incar cerant, quo- 
ufque coadi chirographum propria manu 
dent feriptum , quod non funt baptizari , & 
tunc baptizant eos , 8c perfequuntur eos quo- 
ufque fugiunt de partibus vcftris. Notandum 
quod ipfe libi contrarium dicit , quia in ar- 
ticulo lxxvui. dicit , quod duo archicpifco- 
pi dubitantes, &c. Sc nunc dictiat, quod in 
Armenia nullus fit archiepifcopus : ex quo 
patet (implicitas Sc falfitas eorum. 

Item , quod apud Armenos nulla eft certa for- ^ RT 
ma verborum exprimens confenfum matrimo- 
nii inter virum (jr uxorem ; inorno multi per 


coporum lignando , tamen non dicimus nec ^ parentes & amicos coguntur venire ad eccle- 
habemus , prout habetur in articulo , quod fiam , ut matrimonium fiat inter cos ; (jrquam- 


Impofitio didi brachii feu ulnae faciat con- 
fecrationem epifeoporum , quoniam patet 
manifefte falfum i quia fecundum hoc feque- 
retur, quod nullus de aliis epifeopis cflet e- 
pifeopus ; quos omnes tamen reputamus e- 
pifeopos, & illos etiam qui de catholicon 
Alnanenfi Sc archicpifcopo Akathamarenli 
confecrati funt , quamvis cum ipfis propter 
eorum rebellionem non participamus» ta- 
men quando uniunt fe ecclefiae noftrse, re- 
cipimus eos ut epifcopos. 

Item, quod Armeni venientes ad Italiam > 
dicunt fe effe expulfos de epifeopatibus filis per 
Sarrae e nos, cum tamen hoc verum non fit i (jr 
dicunt fe efte archiepifcopos , cum tamen in Ar- 
menia nullus fit archiepifcopus , ad hoc ut pof- 
fint pro pecunia vendere rcligiofis mendicanti- 
bus epifeopatus ; & multi ex eis magnas pecunias 
exigunt , (jr multos epifcopos^ alit er fecerunt , & 
in curia Romana etiam multos ordinaverunt 


vis unus vel ambo dicant , quod nolunt inter 
fit matrimonialiter copulari , tamen matrimo- 
nium fit inter eos in facie ecclefia. 

Responsio. Apud Armenos eft forma ver- 
borum, quae confenfum matrimonialem ma- 
nifeftant inter virum & uxorem. Igitur pri- 
mo mediantibus parentibus fponfi & fponfae 
loquuntur ad invicem » Sc fi confenriunt , 
defponfant fe mutuo per traditionem annu- 
lij Sc quando veniunt ad pottam ecclefiae» 
E tunc promittit fidem unus alteri cum talibus 
verbis: Interrogat facerdos fponfum , dicen- 
do : Si talis mulier efficiatur cata , clauda , le- 
ptofa , infirma , dominus es ? quod fonat in 
lingua Armenica : Vis accipere eam f Tunc 
fponfus refpondet : Dominus fium , hoc eft, 
confentio in eanii. Deinde fponfam interro- 
gat, Sc ipfa refpondet in fimili forma , & ce- 
tera talia i Sc in libro quem olim miferamus 
vobis, invenietis fufficienter fuper ifta rha- 


Digitized by 


Google 


- -i . 


V 


4 o7 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlu. 408 


tcria.. Deinde introducit in ecclefiam , & dat 
bencdi&ioncm , & huic refpondent, ad do- 
mum. Et hic eft -confuetudo generalis om>- 
nium Armenorum . De violentia vero , quam 
'dicit fieri per parentes & amicos , contra vo- 
luntatem viri & uxoris , in terra noftra non 
fit. Si vero accidat in terra infidelium > tunc 
per epifcoposcum excommunicationibus & 
Art. CI. P* na Pecuniaria corriguntur & diriguntur. 

Item , quod inter Armenos gradus confan- 
guinitatis & affinitatis , qui apud eos pro eo - 
■dem habentur , ob fervantur ufqtte ad feptimum 
■gradum. Si tamen aliqui exislentes in tertio 
gradu eff infra inter f e matrimonium contra- 
hant , permittuntur itare in tali matrimonio , 
non inquietantur fuper hoc per epifeopos. 
Responsio. Secundum antiquam confue- 
tudihem gradum con&nguinitatis cuftodie- 
bamus ufque ad reptimum gradum : nunc 
vero ulque ad quintum gradum obfervamus ; 
-Sc fi infra contrahatur per fimpliccs * diri- 
muntur , & gradum affinitatis ufque ad duos 
Art. CII. ve l tres > & non amplius, ut dicunt. 

Item , quod apud Armenos ,fi pofi matrimo- 
nium contractum , & carnali copula fubfequu- 
■ta , dr prole fufeepta , viro non placeat uxor , 
vel e converfo ; ille cui non placet alter con- 
junx vel ambo , fi fibi mutuo non placent , va- 
dit vel vadunt ad epifeopum feu f acer dotem , 
dr eis data pecunia , fecundum quod ad invicem 
conveniunt, epifeopus feu facerdos feparat ditium 
matrimonium , & licentiam dat alteri nuben- 
di , etiam tum altero conjuge invito, & hoc fit 
multoties apud Armenos. 

Responsio. Hoc nunc non facimus, & fi 
inveniatur qui talia fecerit amplius, fecun- 
dum praecepta eccleGa noftra, ipfum epif- 
eopum dejicimus ab epifeopatu fuo , & pri- 
vamus ab exeeutione ordinum , Sc bona con- 
fifcantur ad palatium regis. Et hoc confir- 
matum eft per fpiritualem & temporalem 
curias noftras. Tamen eunuchos & daemo- 
niacos pofi fpatium feptem annorum fepa- 
ramus. In Armenia autem majori adhuc 
multotiensfit illud quodfuperius dittum eft. 
^ r x Item , apud Armenos multi funt qui habent 
Cl 1 1 piares uxores fimul , quia viri habentes uxo- 
res in uno loco , cum fe propter mercaturas vel 
alias transferunt ad alia loca , accipiunt alias 
uxores in ditiis locis ad qua fe tranftulerunt : 
in locis etiam propriis manentes , multi funt 
qui duas uxores viventes fimul habent , quarum 
unam accipiunt poli aliam , etiam in facie ec- 
clefia talia matrimonia facientes. 

Responsio. Plures uxores fimul habere 
non fit apud nos legitime , & non vidimus: 
tamen uxorem & fornicariam multotiens 
inlcgitime accidit fimul habere. Quod de 
mercatoribus dicit , poteft fieri incongrue , 
& fine lege. Illud etiam quod dicit , quod 
duas uxores fimul viventes matrimonialiter 
habent communiter , falfum eft , & contra 
canones > quia Chriftus non plures, fed di- 


. xit : Duo erunt in carne una. Sequitur. 

Spurii etiam apud eos ita fuccedunt in here- 
ditatem, ac fi legitimi ejfent , & promoventur 
fine alia difpenfatione ad omnes ordines , & ad 
epifeopatum , & etiam ad flatum catholicon , 
ficut de fatio eft de nepote Zacharia , qui erat 
filius concubina fratris diti i Zacharia , qui pro- 
motus eft in epifeopum pofi patruum fuum. 

Responsio. Apud nos fpurii ad gradum 
facerdotii non poflunt afqcndere, fecundum 
confuetudinem & canones ccclefiar noftra i 
Sc fi contingat, fit contra ftatuta. De nepo- 
te autem di&i 'domini Zacharia , de quo di- 
citur quod eft (purius fratris domini Zacha- 
ria , hoc non audiveramus , & cum audivi- 
mus & quafivimus, tunc fuit nobis didtum, 
quod de licentia domini Johannis fuit fac- 
tum. 

Item , quod cum Armeni dicunt , quod in £rt. 
ipfa unione natura humana in chrifto conver- G 1 V. 
fa fuit in divinitatem ; dici i Armem dicunt 
dr credunt , quod Chriftus in judicio, informa 
divina apparebit & judicabit, dr non informa 
humana. 

Responsio. In xx. Sc in xxi. & multis aliis 
manifeftavimus , quod fecundum fidem Ar- 
menorum > nec humana natura converfa 
fuit in divinam , nec divina in humanam ; 
fed divina & humana natura unita fuerunt 
in uno Chrifto non confufe Sc indivifibili 
unione, Sc ita falfum imponunt Armenis > 

Sc fic necefie non eft hoc repetere : tamen 
de modo Sc apparitione Chrifti in judicio , 
ecclefia Armenorum in fymbolo , contra hoc 
oftendit quod habet Sc credit, dicens : Ven- 
turus eft in corpore ecclefia forma hominis dr 
gloria Patris judicare vivos & mortuos. Ecce 
forma Dei. Idem Sc Matthaus dicit : Ventu- 
rus Filius hominis in gloria Putris fui. Et Jo- 
hannes Apocal. i . Ecce veniet in nubibus caeli , 
dr videbunt eum omnes oculi dr qui vulnera- 
verunt eum. Quomodo ergo Chriftus erit in 
judicio Filius & eodem corpore quod acce- 
pit a Virgine , & non habebit figuram ho- 
minis ? quod eft valde falfum Sc phantafti- 
cum. 

Item , Armeni dicunt & tenent , quod pofi Art.CV. 
generale judicium jufti & impii in aternum vi- 
vent , quia ex tunc non morientur. 

Responsio. Verum eft * jufti autem in glo- 
ria , Sc impii in panis. Sequitur. 

Dicunt tamen, quod ex juft is hominibus ali- > 
qui ibunt in paradifum coeleftem pofi judicium, 
dr alii in paradifum terre ftr em , dr alii in ter- 
ram ifiam , ut fupra ditium eft , in quibus lo- 
cis nhllam panam fuftinebunt. 

Responsio. Quamvis invenitur quod ali- 
qui putaverint hoc , tamen opinio ifta non 
capitur a nobis, quoniam nos recepimus & 
credimus, ut Chriftus dicit, quod jufti ibunt 
in vitam aternam , Sc peccatores ad panas 
aternas. Sequitur. 

Dicunt tamen , quod vita at er Ha etiam in illts 

qui 


Dig 'zed by t^OOQLe 


409 CONCILIUM ARMENORUM ANNI Mcccxnr. 410 

qui ibunt in parsdifum codeftem , non confiftit A Apud. Armenos nullus punitur de quo cum- 


Art. 

CVI. 


Artic. 

CVII. 


ARTic. 

cvih. 


in Dei vifione faciali & fruitione ; qui* Dei 
ejjenti a a nulU orentur a umquam videbitur , 
fed folummodo cUritas ejus. 

Responsio. In vm. articulo fufficienter 
ad hxc fuit rcfponfum. 

Item , quidum catholicon Armenornm feri- 
pjit & dixit , quod in gener di refurrettionc 
cum corporibus fuis omnes homines refurgent. 

Responsio. Verum eft. Sequitur. 

Sed tamen in corporibus eorum non erit fe- 
xuum diferetio , quia fi tdis diferetio fexuum 
efiet inter eos , tunc viri ducerent uxores , & 
mulieres nuberent > cujus contrarium Dominus 
dixit : fed refurgent viri & mulieres cum cor- 
poribus fuis in ali* forma , in qua non erit fe- 
xuum diferetio. 

Responsio. Sicut audivimus & didicimus 
a fan&o evangelio , quando refurgent om- 
nes in refurre&ione generali cum propriis 
corporibus fuis , nec viri uxores accipient , 
ncc mulieres viros > fed erunt ut angeli , qui 
in coelis funt 5 Sc ita credimus & habemus, 
quoniam poft refurre&ionem generatio non 
erit , tamen quod cum fexu virili & femi- 
neo refurgendi funt , de hoc communiter 
ab ecclefia Romana certificati fumus & pla- 
cet ; Sc contrarium non recipimus, quamvis 
apud nos inveniatur opinio nunc di&a in 
articulo. 

Item , Armeni tenent , quod fi aliquis fit 
in periculo moriendi , & non habeat tempus 
recipiendi communionem , quod faciunt cru- 
cem cum manu in terra , & de quolibet bra- 
chio MHa crucis accipiunt modicum de terra 
& comedunt , (jr hac comefiio terra habetur 
per eos pro communione. 

Responsio. Hxcfunt phantaflx vetularum D 
& fimplicium , & rcfponfionis non digna .* 
quoniam non quicquid vetulae quando- 
que dicunt, apud nos eft lex ; quia hoc anno 
in terra noftra plus quam decem millia Chri- 
ftianorum a gladio infidelium occift funt , 

Sc numquam ab aliquo audivimus , quod 
aliquis cum terra communicatus fuerit. 

Item , quod aliqui magni homines Arme- 
ni laicis dixerunt , quod ficut befiia in morte » 
exfpirant , & fic moriuntur', ita & homines: 

& ficut befiia cum femel mortua fuerint , 
numquam refurgent: ita nec homines po fi quam 
mortui fuerint , refurgent. 

Responsio. In terra noftra per gratiam 
Dei tales haeretici non inveniuntur , ficut 
ipfi dicunt : tamen fi in majori Armenia in- 
veniantur , ignoramus , & talia alia non au- 
divimus , excepto de quibufdam haereticis , 
qui funt in majori Armenia in contraca Ma- 
nafguer, & vocantur filii folis , & quamvis 
ipfi habitent in majori Armenia, & loquan- 
tur Armenicc, tamen Armeni non funt; fed 
colunt folem , & funt infideles manifefti , & 
operantor multas alias turpitudines , quas 
propter prolixitatem tranfimus. 

Vet. Soript. dr Mon. ampl. Colleci. Tom. VIL 


Artic. 

CIX. 


* *l. Myaf- 
cofuium. 


* mi. oa». 

▼cnfis. 


que errore quem teneat. 

Responsio. Falfum eft hoc , quia multi 
puniuntur de erroribus fpiritqalibus , & de 
malis corporalibus , quantum convenit & 
poffibile eft fecundum conditiones tempo- 
rum. 

Item , apud Armenos funt multi alii erro- Ar.t. CX. 
res a pradi&is , qui errores continentur in in- 
fra f criptis libris Armenorum quorum primus 
intitulatur Tonapachaz*, id eft contra feftivi- * ,a Tono- 
tates quas ecclefia Romana celebrat & Graea. P iucea * 
Secundus liber vocatur Anadoarmat , id efi 
g Radix fidei. Tertius liber vocatur Johannes 
Mandagonenfis. Qgartus liber vocatur Jo- 
hannes Ofllncnfis. Quintus liber vocatur 
Myaftofuruy * , id efi unius locutionis . Sextus 
vocatur Michael Patriarchae Anthiocheni. 

Septimus vocatur Paulus Taronenfis. Olla- 
vus intitulatur Occenenfis. * Nonusvocatur 
Matthaeus. Decimus vocatur Canonum apo- 
ftolorum , in quo continentur omnes errores 
Armenorum. Undecimus dicitur Sergium. 
Duodecimus dicitur Marocha a nomine ma- 
giftri , qui fic vocabatur , in quo libro expo- 
^ nuntur ev ange lia. Decimus tertius dicitur S a- 
nam in quo exponitur evangelium Johannis. 

Decimus quartus <&V;>#rIgnadius 3 in quo ex- 
ponitur evangelium Luc*. Decimus quintus 
vocatur Guanazan , id eft liber virgarum. 

Decimus fextus vocatur Ncginus Pataraquin , 
in quo exponitur mijf a. Decimus feptimus vo- 
catur Tcytorgunt * id eft liber epularum. ***• Textor- 
Decimus ottavus vocatur Aifmavort * , id efi T^' A ifma . 
martyrologium 3 & quod funt plure s alii libri norc, id eft, 
Armenorum in quibus multi continentur er- jjj^ 7toio ’ 
rores. 

Responsio. Sciendum eft quod de fuper 
feriptis libris funt aliqui quos nefeimus , Sc 
funt ifti primus Toclanenfis , fecundus Ma- 
thaus , tertius Miafcofurus , libri vero quos 
audivimus Sc vidimus Sc qui funt fpernendi 
Sc reprobandi , nec a nobis recipiuntur , fune 
Johannes Ojfinenfis , Mandagonenfis , Paulus 
Taronenfis , Marucha Michael i fed libri 
qui funt in ecclefia Armenorum approbati Sc 
* acceptabiles in parte non funt ifti Tonapa- 
char , If anadoarmat ideft radix fidei canones 
apoft olorum , liber Sergium , Vanam , Igna- 
dius , Guanazam , Ayfyjanot , Pataraquin , 

E Mehging , id eft expolitio mifiae , in iftis , 
quando inveniuntur aliqua, quae contra veri- 
tatem funt Sc unionem noftram cum cccle- 
fia Romana, fed vel de una natura, vel dc 
aqua in facrificio , vel de fefto nativitatis , vei 
de. fynodo Calcedoncnfi , Sc fi quae fi milia* 
de quibus ad prxfens non recordamur, illa 
fpernimus , reprobamus , nec recipimus. 

Item , dicunt Armeni ^quod Chriftus non Art. 
depofuit fupcrfl.ua natura , & ut dicunt , caufa CXI. 

eft quia corruptio talium fuperfiuitatum eft pec- 


catorum gravatio 


' 3 & quia Chriftus peccata 


uo. 


genera- 



Digitized by 


Google 


Art. 

CXII. 


Art. 

CXIII. 


Art. 

CX1V. 


4 it CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 412 


non fecit 3 ideo non dominabatur fibi talis cor- . 
ruptio. 

Responsio. Opinio ifta Communiter in- 
veniebatur inter Armenos ; tamen ex tunc 
quod uniti fuimus cum ecclefia Romana par- 
ticulariter & non generaliter invonitur tale 
di&um , maxime nos volumus fequi intelte- 
dum veftrum fuper hoc verbo. 

Item y dicunt quod licet Chrifius fuit cir- 
xumcifus fecundum legem ^ non tamen fibi fuit 
\ amputatum praputium , quia non licebat a 
Deificato corpore aliquid amputari , fi maxi- 
me quia fic fuerat ordinatum , quod primoge- 
nitus circumcideretur., findendo pellem praputii , 
fi nihil amovendo , fi Chrifius fuit primo- 
genitus. 

Responsio. Quamvis inveniatur in didis 
aliquorum ficut feriptum eft in articulo , ta- 
men nos fic dicimus , & credimus ficut in 
evangelio dicitur , quod Chrifius odava die 
fuit circumcifus fecundum legem Moyfi,& 

, vocatum fuit nomen ejus Jesus, & in ho- 
norem & memoriam ejus omni annofefium 
facimus folemniter > & opinio propofita in 
articulo a nobis non recipitur. 

Item , dicunt quod Deus propter amorem 
hominis villus fuit , quia in fuis comminatio- 
nibus non fuit inventus verax ; fed femipartia- 
lis 5 quia dixerat homini quod, moreretur , fi 
manducaret lignum vetitum > fi tamen non 
fuit totaliter mortuus pofi commeftionem fru - 
Ilus 3 quia anima numquam fuit mortua , ite- 
rum etiam nec in corpore fuit mortuus ufque 
ad nongente fimum trige fimum annum. Iterum 
quia animalia omnia non revellaverunt fibi , 
fed necejfaria in ejus fervitio remanferunt. 

Responsio. Si opinio ifta inveniatur ab 
aliquo dida, ad nos tamen non pervenit , 
nec tale quid alias audivimus , quia nos na- 
turam divinam & incommutabilem credi- 
mus & fcimus, &Dcum in verbis fuis inef- 
fabilem & veracem fcimus & credimus , quo- 
niam ficut dicit Deus Adx , quod in die qua 
comedes morte morieris , & fic fadum eft , 
& ex tunc fub potentia mortis cecidit, deper- 
didit gloriam paradifi , & pofi tempora mor- 
tuus fuit corpore , & animalia etiam pofi 
tranigreflionem Adx non fic obedierunt 
Adx & filiis ejus , ficut ante faciebant ante 
tranfgreflionem mandati Dei. 

Item 3 dicunt s quod fignum pofuit Deus 
non occidendi Cain , fi ita fuit ad litteram , 
quia fecundum eos nullus eum occidit', fed ipfe 
de pracipiti fe fubmifit : ex quo innuunt ferip- 
Puram Gene fis quoad hoc ejfe falfam , qua vi- 
detur dicere 3 quod Lamech interfecit Cain. 

Responsio. Si fupradida opinio invenietur 
in didis alicujus ftulti, tamen apud nos fic non 
invenitur , quoniam in biblia 'noftra ,\6c in 
libris qui leguntur in fcholis invenimus,quod 
Lamech interfecit Cain. Sicut Genef. 4. di- 
citur : Audite uxores Lamech vocem meam , 


& auribus percipite, quoniam occidi virum, (a) 

Item , quia , cum rex Armenorum vocatus 
Ethon 3 ut Armeni unirentur ecclefia Romana , 
congregaffet omnes epifeopos Armenia fi ma- 
gifiros , fi catholicon , ut difputarent cum le- 
gato mifio ei per Romanam ecclefiam > fi fa - 
Ha dicta difputatione 3 cognovifietdiflus rex , 
quod veritatem tenebat fanlia Romana eccle- 
fia 3 & quod Armeni errantes errant a veri- 
tate , ex tunc reges minoris Armenia tenent 
fidem Romana ecclefia i fed epifeopi , magifiri 
fi principes Armenorum non fuerunt de hoc 
contenti > fi pofi recejfum dilii legati , quidam 
magifier ditius Varcham de Nigro-rrionte ( b ) 
compofuit unum librum vocatum de Rifma 
contra papam , fi fuum legatum 3 fi contra 
ecclefiam Romanam , in quo vocant papam 
Romanum fuper bum Pharaonem cum fuis fub- 
ditis in mari harefum fubmerfos , fi legatum 
ejus ambafjiatorem Pharaonis fuiffe reverfum 
cum maxima verecundia. Et dixit quod eccle- 
fia Romana erat multum decepta , quia na- 
tivitatem & aquam a maledicto Archomano 
recepit 3 (fi- multas alias blafphemias fcripfit , 
qui magnus eft 3 (fi multi magifiri Armeno- 
rum (fi epifeopi (fi presbyteri ditium librum ha- 
bent , (fi honorant tamquam canones apoftolo- 
rum. 

Responsio. Invenimus quod in diebus 
magni Ethimy regis venit legatus a papa 
pro unione , & rex recepit cum caritativc , & 
didum legatum mifit in Hormengela ad do- 
minum Constantinum catholicon 5 & ipfe 
etiam cum caritate & honore recepit cum , 
& in tempore illo erat in Nigro-ponte fupra- 
didus Varchan,vi r ignotus & amator rixx, 
qui fcripfit aliqua verba infipida , erronea, 
& inordinata contra verba legati , qux non 
placuerunt regi , nec catholicon , & funx 
valde reprehenfibilia apud nos , & ubicum- 
que inveniuntur igne comburuntur. 

Item 3 quod Armeni non habent omnino 
veram fidem quam tenet ecclefia Romana , nec 
facramenta , blafphemantque ecclefiam Ro- 
manam fi papam fi cardinales , dicentes effe 
hareticos j fi quod catholicon minoris Ar- 
menia dixit quod papa fi omnes cardinales 
qualibet die plure s quam ipfi haberent capil- 
los in capite , faciunt homines occidere: fi li- 
cet pra dicent quod fimonia non fit committen- 
da , ipfi tamen fine labe fimonia nullas gra- 
tias faciunt , fi pauciffimi funt homines in 
majori Armenia prater regem fi nobiles r qui 
teneant fidem veram Romana ecclefia. 

Responsio. Mentiuntur, Armeni namque 
habent fidem veram , quam receperunt a 
fanda eatholica & apoftolica ecclefia per 
fandum Gregofium illuminatorem , & hxc 
eft , Credimus in unum Deum Patrem omnipo- 
tentem 3 faHorem coeli fi terra , vifibilium fi 

(•) Hic defideratur unus articulus de catholicon, quem 
rex petentibus duobus epifeopis deponere recufarit. 

[b) In refponfioac legitur Niirt fmt*, 


Digitized by 



M 

Art. 

CXV. 


[*] 


Axt. 

CXVI, 


4>4 


creatum. 


CONCILIU M / PROVINCIALE 
Rotomagenfe anno mcccxlii. 
celebratum. 


415 CONCILIUM ARMENORUM ANNI mcccxlii. 

invifibilium , fi unum Dominum J e s u m A ' 

Christum , Filium Dei unigenitum , a 
Deo Patre genitum , fcilicet ex e jf entia Pa- 
tris 3 Deum de Deo 3 lumen de lumine , Deum 
hierum de beo vero , genitum non faftum 3 
eumdem ipfum de natura Patris , per quem 
omnia fafia funt in caelo fi in terra s vifibi- 
lia fi invifibilia 3 qui propter nos homines fi 
propter noftram fa lutem defeendit de caelis 3 
incarnatus efi 3 humanatus efl , natus e fi per- 
fetteex Maria Virgine per Spiritum fanilum 3 
per quem accepit corpus 3 animam , mentem fi 

omnia qua veraciter funt in homine , indubi- magenfi, gratia Spiritus- fandi praevia , cele- 

tanterpaffus efi , crucifixus efi , fepultus efi 3 jj brato, ftatutum novum editum fuerit fub 


Ex m 


nf. Aquici^jenfis moha.fi erii. 

G Uillelmus miferatione divina cpifcO* 
pus Bajocenfis , diledis nobis in Chrifto 
filiis capitulo ecclefia noftrz Bajocenfis , fa* 
lutem ih Domino. Cum in concilio provin- 
ciali nuper in Capella archiepifcopali Roto* 


tertia die refurrexit , afeendit in caelum 3 fedet 
ad dexteram Patris , venturus efi eodem cor- 
pore fi gloria Patris judicare vivos fi mor- 
tuos , cujus regni non erit finis. Credimus & in 
Spiritum fanUum , inescatum fi perfeUum , 
qui ex Patre Filioque emanat , qui cum Pa- 
tre fi Filio adoratur fi glorificatur 3 qui lo- 
cutus efi per prophetas in lege fi in prophetis 
fi in evangelio. Qui defeendit in Jordanem , 
pra dicavit in apofiolis 3 fi habitavit in fan- 
flis : credit in his fola univer falis fi apofio- 
lica ecclefia 3 in unum baptifma pani tenti* in 
propitiationem fi remijfionem peccatorum fi 
in re furr cilionem mortuorum , in judicium ater- 
nale animarum (fi corporum , in regnum cae- 
lorum fi in vitam atemam. Qui vero dicunt 
de eo , quod erat quandoque quando non 
erat Filius, vel erat quandoque quando non 
erat Spiritus-fandus , vel de nihilo fadus 
vel de alia edentia vel fubftantia dicunt effis 
increatum * Filium Dei vel Spiritum fan- 
dum, vel alterabilem,vei mutabilem, talia di- 
centes anathematizat catholica & apoftolica 
ecclefia. Nos vero glorificemus illum qui 
eft ante fzcula , adorando fandam Trinita- 
tem & unam Deitatem. Sciendum eft quod 


hac forma. Quoniam fecundum canonicas 
fandiones pro reformandis moribus, & ex- 
ceffibus corrigendis concilia provincialia fint 
a lingulis merropolitanis cum fuis fuffraga* 
neis celebranda, idcirco nos J. (a) mifera- 
tione divina Abrincenfis epifeopus , vi fpe- 
ciaiis commiffi vices gerentes reverendi pa- 
tris ac domini domini Ay.(b) Dei gratia Ro- 
tomagenfis archiepifcopi 
abfentis, & nomine naftro, & G. (c) Sagien- 
fis, acG. (d) Lexovienfis perfonaliter, nec 
non & G. (e) Bajocenfis , R. (Jj Ebroiccnfis ■, 
ac G. ( g ) Conftantienfis epifeopi per procu- 
ratores ad hoc idoneos conftituti in provin- 
ciali concilio , in capella archiepifcopali Ro- 
tOmagenfi infimul congregati , & inibi fa- 
crum concilium provinciale celebrantes, vo- 
catis etiam ad didum concilium abbatibus , 
prioribus conventualibus , & capitulis tam 
cathedralium quam aliarum collegiatarum , 
ac conventibus fzcularium Sc regularium ec- 
clefiarum & monafteriorum provinciz Ro- 
thomagenfis, & per fe vel per procuratores 
przfcntibus in concilio memorato pro cor- 
rigendis exceffibus , przfertim in perfonis 
ccclefiafticis perpetrandis , Sc moribus, quan- 


lo a Patre folum dicebamus emanare , tamen 
ex tunc quod uniti fuimus cum ecclefia Ro- 
mana , a Patre & Eilio dicimus. Similiter ha- 
bent Armeni Sc facramenta fanda , quorum 
quodlibet in loco fuo fuperius manifeftavi- 
mus , Sc in lxvii. articulo , & omnia in uno 
Joco breviter diximus , ficut habemus & do- 
cemus , idem replicare neccffe non eft. Se- 
quitur. 

Blafphemant fanttam Romanam ecclefiam , 
fi papam 3 fi cardinales , dicentes eos ejfe ha - 
retices. 

Responsio. Omnino hoc falfumeft, quia 
fi nos tales malas opiniones haberemus de 
vobis , non fuiflemus uniti vobifeum in con- 
feffione fidei orthodoxz, & eo quod hoc 
dicit, anathematizatum fit. Ifta etiam inter- 
rogavimus de illo qui tunc temporis catho- 
licon erat , & ipfc refpondit : ignoro , amen. 

Vct.fcript. & mon , ampl. CollcSl . Tm. FU. 


( 4 ) Johannes Hsutfrinc. (i) Aymcrici qui eodem 
anno obiit, (e) Guillelmus Mjiuger. ( d ) Guillelmus d« 
Caromonte. \e) Guillelmus. (J) Robertus de S rute uri. 
{g) Guillelmus dt tbitvillt . 

PP l ) 


M 


W 

. [0 
M 
[0 
[/1 
M 


quamvis primo Spiritum fandum in fymbo- ^ tum jn nobis eft , reformandis , falva fem 

" per in omnibus apoftolicz fedis audoritate 3 

poft multas deliberationes przhabitas, prz- 
fato approbante concilio , confenfu unanimi 
ftatuimus infraferipta. 

Quoniam multis graffantibus [ vitiis] opus 
eft exemplo , ut poena unius merus fit multo- 
rum , & meta przfunitionis exiftat. Et quia 
experientia docuit in Rotomagcnfi provin- 
cia fuiffe Sc efle quamplures fuz falutis im* 
memores Sc oblitos , ac nomen Domini re- 
cipientes in vanum , qui perhorrenda inhu- 
manitate, deteftandaque fzvitia, nonnullas 
perfonas etiam ecclefiafticas diffidarunt, Sc 
earum vitz pararunt infidias , domofque ip- 
farum invaferunt , necnon Sc ipfas perfonas 
ecclefiafticas inM^diverunt , Sc eifdem impe- 
dimentum przmtertfnt , & etiam procura- 
verunt, quominus pacifice, libere Sc fccure 


Digitized by LjOOQie 



4 i j CONCILIUM ROTHOMAGENSE ANNI mcccxlii. 416 


ad ecclefias & alia loca incedere potient , 
& a fuis exire domibus , pro libito volunta- 
tis , eifdemque quamplurimas irrogarunt in- 
jurias , ac ipfas fuerunt hoftiliter infecuti , & 
in futurum pejora contingere verifimiliter 
formidantur , niti celeriter occurratur. Qua* 
propter nos volentes & tantis confimili- 
bus exceffibus ac malis exemplis & anima- 
rum periculis obviare, facro approbante con- 
cilio , provida deliberatione tiatuimus , quod 
fi quis in provincia Rothomagenfi de cetero 
aliquam perfonam ecclefiafticam , cujufcum- 
que ftatus aut ordinis k exiftat , diffidaverit , 
vel paraverit infidias, quamvis mors, vulne- 
ratio vel percutiio fecuta non fuerit , vel do- 
mos ipfas invaferit , vel eam impediverit in- 
debite , aut eidem impedimentum dederit , 
Vel procuraverit , quominus libere , pacifice 
& fecure ad ecclefias & alia loca incedere 
valeat, & a fuis exire domibus pro libito vo- 
luntatis, aut alias ipfos fuerit hofiiliter in- 
fecutus, velprasmifla,aut aliquid praemitio- 
rum fieri mandaverit, vel^ nomine fuo fada 
rata habuerit , aut fa«enti auxilium , confi- 
lium aut favorem impenderit , feu facientes 
vel mandantes feienter receptaverit 5 ipfo fo- 
do fententiam excommunicationis incurrat , 
a qua abfolvi valeat a dioeccfano loci , quo 
di&im facinus fuerit perpetratum & non ab 
alio, praeterquam in mortis articulo, nifi 
fuper hoc a dido dioeccfano mandatum ha- 
beat fpeciale , fatisfado tamen primitus diffi* 
dato feu infidiato , arbitrio dioecefani loci , 
in quo praemitia , aut aliquid praemitiorum 
fuerit perpetratum , & tam diffidator , quam 
alii quivis fupradidi fic excommunicari , 
quamdiu in fua perduraverint contumacia , 
fingulis Dominicis diebus & feftivis , pulfatis 
campanis & candelis accenfis, per omnes 
illius dioecefis ecclefias, in quo praemitia vel 
aliquod praemitiorum fuerit perpetratum, 
necnon civitates dioecefeon vicinarum ad ^ 


. Domini mcccxlii. die xiv. menfis De- 
cembris. 

CONCILIUM TERRACONENSE 
anno mccclxix. celebratum. 

Hanc conflitutionem fecit Petrus Terraconenfls 
archiepiftopus vn. die Martii , anno 
Domini mccclxix. 

C Um juri fit confonum , ut quilibet in fuis 
juribus foveatur, & fadum unius alteri 
nocere non debeat , eodem approbante con- 
> cilio , tiatuimus & ordinamus , quod quilibet 
epifeopus cum clericales tonfuras vel alios 
ordines in aliqua villa vel caftro duxerit con- 
ferendas, habeat in principio proponere edi- 
dum per fe vel per alium loco fui , quod ipfe 
epifeopus non intendit promovere ad didam 
clericalem tonfuram vel alios ordines , nec 
admittere aliquem de redemtione exiftentem 
alicujus domini ecclefiaftici vel laici tempo- 
ralis. Et fi aliquis de redemtione apparuerit , 
qui velit dida clericali tbnfura vel aliis or- 
dinibus infigniri s fi fui interfuerint, velut ejus 
pater , tutor , vel curator , vel alius , pro eo 
autem habeat praeftare cautionem idoneam 
; cum juramento in pofie didi epifeopi , quod 
conveniet cum domino fuo de jure fibi com- 
petenti ratione redemtionis , fi & quando 
ipfidomino placuerit, de qua protetiatione 
& cautione habeat fieri feriptura in libro vel 
regiftro ordinum ipfius epifeopi ad memo- 
riam rei geftae. 

INSTRUCTIO BONA 
in & pro vifitantibus , in concilio provin* 
ciali Remenfi compotita anno Domini 
MCCCCVIII. 

Ex mfl codice regii collegii Navarra. 


mandatum dioecefani excommunicari pu- \ D laudem Dei & aedificationem populi 
blice nuntientur. Poenas vero fupradidas ex- f\ Chriftiani , compilata eft haec brevis & 

tendi volumus ad eos , qui diffidationes jam rudis inftrudio tempore quo celebrabatur 
fadas, vel aliquod praemitiorum de cetero Remis provinciale concilium, anno Domini 
profequentur. Et ne quis praetextu ignoran- mccccviu. ultima Aprilis, colleda tam ex 
tiae a paena hujufmodi tiatuti fe valeat excu- fer mone illic habito, quam ex ccdulis & di- 

fare , tiatuimus & ordinamus , quptenus prae- dis variis plurimorum ; & in primis cum in- 
fens ftatutum in fingulis fynodis & decano- tiitutiones canonicae fint inefficaces & lana- 
rum calendis, ac eriam in parochialibus cc- guidae, nifi per paftorem qui eft lex viva, 

clefiis ad minus ter annis fingulis publicetur. demandentur eftedui , faluberrimum vide- 

Ejufdem audoritate concilii vobis diftride tur pro reformatione morum & fubditorum 

praecipiendo mandamus , quatenus didum emendatione , quod patior juxta canonicas 

ftatutum in notira Bajocenfi ecclefia praedi- E fandiones , vifitet diligentius & crebro fuum 

da, palam, publice & folemniter, ad hoc gregem, aut per feipfum, aut pet vicarios 

fado filentio , publicari ciratis & mandetis dodos , habentes plenariam ab eo potefta- 

per omnes ecclefias vdbis, opitulo, feu fin- tem, in negotiis prarfertim fpiritualibus or- 

gularibus dignitatibus aut praebendis fubjedas dinandis & expediendis , praecipue circa ma- 

modo fimiii publicari, juxta didi tiatuti con- teriam paenitentiae, prout eis vifum fuerit 

tinentiam & tenorem , ita quod non poffitis expedire , & cum moderato tiipendio eis 

aut debeatis de inobedientia aut negligentia ordinando per praelatum : qua in re videntur 

reprehendi. Datum fub tigillo notiro, anno attendenda pro quadam generali rememo- 


Digitized by 


Google ' 


417 CONCILIUM REMENSE ANNI mccccviii. 4*$ 

ratione ea quz fequuntur, cum additione vel A 12. Item , circa baptifmUm dum puer eft 


diminutione, fecundum circumdandarum oc- 
currentium qualitatem , & cum appofitione 
remediorum , fecundum prudendam vifi- 
tantis. 

1. Primo, quod vifitaturus perfonalitcr 
aliquam parochiam , prznuntict adventum 
fuum per dies aliquot, prius indicens per fche- 
dulam , ut (i quis confilio vel remedio falu- 
tari indigeat pro fa&o fuz confcientiz , five 
in commutatione votorum , five in cafibus 
refervatis, five in aliis quibufeumque , fit pa- 
ratus tali die & hora , ut tunc confidenter 
adveniat, Sc indicatur omnibus parochianis 
cellatio ab omni opere , ut in cccliefia com- 
parcant. 

2. Item , fi vifitator fit praelatus , indicatur 
eis ultra hzc , quod ad facramentum confir- 
mationis digne fufeipiendum fe przparent, 
& illud recipiant. Quod fi non fitprzlatus, 
inducantur adire eum quam primum com- 
mode potuerint. 

3. Item, vifitator in principio fui adven- 
tus poterit ad populum in ecdefia per fe 
vel per alium fecere commonitionem bre- 
vem , conformitcr ad illa quz continentur in 
tradatulis compofitis pro eruditione fim- 1 
plicium facerdotum Sc populorum in mate- 
ria przceptorum & confcientiz* 

4. Item , vifitator poterifprius , fi voluerit , 
vel poftmodum Interrogare ab illo vel de 
illo qui defervit curz parochiali, fi fit cura- 
tus , vel folum vicarius , vel mercenarius con- 
du&us. 

5. Item , qualis eft in habitu, ih tonfura, 
in vi&u , in converfatione , & eruditione. 

6 . Item, quales reditus fint in cura , Sc 
quomodo miniftrantur. 

7. Item , de presbyteratus domo Sc utenfi- 
libus , Sc de reparationibus , & hzc concer- 
nent quofdam ex przlatis. 

8. Item, qualia habet ftipendia ille qui de- 
fervit, & fiat fufficiens provifio per princi- 
palem , & fciatur quo privilegio gaudet non 
tfefidens, & fi juftc. 

9. Item , fi in parochia fit alia villa adjun&a 
pro fuccurfu , propter quam oporteat cele- 
brare duas raiffas quandoque in die. 

10. Item , videatur fi ille fciat ea .quz 
fpe&ant ad officium curati , & fpecialiter in 
materia facramentorum , ubi majus eflet pe- 
riculum , ut fi fciat formam pro baptifmo , 
pro euchariftia , pro abfolutione tam ab ex- 
communicatione quam a peccatis , necnon 
pro matrimonio Sc extrema-un&ionc. 

1 1. Item , fciatur ab eo qualiter fe habe- 
ret in cafibus dubiis emergentibus quando- 
que circa miniftrationem facramentorum, 
aut circa celebrationem miflz, cum cadit 
aliquid in calicem, vel dum fanguis effluit* 
vel dum non reperitur efle vinum in calice , 
vel fi in pixidc ubi efthoftia facra inveniun- 
tur vermes , &c. 


baptizatus ab obftetrice, qualiter fe habet > 
& fi obftetrices fciant unam formam bapti- 
zandi in parochia fua , & fuper hoc etiath 
poterunt obftetrices interrogari Sc doceri, 
quod hzc eft forma , afpergendo aquam fu- 
per puerum : Enfent , je te bspttfe tm nom d» 
Pere & du Filz. & dn S. Efperit. Arnen. 

13. Item , qualiter fe habet erga infirmos 
vifitandos in articulo mortis. 

14. Item , fi celebret femper jejunus, hoc 
eft quod nihil fumferit poft mediam nodem 
ejufdem diei. 

15. Item, fi oftendit hoftiam populo an- 
tequam fit confecrata. 

16. Item, fi umquam celebraverit fufpen- 
fus a jure vel ab homine per excommuni- 
cationem, quia de irregularitate folus papa 
vel pznitentiarii tunc abfolvunt. 

17. Item , fi celebraverit coram excom- 
municatis caufa timoris vel favoris , vel quia 
nolebant recedere. 

18. Item, fi dicit primam antequam ce- 
lebret, Sc fi poft pollutiones no&urnas aut 
diurnas ftatim celebret. 

1 9- Item , quomodo fe habeat in foro pz- 
nitentiz erga confitentes fibi , qualiter inter- 
rogat de peccatis, qualiter inftruit, qualiter 
abfolvit, qualiter remittit pro cafibus refer- 
vatis, Sc qui fint cafus fibi refervati , qualiter 
abfolvit excommunicatos Sc participantes, 
qualiter injungit pznitentias , & fi abfolvit 
eos qui nolunt habere propofitum defiftendi 
a peccatis, ut rancore, furto, luxuria. Qui- 
bus locis & temporibus audit confcffiones , 
fi pro peccatis occultis dat pznitentiam pu- 
blicam vel folemnem. 

20. Item, fi ecclefiam fuam cum orna- 
mentis Sc facro chrifmatc , Sc fontibus pro 
baptifmo teneat decenter & honefte Sc fe- 
cure, fi altare fuum fit integrum , fi hoftiam 
facram mutat de menfe in menfem , vel crc J 
brius. 

a i* Item, fciatur caute Sc fecretc per pa- 
rochianos vel alios de moribus fuis , ut fi fit 
continens vel concubinarius , fi follicitat mu- 
lieres confitentes ad malum , fi per iram Sc 
crapulam frangit figillum confeffionis figno 
vel verbo , fi fit lufor ad taxillos , vel aliter 
fcandalofus in populo, in tabernis, & jura- 
mentis Sc alias. 

22. Item , fi fe reconciliat & per quos duni 
vult celebrare. 

23. Item, quos accipit adjutores in con- 
feffionibus audiendis circa Pafcha. 

24. Item , fi per negligentiam fuam aliqui 
pereunt fine facramentis ,ut pueri vel zgroti; 
Si mulieres habentes pueros ex concubinatu 
admittit folemniter ad purificationem. 

25. Item, qualiter denuntiat fefta fer- 
Vanda. 

26. Item , qualiter facit abfol utiorieffl ge- 
neralem in Pafcha, 

P? iij 


Digitized by {jOOQie 


419 


CONCILIUM REMENSE ANNI mc c cc vi i i. 420 

A 43- Item ,• qualiter fe habent parochiam 


27. Item, fi habeat ftatuta fynodalia,fi 
fciat legere ea , & fi publicet ea quae debet 
ex talibus populo nuntiare. 

a8. Item, fi fciat cantare & legere in 
miflali. 

29. Item, fi habeat in feriptis tenorem 
generalium praeceptorum divinae legis, &fi 
denuntiat Aiis parochianis , & qualiter , & fi 
fciat feptem peccata mortalia, & -hic videa- 
tur de Do&rinali fimplicium , vel de tra&a- 
tulis aliis ordinatis. 

30. Ceterum poft inquifitiones de mori- 
bus curati vel fui fubftitud , poterit fieri in- 
quifitio ab eodem vel aliis probis fuper con- 
ditionibus parochianorum , Sc hoc caqte in 
generali , petendo qualia vitia magis regnant 
in parochia fua, non nominando perfonas, 
nifi vitia fint notoria. 

31. Inquiratur etiam fi in parochia fint 
plures excommunicari , Sc quibus caufis. 

3 2. Item , fi regnant ibi hxrefes, forrile- 
gia & qualiter, & fi fint fuperftitiones in li- 
gaturis, fcripttiris, & brevibus appenfis, fi 
blafphemix, ufurx, vel falfz incantationes, 
fi furta , fi peccata contra naturam , fi adul- 
teria, & fimilia : quia fecundum ifta poterit 
vifitator praedicationem fuam , vel vifiratio- c 
nem , vel confeffiones fru&uofius adaptare. 

3 3 . Item , fi parochiani bene ferverit fefta 
principalia , veniendo ad miffam & ftando 
per totam, vel fi recedunt fumta aqua be- 
nedicta, vel poft elevationem corporis Chrifti. 

34. Notetur hic de moderatione, quali- 
ter fieri poflic in tot feftis , Sc notetur de fefto 
Trinitatis folemnizando , prout papa noviter 
inftieuit. 

3 5 . Item , fi folvunt decimas Sc de quibus 
St quibus. Si veniunt omnes ad confeffio- ^ 
nem faltem in Pafcha » fi fciunt Credo & Pater 
nojler , & fi dicunt. 

3 6. Item , fi vexantur ab officiariis praelati , 
vel aliis, vel qualiter. 

37. Item, fi tcftamentorum exeeutores 
faciunt diligenter fuum onus impolitum. 

38. Item, fi fint inter aliquos inimicitiae 
capitales. 

39. Item , fi fint inter, eos lites motae ju- 
dicialiter & quibus caufis, Sc fi poflent ad 
concordiam fummarie revocari. 

40- Item , fi ob.fervent jejunia ecclefiae, 
vel fi irrideant. ^ 

41. Item, qualiter inftruuntur pueri in 
parochia, St fi fint fcholae ibidem vel prope. 
Similiter quaeratur hoc in omni loco vifi- 
tando , five fit in religione vel alibi , quia a 
pueris debet inchoari reformatio ecclefiae ; 

& prohibeatur hic nimia familiaritas fratrum 
& fororum ad invicem, Sc cum parentibus, 
quia jacendo cum eis aliquando fuffocantur 
in corporibus , Sc deterius aliquando prove- 
nit in moribus. 

42. Item , fi morientes in puerperio ape- 
riuntur , ut infans vivus recipiatur Sc bapti-- 
zetur. 


in ecclefia , fi reverenter & ordinate , Sc 
quiete. 

44- Item , fi fiant fermones apud eos, St 
per quos St quando. 

45. Item, fi quaeftuarii veniunt ad eos, 
St quomodo milii funt, St quid dicunt. 

46. Item , fi laici Sc mulieres intrant cho- 
rum. St fi ducunt choreas in locis facris,Sc 
fi illic celebrant convivia. 

47. Item, fi irreverenter fe habent dum 
baptizantur pueri , vel dum fiunt matrimo- 
nia, vel in aliis facramentis ridendo, jocan- 

g do, garrulando. St fi fiant nuptiae cum bannis, 
St in ecclefia parochiali. Si infirmi prius 
quaerunt medicos animarum quam corpo- 
rum. 

48. Item , fi parochiani turbant per fe vel 
per canes , infantes clamantes divinum fer- 
vidum. 

49- Item , fi diebus feftivis exerceantur a 
juftitiariis faecularibus torturae St quaeftiones 
ad mortem. Si impediunt ne confiteantur 
ante mortem. 

50. Item, fi qui loquuntur irreverenter 
de praelatis , St dominis , St aliis. 

C 5 1 * Item, fi quaerunt. extremam-un&io- 
nem in infirmitate ; fi abprtivos St excom- 
municatos fepeliunt in cimiterio. Si exercent 
mercaturas in feftis St in locis facratis, Sc fi 
exercent tunc opera fervilia. Et fi in ecclefia 
fiint arcz fine necefiitate guerrarum. 

5 2. Si parochiani excedunt in crapulis Sc 
ludis prohibitis St fimiljbus , fpccialiter in no- 
&e Natalis Sc aliis vigiliis facris. 

5 3. Amplius fi in parochia funt domus 
religioforum vel hofpitalia, fiet inquifido 
fecundum ftatus eorumdem , ut quomodo 
fervant vota , fpecialiter continenti* Sc pau- 
pertatis fine appropriatione , quomodo cu- 
rant de pauperibus, Sc fpecialiter in Ipiritua- 
libus , St fi antequam recipiantur , confitean- 
tur. 

5 4. Item , fi illic fint monachi compatres, 
fi obligant ecclefias fuas , St fi fidejubeant. 

5 5 - Rurfus applicet fe vifitator per fe vel 
fuos comites ad audiendum confefliones di- 
ligenter St morofe, tam parvorum quam 
magnorum modis idoneis. St fecundum in- 
ftru&iones alibi memoratas, prxfertim quoad 
peccata carnis , qu* difficilius Scpericulofius 
extrahuntur. Nam in hocftabitfru&usprin- 
cipaliilimus reformationis. 

56. Item , fi ille qui defervit cur* rep e rtus 
fuerit idoneus , detur fibi bona poteft as fuper 
cafibus occultis refervatis , St przfer tim qu* 
funt frequenter repetita Sc erga ju venes Sc 
feminas. 

57. Item, fi non reperiatur e fle talis, in- 
ftituatur in proximiori loco unus idoneus 
fxcularis vel religiofus tamquam pxniten- 
tiarius, ad quem pofliint remitu parochiani 
fupet talibus cafibus refervatis, Sc fuper ha- 


Digitized by 


Google 


4ii CONCILIUM REMEN 

bendo confilio in cafibus dubiis confcientix. 

58. Item, pto debita appofitione reme- 
jdiorum per vifitantem expedit ut habeat & 
haberi faciat tradatulos per parochias breves 
in vulgari de examinatione confcientix , de 
cafibus refervatis ad hos vel illos cum lla- 
tutis fy nodalibus abbreviatis , pro cognofcen- 
do quae funt format prxcife facramentorum, 
necnon de prxccptisDci atque limitibus. 

59. Item, pro tra&ando certum & fru- 
duofum modum refervandi peccata, vide* 
tur primo quod nullus cafus debeat repu- 
tari refervatus apud pueros & puellas mino- 
res xiv. annis. 

60. Item , modus traditus in fynodalibus 
epifeopi Camcracenfis videtur idoneus. 

Primo loquitur epifeopus eluens : 

- 6i. Refervamus nobis magna peccata, 
videlicet peccata contra naturam in viris 
gltra vigefimum annum, homicidia, incen- 
dium, fimonias, haere fes , apoftafias, & fa- 
crilegium ultra xl. folid. inceftuscum patre, 
matre, filio , filia, fratre, forore, & cum 
religiofis mulieribus &profcffis, injediones 
violentas manuum in parentes ex delibera- 
tione fadas , fortilegia in facramentis , vide- 1 
licet in euchariftia vel chrifmate , oppreffio- 
nes parvulorum , voluntarias & procuratas 
negligentia parentum in igne vel aqua na- 
tos perdentium , perjuria folemnia , & fidei 
fra&ioncs folemnes in curia Cameracenfi, 
votorum folemnium tranfgreffiones , male- 
ficia impedientia coitum, procurationes fte- 
rilitatum vel abortivorum , propinationes 
yeneni , magnas blafphemias Deo fadas, ca- 
fus eorum qui falfificant litteras curix no- 
ftrx vel abutuntur eifdem, omnes excom- 
municationes tam a nobis quam a canone 
latas , exceptis inferius nominatis& expreffis , i 
& omnia alia peccata illis graviora. 

Cafus poenitentiarii per decanatus tommifft. 

62. Committimus pxnitentiariis noftris 
per decanatus deputatis, peccata contra na- 
turam in omni xtate a mulieribus perpe- 
trata , & in viris infra xx. annum , pollutio- 
nes manuum in omni xtate , perjuria & fidei 
fradiones qux non fuerunt fadx in curia 
Cameracenfi, votorum non folemnium tranf- 
greffiones , injectiones manuum in parentes , 
ubi non fuit gravis lxfio vel deliberatio , 
fortilegia qux non fiunt de cuchariltia vel 
chrifmate , injediones manuum parvulorum 
in clericum ufque ad xx. annum , oppreffio- 
ces parvulorum non voluntarias , fed cafua- 
les, clandeftinas nuptias , inceflus excepto 
patre , matre , filio , filia , fratre , forore ; 
omnia adulteria, hoc falvo quod fi clande- 
ftinx nuptix, inceflus, adulteria per duos tefles 
aut plures qui iis interfuerunt, aut alias per 
communem famam vel infamiam probari 
poffint , prius fuper his ccclcfix vel noltram 


E ANNI mcccc vi ii. 422 

jurididionem exercentibus fatisfiat. Injcdio- 
nes manuum in clericum vel faccrdotem , 
ubi non eft enormis lxfio , qux tamen fi pro- 
bari poffit , ut prxdidum eft, prius lxfo & ec- 
clcfix fatisfiat. Sacrilegia ufque ad xl. fo- 
lidum , ita tamen quod debita fiat reftitutio 
ecclefix de eifdem. Omnia peccata in qui- 
bus curati habent poteftatem. 

Item , reftitutiones incertx committendo 
In pios ufus. 

Cafus presbyteris paroehialibus tomtnijji. 

63. Curatis & torum vices gerentibus 
committuntur inordinatus concubitus cum 
mulieribus, mollities, peccata contra natu- 
ram in xtate puerili, in viris ufque ad xiv. 
annum, & in mulieribus ufque ad xxiv. an- 
num , adulteria ex parte viri provenientia 
damnificationes & furta , dummodo fiat re- 
ftitutio quam cito fe facultas obtulerit , fa- 
crilegium ufque ad decem folidos , dum- 
modo fiat reftitutio ecclefix, injedio levis 
manuum in parentes, fortilegia in rebus mi- 
nimis & communibus, ubi non eft horror 
& turpitudo , perjuria privata in quibus nul- 
lus damnificatur, ftuprum, virginum abor- 
fus non procurati , fed cafuales. 

64.. De cafibus nobis & pxnitentiariis no- 
ftris refervatis, curatis & eorum vices geren- 
tibus , excepto mortis articulo , aut aliama- 
nifefta neceffitate , abfolvendi omnem inter- 
dicimus poteftatem. 

65. Sacerdotes confeffiones mulierum 
cum quibus peccaverunt , fautorum & me- 
diatorum non audiant , donec falrem de pec- 
catis inter eos patratis alias confcffi fuerint 
competenter , & ceffaverit infamia , fi qux 
fuerit propter hoc contra eos, fed mittant 
eas ad honeftos & idoneos confeflores. 

66. Porro fi talis vifitatio non fiat pet 
parochias , videntur tamen illa diligenter in- 
terroganda a quolibet fecundum ftatum 
fuum , & hoc dum venerit ad fynodum epif- 
eopi vel aliorum ,& hoc publice vel ad par- 
tem , gallice vel latine. 

67. Item , fiet talis examinatio de omni-; 
bus qui approbantur ad regimen curarum» 
priufquam eis litterx concedantur. 

68. Item, domini prxlati & alii habentes 
jurifdidiones poterunt fecere fimiles inftru- 
diones pro inquifitionc facienda fuper abu- 
fibus qui dicuntur fieri in curiis fuis , ut fcianc 
& provideant tamquam incipientes reforma- 
tionem a feipGs & domo fua. 

69. Notetur hic de juramentis omnium; 
officiariorum requirendis & fervandis. 

70. Item, de juramento exado ab his qui 
quxftionantur , vel per impofitores a mer- 
catoribus , quorum tamen juramento non 
flatur, cum finis omnis controverfix fit ju- 
ramentum , fecundum Apoftolum. 

71. Item , de teftamcntis expediendis fine 
tali fumtu & fradu. 


Digitized by t^ooQie 


4i| CONCILIUM REMEGE ANNI mccccviii. 

72. Jtcfp, 4 e excommunicationibus tam A in choro tempore feryitii. 


4 2 4 


frequenter & leviter fulminatis a jure & a 
Imiicc. 

73. Item , de promotoribus, qui dum fe- 
cerunt ve$a(iohes jnjuftiffimas , nihil folvunt 
<4e qcpenfis, nec puniuntur, fed reportant 
falaria ab innocentibus acolutis , diffamatis 
& vexatis. 

74. Isem , de applicatione pecuniarum 
pro emendis taxatarum in pios ufus & pu- 
blicos. 

7.5. Item, ad evitandam notam vel fpc- 
ciem finiqniae in, omnibus ubi dantur pecu- 
niae adminiff rando fpiritualja , ficut funt or- 
dines , fepqltura? , baptifaw , miflae , < 5 cc. expe- 
diens viaretur & confofmiter ad jura , aut 
quod nihil reciperet^ , aut cum moderatio- 
ne majori 9 aut qnqd per prius darentur fpiri- 
tualia qwoi *Uqqid eligeretur & recipere- 
tut tcmpotale >, fed poftnaodum quaererentur 
conjCueta ; qua; fi rcnqsrfntur contumaciter 
folvi, ffetet tupe honefiius actio contra tales 
renuentes. 

7$. Itjepa „ in minift?atione ordinum fiat 
diligentia ioquifitio obfervatio statum 
inftitutarum per canone&,& hoc pro religiofis 
ficut pro aliis, iuli fint privilegiati , quia hic 
eft laqueus formidabilis pro praelatis , &pro 
talibusordinatiis propter fufpenfiones < 5 c alias 
paenas juris , vel propter defectum praelati in 
intentione. Sit fubdiaconus in xvm. diaco- 
nus in xx. facerdos in xxy. anno. 

77 - Item * quod nqn promoveantur fine 
cctco Sc ffahili titulq beneficii vel patrimonii 
fine fraude. 

7 8 . Itent » quod fciant competenter loqui 
latinnm & intclligcre. 

79- Item , denuncietur recipientibus or- 
dines &ero$>, quod laciant votum caftitatis 
fotemnq, uec reputent, le liberos ad fornican- 
4 uuv 

$.q. Item, contra praedemes, & vexatores 
tenerum ecclefiae videretur procedendum 
per viam publica; & piae praedicationis ad 
dominos , infinuando gravamina particulari- 
ter & offendendo pericula fijarum anima- 
rum, nifi providerint. 

8 1 . item, queratur exeeudo conffijtutionis 
quam dominus noffer fecerat pro theologia , 
fijpplicando eidem parte concilii hujus, 
4 opus cft, ut fcilijcet in qualibet ccclefia 
earhedxali & collcgiata notabili fit una prae- 
benda. aifsdft in perpetuum pro uno theo- 
logo le&uro. Et fimiUtct providendum eflet 
qbbadis. $c. monafisois* quod non carerent 
viris doqenribus ops, etiam a puero medi- 
mri in, lege Domini die aq nocte. 

M- Item * reformetur honpftas in divino 
forvitfo, contra ludos fotuorum contumelio- 
Cos Deo &i ecclefiis,, Sx, hoc per excommuni- 
cationem ,, privationem diftribuqonum , vel 

focateerarionem. 

83. Item «contra garrulationes indecoras 


B 


84 f Item, deberet fieri fpecialis inquifi- 
tio ficut & vifitatio pro mendicantibus, tam 
in facto fermonum quam confeffionum < 5 c 
aliorum , & fpccialiter quod evitent confor- 
tia mulietum in camerulis , & detractiones 
in fermonibus & fabulas aniles & aflertiones 
temerarias difiiuiendo aliquid generaliter 
e fle peccatum mortale. 

85. Item, inquiratur de qualibus pecca- 
tis remittunt ad pocnitentiarios. 

86 . Si miniffrent (aeramenta contra pro- 
hibitionem. 

87. Si praedicant contra curatos & fcpul- 
turas & decimas. 

88. Si admittunt excommunicatos a judi- 
cibus ad fua confortia in divino fervitio. 

89. Item, prioratibus defolatis, ubi non 
fune nifi unus vel duo religiofi faepe in fcan- 
dalum fui & aliorum , eflet providendum. 

90. Item, de obfervatione Bencdidinae 
pro monachis nigris & aliis. 

9\- Item, videatur de modo conferendi 
bene & ljbere beneficia in cafu reductionis 
beneficiorum ad ordinarios , & de reliquis 
CQnfequentibus. 

92. Item, providendum erit in proceffi- 
bus vifitantium plus faepe ad quaeftum & 
pompam & deftru&ionem, quam aedificatio^ 
nem. 

93. Item , videatur de modo habendi cer- 
eam contributionem pro tora provincia ad 
defendendum & profequendum ea quae fue- 
runt ordinata, & quod hoc viriliter & pru- 
denter exequatur. 

94. Item , ordinentur aliqui qui habeanc 
inquirere reformanda pro qualibet dioecefl, 
& conferre cum avifamento provifionum 

| decentium. 

95. Item, fiat in qualibet dioecefi moni- 
tio fimilis illi quam fecit epifeopus Parifienfis 
contra loquentes fub fpecic joci contra fidem 
& (aeramenta , ut fcilicet audientes denun- 
tient tales epifeopo loci, vel officiali, vel 
curato infra odo dies, aut quamprimum, 
fieri cqmmode poterit, &hic eflbnt punien- 
da graviter cantilenae erroneae & lubricae, & 
contra quo. . . matrimonialis (aeramenti. 


Et fic finis Ph, 


E 



ACTA 


Digitized by 


Google 


42 $ 


ACTA VARIA MUEVIA.AD CONC. PISANUM. 42$ 

A Spicilegii Acheriani tomo fexto » 
nonnulla in Htfloria Univerfitatis 
Parifienfis referiuntur , qua proinde 
hic conjulto pratermifimus. Verum 
quamplura etiam habet , de quibus 
altum haBenus apud auBores j lien - 
tmm j qua fi diutius in tenebris latere 
fineremus , male omnino de viris lit- 
teratis , deque ecclefia ipfa merere- 
mur , cum ex hujufmodi vetuftiffi- 
mis monumentis non parum profi- 
ciat. Igitur opera pretium duximus 


ACTA VARIA 

quae concilium Pifanum praecelle 
runt. 


ADMONITIO PRAVIA. 

A Cta celeberrimi concilii genera- 
lis Pifani , , anno 1 409. celebrati 


TURBAVIT CHRISTIANUM POPULUM. 


adextmBionem inveterati per annos » pr aponer e brevem hiftoriam de initio 
m.fchifmatis , nonfemelnec ab uno fifiifmatis , W concilii Pifani cele- 
fcriptore litteris funt confignata. Ea brationi occafionem dedit ; deinde 
fiqutdemjama quatuor /ditem fcrip- ^aria tfquafipravia ad illud adver- 
tor ibus colleBa , j&j ^ contendentes ac- 

pr adierunt. Prima ex manu fer ipto ta CHm m plancta tum in Italia fub- 
codice bibliotheca regia Partfiis anno jungemus , qua omnia fuppeditavert 
1 6 1 2 . pr alo fuere commiffa ; aha his codex antiquus S. Laurentii Leodien- 

fufiora ex codice Gemmeticenfi edi- fi s } ^ a m Chauveliniana , regiaque 
dit bene meritus de re litteraria no fler Bibliotheca atque Colbertina . 

Acherius Spicilegii tom. 6 . Utraque 1 

in rener ah omnium conciliorum coi- c ” ' 1 " 

leBione recudit Philippus Labbe , feu De 1N1T1 ° Schismatis quod multum per- 
ejus continuator Gabriel Coffartius , 
focietatisjefu presbyter eruditus , qui 

alia addidit ex Oderico Rqynaldo 
in continuata ab eo Baronii htfloria 
ecclefiaflica ad annum 1409. Hac 
prater , duplicia quoque ex duobus 
manuferiptis , uno Vindobonenfi, al- 
tero ex UAolfenbutelenfi vulgavit an- 
no 1 697. vir clarijfimus Hermannus 
Von-der-Hardt, in ampli/fima colle - 
Bione aBorum ad conciliumConflan- 
tienfe fi e B antium. 

His in omnibus aBis illud commo- 
di e fi , quod fingula aliquid fingulare 
contineant ab aliis pratermijfum , a- 
deo ut ad perfeBam & integram hif- 
toria concilii Pifani cognitionem om- 
nia neceffaria videantur. Ab his e- 
tiam omnibus diferepant e a qua hic 

ex manuferipto codice S. Laurentii lic i ocat i t ne a iiq U i s cardinalium clam poffit 
Leodienfis proferimus , eo leBoribus 11 aufugere, nec quifquam dc famulis cardina- 
& Viris eruditis , Uti fperamus igra- lium permiflus eft arma aut cultellos longos 
tiora, quo plura haBenus ignota ex- 
hibent. Plura etiam compleBttur 
idem codex aBa , qua P i fanum pra- 
ce ferunt concilium : quorum aliqua 
jam in The/auri nofiri Anec do to- 
rum tomo fecundo dedimus , aliqua 

Vet. Script. & Mon. ampl. Collett. Tem. VU. 


1. \ Nno mccclxxviu. menfe martii, die 
/\ xxvu. obiit Romae papa Gregorius L»ttrenm 
XI. & fepultus fuit ad fandam Mariam no- Uodltn fi u 
vam. Quo defundo , officiales & redores 
populi Romani cum aliquibus Italicis prae- 
latis pluribus vicibus, & hominibus fufpedis, 
diverfa confilia tenuerunt in capitolio Urbis 
contra collegium cardinalium pro tunc Ro- 
mae conditu torum , quorum quatuor erant 
Italici, ceteri xn. Cifalpini. In quibus qui- 
D dem tradatibus decretum & conclufum fuit 
per Romanos , ut cardinales compellerentur 
eligere papam Romanum vel Italicum , ut 
fic fedes apoftolica de cetero in Italia rema- 
neret i datimque przfcripti Romanorum of- 
ficiatores miferunt ad caftella pro vi. milli- 
bus rudicorum , quae funt de obedientia & 
comitatu Romano , qui Romam intrantes 
armati , cardinales Gallicos (sepe irritaverunt, 

& omnes qui deputati fuerant ad cudodiam 
portarum, pontium & exituum urbis Roma- 
nae , amoti funt per eos , & novi cudodes il- 


deferre. Poft hoc Romani redores juflcrunc 
difcedere omnes nobiles & notabiliores de 
Roma , nec quifquam illorum adellc permi- 
ferunt pro cudodia conclavis, ut ad nutum 
fuum eunda difponerentur & fuccederent. 

2. Quae cum cardinales cognoviflcnt, illi 
congregati in ccclefia S. Spiritus prope ca« 

Q.q 


Digitized by LjOOQie 


417 ACTA VARIA PRiEVIA 418 


ftrum S. Angeli , vocatis redoribus Urbis, ro- 
gabant ut amotis novitatibus ,?bfque impref- 
fa violentia permitterent eos novum papam 
eligere & creare, quod illi cum juramento 
gravi fe faduros pollicebantur. Sed cum car- 
dinales conveniflerit ante palatium S. Petri, 
ubi conclave erat praeparatum , cum tumultu 
maximo & ruftica multitudine grandi cum 
civibus requifierunt cardinales , ut line re- 
tractatione papam Romanum aut Italicum 
eligerent , alioquin immineret eis fcandalum 
maximum & damnum irreparabile. Porro 
eodem fero quo cardinales conclavem in- 
greffi funt , dum januae claufx fuiflent , xm. 
Romani, qui capita regionum vocabantur, 
januas conclavis effringentes , violenter funt 
ingreffi , requirentes inclufos , ut papam Ro- 
manum vel Italicum nominarent, alioquin 
corda populi fic erant elevata , quod non 
evaderent pericula perfonarum. Et coepe- 
runt Romani clamare, & fuper teda con- 
clavis lapides jadarc , ad incutiendum timo- 
rem cardinalibus j & effradis januis & parie- 
tibus conclavis cum inftrumcntis ferreis , ir- 
ruerunt fuper cardinales enfibus evaginatis, 
clamantes in fuo vulgari : Par la bodellx de 
dyo vo morere o ferrate papa Romano ; in quo 
tumultu cardinales nominaverunt Bartho- 
lomjevm de Prjnhano Neapolitanum , tunc 
archiepifcopum Barrenfem. Afferunt qui- 
dam , quod cardinales volentes fedare po- 
pulum , primo dixerunt cis : Ecce recipiatis 
dominum cardinalem fanfti Petri ; qui putan- 
tes eum finccriter eledum , exhibuerunt ei 
reverentiam , petentes ab eo benedidionem. 
Qui renitens , clamabat : Vos eftis gens mala , , 
Ego nec fum , nec volo ege papa. Et lic viden- 
tes fe illufos, modicum quieverunt, donec 
poflmodum audiflent deiignatum Bartho- 
lomasum Barrenfem archiepifcopum. Igitur 
hac nominatione fada, cardinales latenter 
omnes fugerunt ex conclavi , quidam in fuis 
domibus abfeondebantur, quidam extra Ur- ; 
bem in caftro S. Angeli fugerunt, Bartho- 
LOMiEUM folum relinquentes cum Romanis, 
abfque folemnitate quacumque fada con- 
fueta. 

3 . In craftino Bartholomjeus perpendens 
quod nullus cardinalium manfiffet cum eo, 
dixit redoribus Urbis : Vos fecijlis me , & ni fi 
cardinales veniant & obediant mihi , nihil fa- 
llam efi. Qui fubito miferunt ad cardinales, 
qui in fuis domibus latebant, & ad fex qui 
in caftro fandi Angeli fuerant conclufi, quod 
venirent ad papam & ei obedirent , & con- 
fuetas folemnitates ei facerent, alias fimili ^ 
vel majori periculo fubjacerent. Qui finguli 
metu corporis indudi , non audentes reluc- 
tari , eunda ad ordinationem & creationem 
papalcm requifita facere proceflerunt. Nam 
in die coenat Domini proccffionaliter cum 
co a fando Petro ad Lateranum proceffe- 
runt , & in die Pafchx poft naiffam corona- 


L verunt, & Urbanum VI. appellaverunt, 
beneficia & rotulos pro fe & fuis amicis ab 
eo impetrarunt. Cardinalis GcbcnnenGsOf- 
tienfcm epifeopatum ab eo poftulavit & ac- 
cepit. Litteras etiam pro eo ad reges & prae- 
latos Chriftianos deftinarunt, & infuper mem 
te fida ad omnia fuper quibus requifiti fue- 
rant , verbo tenus confenferunt. 

4. Poftquam igitur fpatio trium mcnfium 
cum fuo Urbano infra Urbem cardinales 
infediffent , adveniente menfe lunio , Galli- 
ci intemperiem acris & xftivos calores alle- 
gantes , petierunt a papa licentiam eundi ad 
Anagniam civitatem. Qua conceffa, ad ci- 
vitatem Fundanam pervenerunt : fub domi- 

\ nio comitis Fundorum : qui jocunde nimis & 
hilariter eos fufeepit , omnem eis libertatem 
& fecuritatcm promittens. 

5. Tunc ipfi cardinales Gallici videntes 
fe jam in libertate conftitutos , fcripferunc 
papae , & perfuaferunt eidem, ut papatui ce- 
deret , quia eledio ejus non fuiffet canoni- 
ca, fcd violenta, & per impreffionem fedi- 
tiofam Romanorum fada. Papa vero con- 
fidens in juftificatione fua ,& nolens renun- 
ciare , obtulit eis concilium generale , ubi 
poffit res decidi. Tandem intervenere mul- 
ti tradatus per medium trium cardinalium 
Italicorum , videlicet Florentini, Mediola- 

> neniis & de Urfinis. Nam cardinalis S. Petri 
jam obierat. His in nullo proficientibus , die 
ix. Augufti cardinales citra montani fub fuis 
patentibus bullis fcripferunt univerfis pene 
principibus per univerfum orbem , quod ele- 
dio Bartholomaei Barrenfis non effet cano- 
nica & vera , fed per impreffionem Roma- 
norum fada, qui ipfis mortem intentabant, 
nili papam Romanum vel Italicum nomi- 
narent , quem tam bonae confcientix puta- 
bant , quod numquam illam frivolam & 
coadam eledionem debuiffet acceptare, ex- 
orantes per vifcera mifericordix Domini 
noftri Jesu Christi, & requirentes omnes 
& fingulos , ne ipfi de cetero adhxrerent , 
fed ut antipapam & prophanum declinarent , 
&c. Verum Urbanus in jure fuo confidens, 
in menfe Septembri fabbato quatuor tem- 
porum xii. cardinales Cifalpinos privavit, & 
xxix. novos cardinales creavit. Quibus illi 
in civitate Fundana perceptis , ipfo die S. 
Michaelis , vocatis tribus cardinalibus Itali- 
cis, Robertum Gebennenfem tituli xii. apo- 
ftolorum in papam elegerunt , quem & Cle- 
mentem vu. vocaverunt. Sed tres Ita lici prx- 
didi cledioni ejus non confenferunt. Deinde 
fequenti menfe duo papx terribiles fenten- 
tias excommunicationum & maledidionum 
contra fe mutuo fulminari coeperunt , be- 
neficiis & honoribus privantes adhxrentcs 
&c. 

6. Unitas ecclcfix tunc divifa eft in par- 
tes , ira ut quidam vocarentur Urbaniftx , 
alii Clcmentini. Nam regna Alemannix , 


Digitized by 


Google 



4*9 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


430 


Hungari* > Anglix , Bohemix , Dacix,Sue- A privavit. Qui fic dchoncftati per Urbanum, 


cix, Norvvegiz , Portugallix, Italiarfic quali 
Siciliae cum multis provinciis adhxrebant 
Urbano : regna vero Franciz , Aragonix , 
Hifpanix, Scotix , Navarrec , Majoricx , Sar- 
dinis fic plurcs provir>cix adhxrebant Cle- 
menti. Qui propter favorem regis Franciz 
trandulit curiam luam in Avenionem. Car- 
dinales utriufque obedientiz fcripferunt prin- 
cipibus ad illiciendum eos in partem litam. 
Univerfitas Parifienfis inftigante rege Fran- 
cix. Clementem ut verum papam accepta- 
vit , fic Urbanum intrufum , fchifmaticum 
& antipapam determinavit. Alii aliter fen- 
ferunr, 

7. Anno mccclxx vm. papa Urbano apud 
Neapolim relidente, ubi erat natus, & fre- 
quenter caufa folatii ad caftrum Luceriz 
equitante, odo de cardinalibus quosipfe cre- 
averat , confpiraverunt contra eum , audo- 
rante cardinale Arctino. Unde iplis procu- 
rantibus captus fuit a Carolo rege Sicilix fic 
in carcerem tuitialem politus. Unus autem 
ex cardinalibus nimis pxnitens,confelfus fuit 
papx , quod ipfc cum feptem aliis hoc pro- 
curalfct, petens libi indulgcri. Papaftupcns 
valde fic admirans de his quos tantum exal- 
taverat libi hoc procuratum , datis fic pro- 
miffis pecuniis dimilfus eft liber. Qui difli- 
mulans omnia ac li nihil edet fadurn , fin- 
xit fe cum cardinalibus velle Romam rever- 
ti, fociatis libi equitibus multis, & caftrum 
fuum Luceriam cum omnibus intravit. Ca- 
ftro igitur debite obferato, pontibufque le- 
varis , cratibufque dimiffis , in craftino para- 
tum eft conlidorium ; ad quod cum cardina- 
les convenident , dato figno , papa univer- 
fos fecit comprehendi per ftipendiarios mi- 
lites latenter inclufos , & in ergaftulo pro- 
fundiffimo dimitti , fcalis ftatim levatis. De 
quoufqueaddiem obitus fui numquamfunt 


confeftim Icaliamegrefli, ad Clementem in 
Avenionem fc tranftulerunt; qui ftatim eos in 
fuam gratiam recepit, & prillinis dignitati- 
bus, additis amplioribus , redituit. 

8. Anno mccclxxxix. Urbanus papa au- 
diens regnum Sicilix a diverlis tam Francis 
quam Alemannis difeerpi , relida Janua, ve- 
nit in Lucam civitatem opulentam, deinde' 
ivit ad Perudum , dehinc ad Florentiam. 
Quod audientes Romani, promida fatisfa- 
ftionc condigna de molediis fibi pridem il- 
latis , reduxerunt eum Romam numquam 
recedurum , & ibidem xv. O&obris ab hac 
" luce fubcra&us eft. Sedit annis xi. menfibus v. 
diebus xxvu. Cui mox fubrogatus eft fecun- 
da Novembris Bonifacius IX. prius dictus 
Petrus de Tornacellis Neapolitanus , non ob- 
ftantibus precibus regis Franciz , qui libenter 
reduxidet eos ad obedientiam Clementis re- 
lidentem in Avertionc. Ifte Bonifacius dedit 
epifeopatum Leodicnfem Johanni de Ba va- 
ria. Ifte Bonifacius annum jubilxum reduxit 
ad xxxm. annum , qui celebratus fuit Romx 
anno xc. Ifte Bonifacius milic gratiam anni 
jubilxi Leodii anno nonagefimo primo pcc 
dominum Willelmum de Vineis epifeo- 
o pum Anchonitanum , qui fedebat in ecclcfia 
° S. Crucis. Anno xcm. inditura cd celebrari 
fcdivitas vilitationis B. Marix. Eodem tem- 
pore, fcilicet anno xcmi. xvm. Septembris 
fedens in palatio in Avenione Clemens VIK 
fupra cathedram fuam , hora prandii fubitus 
defundi us cd, & fubito ventus horrifonus 
exortus ed, qui multos confterna vir. Eo fiq 
mortuo, alma univerfitas Parifienfis , mido 
folemninuncio, fupplicavit collegio cardi-, 
naliutn, ne ad ele&ionem novi pontificis 
procederent , donec alias litteras eis deftina- 
renr. At illi contemtis hujufmodi fupplica- 
tionibus , intraverunt conclave , fic elegerunt 


revocati , pxnam condignam luentes pro ^ dominum Petrum de Luna de regione Ar- 
fcelere patrato. Arctinus autem nimis calli- ---- - — L — 

dus fe obferva verat , & fic captus non fuit. 

Rex Sicilix his auditis datim cadrum obfi- 
dione vallavit , fcd papa per quemdam co- 
mitem ereptus fuit cum fuis per varia artifi- 
cia : xjui a Januenfibus cum folemnitate fuf- 
ceptus, fterit ibi per annum & tres rnenfes. 

Igitur papa Urbanus in civitate Januenli 
relidens , in fpiritu vehementi excanduit in 
hodes fuos Clementinos , fautores fingulos 
dignitatibus & beneficiis privando fic alios 
fubrogando. 

Irem, cardinalibus de Petra-mala fic Ra- 
venna, de quibus fufpicionem habebat, de- 
mandavit, ut fedinato accelerarent venire 
Januam ad colloquium fibi : qui ex infor- 
tunio fratrum fuorum timentes pelli fux, 
non aufi funt proficilci , nili ommimoda fe- 
curitate fic corporum fofpitate repromifla. 

'Qua non concefia , papa pileis rubeis eos pri- 
vavit, fic omnibus prxbcndisfic dignitatibus 
Vet. Script. &Mon. Ampl. CoUett.Tom, VII . 


ragonum, unum de antiquis cardinalibus 
GrcgoriiXI. quem appellaverunt Benedic- 
tum XIII. Univerfitas Parifienfis audiens fuas 
requedas contemtas fuifle , fubtraxic fe ab 
obedientia novi papx , appellando contra 
ele&ioncm fa&am , fperans per hoc medium 
di&um novirer ele&um compellere ad cef- 
fionem papatus,fic ia die S. Dionyfii remo- 
res univerfitatis , propoGtis multis argumentis 
judis fit rationi confonis , ad opinionem fuam 
inflexerunt regem fic optimates univerfos, 
alferentes, quod per folam viam ccflionis 
pollet fieri unio in ecdcfia Dei , fic alias non. 
Midi igitur folemnes nuncii ex parte regis 
fuorumque procerum fic almz univerfitatis , 
exhortarunt collegium cardinalium , ut ipfli 
una fecum fuum novum papam ad renun- 
tiandum papatui vellent inducere , prxlertim 
cum ipfe idem in fuis fermonibus publicis fic 
privatis fxpius afferuifiet, numquam pofle 
fchifma illud extingui, nili per viam ceflfo? 

Q.q ii 


Digitized by t^ooQie 


43» ACTA VARIA PRAEVIA 4jt 

Tiis, & infuper juraffet ad fanda Dei evange- A alteri papx adhaererent , fed neutrales eiTc 
lia ante fuam elcdioncm , quod fieurvi con» dignarentur, quoufquc res plene effet dc- 
tingeret eligi in fummum pontificem , liben- cifa. Et ipfiexit ad fuam partem ducem Buc- 
t %Ufimc propter bonum pacis & unionis ce- gundiae , & duci fiam Brabantix, & Leodien- 

deret papatui , quotiens fui flet requifitus fu- fcs , & fequeftrata funt bona (pedantia ad 

per eoj & Boncfacius IX. eamdem viam menfam papae fc cardinalium, ut per hoc 
vellet fimiliter acceptare. Continuo cardi- . medium ad ea. quae pacis & unionis funt 
naies omnes , uno tantum excepto , cum citius compellerentur, 
praefatis ambaffiatoribus dominum Petrum io. Cum igitur grave fchifma inter Bo- 
ae Luna humiliter & feriofe adorfi funt , ut nifacium papam IX. & Benedictum XIII. 
propter bonum pacis fc vellet benigne in- graflaretur , rex Francis coepit infirmari de 

clinare ad viam ceflionis. Quibus auditis , ille frenefi , habebat tamen lucida intervalla , & 

poft aflumtum honorem mutatus in virum ipfe & proceres fui ad neutralitatem inten- 
alterum , ex toto contradixit, affirmans hu- g debant. Sed anno mcccciii. cardinales qui 
jufmodl ceflionem clle diabolicam, injuftam, fuo papx Benedido certis ex caufis obedien- 
•fc Deo difplicentem. Dc'quo refponfo ni- tiam fubtraxerant , una cum civibus A venio- 
«uum flupefadi prxmiffi viri prxeipui» ite- nenfibus xxix. Martii in caftro Rainaldi fub 
rato rogaverant cum , ut melius delibera- certis padis & conditionibus ei plenam obe- 
tet , fc refponfum primarium immutaret. dientiam reftituerunt , prxfentc illic domino 
At ille nimium efferatus , minabatur fc abla- Ludqvico Sicilix & Jerufalcm rege, duce 
turum univerfitati Parifienfi fuas libertates Andegavenfi & comite Provinds. 

&; beneficia qux poffidebant , ipfifque car- ii. Anno mcccciv. Bonifacius papa prima 
dinalibus prxeepit, ne de talibus eum am- Odobris infeftiffima febre & calculo gravi* 
piius molefUrent , ficque infedo negotio di- ter attritus , morte fubitanea deceffit a fx* 
di ambaffiatores reverfi , nuntiaverunt regi culo , cum fediflet annis xiv. Porro cardina- 

fiiifque proceribus induratum efle cor Petri k s illius obedientix fchifmati novum fomi- 

©i Luna. Ex tunc ventilata funt multa quoad tem prxbentes , nec ad unionis formam 
neutralitatem profequendam , qux tamen C mentes dirigentes , ftatim elegerunt in fum- 
propter infirmitatem regis longo tempore mum pontificem Cofmatum cardinalem Bo- 
funt intermiffa. nonienfem , de regno Neapolitano etiam 

■9. Anno xcvm. Wenzelaus rex Bohe- oriundum , quem Innocentium nuncupare 
inorum fc Romanorum venit Remis ad coi- voluerunt,PETRO de Luna in fuo errore apud 

loquium regi Francorum , ubi ambo reges Avenionem permanente. Hic J oh annem 
fe dulcibus ofculis amplexi funt cum gaudio Mq 1 d i 1 prxpofitum Leodienfcm , vencrabi- 

yniverforum qui illic convenerant s propo- lem valde virum natione Normannum, ad 
(itaque fuerunt ibi multa de neutralitatc te- cardinalatum promovit, unde eledusLcodii 
nenda. Sed cum rex Romanorum non poflet cum clero & populo, reprobato Petro de Luna 

induci , fuppiicavit rex Francorum ut Boni- adhxfit. 

facium ad hoc induci feftinaret , ut papatui Anno v. fcilicet Innocentius papa apo- 
cederecpro bono faerx unionis: qui refpon- plexia & paralyfi diffolutus, (exta Novem* 
dit, quod libentiffime feriberet ei, ut fi abf- ^ bris obiit, cum vix duobus annis & uno 
que praejudicio caufx & honoris fui hoc fa- menfe prxfuiflet. Quo fepuito , priufquam 
cere poflet , quod hanc viam ceflionis ac* cardinales ad elcdioncm procederent , exi* 
ceptaret , alias non. Sicque infedo negotio • flentes in conclavi inter fe magno zelo fta- 
ambo reges regrefli funt ad propria. Sed luerunt & folemniter juraverunt, quod (ieo- 

univerfitas Parifienfis fupplicabat regi Fran- rum aliquis in papam affumeretur , pro unio- 

corum , ut papam fuum non Benedidum , ne in ecclefia Dei reducenda fc fchifmacis 
fed maledidum ad cedendum juri fuo , quod extirpatione renuntiaret papatui fc juri quod 
m papatu prxtendebat > aftringcrct , & omni fibi competere poflet in illo , dum tamen do- 

die fiebant tales poftulationes. Tandem rex minus Benedictus fimiliter renuntiaret vei 
cum magno exercitu armatorum venit ad moreretur : dummodo cardinales , qui ip(i 
civitatem Avenionem , ubi Benedictus cum Benedido adhxferant, vellent convenire cum 

curia fua relidebat , mandavitque prxdido cardinalibus Romx exifientibus , quod fe- 
Benedicto , quod incontinenti cederet pa- E queretur eledio unius veri & indubitati pa- 
patui , fc omni juri quod in eo fe habere floris. At Angelus Corrario ftatim in pa* 
affirmabat ; aiioquin fi contingeret civitatem pam eledus , natione Venetus , vocatus e fit 

expugnari, fine mora eum juberet occidi. Gregorius XII. qui ftatim idem juramen* 

Ille manebat fixus in propofito maligno , fi- tum renovavit , & manu propria fub nomine 
naliter tamen juffit portas aperiri regi , ccf- Gregorii iterato fubfcripfit. Sed fc bullas fuas 
fitque penitus papatui juxta requeftam regis. ad dominum Benedictum & ad omnes fere 
Quofado, ad ceteros principes & commu- principes Chriftianitatis tranfmifit,quod ea 
tiitates Chriftianorum rex mifit fuas litteras volebat inviolabiliter obfervare. Sed paulo 
fc ambaffiatores , poftulans ut nec uni nec poft videns Benedictum , vocaliter tantum 



Digitized by 


Gooq e 


} 78 . 

Cei- 


435 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 434 


B 


& non ex animo ad id difpofitum , coepit A 
recalcitrare. Duo enim nepotes fui , fcilicct 
Antonius epifcopus Mochoncnfis, & Paulus 
Corrario indiga vcrunt eum in contrarium» 
Infuper deinceps omnes qui tibi de ceffione 
mentionem faciebant, exofos habebat fupra 
modum. Nam cum ex condido cardina- 
lium utriufque partis pro unione adipifcenda 
Gregorius in Luca, Benedictus in Portu 
Veneris conveniffent, poft multas collutiones 
inter fe fadas , videntes cardinales in Luca 
exiftcntcs pertinaciam fui Gregorii , omnes , 
uno demto , ab eo rccefifcrunt vcrfus civi- 
tatem Pifanam. Quorum recelfum Grego- 
r.ius molcftc ferens , fuos armigeros mifit ad 
comprehendendum vivum vel in frufta con- 
fcindendum dominum Johannem Agidi i 
cardinalem Lcodienfem didum : qui cum 
protegente Deo , manus ficariorum evafiflet , 
domus ejus in Luca exiftens praedar expofita 
eft, Sc omnia mobilia ad manus camerarii 
papar apportata. 

12. Anno vm. cardinales utriufque obe- 
dientix, tam Italici quam Gallici, perpen- 
dentes Gregorium & Benedictum de papatu 
contendentes , nolle venire ad viam mutux 
ccflionis per eos oblatx & juratx, & voto 
multiplici roboratx,& fere abomnibusChrifti 
fidelibus approbatx, nec in locum velle con- 
cordare in quo fieret partium conjundio pro 
pace ecclefix danda , fed magis e contrario 
ex propofito feparabant fe ad loca valde re- 
mota 5 ipfi domini cardinales apud Libur- 
nium fub dominio & epifeopatu Pifano con- 
ftitutum convenerunt , illic ex confenfu de- 
cernentes , ut concilium generale utriufque 
partis Sc obedientix ad civitatem Pifanam 


Exigit fande Sc catholice fidei puritas, 
exigit & catholici ac Chriftiani populi de- 
votio falutaris, exigit totius ecclefix ftatus, 
clara profdlio , ac falus animarum Chrifti 
fidelium fingulorum , ut ca qux diffimulata 
in fide maculam , fubvertionem in Chrifti- 
cola populo , ftatus cccletiaftici enervatio- 
nem ac evidentiam inducerent, fuper teda 
praedicentur, ne indiferetum filentium in 
errorem derelinquat qui poterant erudiri , 
ac ii ad quos ex officio pertinet , fubjaceanc 
reprehenfioni prophetx dicentis : Pr aditato* 
res tui videbant tibi falfa & fluita , nec aper 
riebant iniquitatem tuam , ut te adpanitentiam 
provocarent . Cum igitur nuper apoftolica 
fede vacante per obitum pix & fandx me- 
moris domini Gregorii papx XL qui de 
mcnfe Martio ultimo prxteritQ in Urbe diem 
fuum clautit extremum , nofque in elcdio- 
ne fummi pontificis, ut juris & moris eft ce- 
lebranda , in conclavi ad hoc in'palatio apo- 
ftolico, in quo idem.fandx memorix domi- 
nus Gregorius obierat , deputati convenit 
femus, populus Romanus, etiam ad cam- 
panx fonitum congregatus , hoftili more, 
totum circumdans ab extra , & ab intus fere 
implens palatium , Sc terrori tam vehementi 
minas etiam fuperaddens , quod niti elige- 
remus & tine mora Romanum vel Italicum , 
ftatim incideremur per frufta, etiam con- 
gruo fpatio temporis , in quo faltem de per- 
tona deliberare pollemus, nobis fubftrado; 
contra voluntatem Sc propofitum noftrum 
ad eligendum Italicum , fubito Sc ex abrupto 
per violentiam & metum mortis coegerunt 
invitos : propter quod ad evitandum mortis 
dumtaxat periculum, alias non faduri, ut 


xxv. die Martii proxime futurum convocare- rv etiam tunc palam inter nos diximus, te in 


tur , ubi prxdidi Gregorius & Benedictus 
de papatu contendentes citarentur , eo fine 
ut ipfi generali concilio utriufque partis, 
tamquam vixordinatx, prxbeant confenfum 
& opCm , quodque dido concilio didi con- 
tendentes perfonaliter interfint debitum 
fuum faduri , Sc ut alias extitit promiflum Sc 
concordatum exhibituri. Super quibus ita 
concordatis cardinales fuas patentes & clau- 
fas litteras direxerunt principibus & prxlatis, 
quarum copix habentur in hoc volumine 
circa finem. 


COPIA LITTERARUM 

Qux fuerunt per dominos cardinales tranf 
miflx archiepifcopo Barrcnfi exiftente in 
Tuille , a dominis cardinalibus exiftenti- 
bus in Agnania in forma monitionis. 

E Pifcopi , presbyteri & diaconi cardina- 
les, fede vacante, BartholomalO olim 
archiepifcopo Barrenfi fpiritum confilii fa- 
nioris. 


papam duximus eligendum , extimantes te, 
cui tam nefanda impreffio , ficuti & toti clero 
6 c populo nota erat, talis efle confcientix, 
quod eam nullatenus acceptares. At tu pro- 
prix falutis immemor , omni pura confcicn- 
tia procul pulfa , ambitionis alias inauditx 
ardore quam maxime inflammatus, prxfen- 
tationi eledionis hujufmodi ab illis ex nobis 
qui in Urbe remanferant , etiam per metum 
extortx, contra canonicas fandiones , in fcan- 
dalum maxime cleri Sc pOpuli Chriftiani, 
4c exempli perniciem, eledioni hujufmodi, 
licet nulix Sc invafidx , ipfo jure confenfifti , 
necnon metu Sc ipfius metus caufa adhuc 
procul dubio perdurantibus, in Urbejpfa in- 
thronifatus Sc coronatus , de fado te in pa- 
pam Sc apoftolicum nominafti , qui a fandis 
patribus & jure communi apoftaticus , ana- 
thematizatus , antichriftus , & totius Chriftia- 
nitatis invafor Sc deftrudor potius & merito 
nominaris. Nempe cum ifta tua tam nefaria 
intrufio in papatu , jam fic fit divulgata per 
orbem , veluti tam notoria , quod jam alicubi 
celari non poteft : cum eo tempore , fcilicec 
modicum ante Paftha fada fuerit , quando 

Qqiij 


Digitized by LjOOQ LC 


43$ ACTA VARIA PR^VIA 43* 


dc utiiverfis partibus Chriftianitatis major 
adeft in Urbe populi multitudo , quod erro- 
•res quamplurimi pullulare incipiunt , & fi- 
delium Chriftianorum illaqueari confcicn- 
•tia?* tuquc diutius cxpe&atus , ac in fecrcto 
-caritativc admonitus , immemor falutis pro- 
-prise, tccutn in prxeipitium cupiens trahere 
•clerum & populum uniuerfum , adeor redire 
•noncures, fed inanem & tranfitoriam mundi 
gloriam faluti animae tuse propria: & aliorum 
•Chrifti fidelium anteponens , animo obftina- 
-to fatagis ipfum papatum tyrannice pofli- 
-derc , qui per oftium non intrafti. Nos non 
■valentes praemifla falvis confcientiisamplius 
dub difiimulatione tranfire , ad tuam & alio- 
rum Chrifti fidelium notitiam praemifla om- 
nia, licet ipfa tibi quam pene toti clero & 
■populo exiftajit notiora, deducentes, te ana- 
thematizatum ac tamquam intrufum in pa- 
patu , nulla eledione canonica praecedente* 
-totius Chriftianitatis invaforem, qui caput 
-ipfias fandae Chriftianitatis invadere non for- 
-xnidas , deftrudorcmque , qui fub tua oo 
-cupatione tyrannica efficere fatagis , ut fere 
•facramenta deficiant, ut Chrifticola populus 
vero paftore carens, per abrupta ducatur 
■in devium, publicamus ac etiam denuntia-' 
-mus : te nihilominus exhortantes & obfc- 
-erantes per vifccra mifericordiae Jesu Chris- 
-t i , cujus ecclcfiam fandam fuam non eru- 
bui fti invadere, ut de fine cogitans ad quem 
•jam te trahit plenitudo dierum, ad Deum 
■& puram confcientiam dirigas aciem men- 
dis , ipfamque B. Petri fedem fandiffimam* 
quam fine titulo occupas , liberam ac vacuam 
-omnino dimittas , infignia deponas papalia , 
& ab admimftrationc fpiritualium & tempo- 
ralium papatus Romana: ecclefiae abftineas 
indilate , & alias Deo & ecclefiae fanda: fuae 
per frudus verae paenitentiarfatisfacere ftudeas 
.juxta poflfe. Quod fi feceris , coronam Dei* 
gloriam mundi , ac laudes cleri & populi 
•univerfi mereberis obtinere , & acerbarum 
pznarum per jura communia tibi impolita- 
rum & etiam imponendarum remiflionem * 
cum mifericordiofa indulgentia merearis ob- 
tinere ; alias indignationem Dei omnipoten- 
tis* ac beatiffimorum apoftolorum Petri & 
Pauli fandorumque omnium non immerito 
incurfurus. Nofquc divinum & humanum 
•auxilium, cum Chrifti fponla & omnium Chri- 
ftianorum communis mattr per te procul 
'dubio violetur , invocabimus * aliifque ute- 
mur remediis per canonicas fandiones con- 
ceffis abunde , in antea nullam (pem de mi- 
fcricordia habiturus. Datum Anagniae 


LETTRE ENVOYE’E DE PAR LE ROY 
• a nofleigneurs les Cardinaux incontinent 
apres la mort du pape ClementVII. 

C HarlEs &c. a nos tres chers &efpeciaux 
amis du faint Collcge des cardinaux 
citant en Avignon falut & diledion. 

Tres chers &efpeciaux amis, incontinent 
que fceu avons le trefpaflement de fainte 
memoire pape Clemcnt VII. dont Diex par 
fa fainte grace vueillc avoir lame, nous en 
B fuivant les traces & bonnes moeurs dc nos 
predecefleurs, qui tousjours, comme vous 
fijavcz , ont efte vrais catholiques & fingu- 
liers protedeurs & deffendeurs de funiver- 
felle eglife , & quidefirons fur toutes chofes, 
comme raifoneft, la bonne paix, & union 
d icelle eglife , & Ia ceflation dc cet horrible 
& douloreux fchifmc , qui fi longuement a 
ja dure , & qui eft difpofi: d’encore durer, fi 
bonement n’y eft pourveu , avons par bon- 
ne & meure ddiberation deplufieurs deno- 
tre fang & lignage, & de notre grand confeil, 
cftant k prefent pardevers nous , ordene & 
q delibcre , comme n’agueres vous avons c C- 
crit , denoncier brievement pardevers vous, 
nos meflages folemnels , c’cft a l^avoir nos 
amez & feaux Loys de Sancerre , & jEHAiir 
ie Maingre dit Bouciquaut marefehaux de 
Francc , Regnaut de Roye nos confeillcrs 
& chambellans & maiftre JehanBertaut no- 
tre fecretaire , lefquels nous y envoyons & 
prefentement , pour vous informer par eux 
de notre entention & voulente , fur les chofcs 
deftus dittes , & aucunes autres plus plaine- 
mcnt.que par lettresou efetit informer ne 
pourrions. Si vous prions tres cher & efpc- 
p ciaux amis tant affedueufement & de cuer j 
comme nous pluspovons , que nofdits mefc 
fagers vous vueillez plainement croire dc 
tout ce quils vous diront & expoferont dc 
par nous , & le faire & accomplir tout ainfy 
comme fi nous mefmes le vous difions ou ex- 
polior) s de bouche , & fur tout pour 1’amout 
& affedion que vous avez & devez avoir k la- 
ditte paix& union de 1’eglifc , & le plaifir que 
faire nous voulez, nc vueillez aucune chofe 
faire, nyfouffrir faire au contraire. Donne k 
Paris lc xxvu. jour de Septembre, 

E 





Digitized by 


Google 


Anno ij94. 
E* mf. ti~ 
bli ethici, rt- 
g*- 


437 AD CONCILIUM PISANUM ANNI 


Anno !?!>;• 

lx mf.biblio- 
t btu regi*. 


xiccccix. 

A luy, & parcux luy faire f^avoir fonintcntion 
fur ccttc mati ere, & quils fuffent de telle au- 
ftorit^ , & fi prouchain de lui , & tellement 
inftruits , que quand iis feroient par dela , no- 
tre faint perc par le bon avis & deliberatiori 
deux & des feigneurs cardinaux du collegc 
puft conclure en cctte maticre , fans qu’il fal- 
luft les meflagcs rctourner par devers le roy. 

V . Item , que afles toft apres lc roy en fa 
prefence fift refpondre aufdits meflagcs, quii 
fe vouloit expofer & travailler en ce fait.com- 
medeffus eft dit, & qu’ilenvoyroit volontiet 
fcs meflagcs pardevcrs noftre dit laint pere 
pour la maniere qu’il avoit requis , & que 


1NSTRUCTION BAILLE’E PAR 
le roy notre flre d mefleigncurs les duCs 
de Berry, de Bourgogne, & d’Orleans, & 
autrcs fes confeillers & fervitcurs , lefquclx 
il envoye prefcntement devers notre laint 
Perc pour lc fait de la paix & union de l’c- 
glifc univerfelle. 

P Remicrement fera recitc que le fchifme 
de 1’errcur qui eft en l egiife a moult lon- 
guement dure par 1’cfpacc denviron dix-fepc 

ans, & que moult de grandsperils des ames, ... 

maux & inconveniens en grant ledon de no- ® quand monfieur de Bourgogne fon oncle es 


ftrc foy chrcfticnne s’en font enfuis , &c fc 
pourroicnt enfuis , d noftre mere faintc eglifc 
neftoit ramcnec d vraye union. 

1 1. Item , que notre faint perc lc pape 
Clement du temps du roy Charles * que 
Dieu pardoinc , & depuis a envoye pludeurs 
fois fcs mefiagers folemnels devant luy , & 
aufly devers le roy noftre flre qui eft dpre- 
fent.cn leurpriant , que eux voulfiflent met- 
tre en peine , & travailler d ofter le fchifme , 
& mettre faintc eglife en paix , & que eux y 
ont grandement labourre par devers les au- 


marches de Bretagne feroit retourne, il au- 
roit avisquiex meflagers il cnvoyroit devers 
le pape , & aufli fur ce qu’il les chargeroic 
pour lui dire. 

VI. Item , que pourceque cette matiere 
eft la plus grande qui puft cftrc,& que lc roy 
Scnofdits feigneurs font tant acuer que plus 
ne peuvent , & que fur ce le roy vouloit avoir 
bon & grand confeil , & a mande les prelats 
de fon royaume , pludeurs abbez , prieurs , 
maiftres en theologie , do&curs , deputez des 
ctudes de Paris , d Orleans , d’Angcrs , & de 


tres rois , princes & feigneurs de la chreftien- c ^ ^^^7 ^ C1 8'e ux des ordres 

te , A neantmoins dure encore ce fchifme, & 


C des Chartreux , des Celeftins , des Mandians. 
& autres fages hommes. & aufli a Voulu avoit 
la deliberationdefunivcrdtede Paris, & ain- 
fy la fait fijavoir d noftre faint pere. 

VII. Item , quenviron la joumee aflignee 
aux prelats pour venir devers le roy , qui fuft 
d laChandelcur, noftre faint pere envoya de- 
rechef fes meflages pardevers le roy , les def- 
fufdits evefquc cTAvignon, & Mcflire Picrrc 
Blau , & levcfque de Tirafon , lefquiex ont 
cncore fupplie moult inflamment au roy 
qu’il luy pluft avancer 1’allcc de fes mefla- 
ges pardevers le pape > & outre que le pape 
pourla fedation du fchifme avoit avife une 


eft moult enracin6 > &que plus dureroitou 
temps d venir , de tant plus feroit-il difficile 
d appaifler , & fl bievrement remede n’y etoit 
mis , il feroit grand perii , qu'il fut perpetuel, 

3 uc Dieu ne vueille , ainfy que eft la dividon 
e 1’eglife Grecque & de 1’ eglife Latine. 

IIL Item , que le roy a touflour rcfpondu 
& fait refpondre aux meflages , qui font de- 
venus par devers luy de par noftre faint pere 
Clement , & de par noftre faint pere , qui eft 
d prefent , comme il eft en verite, que c’eft le 
fait du monde qu'il a plus d coeur.que de met- 
tre paix&union en fainte eglife.cn fuivant les D bonnc7o’ye &Tricve7qu7f^ 


voyes d* fes prcdeccfleurs , & qu’il y vcut ex- 
pofer fa perfonne y les feigneurs de fon ligna- 
ge, fa chevance,& y faire tout ce quii pourra. 

IV. Item , que il eft afles toft apres la crca- 
tion de noftre faint pere Benoist , il envoya 
devers lc roy fcs meflages folemnels .mon- 
fieur 1’evefquc d’Avignon , fon marefchal , & 
meflire Pierrc Blau , qui dirent au roy entre 
les autres ebofes , que noftredit faint pere 
avoit accepte cct eftat & fon ele&ion , prin- 
cipalement pourtant faire en fon temps au 
plaidr de Dieu , que le fchifme ceflat , & que 


roy, &d tout lc monde, & laquellcildiroit 
aux meflages du roy , quand iis feroient par- 
devant luy , & non d autres perfonnes. 

VUI. Item , que ces aflemblees & confuL 
tations qui ont efte faites du commandement 
du roy , tant par les prelats & autres , qui ont 
efte avee eux , comme dift eft , & aufli quant 
au fait principal par funiverfite de Paris * 
aufly comme lc roy fljeut parle rapport que 
luy a efte fait, plufieurs voyes ont eftetou- 
chees & ouvertes par maniere d’avis & d’o- 
pinion tant feulcment, non pas par maniere 


1’eglife fut en paix, & qu’il eftoit tout pret E de determination , mais pour donner confcil 


fans aucun delay d’entendre d 1’union de l’c- 
glife par toutes voyes poflibles & honeftes , 
qui feroient avil£es , & quii avoit toute fa 
fiance au roy & d nofleigneurs fes oncles & 
freres , plus qu en autres princes de la chre- 
ftiente ;& fupplioit au roy , qu’il luy pleuft 
envoyer fes meflagcs folemnels par devers 


au roy , d ce que le roy peuft chargier fes 
meflages pour faire expofer par eux fon in- 
tention & advis au pape , ainfy qu ii l’a re- 
quis. 

IX. Tous ont delibere , que pour avoir la. 
grace du faint Efprit en la protcftation & 
bonne condufion de ce fait , eft neceffitc 


Digitized by 


Google 


1 


43 9 ACTA VARIA PR^VIA 440 

d'avoir recouts d Dieu par devotes oraifons , A furent cleus par tout lc cOllege des cardinauxj 
meflages > predications , proceffions , aumof- 
f. picufes 0 u nes , & autres oeuvres precifes * , combien 
prccicufes. . q a ’ii n C faffife pas. Mais avec ce faut proce- 
der d querir & elire la plus convenable & 
plus brieve voye poar mettre paix en fainte 
eglifc. 

primi vix fafti. 


X. Entre les voyes qui ont efteouvertes a 
efte touchie de la voye de fait , c’eft a ftjavoir 
que fintrus, fes anticardinaux, &tousceux 
qui tiennent (a partie & fon obeiftance fufc 
fent coritraints par la puiffance du roy dve- 


ce qui n’eft pas eferit. 

Secundx via eft redutf i onis. 

XII. Une autre voye qui a efte toufchi6e 
efdittcs aftemblees , eft de redu&ion , c’efta 
fijavoir , que par bonnes exhortations & de- 
monftrations de la juftice de noftre faint pe- 
re Benoist , par meflages & eferitures , les 
roys , princes & fcigneurs , lederge& le peu- 
pie de f obeiftance de 1’intrus fuflent rame nes 
a la verite & obeiftance de noftre faint pere 
Benoift > laquelle voye fut commencee au 
temps de noftre faint pere Ctement , par 


nir ala verite, & a f obeiftance de notredit g laquelle plufieurs roys&royaumes vindrent 


faint pere pape Benoist , lequel lc roy , les 
feigneurs , le elerge , & le peuple de fon 
royaume tienncr.t fermement & fans doute 
eftre vraypape & vicaire de notreSauveur 
Jesus Christ , & que es temps paffez plufieurs 
des roys predeceffeurs du roy noftre fire onc 
boute hors du faint fiege de Romc les in- 
trus,-&rcmis lc vray pape en fon fiege, & 
contraint par une voye de fait les rebelles 
luy obeir, & que ce feroit fhonneur duroy 
de lefaire par cette maniere. 

/ Refpoxjio via fatti. 

XI. Neantmoins il femble aux deftus dits, 
que cette voye neft point i confeiller au 
roy, a noftre faint pere. car elle feroit tres 
perilleufe , & avee les guerres que lc roy a de 
prefent, il prendroit guerre d toutes les au- 
tres nations ,qui font de 1’obeifTance de 1’in- 
trus. Pourquoi d’inconveniens fe pourroient 
enfuir, que ceft fans nombre,& fi pourroit 
aucun pour nos pcchcz par la puiffance de 
noftre Seigneur , & pour nous punir, que no- 
ftre faint pere , qui a bonne & vrayc juftice, 
fuccomberoit , & que 1’intrus obtiendroit ; & 


a fon obeiftance, comme ce royaume , les 
roys de Caftille , d’Aragon , de Navare , d’E- 
cofle , & leurs fujets , & fembleroit que fi 
le roy procedoit encore & y perfeveroit , 
qu’il y pourroit bien profiter* 

Repulfto ejufdem. 

XIII. Cette voye ne femble pas poflible, 
ny a confeiller au pape , pour ce que le fchif- 
me eft trop fort enraeine & a dure trop lon- 
guement,& que durant icelui les intrus de 
Rome ont poutveu de fait tous les prclats , 
q prefquc tous & autres gens d’eglifc,quitien- 
nent obeiftance de 1’intrus * & font auffi fort 
obftinez les roys , princes , prelats , les eleres 
& lais de fon obeiftance, & leur errcur, com- 
me les roys & autres feigneurs, les eleres & les 
lais de 1’obeiffance de notre faint pere Be- 
noift, font fermes & conftans en fa bonne 
juftice , & qui plus eft a prefent les nations 
eftranges, Anglois , Allemands & autres font 
tellement obftinez , que eux ne voudroient 
point oiiir la verite de noftredit faint pere 
par meflages, ny par lettres, auffi peu com- 
me leroy & ceux qui tiennent la verite de 


fuppofe que par la voye de fait & de guerre noftredit faint pere Benoift voudroient oiiir 


fintrus & tous fes anticardinaux fuflent morts 
ou pris , & que noftre faint pere Benoist fuft 
par le roy mis en fon fiege a Rome , ne fe- 
roit pas pour ce le fchifme ofte, nyleglife 
en union. Car ja pour ce les nations dAlle- 
magne , d’ Anglcterre & d ltalie , d'Hongric , 
& autres, ne croiroient ja en noftre faint pe- 
re Benoift: maisdiroient que a tort,parfor- 
ce & contre raifon occuperoit 1’eglife , & 
feroit !c fchifinc plus fort qu’il n eft de pre- 
fent , & n’eft pas parcil le fchifme qui eft en 
1’eglife aux fchifmes qui ont efte du temps 
pafle. Car lorsiletoit clair & evident, que 
f un etoit intrus , combien qu’il fut foutenu 
de fait par aucun feigneur ; mais a prefent 
combien que la partie de fintrus foit faufle, 
toutesfois efl-elle grandement coloree & fon- 
deefur diverfes ecritures &raifons,& foute- 
nue par plus grand nombre de eleres nota- 
blcs , qu'il n’en a en 1’ obeiftance de noftre 
faint pere Benoift , & fi eft certain que au 
commencement du fchifme les deux eleres 


finiquite. 

XIV. Et outre fuppofe que fintrus de Ro- 
me & tous fes anticardinaux par exhortations 
ou autrement fe declaraflent a 1’obeiflancc 
de noftredit faiqt pere Benoift , qui n’eft pas 
acroire que jamais fe puft faire, ja pour ce 
les nations deftus nommees d’Allemans , 
d’ Anglois & autres nobeiront a noftre faint 
pere Benoift, mais feroient par ele&ions dc 
leurs prelats un nouvel intrus , comme fi 
noftredit faint pere Benoift & tous fes cardi- 
naux fe declaroient d f obeiftance de fin- 
trus de Rome, ja pour ce les roys , les prin- 
ces , les prelats & le peuple de fon obeiflan- 
ce ne croiroient audit intrus, ni ne luiobei- 
roient. 

Tres via contenta in epiftola univerfttatis 
Pariftenfts. 

XV. Item, es aftemblees qui ont efte fai- 
tes dernierementfur cette matiere , ont efte 
reprifes les trois voyes autrefois ouvertes par 

funiverfite 


Digitized by 



44 t AD CONCILIUM PISANUM ANNI MccCcix, 441 


1’univerfite dc Paris , contcnant cn une epi- 
ftre , qui par elle fut baillee au roy depuis 
ia faint Jean dernierement paflee.de con- 
dic gencral , dc compromis , & de ceflion. 

. Via concilii gener dis. 

XVI. Quand a la voye de concile gene- 
*al , il fembleroit que ce fut la plus raifon- 
nable de droit , car es faits concernans la 
foy ou l’eftat de runivcrfelle eglifc , comme 
eft le fchifme , le pape cft fujet au concile , SC 
en peut le concile juger Sc determiner. Si 
le jugement etoit donn£ par le concile ge- 
neral , chacun y obeiroit , & fi cft d croire 
que la fentence fero it jufte Sc raifonnable , & 
que Dieu ne fouffriroit qu’en ce fait qui tou- 
che la foy , le concile general erraft , & fup- 
pofe qu’il erraft, chacun en feroit excufe en 
fa confcience , en obeiflant en la fentence , 
Sc dient aucunes ecritures anCiennes que au- 
trefois a ainfy cfte fait. . 


A XVIII. Item, qui cft fort a noter en tou- 
tes les voycs ouvcrtes en cette matiere. Il 
eft k croire qu ii y faudra garder egalite , Sc 
1’honncur de chacune des parties , & des 
r6ys , princcs , & autres feigneurs > qui ont 
tenu l’un Sc 1’autre obeiflance > & s'il eftoit 
dctermine par le concile pour 1’intrus , il 
s’enfuivroit que le roy , Sc tous ceuxqui ont 
tenu 1’obeifiance de noftre faint pere Gle* 
ment euflent erre , qui feroit grand reproche 
au roy. Car il n’eft pas trouve que aucun de 
fcs predccefleurs erraft oncqucs au fait de la 
foy , & s’il eftoit fententie pour pape Benoift, 
g 'les autres nations fe tiendroient pareillement 
a injuriecs , Sc pour ce n’eft-il point a croire 
que jamais le concile en ofaft ou puft deter- 
miner. 

Vix compromijjt continens in fe cefponem •vidi - 
tur eligenda , quia mitior quam concilii gt- 
neralis , & non tam practfa , quam viatef- 
fionis. 


Reprobatio quo ad prafens propter prolixitatem. 

XVII. Cette voye quanta prefcnt ne fenru 
ble point a confeiller pour plufieurs r ai fons, 
fune que pour la divifion de 1’eglife , ou 
concile n’y aroit point de chef , ou il y en 
aroit deux pour les deux obeiflances , l’un 
noftre faint pere Benoift , & 1’autre intrus , 
qui feroient contraires enfemblc , & fi 1’cn 
vouloit aflcmbler les prclats & dercs nota- 
bles de la chreftiente, ce feroit trop difficile 
de les aflembler , & fi font ceux de la par- 
tie de 1’intrus en plus grand nombrela moi- 
tie, ou les deux parts, & fi faudroit appel- 
ler & oiiirles deux parties en leur fait &rai- 
fons, ceux qui tiennent la vraye obeiflance 
de noftredit faint pere foutiendroient fa ju- 
ftice , ceux de lobeiflance de 1’intrus foutien- 
droient la fienne i & dient aucuns qu’il yau- 
roit des faits contraires, fi n’y auroit point 
de fin : & sil avenoit que fentence fut don- 
nee , il pourroit avenir quelie feroit pour 
1’intrus , ce nonobftant ceux de lobeiflance 
du pape Benoift > ou pourroit avenir qu’il fe- 
roit adjugie , que l’un ny autre n'y aroit point 
de droit , fi demouroit 1’cglifc en grand er- 
reur & fans chief , & outre par la fentence 
du concile qui feroit donnee pour l’un deux, 
il n'auroit pas droit aequis en ia dignite de 
pape , s’il n’y avoit droit paravant , & touf- 
jours pourroient dire ceux qui paravant n’y 
croyoient pas , qu’ils ne feroient point ap- 
paifiez de leur confciences , & fi noftre faint 
pere clifoit celle voye du concile , 1’intrus 
pourroit dire, qu’il repute tous les prelats, 
eleres , & autres die lobeiflance de noftredit 
faint pere excommuniez , fchifmatiques , pri- 
vez de touseftats, & quils ne devroient avoir 
voix au concile , & les tiendroit pour fuf- 
pe&s , & pareillement pourroit dire noftre 
iaint pere de ceux de lobeiflance de 1’intrus. 

Vet.feript. & mon. ampl. Colle fl. Tom. V1L 


XIX. La voye de compromis , ceft k fiji- 
voir que les deux parties du confcntement 
de lcurs colleges fe foumiflent cn arbitrage 
ou ordonnance daucunes bonnes perfonnes 

‘ qu’ils cliroicnt, lefquels euflent puiflance db 
mettre paix cn 1’eglife par toutes voyes que 
iis pourroient advifer , & par la voye de cef- 
fion , fi bon leur fembloic , & que des main- 
tenant chacun renon^aft k fon droit , s’il ef- 
toit ordonne par les arbitres , que ainfy dcuft 
cftre fait , femble dc premiere face bien a - 
miable & raifonnable. Car k cette voye les 
parties devroient cftre aflez enclincs, pour 
ce qu'elle n’cft pas fi rigoureufe que la voye 
du concile general , & n’eft pas fi dure , n? 
fi prccife, comme feroit la voyede renon- 
, ciation ouvrir de prime face, & fi feroit bien 
brieve fi les parties la vouloient confentir. 

Non videtur confulenda propter rationes tatta* 
in reprobatione concilii generalis. 

XX. Neantmoins k la partie la plus gran- 
de de ceux qui ont efte cnfembles , cette 
voye ne femble pas k confeiller. Car il fem- 
ble k plufieurs , que la dignite de pape , qui 
eft chofe pure fpirituelle du vicaire dc Je- 
svs-Chrjst , ayant puiflance de lier Sc abfou- 
dre , & qui k ia cure des ames de tous chref- 
tiens , ne peut cheoir en compromis ou arbi- 
trage, ne en pa&ion, comme convenances 
ou obligations quelconqucs , Sc fi auroit tres 
grande difficulte k elire les arbitres: chacun 
eliroit perfonnes k luy favorables , & ne fe 
pourroient les arbitres accorder ; car chacun 
voudroitfoutenir fa partie , Sc s’en enfuivroic 
les inconveniens defliis touchiez en la voye 
de concile general. Car il faudroit appeller 
les parties , oiiir leurs faits Sc raifons , Sc ne 
pourroit la fentence des arbitres attribuet 
droit £ celuy qui ne l’auroit paravant. Et fi 
lune des parties obtenoit fentence des arbi- 

Rr 


Digitized by t^ooQie 


443 ACTA VARIA PRAEVIA 444 

tres , les roys, princes & autres de 1’obe'if- A autre mcilleure, fi clle avoit efte avifee , & 


fance de la partie ad verfe,ne croiroientpoint 
en celuy qui auroit fcntence pour foy , & 
ne luy obdroient point , pourqupy toufiours 
tenroient ie fchifme , & ne feroient point les 
confciences appaifiees. 

M idem non videtur confulenda, quia ex quo 
o for teret per compromiftum , fruflra ejjent 
arbitri , cf fic ejjet circuitus. 

XXI. Item , fi lc compromis, encloiioit 
«n foy la voye de ceflion , qui feroit de ne- 
ceflice , comme dift eft , il n’eft point 4 croire 


que ce feroit plus garder fon honneur, qui 
doit bien eftre garde cn cette maniere» & 
qu’il en feroit plus enclin i condcfcendrc 4 
toute bonne voye , & que fon ne pourroit 
plus dire , qu*il ait efte reduit 4 elire aucu- 
nc voye particulierc , mais 1’auroit efleu de 
fon mouvement mefmement : car , comme 
dit eft , les derniers meflages du pape ont dit 
au roy , que le pape a advife une tres bonne 
voye , quii dira aux meflages du roy, quand 
iis feront pardevers luy. 

XXIV. Ce non obftant , il a femble que 


que les parties le voulfiflent confentir , & fi B ccux ont c ^ e man “ ez P ar * c ro fi P 0 ^ 

1 r . ... i. : r.:. u 


feroit un Circuit fuperflus de faire compro- 
mis, puifquil faudroit venir a ceflion , & eft 
4 prefumer que chacunes des parties , s’il le 
falloit faire , aimeroit mieux & deliberalment 
& de fa franche volonte , que par ordon- 
nance des arbitres, & que ce feroit plus grand 
merite 4 Dieu , & plus grand honneur au 
monde. Et difent aucuns , que fi cn faifant 
le compromis, chacunes des parties renon- 
^oit a fon droit, fi les arbitres 1’ordonnoient, 
cette renonciation ne feroit pas valable , & 
que la renonciation devroit eftre fimple, 
pure & abfolue,ainfy comme fiacccptation, 
& auffi la fentence des arbitres ne pourroit 
eftre exeeutee , car elle ne cauferoit point 
d'a&ion fors de la peine , fi elle y eftoit ap- 
pofee, & fi n’y auroit point de fouverain, 
qui ed fit droit ny exccution. 

Ad idem non videtur eonfulenda , quia oriren- 
tur difputationes. 

XXII. Item , fuppofe que cette voye de 
compromis & dq ceflion par condition fe 
puft fouftenir , & que les arbitres peuffent 
jugier du droit des parties , ou de la ceflion , 


cette caufe, & qui ont fait ferment de ie 
loyaument confeillcr , luy doiciit confeiller 
la voye qui leur femble la meilleure , la plus 
brieve , la plus appuiflante , & que autre- 
ment eux ne fe acquitteroient pas bien en- 
vers luy , ne le roy envers le pape & 1’egli- 
fe mefmement. Car de toutes les voyes qui 
ont efte touchees , il n’y en a aucune , qui 
leur femble convenable quant a prefent 4 la 
plus grande partie de trop loing de ccux 
qui ont efte enfemble , fors cclle qui cy apres 
fera declaree , fi feroit contre leur confcien- 
ce de confeiller au roy les autres pour les 
faire monftrcr au pape en gcneral , fi un ne 
luy difoit toute la verite du confeil > c’eft 4 
fijavoir quelles ont bien efte ouvertes , mais 
elles ne femblent pas fouffifantes , & les cau- 
fes pourquoy. Et outre , le roy pour neant 
auroit mande fes prelats , fe il ne f^avoit leurs 
advis de la meilleure voye , mefmement que 
il y a plus de demy an que par 1’epitre def- 
fus ditte baillee par 1’univerfite de Paris, les 
voyes ont efte ouvertes , & les raifons fer- 
vans 4 icellcs ; iaquelle epitre eft toute no- 
toire. Et avec ce fi le pape demandoit aux 


toutesfois pluficurs le pourroient ramener cn _ meflages duroy Iaquelle de toutes les voyes 

J _ r. ^ J _ «.• J _ 1*1— A' Ca rvtkl «in irrwr In m/»i 1 1 Sir ile r» pn 


doute , mefmement ceux de la partie de fiin- 
trus, & femble pour le bien de la paix & 
d’union, que l’on ne doit point confeiller 
par quelconque voye la difcuffion du s droit 
des parties, qui feroit impoflible, ny voye 
quelconque qui chieten doute. ou difputa- 
tions ; mais doit eftre confeillee la voye plus 
claire , plus brieve , plus egale , tant d’un co- 
ftc comme d’autre , & par Iaquelle les cuers 
& les confciences foient du tout appaifiees. 


fembleroit au roy Ia meilleure , & iis n’ea 
difoient fi advis du roy , le pape pourroit 
differer jufqu’4 temps qu’il euft fijeu fur le 
certain 1’intention du roy , & conviendroit 
retourner ou renvoyer devers le roy , qui 
feroit grand delay , en grand dommage de 
la befoigne , qui requiert celerite , mefme- 
ment pour eviter le perii des ames & des 
confciences , qui eft fi miferable , que de datn- 
nation , fi Dieu n’y pourvoir. 


fer omnia referent papa , qua fafta (jr dift a 
fuerint. 

XXIII. Aucuns onttouchieque fanscon- E 
feillcr par maniere ou dopinion aucune voye 
particuliere , toutes les voyes qui ont efte ou- 
vertes en ces aflemblees , les raifons pour les 
fonder , & les doutes au contraire , fuflent 
rapportees 4 noftre faint pere , afin quii euft 
bon avis & confideration , fur tout avec nos 
feigneurs les cardinaux, & que fion s’en rap- 
portaft 4 fa diferetion , qu'il euft la mcilleu- 
re des voyes qui auroient efte ouvertes , ou 


£>upd non eft verifimile , quod papa fciat aliam 
viam cejponis aque bonam & brevem. 

XXV. Et ne doit mouvoir ce que le pape 
doit unp bonne, &c. car s'il la dit meilleu- 
re que celle qui eft confeillee au roy , qui 
n eft pas bien 4 croire Benoift , & s'il ne la 
dit meilleure , les meflages du roy doivent 
eftre inftruits fur ie certain de la voye qui 
femble au roy la meilleure , afin que la con- 
clufion y foit prife par del4 par f ordonnan- 
ce de noftre faint pere > tcllement qu'il ne 
faille point retourner pardevers ie roy , qui 


Digitized by 


Google 


44 % AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 446 

eft ce que noftrc faint pcre a fait requerir, A neur de fainte eglife, que a 1'honneur ou 


fi ncft au cas qui cy apres fera dcclare. 

Quod confulendurn fit papa , quod eligat viam 

ctflionis , tamquam meliorem & brevio- 
rem, &c. 

XXVI. Item , que apres que toutes lcs 
voyes que ceux qui ont efte aflemblez par 
plufieurs journees pour cette matiere ont pu 
advifcr, ont efte grandemcnt ouvertes & 
debattues , confidere que ce douiercux 
fchifme a trop dure , & qu’il cft chofc ne- 
ceflaire k 1’cglife, que brievement ilprenne 
fin , autrement il feroit taille dcftre perpe- 
tucl 5 iis ont efte dopinion plus des trois parts 
de confcillcr au roy, qu ii confeille & ex- 
horre noftredit faint pere par les meffagers 
qui feront envoyez devers luy , eflire la voye 
de renonciarion , pourveu que 1’intrus de Ro- 
me parcillement renonce , & non autrement, 
& que aucune autre voye ne lcur femble 
fouffifante pour plufieurs raifons. 

XXVII. La premierc : car de toutes les 
autres voyes qui ont efte touchees senfui- 
vroient grands inconveniens , & ne feroit 
pas le fchifme appaifie, ne fainte eglife en 
paix, comme dcfliis cft dit > & par la voye 
de renonciation ceflent tous inconveniens , 
& s’en peut brievement enfuir la vray paix 
de f eglife , 1’appaifement des coeurs & des 
confcicnces, cgalite gardee, & tous cfclan- 
des oftez ; a cette voye fe defeendent con- 
tinuellement , commcnt meus du S. Efprit , 
ceux qui longuement y ont penfe, comme 
1’univcrfite de Paris, les rcligieux dcfliifdits 
& autres perfonnes devotes , lcs deres , theo- 
logiens & decretiftes. 

XXVIII. La feconde , car aucuns qui fen- 
tent de 1’intention de 1’intrus & de fes anti- 
cardinaux , & auffi des rois & princes de fon 
obeiflance, difent qu’iis font enclins k la voye 
de renonciation de chacune des parties, & 


B 


eftat dc l’une patrie ni de 1’autre, comme 
perfonnes privees, attendu que les fujets ne 
iont tenus k la perfonne du pape, fors que 
pour raifon de fa dignite. 

XXIX. La tiercc , fi cft que Ion dit aflez 
communement, que vivant notre faint pere 
Clement, noftre faint perequieft aprefent, 
lors cardina! delaLune.etoic de cette opi- 
nion , & que apres fon retours dc la legation 
qu’il fit cn Francc , il le dit k noftredit faint 
pere enla prcfence des cardinaux, qu'iln’y 
avoit point d autre voye fouffifante, que la 
ceffion i & depuis le trcfpas de noftredit faint 
pere Clement , quand nos fcigneurs lcs car- 
dinaux furent aflemblez ou conclave pour 
faire leur ele&ion , chacun d’eux promit & 
jura, fi comme fon dit communement, que 
s’il avenoit qu’il fut elu , il mettroit. pcinc d. 
la paix & union de f eglife par toutes voyes 
qui fur ce lui feroient confeillees, jufqu’4 re- 
nonciation inclufc. Et depuis que noftredit 
faint pere fuft elu , il l’a auffi dit a plufieurs 
perfonnes , & l’a eferit a plufieurs de fes amis 
tant en France comme ailleurs , & dient au- 
cuns qui font venus d’Avignon de nouvel, 
qu’il l’a prefehie publiquement , &qu’ilpcr- 

q fevere en ce faint propos fans variation au- 
cune , cn demontrant fa prudomie , & que 
ce qu’il difoit etant Cardinal , proccdoit de 
vraye entention. 

XXX. La quarte, que combien que es 
aflemblees deflufdites aucuns en bien petit 
nombre ayent fait doutc de confciiler fim- 
plcment la voye de renonciation , & ayent 
touchie dc faire ouvrir k noftre faint pere 
toutes les voyes advifccs , fans cn elire au- 
cune, & aucuns d’eux & tres-peu ayent ete 
enclins .4 la voye du concile general , ou du 
compromis , toutesfois ont eux dcclarcz; 
comme tous, que lcur intention etoit que le 
concile ou les arbitres ordonnaflent finable- 


non k autre, & ne doivent point douter ni D mcnt.que chacune des parties renon<jat,5c 


differer les parties k renoncer chacun i fon 
droit pour la paix de fainte eglife, qui au- 
trement ne le peut faire, mais y font tenus s 
car le bon pafteur doit expofer fon ame & 
fa vie pour la paix & confervation de fes fu- 
jcts , defquiex il a le gouvernement , & doit 
plus vouloir renoncer k fon eftat , que fouf- 
frir la defolation de fa dignite pour efchivcr 
Tefclandrcde la Chreftiente , qui autrement 
ne peut etre appaifie. Et fi comme les prelats 
fujcts de notre faint pere font tenus de droit 
renoncer k leurs prelatures pour efchiver 
fefdande de leur pueple , par plus forte rai- 
fon tant noftredit faint pere comme 1’intrus, 
font tenus de renoncier k leurs eftats pour 
la vraye union de la Chreftiente, & celle voye 
doivent conleiller tous lcs fujcts de fune 
©beiflance & de 1’autrc. Car eux doivent 
avoir plus de regard k la reintegration & con- 
fervation de la dignite du pape, Sck 1’hon- 
Vet. Script. & Mon. ampl, Collett. Tom. VII , 


que k cette voye faUoxt-il venir , & que les 
parties fifient leurs devoirs & grande chari- 
te, s*ils offriffent cette voye de leur mou- 
vement fans indu&ion , Si par confequenG 
tous tiennene que c’cft la mcilleure & la plus 
brieve. Pourquoi s’enfuit, que fans aucuft 
Circuit, elle eft confcillee au roy, & que le 
roy doit chargier fes meflages de la confeil- 
ler a noftre faint pere par la forme & ma- 
nierc qui fera cy-apres declaree. Car le delaf 
peut £tre caufe de la perdition des ames fans 
nombre , & pourroit avenir , que fune des 
parties mourroit, ou autres emp£chemens 
furviendroient, que len ne puft voir apre- 
fent. 

<$uod domini nec alii nuncii regis non faciant 
fupplicationem papa. 

Soient bien recors les ambafladeurs du 
roy St chacun d’cux , quand iis feront en 

Rrij 


JV 


Digitized by t^ooQie 


447 ACTA VARIA PRAEVIA 44 » 

Avigncm , du ferment quils ont fait , quand A dits ambaffadeurs , quand cux parlcront a 


41s fe chargerent de cette legation , qui eft 
telle quils ont promis & jure folemnelie* 
tnent, que eux ne feront , ni fcront faircau* 
'eune fupplieation ou requefte pour eux , ni 
-pour quelconque caufc ou befogne que ee 
foit , par voye dirc&e ou oblique , a aoftrc- 
'dic faint perc, aux cardinaux, ni a autrcs , 
jufques k temps que le foit ptincipal de Te- 
pour lequel ilsfontenVoyez par-dcla, 
foit expedie, tcllement quils aient refponfe 
for ce quils auront cxpole au pape. 


pari k noftredit fafot pere , comme cy-apres 
fora dic ,lui requierent de par le roy lefdites 
efcritures faites au eonclave par noftre faint 
pere St le college , pour tout Voir & confi- 
derer, & mieux cntendre la matrerc > ainfi 
comme noftredit faint pere a ecrit an toy. 

XXXV. Item, ont aucum advifie , que 
avec les ambalTadeurs du roy voifent en A- 
vignon iesdeputez de 1’univerfite de Paris 
des quatrc facuitez, pour temoigner leur 
opinion , ou pour la foutenir , (i medier eft , 


<D' juramenti fitfh fer quemlUee eardimdinm B * 

gnet , ou confeillcr autrc voye qui ne xuk 
meilleure ou plus brievc. 

Qua dicentur in publica. 

XXXVI. Quand les mcflagers du roy fe* 
ront devers noftre faint pere , iis pourront 
expofer en public en confiftoite , cbmment 
le pape a envoyefes meflages folemnels par 
deux fois devers le roy , la creancc qu’ils 
luy ont dite, & les refponfes en general 
£ que le roy leur a faites , & mcrcieront le pape 
de ce que ainfi a cnvoy6 devers le roy, & 
dc ce quii lui a foit dire , & expoferont la 
grande affe&ion du roy 4 la paix de Teglife, 
St qu’il veut aidier , conforter & confeiller de 
toute fa puiflancej & que pour cette caufe 
a fait aflembler les prelats & plufieurs du 
clcrgie de fon royaume , & y a cnvoye tcls 
foigneurs dc fon fang, fi grands & fi prou- 
chains de lui , comme fes oncles & fon frere. 

Jghcod pupi primo Aperiat viam , quam dicit fe 
habere aque bonam , &c. & fi nolit aperiat 
p fibi cejfionis viam. 

• 

XXXVII* Item , que apres ce que les am« 
bafladeurs du roy auront porte en public St 
en general & noftredit faint pere, eux luidi- 
ront quils defirent a parier 4 lui fecretement 
& 4 part en prefence de pou de gens, tels qu’il 
lui plaira : & quand iis fcront 4 part, lui pour* 
ront dire qu’il a fait ffavoir par fes mdTages , 
qu’il a advifie une tres-bonne voye & brieve 
pour 1’union de Teglife , laquelie il ouvriroit 
aux ambaffadeurs du roy, quand iis (eroient 
pardeverslui , pourveu qu’ils fuflent feigneura 
_ de telle autorite & fi prochains du roy , qu’il 
£ leurpuft tout dire ainfi comme 4 la perfonne 
du roy , St que s’il lui plait ouvrir la voye , 
les mcflagers du roy Toiront volontiers, & 
que pour cette caufc le roy y a envoye tels 
feigneurs comme dit eft. Si fupplieront au 
pape , qu’il leur ouvre la bonne voye qu’il a 
advifee 5 & toutefois fi noftre faint pere vou- 
loit ouvrir premierement Tavis du roy & de 
fon confeil , fi en foit fait 4 fon plaifir , com- 
bien qu’il femble quii vaudroit mieux , que 
le pape s ouvrit le premier. 


XXXII. -Item , pour ce qu’il etoit tout 
commun 4 Paris & ailleurs , que avant le- 
lcftion de noftredit faint pere , luy & tous 
iesatures cardinaux de fon college firent fer* 
anent fokmnel chacun par foy , contcnant 
que s’il avenoit quii fut elu, il laboureroit 
4 Tunion de Teglife par le confeil du college 
St du roy par toutes voyes , jufqu’4 renon- 
'eiation inclufe, avec aucuns autres points, 
-& que du forment fut fait inftrument j le roy 
pour eftre mieux adviie, des avant la jour- 
nee de la Chandeleur > ecrit bien afte&ueu- 
fement k noftredit faint pere , & a plufieurs 
des cardinaux , quela cedule qui fut faite fur 
ledk forment lui fut envoyee , ou au moins 
une copie collationnee k foriginal & inftru* 
mentee , & fembloit au roy & k nofleignenrs 
aufquiex en fot parle , que le pape le deuft 
ainfi faire , & yenvoya le roy en une cedule 
enclofc dedans ces lettres la forme telle que 
«ucuns difoicrft etre du fetment deflufdit. 

Quomodo papa reftripfit dictam fchedulam efie 
confcEiam , &c. fed fatetur plura fecreta 
fuifie dilta , qua pandet nnneiis regiis. 

XXXIII. Item , que apres aflez grand de* 
lay. St que le chevaucheur euc demoure 
quatorze jours en Avignon , noftre faint pere 
a referit par fes bulles au roy , que laditece* 
dule cnclofc es lettres du roy etoit fcinte, 
pon contenant verite i mais il eftoit vray 
que avant Tentree du conclave dc deluis 
Tiflue , plufieurs chofesavoient efte trai&ees , 
St pourparlecs , St mifes par ecrit , qui etoient 
i tenir fecretcs pour Tutilite de la befoigne. 
St que aux meflages que le roy envoyroit 
par de!4 , le pape communiqueroit toutes 
chofes comme fecretes quelles fuflent , fans 
rien celer de fon entention, en priant au 
roy quii avan^at fes meflages , qui fuflent 
tels qup le pape leur peuft tout ouvrir , & 
que le toy connoitroit que k pape ne Ta pas 
fait pour delayer. 

J&uod domini habeant fuppheare papam , qudd 
tradat eis in frriptis qua fuerint ditta & 
fromijfa in introitu conclavis & in exitu. 

XXXIV. Item , femble expedient que lef- 


Digitized by 


Google 


449 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 4 jo 

A par laquellc de droic divin & canonique, fi 


Si amba epnt r uia & eadem qtwtnodo fruti- 
carentur. 

XXXVIII. Item , s’ii avenoit par la grace 
dc Dicu , que la voye advifec par lc pape , 
& celle qui eft confeillec au roy fuflent tout 
une, ceft-a-i^a voir , la ceflion des deux par- 
ties, benoit foit noftre Seigneur, & lors fc- 
roit traitee de la tnaniere de la pourfuite dc 
fexeeution d’icellc voye , dc de lele&ioa 
d’un fcui chicf cn fainte eglife, comme cy- 
apres fera touchie, & fi noftredit fainr pere 
avoit meilleure voye , & plus brieve clairc- 
ment , que la voye dc renonciation , & qu’il 
n’y eut point de doute , laquellc chofe ceux 
qui ont cfte aflTemblcz pour cette matiere 
ne peuvent imaginer , fi les ambafiadeurs du 
royncn faifoientpoinc de doute, iis l’accep- 
teroient, & avec noftredit faint pere & lc 
college aviferoient enfemble comment elle 
feroit exeeutee. Et fi noftredit faint pere eli- 
foit la voye du concile general Sc du com- 
promis , ou aucune des autres voyes deflus re- 
citees , ou aucune autre voye , qui n’ait point 
cfte ouverte par-dc^a , qui ne fuft pas fi bon- 
ne, fi brieve, ny fi appaifante, comme la 
voye de renonciation , les ambafiadeurs du i 
roy ia debattront & expoferont tout au long 
la maniere par laquelle lc roy a procede en 
cette matiere ; &diront les caufes & les rai- 
fons pour lefquelles .la voye que noftre faint 
pere eliroit , puifque ce ne feroida renoncia- 
tion ou autre meilleure Sc plus brieve , ne 
leroit pas foufifante , cn gardant tousjours 
1’honncur & Ia reverence , qui eft k garder 
k notre faint pere , Sc 1’cxhortcront par tou- 
tes bonnes paroies , & par le moyen d’au- 
cun de nos feigncurs les cardinaux , qui (bnt 
de cette opinion / comme de condefcendrc i 
la voye de ceflion. Ec fi finablementne vou- 
loit condefcendrc , ni ouvrir meilleure voye ! 
Sc plus brieve , lui pourront, k telle reve- 
rence comme dit eft , les ambafiadeurs du 
jroy dire qu’ils croyent que puifque notre 
faint pere nommera meilleure voye, le roy 
Voudra perfeverer & pourchacier de mettre 
a effet par toutes manieres raifonnabks & 
honneftes la voye qui lui aura ece confeillec 
pardevers les roys , princes , prelats & autres, 
tant de fune obeifiance comme de 1’aptre, 
ainfi comme il y eft tenu, & ainfi font tous 
bons Chrefticns , & que noftredit faint pere 
Sc les cardinaux y font encore plus tenus 
que nui autre. Et en ce cas faudroit retour- 
ner les ambafiadeurs du roy pardevers luy , 
Sc auroit le roy nouvel confcil fur ce qu ii 
auroit k faire au fur plus. 

Modus fratticandi viam cejjtonis. 

XXXIX. Item, es affemblecs qui ont cfte 
faites fur cette matiere du commandement 
du roy , comme dit eft > a efte ouvert par les 
eleres, theologicns Sc canoniftes la fQtme 


1 eglife dc 1’unc obeifiance & de l’autre per- 
feveroit a la voye de renonciation , elle 
pourroit cftre raifonnablcment exeeutee par 
1’aide des roys , princes Sc feigneurs d’une 
partie Sc d’autre > toutcfois pour la bonne 
efperance que l’on doit avoit , que noftredit 
faint pere confentira liberalement la meil- 
leure voye, il neftpas expedient de prefent 
d’en plus avant ouvrir , fc Dicu plaift, il ne 
fera ja neceffite. 

XL. Item , fi noftredit faint pere ouvroic 
aucune autre voye , que fune de celles qui 
g font cy-defliis touchees , & que les ambafia- 
deurs du roy fifient doute fi elle feroit meil- 
leure Sc plus brieve , ou aufii bonne que la 
voye dc ceflion, & ne ieur apparuftpasclai- 
rement qu’elle ne fuft point fouffifantc, eux 
ne 1 accepteroient ni refuferoient , mais lafe» 
roient l^avoirauroy par leurs lettres oupar 
fun d eux felon leur diferetion, pour en avoit 
la deliberation du roy. 

XLI. S’il plaifoit k noftre Seigneur que no* 
tre faint pere ouvrit la voye de renoncia- 
tion , telle quC deflus eft touchfee , & que luy 
& les cardinaux voulfiflent traitier avec les 
C ambafiadeurs du roy de la maniere de la 
profecution , il femble qu’i( feroit expedient 
que haftivement noftredit faint pere & lc roy 
fignifiaflent cette voye qui ainfi feroit advi- 
fee, aux roys, princes, & feigncurs notables 
de fon obeifiance, pour avoir leur confeii 
Sc leur confentement, fur la maniere de la 
pourfuit , afin qu'ils en fuflent miex content, 
Sc que ceux aidaflent k 1’execution , & ne 
pullent pas dite que le pape Sc le roy voul- 
fiflent proceder en cette matiere de leur au- 
torite, fans favis des autres roys Sc princes 
de leur partie. Ec fi feroit la voye elue pat 
entr’eux de trop plus grande autorite pajv 
D devers les autres roys Sc princes de la par- 
tie adverfc, que fi elle n’eftoit elue , fors pat 
le roy Sc le pape feulement. 

XLU. Item , que au cas defltifdit du con- 
fentement de noftredit faint pere , pour abro- 
ger 1’execution de cette voye, eft advile pat 
aucuns de nofdits feigneurs qui vont devers 
lc pape, tantoft apres fon conlemement> 
feferivent aux roys de Caftelle, d’Arragon 
Sc de Navatre, cn leur priant de par le roy 
Sc de par eux , que fur te bon Sc faint propos 
de noftre faint pere de renoncier, &c. cha- 
cun d’eux ait avis Sc bonne deliberation , St 
E a ce fe veuillent confentir, & leur delibcra- 
lion le plus haftivement que faire le pour- 
ront fignificr par leurs meflages, ou au moinx 
par leurs lettres contenant le fak tout clai* 
rement au roy, afin qu’il en puifle certifiet 
les autres roys , princes Sc feigneurs de ta i 
Chreftiente. , 

XLIII. Item , que obtenu le confentement 
des roys Sc grands feigneurs de cette obeifi 
fauce k la voye de renonciation , elle feroil 

Kt iij 


Digitized by 


Google 


45* ACTA V A ] 

4 fignifier aux roys , princes dc grands fei- 
-gneurs de la parcic adverfe es citez d’Italie, 
pour eux indui re par les caufes & raifons 
deflufdites & au tres , k confentir cette bonne 
voye , dc k induire -fintrus de Rome & fes 
anticardinanx k it confentir, & efta prefu- 
mer que autant iis delirent la paix dc 1’union 
de feglifc , comme font ceux de 1’obetflance 
de noftre faint pere Benoift , dc quils indui- 
ront lcut intrns dc fon college par toutes 
maniercs a confentir cette voye; & pour- 
ront eftrc advifez les roys& feigneurs dc fa 
partie.que s’il ne la vouloit confentir , eux 
•le doivent reputerxomme fautcur & auteur 
4u fchifme de feglife , dc monftrcroit evi- 
•demment , qu’il n 'auroit poinc de droit au 
ftint fiege de Rome , dc lui devroient fbu- 
-flraire toute obeiflance , & y pourroient eftre 
mis autres remedes de droit. 

XLIV. Item ,fclon ce que les faits fe dif- 
poferont en la profecution de la matiere , le 
roy en pourroit efcrire a 1’intrus , & a aucuns 
de fes^nticardinaux, en reprenant les lettres 
dudit intrus par lui envoyees au roy , par lcf- 
■quellcs il exhorte & induit le roy par plu- 
ficurs belles caufes & raifons, a mettrepeine 
•d 1’union de feglife , dc le reprend de ce qu’il 
a tant attendu , & femble quii innue , que 
■le roy devroit eftre principal moyen d’appai- 
fer ce fdiifme , Ii auroit le roy bonne matie- 
re dc luy ecrire la diligence qu ii y a mifc , 
dc Ia voye qui fera ad vifee pour avoir paix > 
dc de le fommerdc requerir,qu’il veuille con- 
defcendre , dc que s’il ne le vouloit ainfi faire, 
•il montreroit qu’il «auroit pomt bonne ia- 
tentiona la paix de feglifc. 

XLV. Item , difent aucuns que le roy do- 
vroit efcrire plus dpeciaiement a lanticar- 
dinal Reatin de cette matiere i car c’eft Celui 
que fon ditavoir plus grande affe&ion a l’cx- 
iirpation du fchifme. II cft un grand clere , 
il eft Bien puiflaftt, il ne craint point fin- 
trus , & que fi le roy & aucuns autres fei- 
.gneurs le veulent foutcnir , il pourra faire du 
Bien aflez. * 

XLVI. Et pour ce que aucuns ont tou- 
chie que le roy devroit requerir aux autres 
roys & princes de la partie adverfe, qu’ils 
fiaflemblaflent en aucun lleu, & que le roy 
envoyeroit devers eux pour eux fignifier ia 
voye qui feroit ad vifee par noftredit faint 
pere , & Iui dc les autres feigneurs de fon 
obeiflance 5 ou qu’ils envoyaflent leurs mef- 
fages devers le roy , aufquiex la voye ddfuf- 
dite feroit cxpofee , pour icelle rapporter k 
leurs feigneurs; il femble qu’il ne feroit pas 
expedient de faire ainfi : car il n eft pas a croi- 
xe que fi legierement les autres roys & prin- 
CCs aflcmblaflcnt fans aucune certainete ; dc 
fuppofe qu’ils s’afiemblaflent , ne voudroient- 
ils rien deliberer, ni repondre en fi haute ma- 
tiere fans avoir le confeil de leurs prelats, 
cieres & autrps ; dc pour les afiembler dc oiiir. 


IA PRiVIA 4J2 

les conviendroit retourner en leur pays , dc 
pafleroit le temps avant que le roy puft eftre 
certifie de leur entention , dc fi ne fouffiroit 
pas que lefdits roys dc princes cnvoyaflent 
leur meflages devers lc roy , pour f^avoir la 
voye qu’il auroit ad vifee pour ia paix de 
1’cglifc ; car trop plus furement le roy feroit 
fijavoir par fes meflages cette voye aux roys 
dc princes , que par leurs meflages mcfme- 
mcnt,,qu’en la declaration de la voye qui 
feraeluc,& en 1’impugnation des autres voyes 
dc en fexeeution de tout le fait font a ex- 
pofer moult de difticulrez , qui ne font pas 
a commettrc a gens cftrangers. 

XLVIi. Item , fi a fexeeution des roys, 
princes , feigneurs, dc fujets de fintrus, il con- 
defeendoit a la voye de ceffion , il femble 
qu’il faudroit que ies parties dc leurs colle- 
ges sapprochaflcnt es marches des deux 
obeiflanccs, dc que noftre faint pere Benoift 
dc fescardinaux fe tranfportaflent en aucune 
cite en bonne ville de fon obeiflance es par- 
tie de Piemont, comme pourtoit eftre la ci- 
te d’Aft,ouautrc voifine, dc que fintrus dc 
fes anticardinaux fe tranfportaflent en au- 
cune cite prochaine a une journee ou d deux, 
& que aucuns grands feigneurs tant de fune 
obeiflance comme dc 1’ autre , accompagnez 
des prelats , chevalicrs dc de bons clcrcs fc 
tranfportaflent au pays en cel lieu qu’il fe- 
toit advife pour tenir les deux parties , dc 
leur colleges en leur franchife & liberte, dc 
pour traicer dc accorder entr’elles de plufieurs 
grandes diflicuttez , qui feronc a traittiec 
avant les renonciations des deux parties pax 
efpecial fur la matiere defelc&ion d’un nou- • 
vel fuccofleuc paifible , qui ne fur pas rappeile 
-en doure. 

XLVIII. Et eft moult d noter en celle ma- 
tiere , que toutes les difficultez foient ap- 
pointees avant la renonciation. Car autre- 
ment leglife demourroit fans chicf dc fans 
pafteur , & feroit aufly grand inconveniene 
ou plus , que celuy qui eft a prefent. 

XLIX.Item, files parties ou aucunes d’i- 
celles avant quellessapprochaflent , comme 
dit eft , requeroient que les points dc difli- 
cultez qui feroient d craittier dc accorder en- 
trelles pour avoir paix fuflent traittiecs dc 
accordecs par procureur d’une parcie dc d’au- 
tres , dc qu’ellcs fouffriflent de leur bailler 
plain pouvoir d cette voye, ne feroit poinc 
fouffifant ne convenable , tant pour doutc 
des revocatio ns des procureurs , pour ce 
qu’ils pourroient avoir inftrudions d parr, 
quils n’oferoient pafler , mais eft de necclfi- 
te que les parties dc les colleges sapprochcnt 
au plus pres que faire fe pourra , pour ab- 
bregier la conclufion , dc fi pouvoit furve- 
nir plufieurs doutes , que les procureurs ne 
pourront accorder , dc s’il les falloit retour- 
ner devers les parties , ce feroit trop grand 
dclay; dc fi eft d prefumer , que fi les par- 


■' Digitized by 


Google 


453 AD CONCILIUM PISANUM ANNI ucccct*. 454 

tics font bicn approuchccs , comme diteft, A lcfquicx compromiffaircs feroient tres fort 


jamais ne s’en partiront fans accord. 

L. item , ii femble que avant Ja renon* 
tiation faiidra ordonner que eous foient 
abfous d’une partie & dature , Sc foient faites 
difpenfations dirrcgularitez , Sc dautres vi- 
ces , & tous ies proces , fentcnccs Sc fulrni- 
nationsdune partie Sc dautre rappeilees 8c 
mifeS au neant , que tous les prelats Sc bc- 
neficiers d’une partie & dautre demeurent 
en leurs eftats, Scleur foicnt leurs bcneficcs 
confirmez ou conferes?, de nouvei , & pa- 
reillcment des cardinaux tant d’un cofte com- 


ferment de loyaumentprocedcrafele&ion 
d’aucun du college , ou de dehors , ou de 
noftre faint pere , ou de fintrus , fi i’un 
deux avoit pius de voix fans faveur , ou 
haine , fans aucunc acceptation de perfonne. 
Et fi les colleges ne pouvoicnt cftrc induits 
a cettc forme , qui attendu le grand nombre 
des perfonnes defdits colleges , Sc les divers 
nations dont iis font , qu’ils efleuficnt ccr- 
tain nombre de perfonnes de chacun colle- 
ge, comme fix ou fept,qui euffent puiflan* 
ce par maniere de compromis deflirc , Sc 


me dautre * Sc pource qu’ily a plufieurs evef- fouffiiTe que 1’efleu ait la plus grande partie 

i an «n rl i* ni au 1’nrtA aA- I* ar (i rM A rl i » aA C •> am «mA Ci A 


chiez en divifion , dclquiex fune partie eft 
obtenue par un qui a titre de 1’intrus , pour- 
roit eftre ordonne , que celui qui eft rcceu 
par 1’cglife cathedralc Sc par le chapitre fe- 
roit repute poffeffcur, Sc auroit le tout, 8c 
1’autre feroit 'aucunemcnt recompenle. Et 
quant aux autres benefices , le poffcffeur ou 
de la plus grande partie obtiendroit. Et auffy 
pourcequc lefdits cardinaux du college de 
noftre faint pere obtiennent aucuns des ti- 
tres anciens qui font a Romc pour les car- 
dinaux, Sc que les anticardinaux Sc fintrus 


des voix , comme dit cft. Et en ourre fi a cette 
feconde forme les deux colleges ne pou- 
voient eftre d accord , que au fort tous ceux 
des deux colleges procedaffent afefife&ion, 
Sc fuffent mis au conclave fans en partir,Sc 
contraints par la forme de droir. 

Llll.Itdm , que tous les points deffus di&s> 
Sc autres difficultez non porveues qui pour- 
ront furvenir , traittiees & accordecs , les 
parties & les. colleges saffembleront en une 
meme citeoubonne ville, Scia feroient mis 
a exeeution les points qui auroienteftetrait- 


en occupent une grande partie , il feroit C tiez , tant de confirmations , reconciliations , 


pourvcu felon la difcrction des parties Sc 
de leurs colleges , & de ceux qui feroient 
avec eux affcmblez pour celle caufe , Sc pour 
ce cftrc advific devers noftre faint pere. 

LI. Pource quii pourroit y avoit grand 
perii de confirmer oude confererdcnouvcl 
les eftats des anticardinaux , des prelats Sc 
benefices de la partie adverfe , & de rappcl- 
lerles proces faits contfeux avant les renon- 
ciations , ou cas que fune des parties trepaf- 
feroit , ou que fintrus en venatu contre fa 
promeffe, ne voudroit renoncier i femble 


renonciations , comme de f eflc&ion du nou- 
vei fucceffeur. 

Refponfiones ad dubia & objettionem , qua poffet 
feri contra modum pratticandi. 

LI11I. Senfuivenr les refponfes a plufieurs 
doutes faites par aucuns fur la forme de pro- 
ceder par la maniere que deffus eft recitee. 
Cat aucuns difent , que fi le roy par la dc- 
liberation de fon confeil des prelats Sc de 
funiverfite de Paris, veut induire noftre S. 
pere Benoift a renonccr , ce fera fortifier le 


que apres les points traittiez Sc accordcz,Sc fchifme , lapuiffancc Sc f autorite de la par- 


iceuxmispar ecrit, laconclufion fe dcvroit 
faire tout enfemble confirmer , Sc affurer les 
eftats d’unc partie Sc d’autre , & renoncier 
les deux parties. 

LII. Item , encore avant lefdites renoncia- 
tions devroit f en traittier Sc accorder fur la 
maniere de fele&ion de nouvei fucceffeur , 
quand les renonciations feroient faites, Sc 
femble a plufieurs , qu’il feroit expedient pout 
cette fois , que les parties du confentement 
des colleges ordonnaffent certaines honnes 
perfonnes en nombre non pair,qui ne fuffent 
pas defdits colleges , lefqucllcs euffent puif- 
fance deflirc pour celle fois apres les renon- 
ciations faites. car ceux dps colleges font 
principaux parties , & comme ennemis , Sc 
tres haineux enfemble , Sc eft a douter que 
ceux ne fuffent pas fitoft bicn appaificz , Sc 
que pour les haines Sc envies dentreux , la 
grace de Dicu n’y ouvraft point , Sc pour- 
roit eftre ordonne pour abregier , que il fouf- 
fifit a celui qui feroit efleu davoir la plus 
grande partie des voix des compromiffaircs , 


tie adverfe, Sc dc ceux de fon obeiffance , 
qui diront malitieufement , que le roy nq 
fa fait que pource qu’ii doute du droit de 
noftredit faint pere , Sc pareillement fi no- 
tredit faint pere le confent , fon dira que 
c’eft pource qu ii fc defie de fon droit. Et 
outre pourroit aucun dire que ou temps du 
pape Clement , qui eftoit du lignage du roy 
Sc de nos feigneurs , le roy neuffe pas fou- 
fert , que fon cuft parle de cefte voye de 
cefiion , Sc que pource que noftredit faint 
pere Benoift n’eft pas de fon lignage ny de 
fon royaume , il n’a pas fi grande affe&ion 
i lui , Sc le veut induire a renoncer , Scc. 
L’en peut ainfy refpondrc , que cettc voye 
procede originaument de noftredit faint pe- 
re, laquelle comme faint homme, vertueux 
Sc dc grande confeience a fait expoler au roy 
fon intention par la maniere deffusditc,en 
requerant quii y avifaft toutes les bonnes 
voyes poffibles pour la paix de 1’eglife , Sc 
que pourceque le roy eft confeille , que fi 
noftre faint pere na advific aucune voye 


Digitized by t^ooQie 


I 


45* ACTA VARIA PRiEVIA 45« 

meilleure & plus brieve que cellc delacef- A de la courde Rome cftant cn Avignon,& 
fion , il lui doit confeiller cette voye com- faudra que la couc s’envoife a Rome , ou ea, 
me meilleure & plus brieve , en efperance Iralie , & en tres grand dommage du roy & 

ferine que les roys , princes , & obeiffant de fon royaume, & que les Romains& Ica- 
de l’intrus tiendrout cette opinion , parquoy liens vcue fimpreflion & violcnce que cux 

le fchifme ne fera pas confirm£ , mais extirpe* deux firent apres la mort du papc Gregoirc , 

LV. Quant a 1’autre de ce que noftre qui dcuffent eftre privcz de cet honneur & 

fiunt pere Clement eftoit du lignage du de la cour , en auront f honneur & le pro- 

roy , & ceftui non , & c. 'II eft affes clair , fit , veu qu’il y aura plus dc la moitie , ou 

que ce n’eft point la caufe , & que le roy le tiers dltaliens a faire l'eledion , que d’au- 

& tous ceux dc fon royaume tiennent auffy cunes des autres nations ; peut eft refpondu 
fermement pour vray papc noftre faint pe - quel’en ne doit point avoir regart aux na- 
re le pape Benoift, que eux firent oncques tions , ny aux lignages , mais quii y ait 

pape Clement , & autant luy voudroient g bonne perfonne,& quii voudroit trop micx, 
obeir. Et que au temps duditpapc Clement, D fans nulle comparaifon, quii yeuft unbon 
il luy fcmbloit que le fchifme pourroit pren- prud’homme Italien qui fuft pape , que plus 

dre fin pour ramener a fon obeilTance les demourercn cefte perilleufe divifion ; & fe- 

roys, royaumes&paysquin’y eftoientpas, roit moult difficile dcxclure les cardinaux 

& qu’il eft vray que le fchifme a tant dure, Italiens de leur voix a fele&ion, s’ils ne le 

& eft fi fore enracine , que cette voye eft confentoicnt , & fi aucuns font mention d’en 
impoffible > & fcait certainement noftre faint deboutcr les Italiens , ou aucuns deux , iis 

pere le pape Benoift , qui a nagueres efte s’efforcent d’en debouter ceux des autres 

kgat en France , qu’il eft ainfi, Car par deux nations. 

annees il a efte a Boulogne , & pardevers LVIII. Aucuns ont touchieque lele&ion 
les oncles du roy d’Angleterre , & autres fe fit par les anciens cardinaux, quieftoient 

grands feigneurs de fon confeil , & a eferit du temps du pape Gregoire , des eftats def- 

& envoye plufieurs fois cn Angletcrre , & quiex n’eft d’aucun doute , fur quoy pourra 

mis toute la peine qu’ilapu deftre ouy en ^ eftre traittie quand les parties & les colleges 

Anglcterre pour monftrer la bonne juftice feront cnfemble , & y foit advife felon la 

dc noftre faint pere Clement , a quoi fina- difcrction de noftre faint pere, & du col- 

blement apres plufieurs dila tions & journees, lege» Toutes fois il eft fort a douter , que les 

qui fur ce luy ont efte mifes , il n’y a pu autres qui font nouveaux , tant d’un cofte 

eftre ouy ni receu, & luy ont refpondu les comme dautre , ne les voudroient point con- 

Anglois, quii eftoicntbien informez de la fentir. Car il leur fembleroit que ce feuftdc 

verite & du fait de feglifc , & qu’ils n’en leur honneur &dc leureftat. Attcndu qu’ils 

rccevroicnt point d’autres informations. Et fe reputent de tclle au&orite , & davoir aufiy 

pource que noftredit faint pere f$ait certai- bien leur voix en Tefledion , comme fonc 

nement qu’il faut proceder par autre voye, les anciens cardinaux, & mefmemcnt ceux 

il s’eft offert comme faint prud’homme a de la partic de 1’intrus ne le confentiroient 

toutes autres voyes a luy poffibles qui luy D point , pource que leur cofte n’en ce nuis 

feront confeillees , & s’il ne trouve meil- des anciens, & fi reputent les anciens autant 

leure, ny plus brieve que la ceflion, leroy leur adverfaire ou plus afiez que les nou- 

par la deliberation de fon confeil & de fon viaux. Car ce font ceux qui procederent d 

rollege la Iui doit confeiller. 1’eflection de noftre faint pere Clement, & 

LVI. A cette matiere tant neceffaire, & pourroit eftre occafion de mettre divifion 

qui requiert fi grant celcrite , nous ne de- entre les colleges , & nous devons tendre 

vons point avoir regard aux paroles des a fin d’union, & querir tous les bonsmoyens 

haineux ou envieux , mais a 1’effeft & bien a ce convenables , refequer toutes difficul- 

de la befoignc , & fi eft ccrtain qu’il n’y a tcz , qui pourroient eftre caufe dc debats oui 

quclconque voye a parvenlr a la paix de de difeords. 

1’cgiife , qu’il n’y ait affez de doute & de LIX. Dautre part aucuns ont trop fait 
diificultez , de grands labours & miffions , doute , que fi noftre faint pere efiifoit la voye 

toutefois fi faut-ii une fois commender, ou E dc compromis, ou autre voye qui luyfem- 

jamais n’en feroit fin , & prendre la voye blaft auffy bonne ou meilleure que la voye 

ou il y a moins de difficulte , par la bonne de ccffion , il y pourroit prendre deplaifan- 

dcliberation de noftredit faint pere & du ce , & s’en pourroit troubler , & s’il ne l’ac- 

college de la pourfuir diligemment & au ceptoit, une divifion s’en pourroit enfuivre 

micx que faire fe pourra , en efperance que en ce royaume contre noftre faint pere, &c. 

la conduife & metteabonnefin. Il femble que ce doute neft point de luy, Sc 

LVII. Ace quedifent aucuns, que s’il eft que aucuns ne doyent croirc quelle puft 

ordonne que les deux colleges eflifent en- avenir , car noftre faint pere eft plus tenu a 

femble, nous aurons pape Italien, & ferale pourchacier la paix de feglifc, que nulau- 

roy prive davoir pape de fon royaume & tre,& aces’ eft offert, comme deffuseft dit, 

& 


Digitized by 



457 AD CONCILIUM PISANUM ANNI 'mccCci* 458 

& y perfcvere comme fes meffagcs affer- A Item , s’il y a aucunes Jettfes notables 


ment > fi eft a prcfumer , quii fc confcntira 
par le confeil du roy a la ceffion , $’il na 
advife meilleurc voye , & fi par le confeiller 
loyaument pour 1’union de 1’eglife , il pre- 
noit deplaifence, & que parce s’en enfuilfent 
aucuns inconveniens , que Dicu ne veuille , 
la charge n'en feroit point au roy , ny a fon 
oncle, mais a ceux qui aufoicnt empefchie 
ou vouludiffererdebonpropos de noftredit 
faint perc. 

LX. Item , foyent advertis nofdits fei- 
gneurs ambaffadeurs du roy, que fi noftre 
faint pere,ou aucuns des cardinaux, ou au- _ 
tresdela coiir s effor^oient de donner char- 
ge ou blafme k aucun des prelats , ou de 
ceux du confeil du roy & de f univerfite , 
ou des clercs qui ont efte aux affemblees 
tenues fur cette matiere, cn leur impofant 
qu’ils euflent efte trop durs ou trop rigou- 
reux , & que ceux ncuffent point garde 1’hon- 
ncur & la reVcrence qu'ils doivent au papc 
&aucollege, ainfy comme deja aucuns ont 
veulu dire, lefdirs ambaffadeurs les excu- 
fent , & deffendcnt que lefdites affemblees 
ont efte faites du commandcment du roy , 
pour donner plus feurement confeil au papc 
fur ce qu’il avoit requis, & que le roy & 
nofdits feigneurs tienncnt fermement , que 
ceux qui ont delibere la voye que le roy 
confeille au pape pour 1’union de 1’eglifc , 
l’ont bicn & loyaument confeille fclon leurs 
confciences , & quii deplairoit au roy , fi 
aucun pour cette caufe vouloit donner char- 
ge k ceux qui ont donne ce confeil. 

LXI. Item , il plaift au roy, & auffi de fa 
grace 1’accorde A fes prelats , que fur ce que 
eux ont k faire aucuncs requeftes i noftre- 
dit faint pere touchant les libertez , franchi- j. 
fes & droits de leurs eglifes , qui font de la A 
fondation & garde du roy , defquels il eft 
protc&eur & deffenfeur , nofdits feigneurs 
ambaffadeurs du roy foyent inftruits defdi- 
tes requeftes , par ceux qui feront envoyez 
par les prelats pour cette caufe devers no- 
ftre faint pere , & en fuppliant de par le roy 
& de par eux , & en priant aii coli ege , pour- 
veu toutesfois que le fait principal de 1’u- 
nion de 1’eglife foit premicremcnt conclu 
& appointie. 

LXII. Item , qu’ils referivent fouvent au 
roy tout ce qu’ iis pourront befoigncr,& 
luy faffent f^avoir de leurs eftats , de ccluy 
de la cour de Rome, & des nouvelles de 
par deli. 

Senfuit les ter itares que nos feigneurs 
feront for ter. 

LXII. Premieremcnt les deux epiftres de 
1’univerfite , fune addreffapte au pape , Sc 
1’autrc au roy. 

Item, les lettres envoyees au roy par l’in- 
trus. 

Vet. Sorift. & Mon. ampl. Colle ft, Tom. FIl. 


envoyees par aucuns des roys ou princcs de 
1’obeiflancc de 1’intrus, foyent prifes&por- 
tees. 

Item , les bulles de noftre faint pere deft- 
qucls deffus eft faite mention > par lefquelfc 
il eferit , qu’il monftrera aux meffages du 
roy tout trairtie a fa crcation touchant l’ut- 
nion de 1’eglife > & auffy la cedule que le 
roy envoya querir devers le pape, pourf^a- 
voir quelle differcnce il y a entre icelle ce- 
dule, & ce qui fut fait a 1’entrec & iffue da 
conclave. 

Item , foit porte un inftrument public , qui 
contiendra , que es affemblees qui ont eftfc 
faites du commandement du roy par les pre- 
lats & autres clercs notables , ont efte ccnt 
& ncuf perfonnes , defquelles les quatrevingt 
& un ont efte tous d’unc opinion , & les 
autres vingtdcux y ont mis une petite differ 
rence , combien qu’en effet & en fubftance 
la conclufion foit toute une , fi comme par 
les cedules,qui feront encorporees audit ire- 
.ftrument , pourra apparoir. 

, 1NSTRUMEN TU M PER gUOD 
' dominus nofter papa mifit erga dominum no* 
firum regem epifeopum Avinionenfem & do- 
minum Petrum Blavi ambaftiatores fuos » 
ut ditfus dominus nofter 1 rex fuos folemnes 
ad profatum dominum noftrum papam mit- 
teret ambajftatores. 

■ ) 

In nomine Domini. Amen. Per hoc pu- 
blicum inftrumenrum cunilis pateat eviden- 
ter , quod cum fandiffimus in Chrifto patet 
& dominus nofter, dominus Benedictus di- 
vina providentia papa tredecimus , pontifi- 
y catus fui anno primo , videlicet paulo poft 
1 affumtionem fuam ad.fummi pontificatus 
apicem , mififfet , ut dicebatur, ambaffiatores 
fuos , nuncios fpeciales , fcilicct reverendum 
in Chrifto patrem dominum epifeopum A- 
vinionenfem, & dominum Petrum Blavi le- 
gum do&orem , ejufdem domini noftri papae 
referendarios , ad fereniffimum principem St 
dominum noftrum dominum Carolum Dei 
gratia Francorum regem ; qui quidem am- 
baffiatores fcu nuncii ex parte ipfius domini 
noftri papae requifierunt , ut dicitur , praefa- 
tum dominum noftrum regem , quatenus 
g ipfe vellet mittere fuos folemnes nuncios 
ad eumdem dominum noftrum papam , ad 
finem , quod cum ipfius domini noftri regis 
bonoconfilio via inveniri , per quam, cito 
pollet in ccclcfia pax & unio haberi * & fchif- 
ma inceffantcr dolendum ,‘quod jam per 
fexdecim annos & ultra duravit , fedari pe- 
nitus & aboleri valeret 5 prarfatufque domi- 
nus nofter rex fuper hoc matura delibera- 
tione praehabita x mandaffet feu fcripfiffet ar* 
chiepifcopis, epifeopis , aliifque pluribus prae- 
latis & perfonis aliis ecclefiafticis, magiftris 

Sf 


Digitized by t^ooQie 


4 S 9 ACTA VARI 

in theologia , doloribus utriufquc juris, lit- A 
teratis , expertis & notabilibus fui regni , ut 
in fefto purificationis B. Maiu Virginis 
nuper praeterito ad ipfum Parifius intereffent > 
ut cum ipfis negotio mature digefto, poffet 
fuos ambafliatores inftrudos > prout negotii 
qualitas exigebat , ad eumdem dominum no- 
ftrum fummum pontificem deftinare. Poft- 
modumque idem dominus nodet rex hu- 
jufmodi domini noftri fummi pontificis lau- 
dabile propofitum in mente revolvens, & 
illud ad effedum , ut citius fieri poffet , & 
non fine magnis & fandis deliberationibus 
& confiderationibus deducere ferventer af- 
fedans, ordinaverit, quod praelati & plures ® 
alii tam de fuo confilio , quam alii viri licen- 
tiati, valentes, famati , & fcientifici Parifius 
exiftentes pendente termino feu die ad quem 
alii erant mandati , congregarentur in pala- 
tio fuo regio Parifius , ad conferendum fu- 
per hujufmodi fado feu negotio diligenter , 

& quod fpedabilis vir Arnaldus de Cor- 
se y a miles cancellarius fuus Francis, & certi 
alii notabiles viri de confilio fuo , quoties 
commode poffent , ibidem intereffent : ipfi- 
que praelati & alii plures, & quandoque di- C 
do domino cancellario , & certis aliis de 
confilio ipfius domini noftri regis , ac nobis 
notariis publicis infra feriptis praefentibus , 
fuerunt congregati fuper hujufmodi mate- 
ria, feu negotio conferendo, deliberando, 

& advifando , prout cuilibet melius & fan- 
dius videbatur s nec non fubfequenter die 
didi fefti purificationis & diebus fubfequen- 
tibus ufque ad przfentem diem decimam 
odavam menfis februarii, in didorum do- 
minorum praelatorum & aliarum perfonarum 
in hujufmodi congregatione praefentium , in D 
qua quidem congregatione praefentium , quae 
femper fada fuit in dido palatio domini re- 
gis Parifius in camera fua viridi , fuerunt fi- 
cut de die in diem fucceflive veniebant , 
Reverendiffimi patres & domini , domini 
patriarchat Alexandrinus, Carcaffonat, & Je- 
rofolymitanus, S. Pontii Thomeriarum cc- 
clefiarum perpetui adminiftratores. 


A PR 1 VIA 460 

Aurelianenfis. 

Autiffiodorcnfis. 

Trecenfis. 

Meldcnfis. 

Difti archiepifcopi Reme n fu epifeopi. 

CathalaunenfiS. 

Tornacenfis. 

Morinenfis. 

Attrebatenfis. 

Noviomenfis. 

Laudunenfis. 

Sueflionenfis. 

Ditti archiepifcopi Rothomagenfis epifeopi. 

Bajocenfis. 

Abrincenfis. 

Ebroicenfis. 

Lexovienfis. 

Conftantienfis. 

Archiepifcopi Turonenfis epifeopi. 

Cenomanenfis. 

Andegavenfis. 

Redonenfis. 

Nannetenfis. 

Mimatcnfis, 

Anicienfis, archiepifcopi Bituriccnfis 
fuffraganei. 

De provincia Burdegalenfi. 

Pidavenfis. 

Malleacenfis. 

Lucionenfis. 

Condomienfis. 

Petragoricenfis. 

Xantonenfis. 

De provincia Auxit ana, 

Aqucnfis. 

Ledorenfis. 

Conferanus. 

De provincia Nar bone nji. 

Magalonenfis. 

Nemaufenfis. 

Uticenfis. 


Archiepifcopi. 

Lugdunenfis. 

Scnoncnfis. 

Rem en fis. 

Rothomagenfis. 

Bituricenfis. 

Et Bifuntinus. 

Ditti archiepifcopi Lugdunenfis epifeopi. 

Eduenfis. 

Matifconenfis. 

Lingonenfis. 

Cabilonenfis. 

Ditfi Senonenfis archiepifcopi epifeopi. 

Parifienfis. 

Carnotcnfi*. 


De provincia jholofana . 

Apamienfis. 

Rivenfis. 

De provincia Viennenfi. 

Valentinenfis. 

Gratianopolitanus. 

& Bethleem epifeopi. 

Necnon abbates. 

Ciftercienfis. 

S. Dionifii. 

S. Remigii. i 
S. Benigni Divloncnfis. 

Montis S. Michaclis. 
Rcfbacenfis. 


Digitized by {jOOQie 


4 < 5 i AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 462 

Fifcanenfis. A cretiones, antequam fuerint requifita fingu- 


Lyra. 

S. Vidoris prope.Parifios. 

S. Georgii prope Rothomagum. 

Jumctenfis. 

S. Eligii Noviomenfis, abbates. 

Ac prior S. Marcini de Campis. 

Rothomagenfis. 

Andegavcnfis. 

Remenfis. 

Et capellae Divionenfis decanus. 

Magifter Petrus Dailfy. 

Guillelmus de Gardino. 

Algidius de Campis. 

Petrus PLoujl. 

Johannes Brevis-coxx. 

Fratres Michael Piquicr , St quidam alter 
de ordine Minorum. 

Johannes de Huflaria prior Auguftinen- 
fium Parifienfium. 

Petrus de Cornuo prior B. Marix de Car- 
melo Parifienfis. 

Dominicus Hetbolii de Aragonia didi or- 
dinis B. Marix , in facra pagina fic decreto- 
rum magiftri & d odores. 

Nccnon magiftri Radulfus de Kanuloc. 

Johannes de Matifcone. 

Geraldus Bagovl. 

Gcraldus de Caftro-Morono & ejus focius, 
fic Petrus Januti de ftudiis Aureliancnfi,Tho- 
lofano, & Andegavenfi, decretorum St le- 
gum dodores folemnes. 

Jacobus Cojftn. 

Guillelmus de Cauteriis. 

Robertus de Donis in curia parlamcnti 
confiliarii regii. 

Andreas Grangerii. 

Johannes de Melly. 

Radulfus de Ulmonte etiam in curia par- 
lamenti caularum patroni. 

Magiftri Robertus de Freta. 

Amelius de Brolio auditores facri palatii 
apoftolici. 

Et Guillelmus Bonnaterii , licentiatus in 
legibus , focius domini epifeopi Anicicnfis. 

Prior Carthufienfium Parifienfium. 

Prior Cxlcftinorum Parifienfium. 

Necnon Johannes Capitis Bituricenfis. 

Johannes Piaonis Agathenfis. 

Prior Prioratuum S. Columbx de Savar- 
dino & de Volvento Caftrenf. 

Guillelmus Muneti Abrincenfis. 

Jacobus de Manfaugia chido Ambianenfis. 

Quidam alius Mimatenlis epifeoporum 
vicarii fic nuncii officialis Lugduncnfis. 

Bertrandus Genefte archidiaconus Con- 
ftanrienfis,Sc quidam religiofus Almannus de 
ordine Minorum , magiftri viri litterati fic 
jurifperiti... fic noftrum notariorum prxdido- 
rum , prxftito ante omnia a fingulis prxno- 
minatorum juramento de dando fidele con- 
filium in hac materia dido domino noftro 
regi , fecundum eorum confcicntias & dif- 
fet.fcript. & mon.unfl. Colle ft. Tm. VII. 


lorum vota , fuerkque materia repetitis vi- 
cibus folemniterdifcuiTa, fic poft hujufmodi 
difeuifionem opiniones petitx,& per unum- 
quemque, paucis exceptis, certa die, immx» 
certis diebus, fecundum quod materia ipfa 
repetebatur , fua opinio dida fuiflet. Hinc 
eft quod in noftrum notariorum prxdido- 
rum prxfentia , praefatis dominis patriarchis , 
archiepifcopis , epifeopis , abbatibus fic aliis 
perfonis fupradidis in camera viridi prxdida 
congregatis, St fuper materia feu negotio 
hujufmodi fuam opinionem dicentibus, quia 
pro majori parte domini prxdidi adhxrc- 
bant opini.oni unius didorum dominorum > 
qux erat in feriptis , fic quxdam alia opinio 
jqux per quemdam alium dominum tange- 
batur etiam in feriptis, fuit didum quod 
ambx opiniones fic in feriptis redadx , alta 
voce fic intclligibili legerentur : quibus ledis 
St intelledis , prxfatus reverendiffimus in 
Chrifto pater dominus patriarcha Alexan- 
drinus ibidem prxfidens requifivit omnes 
afliftentes, quatenus ipfi per juramenta fua 
jam prxftita , Deum folum habendo prx ocu- 
lis, dicerent in hac parte quod confcientia 
fibi didaret. Quo audito, ipfifque dominis 
fedentibus,fic propter hoc congregatis & in- 
terrogatis fuper przmiflis fingulariter & fi- 
gillatim , fuerunt odoginta feptem ex ipfts , 
qui unanimiter tenuerunt opinionem con- 
tentam in cedula fuper hoc tradita , cujus 
opinionis articulus, omiifis caufa brevitatis 
aliis in ipfa cedula contentis, fequitur in hxc 
verba : Concludendo & eligendo per modum 
opinionis ficconfilii folum , attenta delibera- 
tione religioiorum ordinis Cartufienfis fic 
Cxlcftinorum fic univerfitatis Parifienfis , fic 
quod neccftc eft ecclefiz fandx Dei fub peri- 
culo defolationis ejufdcm, iftud dcteftandum 
fchifma brevius quam fipri poterit extirpari , 
fic ecclefiam uniri , nec vix prxtadx aut aliae 
qux per feribentem imaginari valeant, fine 
fufficicntes ad veram unionem , pacem fir- 
mam fic concordiam animarum , prxtcr viam 
ccffionis utriutque partis, iftam viam fatis 
communem , quafi Sandi Spiritus eligit^P* 
regi confulit per nuncios folemnes domini 
regis domino Benedido confulendam, ipfum 
fic ejus collegium ad hanc omnibus bonis 
modis cum honore fic reverentia decentibus , 
exhortando , exponendo tamen domino no- 
ftro primitus alias vias prxtadas caufas , pro- 
pter quas non approbantur de prxfenti , fic 
caufas propter quas ceifio utriufque videtur 
eligenda. In cafu vero quo fic dominus no- 
fter rex cum dominis de genere fuo fic aliis 
de confilio fuo fic deliberaverit, modus fi- 
gnificandi fic profequendi poflet efle talis , 
videlicet quod in confiftorio publice nuncii 
regis regratiarentur domino noftro fic cardi- 
nalibus de bonis intentionibus fuis , de nun- 
ciis folemnibus per papam miffis domino 

Sf ij 


Digitized by 


Google 


46 3 


ACTA VARIA P R JE V I A. 


464 


regij fignificarent etiam in genere bonam A ifte modus fecundum eum qui in patico , aut 


[>] 


intentionem domini regis, diligentiam per 
ipfum habitam circa materiam , convocando 
fuos praelatos & alios notabiles viros , quo- 
tum & univerfitatis Parifienfis habuit confi- 
lium, & quod nuncii regis miffi funt ad pa- 
pam, ad fetendum ipfius intentionem & viam 
per ipfum .deliberatam , prout ipfc fe di&u- 
tuna per fuos nuncios regi fignificavir. De- 
mum ad partem &■ fecrete nuncii regis loqui 
poterunt cum domino noftro, relinquentes 
ejus arbitrio, fi primo voluerit eis viam per 


nullo .differt a modo aliorum faltem cffcfhu- 
liter. Sed quia ducendi funt non trahendi , 
a quorum voluntate principaliter hoc depen- 
det , eft cis mos gerendus , prxfcrtim cum 
nihil de fpecialibus obraitritur. Mittantur 
ergo folemnes ambaxiatores ex parte regis 
domino noftro > & fi lit pudibile , domini pa- 
trui , aut alter ex eis , quoniam illis fas erit 
magis negotium accelerare , & illis verifimi- 
liter dominus nofter fe effufius aperiet, & 
cum illi fmt viri litterati & timentes Deum , 


ipfum deliberatam aperire, Vel audire viam # habcntefque re&um zelum caufz hujus , qui 


ex parte regis eonfulendam, & quicumque 
primus viam aperiat, fi funt concordes in 
nomine Domini. Si vero clare pateat nun~ 
Ciis regis, vel quod eligere vellet viam com- 
promiffi, feu concilii generalis, iftas vias im- 
pugnent , fecundam luas inftru&iones per 
inedia praeta&a & alia fatis communia jfed 
fi via per papam exponenda foret alia de 
tribus przta&is concilii , compromifli vel 
ceffionis , revocaretur indubium, an c(Tet me- 
lior vel xque bona , quod eft incredibile feu 
multum difficile. Tunc fuper hoc rex effet 
confulendus , & ejus beneplacitum expedan- 
tium. Prxterea fi dominus nofter elegerit 
vjam concilii vel compromiffi, aut unam 
aliam viam quam ceffionis , quae non videtur 
ita fru&uofa , ficut renuntiatio , poft difcuf- 
fionem materiae & indu&ioncm aliquorum 
dominorum cardinalium , qui plus ad fa&um 
afpiciuntur , exponerent nuncii regis domino 
noftro Benedico femper cum reverentia & 
honore , quod ex quo melior & brevior via 
quam ceffionis non referretur regi , crede- 
rent quod rex viam fibi confultam per om- 


B 


fecum deferant , tacitis nominibus opinan- 
tium , effedtualiter quaecumquc hic gefta > 
fiatque in confiftorio publico propofitio lians 
in generalibus terminis regratiatoria , exhor- 
tatoria , & oblatoria auxilii & favoris , poft- 
modumque ad partem coram illis , de quibus 
domino noftro placuerit, petatur ab eo aper- 
tio vix feu viarum , quas in hac materia do- 
minus nofter, ut afferitur, dicit fe habere: 
quibus per eum apertis , fi conveniat in via 
grata ambaffiatoribus regis fecundum inftru- 
ftiones iliis datas , benedi&us Deus , tunc ad 
exeeutionem illius, abfque hoc, quod per haec 
verba ultra hic redire oporteat, incipiat ma- 
num apponere juxta ea in quibus ibidem 
invicem concordabunt. Sin autem , quod 
non opinor, viam dominus non aperiret» 
vel faltem non fa&ibilem aut nimis longam , 
vel aliter cum regiis ambaffiatoribus & lit- 
teris per cos portatis non conveniret, tunc 
aperirent domino noftro omnia hic ta&a, 
& vias exprimendo , quae via habet plures fe- 
quaces, cottando omnes vias in mundo, 
totum fine expreffione perfonarum , & con- 


nes vias & modos rationabiles & honeftos n venientia cujullibet vix , & inconvenientia 

/tu: r..i. e r..l I ..r ] ^ _ : i_ • _ r. j ■ • r- 


fibi confultQS & confulendos , ufque ad effe- 
Atmi finalem penes reges & principes & fub- 
ditos utriufque partis profequeretur, fi me- 
lior & brevior reperiri non poffet. 

Item , fuerunt viginti duo, qui in toto te- 
nore dittx cedulx non bene concordabant 
cum prxfatis o&oginta feptem , quorum unus 
tradidit unam cedulam manu fua feriptam: 
qua ledla, eidem cedulx decem & novem 
Cx ipfis viginti duobus potius quam primx 
fuprafcriptx adhxrebant. Duo vero alii ex 
ipfis viginti duobus, ambo epifeopi, dixe- 
runt exprefle , quod di&x fecundx nullate- 
nus adhxrebant : cujus cedulx tenor fequi- 
tur : 

( a ) Ad principale quxfitum , quo quxritur 
quid regi , principi , & domino noftro con- 
lujb per eum domino noftro papx confulen- 
dum pro breviori , honeftiori fit faciliori mo- 
do unionis habendx in univerfa Dei ecclefia, 
Deus cujus caula agitur, judicet feribentem, 
fi aliter loquatur quam credit & fentiat , ne- 
gotio de quo agitur profuturum. Eft igitur 

(*J Hinc cedulam per manus epifeopi Xandtonenfis tra- 
ditam io confiiio aiibi legimus in eodem mf. 


etiam exprimendo in quo refedit univerfi- 
tas, & in quo major pars hujus concilii. Ec 
fi dominus nofter reduceretur cum ambaxia- 
toribus , bene quidem , aliter tunc per do- 
minos cardinales quz tanguntur ,& alios de 
quibus videretur , honeftiori tamen & fecre- 
tiori modo quo effet poffibile , & in termi- 
nis concilii , feclufa omni etiam artatione 
caufativa, fibi tangi facerent, etiamfi opus 
effet , addendo quod dominus nofter ad viam 
brevem & fa&ibilem fe difponeret , quia rex 
erat propofiti non ultra in hoc diffidio fchif- 
matis remanere 5 & fi tunc non haberetur op- 
tatus finis, de cujus contrario credo effe cer- 
tus, redirent ambaffiatores ad regem, qui 
per convocationem fecundam concilii, vel 
alias , ut materia exigit , provideret. Hoc ta- 
men non omitto , quod fi dominus nofter 
offerret viam fa&ibilem & bonam , licet non 
illam de qua effent ambaffiatores per regem 
onerati , quod antequam redirent , hoc nun- 
ciarent regi & ejus cxpe&arent refponfum , 
ut videretur, an via per dominum noftrum 
aperta, licet effet alia , regi effet accepta, 
cJUi in via rationabili decenter dominum no- 


Digitized by LjOOQie 



4 6i AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

ftrura papam prxfcrtim in hac materia fequi A . . 

deberet. 

Quibus fic adis > prxdida die decima oda* 
va Februarii, praefati domini praelati & pet- 
fonae acceflcrunt ad praefentiam prxdidi do- 
mini noftfi regis, indomofua S. Pauli Pari : 
fius exiftentis , in camera pariamenti baffa, 
ubi ipfo domino noftro rege fedente in fo- 
lio fuo regio , affiftcntibus (ibi dominis du- 
cibus Bituricenfi & Burgundiae patruis, Au- 
rclianenfi germano, Borbonii avunculo, co- 
mite Augi conftabulario, Arnaldo de Cor- 
beia cancellario , dido Boacicaut marefcallo, 


4 66 


INSTRUMENTUM 

Per quod demini cardinales interrogati fuerant 
per juramentum , ut dicerent , quam viam 
videbatur eis efie meliorem & utiliorem pro 
fi it potione fchifmatis , & hoc fuit coram do- 
minis ducibus ambaxiatoribus regis , ubi di- 
xerunt opiniones fuas. 


I 


N nomine Domini. Amen. Per hocprat* 
fens publicum inftrumentum eundis pa- 
teat evidenter, quod anno Domini m. ccc. 
domino Johanne de Vienna admiraldo,Gui- g Lxxxv.indidioncm. menfis Junii die prima. 


chardo Dalphini magiftro baliftariorum,mul- 
tifque comitibus , baronibus , militibus , cam- 
bellanis & perfonis aliis , de confilio didi 
domini regis , praefatus dominus , dominus 
patriarcha Atexandrinus in praefentia om- 
nium praedidorum alte & intelligibiliter re- 
tulit regi omnia fupradida. Qua relatione 
fic fada, ante & poft ac pluries prxdidus 
dominus patriarcha de omnibus prxdidis, 
dum modo prxdido fierent & dicerentur, 
petiit a nobis notariis prxdidis fieri publicum 
inftrumentum, unum vel plura , ad opus ip- 
fius & omnium quorum intereft vel intereffe 
poterit in futurum, & etiam prxfatus domi- 
nus nofter rex petiit (ibi fieri de hujufmodi 
relatione publicum inftrumentum. Ada fue- 
runt hxc Parifius , anno , diebus , locis , & 
prxfentibus quibus fupra. 

Et ego Johannes de Bordis in utroque jure 
baccalaureus archidiaconus Parifienfis , pu- 
blicus audoritate apoftolica notarius, con- 
gregationibus, difcuffionibus , cedularum tra- 
ditionibus , relationi fadx per didum domi- 
num patriarcham Alexandrix dido domino 
noftro regi & omnibus aiii>, dum fierent & 
dicerentur, prout in prxfenti inftrumento 


pontificatus SS. jn Chrifto patris & domini 
noftri, domini Benedicti divina providentia 
papx XIII. anno primo , in notariorum & 
tertii infraferiptorum prxfentia , perfonaliter 
exiftentibus illuftribus & magnificis princi- 
pibus & dominis, dominis Bituricenfi & Bur- 
gundix patruis, & Aurelianenfl fratre do- 
mini noftri regis ducibus, necnon reveren- 
diffimis in Chrifto patribus & dominis domi- 
nis videlicet de Florentia , Peneftrino , Am- 
bianenfi , de Albano, de Novo-caftro, de 
Agrifolio, de Giffons , Jcrufalem, Neapoli- 
tano, Venetiarum , de Murolio , deThurcio, 
de Vivariis, Pampilonenfi, Auxitano, Ani- 
cienfi, de Vergeyo, de Saluciis, de Petra* 
mala, S. R. E. cardinalibus, ac etiam reveren- 
dis in Chrifto patribus , Sil vanedenfi ,Pida- 
venfi & Attrebatenfi epifeopis, Guillelmo 
vicecomite Melduncnfi cambellano , Johan- 
ne comite de Sacro-Cxfare , domino Gui- 
done de Trimoilla, domino Johanne de 
Bueil , domino Petro de Gyaco , domino 
Odardo de chazeron , domino Jaqueto de 
Blaru , domino Almarico de Ordeo-montc , 
domino Odardo de Molinis, Johanne de 
Monte-acuto, & magiftro ALgidio de Campis, 


fupraferipto continetur, prxfcnsfui, exinde n didi domini noftri regis confiliariis, apud Vil- 

• f • n « • r ; ^ i : a • 1 /? 


ipfum inftrumentum aliena manu feriptum 
figno meo manuali fignavi , & in eo me fub- 
fcripfi, & hic rogatus & requifitus in tefti- 
monium prxmifTorum. Bordes. 

Et ego Gunterus Colli domini noftri regis 
fecretarius, publicus apoftolica & imperiali 
audoritate notarius , congregationibus , dif- 
cuffionibus , cedularum traditionibus , rela- 
tioni fadx per dominum patriarcham Ale- 
xandrinum dido domino regi & omnibus 
aliis, dum fierent & dicerentur, prout in 
prxfenti inftrumento fupraferipto contine- 
tur, fuiprxfens, & ob hoc ipfum inftrumen- 
tum alia manu feriptum figno meo fecre- 
tariatus manu mea fignavi, &me fubfcripfi 
hic fuper hoc requifitus & rogatus in tefti- 
monium prxmifforum. Gonticr, 


lam-novam juxta Avinionem , hora quafi 
quana poft meridiem , in domo qux quon- 
dam fuit defundi cardinalis Bolonix , in qua- 
dam camera didi hofpitii , Cedentibus in con- 
filio januis claufis , didus illuftris princeps & 
dominus , dominus dux Bituricenfis vivx vo- 
cis oraculo recitavit in brevi didis dominis 
cardinalibus caufam adventus eorum , & 
quomodo eodem die in mane ipfi audierant 
viam aperiri per os didi magiftri ALgidii de 
Campis coram dido domino noftro papa 
Benedido , & ipfis cardinalibus , quam didus 
dominus nofter rex repercrat in concilio fuo, 
quod ob iftam caufam multis diebus cele- 
braverat Parifius, domino noftro papx per 
ipfum confidendam ad fedationem fchifma- 
tis & ecclefix unionem obtinendam. Poftea 
cum inftanfia requifivit eofdem dominos 
cardinales ex parte regis , & etiam ipforum 
dominorum ducum , quod quilibet ipforum 
per juramentum quod habebat ecclefix Dei, 
& in ipfius confcientia , diceret qua via ei vi- 

Sfiij 


Anno 
Ex mf. 
bibliothtCA 
rtgii. 


Digitized by t^ooQie 


467 


ACTA VARIA VKJEVIA 


4^8 


debarat melior, brevior, tutior & fadibilior A 
ad didum fchifma fedandum , quod in Dei 
ecclefia, proh dolori viguerat & vigebat, & 
ad obtinendam pacem & unionem ipfius 
Dei ecdefix, & pacificationem confcientia- 
rum omnium Chrifti fidelium. Et primo pe- 
riit a dido Florentix cardinali , qui quidem 
refpondit : Domini mei, hora eft tarda, & 
poffemus "Vos attxdiare propter prolixitatem 
materia: & multitudinem opinionum s & fi 
.placeret vobis , cras de mane reverteremur 
ad vos ; attamen fi velitis , nunc expediemus 
nos ; & tunc plures alii cardinales dixerunt : 
Nunc, nunc 5 qui didus dominus Bituriccnfis B 
•dixit, quod non attxdiarentur propter hoc 
ipfi domini duces, immo requirebat quod 
fine aliqua mora unufquifque diceret opi- 
nionem fuam. Quo dido, idem cardinalis 
de Florentia dixit , quod ecclefia Dei erat 
de prxfenti judicio fuo in duriori ftatuqua-m 
umquam fuerat poft mortem B. Petri apo- 
ftoli , & adduxit aliquas rationes facientes ad 
iftud propofitum. Dixit infuper quod ipfe 
fuerat hadenus ab exordio ipfius fchifmatis , 
erat adhuc & effet continuo prxfto & para- 
tus laborare juxta pofle fiium.pro bono pacis 
& unionis ecclefiae , & in confcientia fua vide- C 
batur fibi , quod ad didam pacem & unio- 
nem obtinendam via ceffionis erat melior , 
brevior, tutior, fadibilior, & magis pacifi- 
cans confcientias fidelium & fedativa fchif- 
matis, quam quarcumque alia via tada> vel 
quae fibi occurreret. 

2. Dominus Pencftrinus afferuit viam ma- 
gis Deo gratam fore meliorem ad fedatio- 
nem fchifmatis, ad quod diverfis mediis de- 
veniri poteft , & quod fi via ceffionis bene 
pradicetar, illa fibi pulchra & bona videtur, 
eamque confulit , cum tali modo poffet pra- 
dicari , quod effet Deo grata. 

3. Dominus Ambianenfis dixit per con- 
fcientiam fuam, partem fuam paradifi, ju- 
ramento quo adecclefiam Romanam , nec- 
non ad didum dominum noftrum regem 
stringitur, quod via ceffionis eft melior, 
brevior , & fandior, fadibilior , honorabilior 
Deo, mundoque, placans confcientias, & 
corda fidelium pacificans, plus fedativa fchif- 
matis, pacis & unionis in ecclefia univer- 
fali, quam quarcumque alia via, & quod ju- 
dicio fuo per nullam aliam viam pax nec 
unio apponi vel reperiri poffunt , & propter 
hoc ad ipfarh fe tenet, eamque fblam appro- 
bat > pro cujus viae corroboratione plures ad- 
duxit Rationes. Dixit infuper quod fibi vide- 
batur opus effc , quod de modo cxccutionis 
didx vi* fieret mentio de pr*fenti. 

4. Dominus Albanenfis poft regratiationes 
per ipfum regi & dominis noftris pr*fatis 
ducibus de bona & magna affedione , quam 
ad pacem & unionem ecdefix habere nof- 
cufltur, exhibitas , dixit viam ceffionis a tem- 
pore Chrifti non fuiffe vifam, & quod cer- 


tum eft, quod qui de ifta materia difputa- 
ret, melior via & honorabilior pro ecclefia, 
domino noftro papa, ac domo Franci*, 
quam via ceffionis poffit reperiri. Dixit ulte- 
rius , quod cognofccbat aliquos , quos tace- 
bat pro tunc, qui oculum & intentionem 
habebant ad hoc quod dominus nofter de 
papabilitatc amoveretur. Deinde quod prx- 
fupponit & firmiter tenet, quod rex & do- 
mini noftri duces ad pacem & unionem cc- 
clefiz afpirant , & quod nolunt quod do- 
minus nofter papa cedat , nifi intrufus re- 
nuntiet > & quia tenent viam ceffionis me- 
liorem & breviorem , dixit prxcife, quod 
fi per viam ceffionis pax & unio ecclefixci-. 
tius quam per aliam quamcumque feque- 
rentur , & intrufas cedere velit & renuntiet , 
quod fimiliter dominus nofter papa Benedi- 
dus in hoc cafu renuntiet fuo juri, 

5. Dominus cardinalis de Novo-caftro 
dicit , quod ih confcientia fua firmiter tenet, 
quod rex & fui patrui , nccnon frater & eo- 
rum confilium fuerunt & funt in vera » jufta , 
& fanda opinione pro pace & unione ec- 
clefix confequenda , & quod cum magna & 
matura deliberatione hanc viam confulue- 

C runt & elegerunt, &. propter hoc ad eam fe 
tenet, tamquam meliorem & breviorem. 

6. Dominus cardinalis de Agrifolio dicit 
quod przfupponit & firmiter tenet , quod rex 
& domini noftri habuerunt & habent veram 
intentionem atque propofitum veniendi ad 
pacem & unionem ecdefix brevius & me 1 - 
liori modo quam fieri poterit, & ob hoc di- 
xit , quod fi via ceffionis quam elegerunt pof- 
fet tali modo pradicari, quod pax & unio 
ecclcfi* fequeretur, quodque ecclefia in fuis 
libertatibus remaneret , cam tenet & reputat 
meliorem , & ipfam domino noftro papae , 

D etiam fi pater fims aut frater cflet , confulit. 

7. Dominus de Gffons afferuitin confcien- 
tia fua fe totis affedibus fuper omnia pacem 
& unionem ecdefix optafTe & optare , quod, 
ad didam unionem > prout fibi videtur , papa 
pertingere non poffet, nifi mediante potentia 
regia & dominorum : ex quo nulla alia per 
regem in fuo confiiioprxter viam ceffionis eft 
acceptata, quam prXompibus aliis, per quas 
eft poffibile ad unionem ecdefix devenire, 
apertis & tadis elegit, & qux fuit fibi con- 
fulra tamquam melior, papa non deberet 

£ refifterc opinioni regis , cui adhxret idem 
dominus cardinalis, & eampro meliori tenet, 
provifo quod diligenter honefte exeeu- 
tioni deducatur. 

S. Dominus cardinalis Jerofolvmitanus 
dicit quod tenet regem foviffe veram partem 
ecdefix, & ut in ea pax & unio poneretur, 
magnum & maturum confilium per plures 
dies celebraffe , per quod reperiit viam cef- 
fionis aliis viis fore meliorem 5 c etiam bre- 
viorem. Quapropter didus dominus cardi- 
nalis eidem vix ceffionis adhxret, & eam 


Digitized by 


Google 


•rr“ 


4 69 AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mcccctx. 47* 

tamquam meliorem approbat, fupponendo A 1 3- Dominus Vivaricnfis dixit & afleruit 
quod ecclcfia in Tuis libertatibus St franchi- in fua confcientia > fe nihil in hac materia 

fiis remaneat , & quod rex & domini in ipfis didurum , quod in prxfcntia papae Clemen* 

eam manu teneant & ad manutenendum tis , cui multum tenebatur & obligabatur , 

adjuvent, non dixiffet , St quod non diceret in prxfen- 

9. Dominus cardinalis Neapolitanus tria tia domini noftriBENEDicri, fi prxfcnseflct* • 

dixit, primo quod fandae memoriae Clemens & dixit quod in confcientia fua videtur fibi , 

papa nuper defundus, erat verus papa, cui quod via melior atque fadibilior cft via cef- 

fucccffit dominus noder Benedictus. Secun- fionis , & credit firmiter , quod qui eam ob- 

do , quod rex & domini regales pacem St tuli fiet tempore Clementis papae , ipfe con* 

unionem ecclcfiae defideraverunt & optant., tra fuum adverfarium fatis obtinuiflet. 

Tertio , quod domus Ftancixccclcfiam,fchi£- i+. Dominus Pampilonenfis dixit & affir* 

mate urgente, fufccpit,femperque tenuit ve- mavit per fuam confcientiam in hac mate- 
ram partem , nec reperit eos umquam a fide ria fi nihil didurum timore , amore , favore, 
deviafle. Tenet etiam quod vellent quod odio , vel alias praeter fecundum confcicp- 
dominus noder remaneret papa: quare fecuu- B tiam, veram veritatem , & Deum fu per hoC 
dum quod rex tenet , quod pro pace & unio- tedatur , & quod praefupponit & firmiter 

ne ecclefix via ceflionis efl meiior, brevior , tenet , quod rex Francix & domini nodri 

eodemque modo tenet dominus cardinalis. pacem & unionem ecclefix totis affedibus 

Dixit ulterius quod fi aliqua via xque bona, cupiunt , quod Sc facit. Ulterius quod non 

ficut via ceflionis , reperirctur, nihilominus ed modus, nec antiqux cerimonix, quod 

ad idam , videlicet ceflionis , fe teneret , Sc collegium coram quocumque vel cuicum- 

co quod rex, qui fuper ipfamtam mature & que refpondeat abfque deliberatione ad in- 

-maturam deliberationem habuit, eam tenet. vicem habita St de confenfu papx, & per 

10. Dominus cardinalis Venetiarum dixit modum collegialem, & non per modum 

fe femper tenuifle , necnon tenere, quod con- opinionis , nec per aliquem poflunt aut de- 

fideraris termipis St datu in quibus ccdefia bent in contrarium cogi .* quod fi fiat, effe- 

Confidit de prxfenti , via ceflionis ed melior , dus nullius roboris aut valoris debet repu- 

quam fortius folito approbat , attento quod tari» Deinde pro fundamento fumfit fuppo* 

rex huic adhxret , qui in ipfius vix execu- q nendo quod dominus noder Benedictus fiC 

tione nihil facere vellet, quin edet ad ho- verus noder papa & folus vicarius Jesu 

nOrem ecdefix. Christi , St per confequens ipfum dili- 

u. Dominus deMurolio fi militer femper te- gere tenemur , fovere, dedenderc , manu* 

nuit, quod via ceflionis erat melior & brcvioc tenere , & etiam cudodire tamquam verum 

pro pace St unione ecclefix conlequenda, papam, & partem adverfam , intrufumfei- 

& indudus rationibus per gentes regis , qui licet odio habere St expellere, idcirco dixit 

prout tenet, in tali convocatione quam fe- in fua confcientia , quod reda St vera via 

cit, meliorem viam elegit, propofitis, adhuc Dei St juditia pro veniendo ad pacem Sc 

tenet firmius, quod dida via ceflionis fit unionem ecclefix ed, ut intrufus expellatur, 

melior & brevior quun quxeumque alia. aut faltem -quod de hoc faciamus pofle no- 

12. Dominus cartmulis de Thureyo di- drum* St hoc quod in nobis ed,quod non- 

xit , quod femper tenuit & firmiter tenet dum vidit aggredi 5 nec capere poflet aut in- 

papam Clementem fuifle verum papam, & 0 telligerc, quomodo profequendo pacem & 

eodem modo dominum nodrum Benedic- unionem ecclefix, incipere debamus ad viam 

tum fore, & quod pro pace & unione ec- ceflionis, nec efl ratio, quod abeaincipia- 

clefix obtinenda fibi videntur dux vixdum- tur , quia hxc via ed contra Dcum& rigo- 

taxat , redudionis videlicet intrufi ad creden- rem juditix. Nam juditia minime vult, quod 

tiam & obedientiam domini nodri Bene- quis renuntiet juri fuo» Item , nec judum 

didi , aut renuntiationis didi domini nodri , aut rationi confonum , quod 'fchifmaticus 

dum tamen intrufus pari modo cederet , vero catholico xquiparetur domino noftro 

qux quidem in principio fchifmatis non fuif- papx. Item , via ceflionis in fe nec habet , 

fet confulta, fed prxdida redudionis , qux nec continet, aut impedit aliquem honorem 

perxvn.annospradicata ;qua nonobdante, vivis aut mortuis , quin immo nec domui 

his diebus fchifma fortius radicatur. Et quia Francix , qux tenuit defundum dominum 

per didam viam redudionis minime fieri nodrum papam Clementem verum papam * 

poflet, quod cflet fedativa fchifmatis ,& pa- E & tenet fitniliter dominum nodrum Bene- 

cificatrix confcicntiarum , vifa temporis pro- didum. Quin pars adverfa dicet St fufline- 

lixitate , omnino viam ceflionis ambarum bit , dum nos procurare videbit quod domi- 

partium , tamquam breviorem , fedativam > nus noder papa fuo bono juri renuntiet , nos 

pacificantem , veriorem Sc fandiorem ap- errare j quod minime fuit vifum nec in feri- 

probat , pro cujus exeeutione bonx vix re- pturis aut aliis reperitur domum Francix rc- 

perirentur , de quarum pradica diligenter galem umquam errafle, tenuifle malam par- 

fupplicavit. ic ‘ tem , aut alteri quam vero papx credidiflc* 



47 l ACTA VARIA PR/EVIA 47* 

Quare pt&isitus (dominus. cardinalis fe tenet A liorem elegerunt , & propter hoc eidem 

i . r . , r. . • ■ r- • . ii- . i ; : : c - J 


ad viam expuifionis intrufi , nec intelligere 
poteft aut concipere, quod via ceffionisjquam 
peric ulofiorera efle credit animabus, & in- 
finitas perplexitates continere , fit prxfcren- 
da aut confidenda , led omnibus omiffis , 
eft veritas difeutienda , cujus modum fcien- 
di ipfe dominus cardinalis bene dabit & do- 
cebit , dum fuerit requifitus. Et infuper pa- 
ratus eft fuftinerc , monftrare & deducere 
cum clericis , quod per viam ceflionis pro 
veniendo ad pacem & unionem ecclcfix 
non eft incipiendum. Vult etiam quod do- 
mini noftri fuper ifto advifentur, quod in 
cedula juramenti ante cledionem prsfftiti , 
continetur , quod dida cedula non intelli- 


B 


w * * . 

tamquam meliori minufquc praejudiciali ad- 
hzrct. 

19. Dominus cardinalis Saluciarum dixit, 
quod fi per viam ceflionis amborum pax& 
unio in ccclcfia poffit haberi , eam approbat , 
& ad eam fe tenet , pro honore domini no- 
ftri papae confervando. Dixit ulterius, quod 
ante eledionem domini papae , ipfe fuit opi- 
nionis , quod ad eledionem alicujus non pro- 
cederetur , deinde quod eligeretur intrufus , 
de qua opinione fuertfnt plures domini car- 
dinales , ficut ipfimet ibi confeffi fuerunt. 

20. Dominus cardinalis de Petra-mala di- 
xit fe firmiter tenere quod rex & domini 
noftri habuerunt & habent fadum domini 


WViHtLJVbUL 9 - — 

mtur -de hac via ceflionis^ nec in ea de prae- noftri papae & ecclefiae univerfalis recom 

- ... . i* /-n • 1 11.1 1 /-v r n *. ^ J! 


lenti habet locum dida via , vel debet ha- 
bere , aut in dida cedula intelligi , nec prae- 
fata cedula dominos cardinales aliqualiter 
ligat in hoc cafu , nec quantum ad viam 
ceflionis. Dixit ulterius in fine quod per viam 
conventionis & congregationis papa & col- 
legii cumintrufo & fuis anticardinalibus fa- 
cilius & citius ad pacem & unionem ec- 
clefiae veniremus , quam per viam ceflionis. 

- i 5. Dominus cardinalis Auxitanus do- 
minumPampilonenfem,fi per viam quam te- 
net ad unionem deveniri poffit , infequitur : 
yerum tamen bene dixit , quod fi honor & 
libertas ecclefiae , domini noftri papae Bene- 
didi , & etiam domus Franci* , & eorum 
qui crediderunt , & foverunt noftram par- 
tem fervaretur per viam ceflionis , & intru- 
fus primo cedere vellet , ipfe dominus car- 
dinalis tenet quod dominus nofter papa ce- 
dere teneretur , & hanc viam ceflionis in 
hoc cafu tamquam meliorem confulit. 

1 6 . Dominus cardinalis Anicienfis , viam 
regis, fcilicet ceflionis approbat i & tenet 
■quod dominus nofter hanc acceptabit , fup- 

* _ ■ ■ 1 t . 1 i. 


i i _ 

mendatum. Quo pr*fuppofito , dixit quod 
vifa opinione regis , qu* eft via ceflionis , 
ipfe tenet in fua coUfcientia , fi per hanc viam 
ceflionis pax & unio ecclefi* poffit haberi > 
& intrufus renuntiare velit , quod domi- 
nus nofter papa renunciare debet. Super 
quibus omnibus & fingulis fiiperius declara-! 
tis , & per prxdidos dominos cardinales fic 
prolatis , prxdidi domini duces requifierunt 
a nobis notariis publicis fubfcriptisunumve 
plura fieri inftrumentum vel inftrumenta , ad 
opus omnium quorum interefle poteft vel 
poterit quOmodolibct in futurum. 

21. Et ego Gpnterius Colli clericus Seno- 
nenfis , domini noftri Francorum regis fe- 
cretarius , apoftolica & imperiali audorita- 
tibus notarius , dum hxc omnia & fingula 
fuperius fic , ut prxmittitur , agerentur, & fie- 
rent , ac dicerentur & proferrentur prxfens 
fui , eaque vidi & audivi una cum prxnomi- 
n^tis dominis & patribus dominis cardina- 
libus , nec non illuftriffimis ducibus ceterif- 
que fupraferiptis doqjjnis comitibus , baro- 
nibus , dominis , & confiliariis regiis , & fig- 


t|UUu UVUUUUO AI WUVI 1UUU3 ) UU 111 1X110 9 wv wmiimiMu * * J 

pofito quod praticetur modo debito ad ho- D num meum fccretariatus tunc prxfenti pagi- 
jiorem Dei & ccclefix, maxime quia defun- n * fubfcripfi in teftimonium veritatis , anno, 
dus papa Clemens pluries renunciare pro- indidione, menfe & die quibus kptx.Gontier. 

-miferat. Sequuntur in mf. dua Benifacii ix. bulla ad 

17. Dominus cardinalis de Vergeyo, dir Carolum regem Francorum , utraque edita in 
xit quod attentis in materia prxfenti confi- fpicilegii tom. 6. prima fic incipit Regia cir- 
derandis, via ceflionis eft jufta, fanda &ra- cumfpedio. Data Roma apud fanttum Petrum 


Sionabilis , & quod ea domino noftro papx 
tamquam melior conftili debet. 

, 1 8. Dominus cardinalis du Vergne dixit 

jquod via redudionis fibi pro fchifmatis fe- 
•.datione videtur impoffibilis, quoniam par- 
jtes in fadis contrariis exiftunt , & diverfas 
habent intentiones fuper fado principali , & 
ob hoc eam non approbat aliquo modo , fed 
eidem apparet in fua confcicntia, quod via 
ceffionis partis utriufque eft melior. Nam 
per eam omnes errores auferentur, & con- 
feienti* plus quam per aliam quamcumque 
pacificabuntur , & eft minus praejudicialis 
minufque fcandalofa pro partibus, & .etiam 
rex & fuura confiliura eam tamquan\ m c-? 


x *■ ** 

iv. nonas Aprilis pontificatus fui anno i. Se- 
cunda initium eft Prxfari non eft diu. Data 
Perufii xn. Cal. ‘Julii pontificatus fui anno. IV. 

COPIA B V L L M 
faciens mentionem quod dominus nofter celer itet 
mittat ambaffiatores fuos ad dominum no- 
ftrum papam , quibus aperire liberius poffit 
intentionem. 

B Enedictus epifeopus fervus fervorum 
Dei, cariffimo in Chrifto filio Carolo 
regi Francorum illuftri falu^em & apoftoli- 
caqi benedidionem. Serenitatis tu* litteras 
nobis noviter deftinatas paterno affedu re- 
cepimus. 


Digitized by LjOOQIC 


I. 


D 


B 


473 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

cepimus, & earum intelle&o tenore , fince- A Februarii pontificatus noftri anno i. 

ritatcm regii animi circa ecclcfiae unitatem — — * 

Afolertem tuam diligentiam , qua quodam- 
modo poftpofitis aliis etiam arduis negotiis 
regni tui , principaliter ad id vacas in Chrito 
Jesu, cujus res agitur, plurimum commen- 
damus, fibi regratianres humiliter , qui cor 
tuum dirigit ad fedulam profecutioncm tam 
fandi operis A negotii falutaris, tibiquc gra- 
tcs referimus , qui illud fic firmiter A 1 pru- 
denter aiTumis : tenentes indubie , quod vo- 
tis tuis ipfe Deus afliftet , A quod laudabili- 
ter coepifii, laudabiliter confirmabis. Et quia 
ab aliquibus tibi fcribis effe relatum , per 
nos & venerabiles fratres noftros S. R. E. 
cardinales fadum fuiffe unum publicum in- 
ftrumentum , dum adhuc effemus in concla- 
vi , cujus quz dicitur copia , jam per aliquos 
his diebus de Parilius extitit nobis miffa , ip- 
fiufque originale vel tranfumtum in publica 
forma pro expedientiori utilitate negooii , & 
pro his quae tradanda erunt in congregatione 
praelatorum regni tui , quos pro materia illa 
convocari fecilli tibi pollulalli per latorem 
pnefentium vel alium celebrem dellinari : 
immo quodam modo mirabaris , attento te- 
nore afferti inftrumenti przfati.cur tamdiu 
tardavimus tibi inftrumentum ipfum tranf- 
mittere , cujus copia ibidem aut a pluribus 
habebatur , de quo aliqui murmurabant , no- 
bis adferibentes , quod ad ejus impedimen- 
tum vel dilationem diftulimus inftrumen- 
tum praedidum tuae cellitudini deftinare. Ad 
haec ferenitati tuae , fili cariflimc , refpondc- 
mus, quod qui tibi vel aliis illa fcripfcrunt, 
vel quomodolibet retulerunt , minus viri- 
dice id egerunt , A propterea didam co- 
piam , quam confcdam effe conllanter ade- 
rimus , tibi remittimus praefentibus intra 
feriptam. Verum ell , amantiffime fili, quod 
per nos A didos cardinales ante &poft in- 
troitum conclavis, & etiam pollquam inde 
exivimus , fuerunt multa condita , multa- 
que prolocuta , A aliqua fcripturarcommilla, 
quae de fui natura A pro utilitate negotii fe- 
creto expedit refervari : quae nihilominus 
illis , quos mittes ad nos, quia fperamus quod 
erunt tales, cum quibus fieri poterit folidum 
firmamentum , libere communicabimus , A 
. eis omnia quatenus fecreta pandemus, cum 
firmae noltrae intentionis exillat, njhil apud 
te A tuos de omni conceptu nollro rema- 
nere incognitum vel occultum. Et propterea, 
fili carilfime , te rogamus & obfecramus per 
vifcera mifericordiae Jesu Christi , quod 
miffionem acceleres eorum quos miffurus 
tales ad hoc eligendo, quibus pollimus 


474 


D 


cs 

omnia libere aperire , A tunc clare perci- 
pies , quod non differre vel turbare volumus, 
fcd accelerare totis affedibus ecclcfiae uni- 
tatem , cum tefte Chrifto ad id principali- 
ter tota noftra verfetur intentio , ut operi- 
bus elucefcat. Datum Avenionisin. nonas 
Vet. Script. & Mon. ampl. Colle ff. Tom. VII, 


OPINIO CARTURIENSIUM 
fuper via cejjionis. 

Eo gratias fuper inenarrabili dono 
ejus qui diilipat gentes quae bella vo- 
lunt , laetificans eos qui rogant quae ad pacem 
funt Jerufalem , ut omnes ientiant quam bo- 
num fit & jocundum habitare fratres in u- 
num. Siquidem illorum opinio, vel potius 
error, qui huc ufque honorem fuum paci 
univerfalis ecclcfiae inaniter praetulerunt, (di- 
lexerunt enim gloriam hominum magis 
quam gloriam Dei) ecce, divino flante Spi- 
ritu , rarefeere ac pene deficere voluerit , & 
vel fero operti ficut diploide confufione fua> 
experti quod juflum ell fubditum effe Deo, 
& mortalem non contraria Deo fentire : quo- 
niam qui ecclefiam Dei conturbat, portabit 
judicium quicumquc eft ille. Hujus rei gra- 
tia freti , reverendi patres , ecclcfiarum prae- 
lati , gloriofaque theologorum ac jurifperi- 
torum multitudo his diebus in civitate re- 
gia congregantur , tra&aturi dc viis , modis 
A remediis competentibus , quibus praefens 
fchifma per fucceffores abyron , heu ! ve- 
tuftate nimia roboratum, finem accipiat, & 
populus Dei optata eundis fidelibus pace 
rruatur. Super quo pauperes quidem idiotae 
A abje&i , non quidem dare confilium , quod 
extremae dementiae foret , praefumunt ; fed 
fuum qualemcumque quem habent ad unio- 
nem ecclefiz infinuant dile&ionis affedum. 

2. Primo , quoniam prophetica maledic- 
tione notantur qui ordiuntur telam , A non 
per Spiritum Dei? (Nemo quippe ordinem 
caeli & rationes ejus ponet in terra ) operae 
pretium videtur, ut ctiamfi incerta & oc- 
culta fapientiae fuae fuper hoc fado manifc- 
ftaverit Deus, ut res effedum habeat, A is 
qui incaepit, bonum opus perficiat ufque 
in diem Jesu Christi, qui dat velle A per- 
ficere pro bona voluntate, ne forte, quod 
abfit , interim aliqua radix amaritudinis fur- 
fum germinans impediat , & per illam in- 
quinentur multi. 

3 . Item , cum error hujus fchifmatis ex 
fuperbia & propriz gloriae cupiditate con- 
valuiffe nofcatur , A humilitas utriufque par- 
tis , quz nunc ad amorem unitatis A pacis 
inclinare fe coepit, fatis tenella A lzfibilis 
merito fufpicetur, cavendum valde videtur , 
ne fi recens A nondum forte radicata hu- 
militas refpe&u partis adverfar depreflam aut 
confufam fe fenferit , a bono propofito rc- 
fipifcat , A fiat noviflimus error pejor prio- 
re. Sed fi ex zquo fic fiant omnia , ut inte- 
graliter utriufque collegii A principum ac 
przlatorum populorumque partibus adhz- 
rentium honor A reverentia confervetur, 
non dabitur occafio maligno fpiritui , A om- 
nium ora prorfus claudentur, 

Tt 


Digitized by UjOOQie 


475 ACTA VARIA 'PRAEVIA 47$ 

4. Item , (i ex prxdida aequalitate aliquis A centur, tum , ut dignum eft, tx hoc hono- 

zclo partis fuae aut infrendens murmurat * rentur > gaudeantque tanti boni tantarque 

aut ftomachans tacitus ingemifcat, quod fci- laetitiae fe cffe mediatores, cooperatores , & 

licet pars quam fchifmaticam & falfam ede participes , qui de divifione multiplices fu- 

aut opinatur , aut firmiter credit , parti fuae , ftinuere dolores ; tum ut pondere audoYita- 

quam fanam & catholicam non dubitat, ne tis eorum , fi qua forte , quod abfit, partibus 

in modico quidem fuccumbat, fed jn om- adunatis controverfia emergeret, fopiatur. 

nibus comparetur } noverit qui hujufmodi y. Item-, cum falus fit, ubi multa fune 
eft , quod caro & fanguis hanc fibi fapien- confilia , non ‘videtur abfurdum , ut ad lo- 

tiam revelavit , & manifeftc quae fua funt cum ordinandum , ad quem utraque pars 

quaerere , non quae Jssu Christi. Diffi- convenient , affumantur ab utraque partede- 

cile huic hujufmodi perfuadebitur , ut ficuc cem vel quindecim factae theologix magi* 

. Chriftus pro nobis animam 'fuam ponit, fic ftri , & totidem canonici juris dodores , five 

debeat & ipfe pro fratribus animam pone- fint praelati , aut religiofi , aut faeculares , qui 

re, qui nec modice failtim pro falute homi- " magnae litteraturae & bonx confcientiae pu- 

num humiliari confcntit : quod certe fi vo- tabuntur, tum ad prxftandum in re tam ar- 


lens ageret , & in praefenti & in futuro ad 
magnam fibi cederet gloriam , feriptura di- 
cente : Quanto major es , humilia te in om- 
nibus , & coram Deo & hominibus invenies 
gratiam . Efto non eft propheta , aut filius 
prophetae , ut Jonam imitetur, qui pro pau- 
culis hominibus , hifque idolatris , de navi 
propter ipfum periclitante deponi voluit, 
& feipfum belluinis faucibus obtulit glutien- 
dum : nec poteft comparari perfedioni Moy- 
fis , qui pro falute populi petiit deleri de 
libro Dei ; aut fequi Paulum, qui cupit ana- 
thema efle a Chrifto pro fratribus. Sed eru- 
befcat necefle eft, ipfe Chrifti difcipulus ju- 
ftitiam illius meretricis, qux verum & cer- 
tum partum ejus penes xtnuiam manere vo- 
luit integrum, quem nulla poterat ratione 
divifum. 

5. Item, qui przfens fchifma magna ex 
parte principum faecularium partibus adhz- 
rentium favore & adminiculo creditur ro- 
boratum s fatis rationabilis videtur , quod 
fuper hoc prudenter &; reverehter movean- 
tur , ne pro gloria fua temporali in praejudi- 
cium ecclefiafticx pacis fuam de cetero par- 
tem confoveant, negotiumque fpirituale fpi- 
ritualibus determinandum committant, di- 
cente propheta : Non in exercitu , neque in 
robore, fed in Spiritu meo , dicit Dominus. Et 
loquitur de his qui templum Domini aedifi- 
cabant poft reditum Babilonicse captivitatis. 
Hinc eft quod rex Ofias inanis gloris ven- 
to repletus , dum ultra quam decens erat , 
rebus fpiritualibus fe ingeflit , offerendo in- 
cenfum ufque ad diem mortis fuae lepra per- 
cuffus contabuit. Sane articulus ifte & imme- 
diate praecedens , quamvis fortafiis quibuf- 
dam ex fuperfluo videantur adjungi , non- 
nullis tamen videtur, quod, ut vulgo dici- 
tur, fiic jacet lupus : quoniam fi principes & 
praelatos obftinata non detinet proprii ho- 
noris ambitio, fperamus quod ecdefia Dei, 
facile pacem recuperabit optatam. 

6 . Item , nonnullis videtur rationi con- 
fonum , ut quia ecdefia Dei per principes 
faeculares de diverfis regnis ad hanc defidc- 
ratam pacem fecurius peragendam convo- 


dua , fi opus eft, fanum confilium , tum ut 
ad certum adum inferius deferibendum , fi 
juftum & rationabile vifum fuerit , eligan- 
tur. 

8 . Item, cum objedum praefens multumi 
moveat multis confiderationibus, ad pacem 
facilius obtinendam apparet quam pluri- 
mum expedire , ut utrumque collegium cum 
fuo capite ad certum locum conveniat. Et 
difficile quidem eft , ut communi utriufque 
partis confenfu, vel in Roma vel in Avi- 
nione laudabilis fynodus congregetur. Sed 
potius juftum videtur pro utriufque partis 
honore fervando , ut in aliqua civitate, five 
Bononia, five alia, quafi inter duas partes 
media, ambae partes cum principibus & do- 
doribus memoratis conveniant , & finem 
huic calamitati, modo quo Deus infpiravc* 
rit , ardenti zelo pacis imponant. 

9. Item, cum utrumque collegium, Deo 
miferante , una cum principibus , magiftris 
& dodoribus fupradidis ad condidum lo- 
cum pervenerit , pium & fandum videtur 
quibufdam , ut a peritiffimis & Deum timen- 
tibus certa confcribatur forma verborum , 
quae quidem a quolibet duorum de jure pa- 
patus contendentium fucceffive & immedia- 
te legatur, audientibus univerfis : in qua qui- 
dem forma verborum , qui primo legerit, au- 
doritate quantacumque poteft, & de confi- 
lio fratrum fuorum revocet, quaflet, & pe- 
nitus annullet omnes proceffus , fententias , 
& p aenas fub quacumque forma verborum a 
fuo praedcceffore, vel a fe ipfo cOntri quot- 
cumque fchifinaticos , & fibi vel fuo praede- 
cefTori non obedientes, modo quolibet pro- 
mulgatas , ipfofque abfolvat , & cum eis difi- 
penfet , prout forma verborum latiffimc & 
perfediffime continebit. 

10. Item , in prxdida verborum forma 
feribatur, quod idem audoritate & con filio 
quibus fupra , primo illum qui de jure pa- 
patus contendit , & omnes fratres fuos , quos 
fuos nuncupat cardinales, creet, conftituac 
& ordinet S. R. E. cardinales , itemque om- 
nes indifferenter praelatos , religiofos vel fx- 
cularcs, aut alios in quacumque dignitate. 



Digitized by 


Google 


477 . AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc ix. 478 

gradu, ordine, vel officio ecclefiaftico con- A zelus domus Dei comedat eos , ut antequam 
ftitutos , quos dudum ipfe vel prxdeceflfor unufquifque redeat ad propria , aliquid falu- 
ejus pro fchifmaticis reputavit , ia eifdcm bre ad invicem de reformatione & emenda* 
dignitatibus , gradibus , vel officiis denuo tionc fandae matris ecclefix conftanter per* 
creet & conftituat , prout in prxdida forma tradent , quod loco & tempore offerant cf- 
verborum fapientia peritorum didanda ube- fedui mancipandum, & cui didum cft : Et 

rius exprimetur > & hxc dicuntur ad caute- tu aliquando converfus confirma fratres tuos > 

lam, propter illos , qui de utraque parte va- cui , ne fubditorum fanguinem requirat Deus 

riis confidcrationibus , dubiis & fcrupulofi- de manu ejus , juftum cft ut evellat & diffi* 

tatibus vel Ixfam vel turbatam confcientiam pet , & aedificet & plantet. Decebat quidem 
habuerunt. ut emendaremus nos ab omni inquinamento 

11. Item, in prxfata verborum forma carnis & fpiritus, perficientes 'fandificatio* 

continetur , quod idem ad Dei gloriam & nem in timore Dei , effemufquc perfedi 

fandae ecclefix unitatem & pacem , fponte g ficut & Pater nofter cxlcftis perfedus eft>. 

fua & de confilio fratrum cedit & plenarie Verum quoniam mirabilis fada cft juftitia» 

renunciet totali juri quod in papatu habet, hxc ex nobis confortata eft, & non potcri- 

vel habere fe credit. £t cum hanc verborum mus ad eam. Declinemus faltem quorum- 

formam, omnibus audientibus, pronuncia- dam hominum peccata manifefta prxcedcn- 

verit, alter immediate, nihil addito vel re- tia ad judicium, quo ipfos etiam laicosfcan- 

moto, hanc camdem formam verborum, dalizant iilis fubfannantibus & dicentibus 

omnibus audientibus, confimili modo pro- nobis . Jam non e fi fient populus , ftc [acer dos ; 

nunciet. Tunc in confpedu omnium domi- qui cum elavem feientix habeat, nec ipfe 

ni cardinales ex utroque latere in gaudio moratur in regnum cxlcflrc, nec alios in- 

Spiritus-fandi & ofculo pacis reconcilientur, trarc permittit, quia cum limpidiffimam a- 

agentes gratias Deo, qui concordiam in fubli- quam intelligendo bibat, reliquam pedibus 

mibus fuis faciens & folvens inimicitias , utra- fuis male vivendo conculcat. Egreffa eft quip- 

que unum, ex tunc omnis amaritudo, clamor, pe iniquitas de Babylone a fenibus judicibus , qui 

4 c indignatio tollatur ab eis cum omni ma- c videbantur regere populum , & quia prodiit 

litia, omnes denique prxteritx iujurix, in- quafi ex adipe iniquitas eorum , publicani & 

firmationes, & improperia, & irriflones , meretrices pracedent eos in regno Dei. Puta- 

•quafi numquam fuerunt, ab ore & corde mus, aiunt, tempus gratix impletum iri, 

talium virorum cum ingenti proferibantur . quod dicitur per prophetam , in dic illa non 

horrore, & fempiterno fine coniopita filen- erit ultra mercator in domo Domini , qui fa- 

tio. do de rcfticulis funiculo, columbas vendentes 

1 2. Item , cum ad eledionem futuri pon- negotiatorcfque de templo ejecerit, & . . . . 

tificis , Domino favente, pervenerint, unum & Simon qui olim defeendentes in profiin- 

collegium effedi , non abfonum quibufdam dum lacus cum incircumcifis & interfedis 

videtur , ut quia forfan una pars cardinalium gladio dormierant , furrexerunt & venerunt 

aliam excedit in numero , quod ab utraque in fandam civitatem* & apparuerunt mul- 

parte eligantur cardinales ad xqualem nu- tis, & fibi januam ufurpantes, claudcrunt , 

merum , in quos fub fado eledionis ceteri n & nemo aperuit ; aperuerunt & nemo dau- 

compromittant, ut negotium eam fandum dit. Sunt & alia extirpationedigniffima, quae 

&pium omnis in vidix &fufpicionis omnino provocant oculos majeftatis ejus , qui diffi- 

carcat, quod fumma mentium fuavitate 8c mutat peccata hominum propter panitentiam , 

unitate debet compleri. Ceterum non de- qux nulla fi fubfccuta fuerit , etiamfi per 

funt, qui arbitrantur commodius, fi in prx- cum obduda fuerit cicatrix fchifmatis hujus, 

faraeledionc affumantur de qualibet parte verendum cft ne dicatur de nobis : Curavi - 

tres vel quatuor cardinales, & de prxfatis mus Babylonem non eft fanat as verendum 

magiftris & dodoribus ex parte qualibet de- cft , inquam , ne forte in his omnibus fit avet- 

cem vel duodecim, in quos totum eledio- fus furor ejus, fed & adhuc manus ejus ex- 

nis devolvatur negotium. Cum autem ele- tenta, & cum diu in multa patientia fufti- 

dus in plenam & pacificam poteftatem pa- nuit , via irx aperta in interitum , tandem cx- 
patus fuerit, poterit, fi ei placet, fecundum citatus tamquam potens crapulatus a vino , 
lapientiam datam fibi a Deo ad omnimo- £ repellat altare fuum & maledicat fandificx- 
dum fcrupulum in perpetuum removendum, tionem , percutiens ecclefiam fuam plaga in- 

«a qux in prxfcripta verborum forma con- fanabili , caftigatione crudeli , & derclinqua- 
tenta & perleda fuerint, fua certa & vera tur filia SiOh, ut umbraculum in vinea, & 
audoritate plenarie confirmare. ficut tugurium in cucumerario, & ficut ci- 

1 3 . Deus autem qui dixit de tenebris lu- vitas qux vaftatur. 

men fplendefcere , per quem legum condi- 14. Ut autem ea qux fuperius prolixiori- 
tores jufta decernunt, illuminet corda fan- bus quam decuerat, ob imperitiam didantis, 
dorum & reverendorum patrum horum , ad verbis, brevi coardemusepilogo, quod tamen 

dandam fcientiam falutis plebi ejus , & fic non immerito in re tam ardua fub tremorq 

Vet.fcript. & mon . ampl. CoUett. Tom. VII, T t ij 


1 

1 

1 

L 


Digitized by t^ooQie 


479 ACTA VARI 

& corregione omnium homirrum dicimus , A 
'videtur nobis fimplicibus & idiotis hoc eflfe 
'bonum & expediens ad Dei gloriatu & ce- 
lerem ccdefii pacem, ac utriufque partis 
magnum meritum & honorem , ut utrum- 
«que collegium , acccrfitis principibus & ma- 
igiftris & do&oribus praelibatis, ad locum cer- 
tum -conveniat , ibique praefentibus omni- 
bus , nulla alia de jure partium difcuffionc 
foda , ambo contendentes de jure papanis 
cedant & plenarie renuntient totali juri quod 
in papatu habent vel habere fe credunt , ibi- 
•demque reconciliatis in ofeuio pacis cardi- g 
nalibus, omnes utriufque, immo jam unius 
collegii, ad fummi pontificis eie&ionem pro- 
cedant. 

CT COMMENCE L' AMBASSADE 
de mejjteurs les dues au pape Beneditf der- 
nier eleu e» pape , & ordonnee par le roy 
noftre fire. 

t • A /C Ardy 2 a. Septembre 1 3 94. vindrent 
l\l.lcttrcs au roy noftre fire au matjn 
.par Colle^on lieutenant en Avignon de M 
SimondcBury ,procureur dudit feigneur en 
cour de Rome > & tantoft que le roy otoye fa 
meflfc , il fi: mit au confcil pour la caule def- 
fufdite , & renvoya les gens de fon parlc- 
«nent , qui eeluy jour devoient entendre en la 
•prefence au fait de 1’archevefquc de Lyon : 

& ce jour en ladite maticrenyfut rien fait, 
-auquel confeil furent ceux qui senfuivent ; 
Le roy, monfieur dOrleans, monfieur de 
Bourbon, meffire Pierredc Navarre, M. le 
chancelier, le patriarchc , 1’evcfque deLan- 
gres, fevefque dc Mcaux, Orgcmont, le 
vicomte de Melun, le marefchal Bouciquaur, 
le fire de Coufans, le vicomte d’Acy , meffire 
Regnault dc Trye, le M rs des arbaleftricrs , 
Martel, Regnault dc Roy e, Cochcrcl , Co- 
lart de Tanques, J. Audier & Montagu, & 
moy feul fecretaire. £t illec en plein con- 
feil fut donande par la bouche de monfieur 
le chancelier que le roy avoit k faire , & fuft 
dit quon demandaft par opinion. Et fut pre- 
mierement demande au patriarche d’Alexan- 
drie, lequel dit que pour venir k bonnepaix 
& union de leglife, ii lui fembloit le plus 
expedient , que l’en ne procedat point i eflire 
pape jufqui ce que le roy , les cardinaux , & 
les roys qui obeifient k noftre part , euflent 
.advife, fi on pourroit trouver voye com- 
ment fin fuft mife k ce douloureux fchifme , 
qui cfiiroit , ou auroit k faire a deux conten- 
dam, que k un feul, & que le roy efcrivift 
tantoft baftivcment au faint college eftant en 
Avignon , qu iis ne procedaflent autrement 
en aucune maniere k 1’elcdion d’aucun pa- 
pe , jufqu a ce qu iis eu le confeil £c advis 
du roy , lequel il leur feroit brievement f<$ a- 
volr par fes meffages , que pqur cette caufe 
il envoyroit devers eax, ficquon cfcriveha- 


A P R JE V I A 480 

ftivement k M. dc Bourgogne ces chofes, 

& auffi qu’on envoye lefdits mefiagers en 
Avignon le pluftoft que on pourra , ii laquelle 
opiniori fe tindrent tous , fans conrradi&ion, 
fors que 1’evcfque de Meaux dift que il dou- 
toit, que qui differcroic k ele&ion , on don- 
roit occafion a la partie de 1‘intrus de croire 
que nous ferions doute du droit de noftre 
faint perc dernier trefpaflc > & fut conclu de 
eferire. Et eferivit le roy audit college les 
lettres, dontla minute futfaiteen la place , 

& leue devant le roy & le confeil , dont la 
teneur senfuit. 

2. Tres-chiers & efpeciaux amis, tantoft * 

apres la doulourcufe nouvelle a nous venue 8 
du trefpafTement de feu noftre faint pere pape 8 
Clement de bonne memoire , duquel noftre * 
Scigneur vucille rccevoir fame en paradis , * 
de laquelle nous avons efte & fommes moulc * 
dolens en noftre cuerj nous aVons tenuno- * 
ftte confeil avec ccux de noftre fang , eftant * 
de prefent devers nous , & autres de noftre * 
grand confcil , pour avifer que nous avons a 8 
faire pour le bien & unioft de leglife uqi- * 
verfelle, & pour ce que cette befbignc eft * 
moult grande, & couche toure laChreftien- * 
te, ne pouvons fi brievement avoir dclibere * 
& conclu en cette madere $ fi vous prions & * 
requerons tant affedueufement & k certes 8 
que plus pouvons, fur tout le bien que vous 8 
voulcz a leglife de noftre Seigneur , & ii la 8 
paix & union d’iceile, & que vous defirez 8 
avoir fobeiffance & creance de nous & de 8 
noftre royaume, & que nous y mettions 8 
foigneufement diligence & cure par oeuvrc , 8 
que vous ne procedez en aucune maniere k 8 
cle&ion d^aucun , jufqu’4 ce que Vous ayez 8 
ouy nos folemnels meffages, que pour cette 8 
caufe envoyerons brievement devers vous , 8 
lefquiex y feront le plus brief que faire fe 8 
pourra bonnement : fachant veritablement 8 
que nous ne vous fblliciterons ne requerrons 8 
dc eflire aucun par amour , ni par faveur au*- 8 
cune. Donne a Paris ce xxu. jour de Septem- 8 
bre, 8 

3. Et auffi referivit le roy aux cardinaux 
d’Amiens, dAlbanic, & dc Thury, & au 
chambellan , qui lui recrivirent la mort de 
noftredit faint pete , & recurent les lettres 
par Colinet chevaucheur de monfieur de 
Thury, qui les apporta ledit jour, le roy eftant 
au confeil deffufdit , & contiennent les let- 
tres du roy exhortation deaccomplir ce quii 
eferit au college. 

Item, envoya le roy devers le duc de Berry 
fon oncle , qui eftoit mal difpofe en fon oftel 
de N eele k Paris, pour avoir fon opinion de ce 
qui eftoit i faire ; naais avant que ceux qui 
allerent devers luy fuffent k 1’oftel, il avoit 
ja eue fa deliberation avec plufieurs notables 
perfonnes qui eftoient avec luy , & cftoicnt 
de 1’opinion qui avoit efte confcillce devant 
lc roy , & f avoit fait fijavoir au toy par Jean 


Digitized by 



✓ 


481 ’ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc ix. 482 


d’Eftoutevilk , Sc auffi par le duc de Bourgo- 
gne, quand il oie les nouvelles, qui cftoit 
pour lors & Angers du commendemenr du 
roy , pour traiter ia paix du duc de Bretagnc, 
du comte de Pontieure,& du firede Clichon, 
qui avoient debac cnfemblc , & a referit au 
roy fadire opinion. 

4. Item , fut iliec conclu que le patriarche 
Sc le vicomte d’Acy iroient, Sc fut tout ref- 
erit a monfieur de Bourgognc , & qu’il s’en 
veniit hafti vernent, &c. fit fes lettres P. Mai- 
gnac audit M. de Bourgogne. 

5 . Item , le mercredi xxm. jour dudit mois 
vint 1’univerfite devers le roy , & lui dirent 
la mort du pape , & lui firent quatre reque- 
ftes, 1'unequ’il referivift haftivement au col- 
lcge , qu'ils ne procedaffent en aucune mi- 
nicre d eflc&ion d’aucun , jufqud ce que le 
roy cut avis & confeil comment il auroit i 
proccder pour 1’union de leglifc , & leur fem- 
bloit la premiere des trois voyes declarees 
en 1’epiftrc par eux baillee au roy, c’eft d- 
f^avoir la voye de ccffion , la plus legiere. 
La feconde , qu’il mandafle tous les prelats de 
fon royaume, les meilleurs eleres & de bon- 
nc vie, & autres grands deres, tant de re- 
ligion comme fcculiers , & les barons & no- 
fclcs , pour avoir avis fur certe befoigne. La 
tierce , qu’il referivit d fintrus , & aux prlnces 
terriens, tenant la partie contraire d ia no- 
ftre. La quarte , qu’on fift proceffions Sc prie- 
res pour la paix de 1’eglife, Sc puis parlerenj 
de la defcnfe qui leur avoit die faice. Et fur 
tout leur fut refpondu tantquils fe partirent- 
bien contens, Sc promirent de refumer lcurs 
let^ons lendem a in matini Sc apres-difne le 
roy fut d Ncelle au confeil avec M. de Berry 
fon oncle, Sc furent audit confeil le roy, 
monfieur d*Orleans , monfieur de Bourbon , 
meffire Pierre de Navarrc , meffire Charles 
de Lcbret , le chancelier , 1 ’evefquc du Puis , 
le vicomte dc Melun , le comte de Sancerre, 
meffire Guillaumc Martel , le marefchal Bou- 
cicaut , Regnaud de Roye , Hcrvee le Cocq , 

- Coufans, Regnaud de Tryc, Jehan d’Eftou- 
teviile , Montagu. Et iliec par la bouche de 
monfieur le chancelier fur recite ce qui avoit 
efte fait le jour precedent, Sc les meflagers 
qui avoient efte ordonnez, & que le roy avoit 
depuisordonne, que 1’aumofnier iroit avec 
eux , Sc auffi' ce que 1 ’univcrfite de Paris avoit 
dit au roy, & la reponfe qui faite leur avoit 
efte. Et puis fut demftnde par opinion que 
on avoit d faire. Et premierement monfieur 
de Berry dic quii avoit efte Sc repaire en cour 
deRome plus que afiezrdautres , Sc connoif- 
foit ks cardinaux , Sc qu’il lui fembloit , tout 
veu Sc confidere, que combien que le patriar- 
che, 1 ’aumofnier Sc le vicomte fuffent bons 
& fages , ncantmoins tcnoit-il que le coilege 
feroit pius content & enclin i faire ce que 
le roy leur a eferit , s'il y envoyoit gens lais , 
que gens dcglife, dc que iis nftvoient pas 


. 1 ’aumofnicr bien agreable en Avignon , pour 
cc. qu’ils tenoient que c’eftoit lui qui con- 
duifoit le fait de lunivcrfite, Sc que s'il y 
envoyoit un chevaiier & un fccrctairc avee 
le marefchal de Sancerre , qui deja eftoit par- 
deld, & que le coilege avoit moult agrea- 
ble , qu'ii fouffriroit. Et puis fut demande au 
vicomte dc Melun , lequel dit qu’il lui fem- 
bloit qu’il fuffiroit de gens lais mielx que 
deres, Sc que ce fuffent gens quin’y cuffent 
que faire , fors ce que on leur auroit enchar- 
gic,&que oneferivit cet appointement , Sc 
le noni des meffages d monfieur dc.Bourgo- 
gne. Car ou le coilege n’avoit pas fait pape 
avant la reccption des lettres du roy , ou iis 
attendoienc par vertu defdites lettres, ou 
referiroient au roy leur intention , Sc entre- 
deux on pourroit confeiller ou advifer fur le 
fait. A laqueile opinion fe tindrent le plus , 

& fut conclu que chevaiier inftruit avec le 
marefchal de Sancerre Sc un fccrctairc iroient> 

& fut eflu meffire Regnault de Roye , Sc puis 
fut ouvert par M. dc Berry , que il cftoit expe- 
dient de ccrire Sc envoyer aucune perfonne 
d meffire Raymon de Turenne, afin qu’il 
ceflat de faire guerre au coilege & d la royne , 

Sc fut conclu que le marefchal Boucicaut 
iroit , Sc leurs lettres commandees faifant d 
toute certe madere d moyGontier,mais dc- 
puis lefdits meffages firent demander leurs 
lettres d M. Loys , lequel les figna Sc leur in- 
ftru&ion auflfy. 

6 . Le xxiv. du mois de Septembre mft 
furent commandees lettres iteratives addref- 
fantes par le roy au coilege , Sc furent bail- 
lecs icelles lettres celuy jour d Coi i net le 
chcvaucheur , qui eftoit venu d’ Avignon , 
comme devant eft dit. 

Charles par la grace dcDieu roy deFran- « 
cc , d nos tres chcrs & fpeciaux amis les car- « 
dinaux du faint coilege de Rome eftant d cc 
Avignon , falut. cc 

Tres chers Sc fpeciaux amis, vous fijavcz cc 
que tantoft apres la dolente nouvellc d nous <* 
venue du trepaffement dc fcu noftre faint cc 
pere ie pape Clement VII. de bonne me- <* 
moire , dont Dieu vcuille avoir Sc recevoir cc 
fame en la gloire de paradis > nous vous <« 
avons eferirpar Prierrele Verrier noftre che- cc 
vaucheur, Sc prie Sc requis moult inftamment cc 
Sc affcdueufement , que pour le bien , paix cc 
& union de l eglifc univerfelle , vous nc pro- « 
cedifficz en aucune maniere d ele&ion d’au- « 
cun nouvel pape , jufqudcc que vous euffiez « 
autres nouvelles de nous par nos meffages m 
folemnels >• Sc pour ccttc caufe cnvoyons dc- ce 
vers vous , & pour ce, tres chers & fpeciaux « 
amis , que pour la grandeur de la matiere, « 
qui eft telle , Sc qui regarde toute la chre- « 
ftient6, nous n*avons pu encore conclure Sc <« 
deliberer fur tout , mefmemcnt que noftre a 1 
tres cher^ tres a me oncle le duc de Bour- <• 
gogne , duquel la prefence , confeil Sc avis <t 

Ttiij 






4&i ACTA VARIA PRAEVIA 484 

nous femblent ncceffaires , n’eft encore ar- A dum , femper penitus inquietum , his tamen « 

„ rive devers nous , nous vous prions encore infauftis temporibus , fUperabundantibus & « 

#> ^erechcf, tant & fi cdrdialement & a certes exigentibus demeritis peccatorum folito vc- « 

„ comme plus pouvons, & fur famour de no- hementius intumuit. Flavit enim aquilo fri- « 

» ftre Seigneur, & le defir que avez alapaix gidus , Sc refrigerata plurium , proh dolori « 

» de fon eglife,& auffi fi cher que vOus avez Chridi fidelium caritate, praeter bellorum & « 

„ avoir obeiflance , creance & port de nous diflenfionum exitiofa diferimina , quibus in- « 

„ & de nos royaumes & fu jets , que ainfi le fa- terfe diffident, ac non fine gravibus huma- « 

„ ciez , & que en aucune maniere ne proce- norurn coroporum ftragibus, miferandifque « 

„ diez a 1’cledion de pape, jufqu’a ccquenof- caedibus * debacchantur , omnes fere reges «*/. c iadibas 
„ dits meflagers foient devers vous. Car nous & populi chriftiani , prxterque mala cetera « 

„ Veons clairement , fi autrement le faifiez , vix enarrabilia > quibus miferabilittr circui- « 

„ 1’horrible & douleurcux fchifme , qui tant tur totus orbis fchifmaticac divifionis jn Dei « 

,, longuemenc a dure en noftre mere famte ccclefia fupervenit difeordia, cujus pernitio- « 

» eglifc , eftre afFerme a longue duree , outre g fiffimum diluvium catholica climata nunc in- « 

» nos aages , qui feroit douleur ineftimable , undans , non modicam fidelium abforbuit « 

„ Sc playe non poffiblc eftre reparee , laquellc portionem. Mirabilior tamen in altis domi- « 

» nous pourroit eftre imputee. Donnea Paris nus, dominans potcftati maris , & motum * 

» leaf.jour de Septembre. flu&uum ejus mitigans, & tranquillans Petri « 

. 7. Et eft a fcavoir que par ia rdacionda- naviculam ipfius flu&ivagis agitatam pro- « 

ditPierrcle Verrier a moy faite, il ne fut en cellis , Sc variarum perfecutionum allifam « 

Avignon jufqu au famedy prochainement en fcopulis , tumentemque , cum Chrifti fideli- « 

fuivant a heure de vefpres , que les cardi- bus , qui praefati diluvii clade territi , ad « 

naux eftoient tous en conclave , mais neftoit fal vi ficum ipfius praelidium confugerunt , « 

encore 4edit conclave ferme , car il bailla lef- tum faevis inundationibus prorfus obrui , tan- * 

dites lettres du roy au Cardinal de Floren- taque tempeftate demergi, femper a perdi- « 

ce , fi comme il dic. Et quand ledicColinet tione naufragii liberat , Sc dum magis de « 

fut a Avignon , iis avoient ja efleu noftre C fuprema periclitatione formidat , tunc eam « 

faint pere Benoist , ncantmoins bailla les mirabilius praeter mortalium fpem erigit in « 

lettres au c-ollege & aux cardinaux particu- fublimc ; dumque naucleri fui eidem pro « 

liers qui baillees luy avoient efte , comme tempore praefidentis ab hac luce migratio « 

defiiis eftdit. En apres partirent lemarefchal pro mortalitatis humanae neccffitate contin- a 

Boucicaut , Meffire Regnaut de Roye , & git , ne pro remoris defc&u periculum fub- « 

Meffire Jean Bertrand , qui allerent de par merfionis fubeat , fecundum temporis exi- « 

le roy a Avignon , & eurent inftru&ion fur gentiam , & inferiorum merita , ex ineffa- « 

ce quils avoient a dire & monftrer au coi- bili fuae bonitatis clementia providit fuccef- « 

lege f afin qu’ils ne procedaffent aucune- forem , nec femper ad tanti oneris fuppor- « 

ment a eledion , lefquels eurent nouvclles tationem fatis idoneum, fed infirma mundi « 

en leurchemin, que on avoit efleu lecar- eligens, ut fortia quzque confundat, utque « 

dinal de la Lune , & le referivirent au roy liquide pateat , 'quod ipfe naviculam ipiam « 

' pour fcavoir ce qu’ils avoient k fairc , & leur D per fe conftrudam , fuoque fanguine pre- « 

fut referit qu’ils procedaffent a lcur voyage, tiofo redemtam , per fc ipfurn regit , prote- * 

& entendiffent fur aucunes chofes qui leur git Sc gubernat > & ne didx navicula inter « 

eftoient commifes touchant le fait de royne tanta pericula falvatio humanis adfcribatur « 

deScicile, Sc fes enfans d’une part ,&Mef- fuffragiis , nonnumquam ejus regimini prxfi- « 

fire Raymon de Turennc. cit imbecillem, ficut nos homuncionem, vi- « 

8. Puisenvoya lepape apres fa creation ribus debilem ac infufficientem meritis, ad « 
fes meffages devers le roy , c’eft a fcavoir ipfius navis clavum , fuse videlicet ecclefiae « 

1’eveque d’ Avignon , & Meffire Pierre Blavi, regimen fua dignatione vocando feciffe nof- « 

qui apporterent lettres au roy enbullecon- cicur his diebus. Felicis fiquidem recorda- « 

cernant la forme qui s’cnfuit. tionis Clemente papa VII. prxdeccffore no- « 

» Benedictus epifeopus fervus fervorum ftro,ab hujus terreftris incolatu miferix nu- « 

»> Dei cariffimo in Chrifto filio Carolo regi per ad fupera, ficuti pie credimus, Chrifto « 

» Francorum illuftri S. &A.B. £ vocante, tranfiato, corporeque fuo, prout « 

» Mirabiles elationes maris hujus fxculi mag- mos & debitum expofeebant, honorificat tra- « 

» ni quidem &fpatiofi. Illic enim reptilia quo- dito fepulturx, venerabiles fratres noftri S. « 

n rum non eft numerus , fpiritualis videlicet R. E. cardinales inter quos Sc de quorum « 

»» monftra nequitix , quae cum ipfurn mare na- numero tunc eramus , in palatio apoftolico « 

,> vigantibus , portumque falutis remige fide Avinionenfi , ubi didus prxdeceflor vitam « 

♦> petentibus formidabili congreffione ludan- temporalem finierat , pro ele&ione futuri Ro- « 

»> tur. Denfis nempe Turgentibus undique ven- mani pontificis congregati, in humilitatem « 

tis , horrida fxvit tempeftas , & exaltantur noftram, utinam non exorbitante judicio , « 

v terribiliter Au&us ejus : quod etfi fit turbi- concorditer Sc unanimiter per viam feruti- « 



Google 


48J AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix, 486 

» nii concordantes, nos tunc Petrum S. Ma- A res praeconium , fi ecclefiam non dubie nunc 


» rijE in Coftncdim diaconum cardinalem ad 
» fummi pontificis cathedram evexerunt. Ve- 
ii rum nos gradus altitudinem & oneris im- 
» minentis tantae celfitudinis afcenfuri molem, 
„ praefertim hujus deflendi fchifmatis procel- 
li lofo tempore , nobis in cardinalatus diverfa- 
» rumque legationum officio experientiae lon- 
go participio non ignotam , attenta medita- 
» tione penfantes , eligentium & offerentium 
» inftantiae infufficientiae noftrx imparitatem 
» objecimus , noftra m debilitatem , didante 
» confcientia , cum repetita multoties relaxa- 
tionis fupplicatione humiliter allegantes. 


nutantem» nofque ipfius miniftrum adjuves, 
& ad ipfius unionem cum fidei finceritate 
labores , noflrum cor filialis affedionis exhi- 
bitione laetifices, & ad inftar clarae memo- 
ri* progenitorum tuorum , per quorum po- 
tentiam , ac per operam efficacem ecclefia 
femper hadenus fuit , quoties perfecutionum 
feu fchifmatum clades efferbuit, mirifice re- 
levata , nunc accingaris ad opus , & tuum 
praefatum fandum utique piumque propo- 
fitum, prout Deus permiferit, ad exfecutio- 
nem deducere non poftponas. Nunc itaque, 
cariffime fili , exfurgens miferearis Syon , , 


» Cumque nec fic ceffaret inflans fratrum im- B quia tempus miferendi ejus , quia nunc , ut 


1, portunitas eorumdem , fed vim inferens no- 
» ftro propofito collegii juffu urgeret , nos ex 
„ defeduum noftrorum confcientia diffiden- 
» tes, de illius omnipotentis clementia , qui 
» pacis & veritatis amator utrumque fecic 
» Unum , & diverfos parietes in feipfo angu- 
» lari lapide copulavit : fperantes , quod operi 
» manuum fuarum dexteram porrigens , nos 
,> in tam profunda, maris altitudine politos non 
»> relinquet , noftris per fratres eofdem multi- 
» plicibus excufationibus non admiflis , nec 
» lacrymofis deprecationibus exauditis , ne 
» mundi gravi bellorum multiplicatione di- 
» vulfi , pocilli me tamen eccleftx facrofandx 
» fchifmaticx pedis nunc miferabiliter lacera- 
» tce diffidio , noflrum cledioni prxdidx dc- 
» negando confenfum , diferimina negligere 
» cenferemus , quamquam injundi oneris mo- 
a» lem infufficicntia noftra diffugeret, de fuper 
» abundanti tamen plenitudine mifericordix 
» Dei nofiri confifi, ei noftrx imbecillitatis fub- 
»» jecimus imperfedum , ac debiles humeros 
apoftolicx fuppofuimus fervituti. Incuffam 
» vero menti noftrx de tantae molis gravitate 
» formidinem non mediocriter minuit , & ad 
» eam fubeundam minus timidos nos effecit 
» ea quam de fublimitatis tuae potenti juva- 
» mine circa praetadi totalem extirpationem 
» fchifmatis & procurandam ecclefiafticam 
» unionem , opportunofque favores nobis in 
» his & aliis impendendos principaliter poft 
» Deum gerimus , firma fpes & confidentia 
» fpecialis. Nos enim ad fedationem fchifma- 

• tis & procurationem pacis ac unionis hujuf- 

• modi animum regium non modo relatibus , 

» tuifque & alienis feriptionibus , fed ex col- 
» locutione feriofa inter nos & te , dum in 
*> partibus Franciae nuntiationis apoftolicae nu- 
» per fungeremur officio, fuper hoc fxpius 
» habita , a certo fcimus voluntarium & inten- 
» tum, ad qua: nos etiam, ficut officium ur- 
» get affumtum modis omnibus nobis poffibi- 
» libus intendere ceteris omiffis proponimus , 

® ac toto conamine laborare. Quare fereni- 

• tatem tuam attente rogamus , & per Dei mi- 

• fericordiam obfecramus , quatenus penfato 
» propenfius , quantum fupernx retributionis 

• praemium, quantum humanae laudis aequi- * nuntios noftros apoftolicos, praefentium la- 


credimus , opitulante Domino , venit tem- «• 
pus. Infuper etiam , amantiffime fili , poten- « 
tiae tuae fubfidio in his quae ad robur funt, « 
ecdefiafticx libertatis impoliti nobis oneris, a 
quaefumus, alleves gravitatem , ut per haec « 
apud Regem xternum & temporalis prolpc- « 
ritatis augmentum , & perennis gloriae co- « 
ronam merearis , nofque in te gaudentes « 
benedidionis filium & falutis reperiffe mi- <* 
niflrum , ea qux ad honorem commodum- « 
que gloriofi fceptri tui redundare fenferi- * 
mus , favorabiliter profequi teneamur. Da- « 
tum Avcnionis vi.,idus Odobris , pontifica- «* 
^ tus nofiri anno primo. « 

Littera credentia, ttmb afflatorum domini noftrt " 
Beneditti. 

cc 

9. Benedictus epifeopus fervus fervorum « 

Dei , cariffimo in Chrifio filio Ca&olo regi * 
Francorum illuflri S. & A. B. « 

Per apoftolicos patentes apices tibi per « 
diledos filios nobiles viros Ruffilum de Bran- « 
caciis Romanx curix marefcallum, & Re- « 
ginaldum de Ruffigniaco milites , ipforum « 
& horum gerulos prxfcntandos noftrx pro- «. 
motionis aufpicia, qux cordialem lxtitiam « 
D illatura menti tux credimus , principaliter * 
intimamus , ferenitatem tuam attente rogan- « 
tes, quatenus de dicendis ulterius fuper his « 
nofiri parte prxfatis Ruffilo & Reginaldo « 
plenam credcntiam adhibere. Alios autem « 
nuncios noftros folemnes ad celfitudinem « 
tuam continuo poft iftos mittemus, de intem <* 
tione noftra fuper nonnullis aliis magnis «e 
negotiis plenius informatos. Datum Avinio- « 
ne xv. cal. Novembris, pontificatus nofiri < 
anno i . « - 

Alia, littera credentia ambaffiatoram domini 
E nofiri Beneditti. 

J flC 

10. Benedictus epifeopus fervus fervorum « 

Dei, cariffimo in Chrifio filio Carolo regi • 
Francorum illuftri S. & A. B. « 

Mittentes nunc ad cellitudinis tux prx- «e 
fentiam venerabilem fratrem noflrum ALgi- « 
dium epifeopum Avinionenfcm , & diledum « 
filium Petrum Blavi decretorum dodorem , • 


Digitized by LjOOQ ic 


3 


487 A C T A V A R 

* torcs, pro nonnullis magnis & arduis nego- 
» tiis , nos & Romanam ccclefiam , ac ipiius 

unionem tangentibus , ac' non mediocriter 
» infidentrbus nobis cordi , ferenitatem tuam 
« paternaliter exhortamur , ac affe&uofe roga- 
» mus , quatenus ipfos nuntios benigniter au- 

* diens , eifdem in dicendis noftri parte fidem 
*> velis omnimodam adhibere. Datum Avi- 
» nione xv. cal. Novembris, pontificatus no- 
» ftri anno primo. 

» ii. Benedictus epifeopus fervus fervorum 
*> Dei , cariffimo in Chrifto filio Cakolo regi 

* Francorum illuftri S. & A. B. 

» Serenitatis tuae litteras nobis noviter def- 
» tinatas paterno affe&u recepimus , & carum 
» intelle&o tenore , finceritatcm regii animi 
» circa ecclcfi* unitatem , & folertem tuam 
» diligentiam , qua quodammodo poftpofitis 
» aliis etiam arduis negotiis regni tui , prin- 
» cipaliter ad id vacas in Chrifto , cujus res 
» agitur, plurimum commendamus , &c. ut 
» fupra pag. 472. 

1 2. Et quant toutes ces chofcs furent rap- 
portees au roy par tous les prclats & autres. 
gens defbn confeil , qui avoient efte aux con- 
gregations & confultarions faites au palais, 
fi comme plus d plain eft contcnu en un in- 
ftrument public cy apres incorpore. Et jc 
Gontier requis par le roy en ay fait , & auf- 
fy en doit maiftrc Jcan des Bordcs avoir fait 
un, &c. Le roy ordonna que fes oncles & 
frere, c’cft affavoirmeffieurslcsducsdeBer- 
ry & d’Orliens , accompagniez de 1’evefque 
de Seniis , du vicomte de Mclun , de maiftrc 
OudarcTduMoulins, Montagu, maiftre Gii- 
les Defchamps , & moy , iroient d Avignbn , 
auquel lieu iis arriverent le 22. jour de may, 
jour de famedy d quatre’ heu res apres midy, 
& allerent tout droit devers le pape , & luy 
prefenterent les lettres du roy eferites de fa 
main , defquelles la teneur s'enfuir. 

» 13. Tres faint perc, pour le tres grand 

» defir & affe&ion fingulicre qucj’ay toufiours 
» eue & ay d la paix & union de 1’eglife uni- 
as verfelle, & d 1’extirpation du douloureux 
a» fchifme , qui trop longucmcnt a dure & du- 
as re cncorc en icelle, & auffy que pour cette 
» caufe avez envoye vos meffages , & eferit 
*» plufieurs fois devers moy, comme vous fija- 
» vez 5 j’envoye prefentemcnt'pardevers vous 
a» mes tres chiers & tres amez oncles & frere, 
a» les dues de Berry, de Bourgogne, & d’Or- 
® leans, & fous eux aucunes notables perfon- 
» nes mes confeillers & ferviteurs, inftruits& 
» informez d plain de mon confeil & avis fur 
a» la matiere deffufditte. Si vous prie & fup- 
a» plie, tres faint pere, que vous les veuillez 
» croire & befoigner avec eux, comme fijy 
» eftois en propre perfonne &c. Eferit de ma 
» main &c. 

i4- Item, une parcille en fubftance ad- 
dreflante au collcge, fignee de fa main & 
de la mienne, laquelle fut baillee & prefen- 


IA PR^VI,A 488 

A. tee par ia main de 1'evefquc d’ Arras , apres 
que nos feigneurs les dues eurent fait la 
reverence au pape en plein confiftoire , ou 
ii les rcceut moult honorabiement, & tous 
les meffages auffy > & fut baillee laditre let- 
tre au Cardinal de Florcncc , pour ce qu'il 
eft doyen des cardinaux 5 & receut noftrc- 
dit faint pero nos feigneurs les dues & les 
autres du confeil moult honorabiement, 6 c 
baiferent tous pied, main & bouche. Puis 
monfieur de Berry paria , & dift en cette 
manicre. 

15. Tres faint pere, monfieur leroy en- « 
g voye devers vous beaufrere de Bourgogne , « 

& beauneveu d’Orleans,&moy,& vous en- « 
voye par nous ces lettres eferites de fa main « 
au long , & nous a enjoind de vous dire & * 
expofer.de par luy certaines chofes pour le « 
bien & union de 1’cglifc univerfellc , lefquel- « 
les nous vous dirons & expoferons plus d « 
plain , quand il vous plaira. Lors le pape dir, •* 
qu’ils eftoient travailles , & qu’ils prendroiene 
vin & efpices a cette heure, & le landemain 
difneroicnt avec luy , 6 c lors leurs diroit 
quand iis auroient audiencc 3 & allerent en 
la chambre de parement , & la prindrent vin 
& efpices, Sc apres ceux de 1’univerfite, qui 
^ pareillement apres nos feigneurs avoient fait 
la reverence a noftrc faint pere , & receu d 
baifcr le pied , main & bouche , prefente- 
rent par la main de maiftrc Jean Luquec 
lettres au pape de par le roy & de par 1’u- 
niverfite de Paris , & fupplierent pour avoir 
audience. Lefquelles chofes faites , tous fe 
departirent dcld , & allerent a Ville-neuve, 
ou iis eftoient tous logiez 3 & la fut tenu 
confeil par les deffufdits feigneurs dues & 
autres meffages & confeillers du roy deffus 
nommez, & fut recite par ledit monfieur de 
Berry ce que deffus eft dit, en concluantque 
^ maiftre Gillcs Defchamps, qui devoit pro- 
pofer en confiftoire la generale propofition 
de par le roy , dift devant eux , ou touchant 
aucunement les poinfts qu’il entendoit a di- 
re , afin que s’il y avoit rien d ofter ou ad- 
jouter , iis le confeillaffent ou advifaffent il- 
lec 3 lcquel maiftre Gilles lcur recita en bref 
fon propos & fon entention , & illec furent 
d’accord nofdits feigneurs Sc les autres du 
confeil , que trois chofes que ledit maiftre 
Gilles propofoit d dire devant le pape , fiif- 
fent toutes en la generale propofition ,fct- 
licet quod papu non poteft deponi a papatu , nifi 
E in duobus cafibus , &c. Secundo , quod regnum 
Franci* fuerat connexum cum imperio. Fert io , 
de Tunica inconfutili. Et ld fut dit par l evef- 
que d’Arras, que tout ce quifferoit’la dit, 
feroit fort pefe , & diligemment entendu par 
les cardinaux & autres grands eleres qui la 
feroient, & pour ce savoit on moult agar- 
der de dire chofe qui ne fuft vraye, & que 
on puft bien menftrer eftre tclle. 

16. Le dimanche cnfuivant xxm. jour de 

may 


Digitizecyp/ Google 


489 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix* 490. 

may difnerent nos fcigneurs lcs ducs & le A & autres, & remercia moult honorablement 
confeil du roy & ceux dc 1’univerfite , aveo de fi noble legation , & cieux ambafladeurs , 

noftre faint pere le pape en fon palais , & & noffeigneurs les ducs pareillement remer- 

furent grandement receus & honorablement cia , qui pout 1’eglife s avoient ainfi voulu 

fervis 5 & apres difner a collation fuft ap- expofer , & prendre certe charge , & illec re- 

pointe, que lendemain au matin iis aroient commenda tres-grandement le royaume de 

audience publique & generale, dont iis re- France,le roy & fes predeccfleurs , comme 
gratierent noftredit faint pere , & prinrent avoit fait maiftre GiHes, en recitant hiftoires, 
conge de luy, & de-li tantoft s’en allerent comment tousjours 1’eglife avok efte aidee 
repofer 4 Ville-neuve. & fecourue par eux, & en conclufion dit, 

17. Le lundy enfuivant xxiv. jour dc may qu’il cft preli & apparcille de foy expofer* 
tint le pape confiftoire general , ou furent labourer & travailler 4 1’union de fainte egli- 

tous les cardinaux , qui montent au nombre fe , par toutes les voyes raifonnables & hon- 
de vingt, & 14 propofa maiftre Gilles Def- neftes, qui lui feroient confcillees , comme il 
cbamps publiquement en la prcfencc du pa- " avoit tousjours efte , & que on ne le trouve- 
pe , des cardinaux, de nos feigneurs les ducs roit point mue de fon bon propos , mais s’y 

& confeil du roy, de ceux de 1’univerfite , expoferoit.fi meftiereftoit, jufques a la mort. 


& de tres grant multitude dautres gens , 
prelats & eleres de la cour & dailicurs, & 
fut laditte propofition faite en latin , & prit 
ledit maiftre Gilles fon theme : Illuminare 
his qui in tenebris & i » umbra mortis [edent, 
ad dirigendas pedes nojlros in viam pacis. Le- 
quel theme ledit maiftre Gilles Defchamps 
deduit * pourfuit , & divifa notablcment & 
affez longuement en termes generaux feion 
la teneur des inftru&ions , & recommanda 
moult paix, unite & concorde , & comment 
elle fauve & conferve toute police, & tous 
biens naiffent dellc , & par le contraire tous 
maux, diviftons & difeords , & comment 
toutes chofes feion leur nature la defirent 
& quierent, & a ce amena plufieurs belles 
raifons , concordances & au&oritez , tant de 
fainte eferiture comme d’ailleurs. Puis re- 
commanda le royaume de France , le roy 
& fes prcdecdfeurs * qui ont toufiours def- 
fus les autres princes Chreftiens aime 1’egii- 
fe * fervie , gardee & fecourue en fes adver- 
fitez ou neceffitez , & ont aide ou temps . 
pafle 4 exftirper & ofter les fchifmcs d’icel- 
le, & ace amena hiftoires : puis recomman- 
da le pape de la bonne volunte qu’il avoit 
toufiours eue, & efperoit le roy que encorc 
euft 4 la paix defeglife , & expofa comment 
le roy 4 fa requefte luy cnvoyoit fes ambaf- 
fadeurs tres notables,fesoncles & frerc , fur 
cette maticrc , pour luy expofer fon confeil 
& volunte , & traittier avec luy de cette paix, 
fi comme il avoit requis. Et pour ce quii 
ne vouloit pas tout expofer en public, qu’il 
luy pleuft 4 eux une autrefois quand il vou- 
droit , 4 les oiiir 4 part, & a ce leur donner 
journee, &' iis luy expoferoient du tout 4 
pkin fentention du roy. 

18. Adone noftre faint pere pour fonder 
fa reponfc, print ce theme : E/lote fubditi omni 
creatur* propter Deum , five regi tamquam 
pracellenti , Jive ducibus tamquam ah eo mijjis , 
& pareillement le deduifit & devifa tres-bien 
& grandement en trois parties , & pourfuit 
& fonda moult bien lefdites parties par plu- 
fieurs au&oritez & allegations de droit divin 
Fet.fcript. & mon. ampl. Collctf. T om. VII. 


Et finablcment dit , que pour ce que la pro- 
pofition avoit efte generale * & que on vou- 
loic plus 4 plein luy expofer 1’intention du 
roy , que oye 1’intention du roy plus en par- 
ticulier, il ouvriroit aufly la fienne plus 4 
plein. Lors fe departit le confiftoire, & prin- 
drent noffeigneurs congie du pape, & fut illec 
appointe que le mardi enfuivant au matin 
iis aroient audience fecrcte a expofer ce quils 
voudroient. Adone s’ en allerent les ducs & 
le confeil 4 Ville- neuve. 

19. Le mardy enfuivant xxv. jour de May 
au matin eufmes noftre audience a part & 
en la prefence de noftre faint pere * & dc tous 
les cardinaux fans autres perfonnes eftran- 
ges , & propofa fevefque de Seniis , & prit 
fon theme : Spiritus veritatis docebit vos om- 
nem veritatem ;& faite la divifion & fonda tion 
de fon theme, requift noftre faint pere qu ii 
nous baillaft la cedule & toutes les eferitures 
qui avoient efte faites a fon eleftion , tant 4 
1’entrec du conclave comme depuis , en lui 
monftrant que ainfi en eftions chargie de par 
le roy, & que autrefois le roy luy en avoit 
eferit , & le pape referit 4 luy fur bulle , que 4 
ceux qui feroient de par luy cnvoyez il mon- 
ftreroit tout ; & luy fut quant 4 cet article 
expofe bien 4 plein 1’inftruttion de noflei- 
gneurs les ducs , tant par ledit evefque pro- 
pofant, comme par eux-memes, pour tant 
que ceftoit un point & preambule bien ne- 
ceflaire 4 la befoigne. Sur quoi le pape res- 
pondit, qu’il vouloit parier 4 noffeigneurs 
lcs ducs 4 part , aufqucls il montreroit tout : 
& lefdits feigneurs par avis eu entreux , luy 
refpondirent que il leur pourroit dire fon 
bon plaifir toutes fois qu’il leur plairoit, & 
quils eftoient prefts de 1’oiiir , mais fur ce qu’il 
leur diroit , ne lui donroient aucune refponfe 
jufques a tant quils euffent vu ladite cedule , 
& dclibere fur le contenu d’icelle , car iis ne 
vouloient point entrer avec Iui en parolcs 
jufques a tant quils euffent le fondement 
de la cedule , Sc quainfi leur eftoit enchargie. 
Lors il cnvoya querir ladite cedule par le 
catdinal de Pampelunc, qui lavoit en garde i 

V u 


Digitized by LjOOQie 


49 * 


ACTA VARIA P.RASVIA 49* 


lequel 1’apporta i noftre faint pcrc , auquel 
nous requifmes derechef, quii nous baillaft 
icelle cedule , ou que nous en euflions une 
pareille lignee & foufcrite de tous les car- 
dinaux comme icelle eftoit , ou que nous en 
«uffions autant par bulle i en laquelle ladite 
-cedule fuft incorporee. Sur quoi noftredit 
faint pere euft deliberation avec lefdits car- 
dinaux, & puis dift que ce n’eftoit pointla 
-coulhimc de bailler tclle chofe, ni aufly que 
ceux qui favoient fignee , la fignaffent plus 5 
& quant eftoit de luy , il neftoit plus en l’eftat 
qu'il eftoit , quand il & les autres cardinaux 
la fignerent. Finablcment ladite cedule fut 
leue cn la prefence de luy , des cardinaux dc 
de tout le confeil du roy illec eftant * & re- 
connurent lefdits cardinaux que ceftoit celle 
quils avoient faite, juree & foufcrite, & fuft 
baillee k nofteigneurs les ducs par noftre faint 
pere pour cn prendre copie par inftrument 
public , comme fait a efte par M. Gonticr 
Coi fecretaire du roy. Et pria moult aufdits 
feigneurs noftre faint pere , quelle fuft tenue 
fecrete dc peu communiquee : de laquelle ce- 
dule fut par ledits feigneurs envoyee copie 
au roy dedans une lettrc enclofc , par l'in- 
fpe&ion de laquelle fembla aufdits feigneurs 
les ducs & a tout le confeil , quelle fervoit 
grandcment au fait & k 1’intention duroy, 
dc i conduire la voyc qui par les inftruttions 
eftoicnt chargiees k nofteigneurs k pourfuir 
la formc de ladite cedule , fi comme elle a 
efte tranfcrite de foriginal figne dc foufcrit 
de la rnain des cardinaux , dc collationnee 
avec ledit original par mefteigneurs f evefque 
de Seniis , 1 ’evefquc d’Arras , M e Amaury 
d’Orgemont, M. Oudard de Moulins, & moy 
Gontier Coi fecretaire , qui d’icelle cedule 
& de tout le proces ay fait public inftrument, 
fi comme requis en eftois » senfuit icidemot 
k mot. 

Nos omnes & finguli S. R. E. cardinales 
congregati , &c. Extat in Spicilegii tom. 6 . ! 
& apud Baluz. tom . 1 . Vitarum paparum Ave- 
nionenfium p. 570. 

20. Levendredyenfuivant xxvm. jourde 
May vindrent nofteigneurs les ducs & tout 
le confeil du roy au palais , & illec a eux tous 
en la prefehee de tous les cardinaux ouvrit le 
pape la voye dequoy il avoiteferit au roy, 
& dit que lui dc les cardinaux 1’avoient avifee, 
dc quelle venoit de lcntention du college i 
dc eft la voye ccfte, que les deux parties , ceft- 
a-f^avoir luy & 1’idtrus avec leurs collegcs , 
s’aflemblaftent en aucun lieu feur pres du 
royaume de France, fous la protefition du 
roy , & illec aflemblez traitaffent de la voye 
dobtenir paix cn fainte cglife , & oiiiflent les 
raifons de lune & de 1’autre partie,qui font 
de neceflite a oiiir premierement , & tient 
que ainfy fe doit faire , ni autrement ne fe 
peut faire bonnement 5 car il faut de nccef- 
fite avoir le confentemcnt des 'parties , & que 


l ace ellcs foient appellees , & tient que cette 
voye eft meillcure , que ne feroit d‘ouvrir 
quant k prefent aucune autre particuliere. 
Car on donroit par ce i 1 ’adverfaire matierc 
d’y contrcdire & repugner 5 & tient outre 
que cette voye eft la plus brieve , & la plus 
legiere de toutes , & mefmement que celle 
de renonciation. Car fi les deux parties s’afc 
femblentpar cette maniere, jamais ne fede- 
pattiront fans paix avoir, & fi prenoit queU 
qu autre voye , avant quelle puft cftre exe- 
cutee , fune ou f autre des parties pourroic 
mourir , ou avenir aucun autre accident , qui 
empefeheroit la befoigne, & pour ce tient fi- 
nablemcnt que cette voye eft fainte & jufte , 
& ne doit eftre refufee de quelque bon Chre- 
ftien. 

2 1 . Le mardy enfuivant premier jour de 
Juin vindrent nofteigneurs les ducs deBerry, 
de Bourgogne , & dOrliens , & les gens du 
confeil du roy i noftre faint pere au palais > 
& la en prefence de noftredit faint perede de 
fes cardinaux , qui eftoicnt xx. propofa mai- 
ftre Gilles des Champs en la grande chambre 
de parement la voye 5 c entention du roy cn, 
particulier, & printfon theme acepropos. 
Viam veritatis elegi, & judicia tua non fum 
oblitus. Et illec toucha fix voyes qui ont efte 
touchees & ouvertes au roy au confeil qu’il 
a celebre fur le fait de feglife. La premiere 
eft de prieres & oraifons, de jeunes & affli- 
dions , de autres bonnes oeuvres. La feconde 
eft redu&ion des nations , royaume , depays 
de 1’intrus a noftre obeiftance par predica- 
tions de demonftrations de noftre droit. L’au- 
tre eft la voye de fait de mettre de de mener 
k Rome noftre faint pere par main armee 
de par force de gens. La quarte eft du concile 
general. La quinte, daflembler enfcmble en 
lieu feur fous la protc&ion du roy les deux 
parties , pour traiter illec cntr’eux de voye 
convcnable pour avoir union de contient en 
foy cette voye de compromis dc autre. Tou- 
tes lefquclles voyes ont efte reprouvees audit 
confeil , chacune par foy , par moult de rai- 
fons vives & efficaces. La fixieme, & celle 
ou le roy avec fon confeil s’eft arrefte , di 
qu’il a trouve en confeil qu’il devoit con- 
feiller au pape, eft la voye de franche cef- 
fion dc volontaire renonciation des deux par- 
ties en leur droit en la papalite , laquelle 
comme il a trouve en fon confeil eft la meil- 
leure dc la plus brieve, laplus faine, laplus 
legiere, dc plus aifee a faire dc exeeuter, dc 
cette voye prouva dc couloura par moult de 
notables raifons, que lavoye, quiavoit par 
noftre faint pere efte ouverte , eftoit moins 
fouffifante. Apres lefquelles chofes, monfieur 
de Berry paria en confirmant les chofes def- 
fufdites , dc tefmoignant qu’clles venoient de 
fentention du roy. I.ors le pape en repon- 
dant reprit ce que maiftre Gilles avoit dit, pre- 
mierement de la bonne affedion quii avoit 


Digitized by LjOOQ le 


493 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 494 


tousjours cue & a , & dic que encore y cftoit 
il preft de labourer par toutes voyes conve- 
nables , & en ce propos demourroit toute fa 
vie , &c. puis dit comme il avoit envoye de- 
vers le roy fes me {Tages pour luy dire & ex- 
pofer fon affe&ion , & que‘fans iuy il ne vou- 
loit , ni ne pcnfoic a proceder en certe chofc , 
& qu’en ce luy avoit le plus grand honneur 
que oncques pape fit 4 roy , & comment a 
nui autre il n’avoit femblablemcnt fait & 
commcrcie, le roy luy avoit efcrit qu’il ne 
concluroit rien en apert , mais l’y feroit f<ja- 
uoir ce qu’il auroit trouve, & envoyeroit 
pardevers luy fes oncles & fon frcre> pour 
luy dire fa volonte & fon entention , fans au- 
cune determination , mais feulement par ma- 
niere davis > puis vint a fa voye , qui avoit 
efte reprouvee comme moins fouffifante,& 
la couloura de nouvel , & dift qu’il cuidoic 
quellc fuft bonne & convenable, &c. puis 
pria & requift a noflfeigneurs , que cette voye 
qui luy avoit efte ouvette & confcillecde par 
le roy, luy fuft baillee par efcrit, fulcie & 
& cor roboree de toutes fes raifons & la ma- 
nicre de la pratiquer ; car il ne vouloit point 
rcculer de efcrire bon confeil , & cftoit tout 
reconfortc , comme il difoit. 

22. Puis noflfeigneurs & le confeil fe te- 
traierent a part , & fut demande par opinion 
que on avoit a refpondre au pape , & fut con- 
clu que on avoit a refpondre , que on ne le 
vouloit a rien contraindrc , mais par manierc 
de confeil tant feulement, & qu’il n cftoit ja 
nui meftier de lui bailler la voye par efcrit, 
car il n’y avoit que deux mots , & quils pou- 
voient ladite voye avoir afifez entendue& rc- 
tenue,& pareillement les raifons de maiftrc 
Gilles propofees , & pour ce fembloit que cet- 
te maniere de proceder cy n’eftoit que querir 
delay & altercation d’argumentation , pour- 
quoy Ton ne luy devoit bailler par efcrit ny 
la voye , ny les raifons , ny la maniere de la 
pratiquer : car auflfy n’eftoit*il point contenu 
es inftru&ions,&c. Et ces chofcs furent dites 
au pape & aux cardinaux par la bouche de 
maiftre Gilles des Champs. 

2 3 . Puis paria le pape , & dift qu'il s’ef- 
mcrveilloit rnoult de la maniere de proce- 
der, & s’cn pouvoit trop efmervciller. Car 
combien que la voye foit contenue en briefs 
mots & en pou de termes , neantmoins com- 
me vous feigneurs ftjavcz, qui traitez les gran- 
des befoignes temporelles, il convient en 
hautes matieres & la pratique 5 c exeeution 
non mie feulement plufieurs journees , mais 
femaines, mois, &annees. Etpuifquc cette 
matiere eft la plus haute du monde , qui re- 
garde toute Chreftiente, & par>plus forte 
raifon convient en cefte eferiture & maniere 
de pratique & laps de temps, avant que en 
puiflfe determiner ne appointier ou condcf- 
cendre en particulier, & pour ce prioit moulc 
affeftueufement, que on voufift a ce avoir 

Vct. Script. & Mon. ampl. Collctf. Tom. VII, 


bon regard; car nui ne pouvoit a rien con 
traindre , fors Dieu, de qui il eft vicaire, & 
auquel il a & aura a rendre compte de ce 
qu’il a en gouv^rnement , & dit outre que oa 
pouvoit & devoit croire & tenir , que quand 
il verra temps- & heures convenables pour 
venir a la paix de 1’eglife , il en fera tant qu’il 
fouffira, ou devra fouffire 4 tout le monde i 
car il n’y efpargnera rien , ny bien , ny corps , 
ne vie,&c. Et ceci fut fait au mati n. Etlors 
nos feigneurs fe partirent , & s’en allerent au 
difner a Villc-neuve. Et fut le pape moulc 
trouble de cette voye que le roy luy con- 
feilloit. 

24. Ce meme jour apres-difner vindrent 
4 Vilie ncuve du mandement de nos fei- 
gneurs les dues tous les cardinaux , & illec 
environ quatre heures apres-midi en l oftel 
de monficur de Bcrry , en la prcfence de 
tout le confeil du roy , leur fut prie& requis 
par la bouche de monfieur de Bcrry de par 
le roy & de par eux J que chacun deux com- 
me privee perfonne , non mie par maniere 
de college , dit en fa confcience, & felon qu'il 
cftoit tenu par ferment, fon opinion , iaquelle 
voye lui fembloit meillcure , plus brieve , Sc 
plus faifable, & appaifant les cueurs des 
creatures pour venir 4 la paix & union de 
fainte eglife ; & fi cclle que le roy avoit con- 
feillee au pape , & fait expofer ce jour au 
matin par maiftre Gilles des Champs , leur 
fembloit la meilleure , &c. Et premierement 
fut demande au Cardinal de Florence , lequel 
apres regratiations , &c. dift qu’il eftoit bieu 
tard , & quils pourroient trop tenir noffei- 
gneurs , & leur pourroic ennuycr , & s'il leur 
plaifoit , iis leur en repondroient lcndemain 
au matin. Et lors monfieur de Berry dift qu’il 
ne leur ennuyeroic point, &Ieur requit que 
prefentement cn voulfifTent refpondre. A- 
donc dit ie Cardinal de Florence. 

Le Cardinal de Florence dic que Teglife 
eftoit 4 prefent au plus dur eftac , &c. ut im 
in (tr umente Latino fuperius relato pag. 466. 

25. Le mardy enfuivant vm.jourdc Juia 
firent nofleigneurs les dues aflembler tous 
ceux du confeil du roy pour avoir leur de- 
liberation & advis fur une requefte , qui de 
part noftre faint pere leur avoit efte faite, 
lequel noftre faint pere avoit paravant en- 
voye pardevers eux 4 Ville-neuvc fevefquc 
de Tyrafonnc , en eux fignifiant par luy» 
qu’il avoit tres grant volonte & grand defir 
de parier 4 un chacun deux 4 part , & leur 
prioit rnoult affedueufement , qu’il leur pluft 
en cette maniere parier a luy , & s’adreffa le- 
dit evefque de Tyrafonne premierement £ 
M. de Berry comme 1 ’aifne. Sur Iaquelle re- 
quefte curent nofdits feigneurs premierement 
entreux collation, & finablement condu- 
rent , que pourtant que la matiere eftoit gran- 
de , & haute & pcrilleufe , & quils avoieut 
lc confeil avec eox, afin quils ne peuffent dc 

Vuij 



Digitized by 


Google 


49 $ ACTA VA: 

irien cftfc chargiez , que e eftoit le plus feur 
cTaflembler fur ce le confeil, lequel iis firent 
uflfembler cette journee , & futlc confeil di- 
vife fur ce , quam a opinions 5 car fepe di- 
foienc qu’il neftoit pas bon ny expedient , 
qu’ils parlaffent ainfi a luy tout fculs 5 & autre 
fcpt difoit qu’il n’y avoit point de perii , & 
confeilloit quils y allaffent. Finalementuos 
feigneurs appointerent que lendcmain cftoit 
ia vigile du faint Sacrement, qu’ils vien- 
droient oiiir le fervice de noftre faint pere 
•au palais, & -lors s’il vouloit parier a aucuns 
deux , qu’il parlaft. 

26. Le mercredy prouchaint enfuivant 
•lx. jourde Jum.qui fht la vigile du Sacre- 
ment , vindrent nofleigneurs au palais cnvi- 
ton heure de difner , & illec difnerent avec 
noftre faint pere , & de lcurs gens les princi- 
paux avec eux , & illec Hs demourerent juf- 
qu’au vendredy matin, &: furent ce jouraux 
velpres de la folemnite que noftre faint pere 
chanta. Aprcs lcfqucllcs monfieur de Berry 
& monfieur d’Orleans allerent fouper, & 
adonc tandis qu’ils foupoient, le pape & 
monfieur de Bourgogne qui ne foupoient 
point ce jour, eurent collatTon enfcmble & 
pari erent bien longuement. 

27. Le jeudy enfuivant , qui eftoit jour du 
faint Sacrement , paria noftre faint pere i 
monfieur de Berry k part > & le vendredy 
enfuivant au matin paria parcillementa mon- 
fieur dOdeans, lequel fe confcffa a luy,& 
•de fa main rc^ut le faint Sacrement de l’au- 
tel. Lefquelles chofes faites, nofleigncurs 
ce vendredy matin prirent congie du pape, 
&s’en rctoutnerentd Ville-neuve. Et ce ven- 
dredi au matin xi, jour de Juin aflemblerent 
nofleigncurs le confeil a Ville-neuve 5 & illec 
chacun deux recita ce que noftre faint pere 
luy avoit dit , & ce quii avoit refpondu , & 
toute la collation que le pape avoit avec eux. 
Et pourtant que noftre faint pere paria fem- 
blablement, & dift en fubftance une mcfme 
chofe d chacun d'eux ; pour ce fouffit d e- 
crire la relarionde l*un d’eux,& comme mon- 
fieur de Bourgogne avoit premier parle , nous 
mettrons fa relation. 

28. Le pape en pariant a lui premierc- 
ment regrada moult fort le roy , nofleigneurs 
les dues , & toute la maifon de France , de 
la tres-bonne afledion qu’ils avoient a 1’egli- 
fc , & des peines , & des labeurs qu’ils pre- 
noient pout icelle. Secundo , dit que pareil- 
lement pour la paix de 1’cglife il avoit moult 
longuement laboure , & fait moult de pas , & 
autant comme vivant, entant que par fon bon 
pourchas , il avoit fait convertir toutes les Ef- 
pagnes d 1’obeiflance de noftre faint pere 
Clement, & comment il en avoit parle aux 
Anglois , & en propos d’aller en Anglcterre , 
fi comment flavent nofleigncurs. Puis dit 
comme il avoit tousjours eu & avoit lingulie- 
re affedion au roy , au royaume , & a 1’oftel 


UA PRiVIA 4 9 6 

A de France , & que il le monftreroit bien par 
cflet , & que il avoit fait plus grand honneur 
au roy de France, que oneques mais pape 
nefit, & quelui-mSme navoit fait a nui au- 
tre princcChrefticn , comment il avoit tellc , 
& fi grant affedion d la paix de legiife, que 
s’il f^avoit , que par entrer en chartre perdu- 
rablc, il deuft eftre paix en 1’eglife , ii y vou- 
droit fans plus attendre entrer demain , & 
de ce fit tres-grand ferment, & que on ne 
devoit point douter, que tout ce qu'ilf9au* 
roit eftre profitable d la paix & union de la 
fainte eglife , qu’il ne lui procuraft jufqu’a la 
g moit, & que bien monftreroit par fait ce 
quii difoit, & que a 1 ’aide de Dieu tant en fc- 
roit , que tout le monde devroit eftre con- 
tentde luy. Puis dit que comment de cettc 
matiere ii avoit parle efpecialement autre* 
fois a monfieur de Bourgogne au chafteau 
du feigheur de laTrimoille lez Paris, & que 
ledit feigneur de Bourgoigne f^avoit bien 
fon entention & fon affe&ion. Puis dit que 
comme il avoit tousjours cru& en ferine ef- 
perance, que le roy & nofleigncurs fe deuflent 
rapporterd la voye que luy & les cardinaux 
aroient adviic ; car d eux appartient ce fait 
C principalem ent, & pour ce fut bien merveil- 
leux , quand il leur oiiit propofer & ouvrit 
cettc voye de ceflion , & par efpecial s'ef* 
merveilla de la maniere de proceder que 
on avoit trouve envers luy en luy deman- 
dant la cedule, laquelle maniere luy avoic 
jfemble trop rigoureufe & afpre , & qu'il na- 
voit pas efte vcu dainfi proceder contrc pa- 
pe , & que s’ii eut efte du royaume de France, 
on n’cut pas ainfi procede contrc luy. Puis 
dit comment laides paroles & deshonncftes 
eftoient femees & publiees cncontre luy & 
ceux de fon pays , lefquels on avoit menaciez 
en fon palais de bouter hors de deux mois i 
3 mais encore qui plus eftoit luy avoit efte rap- 
porte, que luy-mcfme on mena^oit de voye 
de fait , Sc. de mettre la main a luy , s’il ne 
faifoit la volonte de nofleigneurs. Finable- 
ment en concluant, leur fupplioit affe&ucu- 
fement & humblement qu’ils ne voulfiflent 
pas fi rigoureufement proceder contre luy, 
mais douccment & amiablcmenr, en gardanc 
fon honneur & 1'honneur de cette partie , 
laquelle avoit tousjours tenue, comment en 
Avignon y avoit tres-grands eleres & des 
mcilleurs du monde. Car quand on avoit efte 
a Paris &par tout, fi venoit-on en Avignon 
E pour trouver les bons eleres, & que pareil- 
lcment comme il avoit toutouvert& baille 
a nofleigneurs ce qu ils avoient voulu & de- 
mande, que femblablement iis luy baillaf-. 
fent leurs raifons & lcurs motifs & toute leur 
entention par elerit , afin qu’il en peuft avoic 
avec fes eleres plus feure delibcration & dif- 
cuflion , & voulentiers pareillement il baille- 
roit les fiennes ; a miex voir la verite que les 
raifons fuflent impugnees & d’un cofte 3c 


Digitized by LjOOQ le 




4 97 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


dautre, & lors pourrpit-on voir lcfquellcs A 
feroicnt plus fortes & plus concluantes, & 
pourroit-on plus feuremcnt foy appointer , 

& k ce point il s’arrefta, & moult inflam- 
ment le requit » & fuppiia que tout fe fit fc- 
oretement, & que ccftoit tres-mal fait de 
publier ce qui eftoit traitieentr*eux cncette 
matiere. Et dit outrc qu’il y avoit tel Car- 
dinal, qui deprefent pourfuivoitplusaigre- 
Tuent, &confeilloit la voye de ceflion, qui 
eftoit venu plufieurs fois dcvers luy en luy 
difant : Tres- faint pere ,ces feigneurs& mcf- 
fages du roy viennent devers vous comme 
Vousf^avez, & ne f$ay qu’ils onten propos, ® 
ny a quelle condufion iis tendent i maispar 
ce que j’en puis fcntir & que on doit prefu- 
mer en cctte matiere , il me femble que iis 
tiendront a la voye de ceflion , fi foyez bien 
confcille & advifc fur cc ; car fi vous m’en 
ereez & ufez de mon confcil, vous ne rc- 
uoncerez pour quelconques parolcs ou rai- 
fons qu’ils vous dient; car ce feroit grant 
faute de mettre fous voftre pied ce qui eft 
‘fur voftre tefte, $c vous faire variet dont 


lors monfieur de Bourgogneiuy avoit dit, 
quefipapcCLEMENX qui lors eftoir,ne vou- 
loit condefcendre , que on pourroit bien 
fouftrairc fobeiffancc & 1’adminiftration de 
1’eglifc de France. Adone il avoit rcfpondu : 
Helas l fire , pour Dieu ne dites pas cela , ni 
allez fi avant ; puis dit comment le roy n’a* 
voit pas procede en cette matiere foudaine- 
ment , mais meurement , & par tres-grand 
& bon confeil , & que ce neftoit point pour 
haine, ni malveillan.ee de luy $ car la chofe 
avoit efte cncommencec du remps de fon 
predeceffeur , & comment le pape ne devoic 
croire que le roy le voulfift contraindre nc 
eux outrc fa voulente ; car iis le voudroienc 
tousjours fervir & honorer, & ja ne pleuft k 
Dieu que par voye de fait voufiffent allee 
contre luy , & quils fijavoient bien que cc 
neftoit pas la manierc de proceder, &qu’ils 
eftoient tres-mauvais & faux menteurs, qui 
telies parolcs rapportoient & femoient. Puis 
dit monfieur de Bourgogne, qu’il ne devoic 
pas reputer , que on procedat afprement con- 
tre luy , en luy confcillant cette tres-fainte 


Vouseftes maiftre; car il n’y a nui qui k ce 
vous puilfe contraindre fi vous ne voulez. 

2 p. Et lors monfieur de Bourgongne luy 
'dit : Saint pere, fi je ofaffe, fi je vous fuppliaffc 
que vous le me nommifliez. Et lors le pape 
luy dit , ne vous chaillc , vous le farez tout 
a temps, & leporez affez penfer, parce que 
vous favez oiiy parier. Adone monfieur de 
Bourgogne refpondir, & sexcufaquil neftoit 
pas homme fage ny elere pour parier de fi 
grant & fi haute matiere 4 fi haute&fifage 
perfonne , comme noftre faint pere le pape 
eftoit , & quii fijauroit moult pou dire en cct- 
te matiere 5 puis regratia moult grandement 
a noftre faint pere de la bonne affe&ion qu’il 
avoit eue , & qu’il avoit au roy & au royau- 
me & ii la maifon de France , en difant que 
pareillement avoit le roy & eux tous bonne 
affedion & volente k fa perfonne, & de luy 
complaire par tout oh iis pourroient; & que 
il croyoit, que pour la bonne voulente & 
fainte affc&ion qu’il avoit tousjours eue a la 
paix de fcglife, Dieu 1’avoit ainfi retribue, 
& mis au rang & dignite ou il eftoit , & luy 
donne picine puilfance d’y mettre paix. Puis 
dit comment le roy & eux procedoient & 
avoient procede par bonne & fainte enten- 
tion , & tout pour le bien de leglife en cette 
matiere. Puis quant k ce qu’il avoit dit que 
autrefois on avoit parle k monfieur de Bour- 
gogne, ledit feigneur [ dit] que par trois fois 
de cette chofe il luy avoit parle , fune des 
fois au chafteau de la Tremoille, comme il 


voye, & fexhortant a icelle, qui par tant 
de notables gcns,prelats & eleresa efte ap- 
prouvee pour la mcilleure , & f induifit le- 
dit feigneur moult fort k cette voye par plu- 
fieurs & bonnes raifons qui eftoient es inftru- 
dions, entre lcfquellcs il luy dit que fi fori 
adverfaire offre cette voye , il aura pour cc 
toute f amour que noftre faint pere deuft a- 
Voir, & fi ne pourra refuir honneftemene 
noftre faint pere qu’il ne faccepte , & par 
ainfi il y fera contraint , & n’y ara jamais 
honncur > mais s’il f offre premierement, toute 
1’honncur en fera fienne, & fi juftifiera fa 
caufctres-parfaitementj & fc lors fautre nc 
laveut accepter, ce feta caufe fouffifante dc 
le laiflier , & venir d fobciffance de noftre 
faint pere , avec la bonne procuration que 
on y fera, Puis luy dit qu’il ne pcfaft pas tanc 
un petit d honneur temporcl , comme le bien 
de fainte eglife univerfellej & luy expofit 
bien f honneur perpetuel , les loiianges & la 
bonne renommee qu’il en ara k tousjours 
mais; & daurre part la villenie & deshon- 
neur qu’il peut avoir en refufant cette voye > 
& moult dautres belles raifons lui amena, 
qui font plus a plain contenues es inftrudions, 
en tant que k la fin le pape refpondit audit 
feigneur pariant , qu’il avoit dit tant de bel- 
bes paroles & bonnes chofes , qu’il ne faroit 
ne pourroit rien refpondrc au contraire , 8c 
que tousjours il feroit preft de faire tout ce 
qui feroit de raifon , & tant que on en devroit 
eftre content. 


avoit dit , & deux autres fois en f oftel de f e- 
Vefque de Paris, k fune des fois en la cham- 
bre de parement , & fautre fois en la cha- 
pelle, prefent 1’evefque d’Arras fon chan- 
celier , & que lors il luy avoit dit , qu’il ny 
yeoit autre voye fors que celle de ceflion. Et 


3 o, Le famedy cnfuivant xit. jour de Juia 
au matin noffeigneurs les dues & tout le con- 
feil affemblcz a Ville-neuve,futmis en deli- 
beration entreux, fi on oiroit les gens da 
pape avee les raifons, &c. devant le pape Sc 
le college, ou devant noffeigneurs & le con-i 

V u ii j 


| 


Digitized by LjOOQie 


A99 ACTA VARIA PRjEVIA 

fcil tant feulement, dc k quel jour on lcs oi- A dc monfieur de Berry de par noftre faint pcre 

ioit> & fut conclu & appointie par la plus trois cardinaux jceft-a-f^avoir le Cardinal de 

grande partie du confeil , qu’il eftoit plus ex- Poi&icrs , le Cardinal du Puy, & le Cardinal dc 

pedient que tout fe fift devant le pape, car Saluces; & illec en la prefcnce dc noflci- 

le papc fera plus meu , quand il oira les rai- gneurs & de tout le confeil , dit le Cardinal 

-fons que on fera pour fulcir noftre opinion dc Poi&iers , que pourtant que nofteigneurs 
•dc impugner la fienne ; car la prefcnce & la avoient fait fupplier au pape, qu’il lcur vou- 

“vivc voixy fait moult, dt que p^reillement fit ce lundy mefme monftrer & ouvrir fes 

tout foit fait devant le college 5 car iis font raifons en la prefcnce du college des cardi- 

‘tous oupou s’en faut de noftre opinion, & naux, noftre faint pere les envoyoit patde- 

•ainfi nous pourront aidier a clle fouftenir & vers eux , pour leur dire , qu’il n’eftoit pas en- 

fulcir par ies raifons quils ont autrcfois di- core preft, & que ceftoit grande maticrc, 

tes en leur deliberation fur cette madere ; & & qui ne fe pouvoit faire foudainement, mais 

•avec ce feront tefmoins des raifons que le k jeudy prochain venant il feroit preft , & leur. 

papc fera touchier , & dc toutc fon enten- prioit que k ce jour voufilfent cftre devers 

tion ; & dautre part , fi on oyoit les gens du luy , & amener a ce le moins de gens quils 

pape en fon abfence , ou en 1’abfencc du coi- pourroient, & ainfi avoit-il entention de 

lege, dc on luy faifoit larcfponfeen la pre- faire, car il y avoit perii grand de publier 

fenee deux , il feroit doute que la chofe ne fe tant la befoignc. Lors eue deliberation avee 

cogncuft pas fi bien , ny fi parfaitement } car le confeil , monfieur dc BOurgongne refpon- 

la colladon dc collocution que on ara avec dit , dt dit que le pape expreftement leur avoit 

*ux en leur prefcnce y puft moult faire. Ou- prie dc requis , comme iis luy voufiflent bail- 

tre fut dit que ceux dc 1'univcrfite y fu flent ler en cette matiere leurs raifons , dc il ieur 

prefens. Car ainfi eftoit contenu es inftru- baillcroit lcs fiennes tres voulentiers , dc que 

ilions , & avec ce iis pourront confeillcr & point ce navoit efte k leur requefte , mais 

moult aidier les gens du roy en conferant dc bien luy avoit confenti & accorde a fa reque» 

refpondant , fi meftier cft , aux raifons qui ^ fte. Et quant a la journee de jeudy qu’ii di- 
feront baillees contreux ; car iis tendent k foit, elle leur fembloit bien longue , veu que 

une mefme entention avec les gens du roy , le roy avoit k faire d’eux pour grandes be- 

& s’il leur pourra eftre tres-grand avantago foignes qui touchoient & luy & fon royau- 

■dc miex parier en leurs propofitions 5 & que me, & quils ne pouvoicnt fi longuetxient 

■oies les raifons du pape, on yface rcfponfe demourct ; car le roy par quatre meffages 

nne foisdenon plus} dc fe il ne fc tourne i leur avoit ja mande qu’ils savan^aflenc , & 

noftre opinion, que on luy requiere audien- pour cc leur pleuft moult qu’elle euft efte 

<c publique pour nous & pour 1 ’univerfite, plusbrieve} neantmoins puifquil luyplaifoit 

■&c. Et ces chofes le devront fort mouvoir , a eflire cette journee , il leur plaifoit bien , 

car il verra la chofc fi avant publiec , quii dc- & y feroient volontiers > mais quant a m ener 

vra conde/cendrepour pcur d’efclandre con- peu de gens, iis 1 'avoicnt tous delibere en- 
cre luy , & de grand note. Du jour il fut ap- ^ tr’eux , & que tous les cardinaux y fuflent, 
pointe qae on envoyroit devers le pape pour & que autrement rien n’y orroient ne ouvrc- 
luy dire que on eftoit tout preft de oiiir fes roient,&c'eftoitbien raifon. Car le pape di- 
raifons Sc fon opinion le lundy enfuivant, foit que tous les cardinaux avoient avec luy 

dc luy fut fupplie que le college y fut. trouvec & approuvee celle voye qu’il pro- 

■ 31. Le dimanche enfuivant xiii. jour de pofa} & aufli il pourroit fembler & fem- 
Juin allerent par 1 ’ordonnance de noflei- bleroit file college n y eftoit, qu’il y euft di- 

gncurs devers le pape , le comte deSancerrc, vifion entre lc pape & le college , & que le 

le vicomte de Melun , & M. Jean de Bucil , pape ne fe fiaft pas deux. Item , ce ne feroit 

dc luy fupplicrent dc par nofteigneurs, que pas 1 ’honncur du college, que en cette ma- 

lendemain il luy pleuft leur foirc dire & ticre , qui tant & fi principalement le tou- 

monftrer en la prefcnce 'des cardinaux , les chc , fuflent deux ou trois deres , & il n’y 

raifons qu’il vouioit propofer } lequel leur fuft point appelle , & fembleroit grand des- 

xefpondit, quii luy fembloit lc mcilleur, qu’il honneur & grand contempt. Item , car ainfi 

y eut moins dc gens que faire fe pourroit, le portoient leurs inftru&ions, qu’ils ne fif- 

& que plus feroit la chofe publiee & fcanda- fent rien fans le college, & outre qu’ils a- 

lifee , & pis en pourroit valoir la befoigne } voient conclu de mener ceux de 1 ’univerfite 

dc pour ce lcur prioit tres-affefhieufemcnt , avec eux} car iis vouloient £ftre k la journee 

qu’il leur pleuft a le faire au moins de gens garnis de deres pareillement comme le pape i 

quils pourroient , & femblablemcnt s'y fe- & pour cc difoient en conclufion , que veta 

roit-ib & quant k la journee, il leur feroit que cette matiere eft publique , & touche 

k f^avoir quand il feroit preft : & a tant par- toute Chrcftiente , quelle fe doit traiter ou- 

firent de luy. vertement & publiquement, & non pas en 

32. Lc lundy xiv. jour de Juin environ fecrct, ne en mucette} & pour cette caufe 
trois heures apres-midy vindrent en 1’oftel vouloient venir tres-bien accompagnez a la 


'I 

500 


Digitized by t^ooQie 


yot AD CONCILIUM PISANUM ANNI Hccecifc 




journec de beaucoup de notables gens. Lors 
dic ic Cardinal , qu’ils avoienc bien oy ieur 
bonne reponfe & voulentc, & qu’ils ie di- 
toient au pape , qu’ils appelloient leur fei- 
gneur , & a tanc iis prindrent congie & fe 
partirent. ^ 

3 3 . Le mercredy enfuivanc xv. jour de 
juin apres difne , fur tenu le confeil k Ville* 
neuve, auquel furent nos trois fcigncurs, 
enfemble tous ceux da confeil & ceax de 
1’univerfite , fur le fait d’un faux & mauvais 
Jacobin d’Angleterre , appelle maiftre Jean 
Hacon , lequel avoit dogmatize & publi£ , 
& cftoit pres de fouftenir , comme il difoit, 
huit propofitions efcritces cy defTous , tou- 
chant tres grandement 1’honneur du roy en 
cette madere , de nos fcigncurs , & de tout 
le royaume de Francc , & finguli crement en 
efpecial 1 ’univerfite de Paris 5 & combien que 
oudit confeil cuft efte par aucun touchie , 
qu’il n’cftoit pas expedient de pourfuir k 
maintenant iceluy Jacobin , car ce pourroit 
eftre delay du principal , & que par aventu- 
xc,pour empefeher Sc delayer le principal , 
avoit efte fait > neantmoins par commun ac- 
cord fuft conclur & dclibere pour le plus 
feur, que le pape fuft requis inflamment de 
par nos feignenrs , qu’il gardaft bien le Ja- 
cobin , & qu’il fuft faify de fon corps , afin 
que fuir ne s'en peuft , & qu’il fuft puny par 
apres felon que le cas requeroir > & ainfy de 
par nos feigneurs fut prie i noftrc faint pe- 
xe, lequel en detcftant 1’crrcur & la folie du 
Jacobin, refpondit quii le feroit volonder, 
& maintenant eft au palais ledit Jacobin. 
Item , ce mefme jour alierent ceux de l u- 
ni verfite pardevers ledit Jacobin , qui lef- 
dittes conduGons avoit cnvoyecs, pour flja- 
voir fon entention Sc la forme de fes paro* 
les ; lequel moult orgueilleufcmcnt refpon- 
dit , que lefdirtes propofitions venoient de 
par luy , Sc cftoient de fon invendon , & cf- 
toit pres de les fouftenir & deffendre devant 
tous hommes , & leur bailla une copie def- 
dittes propofitions corrigee & pointec de fa 
main > Sc de toutes ccs chofes prindrent pu- 
blic inftrument. 

34. Item , ce mefme jour le pape envoya 
dire k nos feigneurs , que la journec qu ii 
avoit baillee au lendemain nefe pouvoit tc- 
nir. Car il neftoit pas encore preft,& quii 
leur feroit aftavoir quand iis viendroient de* 
vers luy, Sc toufiours leur prioit , qu’ils vi- 
niflenr k pou de gens , & luy aufly. 

cr &ENSU 1VENT COPIDES 

les huit conclufions , que le faux maudit Joco- 

hin Anglois a mi fes en la forme delacedule, 

quii envoya a ceux de 1 ’univerfite , fi com- 
me il apfrouva depuis. 

Iftas conclufiones fubfcriptas pofuit fra- 
ter Johannes Haconis ordinis Praedicatorum, 


fi 


D 


A facrae theologiae magifter, pxnitentiarius do- 
mini papae , paratus illas defendere Sc tenere 
in favorem veritatis catholicae Sc automa- 
tis apoftolicae , contra quofeumque contraria 
facientes, fubmittendo fe tamen in omnibus 
reverendae Sc corredioni fuorum fuperio- 
rum. 

I. Chriftus ita vere dedit claves uni ficut 
unitati , & qui pertinaciter hujus oppofitum 
affer i c , haereticus eft. 

II. Qpi dicit quod quilibet impediens vel 
differens unionem ecclcfix , eft ex hoc fchif- 
maticus & anathemandus , nimis generaliter 
loquitur , & temerarie falfum affirmat. Sed 
fi dicoret fic : quilibet feientia , vel quem non 
excufat ignorantia, nec eft dilationis aliqua 
jufta caufa , impediens vel differens unionem 
ecclcfix, eft fchifmaticus & anathemandus: 
fuum didum colorem aliqualem haberet : 
in diverfis tamen cafibus inftantiam caperet , 
Sc veritate careret. 

III. Illa congregatio > quat in epiftola fic 
incipiente : Chrifiianifitmo ac religionis ortho- < 
doxa , drc. mifla illuftriffimo , ci rea paftorales • 
curas invigilare cum aliis prxcedcntibus Sc < 
fubfequentibus in eadem , tamquam filia fa- > 
thanx , mater erroris , nutrix feditionis, fum- < 
mi pontificis difiamatrix Sc aliorum prxlato- . 
rum , nec non tamquam Romanx ecclcfix c 
inimica , falfa locuta eft. £t patent per par- « 
tes figilladm ex dida fcandalofa Sc nefanda « 
epiftola > verum a confciendofis & probis . 
magiftris five d odoribus non confentienti* « 
bus , ad tolerandam tamen talem epiftolam « 
emanare per multitudinem improbant for- * 
taffis impreffis , cujufmodi nonnullos ibi fuif- «, 
fe prxfumo , non intelligo conclufionem iftam . « 

IV. Non debet papa compelli per viam « 

fadi ad renuntiandum papatui , Sc recufans « 
viam ceffionis , ex hoc fchifmati confendens o 
judicari j Sc qui hujus oppofitum pertinaciter « 
tenet Sc aderit , hxreticus eft. a 

V. Dii qui dogmatizaverunt Sc mundo « 

divulgarunt papam fic debere compelli ad « 
renuntiandum papatui , vel ipfum in cafu * 
quo recufaret viam renunciationis , ex hoc « 
confendentem fchifmati judicari , & confe- * 
quenter hxredcari , didam viam ad unita- « 
tem ecclcfix procurandam ineptam reddide- * 
runt , Sc difpofitionem ad fortius lchifma fe- « 
cerunt * propter qux magis ccnfendi funt pa* a 
cis ecclefix turbatores , quam unitatis ccclc- « 
fix zelatores feu procuratores. « 

VI. Illi qui fic audader & improbe ,im- * 

mo malitiofc Sc peftifere dogmatizant, ut <* 
fummum pontificem aflerere prxfumant fo* « 
re hxreticandum , Sc a principibus aflignata «= 
pro caufa non caufa per fuas frivolas ra- « 
tiones jufte deberent omni honore , audo- « 
ritate magiftrali feu dodorali privari , ac plus * 
quam regum fxculariumquc principum pro- « 
ditores ignominiofe tradari. « 

VU. Qpicumque princeps temporalis per* « 


Digitized by UjOOQie 


503 


ACTA VARIA PR^VIA 


504 


* tinaciter adlwererct & faveret dogmatizanti 1 
» & dogmatizantibus , quod videlicet papa de- 
» bet compelli per viam fa&i ad renuntiandum 
® papatui , vel quod debeant ipfiim perfequi 
■» tamquam fchifmaticum & harreticum , fi rc- 
® cufaret viam renunciationis admittere , effet 
»> de jure omni dominio fuo privandus , vel ip- 
.» fo jure privatus. 

» ; VIII. Quod papa praeter viam confuetam 
» reuniendi ecclefiam , teneatur acceptare if- 
® tam viam , vel aliam , ut puta viam ceffio- 
® nis ; vel non habet Deum , cujus eft imme- 
» diatus vicarius, & propriam confcicntiam , 

® & confcflorem fuum in foro confcientiar ju- . 
» dices , & nullum fuper hoc alium habet mor- 
» talem judicem. Qui vero hujus oppofitum 
« pertinaciter aflerit, haereticus vel temerarius 
•» eft cenfendus. 

36 . Le jeudy enfuivant xvn. jour de juin 
vindrent a Villencuvc a nos feigneurs & aux 
meflages de l’univerfite huit freres Jacobins 
cy deflbus nommez , & cnvers eux excufe- 
rent la religion , & tous les freres fujets 4 
kclle, & dirent en fubftance ces parolcs, 
comment iis n’eftoient point coupablesdes 
conclufions faites & publiees par un faux 
Anglois dudit ordre , penitentier de noftre 
faint pere le pape , & lc defavoiierent du 
tout en tout avec tous fes adherens ; & di- 
rent outre, comment iis avoient fait leur 
devoir envers noftre faint pere , que ledit 
Anglois fuft puni , felon ce que le cas requer- 
roit ; & fupplierent a nofdits fcigneurs , qu’il 
leur pleuft d’efcrire au roy & 4 1’univerfite 
de Paris, que eux ou nom de la religion 
avoient faite folemnelle protcftation devant 
eux & devant les meflieurs de laditte uni- 
verfite , & qu’ils n’en font nullcment con- 
fentans , ains leur defplait de tout leur cueur 
&c. & que nofdits feigneurs en font bien 
contens , & les reputent veritablement in- 
nocens $cc. Et nos feigneurs leur rcfpondi- 
rent , qu’ils les avoient aflez excufez , quant 
eftoit d’eux , puifqu’ils affermoient ainfy , & 
leur accorderent les lettres quils deman- 
doient. Les noms defdits Jacobins font ceux : 
Frerc Nicole maiftrc de 1’ordre des freres 
Prefcheurs. Frcre Jean Gay maiftrc du faint 
palais. Frerc Antoine Cofte maiftre en divi- 
nite , & procureur general de lordre. Frere 
Pierre Corrigier maiftre en divinite , & pro- 
vincial de la provincc d Arragon. FrCreJac- 
ques Vincent maiftre en divinite , & provin- 
cial de la province. Frere Guillaume Malzas 
maiftre en divinite , & prieur des peniten- 
tiers noftre faint pere le pape. Frere Herve 
Cadoret maiftre en divinite , & penitentier 
noftre faint pere le pape. Frere Clement Po- 
lougier bachelier du faint palais. 

* / ic&medi 3 7 - Le lundy * enfuivant xix. jour de juin 
• envoya le pape a Villeneuve pardevers nos 
fcigneurs , 1’evcfque de Tyrafonne & le vi- 
comte de Roddes i leur dire , quii leur 


pleuft venir devers luy au lendcmain , & 
pour 1 ’amour de ia chaleur qui eftoit gran- 
de, quils voufiflent venir matin, & difne- 
roient avec luy , & puis apres difner iis par- 
leroient enfcmble , & moult fort tousjours 
leur prioit , qu’il y cuft pou de gens avec eux, 

& que pareillement comment iis avoient 
oiiy les cardinaux & leurs opinions en fon 
abfcnce , ainfy lc voufiftent oiiir en 1 ’abfen- 
ce des cardinaux , & lors sil ne leur fouffi- 
foit , il eftoit preft de dire publiquement 
devant tout le college , ce qu ii leur vou r 
loit dire 4 part. 

3 8 . Le dimanche enfuivant xx. jour d't 
juinenviron ncufheures devant difner, vin- 
drent nos feigneurs au palais , & la difnerent 
avec noftre (aint pere , & puis apres diftier 
nos trois feigneurs & le confeil du roy par- 
lerent k noftre faint pere en la prefence-dc 
trois cardinaux , c’eft aftavoir Peneftre , Al- 
banie & Pampelune , & en la prefence de 
1’archevefque de Narbonne fon chambellant, 
des evefques d’Avignon , d’ Aft , de Saintes , 
de Tyrafonne & d’Alet : & leur paria le 
pape d’aucunes voyes en general , quii di- 
foit avoir advifees pour la paix & union de 
fainte eglife , & finablement en conclufton 
leur bailla pour refponfe de *fon entention , 
la copie d une bulle , qui 14 fut leue publi- 
quement devant tous les deftus nommez i 
& puis k la requefte de moy Gontier Coi 
fecretaire fut Ggnee a la fin d’une chacune 
marge du nom du notaire apoftolique 14 ap- 
pelle Matthias Sanda, & 4 la fin d’icelle fu- 
rent efcrits de fa propre main tous les pre- 
fens , l’an 6 c le jour &c. de laquelle bulle la 
copie s’enfuit de mot 4 mot. 

Benedictus , <5cc. Cum dudum ad procu- « 
randum & accelerandum fciflae dominicas <e 
veftis inconfutilem unitatem , & fenefccntis « 
1 erroris farvam profligandam eradicandam- « 
que , Deo au&ore , perniciem , &c. Edit a a 
Spicii, tom. 6 . « 

39 - Laquelle bulle leue, & par nos fei- 
gneurs a plus diligemment confiderer re- 
ceue, nofdits feigneurs fe departircnt,&en 
les convoyant deux des cardinaux deffufdits, 
ccft aftavoir Albanie & Pampelune , eurent 
enfemble noife & altercation fur le faift de 
la bulle deftus eferite > difant le Cardinal 
d’ Albanie , que Pampelune lavoit faite , & 
qu’il vouloit tout feul gouverner le pape & 

\ 1’eglife. Et Pampelune refpondit , qu'il f<ja- 
voit la .teneur d’icelle aufty bien que luy, Sc 
l’avoit autrefois oye, & qu'il ne vouloit pas 
tout gouverner, mais Albanie qui eftoit cau- 
fe & fondement de tout ce trouble , & que 
1’effet le monftrcroit. Lors luy dift Albanie, 
qu’il mentoit par la gueullc , & plufieurs 
fois luy repeta celle parole , & nos fcigneurs 
C fc rioient&mocquoientd’eux. Item, celle 
nuit environ minuit nos feigneurs eftant a 
. Villencuvc, furent toutes arfesdeux arches 

de 




AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. jo 6 


de bois qui eftoient au pont d Avignon, fans A 
y rien demourer jufqucs a l’eau, &nef<jait- 
on qui le feu y boura , & efconvint doit a- 
donc tout bommcallcr & vcnir par battiaux 
de Ville-neuvc en Avignon , Sc d Avignon 
a Ville-neuve , & fut la ville dAvignon de 
ce fai& tres troublee & en grant paeur , & le 
papepareillement, (i comme on dic. 

40. Le mardy enfuivant xxi 1. jour de 
juin furent alTemblez nps feigneurs les ducs 
Sc tout le confcil du roy a Ville-neuve en 
1 ’hoftcl de monlieur de Bourgogne avant 
difncr, & fut demandepardeliberation,que 
on avoit k faire fur ce que le papc avoit bail- g 
le par efcrit a nps feigneurs le dimanche pre- 
ccdant , & en la fin fuft conclu ,que nos fei- 
gneurs iroient en Avignon lejcudy au foir, 

Sc la aux Cordeliers manderoient les cardi- 
naux , & que illec on leur monftreroit la ref- 
p.onfe du papc , Sc oye leur opinion , on pour- 
roic conclure , (i on parleroic plus au pape 

i part , ou fi on luy expoferoit en public 
toutc la madere, Sc fuftdit que ceuxdcTu- 
niverfite fuffent prefcns , quand on parleroit 
aufdits cardinaux , & que illec on montraft 
tant la cedule du ferment , comme la depo- 
fition des cardinaux faite a Ville-neuve, & c 
tout ce qui pourroit fervir a la matiere. 

41. Ledit mardy apres difner manda le 
pape a nos feigneurs , qu’ils luy cftvoyalTcnt 
des gens du confcil clercs & lettrez , & que 
il vouloit aucunes chofes dire a iceux 3 Sc 
me s feigneurs luy envoyerent 1 ’evefque de 
Poi&iers, de Seniis, & d Arras , monlieur 
Amaury d’Orgemont , monlieur Oudard de 
Moulins , maiftre Gilles Defchamps , Sc moy 
Gontier Coi. fecretaire. Et lors nous dit le 
pape , comment il cuidoit en fa confciencc n 
avoir ouvert bonne voye Sc convenable pour u 
ia fedation du fchifmc , & la plus convena- 
ble quon vid , Sc que fi il cuidoit en fa con- 
fcience que la voye de nos feigneurs , ou 
quelconque autre fuft meilleure & plus con- 
venable , il la voudroit tantoft , Sc fans nui 
delay accepter : mais il fijavoit aflez que la 
voye de cefiion qu'ils demandoient , neftoit 
pas feure ny profitable , pour aucuncs cer- 
ta i nes chofes qu’il ne pouvoit pas dire. Puis 
dift qu’ils eftoient gens d’eglife pour la plus 
grande partie & gens lettrez , Sc par qui les 
feigneurs fcconfeilloient, & qu’ils leur vou- F 
filfent monftrer ces chofes cy , Sc qu’ils ai- 
dafient a fouftenir 1 ’eglife, & non pas a con- 
fondre, Sc tant faire , qu’ils en eufient re- 
nommfoperdurable, Sc non pas vi]lenie,ny 
blafme. Refponfe luy fut fait, que chacun 
garderoit la confcicnce. 

42. Le Mecredy enfuivant xxui. jour de . 
Juin , qui fut vigile de faint Jehan , envoya 
le pape femondre nolfeigneurs k difner le 
lendemain avec luy. Lefquex s’en excufe- 
rent en difant que pour 1'amour de la fefte 
iis ne pouvoienc. Car iis avoient accouftu- 

Vet.Scrift. & Mon. ampl. Ctttetf. Tom. Vll. 


me k la faint Jehan faire leur fefte , & veil- 
ler prefquc toute nuit , fi que iis fe levc- 
roient par avanture trop tard , & feroient 
trop mufer le pape. A donc le pape fit fe- 
mondre audit difner ceux du confeil delfus 
nommezj lefquiex prindrent conge k nof- 
feigncurs d’y aller , Sc pleut bien aufdits 
feigneurs , & y allerenc lendemain, comme 
dit eft. 

43- Lejeudy enfuivant xxrv. jourdcjuin 
& jour de fainr jehan-Baprifte , environ qua- 
tre heures apres midy , nofleigncurs & tout 
le confcil furent alTemblez aux Cordeliers en 
Avignon , Sc illec du mandement de nofiei- 
gneurs vindrent dix-huit cardinaux , c'eft 4 
f^avoir tout le college , excepte trois. Car 
le Cardinal de Patnpelune ny eftoit point 
mande , & faint Martial & le Vergne ne 
vindrent pas pour maladic. Et illec fut re- 
cite par la bouche de monlieur dArras , 
toute la maniere de proceder dentre le pa- 
pe Sc noficigneurs fur le fait de 1 'eglife , dc- 
puis fa creation jufqualors , & commcnt 
Dimanche palle le pape ouvrit Sc bailla une 
voye par efcrit k noficigneurs , laqucllc lcf- 
dits cardinaux demanderent cftre leuit dc- 
vant eux , & ainfi leur fut oOroye. Lefquels» 
oye laditte voye Sc refponfe du pape , fu- 
rent tous moult efbahis , comme il fem- 
bloit , excepte les deux qui avoient eted la 
bailler, qui la eftoient, c'eftafiavoir Pcne- 
ftre Sc Albanie. Puis recita ledit evefque 
d Arras aucuris points contenus en ladite 
refponfe , qui touchoient & chargeoient le 
roy & noficigneurs, fi comme il fem bloit, 
Sc y avoit neuf points. 

44. Le premier, car le pape ne mettoit 
point en fa refponfe qu’il euft demande le 
confeil du roy , fi comme il avoit fait. 

Le fecond , car en ia premiere voye qu’il 
ouvre de confeil de fes freres , comme il 
dit , il nadjoute point la condidon , fi le 
roy Sc noficigneurs en eftoient contens. 

Le tiers , fur ce quii dit en la premiere 
voye , que les parties s'afiembla0ent fous 
la protedion du roy. Car 1’autrc partie ja- 
mais ne s’y accorderoit. 

Le quart, car il met fus i noficigneurs, 
qu‘ils le requierent d'accepter tant fcnle- 
ment la voye de ceffion. Car ce nefutmie 
requefte, mais fupplication. 

Le quint , car en foi excufant de la voye 
d,e ceffion , il dit quii ne voult rien accep- 
ter inconfiderement, ny impourveuement, 
ne qui tourne au domage ou efclande , ou 
mal exemple de 1’eglife ou de chreftiente , 
ainfi comme fi la voye de ccffion fut indu- 
dive de telles chofes. 

Le fixieme , car en reprouvant la voye 
du roy , il ne garde pas bien , ce fcmble , 
la l’honneur du roy ny du cierge de France. 

Le fcpdeme , car en recitant comment les 
feigneurs ne luy ont voulu ouvrir la prati- 

Xx 


Digitized by 


Google 


y 


.507 ACTA VARIA PRAEVIA jo8 

que de la ceffion. II tait comme iis luy di- A paroles dudic Cardinal d’Amiens nui desau* 
xent, quen fon confentement iis vouloient tres cardinaux affiftant ne contredit en au- 

■Qidier & soffroient a pratiquer laditte voye cune maniere. Puis ditledevant dit cardi- 

de ceffion , dc que fur ce iis font chargicz nal que on difoit plufieurs chofes & cour- 

<n leur inftru&ions,dec. roient diverfes paroles de$a & dela, fle qu’il 

Le huitiemc , que parcequ’il dit en la fe- pleut aux feigneurs de les ayoir en leur cfpe- 

condc voye qu’il touche, que ceux qui fe- ciale garde fle prote&ion. Car iis avoicnt 

foient eflus examinaficnt les raifons de fait entention daidier le roy fle nofleigneurs de 

de droit , tequiert voye de difcuflion , quii tout leur pouvoir a executer de pratiquer cet- 

«fttroplongucdifficulte dc perilleufe. te voye de ceffion. Et nofleigneurs leur di- 

Lc ix. flcdctnier point, car paria fin de rent qu’ils ne fe devoient point douter, fle: 

fz refponfe , fle par les raifons touchees , il quils les garderoient bicn , & de toutes ces 

cxclut du tout la voye de ceffion. chofes demandctent a moy Gontier noflei- 

Finablement ledit evefque requit tous les g gneurs les ducs,& lesautres du confeil pu- 
cardinaux illec aflemblez » quils voufiflcnt blic inftrumcnt. Finablement lefdits cardi- 
aidierdc confeiller nofleigneurs en cette ma- naux fupplierent a nofleigneurs la copie dc 
tierc , car elle les touchoit principalemcnr, la refponfe du pape , laquelle du comman- 
de plus que maticre du monde , en tant dement de nofleigneurs jc Gontier leur bail- 

corame iis font les colonnes fle piliers de lay. 

fainte cglife, flec. 46. Le vendredy enfuivant xxv. jour de 

45. Lors lefdks cardinaux fe trairent a Juin, les cardinaux qui le jour devant avoient 

part.Sc puis quand iis eurent colladon en- efte devers nofleigneurs , allerent au matin 

jfemble,revindrcntdeversnofleigneurs,flc dit pardevers le pape , fle nofleigneurs cc dic 

le Cardinal de Florencc, qu’il ne favoit pas matin tindrenc leur confeil aux Cordeliers , 

tous langagcs , & que le faint Efprit ne les flcla furent prefens les meflages dc 1’univer- 

luy avoit pas apprit , dont il luy deplaifoit : lite , de fut illec demande , quils avoient en- 

dc pour cc les cardinaux avoient tous com- tention de dire au pape. Car nofleigneurs 

tuis & chargie monfieur d’Amiens de dire C vouloient fijavoir qufelle eftoit leur cn- 
<n cette matiere leur voulente : lequelregra- tention , afin qu'ii n'y euft repugnance , ny 

da premierement le roy & nofleigneurs les contradi&ionaucune entre le fait duroyde 

flues de la bonne dc fain&e affe&ion qu’ils . eux, car iis pourroient dire chofes quipour- 
■avoient au bien dc fainte cglife. Item, les roient plus nuire que aidicr. Adone dirent 

legratia moult de la peine dc travail qu’ils leurordonnance & leur inftru&ions, dc quan- 

Avoienc pris pour cette chofe , en venant tes audiences iis vouloient avoir , dc en ge- 

oarflevers eux & en paflant le Rofnc , qui neral qu’ils diroient en chacunc. Dirent 

eftoit perilleux , pour le grand vent qu'il comment en 1’cpiftrc dc 1’univerfite qu’ils 

.faifoit , dc les cardinaux feroient tres volon- devoient prefenter , il eftoit contenu expref- 

■licr allez a eux a Ville-neuvc , s’il letir euft fenjent en deux ou en trois lieux , que l’uni- 

pleu. Puis dit-qu'il luy eftoit enjointdepar verflte nentendoit miea condamner ou i 

tout le collcge la prefent, quii dift a nof- reprouver les autres voyes qu’elle avoit ap- 

dcigneurs , quils font tous dc ont efte & font prouvee en la premiere epiftre , qui avoit 

^vcc 1’opinion du roy & de nofleigneurs , ^ efte cavoyce an roy. Lors dirent noffeig- 
ceft a fijavoir de la voye de ceffion , com- neurs que qui monftreroit cette chofe an 

ane autrefois iis avoient dit a nofleigneurs a pape , il s’cnpourroit aidiercontre 1’enten- 

, Ville-neuvc le premier jour de ce mois ? & tion du roy. Quant a la voye de compro- 

.qu’ils f^avoient bien que cette voye avoit * mis qu’il rc$oit & accepte , en difant qu'il 
Cfte tres faintement, fagement , & meure- prent une voye que 1’univcrfixe de Paris a 

,ment deliberee & conclufe,dcqu elle eftoit folcmncllement approuvee comme juftc , 

4a plus brieve, la plus expediente & la meil- fainte & convenable , qui eft un fi noble 

leiire , ia plus fedative du fchifme , & plus college , &c. Et le roy a entention de re- 

indu&ive de paix , & qui plus appaifoit les primer touteautre voye que cellede ceffion. 
cueurs & confciences de toutes bonnes gens. Et pourtant il n’eftoit pas bon de bailler cct- 

Puis dit qu’ils auroient tous le pape comme te epiftre. Adone ceux de 1’univerfite refpon- 
chief & fcigneur , & qu'ils le voudroient £ dirent quils avoient ja avife & confidere 

fervir, & a luy obeir comme dc raifon eft, fur cecy , fle que laditte epiftre avoit efte 

: fic qu*ils iroient le lendemain tous parde- faite en grand hafte , flr avoit efte accom- 

-vers luy , fle luy monftreroient les chofes plie d eferire fle fcellee le propre jour qu’ils 

devant dittes, fle 1’induiroient tous enfem- fc partirent de Paris, fle pourtant iis eftoient 

;b!es par une raefmc entention , en toutes bien dopinion , qu’il n’eftoit que trop ex- 

les voyes fle manieres qu'ils f^auroient ou pedient de la bailler lors a nofleigneurs , fle 

.pourroient d’accepter cette voye 5 fle oye ceux du confeil demanderent la copie. Ec 

-fa refponfe , iis viendroient pardevers noflfei- ceux dc 1’univerfite refpondirent , qu’ils n’en 
-gneurs, leur fignifietoienticelle, aufquelles pouvoient a nui donner copie par ferment 



Digitized by 



$09 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI -mccccix. 


$io 


qu’ils avoient fait jufqu a ce quelle fot pre- A aucuQj miracMc declaratio» , laquclle opi 

/ * L • » . • i _ i! • 1 „ * o r 'i • 1 1 A i 


fentee : maisvolontiers Us la liroient devant 
tout lc confeil, s’il lcur plaifoit, & ainfy fi* 
nablement fot conclu , qifils 1’cnvoyraient 
querir a Villcneuvc oh- cllceftoit , & iclcn- 
demain iis Ia larcnt au cofticil. 

47. Cemcfme jout -apres difne noflfcig- 
neurs lcsducs & Ic confcil &tous lqs cardi- 
naux, excepte Pampelune>& S, Martial, forent 
aflcmblez audit lieu desGordelicrs ,-&firent 
Jefdits cardinaux expofcrd nofleigneurs par 
Ia bouche du Cardinal d’Amicns , cortuncnt 
celle journec au matin iis avoient efte de* 
vers le pape > & lavoient tous eyhorte di- 
lige mm en t & inftament , 6c luy avoient fup- 
plie moulfhomblcmcnt tcVeramment., & 
inftament quii s‘accordaft a la voye du roy, 
qui tant fanotement & tant mcurement & 
grandement avoit efte dcliberec & conclufc 
par fon confcil , & qui par fi notables gens 
luy cftoit prefentee Sc denoncee en luy raon- 
ftrant & declarant les biens , les profits Sc 
honneurs qui en pouvoicnt venir a fainte 
cglife 5 '&par foppofite , les maux, les cf- 
clandres , & perils qui s'enfuivrOicnt con- 
trelle ,s’illarefufoit: qui refpondit que len- < 
demain apres difne illeur douroit fur ce ref- 
ponfe, St lcur demanda qu’ils ouvriffentia 
inaniere de prattiquer & exeeuter celle voye» 
& les cardinaux refpondirent que fans le con- 
feil & 1’infcu de nofleigneurs iis ne pour- 
roienr. 

48.LeSamedy enfuivant xxvi . jout dejuin 
iqatin fut leue 1’cpiftre de 1’ univerfite par les 
meffagers de 1’univerfite i ceux du confeil du 
roy, & elle oyc , fot conclu qu'elle ne fc- 
roit point prefentee , pour celle claufe , qui 


B 


nioo dc voye fcro*t ia medicare, & plus pro* 
fitable pour fainte eglife. , . 

Cc mefine jour apres difne forent tous le? 
Cardinaux deversi? pape pour oiiir fa refpon- 
k rft eorame il avoit efte appointic le jout 
devant. 

.• jo. Lc Dimancbe enfuivant xxvn. jour da 
Juin au matin , nofleigneurs les ducs,les car- 
dinaux , Sc lc confcil du roy , Sc les meflages de 
1 ’iiqivcrfite forent aflemblez aux Cordeiiers , 
& a chacun de nofleigneurs les dues & au 
coUegc ;dcs cardinaux furent prefentees let- 
tres de par 1’univerfite par ceux de 1’univcrfi- 
tc illice prefens * Sc virent nofleigneurs les 
dues chacun les icyrs tout cn prefent, mais 
les cardinaux nc.virent pas les leurs. car iis ne 
lcspurentouvrir finon en confiftoire. Apres 
devant tout lc confcil illec affcmble, futrcci- 
te i nofleigneurs paria bouche du Cardinal 
de Florcnce ce qu’il$ avoient le jour devaut 
fait avec lc pape , ceft aflavoir commcnt 
eux trois lavoient induit & admonefte tres 
diligemmentde condefccndrc de cette voye, 
& commenc le pape lcur avoit refpondu que 
lendetnain il envoiroit pardevers nofleig- 
neurs les dues, & les prieroit qu’ils voufii- 
fent eftrc a difner avec luy par ces deux jours > 
ceft aflavoir lc Lundy A le Mardy, &avoir 
efperance que a 1’aide de la mifericorde de 
Dieu , il leur feroit tellc refponfe , qui feroic 
agreabie a Dieu Sc a eux , Sc la cftoit le 
Cardinal de Pampelune , qui aux aurres fois 
navoit pas efte avec le confeil de nofleig- 
neurs. Puis par la bouche de 1 ’evefque d’ Ar- 
ras , du commandement Sc en la prefence de 
nofleigneurs , & des autres afliftans , fut dic 


difoit que ce n'eftoit point 1'entention de D aufdits cardinaux , commcnt autrefois nof- 


1 ’univerfite de reuoquer ou condamner les 
autres- vOyes , car celle claufe, comme iis 
difoient, pourroit trop nuirc a 1’entcntion du 
roy , & s’cn pourroit le pape aidier contre 
la voye de ceflion,& fut dite que celle con- 
clufion fuft dite a nofleigneurs. 

49. Item , ce mefine jour matin fot affife 
par nofleigneurs les dues la premierepierre 
en 1’eglifc qui de nouvel eft edifie en Avi- 
gnon a fainr PierreCcleftin , ou pofe le corps 
du faint Cardinal de Lucembourg , & y ot no- 
table fcrvice Sc folemnite, & grant multitu- 
de de gens , & y ot fermon folemnel , lequei 
fit maiftre Gilles d’Orleans i Sc dic entre les 
autres chofes en fon fermon , en recomman- 
dant les merites & miracles du faint Cardinal, 
que fi la diflenfion qui cftoit entre faint pere 
& nofleigneurs les dues fur le fait de 1’union 
de 1’eglife , eftoit mifc en deux ccdulcs , & que 
chacune des parties miftcn une cedule fa voye 
& fon opinion , & lors fut efleve le corps du 
faint Cardinal , & la devotement mifes les 
deux cedulcs , qu’il vouloit prendre fur fa 
vic, que lc faint Cardinal , qui tant en fa vie 
avoit eue cette matiere a cceur , y monftreroit 
Vet. Script. & Mon. ampl. Colltft.Tom. VII. 


fcigneurs les dues avoient parle avec noftre 
faint pere a fa requefte , chacun apart , Sc 
puis eux trois enfcmble par divers & plu- 
fieurs fois , Sc navoient eu de lui nulle ref- 
ponfe , fors celle que Dimanche dernier paf* 
fe, il lcur avoit baillee par eferit, laquclle 
refponfe ne leur cftoit point agreabie , ny 
n 'avoient entention de 1’accepter , de laqucl- 
le refponfe lefdits cardinaux avoient copie , 
qui leur avoit efte pat nofleigneurs baillee , 
& que ce neftoit pas 1’entention de noflei- 
gneurs d oiiir dorefnavant aucune refponfe 
, dupape en cette matiere , finon en iaprefen- 
’ ce du college defdits cardinaux , mais efioit 
leur entention de luy requerir audience pu- 
blique , au cas qu’ii ne leur voudroit pas 
donner refponfe en la prefence de tout le 
college , & requirent nofleigneurs aux car- 
dinaux , que s'ils fentoient aucune chofede 
1’entention du faint pere , & de la refponfe 
qui leur cftoit a donner , qu’il leur voufiflenc 
ouvrir Sc denoncier. Adone les cardinaux fc 
rctrairent a confcil,& puis revindrenr, quand 
iis orent parle cnfembles, Sc dirent 4 noflei- 
gneurs , que le pape nulle autre chofe nc 

Xx ij 


Digitized by t^ooQie 



5 1 i A C T A V A R 

Icar avoit dit, fors cc quils avoient oypar 
k Cardinal dc Florence, tiy autrc chofe iis 
ne leur pouvoient dire , forsceque fon ooknt 
les paroks devant dites. Adone eous ies 
cardinaux fc partirent. Verite eft que quand 
les lettfes de 1’univerfite furent prefenteesa 
tioffeigneurs les dues & au coilcge , vindrent 
pardevers noffeigneurs lcchambcllan dupa- 
pe , 1’evcfque de Tyrafone , le vicomte dc 
Roddes , dc leur dirent que le pape leur prioit 
que lendemain & k mardy enfuivant , iis 
voufiffcnt cftre a difner avec luy ,illeurdi- 
roit la refponfe quii leur devoic donner. 
Aufquiex noffeigneurs refpondiffcnt par ces 
paroles : Vcez cy le vicorate de Melun., 
qui doit huy difner , fi comme il dit , avec 
noftre faint pere , il fera icy au confeil , & 
ii dira fi nous irons ou non. £t adonc eux 
Trois fe partirent. Et pourtant fini le con- 
feil , dirent noffeigneur au vicomtc de Me- 
dun , qui alloit difner avec le pape , quii 
dit au pape quils avoient entendu des car- 
dinaux , que le pape avoit entention de les 
avoir lundy & mardy enfuivant a difner, & 
qu’il leur douroit tellc relponfe , qu’il leur 
feroit bien agrcable. Et pour ce s’ils Avoient 
efperance , quii leur d’euft donner l^repon- 
fc qu’il fqavoit bien quils defiroient , iis 
iroient tres volontiers, maisfinon ,ilsn’ac- 
cepteroient ne n orroient nulle refponfe , fi- 
non en la prefence du coilcge des cardi- 
naux. Et lors ledit vicomte leur requit quils 
luy baillaffenr maifire Oudard qui entendoic 
mieux latin , pour ouir & rapporter au vray 
ce que lcurdiroit,lequel maifire Odard alia 
avec ledit vicomte, dcydifna. 

51. Le lundy enfuivant 28. jour de Juin 
dc vigile de S. Pierrc & S. Paul noffeigneurs 
vindrent au palais environ huit heures ou 
neuf du matin , & la en prefence de tous les 
cardinaux dc des gen9 du confeil du roy dc 
de 1'univerfite, monficut .de Berry dit au pape 
comme il leur avoit fait dire par le vicomte 
de Melun , qu’il leur douroit fi bonne ref- 
ponfe , quils feroient contens de luy , & qu'il 
luy plcuft a leur ouvrir telle refponfe. Lors 
k pape leur dit , que voukntiers , & deman- 
da lequel iis avoient pluschier, ou qu’il dit 
fa refponfe en Latin , ou en fon langage ; & 
monfieur de Berry dift, qu’il leur plaifoit 
bien qu’il dit en Latin. Adonc recita le pape 
comment le dimanche penultieme paffe , il 
leur avoit baillc fit refponfe & fon entention 
par efcrit, dc qu’il cuidoic en fa cdnfcience 
leur avoit baille bonne voyc & fouflifante , 
& plaifante d Dieu pour 1'extirpation du fchif- 
me , & la paix dc l eglife avoir > neantmoins 
pourtant qu'ils n’cn eftoient pas contens , fi 
comme il avoit entendu , encore dabondant 
il leur donneroit plus d plain fon entention , 
dc afin qu’il ne faillit en aucune maniere en 
1’expliquer dc bouche , il leur baiileroit par 
efcrit. Et lors fitlirc une cedule devant eux 


a:phjevi A $11 

tous, & il leur dit quelle neftoit.pas mife, 
au net, naais eftoit ihterlinee , & qu’il la fe- 
roirnaettre aunet,& qu’ils 1’auroicnt le kn-. 
demam, ou quand ij leur plairoit. Verite eft. 
que le pape au commencemcnt refuyoit fort, 
que ccux de fumverfitefuffentprcfens , mai$ 
noffeigneurs vouldrent quils fuffent appel- 
lende que tout fe fifi en leur prefence. Adonc 
noileigneursallerent. difner avec lepape, dc 
demourerent 'tout le jour & lendemain juf- 
ques i difner pour la fokmnite. 

$2. Le matdy enfuivant xxix. jour de 
Juin dc fefte de S. Pierrc dc S. Pol apres dif-, 
ner a coll^tion , noffeigneurs demanderent 
au pape la cedulc qu’il leur avoit promis, a 
bailler le jour devant , dc il leur dit qu’ils 
1’aroient quand iis voudroient, ou lors ou 
lendemain , dc luy prierent qu’ils 1’euffcnc 
tantoft , dc lorsle pape leur bailla. La teneur 
de ladite ceduk senfuit en cette forme : ' 
BiENXdictus , dcc. Quamvis nuper dile&is 
filiis ducibus Johanni Bituricenfi, Philippo 
B urgundiae patruis dc Lusovtco Aurelianenfi 
fratri cariflimi in Chrifio filii noftri Caroli 
regis Francorum , dcc* Edit a Spicii, tem. 6 . , 
53. Ce mefme jour apres difner noffei- 
gneurs partirent du palais, dc allerent aux. 
Cordeliers,dc \i fut k confeil du roy dc les 
cardinaux 19. en nombre ; aufquiex cardi- 
naux M. de Berry dit comment iis avoient 
ce jour avant difner fait demander au pape 
par k vicomte de Melun , le comte de San- 
cerre , dc M. Guy de la Trimoille la cedule 
de la refponfe du pape , qui avoit efte lue lq 
jour devant en leur prefence , 8c dcrechcfa- 
pres difner a la collation dc vin dc efpices 
luy avoient eux-mdmes requis quii leur vou-» 
fifi bailler , dc comment lors il les fit retrairq 
en la chambre dc la tour , dc la leur bailla, 
Dit outreaufdits cardinaux, quils 1’orroient 
lite s’il leur plaifoit , dc les pria qu’ils le vou-, 
fiffent en cette chofe confeiller. Et fut adonc 
la ceduk leue en leur prefence en la forme 
deffus eferite. Puis lefdits cardinaux fe rc- 
trairent k part , dc demanderent copie de la- 
dite cedule pour mieX avoir leur advis dc de- 
liberation fur le contenu fficelle, laquelle leur 
fut baillec par la main de moy maifire Gon- 
tier Coi fecretaire,dcleur en bailla troisco- 
pies a trois d’eux. Et quand iis orent patie 
enfemble, iis rctournerent , dc dirent paria 
bouchc du Cardinal de Florence, qu’ils a- 
voienc oiiy lire dc veu ladite ceduk diligem- 
ment, deaufii avoient-ils la premiere baillee 
le xx. jour dudic mois. Mais pour ce ne fe 
demouroient en aucune maniere delcurpro- 
pos , ny dc leur opinion , en quoy iis avoient 
efte dc eftoient , ceft-a-f^avoir cn 1’opinion 
du roy , laquelle iis confeilloicut au pape , 
cefi-a-f^avoir la ceffion de fune dc 1’autre 
partie , dc que noffeigneurs avifaffent les dou- 
tes qu’ils faifoient efdites refponfes, dc les 
diffentaufditscardinaux, dc iis leur dontoient 


Digitized by 


Google 


JU, AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. ji 4 

deflas le meilleur confeil qu’iis fijauroient & A utriufquc partis , fciiicet domini noftri papae 

* Benedicti XIII. de papatu , & inrrufi de jure 
quod prxeendit fe habere in papatu , propo- 
fitam pro parte fereniffimi principis domini 
regis Francorum Chriftianilfimi * per illuftrif- 
fimos principes dominqs duces Biturix fit 
Burgundix patruos, & Aureiianenfcm ger- 
manum domini regis prxdi&i,ad eumdem 
dominum noflrum papam pro prxdi&a caufa 
ab eodem domino rege nuncios deftinatos , 
prx ceteris quibufeumque viis elegimus fic 
eligimus , tamquam convcnicntiorcm , bre- 
viorem Sc utiliorem , ad didam unionem fa- 
g ciendam , Sc toti populo gratiorem ad fchif- 
ma tollendum & Angulorum confcientias 
ferenandum, viamque hujufmodi ceifionis , 
expedire pro bono ecdefix & unitatis prx- 
didx dixi mus eidem dpmino noftro papx , ac , 
etiam dicimus, atteftamur, St afferimus per , 
prxfentes, confuluimufque eidem & confu- , 
limus , ut illam acceptet & exequatur , prout . 
ecclcfixper prxfatos illuftrilfimos principes , . 
pro parte didi domini regis eft eidem fup- , 
plicatum. Infuper afferimus & confitemur < 
nos velle in hujufmodi propofito cum dido . 
rege firmiter perfiftcrc, fic de prattica execu- . 
tionis hujufmodi didx ceifionis Sc aliis circa < 
^ illam Sc poft illam neceflariis Sc opportuni^ < 
debite , prout pertinebit , confulere , Sc etiam . 
providere. In quorum omnium tcftimonium « 
quilibet noflrum prxfentem cedulam pro- « 
pria manu fubfcripfit , fub anno Domini « 
mcccxcv. dic , &c. . 

$6. Ce mefme jour aptes diflier fut tout 
le confeil affemble aux Cordeliers, & illcc 
avant que les cardinaux veniffent , les mefla- 
giers de 1’univerfite , qui avoient ce jour difne 
avec le pa pe , Sc fi de mande audience publi- 
que Sc folemnelle , dirent 4 noffeigneurs & 
aux gens du confeil la reponfe du pape , qui 


pourroient, fic fqt conciu que chacune des 
deux parties c'cft-a-f^avoir noffeigneurs Sc 
le confeil du roy d’un coftc,fic les cardinaux 
dautre , saffembleroient le lendemain au 
xnatin chacun 4 part , fic puis diroient cnfem- 
ble leur advis pour conclure fur celle cho- 
fc, que on dcvroit outre faire; St de tout me 
fut requis inftrumcnt.- 

54. Le mardy 3 o. & dernicr jour de Juin 
au matin , furent invitez les cardinaux 4 dif- 
ner le lendemain avec noffeigneurs , Sc les 
allercnt inviter le comte de Sancerrc , le vi- 
comte de Melun, Scia Trimoille, Sc les fe- 
monnirent tous cnfemblc , car iis tenoient 
leur. confeil enfemble 4 part aux Cordeliers, 
& noffeigneurs d'autre cofte enfemble, Sc le 
confeil du roy le leur , Sc fut mis en deli- 
bcration entre nous Sc le confeil ce qu’ils a- 
voient 4 faire , & comment iis devoient en 
outre proceder ; Sc 14 furent touchees les dif- 
ficultez Sc doutes advifees par le confeil es 
deux cedules que le pape aveit baillecs pour 
refponfe 3 Sc finablement fut conciu, qu’il$ 
prefenteroient premierement aux cardinaux 
la cedule,quiavoit efte faitc&avifee par le 
confeil du roy , comment iis eftoienc confen- 
tans en la voye de ceffion avec 1 ’opinion du 
xoy , Sc quen ladite cedule iis fuffent tous 
requis de (ouferire de leurs propres mains, en 
approuvant Sc tefmoignant la verite d'icelle , 
laquelle iis avoient plufieurs fois confefiec. 
De laquelle cedule la forme cy enfuit. 

55 - Nos omnes & finguli S. R. £. cardi- 
nales propriis manibus in prxfctati cedula 
fubfcripti, quidudum vita fundo felicis re- 
cordationis domino Clemente VII. congre- 
gati pro eledione futura in conclavi , Sc , 
prout tenemur, cupientes abolere pefliferum 
fchifma, proh dolor ! in ecclcfia vigens Sc ani- 


marum faluti, amputatis prolixarum viarum u eftoit telle en fubflance, que le pape leur dou 


ambagibus, providere & procurare totis vi- 
ribus unionem ecdefix fandx Dei , promifi- 
mus Sc juravimus ad fanda Dei evangelia , 
ad hoc per nos & fingulos noflrum ta&a , 
prout continetur latius in quadam cedula per 
nos in eodem conclavi fada Sc fubfcripta 
propriis nofiris manibus, cujus tenor fequi- 
tur in hxc verba : 

Nos omnes, Scc. Cum itaque affumtoad 
fummi pontificatus apicem domino Bene- 
dicto moderno, qui tunc de numero noflrum 
exifiens , cardinalis de Luna vulgariter dice- 
batur, de ipfius mandato diverfa tenuerimus 
confilia, fuerintque per nos de hujufmodi 
mandato pro prxdido fchifmate tollendo 
diverfx vix difcuffx. Hinc eft quod bona fi- 
de Sc in noftris confcientiis atteftamur , quod 
internos habita deliberatione provida Sc ma- 
tura fuper omnibus viis Sc modis quibus fchif- 
ma nunc in Dei ecciefia vigens poffet melius, 
brevius Sc facilius fedari Sc extirpari , & ipfa 
ecclcfia ad unionem reduci , viam ceffionis 


roit volontiers audience, Sc ne leur avoit 
point rcfulee , mais eftoit tousjours preft de 
les oir, ces vefprcs mefmcs , s’ils vouloicnt , 
mais 1'audience ne feroit pas publique en 
plain confiftoirc , fi comme iis demandoient, 
mais elle feroit, s’ils vouloicnt, en lacham- 
bre de parement , cn la prefence de grande 
multitude de notables clcrcs Sc prelats , qui 
14 feroient, Sc quii leur devoic affez fouffirc 
quii les oift, fans qu’ils luv voufiffent im- 
pofer loy de la maniere de les oiiir. Car de 
ce appartient 4 luy eledion Sc la determina- 
tion , & par efpecial en telle maticre qui tou- 
che fa perfonne & fon eftat fi grandement , Sc 
qu’il n appartient point que telle maticre fe 
traite devant mefehans gens. Dit outre com- 
me les autresuniverfitezdcTouloufe, d’An- 
giers, de Montpeillicr, fice, avoient efte bien 
contentes davoir ainfy efte oiiyes , ou il y a- 
voit de vaillans cieres fic bien notables. A 
ces paroles iis repliquerent deux ou trois fois , 
& lepapea chacune fois leur refpondit touf- 

Xx iij 


\ 


Digitized by LjOOQie 


jij ACTA VARI 

jours qtfil les oirbit en ccttc manierc , & non A 
autrcment. Et adonc de luy fe departirent. 
Puis apres quand' ies cardinaux furent venus , 
iis saffirent au confeil avee nofleigneurs , & 
par la bouche du cardinat de Florence re- 
gratierent moult efpecialement 4 noflei- 
gncurs de ta grande afloflfion qu ils avoient 
d feglife , St de Ia peine St du travail quils' 
en prenoient, & que fi comme autrefois a- 
voient dit ,& encore le difoient qu’ils eftoient 
fermes Sc fichezfans demouvoir, aVecfopi- 
nion du roy en la voye de ceffion , & com- 
fnent cn icclle iis demouroient & pcrftvc- 
roient, St de tout Ieur pouvoir labouroient 
4 fexeeution drcellc > & que lendemain iis 
iroient tous enfemblc pardevers le pape au B 
palais , & luy confeilleroient & fuppfieroient 
humblement,qu'il voufift prendre cette voye, 
toutes autres laiffiees, & luy monftreroient 
les pcrils , les cfclandrcs & inconveniens , 
qui autrement s’en enfuivroient contre luy & 
contre feglife, & oyc fa rcfponfe, iis la di- 
roient d nofleigncurs 5 fuppliant outre ledic 
Cardinal i nofleigncurs , que pareillement iis 
voufiflent demourer St perfeverer en cette 
opinion , & qu’en ce faifant iis feroient oeu- 
Vre vertueufe St de tres grande loiidnge. Dit 
outre qu’ils avoient les refponfcs du pape 
en deux cedules , & quclles Ieur fembloicnt 
captienfes St contenant fauflete , & s'efmer- q 
veilloient mdule qu’il vOuloit maintenant 
ramencr en dotfte & en condition , ce quils 
avoient publiquement , notoirement, & fim- 
plcment jt ite. Adonc le Cardinal dAmiens 
afin que nofleigneurs fcuflcnt plainemcnt 
1’cntention : des cardinaux, repeta ert Fran- 
qois, tout ce que Florence avoit dit en Latin , 

& conflrma bien longuement, & fe fit ad- 
voiier par tous les autres cardinaux prefens , 

& dit que c'eftoic ja la quarte fois qu’ils a- 
voient publiquement foy determinc pour 
cette voye , & le dit a nofleigneurs. Puis 
apres monfieur de Berty paria, & pareillement 
les regratia de la bonne affe&ion quils a- 
Voicnt , & de ce qu’ils eftoient & propofoient 
4 eftre fi fermes St conflans en 1’opinion du 
roy, en Ieur fuppliant, qu’ils voufiflent di- 
ligemmcnt labourer & entendreafexeeution 
dMcelle ; car iis navoient pas bonne enten- 
tion , ny de proccder , ny de rien fairc en 
cette maticre fans Ieur confeil , & adonc Ieur 
prefenta la cedule faite cn Ieur nom def- 
crite defliis , en Ieur priant queux tous qui 
la eftoient, fe vouluifdnt en icelle foufcrircj 
car elle ne contenoit rien , fors ce quils a- 
voient dit & confcflc & repete , & mainte- E 
nant & piufieurs fois > St lors iis prirent la 
cedule , & fe retrairent a part , St la lurent 
entreux , & au revenir dirent quils prioient 
nofleigneurs , qu’ils Ieur voufiflent bailler co- 
pie de ladite cedule , & efpacc de deliberer 
fur icelle , & adonc ieur en refpondroient. 
Lors monfieur de Berry dit; qu 'il n'y falloif 


A P R M V I A. $16 

pas moult graridel deliberation i car il n’y a- 
voit rien dedans contenti , fors ce qu’ils 
avoient piufieurs fois dit. Ncancmoins dbirr^ 
me iis requetoient, ieur ftit baillec la cedui 
le. Lefquelles chofes faites, 1’evefque d"Ar- J 
ras , du commandementde nofleigneurs i ri- 
clta aux cardinaux les douted advifez par 16 ' 
confeil es cedules du pape : lefquels doutes' 
font deflus efcrits au xxiv. jOur deceniois. 
Et ores lefHites doutes lefdits cardinaux C 6 n- 
fefferent queees doutes-14 y eftoient &plii- ; 
ficurs autres , & que les cedules eftoient cap- 
tieufes & moins fouffifantes , & non accep- 
tables , & par dpecial la feconde plus que 
la premierc» car elle revoque eh doutc St par 
Gondition , ce qui eft tout affirmatif 'St rib- 
toire , & par deux fois folemnellement jure 
par luy. A tant le confeil fe parti. Puis dirent 1 
les cardinaux de Giffons, dfi Puy, cTAlba-* 
nie , de Pctremale , de Jerufalem , de Saluces 
par leurs conferenccs , quapresfon eleftTon 
iy virent jurer & confirmer derechef la ce- 
dulc du conclave. Dicnt que pareillement 
vit maiftrc Henry de Chalon , qui 14 etoit 
prefent. 

57 . Le jeudy enfuivant premier jour de 
Juillet au matin les cardinaux alferent tou^ 
devets le pape, ainfi comme iis avoient pro- 
mis 4 nofleigneurs, & furent moult grande- 
ment fefticz, & apres difner ou chapitre dif* 
dit lieu en la prcfcnce de nofleigneurs les 
dues & du confeil, & de cciix de lunivcr- 
fite , iis reciterent par la bouche du Cardinal 
de Florence tout Ce quils avoient fait, & dit 
cnvers le pape le matin, c’eft aflavoir cora* 
ment eux tous luy avoient tres-humblement , 
feveremment St affeClucufement fupplie 4 ge- 
noux , qu’il luy pleuft pour 16 bien de F union 
de feglife accepter la voye de ceffion , qui 
avoit efte par le roy fi ineurement deliberee. 
St de par luy luy eftoit prefentee , & qu’ils 
eftoient fermes & joints avccleroyen cette 
opinion , & quils luy avoient touchie les in- 
conveniens & maux innumerables qui s’cn 
pourroient enfuir , & vray-femblablement 
s’en enfuivroient s’il la refufoit , St les grands 
honneurs & profits qui a feglife & a luy St a 
fa pofterite s'en enfuivroient pcrpctuelle- 
ment , s’il f acceptoit en fon temps , il faifoit 
paix en fainte eglifc, & quii fuft tout feur 
Sc certain , que le roy & nofleigneurs avoient 
luy & fon eftat pour bien recommande, Sc 
luy garderoient fon honneur pareillement 
comme le Ieur propre , & piufieurs autres 
chofes indu&ives & cxhortatoiresluy dirent : 
lefquelles chofes oiiies, le pape refpondit, 
qu’il avoit tousjours quis jufqucs a cy la paix 
& union de fainte eglife , & procure de fon 
pouvoir de bonne & fainte entention , St que 
encore d ce tendoit toute fon entention , & 
que s’il fcavoit que par fa mort deuft eftre 
union en feglife , il la fouflriroit volontiers 
Sc de plcin gre> & que 4 f accclcration de la 


Digitized by t^ooQie 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. us 


paix de 1’eglife ii couroit fi legieremcnt par A 
la ftimulation de foy-mcme , qu’il luy con- 
vicndroit adjouter fon frein pour luy 1’arre- 
fter. Puis lcur dic commenc il avoic eleue Sc 
baille en efcrit a noflcigneurs les ducs pac 
grande & meurc delibera tion la voyc ou 
voyes par lcfquelles il cuidoic en fa con- 
fcience que Leglire de Dieu puft pluftoft eftrc 
mife a union , & pour ce en vcrtu de fainte 
obeifiancc , & fur peine d’infidelite , & fur 
les autres peines inftituees de droit, leur com- 
mandoic & cftroitement cnjoignoit , quils 
pourfuifient Sc foufteniflent Sc avan^aflent i 
cxecuter fcs voyes qu’il avoit baillees , ne nui- g 
les autres nacceptaflent , ne pourfuifient, que 
s’ils faifoicnt le contraire , il proteftoit dc 
proccder contfcux, comme inobeifians & 
<defloyaux , & d'executer fur cux les peines dc 
droit ordonnecs. Adone les cardinaux luy 
direne les doutes qui leur avoient cfte tou- 
chiez par le confeil du roy fur les voyes par 
luy dbnnees , en iuppliant tout dcrechef tres- 
humblement a genoux, & les aucuns d’eux 
en' plourant , quii ne voufift pas ainfi ficher 
ne ahurter a fon opinion , mais qu’il pleuft 
a fc reduire & condcfccndre 4 la concorde & 
dcliberation de fcs freres, & de fi haut Sc fi 
noblc prince , qui cettc voye luy confeilloit. c 
Aufquiex il refpondit, qu’ils eftoient rous fes 
fujets , & il efioit leur louverain Sc leur le i- 
gneur , Sc non pas fculement i eux , mais a 
tous mortellemenc vivans , & qu’il avoit a 
rendre compte a Dieu eant feulement , &c. 
Puis leur dit , qu’il avoit entendu que nos 
feigneurs les ducs leur avoient baille une ce- 
dule , en les requerrant que eux tous fe fou- 
feriffent en icelle de leurs propres mains, 
laquelle il leur requis exhiber : Sc adonc un 
deux la luy bailla , & quand l’ot leue & veue , 
il la retint pardevers luy , Sc leur deffendit 
fur les peines defius dittes , quils fe gardaf- 
,fent bien de la figner, laquelle eftoit perni- D 
rieufe. Puis leur fit lire une cedule qu’il avoit, 
laquelle comme il leur fembla , defiruit tou- 
te la maniere du proces de nos feigneurs , 
de laquelle il leur promis a baillcr lendemain 
copie. Puis les cardinaux luy requirent , que 
il leur rendift la cedule faite au conclave, 
laquelle monfieur de Berry luy avoit rendue, 
en difant quelle efioit du college,&que au 
college appartenoit de la garder. Aufquiex 
il refpondit, que quand elle luy fut baillee 
dernierement , iis ne luy avoient pas baillee, 

& pourtant ne leur rendroit poinc , . mais 
bien en convcnoient cnfemble. Finablement E 
difi au Cardinal d’Aux , que fi ces feigneurs 
fe confiafient bien de luy , qu’il fifia maifon 
de France le plus grand bien que oneques 
mais il fufi fait pape , & qui fuft a la grand 
honneur du roy & du royaume. Lefquelles 
paroles le Cardinal de Giffons expofa a nos 
feigneurs , en leur difant que ce bien neftoit 
aut: e chofe que peine & dcfpenfe pour cux. 


Car il entendoit qu’il leur douroit le patri- 
moinc de 1’eglife qui eft en Italic , lequel 
n’eft pas en ia puiifance ny faculte de don- 
ner, mais en la leur plus. Et eftoient avec 
le pape a cettc collation faire douzede fcs 
confeillers , chambriers & autres , defquicx 
les cardinaux requirent au pape , quii les 
fift partir , car iis ne devoient pas eftre au 
confeil avec eux; Sc le pape leur refpondit, 
quils ne fe partiroient point, car iis eftoient 
fcs confeillers Sc fcs loyaux ferviteurs. Fina- 
blemcnt fut appointe par nos feigneurs, que 
lendemain le confeil feroit aflcmble fur les 
chofes defius dittes. 

5 8. Le vendredy enfuivant fccond jour 
de juillet, furent afiemblez au madn aux Cor- 
deliers nos feigneurs , Sc les cardinaux, Sc tout 
le confeil ; Sc derechief a la requefte dc nos 
feigneurs repeta le Cardinal de Florence ces 
paroles defius eferittes, traittees entrele pa- 
pe & eux les cardinaux le jour devant , Sc 
cnvoyerent lcfdits cardinaux trois eux devers 
le pape , c’eft aflavoir Peneftre , le Puy Sc Pe- 
tremal , pour luy demander deux cedules , 
ceft aflavoir celle du conclave & celle que 
le pape avoit faite, de quoy il leur avoit pro- 
mis copie. Aufquiex quant a lapremiere ce- 
dule le pape refpondit , qu’il y avoit fa part, 
& qu’il la garderoit bien , mais s’ils en vou- 
loient copie , iis Tarroient volontiers. Quant 
a 1’autre cedule il leur refpondit, qu’il leur 
envoyroit dedans vefpres s’il pouvoit. Fina- 
blement de par nos feigneurs les ducs fut 
dit aux cardinaux par la bouchedefevefque 
d’ Arras, qu’il fembloit i nos feigneurs, que 
les inhibitions qui leur avoient eftefaites par 
le pape eftoient iniques Sc injuftes , Sc con-' 
tre le ferment que le pape Sc eux avoienc 
fait. 

$9. Ce mefme jour apres difiier nos fei- 
gneurs furent au confeil enfembles aux Cor- 
deliers entr’eux Sc le confeil , & la fut mis 
en deliberation comment on avoit iproce- 
der, vcu 1’eftat des bcfoignes tcl comme il 
eftoit , Sc finablcment fut appointie que nos 
feigneurs & le confeil Sc tous les cardinaux 
iroient encore devers le pape , Sc luy fupplie- 
roient derecheftous enfembles tresaffe&ueu? 1 
fement, qu’il voufift accepter Sc recevoir 
cettc voyc de ceifion pour le bien dc 1’eglife 
&c. Sc au cas qu’il ne le vouldroit pas fai- 
re , & qu’il demoura aheurte a fon opinion, 
quils luy demanderoient audience publique, 
en laquelle feroit recite tout le proces de 
nos feigneurs & de fes cardinaux avec luy, 
Sc Ia voye de ceffion ouverte & publiee a- 
vec toutes fes raifons Sc couleurs Sc c. Sc la 
juftification du proces du roy monftree, & 
la diligence de nos feigneurs &c. Sc que il 
ne tient en rien par cux que paix en fainte 
eglife ne foit. Fut outre dit, que le pape 
fuft requis de revoquer les inhibitions faites 
a fes card : naux , comme iniques Sc defrai- 


Digitized by 


Google 


/ 


ji 9 ACTA VARI 

fonables & contre droit. Et cc vefprc mcf- A 
nie lcs cardinaux envoyercnt devers lc pape 
pour avok la ccdule quii lcur avoit promi- 
ie i lequcl refpondit quelie neftoit pas en- 
core mifc au net, mais l’y feroit mettre , fle 
farcient lc Icndemain. 

Item, que on demanderoit la cedule du 
conclave , fle que on cntcaft en aucun nou- 
yel traittie pour le fait de Icglife, fle que on 
en pourfuisaux cas autresfoisouvcrts. 

60. Le femedy enfuivant tiers jour de 
juillet, furent au matin les cardinaux aflem- 
bles aux Cordeliers, pour avoir enfemblcs 
confcil & avis , commenc nofleigncurs fle 
eux avoient .4 proceder , veu 1’eftat des be- B 
foignes , & pour avoir quils pourroicnt 
conieillcr 4 nos fcigneurs , qui leur confeil 
leur avoient requis fur ce. Et ce jour apres 
difner environ quatre heurcs nos feigneurs 
& lefdits cardinaux fle ceux de 1’univerfite 
furent tous affemblez en ce mefme lieu , fle 
]£ de par les cardinaux paria le Cardinal d’A- 
miens , & premicremcnt regratia moult fo- 
lemncllemenc nofleigncurs , Sc les loiia , Sc 
recommenda moult de la grande diligence, 
affedion Sc travail &c. quils avoient pris Sc 
prenoient continuellement en cette matiere , 

Sc dift comment iis avoient procede hura* ^ 
blcment Sc doucement avec lc papc,-nyon ^ 
ne pouvoit pas dire , qu’iis luy eufient fait au- 
cune forcc ou violence. Dit outre que ce quii 
leur difoit par le commandement de tous 
les autres cardinaux, qui 14 eftoient , par la 
deliberation quils avoient eue au matin fur 
ce , & foumettoient tout a la corrcdion de 
nofleigneurs Sc de fcs compagnons les car- 
djnaux, A quils voulfiflcnt fuppleer s’il ou- 
blioit qyejque chofe, Sc s’il difoit mal, ou au- 
trement que 4 ce point , qu’il fuit repute 
pour non dit. Puisdit que lavis Sc opinion 
dcf cardinaux eftoit, qu'un jour qui feroit 
advife en bricf , nofleigneurs les ducs avec D 
les cardinaux , le confcil da roy avec ceux 
de Punivcrfite allaflent tous enfembles de- 
vers le pape , Sc la luy fuit recite au long tou- 
tcs les chofes faifant i ce propos , qui ont cite 
fkites par le roy puis fa crcation i la voye 
que le roy luy a confcillec pour le bien & 
union de 1’cglifc, laquelle tanc faindement 
Sc par meure deliberation de tant ii fagcs 
gens Sc lettrtz a eft£ approuvee Sc conciue 
comme la meilieure Sc la plus brieve , Sc 
comment pour gardcr fon honncur , Sc ef- 
«jiiver lefclandre de icglife , nofleigneurs 
lps cardinaux luy ont par plufieurs fois requis ^ 
& fupplie i part, que cette voye il voulfllt 
accepter, Sc les refponfcs quii lcur a faites 
flcbaillecs par efcrit, fle luy foient monftrez 
les inconveniens & fautes , qui font efdittcs 
refponfes qu’ila baillecs» quichargentgran- 
dement le roy , flt damnent fa voye , fle com- . 
ruent il a tenu fle fait tenir plufieurs confaux 
en fa prefeac* fle ahfencc aucuncs fois par 


A PRiVIA J20 

tous les cardinaux , autrefois par une partic 
d’eux, pour advifer fle trouver voyesflema- 
nicrcs pour venir a 1’union de 1’cglife , fle 
que toufiours ont cftc de 1’opinion de la voye 
que le roy luy confeille , c’eft i fijavoir de 
cefiion $ Sc penfoicnt bien que le roy luy con- 
feilleroit cette , fle ainfy luy onc dit fle rap- 
portez lefdits cardinaux par plufieurs fois a- 
vant la venue de nofleigneurs ; fle quant d 
fa voye qu’il a ouverte , c’eft i fijavoir d’af- 
fcmblee des deux parties fle de compromis, 
laquelle il dit cftre de f entention des cardi- 
naux : bien eft verite , quii leur ouvrit telle 
voye, fle lcur pria quils en fuflent contens, 
fle iis luy accorderent en cas que le roy fle 
fcs nieflages en feroient contens fle non au- 
trement. Et ces chofes faittes , que nofdits 
feigneurs les ducs fle les cardinaux Sc tous 
autres 14 prefens luy fupplient tres humble- 
ment fle requicrent tres inflamment, eue con- 
fideration au grand bien fle honneur que ce 
fera d luy fle a Icglife fle 4 toute chreftiente, 

3 u’il fe* vueillc condefccndre d cette voye 
e ceflion fle 1’accepter. Et dic ledit Cardinal, 
qu il avoit efperance en noftre Seigneur : car 
la chofe eftoit , qu’il lc infpireroit fle encli- 
ncroit 4 ce : laquelle chofe fl faire la vou- 
loit, bcnoift fuft Pieu ; fle fe non, que lors 
luy foit requis de par nos feigneurs tres in- 
flamment , que la ccdule du ferment faite 
au conclave > qu’ils luy ont baillee , leur foit 
rendue, fle aufly luy requierent les cardinaux 
cette mefme chofe , fle qu'il vueille accom- 
plir le ferment fait par luy cn ladite cedule, 
fle par apres ratifie par luy mefme apres fa 
creation , & qu’il leur femble qu’il y euft cfte 
tenu fle obligie. Item , luy fupplierent & re- 
quirent nofdits feigneurs les ducs , qu’il vueil- 
le rappeller l’inhibition faite par luy aux car- 
dinaux fle baillee par eferit comme injufte, 
fle contre le bien & union de 1’eglife fle fer- 
ment par luy fait. Laquelle cedule illec lcuc 
Sc exhibee , de quoy la teneur senfuit. 

Benedictus &c. Cum ad noftrum perve- • 
nerit auditum , quod vos venerabiles fratres « 
noftri S. R. E. cardinales requifiti fueritis, « 
Scc. Edita Spicii, tom. 6. * 

- 6i. Et foit monftre tres bien au pape, 
comment laditte cedulle eft inique fle con- . 
tre lepropre ferment fait par le pape & par 
eux , contre le bien Sc union de fain&c egli- 
fe, fle pour ce iis ne doivent point obeir , 
ny la mettfc d exeeution , fle par efpecial, 
pour ce que par laditte cedulle le pape fait 
imprdfion aux cardinaux. Item, oiiie &lcue 
publiquement la cedulle devant ditte , dift 
le Cardinal qui parloit , ceft aflavoir 'Amlens , 
qu’il luy fembloit , que on avoit muc en la- 
ditte cedule depuis qu'ils 1’avoient oiiie pre- 
mierement devant le pape , Sc que le pape 
avoit tabellions 4 fon commandement. Item, 
dit ledit Cardinal , que eux tous les cardi- 
naux font prefts fle apparciilez de pourfuire 

la 


Digitized by 


5 n AD CONCILIUM PISANUM ANNI ttceccix. yn 


la voyc dc ceffion , & fcront toufiours con- 
flans en ce propos , & que eux tous ou au- 
cund’eux,lefquiex que le roy & nos feigneurs 
voudront, iront a toutcs heures par lecom- 
mandement du roy par tout ou on les vou- 
dra envoyer pour executer cette chofe. Item» 
fupplierent lefdits cardinaux par la bouche 
du devantdit pariant , que apres lc departe- 
ment de nos feigneurs les ducs , iis demeu- 
rent en feurete , & que par les chanceliers dc 
nos feigneurs avec les cardinaux dAmiens > 
d’Albanie & de Thury foit advifie la voye 
& maniere davoir cette feurete & liberte , 
que fur ce iis ayent leur avis & confeil. Et 
quand le Cardinal eut fini fa parole, mon- 
fieur de Berry paria , & de par nos feigneurs 
& tout le confeil les regratia grandement 
de leur bonne conflance , oblation & con- 
feil qu’ils bailloient i nos feigneurs > & fut 
illcc dic pour concluflon , que lundy enfui- 
vant nos feigneurs les ducs & les cardinaux 
allaffent au palais devers le pape en la ma- 
nicre deflus ditte , que les cardinaux avoient 
confeillec, & fuppliaffcnt, requiffent & ex- 
pofaflent i noflre faintt pere les chofes de- 
vant dittes , comment il vueille condcfcen- 
dre i cette voyc &c. Item , luy foit requife 
inflamment audiance publique , pour & au 
nom du roy fur cette matiere, en laquclle 
foit explique au long tout le proces de certe 
chofe , & par le pape & par le roy des le com- 
rnencement. Item , odroient nofdits fei- 
gneurs bailler aux cardinaux protedion , fa- 
veur & aide en toutes manicres qu’ils pour- 
roient , & leur accorderent , comme iis a- 
voient requis , que leurs trois chanceliers 
avec leurs trois cardinaux deflus nommez » 
Vaflcmblaflent a lendemain pour advifler 
& traittier de la maniere de leur feurete. 

62. Le dimanchc enfuivant quatriefme 
jjour dc juillet aumatin,envoyerent nos fei- 
gneurs pardevers le pape le comte de San- 
cerrc,le vicomte de Mclun» monfleur Guy 
de la Trimoillc , & maiftre Oudard de Mou- 
lins» & luy fupplierent de par nos feigneurs, 
qu’il luy pleuft le lendemain i les oiiir avec 
ies cardinaux : car iis avoient entention de 
-venir pardevers luy , sil luy plaifoit , & luy 
expofer aucunes chofes tous enfemblesjiuf- 
quiex le pape dit , quii auroit grande joye 
que nos feigneurs y veniflent fans les cardi- 
jnaux , & qu’il s’efmerveilloit pourquoy iis 
y amenoient ces cardinaux : mais toutesfois 
bien luy plaifoit, qu’il en fuft a leur volon- 
te. Ce mefme matin aux Cordeliers furent 
aflemblez les cardinaux d’Amiens, d’Albanic 
de Thury , & les chanceliers de nos fei- 
gneurs les ducs , pour advifer fur la feurete 
des cardinaux , fi comme iis avoient [refolu] 
le jour devant. Ce mefme jour apres difner 
Tevefque de Seniis , 1’evefque d’Arras , le 
chancelierd’Orleans, maiftre Oudard, mai- 
ftre Gilles Dcfchamps, & moy Gontier Coi 
Vct.fcript. & mon. ampl. Collett. T»m. V 1 L 


A fufmes aflemblez aux Cordeliers , pour oiiir 
la propofltion que devoit faire maiftre Gil- 
les Defchamps , laquelleil nous leut devant 
nous. 

6 3 . Landy cinquiefme jour eludit mois 
de juillet ne fut rien fait ny confeille au ma- 
tin , pour ce que lc mardy matin on devra 
cftre devers le pape. C’eft aflavoir nos' fei- 
gneurs les ducs, avec eux le confeil du roy, 
ceux de 1’univcrfite de Paris & les cardinaux, 
dire & requerir ce que deflus eft dit , com- 
me delibcre a efte. Le mefme jour au foir 
envoya le pape d monfieur dc Bourgongne 
par le Cardinal d’Albanic , une cedule de 
B quoy la teneur s’enfuit. 

Benedictus, &c. Quoniam, ficut ad no* 
ftrum dc novo pervenit auditum , aliqui no- 
bis impingunt, quod in fecunda refponfio- 
ne, quam nuper fecimus diledis filiis duci- 
bus J0H4NN1 Bituriccnfi , Philippo Burgun- 
diae patruis , ac Ludovico Aurelianenfi ger- 
mano cariflimi in Chrifto filii noftri Caro- 
li regis Francorum illuftris, ubi diximus nos 
fuper fafto unionis ecclefix velle facere pro- 
ut ex debito officii commilfi nobis incumbit, 
& alias in quantum virtute cujufdam cedu- 
C 1* faftae in conclavi teneamur , nos volue- 
rimus effeftum obligationis ipfius ccdulx im- 
mutare &c. & hanc noftram declarationem 
volumus pr^di&a? noftrae refponfioni adjungi. 

64. Laquclle cedule fut leue devant mon- 
fieur de Bourgongne : laquclle oye , dit que 
1’effet eftoit bien petit, & qu’elle ne mettoit 
xien affermcmeht , mais tant feulement eft 
negative. 

6 5 . Lc mardy enfuivant au matin fixicf- 
me jour dc juillet , vindrent nos feigneurs 
au palais , & les cardinaux aufiy , comme 
auparavant ordonne avoit efte i & nos fei- 
O gneurs eftant en leurs chambres, & une par- 
tie des cardinaux dans la chambre de pare- 
ment, ou le confeil fe devoit tenir, le Car- 
dinal d’ Albanic & le Cardinal d’Aigrefeuillc> 
qui eftoient devers le pape avec ^ucuns au- 
tres , vindrent en laditc chambre de pare- 
ment, & dirent aux autres cardinaux illec 
cftans , s’en allaflent , car on ne feroit rien 
cette matinee, & lors s’en allerent moult 
courrouciez. Puis les deux devant dits car- 
dinaux allerent devers nos feigneurs, & leur 
dirent que on ne feroit rien, & que les car- 
dinaux s’en eftoient allc2, dont iis furent tres 
mal contens » & lors fe mirent a confeil eux 
E & ceux du confeil & ceux dc 1’univcrfite, 
& firent lire la cedule bailliec le jour prece- 
dent , & comment on avoit i proceder : Ia- 
quellc leue , fut dit quelle ne fervoit dc rien* 
car elle ne mettoit rien affermativement * 
ny ne «obligeoit a tenir le ferment du con- 
clave. Et fut appointe que on allaft dire au 
pape, que leur entention eftoit deftre len- 
demain d quatre heures apres midy devers 
luy, & qu’ils feroient a f^avoir pareillcmenc 


Digitized by 



52? ACTA VAR 

aux cardinati* quils y fufient , & lcur fem- / 
bloit quii ne les menok que par delais, & 
que chofe qu’il leur baillaft , ne cnvoyaft , 
ne faifoit rien au fait ; & ainfy fut dic par 
nos feigneurs aux cardinaux d’ Albanie, d’Ai- 
grefeuille & de Thury , pour le rapporter au 
•pape , & a tant fe partirent nos feigneurs. 

66. Le mercredy enfuivant vu. jour dc 
juillct apres-difner , nos feigneurs les ducs 
vindrent au palais , & le confeil du roy , & 
ccux de l’univerfite avec, & pareillemcnt les 
cardinaux y vindrent , & furent lefdits cardi- 
baux en ia chambre de parement, oiidevoit 
eftre le confcil , & ccux de 1’univcrfite fu- 
rent en la chambrc de monfieur de Berry ; " 
dc illec vindrent a eux de par noftre fainc 
perc deux cardinaux , c’eft aftavoir Albanie 
& Peneftre , & pourtant que dc la cedule 
dernicre baillee par le pape , nos feigneurs 
navoient pas efte contens , iis leu* apporte- 
rent de par le pape ladite cedule corrigee & 
additionnee de nouvel, & eftoit la correc- 
tion telle 5 en lieu de cette claufe qui fut 
oftee , vel quoad obligationem vel liber At ionem 
noeram in aliquo immutare , fut mife cette qui 
fuit. 

67. Le jeudy enfuivant vm. jour de juillct ' 
au matin, vindrent nos feigneurs au palais, 

& les cardinaux , & ccux de 1’univerfite. Et 
nos feigneurs les ducs eftant en la chambre 
de monfieur de Berry , vindrent a eux deux 
cardinaux , c ! eft aftavoir Peneftre & Albanie , 
& leur baillerent de par le pape la cedule 
d’hicr corrigee. caT cette claufe-cy : juxta ip - 
fius tenorem & ordinem , & cette-c y, nec nos 
noviter obligare , &c. eftoient oftees. Et cui- 
doient lefdits cardinaux par ce nos feigneurs 
conterner. Laquellc cedule reveue , nos fei- 
gneurs les ducs fe retrairent en la petite cham- j 
bre , & appellerent le confeil & ceux de 1’u- 
niverfite ; & Ik firent lire laditte cedule par 
monfieur Amaury d’Orgemont chancelier 
de monfieur d’Orleans, puis demanderent 
par opinions qu’il en fembloit i & dirent tous 

, concordem ent , qu’en laditte cedule ne con- 
tenoit rien de profitable au fait de 1’union 
ny a la voye quils queroient &c. & pour 
ce eftoit a procedcr au principal , fi comme 
il avoit efte advife & conclu plufieurs fois , 
ceft aftavoir que nos feigneurs fuppliaflent 
Sc requiflent au pape , qu J il acceptaft la voye 
de ceftion , & qu’il oyft 1’opinion des cardi- 1 
naux fur icelle. Et quant on requis les car- 
dinaux quils la diftent devant le pape, fi com- 
me iis 1'avoient tant de fois ditte devant nos 
feigneurs, & que Ten luy requift,qu’il ren- 
dift la cedule du conclave , & qu’il revoquaft 
les cedules quii avoit baillees , quant & deux 
poin&s , c’eft aftavoir, quant a fa voye , & 
quant aux inhibitions faites aux cardinaux, 
dc s’il refufoit les chofes devant dittes , que 
l’en luy demandaft audience publique. Puis 
nos feigneurs les ducs monterent enia cham- 


IA PRiVIA 524 

bre de parement , ou eftoient tous les cardi- 
naux, & oii fe devoit tenir le confeil, & il- 
lec nos feigneurs les ducs requirent a moy 
Gontier Coi fecretaire & k maiftre Nicolas 
inftrument public , un ou plufieurs» 
de tout ce que par eux & par les cardinaux 
feroit dit a noftre faint pere, & de par luy 
k eux & aufdits cardinaux , prefens k. ladit- 
te requefte les evefques de Seniis , de Poi- 
ftiers & d’ Arras , monfieur G. vicomte do 
Mclun, monfieur Jean comte de Sanccrrc > 
monfieur Amaury d’Orgemont , monfieur 
Guy de la Trimoille, & maiftre Oudard de 
Chaferon , maiftre Oudard de Moulins , & 
maiftre Gilles Defchamps. Adone le pape 
vint en laditte chambre de parement, ou 
eftoit tout le confeil aftemble de noftei- 
gneurs, des cardinaux &c. Etpremierement 
nofleigneurs les ducs sagenouillerent devant 
luy , & parlercnt a luy humblement & dc- 
votement par la bouche de monfieur dc 
Berry , & luy requirent & fupplierent de par 
le roy & de par eux , qu'il luy pleuft k oiiir 
1 ’opinion & la voye des cardinaux fur 1’u- 
nion de fain&c eglife. Adone le pape ea 
faifant fa refponfe , s’offrit premierement a 
procurer & pourchafler 1’union dc 1’eglife 
par toutes voyes raifonnables & honneftes 
a luy & i 1’eglife , & k vouloir complaire aa 
roy & k nofteigneurs les ducs. Puis dift que 
ce neftoit pas chofe honnefte ny convena- 
ble pour fainftc eglife , que lefdits cardinaux 
luy difent adonc leur opinion en public. car 
la prefente befoigne touchoit commune- 
ment luy & lefdits cardinaux ; & s’ils vou- 
loient eflire autre heure , en laquelle luy & 
le college tant feulement fuffent prefens , ii 
eftoit preft & appareille de les oiiir, & otiic 
leur volonte , leur refpondre en telle nn- 
nierc , & leur ouvrir fon coeur en laditte u- 
Bion , quils feroient tres bien daccord , fi 
comme il avoit efperance. Oye laditte ref- 
ponfe dupape , luy fuft dercchef fupplie par 
nofleigneurs les ducs devant nommez , de 
par le roy & de par eux , lefdits cardinaux 
il luy pleuft k oiiir. aufquiex cardinaux lef- 
dits ducs requirent, quils voulfiflent expo- 
fer au pape leur entention fur 1'union de 
faift&e eglife. A laquelle requefte le pape 
refpondit, qu’en la verite de Jesus-Christ * 
il ne luy fembloit pas honnefte chofe pour 
1 ’eglife de Dieu, que lefdits cardinaux de- 
claraflent fi en public leur entention : tou- 
tes fois il eftoit tout preft de les oiiir , & s’ils 
ne luy difoient autre choic que ja n’agucres 
autrefois luy avoient dit, tantoft fur picz 
leur refpondroit. Apres lcfquelles paroles & 
requeftes faites au college des cardinaux, un 
excepte reveremment & i grant humilite 
recita Ji noftre faint pere la maniere que lef- 
dits cardinaux , defquiex il eftoit pour le 
temps , tindrent a 1’entree du conclave pour 
leledion avenir, & la teneur de la cedule 


Digitized by 


Google 


» 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 526 


faite au conclave par eous les cardinaux , St 
par eux & luy mefme , lors eftant Cardinal, 
juree , de laquelle il fut ordonne entre eux 
devant la confedion d icclle , que nui ne fc- 
roit efleu en pape , s’il ne juroit. Dit outre 
commem noftre faint pere depuis fa crea- 
tion & cledion avoit voulu , commande St 
ordonne , que voyes fouffifantes St convc- 
nables a ofter 1’cfclandre du fchifme fuflent 
advifees encrc eux,tant par luy & les car- 
dinaux , comme’ par les cardinaux par foy > 
& adonc furent ouvertes plufieurs , c’eft 4 
fijavoir de concile general , de ceffion , de 
compromis & de convcntion enfemble, & 
aucunes autres 5 St pourtant qu'ii y ot di- 
verfes opinions , & qu’ils neftoient pas tous 
d’un accord cn une voye, combien que Ia 
plus grande partie fut tousjours pourlavoyc 
de ceflion. Voult noftredit faint pere que 
dix des cardinaux fuflent dercchief aflem- 
blcz , qui luy rapportaflent tout ce qui en- 
treux feroitadvife fur cette matiere. Etainfy 
fut fait zlefquels pour La plus grande partie 
furent tous d accord en la voye de ceflion , 
comme en la plus convenable & meilleurc 
St plus brieve. Puis dift comme noftre faint 
pere , oye la bonne difpofition de noflfei- 
gneurs les dues , fit dercchief aflembler le 
college en (a prefencc , afin qu’on efleuft 
une voye qui leur fuft prefentec & de laquel- 
k Hs puflent & deuflent eftre contens. Et 
adonc fut conclu , que la voye de conven- 
tion mutuelle leur fut ouverte , 4 laquelle 
pour lors fe tindrent lefdits cardinaux , ou 
cas que le roy St noflfeigneurs les dues cn 
feroient daccord , non autrement : laquel- 
le chofe a efte faite depuis la venue dcfdits 
feigneurs, & par le confeil du roy efte re- 
putee non fouffifante , ains par plufieurs 
moyens, railbns & ecritures par iceux reprou- 
vecs , les devant dits cardinaux furent le 
premier jour de Juin dernier pafle tous af- 
femblez en la prefcnce defdits feigneurs , 5c 
4 leur requefte,non pas par maniere dccol- 
legc , St eux querans St confidcrans toutes 
les voyes & manieres par lefquelles le fchif- 
me peuft eftre termine , eflurent la voye de 
ceflion des deux parties , comme la meillcu- 
re , la plus brieve , Ia plus profitable , la plus 
jfainde & la plus fedative du fchifme ; en 
laquelle pour lors fe tindrent & fe tiennent 
encore, & adonc tous les cardinaux, exce- 
pte Pampelune,fupplierent 4genouxau par 
pe , que pour la rcverence des dues , l’on- 
neurde faindeeglife, &afinqu’enfbn tems 
paix & concorde foit mifc en fainde eglife, 
(Car fchifme envieilly devient a herefie ) 
qu'il voulfit condecendre a cette voye > & 
quii ia doit accepter, St a rendre aux car- 
dinaux la cedule faite au conclave qu’il avoit, 
St revoquer certaines inhibitions St moni- 
tions de par luy 4 eux faites , efquclles iis 
fembloient eftre grevez , c’eft aflavoir en ce 
yet. Script. dr Mon. nmpl. Collett. Tom. VII, 


1 quen une cedule il les exhorte , & admo- 
nefte , St requiert en vertu de fainte obe- 
dience, &c. iis foient tous affiftansavecluy 
cn la pourfiiite de fes voyes, &leur defend 
qu’ils ne fe foufcrivent cn une cedule de la- 
quelle eft faite mention cn la monition Sc 
inhibition devant ditte , St que a autres 
voyes nullemcnt iis ne fe confentent , &c. 
car le college es faits de 1 ’eglife , & de la 
foy a tousjours eu & a le privilege de fran- 
chement deliberer , felon le jugement de 
la confcience , comme il appert par un dc- 
cret , ou la liberte du college eft par plufieurs 
( fois repetee, & parce quii acquereroit nom 
* & renommee pcrdurable & la gloire du pa- 
radis. defquelles fupplications accomplir il 
fut parcillemcnt requis de par le roy , Sc 
noflfeigneurs tres humblcmcnt St a genoux. 
Aufquclles chofes il rcfpondit, que pour ce 
que les refponfes autrefois par luy faites ne 
fembloient pas fouflilantes , il avoit baille 
certaines cedules , expofans St declarans plus 
4 plain fon entention : nonobftant lefquel- 
lcs , St afin qu’il put claircment apparoir » 
qu’il vouloit garder le ferment de la cedule 
- du conclave, ii avoit fait faire une au tre ce- 
dule , laquelle en prefent il fit lire devant 
eux, dont la teneur s’enfuir. 

68 . Benedictus, &c. Quoniam ficut ad * 
noftrum de novo pervenit auditum , aliqui * 
nobis impingunt , quod infecunda rcfpon- ^ 
fione quam nuper fecimus diledis filiis duci- 
bus Johanni Bituriccnfi , Philippo Burgun- *“ 
diae patruis, ac Ludovico Aurelianenfi ger- * 
mano cariflimi in Chrifto filii noftri Caroli * 
regis Francorum illuftris, ubi diximus nos “ 
fuper fado unionis ecclcfiae velle facere, prout * 

> ex debito officii commifli nobis incumbit , * 
St alias in quantum virtute cujufdam cedulae * 
fa&ae in conclavi teneamur , nos voluerimus * 
effedum obligationis ipfius cedulae immu- * 
tare. Ideo ad ferenandas mentes fidelium, * 
declaramus noftrae intentionis non fuifte, nec “ 
efle per praedidam cedulam ipfam in con- * 
clavivfadam aut ejus effedum fufpendere, * 
feu conditionem aliquam in ipfa apponere, * 
vel circa eamdem aliquid immutares fed eam “ 
fervare. Per hoc non intendimus didat ce- “ 
dulat in aliquo derogare , nec ei adjicere ali- “ 
quod novum robur. Et hanc noftram de- “ 
. clarationem volumus prxdidar noftrx ref- “ 
ponfioni adjungi. ** 

69 . Prians St requerans les 'dues quii* 
voulfiflent eftre contens d’icelle, & delibe- 
rer fur icelle , non mie avee gens paffionnez , 
mais affedez a la matiere St au bien de l’e- 
glife. Quant a la requefte de reftituer la ce- 
dule, il dift, qu'il cftoit commun avec le 
college, &que les chofes qui ainfi en com- 
mun les touchoient , devoient demourer par- 
devers luy , fi comme il avoit tousjours efte 
fait : neantmoins il eftoit appareillc , toutes 
fois qu’ils voudroient, 4 eux bailler copie de 

Yyi[ 


Digitized by 


Google 


S 2 7 


ACTA VARIA PRiEVIA 


laditc cedule fous inftrumcnt & feing public, 
laquelle cedulc il cuidoit ja eftreconnuc par 
touteChreftiente. Quant 4 la requefte de la 
^evocation , il dic que les cardinaux luy don- 
naflcnt par efcrie les chofes dcfquelles iis fe 
«difoient eftre grevez, & il leur pourvoiroit 
<n telle maniere , qu’ils demourroient bien 
«nfemble d^accord, & quii ne f^avoic pas 
qu’il euft rien fait qui fuft a rcvoquer. La- 
quelle cedule lue & recitee , 1 ’opinion des 
cardinaux & la refponfe du pape, nofFei- 
gneurs les ducs devant dits fupplierent de- 
•rechef rres-humblement &4 gcnoux4 noftre 
faint pcre , & luy requirent de par le roy & 
-de par eux,que pourla rcvercnce de Dieu , 
pour 1 ’honneur & profit de fainte eglife, & 
pour lebien& union de toure Chreftiente, 
il fe voufift &daignaft condcfccndre 4 cette 
voye faluraire; lequel fuppofant laditc cc- 
'dule, dit qu’il lui fembloic que les chofes 
qu’il avoit baillees , qu'il fe offroit a tant faire, 
que il devoit fouffire & a Dieu & aux hom- 
mes j & que pourtant que a Ia fedation du 
fchifme , 4 laquelle il tendoic de toute fon 
alfc&ion, il vouloit ufer du confeil du roy. 
•Le roy pareillement devoit aucunes chofes 
faire pour luy , cfpecialement en ce qui fc- 
roit dcdroit&dc raifon. Etoutre requitlef- 
dits ducs pour la reverence de Dieu , qu’ils 
•voufifFent labourcr ace que le roy fur contenc 
-des voyes par lui offerres fous la modification 
des cedules devant dites, comme ladite voye 
deceffion foit fortifier la parde defintrus & 
engendre efclandres aux obeiffans 4 la juftice 
de cette partie > & qu’il aimeroit micux rece- 
voir mort, que voir cet inconvenient ave- 
•nir en fon tetnps. Mais pource que ladite 


52 8 


plus , & quils s’en alloient devers le roy qui 
les avoit niandez , & les haftoit fort , & lui 
rapporteroient cequ’ils avoient trouve ,&4 
tant fe partirent & s’en allerenr. 

70 . Ce jour apres difner nofFeigneurs fu- 
rent aux Cordcliers, & ordonnerent quon 
mandat aux prelats eftre 4 Avignon , & 4 
1 ’univerfite qu’ils fuffent le lendemain aux 
Cordeliers pour oiiir la parole de Dieu. 

Le famedytmatin furent nofFeigneurs , & 
les cardinaux & tous les eleres dAvignpn, 
&c. Sic 'definit codex. 


B 


ZETTRE ECRITE AV ROT 

J?*r fies ambafiadeurs , qui luy tendent compte 
de U conduite du pupe a leur egard. 

T Res haut& tres-puiffant prince , plaife 
vous fijavoir , que pource que noftre 
faint pere, tantot apres fa creation envoya 
fes mefFages folemnels, c’eft-4-f<;avoir 1’evef- 
que d’ Avignon & Pierre Blau , devers mon- 
fieur le roy , qui luy expoferent le grand defir 
que noftre faint pcre avoit de mettre paix & 
union en fainte eglife , & qu’en ce fait noftre- 
dit faint pere vouloit ufer principalement du 
bon confeil de mondit feigneur , & ne vou- 
loit rien faire fans fon confeil , pour la grande 
fiance qu’il avoit en luy, en luy priantquil 
voufift envoyer des plus prochains de fon 
lignage pardevers luy , chargcz de Fentention 
de mondit feigneur, & aufquels noftredit 
faint pere puft declarer la fienne ; & feconde 
fois y renvoya noftredit faint pere fes mefi 
fages , ledit evefque d’ Avignon , & meflire 


Pierre , & auffi fevcfque de Terafcon , qui rc- 
cedule navoit point efte acceptce, les de- j) quirent moult inflamment mondit feigneur 


vant dits ducs demanderenc au lendemain 
matin de par eux & de par le roy audience 
publique en plain confiftoirc, afin qu'ils peuf- 
fent expofer aucuncs chofes, qui leur eftoient 
enjointes en ladite matiere : laquelle chofe 
le pape ne yoult pas o&royer ni confentir , 
<n pretendant plufieurs moyens & plufieurs 
raifons au contraire. Pour laquelle chofe les 
devant dits ducs prindrentadonc congie du 
pape , & fe offrent 4 rapporter au roy tout 
ce que fa faintet£ par eux Iui voudroit de- 
noncier. Auquel dirent finablement apres les 
chofes devant dites, que ce rieftoit point, 
ne n’avoit efte de leur entention de luy expo- 
fer ou faire ‘expofer aucune chofe qui ne ce- 
•ddt au bien de la befoigne , Fhonneur de Dieu 
& de f eglife & de fa faintete. Apr 6 s lefquel- 
les chofes ainfi dites , le pape leur pria moult 
affe&ueufcment, que le lendemain iis voul- 
fiffent difher avec luy , dc il parlcroit encore 
4 eux ; & iis r^pondirent quils y avoient afFez 
mange , & quii avoit parle 4 eux tant comme 
il luy avoit plti , & que s’il ne leur vouloit 
autre chofe dire , & venir 4 la voye que le 
roy luy confeilloit , quils ne lui parleroient 


quii voufift avancer Fallee des feigneurs qu’il 
devoit envoyer devers noftredit faint pcre, 
& quii leur diroit une tres-bonne voye & 
brieve quii avoit avifee pour ofter le fchifme 
de 1’eglifc * & pour ce que mondit feigneur 
defire de tout fon coeur 1'extirpation dudic 
fchifme , & 1’union de 1’eglife , & pour ob- 
temperer aux priercs& requefte de noftredit 
faint pere , il nous a envoye pour oir la voye 
que noftredit faint pere difoitavoir advifee,& 
auffi pour dire 4 noftredit faint pere la voye 
qui eftoit confeillee 4 mondit feigneur de 
fon lignage , de fon grand confeil , les prelats 
& univerfitez & plufieurs do&eurs & eleres 
de fon royaume , que pour cette caufe avoit 
fait aflembler. Et depuis que. nous fommes 
cy venus , apres plufieurs dilations avons oy 
la voye que noftredit faint pere avoit advi- 
fiee , qui eft en effet daffembler les deux par- 
ties & leurs colleges , pour traiter de cette 
matiere , & de faire un compromis ou foft- 
miffion en certain nombre de perfonnes, qui 
cufFent puiffan^e de dedarier le droit des 
parties: laquelle voye en fubftancc avoit cte 
prevue par mondit feigneur & fon confeil» 


Digitized by 


Google . 


529 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 530 


& ne luy fembloic pas laditc voyc de com- 
promis raifonnable pour appaificr le fchifme 
& ies confciences des creatures > & auffi pour 
quelconque chofe, mondit feigneur, les fei- 
gneurs de fon lignage , les prelats & autres 
perfonnes notables de fon royaume , ne con- 
fentiroient que leur honneur fut mis en 
mains darbitrcs ou commiffaircs , qui cuf- 
fent pouvoir de jugier, fe mondit ieigneur 
& entre nous aurions tenu bonnc creance, 
ou (i nous aurions ete fchifmatiques ( que 
Dieu ne veuille ) & audi tenons-nous ferme- 
ment, que vous & les autres princes, fei- 
gneurs & perfonnes notables , qui tiennent 
1’obeilfance de noftredit faint pere en la pre- . 
fenee du collegc des cardinaux , de la voye 
que mondit feigneur par la delibcration def- 
fufdite luy confeille , qui eft la renonciation 
des deux parties , & que , ce fait , fut proce- 
de 4 lelc&ion d’un fcul chef en fainte eglife 
par la maniere qui feroit advifiee & confcil- 
lee, qui eft'la voye la plus commune, plus 
equale, appaifante les confciences, confer* 
vant 1’honneur des roys, princes, fcigneurs 
& prelats de l’unc partie & de 1’autre , la 
plus brieve , ou il y a moins de diftkuhe : la* 
quelle voye oye, cnfemblc les 'caufes & rai- 
fons, qui i ce ont meu mondit feigneur , tous 
lefdits cardinaux , fors le Cardinal de Pam- 
pclune .ont ede & font de cette opinion & 
l’ont confeillee 4 grant inftance & reverence 
a, noftredit faint pere , lcquel n’y eft voulu 
condefcendre , combien quii ne nous ait ex- 
pofe caufe , ne raifons valables, qui lepuif- 
fent mouvoir 4 refufer cette voye , dont nous 
fommes moult cfmcrveillez , confidere l’o- 
pinion quii avoit , li comme l’on dic commu- 
nement , avant fa promotion , le ferment qui 
par luy &. les autres cardinaux fut fait au 
conclave avant fon ele&ion , & quii a re! tere 
depuis qu’il fut pape. Et quand nous avons ■ 
cogneu que noftredit faint pere demouroit 
arrefte en ia voye delfufdite du compromis , 
& reprouvoit la voye de ceifion des deux par- 
ties , nous luy avons fupplie qu’il donndt au- 
diencc publique en fa prcfence en fon con- 
fiftoire , pour faire monftrcr les caufes & rai- 
fons pour lcfquelles la voye de compromis 
ne fc pouvoit foutenir } & auffi pour lef^ucl- 
les la voye de la ccffion des deux parties etoit 
raifonnable, la meilleure & la plus brieve. 
Laquclle audience noftredit faint pere nous 
a rcfulec , qui nous a fcmble bien dure chofe. 
Pourquoy nous par bonnc deliberation , 5 c 
pour le bien de ia befoigne avons fait expo- 
fer publiquement par mondit feigneur par un 
vaillant elere , maiftre en theoiogie , en l’e- 
glife des freres Mineurs, en la prcfence du col- 
lege des cardinaux, de plufieurs prelats & 
de grand foifon de deres & autres perfonnes 
notables , la voye que mondit feigneur a con- 
feillee 4 noftredit faint pere , pour 1 ’extirpa- 
tion du fchifme & 1’union de 1’eglifc , i ce 


B 


A que chacun peut connoiftre la grant & bonnc 
' affedion que mondit feigneur a en cette ma- 
dere. Et aulfi ont publie les deputez de i’u- 
niverfite de Paris , qui y font moult portez , 
1’opinion de ladite univerftte , qui eft ccllc de 
mondit feigneur. Et pour ce que noftredk 
faint pere , ou autres vous pourroient autre- 
ment informer par eferitures , ou par meflfa- 
ges de cette matiere , nous vous lignifions 
en brief la verite tdle comme eft, en vous 
priant, tres-haut, &c. de par mondit feigneur 
& de par nous , que pour quelconques lettres 
ou meflages , vous ne vueiliez croirele con- 
traire ne autrement que ainfi comme delfus 
eft dit. Et nous retournez vers mondit fei- 
gneur , qui feta le plus brief que nous pour- 
rons , nous penfons bien quii envoyra fes 
meffages folemncls pardevers vous , pour 
vous expofer plus a plain tout ce que fait 
avons par-de^a , & pour vous fignificr fon 
entenrion , & aufli pour avoir votre bonne 
aide fur ce qui fera 4 faire au furplus , a ce 
que vous & luy & ies autres princes & fei- 
gncurs qui font de 1’obeiffance de noftre 
faint pere, procediez enfemble au fait de 
1’union de fainte eglife. 


LETTRECLOSE ENVOYEE AU 
royde par le Cardinal dc Vergi. 

Regi notum fscitfcdiofyue cur dinule sin volun- 
tate profequeneU via eejjionis perfeverare , 
nec quicquam a cardinali Ambianenfi fitiffe 
attentatum. 


Au roy mon tres redoute feigneur. 

M On tres redoute feigneur , je me re- 
commande a vous tant & fi humblc- 
ment comme jepuis; & vousplaife f^avoir, 
mon tres redoute feigneur , que j’ay requ 
vos lettres, donnees 4 Paris le xvi. jour de 
ce prefent mois , & bien ven le contenu 
d icelles , par lefquelles vous , mon tres re- 
doute feigneur , que ne povez & devez touf- 
jours mander & commandet comme au tout 
voftre , me priez, exhortez 8c reqaerez, queit 
1’opinion que j’ai tenue & tiens fur le fait de 
1'union de 1’eglife , c’cft aftavoir de la voye 
de ceffion , je veille eftre conftant & ferme, 
fans faire ny (ouffrir eftre fait par quelque 
voye au contraire & refifter aux vueillans 
y contraricr ou varier. Surquoi , mon tres 
redoute feigneur , je vouscertifiefous le pe- 
rii de 1’ame de moy , qu'en 1’opinion que 
j’ay tenue & tiens fur le fait delfus dic , fi 
comme vous pouvcz avoir f<;eu & fijavoir, 
je n’ay oneques varie , ny varie dc prefenc 
aucunement : car foyez cettain , mon tres 
redoute feigneur, que j’ay fonde mon opi- 
nion en Dieu , principalement fous le defir, 
que )'ay de Ia brieve fedation de ce fi long , 
fi enorme & fi douloreux fchifme , pour vou- 

Yy ii/ 


Aano rw. 
Ex mf. rc~ 

li». 


Digitized by LjOOQie 



Annor jjj. 
£.v mf. biblio- 
ibtc 4 r*gi*. 


53 * 


ACTA VARIA P R iE V 


I A 


532 


ioir y obvier & refifter de mon povoir aux 
grand periis & inconveniens qui s’cn en- 
fuivent de jour en jour plus grans que s’en 
penvent enfuir. Si vous plaife ft;avoir,mon 
tres redoute Scigneur , que tant pour ac- 
quitter ma confcience enversDieu, de qui 
eft la befoigne , plus efpecialement pour ie 
F>ien de 1’eglife &de toute confcience, comme 
pour obvier & complaire a vous, mon tres re- 
doute fcigneur , ainfy que tenu y fuis , que 
de la grace duSaint Efprit, en enfuivant les 
traces de vos progeniteurs avec cette befoi- 
gne de tres bon cucr cncommencer , & 
tres grand povoir de la metire a fin ; & 
rniffi pour mon devoir, qui ne doit,nyne 
voudroit dire fors verite, ne faire fors equi- 
te, ne eftre repris du contraire ,je fuis&fe- 
ray tousjours. condant , ferme & perfeverant 
en ceftuy merae propos , fans variation au- 
cune. Et ou cas que je y verray ou f^auray 
aucunes machinations , variations , ou con- 
•trariete,jc y refifteray de tout mon povoir 
pour reverencc de vous , mon tres re- 
doute feigneur , & ma confcience acquicter , 
•en feray plus grande diligence. Mon tres 
redoute feigneur, monfieur le Cardinal d A- 
miens m’a dit & d plufieurs autres demef- 
ftigneuTs les cardinaux , qu'il a ftjeu com- 
ment ion vous a informe , & fur cc luy 
avez eferit, que puis le departement de mef- 
feigneurs les dues vos oncles & frere , il a va- 
lie en fon opinion, & foy efforcie dy con- 
jtrarier & obvier, & m’a requis que je vous 
en eferive plainement , en luy expofant ia 
verite de ce que j’en ay fijeu , veu & oy. 
Pourquoy je vous certifie , mon tres redou- 
te feigneur , que en ceftuy fait , je ne lay 
oneques vu , ne f$u , ne ouy avoir efte ne 
eftre aucunement variable , ne qu’il ait vou- 
lu y contrarier par voyes quclconques , fi le 
.vous plaife avoir pour excul£ fur ce. Car en 
gerite je tiens qu’il a efte, eft & fera touf- 
40 urs ferme 3c confiant en noftre opinion 
commune. Autre chofe ne vous eferis pour 
le prefent , mon tres redoute fcigneur ,fenon 
-qu’il vous plaife moy avoir & tenir tousjours 
en voftrc benigne grace , mander auffi & 
eommander toutdits a moy, comme au tout 
voftrc fiablemenr, vos bons plaifirs , lcfquels 
je accompliray a mon povoir de tres bons 
cuer. Mon tres redoute feigneur , le benoift 
iils de Dieu par fa fainte grace vous doint 
bonne vie & iongue. Eferit en Avignon le 
penultieme de feptembre. 

Voftre tres humble chapelain > G. Car- 
dinal bu Vergy. 


l mendatione praemiffa , non cum ea qua de- 
cuit , fed quae mihi polfibilis fuit reverentia , 
majeftatis veftrse recepi gratiofas litteras con- 
tinentes ad vefttam notitiam perveniffe, quod 
nonnulli conantur & fatagunt facere de- 
viare cardinales a via ceffioniS', quam te- 
nuerunt ; fuper quod dida majeftas latius 
feribit collegio, rogando, exhortando & re- 
quirendo me per litteras fupradidas, quod 
perfeverarem firmiter in via prardida veluti 
communiori, aequiori, confcientiarum ma- 
gis pacificativa , honoris regum praelatorum 
aliorumque omnium magis confervativa , 
* brevioris & minoris difficultatis ad unionem 
. ecclcfiae fponfae Chrifti. Poft haec vidi litte- 
ras di redas collegio cardinalium. Ad qua- 
rum litterarum mihi diredarum tenorem , 
cum reverentia & humilitate qua poffum ref- 
pondeo , quod omnia feripta veftra , exhor- 
tationes , & rogamina pro praeceptis fufeipio 
reverenter , & quod vere nullus tentavit fe- 
ducere me feu avertere a via praedida : quod 
fi fcciffet, laboraffet in vanum , a qua, pro- 
pter Deum principaliter , cui puto eam fore 
gratam , numquam cogitavi recedere , di- 
' rede vel indirede , publice vel occulte , quia 
non intendo Deum creatorem meum , & 
qui me multipliciter in fua ecclefia militan- 
te fublimavit, ita contemtibiliter irritare, & 
contra me damnabiliter provocare, & ultra 
hoc , abfit a me quod tantis & tam chriftia- 
nifiimis principibus , ficut eft majeftas veftra 
praefata , patrui & germanus veftri , qui fem- 
per fuiftis fuftentamentum fingulare & uni- 
cum ecclefiac militantis in tribulationibus 
fuis , cogitarem vel vellem fidem per mc 
cuna aliis dominis meis. cardinalibus , non 
^ folum femcl,fed pluries & pluries promiftam,. 
rumpere , alterare , vel in aliquo minuere , 
nifi per inadvertentiam hoc accideret , quod 
Deus avertat ; vel nifi evidentiffima ratione 
convincerer , quod eflet Deo contraria vel 
, exofa. Quod autem a dida via noruecedam, 
& in ea pro poffe quofeumque firmabo , pro 
conftanti teneat ante dida majeftas , quam 
& regnum fuum, & omnes de dida domo, 
corumque benevolos confervet Altiffimus fe- 
liciter & longaeve. Scriptum Avenioni diepe- 
nultima feptembris. 

Vefter fervitor Joannes tituli S. Cyriaci in 
, Thermis preibyter cardinalis , Venetiarum 
’ vulgariter nominatus , propria manu fub- 
fcripfit ad majorem prxfcriptorum roboris 
firmitatem. 


LITTERA DOMINI CARDINALIS 


LITTERA DOMINI CARDINALIS 
V enetiarum direda domino noftro regi. 

Ejufdem Argumenti. 

S Ereniffime princeps chriftianiffime domi- 
neErancorutn rex iliuftriffimc , & recom- 


Florenti*. 

Ejufdem argumenti. 

S Ereniffime princeps ac domine mi, nu- Anno * m . 

per recepi cum reverentia litteras fere- «A 

ni tatis veftra; , feriptas Parifius die xvt. men- regii* *** 


Digitized by 


Google 


533 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI » accccix; 


5H 


fis feptembris , in cffc&u continentes , quo- A fius vide ceflionis conclufione fic fine optato 

4, a a.« i - i /* i i • i * 


modo excellentia veftra intellexerat quod 
aliqui dabant operam , quod domini mei 
cardinales fic ego diverteremus ab opinione 
quam tenuimus fic tenemus pro habenda 
ecclelix unione , videlicet a via ceflionis , 
requiritque regia veftra majcftas , ut in via' 
ipfa ceflionis per nos di&a St conceffa illu- 
ftribus principibus , dominis, ducibus patruis 
& germano veftris perfeveraremus, tamquam 
in via magis aequali fic expedientiori rationi- 
bus in ipfis veftris litteris expreflls > & con- 
cludit gloria veftra quod in via ipfa fimus 
conflantes & firmi , obviando quod nulla 
fiat variatio circa viam hujufmodi ceflionis. 
Excellcntiflime domine mi , novit dominus 
genitor vcfter dum viveret , follicitudinem 
quam fecundum poflibiiitatem meam ab ini- 
tio orti fchifmatis pofui , ut fchifina ccffaret 
fic ecclefia in unitate cflet, novit idem ve- 
ftra ferenitas , cui animum meum aperui fic 
declaravi a jamdiu. Audierunt prardi&i domi- 
ni duces patrui & frater veftri, & totum con- 
filium quid dixerim in ifta materia , adhaeren- 
do vix ceflionis ante eorum adventum. Au- 
diverunt fic viderunt & tetigerunt quid ipfis 
praefentibus fic toto confilio non femel , fcd 
pluries fuper ifta via ceflionis dixerim & pro- 
pofuerim de voluntate facri collegii coram 
domino noftro papa & ipfo collegio , ali- 
quando ipfis dominis patruis fic fratri abfen- 
tibus , aliquando ipfis praefentibus, rememo- 
rando etiam fic rccenfendo omnia ada,ge- 
fta fic tradata a principio introitus concla- 
vis. Efficacius enim illa dici non poterant, 
hec via illa ceflionis exprcfllus approbari. Ita- 
que teneat a certo veftra excellentia , quod 
fum in ipfa opinione per me fic clare dida 
& prardida firmiflimus , nec cft homo vivens, 
quod polfit me opinionem declaratam fa 


B 


fideliter procedentem. 

Torus Vefter Petrus Portuenfis epifeopus 
cardinalis Florentinus-. 


LITTERA DOMINI CARDINALIS 
Albanenfis mifla domino regi. 

Ejufdem argumenti. 

S Ercniflimeacchriftianifllmerex ,poft hu- 
milem rccommcndationcm. Culminis 
veftri apices datos Parilius xvi. menfis fep- 
tembris proxime prxteriti , mihi per lato- 
rem praefentium ptxfentatos, cum honore & 
reverentia debitis me recepiffe noveritis > de 
quorum continentia in tantis tribulationi- 
bus St anxietatibus refpirans in Domino , 
non quas debeo , fcd quas poflum , Deo 
gratias perfolvi , qui cor regium femper ad 
meliora difpohit , & fandum ejus propofi- 
tum tam ferventis amoris igne fuccendit; 
Fateor enim , illuftriffime princeps , & quie- 
tis & unitatis ecclefix defenfor, prxdeceffo- 
res veftros inclytos reges Franci* , pugiles 
femper defenfores in quibufeumque immi- 
nentibus & neceflariis Romanae ecclefix ca- 
fibus unicum fuiffe prxfidium. Fateor cos 
folos pro domo Ilirael murum fepofuiffe,ac 
propterea defenfionis clypeum afliimfiffc. 
Fateor fupra omnes viventes veftram facram 
domum eam confiliis , auxiliis fic favoribus 
protexifTc , fic cum opus fuit , polita manu 
ad fortia , eam a quibufeumque eruiffe pe- 
riculis, ac multa fchifmata etiam in perfo- 
nam propriam radicitus extirpaffe , ipfam 
communiviffe gratiis , extuliffe honoribus , 


ac infinitis privilegiis fic libertatibus ampliaf- 
le. Et quia de his gloriolis fic antiquis benc- 
cerc variare vel mutare , fcd in ipfa perfe- D ficiispleni funt codices, comprimo calamum 


vero fic perfeverabo , fic ad idem omnes hor- 
tabor. Novi tamen , domine mi gloriofe, 
quod ex hoc fum in periculis non levibus, 
quae veftris patruis fic fratri verbo dixi fic de- 
claravi i fcd in majeftatis veftra: prxfidio fic 
auxiliis fixi ancoram fpei mei , cui me re- 
commendo, fic offero promtum ad mandata 
ferenitatis veftra: , quam confervet feliciter 
Altiifimus fic juxta votum. Scriptum Avinio- 
nis prima odobris. Vefter , Cardinalis 
Florentinus. 

P Racterea , fereniffime princeps , quia vi- 
detur quod reverendifnmus pater domi- 
nus cardinalis Ambianenlis fpccialius apud 
veftram majellatcm fuerit nominatus , quod 
ad divertendum aliquem fcu aliquos labo- 
ravit i coram Deo fic veftra majeftate tefti- 
ficor , quod numquam fuper hoc fcivi vel 
cognovi , vel perpendi modo aliquo labo- 
rantem, immo eum vidi fic fcivi quotidie fic 
continuo intendentem fic operantem pro ip- 


nc deficiam fic opprimar magnitudine di- 
cendorum. Cum vero minus fic omne quod 
dixero , omne quod fcripfero , fed veniam ad 
haec noviflima tempora , recolam qu* coram 
vidi , fic beneficiorum nunc in prxfentia re- 
ceptorum non iinmemor recordabor. Vidi, 
inclyte principum , fic quae vidi ac experien- 
tia probata didici fic cognovi, fideliter affe- 
ro , vcftrum gloriofiffimum genitorem , vof- 
que fuum genitum , non tam regni quam 
fidei fic virtutis hzredem , totamque veftram 
regiam domum primo fic pr* ceteris agno- 
vifie juftitix ecclefix veritatem , aperuiflje iter 
ceteris , fic ad idem fequendum falutaribus 
monitis fic exemplis omnes reges fic popu- 
los alios induxiffe , ipfamque Romanam cc- 
clefiam veftris laboribus fic expenfis de nau- 
fragio quo erat in Italia polita , liberaffe , 
ipfam deffendifle, prxfidiis protexiffe , favo- 
ribus, fic propriis fubftantiis aluiffe, in gre- 
mio confoviffe , ipfamque in tanto rerum 
turbine pro honore impendendo perfonali- 


Anno i ?9f. 
Ex mf. bibli»'- 
thtCl r^it i 


Digitized by 


Google 


535 ACTA VARI 

ter vifiraffe. Hoviffime , princeps inclyte , A 
ad domini noftri inftantiam & requeftam 
pro danda pace & anitate ecclefix fuiftis di- 
gnatus huc mittere ilkiftres principes domi- 
nos Bituricenfem & Burgundix & Aurelia- 
nenfem, duces veftros patruos & germanum. 
Qua ambaxiati nec fuiffe nec efle poffecre- 
do noftris temporibus digniorem. Verum , 
iiluftris princeps , dominus meus dominus 
Burgundix poft aliqua mutua colloquia rc- 
ferans veftrx mentis arcanum , mihi aperuit 
pro Faciliori & commodiori viam renuncia- 
tionis (pOntaneas domini noftri papX , i^bi 
idem adverfarius Faceret. Ego autem confi- 
derans nihil in fa&is ecclefix & pro ejus Fe- 
lici ftatu per quemquam Falubrius poffepro- g 
Videri , quam per vos, qui eftis dextera & 
fola fpes labentis ecclefix , veftrx opinioni 
me devote conformans, viam ceflionis utriuF- 
que, tamquam meliorem ,honeftiorem, & ad 
Ferenandum conFcientias principum & om- 
nium populorum magis utilem , & expe- 
dientem quibufeumque aliis viis taftis , & 
-nifi fallar , etiam tangendis in pofterum prae- 
tuli & prxelegi , ipfam primo' dido domi- 
no meo Burgundix Foli & deinde in pu- 
blico approbavi , & diverfis vicibus repetivi, 

& eam fcqucndam in conFcientia mea , & 
propterea eam fequi promifi. Nunc autem, 
illuftriffime princeps, quia , ut feribitis, vo- 
bis luggeftum eft, quod ego ad mutandum 
propofitum , vel opinionem aliquorum per- 
fuafionibus inducor , & propterea a me re- 
quiritis & rogatis , ut didx opinioni firmi- 
ter infiftam , & ab ea nullo modo divertam, 
nec me permittam quoquomodo per quoF- 
cumque diverti , veftrx celfitudini refpon- 
d«o , quod veftram Fandam intentionem 
propenfius attendens atque confiderans,ad 
quantum bonum & Favorem unitatis ecde- 
fix tendit via per veftram celfitudinem pri- 
mo eleda , & cum quanta deliberatione & 
digeftis confiliis per me extitit approbata , 
tenore prxFentium ferenitati veftrx firmiter 
refpondeo , quod ego in promiffione , quam 
primo domino meo Burgundix , deinde. aliis 
prxFatis dominis ducibus Feci, perfifto,ncc 
abiftain aliquo hominis Fugeftione variabo : 
immo illam conftanter & firmiter teneo & 
tenebo, nec ab ea, chriftianiffime princeps , 
quomodo libet evelli vel abduci me poffe 
credatis : immo fixus & conftans donec vi- 
xero, in illa perfiftam tamquam vix quam 
commodiorem & meliorem affero & cenFco, 
pro tollendo Fchifmate, & ecclefix unitate 
celerius conFequenda. Sic enim mens mea 
meumque propofitum , & ita Ferenitati ve- 
ftrx fideliter & audaciter iterato promitto, 
& maxime quia certum me reputo, quod 
conformans me fandx veftrx opinioni in Fa- 
dis ecclefix , cum Dei adjutorio nullo mo- 
do deficere potero , cum ifta fit iola via , 
qux clarius & melius ducat ad terminum. 


A P R & V I A 53<S 

Veftram regiam majeftatem , qux mihi fi- 
deli fuo Fervitori quxque prxeipere digne- 
tur, conFervet Altiffimus Feliciter & longxve. 
Scriptum Avenionidie vn. odobris. 

Humilis Fervitor vefter N icolaus 
Al banensis. 


LITTERA DOMINI CARDINALIS 
de AgtiFolio miffa domino regi. 

Ejufdem argumenti. 

S Ereniffimo principi domino Carolo re- An . 

gi Francorum illuftriffimo. Sereniffime txmf.bm. 
ac illuftriffime princeps , Fuper contentis in thtntl P l ' 
veftris litteris mihi noviffime diredis, per ha- 
rum exhibitorem reFpondendo vobis referi- 
bo , quod in tenendo , & in quantum in m6 
eft & erit proFequendo viam pro Fedatione 
FchiFmatis in ecclefia nunc vigentis , oblatam 
per vos & dominos duces patruos & ger- 
manum veftros, quemadmodum coram ip- 
fis dudum cum ceteris omnibus dominis meis 
cardinalibus ibi tunc prxFentibus , uno fo- 
lum excepto , ad hoc meliorem , expedien- 
tiorem & breviorem effeatteftatus Fum, vi- 
delicet quod tam per dominum noftrum pa- 
pam , quam Fuum adverFariura renuncietur 
juri , quod quilibet ex ipfis habet Feu habe- 
re prxtendit in papatu, fum conftans & fir- 
mus ; nec ab ipfo propono divertere quovis 
modo , nifi Forte maturiori fuperveniente 
confilio , ab ea etiam diverteret veftra regia 
celfitudo , cujus votis in his & aliis mihi pof- 
fibilibus me conformatum offero , & alia ex- 
Fequi , qux ipfa mihi duxerit injungenda > 
cui humiliter Fupplico , ut fi fortaffis in po- 
fterum fibi fuggeratur aut ha&enus fugge- 
ftum extiterit contrarium , nolit omnino 
credere ; Fcd me potius quoad hoc immu-. 
tabilem xftimare. Et eam conFervet Altiffi- 
mus votive & feliciter per longa tempora. 

) Scriptum Avenionis die vn. odobris. 

Vefter G. Cardinalis de Agrifolio. 

LETTRE CLOSE ENVOYEE AU ROY 
par le Cardinal de Murol. 

Ejufdem argumenti. 

A U roy mon tres-redoute fcigneur. Ann0IJ , r . 

Mon tres-redoute feigneur, apres toute ixmf. np». 
& tres humble recommandation.il n'a gueres 
que j’ai re<ju humblement les lettres qu'il a 
plu a voftre majefte a moy eferire , conte- 
nant que fur ce que aviez entendu , que au- 
cuns s etudioient de faire divertir & varier 
meffeigneurs ies cardinaux du faint collegc 
& moy de la voye & fainte opinion qu’ils 
& moy auffi , eue Fur ce meure deliberation , 
avions tenue & tenons pour venir a 1’unire 
de feglife i c’eft affavoir la voye de ceffion 
de la partie de noftre Faint pere, & auffi de 


Digitized by 


Google 




537 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


5 3 * 


B 


la partie de 1’intrus contendant de la papa* 
lite , .voftrcditc majefte eferivoit audit .coi* 
lege felon que luy fcmbloit bon , cbmme me 
apparoift par iccllcs lettres ,& me priez & ex* 
hortiez dc requeriee , que encore fur la foy dc 
loyaute que je vous dois, comme nay de 
voftre royaumc i quen ladite opinion jc vou* 
fiffe cftre ferme dc conftant , attendu quelle 
eft commune, la plus equale, Sc & appaificc 
les confcicnces, & garder f honncur des roys, 
des prelats , des fcigncurs , & de toutes au* 
tres geos , & pius brieve , & i moins de dif- 
ficultcz pour ofter la divifion , dc Venir a la- 
dite union de l’cg!ife , laquelle tous vrais 
Chreiliens doivent delirer fur toutes chofcs 
apres le falut des ames, dont maintes font 
en grand perii pour ladite divifion. Si vous 
plaife f^avoir, mon tres-redoute feigneur, 
que j’ay veu icfdites lettres addreccans & mef- 
feigncurs du coilcge , dc ay cfte avec eux en 
la deliberation de la refponfe , que a prefene 
vous font dairentent fur ia teneur d’icdles 
lettres , & fi fuis dc veux cftre voftre fujet , nay 
de voftrcdit royaumc , & par ainfi de mon 
petit povoir feirc voftre plaifir, dc obeir aux 
commandemens dc voftre excellence , com- 
me de mon feigneur naturel , dc mefmemcnt 
en ce cas qui touche le fauvement des ames , q 
fi nay point varie , ni penfe varier , & mon 
tres-redoute feigneur , con ait voulu donner 
a entendre a voftredite magnificcnce, fauve 
kreverencc d’un chacun , je nay point ven 
ne fceu que aucun fe foit cfforcie de fairc 
lun Taune , dc laifficr ladite opinion. Si fup- 
plie tres-humblemcnt a voftre excellent ma- 
gnificerjce, que me vueille pardonner de 
cctte prolixe dc mal ordonnee eferiture, faite 
toutcsfois dc bon coeur Sc loyale volente Et 
en tefmoin dc ce , car fuis mal-aifii (referi- 
re , jc feulement me fuis fuferit de ma main , 
en fuppliant pardon, comme deflfus. Et Dieu fan&ac Dei ccclcfisr > quodque ftudiis talium , 
tout-puifiant par la fainte mifericorde vous D feu requifitionibus nollem aliquatenus aften- 


variation eftre faite entre mcflcigncurs les. 
cardinaux fur le fait de 1’union de Teglife. 

Car, mon tres-haut Sc tres-redoute fei- 
goeur, jefuis Sc ay tousjours cfte voftze fer- 
vitcur , Sc vueil eftre toute ma vie. Pour ce, 
cn rcfpondant au plus brief que je puis i vof- 
dites lettres , jc vous fupplie tres-humblcment 
Sc de tout mon cuer , quii vous plaife de 
cenir & croire formement , que je fuis en l’o- 
pinion en laquelle je demouray & Ville-ncuvc 
avec mcfteigneurs vos onclcs dc frere , Sc 
en celle opinion ou autre plus expedient , 
que par la voftre majcft£ royalc fora trouvee, 
je vueil demourer jufqui la mort , nc il n’eft 
hoofrne vivant de tous ceux qui s’6tudicnt 
£ faire divertit le faint coilcge , qui de celle 
me puiffo faire divertir. Mon tres-fingulier 
feigneur , le Saint Efprit vous doint bonne 
vie & longuc , Sc conforvacion de tout voftre 
royaume , Sc au confort dc la fienne fainte' 
cglife. Ecrit cn Avignon lc vni. jourdumois 
dOftobrc. 

Le voftre humble chapelain 

Lx CARDINAL 9 AUX. 

LITTERA CARDINALIS PENESTRINI 
miflfa domino regi. 

Ejufdem argumenti. 

S Ereniffimo principi Sc excclientiifimo do* A ^"° 
mino domino Carolo Dei gratia Fran- un>thJ*rt- 
corum regi iltuftri. Sereniffimc princeps & t 1 *- 
illuftriffimc domine , litteras regis majcftatis 
recepi, inter alia continentes, quod non- 
nulli, ut forenitas veftra intellexerat, cona- 
bantur dominos meos dc collegio ac mere* 
trahere ab opinione vix ccffionis per domi- 
nam noftrum papam 8c intrufum faciendae* 
quam cum dominis meis de collegio tenue- 
ram fore utilem Sc rationabilem pro unione. 


o&roye fainte Sc bonne vie , Sc longuc , & 
cn la fin la gloire de paradis , & gracc en ce 
monde, que parrai voftre main, force dc 
vertu, puiffions voir f union de Teglife. Ecrit 
en Avignon le vu. jour du mois d’0&obre. 

Voftre humble chapelain Sc volontaire, 
combien que inutile ferviteur 

Le CARDINAL SE MUROL. 

LETTRE CLOSE ENVOYE’E AU ROY 
par le cardinkl d’Aux. 

Ejufdem argumenti . 

Anno i)9 r> A U roy mon tres-redoute feigneur. Mon 
txmf. rtgio. f^ tres-redoute feigneur , je me recomman* 
dei la voftre royalc majefte fi. tres-humblc- 
ment comme je puis ; Sc vous plaife i fijavoir 
que jay receu vos lettres , contenans en effot , 
que vous me priez 8c exhortez , que je ne 
Voufifle point fouffrir, i mon povoir, nulle 
Vet. Script, & Mon. ampl, Ct&ff.Tem, VII, 


tirc. Unde fublimitati vcftrae notifico , quod 
opinionem hujufmodi , quae mihi , ut praefer- 
tur , aequa Sc rationabilis vifa fuit , & adhuc 
videtur , ficut dixi dominis patruis & germa- 
no veftris , Dei gratia , firmiter tenui fempet 
dc teneo, nec fui pullatus ab aliquo, ut di- 
verterem ab eadem , neque fcio quod aliquis 
ex dominis mcisfollicitatus fuerit fuper illo, 
Celfitudinem veftra m omni tempore con- 
fervet dc regni fui participem faciat Rex 
aeternus. DacumAvenioni die vzn. O&obris. 

Vcfter G. cardinalis Penestrinus. 


LITTERA CARDINALIUM 
de Florentia , de Agrifolio dc de Vcmhia , 
mifla domino regi. 

Ejufdem argumenti. 

S Ereniffime princeps, ferenitads veftrae lit- 

teras dirsfitas nuper facio concilio vide- utmkJanS 

Zz ** 



Digitized by 


Google 


J39 ACTA V 'A R 

tunc daihim cardinales fiftentes iftic. Vidi- 
mus Sc. nos pariter eas , continentes quod 
veftrx majeftati fignificatum fuerat ac fugv 
geftum , qualiter nonnulli conabantur alios 
dominos cardinales Sc nos divertere ac fa- 
cere refilirc a falubri propofito , quod pro 
bono unionis cccleftx tenuimus & tenemus 
in & fuper via ccffionis domini noftri & in- 
trufi contendentium de papatu : ad quam 
viam tamquam magis communem , aequam» 
melius ac celerius conicientias ferenantem , 
canfervantcmque honorem regiam , domi- 
nor nm , Sc prxlatqrmn utriufquc partis , nec- 
non breviorem, accom modi orem que , & mi- 
nus difficilem pro integritate ccclefix affe- 
quenda, veftra ferenitas grandi & matura 
deliberatione praecedente , prout etiam ex re- 
latione illuftrium principum dominorum Bi- 
turiat, Burgundix Sc Aurdianenfis ducum pa* 1 
truorum & germani vcftrorum eramus ple- 
nius informati, determinata cft penitus , eam- 
que intendit profequi diligenter* & ficus 
ipfae litterae fqbjungebant, licet veftra majeftas 
'cofdem dominos atque nos firmos & con- 
flantes credat procul dubio in hac via , prae- 
fertim propter ea quae de nobis fuere per 
prxfatos illuftres principes veftrx majeftati 
relata , nihilominus ipfa majeftas nos fimul & 
divifim hortabatur, rogabat, & eadem per 
litteras requirebar , ut in hoc ipfo propofito 
fanda que via pariter cum majeftate prxdida 
vellemus firmi perfifterc Sc «conflantes, fed 
nec facere vel permittere direde aut indi- 
rede quicquam contrarium., vel derogans 
ipfi viae : ad quarum feriem , icx ChriftianiP 
fime, nos ex ordinatione ac (k confcientiis 
& mente prztadorum dominorum omnium, 
praeterquam illius domini , de quo litterae vc- 
firar faciunt mentionem , ac domini noftri 
de Novo-caftro, qui licet hujus opinionis 
primus fit , prxfentialiter tamen in cuiia non 
exiftit, necnon domini S. Martialis , qui tunc 
& nunc infirmitate oppreffus , deliberationi- 
bus fupec hoc habitis non interfuit , rcfpon- 
dentes in veritate & noftris puris confcien- 
tiis per praefentes aderimus, & ccrtificamus 
majeftate m camdem , quod poftquam do- 
mini duces veftri patrui & germanus prxdidi 
his difcefterunt a partibus , qui cumque cu- 
jufcumque datus aut conditionis cxiftat , qui 
nos aut noftrum aliquem, direde vel per obli- 
quum, ftuduiflet aut ftuderct in futurum di- 
vertere a praefata fetenitatefic via hujufmodi, 
labores fuos fudiflet funderetque incafium , 
nec in veritate umquam aliquos fuper hoc 
fenfimus laborantes. Et quoniam omnes & 
finguliin pradido propofito fumus quotidie 
perfidentes , fupplicamus, ut fi majeftas ipfa 
de nobis forfan aliqualiter hzficaverit, a mo- 
do dignetur omne mentis dubium ampu- 
tare. Nos enim ccrtificamus majeftatern prae- 
fatam, quod in jam dida via eeffionis ipfa 
majeftate permanente , ia illa Jfiimi icimus- 


I A P RJE V I A. 


540 


A & conflantes, ac procurabimus meliori modo 
quo poterimus, ut tenemur , quod mediante 
veftrx majeftads foffiragio , via prxdida bo- 
num & brevem fortiatur effedum. Prxterca 
quoniam reverendiflimus pater dominus car- 
dinalis Ambianenfis videtur fpecialius fuiffc 
apud fxpedidam majeftatern nominatus, 
quod ad divertendum nos , feu noftrum ali- 
quos, laborabat, ccce in veritate & noftris 
confcientiis teftificamur , ut fupra , quod nuf- 
quam eum fuper hoc fcivimus aut cognovi- 
mus laborantem : immo ubilibet Sc jugibus 
horis intendentem , ac in eundis pro ipfius 
B vix conclufionc optata fideliter proceden- 
tem. Ideo repetitis vicibus fupplicamus ma- 
jeftati eidem , quatenus dignetur circa hujuf- 
modi deteftanda fufurria, tam cumdem do- 
minum Ambianenfem , quam omnes alios 
dominos de collegio , ac nos excufaros ha- 
bere i verum & in eundis fufeipere propen- 
fius recommiffos , & linguas hujufcemodi in 
magniloquia fe laxantes abigens de cetero 
non audire. Nec miretur , quxfumus, ipfa 
majeftas, fi collcgialiter non feribimus fuper 
his. Etenim quia affuetum non cft, apofto- 
lica (ede plena , prxtadi domini cardinales 
C nos tres infraferiptos , fuper przmiffis fic feri- 
bere voluerunt majeftati memoratx, qux 
nobis dignetur inceffanter injungere fingula 
qux fuerint prxeordiis fuis grata , quamque 
Virginis Filius votive confervet longxvis & 
felicibus aufpiciis regnaturam. Scriptum A- 
venioni , die odava Odobris. 

VeftriP. Florentinus, G. de Agrifolio , P. 
de Vernhia , cardinales. 


1 


LITTERA DOMINI CARDINALIS 
deGiffono, direda domino noftro regi. 


D 


Zjufdcm Argumenti. 


S Ereniffime & Chriftianiffime rex, poft hu- 
milem recommendationcm. Veftri cul- 
minis litteras datas Parifius die xvt. menfis 
Septembris proxime prxteriti , mihi per la- 
torem prxfentium prxfentatas cum honore 
Sc reverentia debitis me rcccpiffc noveritis : 
de quarum continentia, non quas debeo, fed 
quas polium Deo gratias retuli, qui cor re- 
gium ad tam fandum ejus propofitum fer- 
ventis amoris igne fuccendic,adprofequen* 
E dam viam eeffionis domini noftri papx,atque 
alterius adverfarii ejus , quam egomet ipfo 
cbnfcientix ftimulo juramentoque fpontaneo 
elegi, approbavi, Sc tenui tamquam melio- 
rem, & ad ferenandas confcientias principum 
Sc omnium populorum magis utilem & ex- 
pedientem, quibufeumque viis aliis tadis, 
prout mihi fecundum Deum Sc veram con- 
fidentiam vifum ibit , & quam in prxfentia 
illuftrium dominorum ducum Biturix , Bur- 
gundix , Sc Aureiianenfis diverfis vicibus ap- 
probavi & in publico repetivi, atque ipfam 


Anno ij»f. 

lx mf. ii- 
bliothu K- 
[i*. 


Digitized by 


Google 


4 


Anno i $9f. 
Ex mf. ii- 
hliothcc * re- 

tu. 


54 * 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


54 * 


fequi pariter repromifi. Nunc autem , illu- A empefchier, changier, & machiner au con- 

•_ «r/-vUir tMirA Xr rt-ot* frMic Iac lAiirc C ai* 


ftriffime princeps , quia , ut fcribitis , vobis 
fuggeftum cft , quod ego ad mutandum pro- 
pofitum vel opinionem aliquorum perfua- 
(Ionibus inducor , & proptcrea me requiritis 
& rogatis, ut didar opinioni firmiter infi- 
dam , & ab illa nullo modo divertam , nec 
permittam me quoquo modo per quo&um- 
que diverti , veftrae celfitudini refpondeo, 
quod veftram intentionem attendens foler- 
tius, atque confideransad quantum bonum 
t & favorem unitatis ecclefiae tendit via ceffio- 
nis hujufmodiper veftram celfitudinem prae- 
elcda , & cum quanta deliberatione & di- 


traire, Sc refifter tous les jours. Car ladite 
opinion , felon mon avis , cft tres-fainte, jufte, 
tres-feure , & a moins d’ofFenfe des adherans 
de l’une & de 1’autre parde , felon ce quii eft 
contenp en vos deffufdites lettres , pour plu- 
tot venir 4 ladite paix & union , que tous 
bons princes , prclats , feigneurs catholiques, 
& ioyaux Chreftiens doivent defirer & pour- 
chaflicr a leur povoir , & pour eviter Sc efchi- 
ver les tres-grans Sc trcs-horribles mauxs , ef- 
clandres Sc perils , qui pourroient venir & 
viennent continuellement en Chreftiente , Sc 
en 1’eglife dune part &d’autre, par le dclay 


geftis confiliisper me extitit approbata , te- B que la chofe prend de joUr en jour, pour 
riore praefentium ferenitati veftrae firmiter ! * ? 

refpondeo , quod ego in promiflionc , quam 
feci praedi&is dominis meis ducibus pcrfifto , 
nec ab illa in aliquo cujufcumque hominis 
fuggeftione variabo , immo illam conftantcr 
Sc firmiter teneo & tenebo , nec ab ea quo- 
modolibet aliquis me abducet : immo fixus 
.& conftans in illa perfiftam tamquam via 
quam commodiorem Sc meliorem affero & 
cenfeo protollendo fchifmate Sc ecclefiae uni- 
tate celerius confequenda. Sic enim eft mens 
mea, meumque propofitum i Sc maxime quia 
certum eft , & reputo , quod conformans me q 
veftrae fandae opinioni in fa&is ecclefiae , cum 
Dei adjutorio nullo modo deficere potero , 
cum ifta fit fola via quae clarius & melius 
ducat ad terminum. Regiam veftram roa- 
jeftatem , quae mihi fuo fideli fervitori quae- 
que praecipere dignetur , confervet Altiffimus 
feliciter & longaeve. Scriptum Avenioni die 
odava menfis Odobris. 

Servitor veftet 

L. CARDINALIS DE GlFFONO. 


laquclle voye j’ay autrefois dclibere , prefens 
meffeigneurs vos oncles & frere 5 & de moy 
cn ce ne convient fairc doute, qui fuistous- 
jours appareille 4 obeir de tout mon coeut 
parfaitement 4 vos nobles commandemens, 
comme le tout voftre diacre Cardinal en ce 
& en toutes autres chofes. Tres haut & tres- 
fouverain princc, & mon tres-redoute fei- 
gneur , le Sainc Efprit vous ait en fa fainte 
& benoifte garde, Sc vous doint bonne vie 
& longue. Efcrit en Avignon le ix. jour 
d’Odobre. 

Le tout voftre 

CARDINAL SV VERGNE. 


A 


rt- 


LETTRE CLOSE ENVOYEE AU ROY 
par le Cardinal de Vergnc. 

Ejufdem argumenti. 

A Tres-haut & tres-fouverain prince le 
roy de France mon tres-redoute fei- 
gneur. 

Tres-haut & tres-fouverain prince & mon 
tres-redoute feigneur , je me recommande 
tres-humblement 4 voftre benigne grace. 
J’ai rc<pi vos dignes lettres , contenant que 
jc fois ferme & conftant cn 1’opinion que 


LETTRE CLOSE ENVOYEE AU ROY ' 
par lc Cardinal de Vivicr. 

Ejufdem argumenti. 

U roy mon tres-redoute feigneur. Anno»*jr : 
Mon tres-redoute feigneur, j’ai re<ju w * 

vos lettres 4 tres-granc revercnce , ainfi com- git. 
me je en fuis tenu, contenant voftre beni- 
gne exhortation , que jc ne me partiffe point 
de la voye que javois prife fur le fait du 
fchifme , & qui s’accordoit 4 celle que voftre 
D royalc majefte avoit elue avec fon confcil , 
laquclle je avois prife Sc declaree par le temps 
que mefficurs les dues de Berry , dc Bourgo- 
gne Sc d’Orleans eftoient ici , c’eft-4-f<javoir> 
que noftre feigneur le pape Sc 1’intrus renon- 
^affent au droit que chacun d’eux pretend 4 
avoir en la papalite. Si vous plaife 4 fqavoir , 
mon tres-redoute feigneur, que je elifi cette 
voye par grant deliberation , Sc par confcien- 
cc , Sc pour fauver le ferment que j’avois 
fait en conclave. Car j’ai oy difputer fouven- 
tefois devant le pape Clement, que Dieu ab- 


jai tenue en & fur la voye de celfion pour 
venir 4 1’union de noftre mere fainte eglife. 

Si vous plaife fijavoir , redoute feigneur , que £ foille , Sc devant noftre feigneur le faint pere 
en icelle opinion pour 1’honneur de Dieu , deprefent , de toutes les voyes, que li college 
de noftre fainte foy, dc ladite cglife , de toutc pouvoit imaginer , Sc ne me fembloit nulle 


Chreftiente , & de vous qui tres-faintement 
1’avcz encommcncee , comme lc tres-Chre- 
ftien roy , fils , protedeur & bras dextre d’i- 
celle eglife, je fuis conftant & ferme ,Sc fans 
variation quelconque , & luis tousjours preft 
a obvier Sc refifter de tout mon povoir 4 tous 
.ceux qui ladite voye voudroient troubler, 
Vet.fcript. dr mon, ampl. Colle tt. Tom. VII. 


autre fouffifant a obvier es inconveniens qui 
s’en pcuvent enfuire dune part & dautre, cn- 
tre eleres , lais , princes , & prclats , Sc qui foit 
tant appaifant les confciences d’eux, &tant 
gardant 1’honneur des adherans de fune par- 
de & de 1'autre. Et quand je oy que voftre 
confeil avoit elu celle voye, je en loe Dieu 

Zz i j 


Digitized by 


Google 


Anno 

Ex tnf.biblit- 
ihcctrtgb.. 


j43 ACTA V A R 

moult humblement , ne dc celte je n’ay point 
entention de moy departir , fe ce neftoit 
<juc voftre royalc majefte avec noftre faint 
pere Ic pape trouvaft pias brieve voye & 
meilleurc a l'honneur dc Dieu & de 1’eglifc , 
& de toute Chrefticntc, qui s’en attend moule 
d vous. Et en verite, mon tres redoute fei- 
gneur , fe pape Clemekt vefquit , qui eftoit 
mon feigneur naturel, je la luy confeillafle, 
toutesfois favoit-il ja eflue fecretement , Sc 
mande par fon aumofnier au grand dom de 
Chartroufe , un pou apres que lcs deux Char- 
treux furent premierement envoyez de Ro- 
me , & lavoit dit 4 aucuns dc nofteigneurs 
lcs cardinaux , ne ne doutez point que nui 
me puifle ofter ny divertir dc ladite voye, 
ne nuis auffi ne s’en cft eflaye. Car je n'ay 
pas tant grand paour de mon cftat , que je 
naymc plus ma confcicnce , pour acquerir 
paix i Chrefticnte, combicn que je me fie 
bien que voftre royale majefte m’auroit pour 
recommande en mes neceffitez, pour hon- 
neur & memoire du pape Clement , qui n’a 
laiffic de fa terre Cardinal fors que moy, qui 
fus appareille de fervir a voftre royalc ma- 
jefte de tout mon povoir tant humblement 
& cordialement comme homme de voftre 
royaumc. Mon tresredoute fcigneur , je prie 
le benoift Fils dc Dieu , quii vous doint bon- 
ne vie & longue au telle comme je vou- 
drois pour moy-meme. Efcrit en Avignon 
le x. jour d’Ottobrc. 

Le tout voftre humble chappelain , 

. LE CARDINAL DE VlVIERS. 


LETTRES CLOSES ENVOYEES 
de par plufieurs des cardinaux au roy no- 
ftre tres redoute feigneur. 

Ejufdem argumenti. 

N Oftre tres redoute feigneur, nousnous 
rccommandons a vous (i tres-humble- 
ment que plus pouvons , & vous plaife fija- 
voir , noftre tres redoute feigneur, que tres 
reverend pere en Dieu , monfieur te Cardi- 
nal d’Amiens , nous a monftre une lettre a 
luy addrcftec de par vous , contcnajjt , fi 
comme entendu aviez , aucuns s’eftudioient, 
& mettoient peine de faire divertir & va- 
rier les autres feigneurs cardinaux du faint 
collcge , & nous de fopinion que tenue a- 
vions & tenons fainftement , & bien fur la 
voye dc ccffion de noftre faint pere & 1 m- 
trus contendatis de la dignite papal , & que 
de nouvel eftoit venu a voftre notice , que 
ledit monfieur d’Amicns conferoit tous les 
jours avec monfeigncur te Cardinal de Pam- 
pelune , fur certe matiere , & eftoit adjoint 
avec luy pour nous traire 4 laditte varia- 
tion & faire departir de noftre propos & 
bonne opinion fur laditte voye de ccffion , 
dont fi , commcnt contcnoient vos dittes 


IA PR 4 VIA J44 

A lettres , cfticz moult merveilleux, sil eftoit 
ainfy. Si nous a requis & prie ledit mon- 
fieur dAmiens a tres grant inftance > que 
fur ce vous vueillons eferire la pure verite , 
afin que voftre royalc majefte en foit ve- 
ritablement & plainement informee: & pout 
ce , noftre tres redoute feigneur , que ce fe- 
roit grand pitte , que contre verite vous 
fuffiez informe des chofes deftus dites, ou 
pour caufe & achoifon d icellc trouble ou 
efmu en aucune maniere contre ledit mon- 
fieur dAmiens , qui a tousjours efte & cft 
tout voftre. Nous vous faifons f^avoir , tef- 
B moignons & affermons en nos leautez Sc 
confcienccs , que depuis te departement de 
nofteigneurs vosoncles & frere de parde^a, 
nous avons efte par plufieursfois en confeil 
Sc autrement avec ledit monfieur dAmiens , 
& il avec nous, & parlc, traittie Sc confert 
des matieres , qui fe devroient tenir fur la- 
ditte voye de ceffion pour la plus brieve Sc 
mcilleure profecution d’icelle, & certaine- 
ment & veritablement avons toujours clat- 
rement vcu , fceu , & connu & appcrceu par 
fes paroles , opinions & delibera tion , que il 
eftoit Sc eft continuellement plus ferme Sc 
C plus conftant en laditte voye de ccffion fans 
mutation ou variation aucune , quii navoit 
efte avantla venuede nofdits feigneurs, ou 
eux cftanticy. Etaufty, noftre tres redou- 
te feigneur vous faifons fcavoir pour ve- 
rite , que des chofes a nous efetites deftus 
conteniies ne fuft aucune mention i cette 
cour. Luy avec nous , & nous avec luy , 
avons du commun aftentement parlecs Sc 
Sc accordees juftes Sc raifonnables , qui nous 
fcmble eftregrandementprofitable a lacon- 
tinuation , fermetefle feurete de laditte voye 
de ceffion de l’un 8c de 1'autre , & i ofter 
D toute matiere dc variation ou changemcnt 
fur icelle. Et femblablement , noftre tres re- 
doute feigneur, vous tefmoignons Sc affer- 
mons en nos leautez & confciences , que onc- 
ques ledit monfieur dAmiens ne paria i 
nous enfemble , ou aucun de nous, de nous 
delaifler , ou nous departir de laditte Voye, 
ny avons fceu ne cogneu qu’il en ait parle 
i quelques autres de nofteigneurs les cardi- 
naux , ou de ce faire fe foit travaille ou en- 
tremis en aucune maniere. Si vous fupplions 
tres humblement , noftre tres redoute fei- 
gneur , que fur lefdites chofes impofees au- 
* dit monfieur dAmiens , Sc chacune d’iccl- 
les , defquels il eft pur Scinnocent, ii vous 
plaife te tenir pour excusi , Sc avoir pour 
recommande , Sc en voftre bonne grace , fi 
comme vous avez accouftume , Sc nous man- 
der Sc com mander en ce & toutes autres 
chofes vos bons plaifirs , lefquiex nous ac- 
complirons de nos pouvoirs , fi comme nous 
nous y reputons k eftre tenus. Noftre tres 
redoute feigneur, le faint Efprit vous ait en 
fa fainte garde , qui vous doint bonne vic 


Digitized by_ 


Goo g le 


tobrc. 

Vos treshumbles fcrviteurs les cardinaux, 

Morol. 
Thury. 


De Gifeoh. 
DE N AFE ES. 
DE V ENISE. 


DE 

DE 

DE 


Vi V 1 IRS. 


DU PUY. 

DE V ERG Y. 
DE VE AGNE. 


D E SiLUCES. 

DE I?ETRA MALE. 


AftnO 

T.x tnf. regi* 
iiblirtbtc*. 


545 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 54« 

& longue. Ejfcmi Avignon k a. jours d’oc- A fors fculcment votrc treshautc majefte. Car 
— tousjours j’ay efte d opinion > que toute voye 

qui vous fembleroit bonnc pour laditcunion, 
fans Dieu offcndre, nous de cette partie la 
devions tenir & fuivre. Car vous eftes le prin- 
ce, qui fur tous autrcs tousjours nousavons 
maintcnu & deffcndu , & uous devons con- 
noiftrc que fans vous nous ne povons , ne 
vouloir devons venir a )a conclufion de ce 
rchifrne > ain^ois vous devons tousjours ho- 
norer , comme tres-Chreftien & trcs-catho» 
lique prince , & noftrc principal defcnfeur. 
Et en verite je nay pas appcrceu , que aucun 
fe foit efforcie , ou er tremis de divertir mef- 
dits fcigneurs les cardinaux ne moy hors de 
cette opinion de ccffion. Si vous fupplic, 
mon tres-redoute feigneur , que il vous plaifc 
xnettre diiigence & cure pour venir a l’u- 
nion de fainte eglife , comme tres-bien & 
tres-faintCment 1’avez cncommcnce, & com- 
me vos predcccflcurs ont toujours fait & ac- 
compli ; & qu’il vous plaife de voftre be- 
nigne grace moy commander & cnjoindre 
vos bonsplaifirs, comme acelui quiefttres- 
defirant de vous obeir , honorer, & fervir. 


LETTRE CLAUSE EN VOYE’ E 
au roy par le Cardinal de Napies. 

Ejufdcm argumenti. 

A Tres excellent & fouverain prince le roy 
de France mon tres redoute feigneur. 
Tres excellent & tres fouverain feigneur* 
& mon tres redoute prince , je me rCcom- 
mande tres hnmblemene a voftre benigne 
grace , d laquelie plaife f^avoir > que a deiic 
reverence j’ay rcccues vos lettres , lefquel- 


' * 'a 

les il a plen d voftre royak majefte a moy «•«■••hu» WMtl VI/V14 y UVIIVIV4 y W IVt T U • 
eferire, contenant que fur ce que vousaviez ~ Trcs-excellent & tres -fouverain prince, & 
cntendu.que aucuns seftudicntde faire di- ^ mon tres-redoute feigneur, le bcnoift Fils 

_/¥*_ • 1 J* ^ rtliai-a ttniir o i #- jim Ci CiinfA Jlr it/mia 


vertir & varier mefteigneurs les cardinaux 
du laint coltege , & moy de la voye de fain- 
te opinion , laquelie eux & moy , eue fur ce 
meure delibcration , avons tenue & tenons 
pour venir k 1’union de fainte eglife , c’eft 
a f^avoir la voye dc ceffion de la partie de no- 
ftre laint perc , & auffi dc la partie de 1’intrus 
de Rome, voftre ditte majefte eferivoit audit 
college felon quii luy fembloit bon , com- 
me ilmapparoit par icellcs lettres , & me 
priez , exhortiez Sc requeriez' qu’cn laditte 
opinion je voufiffe eftre ferme & conftant , p 
atrendu quclle cftla plus commune &micx 
egale i appaifer les confciences , Sc a gar- 
der 1 ’honneur des roys, des fcigneurs Sc pre- 
lats dc fune partie Sc de 1 ’autre , la plus brie- 
vc Sc a moins dc difficuitez pour ofter la divi 


de Dieu vous ait en fa fainte garde,&vou» 

Odroyc bonnevie & lohguc. Efcriten Avi- 
gnon le xi. jbur dOdobrc. 

Le tout voftre, 

CARDINAL DE NaPLES. 

LETTRES CLAUSES ENVOYEES 
au roy par le Cardinal de Jerufalem. 

Ejufdcm argumenti. 

S Ereniffimo principi & excellcntifllmo do- Anno ».,5 

? rv • . _ i_ 


rum. 


I mino Carolo Dei gratia regi Franco- 


Ex biblfi- 
tbecM regi*. 


Screniffime princeps & exCcllentiffimc do- 
mine, per vcftri regix majcftaris litteras, quas 
recepi nuperrime , de conftantia & perfeve- 
w «. Iiivrsiio UW UJU 1 LUULA puui CULCL 14 U1V1* rantia primae opinionis exeerabilis evellendi 
iion & venir k 1’union de laditte fainte eglife i • fchifmatis exhortatus , fublimitatem veftram 

Io a! 1 J * ■ . J _ /"» /«haJ L. • .. 


laquelie tout vrai chreftiens doivent defirer 
apres le falut de lcurs ames , dont maintes 
font en grand perii pour laditte divifion. Si 
Vous plaife fijavoir , mon tres redoute fei- 
gneur, quejay veu lefdittes lettres qui s'ad- 
drefloient a mefleigneurs du coHege, &ay 
efte avec eux en deliberation de la reponfe 
que k prefent vous font clairement fur la te- 
neur d’iccllcs lettres. Si Vous cerdfie , tres 
excellent prince , que en celle opinion de 
ceffion je fuis Sc ay efte de long tempsen- 
core paravant que noftrc faint pere qui eft 
a prefent fuft efleu pape , fle fu tres li£ , quand 
je fccus que voftre royale majefte avoit dc- 
Jiber6 celle voye pour la meilleure , & fi 
neft homme au mondequi mepuftofterne 
dcfvoyer d’icellc pour les faintes & bonnes 
taifons que vous mette* en vos dittes lettres. 


certifico per prxfentes,quod hucufque in pro- 
pofito Sc opinione ejufdcm fchifmatis per 
duorum mutuam renunciationcm fedandi * 
perfeverare curavi, nec ab ipfis intendo dif- 
ccdcrc * nifi per eamdem majeftatem ejuf- 
que confilium via altera tutior & brevior 
quod credo difficile, fuerit adin venta i nec 
credat contrarium regia cclfitudo , quam re* 
stemus ad vota dignetur feliciter confer- 
vare, & fui regni efficere coheredem. Scrip* 
tum Avenione xi. O&obris. 

Totus vcfter, 

CARDINALIS jEROSOLYMiTANUS. 


Zz iij 


Digitized by 


Google 


Anno ir?f- 
Ex mj. ii- 
bliothtCA rt- 
•U. 


'547 


ACTA V A U 1 

i, A 


1ETTRE CLOSE ENVOYEE 
parle Cardinal de Thury. 


lEjufdcm argumenti. 

A U roy mon trcs-redout£ feigneur defou- 
verain. 

Mon tres-redoute & fouverain feigneur, 
je mc rccommande i vous tant dc fihumble- 
ment comme je puis , & vous plaifc f^avoir , 
mon tres-redoute feigneur, que j’ay vu une 
lettre , qui vous a pleu efcrire au faint coi- ■ 

lege , dc auffi ay receu deveu les lettres que L£TTRE (^OSE ENVOYE’E AU ROY 
efentes m avez partieuherement , fi comme 
avez fait d chacun des autres feigneurs car- 
dinatis , contenant en effet comment l’un 
vous avoit donne a entendre , que aucuns 


A P R S. V I A 548 

ne vueillez croire le contraire, pour quel- 
conque rapport qui vous en foit fait. Moa 
tres-redoute feigneur, autre chofe ne vous 
dferis de prefent, mais qu’il vous plaifc mhy 
tousjours mander dccommandcrfeablcment 
vos bons plaifirs , lefquels je aecomplirai de 
mon pouvoir , fi comme je y fuis bien tenti. 
Le faint Efpric vous ait en fa fainte garde , 
qui vous doint bonne vie & longue. Efcrit- 
dAvignon le xii. jour d’Oftobre. 

Voftre treshumble deobeiffant ferviteut 
P. CARDINAL DE ThURY. 


s eftudioient dc mettoient peine dc faire di- 
vertir & varier les autres Leigneurs cardinaux 
dc moy auffi de 1’opinion que tenue avons & 
tenons faintement , debien ende fur la voye 
de ceffion de noftre faint pere dc de fintrus 
contendant de la dignite papale ; dc par icelles 
lettres priez & reqtierez tous nous enfem- 
bles & particulierement un chacun de nous, 
que fans quelconques variations nous de- 


Tres-excellent & fouverain prince le Anno i ! 9 r. 

Ei 'm[. bi- 
blitthtu re- 


de par le Cardinal de Saluces 
Ejufdem argumenti. 

roy dc France 
Tres-excellent dc fouverain prince ,je me gu. 
recommandc a vous , fi humblement com- 
me jc puis. Si ay receu vos bonnes £c gra- 
tieufes lettres contenans en effet, que en 
1’opinion de ceffion que vous tenez eftre 
comme ia plus brieve > la plus expediente & 
profitablc au bien dc union de 1’eglife , & 


mouriffiens fermes dc eftables, conftans en q par laquelle les cuers des perfonnes pourront 


ladite voye de ceffion , laquelle vous aviez 
efluc , & a icelle vous cftiez faintement & 
juftement determinez par tres-bonne dc meu- 
rc deliberation , & nous auffi pareillement 
avec voftre royale majefte. Sur toutes lef- 
quelles chofes , mon tres-redoute feigneur , 
vous refpons 6c certifie , que avant que le 
pape fuft efleu , & tousjours depuis j’ ay efte 
& fuis de cettc opinion ; car en ma confcien- 
ce , je croy quii n’y ait autre voye quelcon- 
que pour ofter ce douloureux fchifme , fors 
que cette voye de ceffion , & que tout hom- 
mc de quelconque eftat ou condition qu'il 


miex eftre paccfiez , je vueille demcurer fer? 
me & non la muer en aucune maniere. Tres- 
redoute fire , plaife vous Gjavoir que depuis 
le departemenr de meffeigneurs vos oncles 
& frere , je ne fuis , ne penfay eftre dautte 
opinion , & ne feray , fi autre voye plus ex- 
pediente au vouloir de vous & de voftre 
confeil , ne fe trouvoit i & mercie a votre 
royale majefte le plus de coeur & affe&ueu- 
fement que je puis , de cequ'il vous plaift a? 
voir 1’eglife rccommandee , comme tousjours 
onteu vospredeccffeurs, dc luy fupplie tres- 
humblement & devotement, que vueille 


foit , qui par jpfpecial depuis le departement D perfeverer a y mettre aucune bonne & brieve 


de meffeigneurs vos oncles dc frere, fe fut' 
travaillie ou pour le temps a venir fe tra- 
vailleroit de moy faire changer, muer ou 
varier en quelconque maniere , dire&ement 
ou indirettement de ladite voye de ceffion, 
dc moy departir aucuncmentde voftre royale 
majefte, euft perdu ou perdroitfa peine, dc 
fe travailleroit en vain. Car , mon tres-re- 
doute feigneur , je vous certifie dc ainfi le 
•vous promets loyaumcnt, que janiais de cette 
voye dc de voftre opinion , je ne me entens , 
tant comme je vivray, a departir : mais y 
fcray dc demourray ferme 8t conftant,dc feray 
dc pourchafferay tout k mieux que je pour- 
ray , que moyennant voftre bonne aide , cet- 
te voye prenne bonne dc brkve conci ufion , 
fi comme je y fuis tenu , dc le defire de tout 
mon cucr, pour le bien dc appaifement de 
fainte eglife & de toute Chreftiente, dc auffi 
pour fhonneur dc f everence de voftre fei- 
gnourie. Et vous fupplie que dorefnavant 


conclufion. Car la demeure a efte, dc tous- 
jours eft , dc fera perilleufe dc damnable. Tres- 
excellent dc fouverain prince, le benoift Fils 
de Dieu vous doint bonne vie dc. longue , 
ainfi comme de tout mon cuer le defire. 
Ecrit en Avignon le jour d’Odobre. 

Voftre tres-humble ferviteur 
A. CARD1NALDE SaLUCES. 


ARRESTORUM A TEMPORE 1NTRUS IONIS 
ufque in frafens fttmma narratio. 

D ividitur proccffus totius negotii in tria * x «/. a- 
tempora , videlicet tempus domini Cle- tihtbiu n- 
mentis. II. Tempus vacationis apoftolicac fc- !>t ' 
dis. III. Tempus affumtionis domini noftri 
moderni ufque in praefens. 

i . Circa primum veritas fic fe habet, quod 
poft intrufionem Bartholom^ei, receffum 
dominorum, dc ea quae Anagniae geftafunt. 


Digitized by 


Google 



549 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. jjo 

eledns fuit ibidem dominus Clemens , qui A non , quia pro exeeutione hujus vi» , opor- 
poftea quatuor cardinales, fcilicet cales qui tebat quod cfifct papa, per quem neceffiaria 
(ciebant veritatem fadi , apoftolicx fcdis le* pro unione expedirentur > fcd ne ille qui e* 
gatos ad tales regiones tranfmifit &c. Simi- ijgeretur faceret difficultatem , fuit certa or- 

liter & rex Carolus genitor hujus regis, qui dinatio in feriptis fada, Sc folemniter per 
per (aerum collegium &c. fuerat informatus dominum noftrum & omnes fuos & fingu- 

& declaratus folemniter pro hac parte , mi- ios jurata , & manibus propriis ipfius domi- 

fit folemnes ambaffiatores ad Hifpanias , Ita* ni noftri ac nofttis fubfcripta 5 quae poteft ac 
liam , Bohemiam, Hungariam , Johannam ejus copia exhiberi, & fub ifta intentione 
reginam Siciliae, & Scotiam 5 & hujufmodi quae regulat adus gentium domini cardina- 
legationes & ambaffiatas pofuerunt in aliqui- Iis, dominum noftrum , qui hanc taliter com- 

bus regionibus a principio eo tempore quo mendabat , quorum aliqui prius per eumdem 

fadum recens erat. Attamen a quindecim . dominum de fua voluntate fuper hoc volue- 
annis citra, noftra obedientia quafi in nullo g runt ccrtificari &c. quoniam antea aliqui ex 
fuit dilatata; immo in aliquibus, puta in Por- dominis fuerant propter iftud de domno 


tugallia , fuit decurtata ; quamvis per domi- 
num Clementem, dido tempore durante, 
Sc per regem Francise fadum fuerit & pro- 
curatum quicquid heri potuerit pro reduc- 
tione partis adverfx, nunc per potentiam 
maximam Sc favorem principum Andegav. 
& Burgundix, nunc tradatibus , modo le- 
gationibus, modo prxdicationibus, difputa- 
tionibus , allegationibus & feripturis , adeo 
quod quicquid poteft dici & allegari pro hac 
• parte, eft plene ad notitiam alterius partis 
iedudum, & nihilominus obftinatiores & 
conftantiores in eorum opinionibus reman- 
ferunr. Unde multis nobilibus viris, domino 
Clemente vivente, qui certos fuper fado 
unionis ecclefix deputaverat , videntes ex 
hoc taliter eccleham deftrui , inter multas 
vias perdiverfos apertas , via ceffionis utriuf- 
que cum debitis circumftantiis melior vifa 
fuit, tamquam brevior, clarior , & minus 
periculofa , & magis ferenativa confcientia- 
rum , poftquam juftitiam noftram pars ad- 
verfa recufabat nedum agnofeere, immo & 
audire , prout cum Anglicis , &c. dominus 
nofter modernus ob hoc miffus in Franciam, 
probavit, non obftante requeftis fadis cx 
parte regis per dominos duces &c. 

2. Et inter hanc viam fequentes afferunt 
aliqui magni principes per dominum no- 
ftrum tunc temporis hanc viam ipfis fuiffc 
notam , fuggeftam Sc confultam 5 propter 
qux dominus Clemens videns debilem fla- 
tum ecclefix, & quod non erae ad quem 
recurreret pro juftitia confequenda , eidem 
compaticns difpofuit , & ad hoc voto fe ad- 
ftrinxit unire quanto citius eccleham per 
viam ceffionis utriufque, & hoc aliquibus 
ex dominis cardinalibus & prxlatis , & do- 
minx matri ecclehx declaravit paulo ante 
mortem. 

3. Circa igitur tempus fecundum , fcili- 
cet vacationis fanda£ fcdis, veritas fic fe ha- 
bet, qOOd vacante fede per obitum domi- 
ni Clementis , major pars collegii , immo 
dux partes hanc viam fpecialiter prx oculis 
habuerunt. Unde cum per nonnullos ex do- 
minis moneretur, h propter hoc foret elec- 
tio differenda , fuit hnalieer conclufum, quod 


Carthuhx collocuti. 

4. Circa tertium tempus veritas eft, quod 
eledo domino noftro in papam , ipfe in con- 
tinenti juramentum quod fecerat per prius , 
ut eft didum , multis dominis & aliis prx- 
fentibus , folemniter renovavit , cx poft 
idem dominus nofter fatis cito poft mam 
coronationem folemnes ambaffiatores tales 
cum certis inflrudionibus datis in feriptis» 
quotum copia poteft dari , ad dominum re- 
gem , ejus patruos & fratrem tranfmifit , qui- 
bus mandabat , quod dominus nofter reme- 
morans qux fecerant Sc faciebant pro ecclo 
fia &c. eligerent in principales profecutores 
negotii 5 Sc volebat quod per ipfos reduce- 
retur ecclcfia ad unionem. Rogabat de acce- 
leratione, ex eo quod quxeumque dilatio 
quantumcumque modica , erat nociva. Ro- 
gabat etiam, quod circa hoc fadum Vepra- 
ticam ejus perfonas mitteret, & ad partem 
mandabat, quod effient de'fanguine regio, 
inftrudas de omnibus viis , qux viderentur 
regi utiliores pro acceleratione negotii ; Sc 
certiftcabat regem , quod ipfe dominus no- 
fter erae difpofitus ad omnes vias rationabi- 
liter ftbi poflibiles, & quod a nulla via ra- 
tionabiliter poffibili declinaret , immo in illa 
confentiret. Propter qux taliter requihtus 
per papam , habito folemni conftlio ducum » 
prxlatorum , comitum , procerum , dodo- 
rum , Sc devotarum perfonarum in multitu- 
dine copiofa, & fuper hoc deliberatione re- 
cepta , miftt tales dominos, lnterim fuper 
his fuerunt multa conftlia inter papam & do- ' 
minos, & in ipfius domini noftri prxfentia 
per duas partes dominorum ad hanc viam 
fuit conclufum , licet fub diverhs pratticis * 
bene tamen fuit didum papx per dominos, 
quod de omni bona via effient contenti , dum- 
modo faceret , quod domini duces manerent 
contenti , quia hnc affiftcntia regis per nof- 
met non poterat unio procurari. 

5 . Poft hxc vero domini duces venerunt, 
qui viam folius nudx conventionis per pa- 
pam oblatx non acceptantes , ex eo quod 
ipfis videbatur , ita crude convenire habere 
poterat grandit pericula , didi domini hor- 
tando Si confulendo dixerunt cx parte regi; , 




55« ACTA VARIA PRdBVIA' , 552 

•quod pro 'ceteris viis apertis inconfilio re- A poterit oftendi , & ifta quxgefta funt ufque 


gis & alibi , videbatur expedientior pro bo- 
no unionis eccleAx , ■& .pro Angulari gloria 
papae offerret , quod ipfe quantum inipfoef- 
fet , viam ceffionis utriufque , ita tamen , & 
non alias , quod idem faceret intrufus , & 
quod unio optata in Dei eocleAa fcqueretur. 
Et promi&runt Abi ad partem , quod -A in- 
trufus-tccufarct, ipfe &c. Si vero aflentirct, 
ipfe eflet caufa tanti boni -, & circa rcelec- 
tionem laborarent , <$c multa alia promife- 
runt. Finaiitcr propria -non acquiefcens ob- 
tulitcerta, prout in tribus ceduiis continetur-. 


in prxfens. 

7. Ex prxnviffis apparet quot modis & di- 
ligentia eft tentata redudio partis aidverfx , 
& Ane frudu a quindecim annis , ncc fpes 
manet. Secundo apparet, quantum papa & 
nos ad hanc obligamur , tam jure communi 
quam jure fpeciali fub jura mento, prxfcrtim 
attenta intentione eledorum, quae 'multum 
debet attendi. Tertio apparet , quod non cft 
via nova quae fuerit tempore domini noftri 
inchoata. Quarto, quod a domino noftro eft 
regi data occaAo huc mittendi eo modo quo 


quarum copiae pofiiint dari, quas fub bulla g tranfmiAt. Quinto , quod per dominos car 


ad diverfas partes tranfmiAt ; & poft multas 
humiles preces & fupplicationes , didi domi- 
ni duces nihil aliud reportare volentes , re- 
ceflerunt , ipfis-& facro collegio invicem con- 
currentibus in hac via, prout dc concurrunt, 
& hxc eft tota diviAo qux poteft allegari. 

Poft hoc autem domini cardinales vi- 
dentes quanta mala, quanta pericula immi- 
nebant cx hac diverfttate eccleAx fandx Dei, 
ducere non valentes dominum noftrum ali- 
quibus modis ad hanc viam , licet poft rccef- 
fum dominorum longo tempore tentaffent , 
tandem fupplicavcrunt domino noftro, quod 
aliquod medium caperet; & cum nihil aliud 
reperiret , domini cardinales , de domini no- 
ftri mandato pluries congregati avifaverunt 
unum medium , & A domino noftro place- 
ret laborarent apud regem quatenus accep- 
taret, videlicet quod primo loco cum omni 
efficacia , etiam data Ade profequeremur 
viam papx : ita quod ex nunc papa confcn- 
tket, quod A illa viaftonhabuiflet effedum , 
acciperet viam regis & collegii ; & iftud me- 
dium papa non habuit gratum, nec aliquid 
aliud aperuit. Iterum poft magni temporis 
intervallum domini de ipAus domini man- 


dinales pro tollendo omnem divi Aonem fa- 
dutn cft quicquid Aeri per cos potuit. Sexto 
apparet , cum reverentia loquendo , minus 
honefta domini noftri variatio, & eccleAx 
multum damnofa. 

8. Cum autem objicitur & dicitur : Cur 
non profequimur viam ordinariam juftitix i 
Refpondetur, quod via juftitix effet volun- 
taria redudio partis adverfx, qux ex prx- 
didis patet , non de cetero expedanda. Effet 
etiam via juftitix, fecundum aliquos , hu- 
mana potentia , qux nobis non fuffragatur , 
nec hodie expedit. Effet etiam via juftitix 
per recurfum ad fuperiorem judicem , & il- 
lum in hac materia habere non poflumus. 
Illa ergo in cafu noftro eft vera via juftitix, 
attenta difpofttione eccleAx & totius populi 
Chriftiani , qux eft brevior, & habet minora 
pericula, & magis ferenativa confcientiarum 
omnium , & per quam utriufque magis honor 
fervatur. • Et hxc eft , proh dolor * via ceffio- 
nis utriufque cum debitis circumflandis. 

9. Dum aptem dicitur : Certx petfonx 
hinc inde eligentur in pari numero , quorum 
vel majoris partis judicio ambo contenden- 
tes de papatu fe fubmittent. Certe pa.uci no- 


dato congregati aperuerunt domino folam ~ tabiles hujus obedientix, idem creditur de 

■ M ^ n an Jlr ^ rtliA Ani /\Am n /T*i» rt «.i «anr 


viam -conventionis fub Ada protedione & 
cuftodia didi regis, prout alias in feriptis 
obtulerat, & fuper hoc laborarent apud re- 
gem. Nec iftud papa gratum habuit. Et poft, 
nec eft diu, aperuerunt aliqua domini, & 
dixerunt papx, A ei placeret , quod labora- 
rent apud collegium , & inde collegium a- 
pud regem , quod illa qux rcfponderat do- 
minis ducibus in feriptis, in tribus ceduiis, 
de quibus fupradidum eft , ponerentur ia 
pradica, prout feriptum eft, & ubique fub 
bulla tranfmiffum , & per regem & colle- 
gium acceptarent : refpondit quod non , fed 
dedit unam cedulam , cujus quaft ftmilcm 
longe tamen pinguiorem regi Ane fcitu do- 
minorum per nuncios Caftellx tranfmiftrat ; 
fed in illa cedula detrahitur quicquid boni 
continetur in prxdidis tribus ceduiis : quam 
quidem cedulam rex repulit, prout rex A- 
gnificavit per fuas litteras, in quibus omnia 
qux ada fiint per regem Caftellx cum eo 
(ignificat , prout ipA regi Aragonix , A placet. 


alia, huic vix tam periculofx afleatirent, 
nec alteri, per quam poffemus fubjici obe- 
dientix alterius partis contra propriam con- 
fcientiam, legitime informatam. De rege Fran- 
cix & Caftellx & de facro collegio certum 
eft , & idem dicit rex Anglix , & multi al- 
terius obedientix. Et hxc via locum habere 
non poteft, ncc enim obligaret, nifi fe fo- 
lum aftringentes, nec revera hxc materia» 
qux eft tam fpiritualis , & circa quam ver- 
titur tantum periculum animarum, eft re- 
ceptibilis, nec umquam per hanc viam effet 
confcientiis hominum fatisfadum ; & hoc 
eft tamen quod principaliter eft quxrendum 
pro vera unione realiter confequenda. 

x o. Supplicetur ergarfegi , quod apud do- 
minum noftrum pertinet , quod ad hanc 
viam fciiicet folius oblationis veniat, & quod 
a rege Francix & /his , nec etiam a collegio 
taliter fe feparet,quia fperamus,quod per hoc 
poterit venire ad magnam gloriam & trium- 
phum > & A videatur regi quod aliquid boni 

poflimus 


r 


Digitized by 


Google 



J53 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


554 


poflimus , promtos nos rcpcriet & paratos 
ad fervidum Dei & ecclefise , ac honorem 
domini noftri & iplius. 


C'EST L'OP INION DU ROT DE CASTELLE 
i fur le fuit de f union de l' egltfe , mife 
de langage C/iJleUin en Franfois. 

C ’Eft la reponfe que nous dom Henry 
par la grace de Dieu roy de Caftelle v & 
dc Leon faifons a vous dom Symok patriar- 
che d’Alexandrie , & a vous dom meflire 
Colart de Calleville chevalier, &con* 
feillers & ambafladeurs du roy de Francc 
noftre tres cher & ame frere, nouvellcment 
avec aucuns autres par luy & nous fur le fait 
dc 1’union de 1’eglife envoyez. 

Premierement , a ce que nous ledit noftre 
tres cher & ame frere cnvoye prier , que con- 
ftderees les raifons & motifs par vous fefdits 
ambaffadeurs par fa part a nous declarees , 
voulfiffions pourfuivre avec luy enfemble 
1’union de lcglife par la voyc de renoncia- 
tion deux deux qui contendent du papat , 
laquelle voyc eft meilleure , pliis brieve & 
plus conveniente & plus fedative des con- 
fciences , que nulle autre. 

Auquel refpondons & difons , que non- 
obftant que nous femble & i noftre confeil 
afiemble fur ce que ladite voye alfignee pour 
la part du roy de France noftre tres cher & 
tres ame frere , foic la meilleure , la plus 
brieve, & la plus conveniente, &laplusfe- 
dative des confcicnces de tous les bons 
Chreftiens , mais toutesvois pour tant que 
noftre feigneur le pape nous a envoye dire 
que nous envoiflbns a luy nos ambafladeurs , 
aufquiex il diroit & declareroit toute fon 
intention. Item , pour quoy leufmes en au- 
cuncs refponfes, que noftre feigneur le pa- 
pe a donne d nos tres chers parens les dues 
de Berry , deBourgogne & d’Orliens, cfquel- 
lcs a dit qu’il eftoit advis qu’ils dcuflent con- 
venir en aucun certain lieu & fcur , fur def- 
fendement & garde dudit roy noftre frere , 
noftre feigneur le pape Benedift XIII. qui 
maintenant eft avec fes cardinaux, & 1’intrus 
avec fes anticardinaux , & promettroit de 
non parti r fans donner vraye union en l’e- 
glife de Dieu , ainfy que plus largement eft 
contcnu efdites reponfes , lelquelles repon- 
fes , ainfy que creons atixdis dues, pour lors 
ne furent agreablcs pour doute des grar.s 
perils & dilations qui pourroient recroiftrc, 
fe cils hommes s’aflembloient fansavoirau- 
cunc chofe appointee & declaree. Et pour 
ce nous vouians cftre mediateur de cctte 
befogne , aflemblons la voye dc noftre fainc 
pere le pape avec celle du roy dc France 
noftre tres cher & tres ame frere , & concor- 
dons aux deux leursententionstendansa u- 
ne bonne fin : c’cft a f^.ivoir au bien & union 
Ve t. Scrift. & Mon. ampl. Collett. Tom, VJJ. 


A de noftre mere fainte eglife par la maniere 
qui s’enfuit. Que noftre faint pere le pape 
Benedid avec fes cardina ux,& 1’intrus avec 
lesanticardinaux,s'affemblcnt &conviennent 
cn un certain lieu & fcur , & illcc noftre fei- 
geur le pape dedans trois jours, ou neuf, ou 
quinzc ,ou vingt , ou vingr-cinq jufqu'a tren- 
te jours au plus, donne voyes & manieres 
concluflves de 1’union de 1’eglife , en maniere 
que nous ayons un pape certain , feul & pour 
le touc pour toute la Chreftiente , tel qu’il 
ne foit mie 1’intrus : au roy de France & a 
nous & a tout le monde doit plaire Sc plai- 
g ra de cecy. Et en cas que dedans les trente 
jours inclus non ne douroit tel pape que dic 
eft, que au jour enfuiant apres lefdits trentfc 
jours, il foit tenu de renoncier fi 1’intrus 
veut renuncier tantoft de fait en la manic- 
re deflus & deflous par la pratique eferite , 
& renunce noftre firc le pape principalcment 
au papat. Et parce que noftre feigneur le 
pape Benedift en la maniere deflus declaree, 
& par la pratique deflous eferite, confefie 
& reconnoifle mauvaifcment & fans raifon 
& contrc droit de tenir & ufurper le papat, 
& que contre luy foit procede comme an- 
C techrift & apoftat & invafeur du papat, & 
dcftruifeur de toute Chreftiente. Et pour 
quant que le roy de France noftre tres cher 
& tres ame frere nous a envoye prier, que 
nous cnvoiflions fur cctte union a noftre fei- 
gneur le pape & i luy , nous nos ambaxa- 
teurs, & vous lefdits patriarche & meflire 
Colart , vous «doutez que vous departiez , 
nous envoyerons nos ambaxateurs , & que 
cctte befogne fe clognera , & demandaftes 
que nous promiflions dc les envoyer a cer- 
p tain terme , & que a certain terme fuflent 
en Avignon , & a certain terme 4 Paris , & 
nous pourtant & pour que foyez de ce plus 
certains , vous promettons que nofdits am- 
baxateurs, leiquels font 

partiront de cy par telle maniere que iis 
feront en Avignon par tout le mois de no- 
vembre , & feront avec ledit roy de France 
noftre tres cher & tres ame frere par tout 
le mois de janvier : & ou cas que N. S. P. 
le pape ne vueille accordcr ne faire les cho- 
fes deffufdites , que les noftres ambaxateurs 
ne foient a Paris audit temps , des mainte- 
- nant promettons de tenir & pourfuir 1’union 
^ dc lcglife par la voye de ceflion nomm£c 
& accordee avec la pratique que vous nous. 
diftes pour la partie du roy de France no- 
ftre tres cher & tres ame frere , laquelle pra- 
tique eft deflous eferite, & par. les manieres 
qui feront adviiees par lc roy de France <5c 
fon confeil, prefens nos ambaxateurs , & vous 
lefdits dom Symon patriarche, & meflire 
Colart de Calleville chcvalier , de noftre 
priere & mandement pour le bien dc cette 
fainte befogne , nous juraftes fur la croix & 
fur les &iius cvangilesdePicu par vous cor- 


Digitized by t^ooQie 


SSS ACTA V A R 

porcllementtouchees, & nous promittes par A 
voftre foy de non ouvrir cette cedule pre- 
fcnte , qui eft clofe Sc fcellec de noftre fccl 
fecrct , ne confentir qu'clle fe ouvre juqua- 
pres tout le mois de janvier pafle , qui fera 
en l’an de la nativite Noftre -Seigneur mil 
trois cent quatre vingt dixfcpt ans, & fi de- 
vant ledit terme les nos ambaxateurs appro- 
chent au roy de France , que vous puiiliez 
donner audit roy de France laditc noftre 
cedule , & fe puifle lire & ouvrir devant le- 
dit roy de France noftre tres chcr & tres ame 
frere , & devant nos tres chcrs & tres amez 
parens les ducs de Berry , de Bourgogne , g 
d’Orleans & de Bourbon, & du chancelier , 

& nos ambaxateurs prefens. 

Modus praticandi viam cessionis 

POSSET ESSE TALIS. 

Primo. Quod fi habito confenfu domini 
noftri & intrufi fuper via ceffion is, ipfi con- 
gregentur cum collegiis ipforum , in aliquo 
loco bono & fecuro,in limitibus utriufque 
obedientix, & cum domino noftro ad fe- 
curitatem fuarn erunt gentes regis Francix 
& regp Caftellx , fi fibi placet. 

Item , quod ipfis fimul congregatis , qui- £ 
libet ipforum revocet & adnullct proceffus 
per fe & prxdeceflorem fuum contra alte- 
rum & fibi adhaerentes, quantum melius & 
fecurius fieri poterit. 

Item , quod prxdidis revocationibus fac- 
tis, quilibet ipforum approbet, ratificct, & 
confirmet promotiones , beneficiorum colla- 
tiones , & alia fada utrobique : ita tamen , 
quod fi in uno epilcopatu fint duo epifeopi , 
quorum unus teneat civitatem , & alter par- 
tem dioecefis, quod ille qui tenebit civita- 
tem , etiam totum epifeopatum adminiftra- 
bit, & per modum provifionis faciet penfio- 
nem annuam alteri i juxta valorem proven- D 
tuum partis quam in dioecefi tenebat , fol- 
vendam quoufque papa futurus fibi provide- 
rit. Ubi autem nihil poffideret in epifeopa- 
tu , etiam nihil habebit , fed provifionem 
fummi pontificis futuri expedabiti & idem 
in aliis cafibus emergentibus circa materiam, 
quantum de jure rationabiliter fieri poterit 
judicio peritorum. 

Item, fic ordinatis procederetur in uno 
inftanti ad renuntiationem amborum : qua 
fada , ftatim omnes cardinales , tam ab una 
parte quam ab alia , qui omnes facient unum 
collegium , intrabtlnt conclave , in forma £ 
juris procedent ad eledionem futuri Roma- 
ni pontificis. 

Item, ad evitandam confufionem & dis- 
cordiam propter multitudinem cardinalium, 
qui longo tempore fuerunt difeordes, vide- 
retur bonum, quod pro ifta vice procede- 
retur ad eledionem per viam compromiffi, 

& quod ipfi ambo effent de compromiftariis, 

& poffent eligere de feipfis. Rex ad hoc cum 


IA PR£VIA 556 

cardinalibus libenter laboraret , & ipfi ambo 
ante renuntiationem pollent canonice fta- 
tuere , quod pro ifta vice fieret eledio per 
viam compromiffi. 

Item , fuit tadum per aliquos in confilio 
prxlatorum regis Franci*, quod fi forfan 
per modos prxtados leviter fieri non pofiet, 
expediret quod poft renuntiationem , iftis 
duobus tamquam compromiffariis daretur 
poteftas eligendi tertium. 

Item , ante renuntiationem videtur regi , 
quod debetur fieri bona & notabilis provi- 
fio pro ftatu domini noftri , & intrufi , & in 
ifta pratica quidquid rex dicit eft per mo- 
dum advifamenti, quia ubi dominus nofter 
vel rex Caftellz aut aliquis alius melius vi- 
derent, ipfe femper fe refert judicio melio- 
ri. Sic fignatum yo el Rey. 

Et nos Symon patriarcha Alexandrinus , 
& Nicolaus de Calleville miles fuprano- 
minati , juravimus & juramus per venerabile 
fignum crucis , & per fanda Dei evangelia , 
coram ferenitate prxdidi domini regis Ca- 
ftellx per nos corporaliter tada , prxfentem 
cedulam non aperire, & penes nos tenere 
ufque ad tempus prxnominatum in prxfen- 
ti feriptura. Ita juravi ego Symon patriarcha, 
& hoc manu propria fcripfi , & figno con- 
fueto fignavi. Symon patriarcha Alexandri- 
nus. Et moy auffi Colart de Calleville 
ay jure & figne cette cedule de mon figne 
manuel accouftume. C. Calleville. 


PROCESSUS NVN CIORUM FRANC1JE , 
Anglu dr CaJlelU habitus in curia 
Romana fer eofdem. 

1. 13 Rimo applicuerunt Villam - novam 

JL prope Avenionem hora prandii didi 
nuncii Francix & Anglix , die Iunx poft Pen- 
tecoften, qux fuit xi. Junii. Nuncii vero 
Caftellx intraverunt per prius Avenionem 
fere per decem dies ante. 

2. Item , dato ordine fuper receptione 
eorumdem , prxdidi nuncii Francix , Anglix 
& Caftellx fimul aftbciati domino camera- 
rio papx , patriarchx , archiepifcopis , epifeo- 
pis, aliifque multis prxlatis , ac etiam fami- 
liaribus papx & dominorum cardinalium, 
dic Mercurii, hora vefperarum Avinionem 
intraverunt , & juxta ordinationem prxha- 
bitam , nuncii Francix , aftbciati omnibus fu- 
pradidis , intrantes Avinionem reda via affo- 
ciarunt , & duxerunt nuncios Anglix ad do- 
mos eorumdem , St^einde fine mora nuncii 
Francix cum prxdida comitiva venerunt ad 
palatium , ubi in camera paramenti reveren- 
tiam folitam papx fecerunt, & poft ad do- 
mos eorum redierunt. • 

3 . Item , die Jovis fequenti nunciis Fran- 
cix & Anglix per papam ad prandium invi- 
tatis, una cum quatuor dominis cardinali- 
bus , prxdidi nuncii Francix paulo ante pran- 


Digitized by 


Google 


SS 7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. jj* 

dium nuncios Anglix ad papx prxfentiam A fine prxfixione termini, & ideo dixit papae 
duxerunt, &c, Sc demunt cum papa Scqua- 


tuor cardinalibus ad prandium fuerunt , & 
poft prandium omnibus nunciis die fabbati 
affignavit, ad proponendum qux vellent. 

4. Item , dida die fabbati fuit ambaffiata 
folemniter Sc fcientificc per magiftrum /Egi- 
dium de Campis Dropofita , Sc demum per 
ambafliatores Caftellae Sc Angliae approbata. 

5 . Item , illico dida die fabbati , qux fuit 
xv i. Junii, papa didis nunciis rcfpondit , 
quod fuper eorum petitione , continente ma- 
teriam tam grandem , volebat cum dominis 
cardinalibus fratribus fuis deliberare , Sc ha- 
bita deliberatione cum ipfis dominis , didis 
nunciis quanto citius refponderet. 

6. Item , ab illa die inantea ufque ad diem 
Jovis, quae fuit quinta dies Julii, non dedit 
verbum fuper hac materia didis dominis 
cardinalibus, nifi folum cardinali Pampc- 
lonenfi : verumramen dic Martis prxcedeji- 
ti, qux fuit tertia dies Julii, & die Mercu- 
rii fequenti fecit proponi per magiftrum Bo- 
nifacium de Menatis rationes, fuam viam 
&fuum propofitum fequentes, Scviam cef- 
fionis reprobantes , quas die Jovis prxdida 
de mane fequenti magifter JEgidius fub ter- 
minis generalibus , non in modum difputa- 
tionis, confutavit. 

7. Item , dida dic Jovis Sc die Veneris fe- 
quenti habuit deliberationem cum dominis 
cardinalibus, & primo fraudulenter & ad ma- 
lum finem contra morem fecrete cum fin- 
gulis per modum ferutinii, & demum in com : 
muni, Sc finaliter ab omnibus cardinalibus, 
tribus vel quatuor dumtaxat exceptis , fuit 
deliberatum Sc exprdfe papx confultum, 
quod votis dominorum regum annueret , 


B 


cum omni reverentia, quod rex requirebat Sc 
fummabat eum una vice pro omnibus , qua- 
tenus infra feftum Purificationis B. Marix 
Virginis proxime venturum haberet talem 
modum in fado unionis ecclefix tenere, 
quod ihfra didum terminum haberetur in 
terra unus verus folus paftor univerfalis , & 
vicarius Jesu Onusti , Sc qui ab omnibus 
Chriftianis concorditer recipiatur, & tranfa : 
do dido termino rex intendebat providere 
taliter , quod caufx prolongationis , qux fue- 
rant datx in hoc fado fchifmatis, tollerentur, 
Sc etiam provideret omnibus aliis melioribus 
modis , quibus pollet. 

10. Item, quod poftquam finivit fermo- 
nem fuum idem dominus Nicolaus, locu- 
tus eft pro & nomine regis Caftellx domi- 
nus Petrus Lottpfc de Aydle , Sc dixit papx in 
fhbftantia & effedu verba fimilia, qux pro- 
tulerat didus dominus Nicolaus , & multo 
magis pungitiva. Dixit etiam ulterius idem 
dominus Petrus , quod ab hoc propofito rex 
Caftellx non recederet , nec umquam fe mu- 
tarer , de quo papa fuit valde turbatus. 

1 1 . Item , finito verbo ipfius domini Petri, 
ambaxiatores regis Anglix formalia & fimi- 
lia verba dixerunt, prout & quemadmodum 
fecerunt ambaxiatores regum Francix & Ca- 
ftellx , & hoc cft id quod potuerunt didi 
ambaxiatores regum Francix & Caftellx a 
domino noftro papa reportare, quamvis ip- 
fum cum majori diligentia qua fieri potuic. 
funt profecuti. 

12. Item , cum per aliquot dies ante nuncii 
Francix requififfent dominos cardinales coi- 
legialiter, quatenus vellent in eorum opi- 
nione , fcilicet vix ceflionis perfiftere , & fu- 


& viam ceflionis vellet ampledi; Sc infuper £) per hoc de eorum intentione eis refpondere , 


fuit ab ipfis dominis folemniter requifitus , 
ut hanc viam acceptaret. 

S. Item, dic fabbati fequentis, qux fuit 
feptima Julii , papa pro finali rcfponfione 
didis nunciis dixit, quod attenta arduitate 
materix, nondum reputabat fe delibetatum , 
fed volebat adhuc deliberare planius cum 
didis dominis regibus [ antequam ] fuam in- 
tentionem fignificaret, & fperabat in Do- 
mino,- quod effet talis, quod didi reges de- 
berent rationabiliter contentari. 

9. Item, quod audita dida refponfione 
didi omnes ambafliatores fe trahentes ad par- 
tem , incontinenti ad prxfentiam papx re- 
dierunt , Sc tunc didis dominis cardinalibus 
& multis aliis prxfentibus fuit refponfum per 
dominum Nicolaum de Calle ville valde pru- 
denter Sc audader , pro 8c nomine omnium 
ambaxiatorum Francix papx , quod erant 
fumme triftes Sc admirati , quod moram tam 
longam dabat in tradendo finalem Sc prxei- 
fam refponfionem , Sc etiam quod ipfos fuper 
hoc tamdiu detinuerat Sc detinebat , Sc nunc 
jgro refponfo non dederat, nifi dilationem 
Vet.fcript. & mon. ampl. Collett. T om . VII. 


didi domini cardinales fuerunt in palatia 
propter hoc congregari , ubi omnes fimul 
habita deliberatione conclufcrunt ficut alias, 
videlicet quod firmi manerent in via ceffio- 
nis, nec ab illa defiftcrents Sc ita per ipfoa 
dominos cardinales fuit refponfum didis 
nunciis Francix in monafterio S. Martialis, 
Dominica fequenti qux fuit odava Julii. 

1 3 . Item , die Iunx fequenti ix. die menfis 

nuncii Francix fuerunt per aliquos de do- 
minis cardinalibus, quantum fciverant Sc po- 
tuerant, inftrudi Sc informati de omnibus 
qux ipfi domini cardinales crediderunt ac- 
commoda Sc expedientia pro feliciori dire- 
dione eorum qux per cos Sc alios nuncios 
collegas tam in via, quam in urbe funt a-' 
genda. , 

14. Item , die Martis de mane immediate 
fequenti, didi nuncii Francix Sc Anglix uno 
cum ipfis folum nuncio de didis ambaxiato- 
ribus Caftellx , bene Sc honefte recelferunt. 

15. Item, licet papa multa confilia te- 
nuerit fuper aliis materiis, nullum tamen 
cpnfiUum cum dominis cardinalibus tenuit 

Aaa ij 


Digitized by 


Google 


559 ACTA VARIA PRjEVIA 'j 6 o 

ufquc in prxfentem diem , quae eft quinta A benigna fupportatione fu* regi* majeftatis , 


Anno 
Ex tnf 
S. Vidotit. 


* f. Sorbo- 

i 


Augufti , fuper refponfionc danda dominis 
-regibus t prout didis nunciis refponderat. 

EPISTOLAE JOH ANNIS DE VAR.ENNIS 
. ad Benedidum papam XIII- 

Epistola I. 

% legatus a rege , ut quid de ipfius celeri cltttionc 
& ctcleJtA unione fentiret, Aperiret fibi,petit- 
que a Beneditto quid refponfi faCiurus jit regi. 

S And* matris eccleli* fummo pontifici. 

i. Patera Deo benedide, poft pedum 
ofcula beatorum , in Filio Virginis gloriofx 
devotiffima prxmifTa recommendationc. Hac 
autem die nova de veftra audivi fandiffima 
in apoftolatum affumtione , de qua non mo- 
dicum felici interna jocunditate exultavit 
fpiritus meus in Christo Jesu falutari meo i 
fed non minus voce altiffima corde & animo 
ii pacem ex eadem in ecclefia fpopfa veftra 
affequi mereamur cum populo Iffaelitico lae- 
tabundus in Domino, exclamabo inquiens : 
Benedicius qui venit in nomine Domini , ofannx 
in excelfts. 

2. Nuper autem intellexi , pater fande» 
quod rex illuftriffimus Franci* , per quem, 
ut aeftimo , lux pacis prxcipue e coelo adve- 
niet inclyt* fponf* veftrx , dominis meis 
ac patribus reverendis fcripferat, ut aliquan- 
tulum in eledionc fuperfcderent Romani 
pontificis , quoufquc antipapa confuleretur , 
an vellet defifterc , &c. Cujus littera recepta 
& non admiffa , ad eledionem veftrx nihi- 
lominus proceffcrunt funditatis, de qua, ut 
percipio, multi gaudent: fed de modo ali- 
quantulum turbantur adeo celeri proceden- 
di : quibus fiquidem apparet, quod per mo- 
dum hujufmodi fere perpetuatur fchifma , 
quoniam eodem modo, experientia docen- 
te , fero intrufo vita fundo , anticardinales 
non minus perperam agent, & ita numquam 
erit finis, nifi piiflimus Jesus, cujus caufa in 
patulo agitur, propter ifcelera noftra adhuc 
dormitans , aliter fua pietate in brevi difpo- 
nat. Proinde Parilius clamitant * fortiftx par- 
vuli fari vix geftientcs , pax, pax , pax , & non 
erit pax, quia fecundum eos folo mutato 
nomine, reincidimus in idipfum. 

3. Rex inde caulis ex prxmiffis aliquan- 
tulum motus , velut filius timoratus , pia 
vifcerali compatiens affedionc matri , in prx- 
eordiis fu* majeftatis dementia regia ejus 
folita pauperi vermiculo fuo fuper montem 
gnadienti, feribere non dedignatus eft, quid- 
nam fentiret in hac tam grandi materia, & 
eidem referibere intentum fuum pro unitate 
non formidaret ; alias fi calamo committere 
pertimefeeret, paratus eidem erat tranftnit- 
tere aliquem de domo fua , quem eligeret. 
Cui incontinenti rcfpondi deprxfcnti cum 


B 


quod nec feribere poteram , aut pro aliquo 
mitterem, nifi prius veftra confulta fandirate» 
Et ut velocius , cum res ipfa exigat, ab eadem 
veftra fanditaterefponfum obtinerem, eidem 
fupplicavi quod litteras prxfentes veftrx pet 
proprium nundum dirigeret beatitudini. 

4. Heu me ! pater fande , quid tanto regi 
excelfo terrx in prxfenti altiffima profedo* 
non terrena , fed coelefti potius materia po- 
tero refpondere, nifi tua mihi fuffragante 
fanditate? Refponde mihi quid dicam, aut 
fi fugere debeam a facie ejus. Si pro pace in- 
ftes , veluti & antea inftabas legationis tu* 
tempore, fccurus tibi rcfpon defio. Clama 
nunc apud eum & balbutire non ceffabo, 
& fi novo homine nunc induaris , tamquam 
fponfus & pater patrum , magis laborare te- 
neris. Pro pace itaque' alm* tu* fponf* infta 
nunc opportune & importune. Si vero , quod 
abfit , mutatio novi hominis prifeos mutaret 
. mores , nedum a facie regis terreni , qu in im- 
mo Regis fummi, oporteret me fugere, quia 
tantam Chrifti nefeirem injuriam & Petri op- 
probrium diffimularc, cum jam propterca 
facultates omnes famamque expofuerim lu- 
dibrio. Deinde fic in me aliud nihil rcftat, 
nifi caput proprium, cum res, Chrifto dif- 
ponente , exegerit , gladiis hoftilibus objeda- 
re. Et utinam pro re adeo celebri , orbi toti 
fruduofa , tanta jucunditate, in remiffionem 
peccatorum meorum apud Deum mereret 
infigniri. Arbitror enim vos oblivioni non 
dedifie, veftrx me Parifius dixifle fan£litati, 
qua ex caufa inutilis & indignus huc acceffi , 
ic fi pro pace fandiffimx fponfx veftrx at- 
teftetur Dominus ille , qui fervum fuuna Moy- 
fen in montem difcalceatum tranfmifit Sinai, 
ut legem mereretur fufeipere Domini r per 
quam pax orbis reparetur univerfi. 

5. Ceterum quia ab experto dudum veftrx 
fanditatis novi circa prxfentem materiatn 
redam intentionem , propterea eidem, figni- 
fico veftrx fanditati , quia cum pix veftrx 
fanditatis juvamine, per quemcumque mo- 
dum imaginari queam , pacem fponf* ve- 
ftrx, tranquillitatem illam apud quofeum- 
que , modis tamen juridicis , aut alias ratio- 
nabilibus , ad fanguinis ufque effufionem 
pofle tenus , favente Domino , profequi non 
defiftam. Et fi contrarium peragerem , cre- 
derem procul dubio xdificare ad gehennam. 
Prxmiffis ita confidcratis, veftrx fupplico 
pietati , quod omnia mihi mandare digne- 
mini qu* volueritis circa materiam hujuf- 
modi me fadurum , & dante Deo , pro pace 
non defiftam in commiffis. Vcftram fandi- 
datem diu & feliciter confervare dignetur 
piiflimus Jesus in ecclefia fua fanda, ut pa- 
cem fuo in tempore videat fponfx fu* digne. 
Amen. 

6. Pater beatiffime , regi obnoxius domi- 
nifque ducibus regalibus tenetur fanditas 


Digitized by 


Google 



j6i 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccci*. 

A 


$<5i 


W 


vcftra regradari bonam affcdionem , quam 
erga pacem fandae macris ecclefix unanimi* 
ter gerunt omnes pix fponfae vcftrx j quam 
ctfi ab experto noveritis > tandem ance per 
litteras novi regis Sc dominorum prxcipue 
ducum tantum inde facientes quod orbis to- 
tus veftrx pix mentis agnofcat erga paupe- 
rem cccleOam finceritatem & pacis affedutn 
antequam emergat fcandalum , ne dicatur , 
Va illis per quos fcandalum 'venit. Dubito ta- 
men propter peccata noftra , quod vix cc- 
clefia abfque illo reparabitur , quod dens 
fcribo. Ab illo fiquidem prxfervet nos Deus , 
Indigniffima veftra creatura 
In monte (4) S. Lxti reddens. 


B 


Anno i) >4* 


curare ; pro quo negotio jam ad prxfatum 
ceterofque reges & principes orthodoxos 
nuncios noftros mi fimus , viros utique litte- 
ratos , commendabiles & folemnes , urtionif- 
que prxdidx fervidos , ni fallimur , zelatores* 
de mente noftta fufficicntcr inftrudos , ipfo- 
rum regum Sc principum ad noftri prxfad 
faciliorem & compendiofiorcm exeeutio- 
nem propofiti juvamen , favorem & confi- 
lium pro nobis & ccclefla petituros, prx- 
fertim regis prxdidi Francix , cecerorumqu^ 
de gloriola domo fua principum , quos ,ficud 
clarx memorix progenitores eorum hade- 
nus in fimilibus extiterunt, ad abftcrgcndurtt 
a facie fponlx Chrifti tam inhoneftam ma- 
culam» effe fcimus indubie voluntarios , beni- 
volos Sc intentos; Sc per quorum diredio- 
nem Sc follicicudinem operofam principali- 
ter poft Deum confidimus Sc fperamus di- 
dura negotium feliciter Sc celeriter confum- 
mari. Circa qux * concedente Domino , tan- 
tum Sc taliter faciemus , quod totus mundus 
noftram bonam ac omni ambitione vacuam 
cognofccre poterit voluntatem; nec nobis 
quominus dida fequatur unio» quicquam per 
C Dei gratiam poterit imputari. Ad hoc autem 
quod feribis, eledionis accelerationem minus 
gratam fuifTc regi ptxdido; profedo, fili. 
Venerabiles fratres noftri S. R. E. cardinales » 
inter quos Sc de quorum numero tunc era- 
mus, dedudis in medium Sc difcuflis proli- 
xius ac macurius ponderatis rationibus , qux 
pro parte utraque facere videbantur , in fado 
eledionis modos Sc ordinem tenuerunt , quos 
fecundum Deum ad bonum & utilitatem 
ecdefix facihoremque Sc tutiorem exrirpa- 
tionem fchifmatis crediderunt potius expe- 


RESPONSIO PAP^E SUB BULLA 
ad praefatas litteras. 

Diledo filio magiftro Johanni de Varennis 
capellano noftro. 

Laudat ejus zelum , fuumque declarat pro ee~ 
clefia unione , ad quam diligenter fe 
elaboraturum promittit. 

B Enedictvs epifeopus fervus fervorum 
Dei , diledo filio magiftro Johanni de 
Varennis S. & A. B. 

. Litteras cariffimi in Chrifto filii noftri Ca- 
sloli regis Francorum illuftris , tuas nobis 
di redas inclufas habentes recepimus, qux 
tux te cordialem de noftra ad fummi pontifi- 
catus apicem promotione lxtitiam , fpem- 
que de fecutura proinde unione ecclefiaftica 
conccpifie , fincerum etiam ad nos devotio- 
nis Sc diledionis affedum gerere nobis lu- 
culentius indicarunt : de quibus gratiarum D dire, confidentes etiam ita fieri placitum regi 
tibi perfolvimus adiones , zelum quem, ad 
unionem prxtadam habere te perpendimus 
in Domino Commendantes. Ut autem fuper 
contentis in litteris rei veritatem Sc noftram 
intentionem agnofeas, noverit tua difcrctio » 
quod tanti molem oneris, nobis Deo Sc con- 
fcientia Sc omnibus qui in fado eledionis 
affuerunt teftibus , nobis injundam invitis, 
ad hoc folum fufeipere confenfimus, ut unio- 
nis prxdidx negotium, per nos in tot regnis 
& populis , ac cum tot laboribus Sc foilicitu- 
dinibus antea profecutum , per ulterioris di- 
ligcntix noftrx ftudium, optatum coelitus 
fbrtirctur effedum , Sc a certo tanto pacem 
Sc unionem ecclefix appetimus nunc arden- 
tius & vifcerofius , quanto fufeeptum per 
nos, licet immeritos Sc indignos, i piius ccclc- 

fix regimen ad ejufdem procuranda com- «wa 

moda ,' fubmovendaque polfe tenus fcandala 
per amplius nos aftringit : quam pacem & 
unionem omnibus poflibilibus nobis viis & 
modis profequi , ceteris omiffis , intendimus , 

•ac fine morx difpendio toto conamine pro- 

{«) Mons S. Leti locus cft in dioeccfi Remenfi duabus dum- 
Mxat a civitate icucis diiStus , galiicc Lt M*nt S . IU. 

A a a ii; 


fore : qux difcretioni tux fic feribenda duci- 
mus, ut memorato regi fuper petitis per ip- 
fum confultius valeas rcfpondere : Diicretio- 
nem eamdem caricativc rog mtes , ac per- 
fonaliter exhortantes , quatenus Regis xccrni 
piis Sc fedulis precibus implores clementiam , 
ut ecclefix fux tandem ignofeat , ipfamquC 
regere , pacificare , Sc adunare dignetur. Sta- 
tum autem Sc fucqdfus tuos, utinam fempee 
fecundum utrumque hominem profperos Sc 
felices, nobis per crebras litteras tuas gau- 
debimus intimari. Datum Avenione iv. ca. 
lendas Novembris , pontificatus noftti anna 
primo. 

G. ParmiIi. 


Digitized by t^OOQLe 



56 3 


A C T A V A R I 

A 


B 


EPISTOLA II. JOHANNIS 
de Varennis , ad Benedictum XI 1 L papam. 

Mittit ei formulam pacis & unionis per ab- 
batem Igni aci , orat que ut fidum fibi aliquem 
nuntium mittere dignetur , cui fiua mentis 
arcana poflit aperire ; tandem petit faculta- 
tem ipjius adverfario fcribendi. 

S Andiffimo in Ghrifto patri domino Be- 
nedicto fandae fcdisRomanae almo pon- 
tifici. 

i. Pater "beatiflime & domine nofter a Deo 
BcnediCte, dcvotiffima poft pedum ofcula 
beatorum in Christo Jesu praemiflk fempcr- 
reoommendatione. Per priorem Igniaci ( a\ 
harum geftorem quamdam modicam litte- 
rulam pacem ecclefiae continentem veftrae 
dirigo beatitudini* & quia magni dignofci- 
eur efie ponderis, veftra penfata coelica ma- 
jeftate , hac fimpliqiter de caufa , ipfum veiuti 
mihi fidelem nuncium earumdem eligere 
decrevi. Cui propterea, fi libeat, veftra ma- 
gnificentia credere mei ex parte dignetur in q 
dicendis. 

2. Verum, pater fande, quia per litterulam 
memoratam aut per eum nunc ad votum 
mentis non pofium explicare conceptum, 
veftrae pro' tanto per vifcera mifericordiae 
Jesw Christi fupplico clementi*, quod il- 
lum mihi benivole tranfmittere curetis Deum • 
timentem , in quo coelefti in hujufmodi ma- 
teria poft Deum coetqmque dominorum ma- 
gis confiditis, cum quo fari vifcerofius ge- 
ftiam , tamquam cum veftra mihi peraman- 
tiffima fatiditate. Et per illum viam talem 
•quam fub coelo viventi nulquam detegi , ei- j) 
dem veftrae dirigam excellentiae, quod ip- 
Tam, veiuti reor, rationi confonam recu- 
fare non valebit quovis modo, ad decorem- 
tjue domus fuae & locum habitationis gloriae 
fuae , cum reparatione dedecoris, proh dolor! 
nuper jam clapfi. Et interim apud domum 
poftfe tenus , Domino concedente, laborare 
contendam Franciae , quod omnis via ceflet 
fadi. Obfecro itaque, pater fande ,quod hunc 
non contemnatis pufillum , fed poft harum 
infra xv. dies vel citius, fi placet, receptio- 
nem litterarum, anima: fuae celeriter com- 
plere dignemini defiderium, cum Spiritus £ 
fandi gratia tarda nefeit molimina , & ma- 
gnum, ut. arbitror, orthodoxis eundis ex- 
hibebitis fuffragium , fi via: illi, Deo, ut atfti- 
mo, gratae , acquiefcere velitis. 

3 . Secure enim , pater fande , in fervulo ve- 
ftro & in quibufvis aliis veftra confidere non 
formidet bcatitudo, quoniam bifaciemnovi 
nufquam , fed quidquid memoror non ce- 
landum palam ad Dei laudem nunciare mun- 
do non erubefeo > vir autem nullus duplex 

(*) Igniacum infigne ordinis Ciftcrcicn/u monafterium in 
dioeccfi Rcmeofi. 


A PRiEVIA 564 

dolo malo omni profedo evacuatur ini- 
quitate. 

4. Litterula vero praefata , quam , ut praeli- 
ba vi , veftrae dirigo beatitudini , viam praeten- 
dit faepefatam per me tandem, Chriftoprz- 
vio, adinventam. Et idcirco animum ve- 
ftrum , fi eidem molefta fit , ipfa non exaf- 
perer. Juro autem vobis quod illam vivens 
numquam legit , nifi quidam fidus hic mihi 
juratus , qui hic poft manum meam eam ferip- 
fit , quam referibere nimis glofiatam fas mihi 
non fuit. Quzfo non attendatis corticem, 
fed mentem, Deo tefte, fandae fedi, vobis 
necnon finceram zelo utinam fidei non fe- 
ni iplenam. 

5 . Pacem veftro in tempore, ccelo tenus vo- 
bis triumphante, gloriofa Dei genitrice fuf- 
fragante , prout die noduque fuppliciter ex- 
oro, breviter in ecclefia vos feliciter videre 
piiffimus Jesus concedere dignetur , ad lau- 
dem & gloriam nominis fui. Arnen. 

6 . Sanditas veftra licentiam mihi dignetur 
impertiri , adverfario veftro quae mihi vide- 
buntur fcribendi , & cum fibi litteras per ali- 
quem regium tranfmifero , fi pofium , cur- 
forem, harum veftrae mox copiam dirigam 
beatitudini. Jam autem dudum poft veftram > 
de qua fpero indulgentiam effedui manci- 
paflem , fed vix formam reperire geftio, cum 
intra & extra fecundum Deum eidem injuria- 
ri nolens , intitulandi. 

Veftrae fanditatis fervulus humilis 
pauper peccator fandi Laeti. 

EPISTOLA III. JOHAN^NIS 
de Varennis , ad. Benedidum papam XIII. 

Salutaria ei dat monita , urget que ut viam cef- 
fionis in conclavi juratam amplettatur. 

S Andiffimo patri domino Benedicto S. 

R.E. almo pontifici , ejufdem beatitudi- 
nis pauper catulus non leonis , fed vermi- 
culi potius , habitans nunc in abditis S. Laeti , 
omnem fubjedionem poft pedum ofcula 
beatorum, pacem & laetitiam fempiternam. 

i.luas dudum, pater fande , bullas recepi 
devotiflimas , inutilis cujufdam litterulae meae 
refponfivas, in quibus tua fincera caneba- 
tur affedio , quam ad pacem geris ecclefiae 
terreftris Jerufalem fponfae tuae , fubjungens 
quod in apoftolatu hac folum de caufa prx- 
buifti confenfum , ut ardentius per te pax ea- 
dem celeriufque fortiretur effedum, non- 
nulla alia gratiofa continentes , de quibus 
omnium retributor tuae fit majeftati condigna 
merces. 

2 . Has autem, pater fande, circa primordium 
tuae in apoftolatus affumtionis mihi direxifti i 
fed multifaria tandem przmiffis , proh dolor ! 
plerifque afferentibus contraria , extiterunt * 
innovata , quibus vix adhibere fidem valeo , 
follicitudinibus attentis quas in tot regnis. 


Digitized by t^ooQie 



j6j AD CONCILIU*M PI 

fudoribufquc variis vifccrofis antea pro ea- 
dem pace fubegifti , de quibus, prxfetis at- 
tentis, non finerer, fi vera forent, per ni- 
mium admirari. 

3 . Quis enim fanx mentis arbitrari prxfu- 
meret , orbis lumen , Chriftum Domini velle 
dejerare. Tux etenim impingitur fandirati, 
juramento te in introitu conclavis fpopon- 
difle , quod fi eligereris , papatui renuncia- 
res dum opus foret pro via pacis celeriori , 
fi pars ad hoc dominorum fanior aftenfum 
prxbcret cardinalium. 

4. Si hoc denique veritate fulciatur, te & 
dominos reor memoratos apud Deum or- 
bemque univerfum de tam celebri ecclcfix 
provifione , a eundis Chrifticolis merito ex- 
tollendos , uc unde mors oriebatur , inde vita 
refurgeret. 

5. Si autem pars illa dominorum major a fi 
fenfum tandem prxbuerit , ducibus initanti- 
bus tribus, Bituricenfi & Burgundix avun- 
culis , Aurelianenfiquc germano Francorum 
regis tam inclytis ; ubi vero tunc fuit fum- 
mus pontifex verus papa , fal terrx , verita- 
tifque affertor, qui opus Deo tam amabile, 
necnon toti mundo gratum exeeutioni de- 
mandare renuerit. Si fal namque tunc eva- 
nuerit, in quo felietur ? Ad nihilum quoque 
valet ultra, Chrifto vociferante, nifi ut mit- 
tatur foras & conculcetur ab hominibus. Si 
enim , quod abfit , illa qux prxcefferunt ex 
labiis tuis facias irrita , cui in pofterum cre- 
detur? debet namque obmutefeere veritas in 
tanta temporis egeftate. 

6. Ubi autem nunc dormitat dux Chriftia- 
norum , plebis pallor , & gentium eundarum 
dodor ? turpe numquid tanto forfet dodori , 
fi culpa redarguit ipfum ? at vero turpior 
numquam eft pars qux fuo non congruit 
univerfo. 

7. Ceterum ubi nunc adeft via juftitix , virga 
potentum , fidei defenfor , malleufque tyran- 
norum , qui de cetero reprimere audeat infi- 
dias calumniandum ; cujus tandem vultus 
debet effc fuper facientes mala ? Si ergo fe- 
cerdos qui eft undus , peccaverit , numquid 
faciet delinquere populum ? quod vero a fu- 
perioribus agitur, faciliter hodie trahitur a 
fubditis in exemplum : per hos fiquidem 
modernis in diebus a via erramus veritatis , 

& lumen juftitix non illuxit nobis, fed ad 
viam laxati fumus iniquitatis. 

8. Numquid enim tempus adeflet, quod tu- 
tor pupillorum , refugium oppreflorum , vi- 
duarum judex & pauperum advocatus fux 
nunc defolatx indulgeret ecclefix , tantarum- 
que obviaret periculo animarum. Super quo 
pauci aut verius nulli ex clero elaborare con- 
tendunt? 

9. O pietatis exemplar & fandimonix fpe- 
culum ! quis enim fuper unionem gregis do- 
minici, fuppofito juramento non firmalfet, 
in hoc tam peltiferi fchifmatis devio vacare 


SANUM ANNI mccccix. 5 66 

A debet , nifi tu qui folus altiflimus effe debes 
fuper omnem terram? Obfccro nulli tradas 
in opprobrium , quoniam mali mala deau- 
rando tegunt crebrius fimulando virtutes. 

10. Rememoror enim tux dudum fcripfilTe 
beatitudini, quod caufe prxfens fopiri vix 
polTct abfque fcandalo gravi 5 & fi illud in 
januis jam. vidifti , crede alias Marix veraci 
potius quam peccatorum turbx fallaci. Si au- 
tem in proximo majus tibi contingat & ec- 
clefix Dei , nifi aliter juftiriam de te ipfo 
opereris, fidem per prxfentes adhibe, non 
prophetx , fed pauperi peccatori ; & recor- 
dare quid tuo ante ejus obitum fere per fex 
feptimanas fcripfcrim prxdecelfori , & fi co- 
piam habueris , curfor apoftolicus teftificetur 
quem mihi ob hoc tranfmififti. 

1 i. Stude itaque, pater beatiffime, per fanda 
opera, pompa quavis a Petri fede relegata» 
& humilitate non (emota, placare Regem 
fummum , & non pafccre verbis regem fibi 
fubditum, bolifque ecclefiam ftrangulariti- 
bus. Egredietur enim fplendor juftus e coelo 
per concefiionem principibus decimarum ec- 
clefix obnoxiam , alias per nominationem 
perfonarum ad certa beneficia cifdcm fedam» 

^ pro beneficiandis eorum famulis famulabuf 
que ad pacis non modicam prorogationem, 
five per conceffionem prxlaris de certis eo- 
rum beneficiis ad votum ipforutn conferen- 
dis ad fchifmatis totalem radicationcm. yEfth 
mo profedo quod non , quidquid enim tibi 
ab ecclefix xmulis confulatur , legi nufquam 
fraudem & dolum cuiquam patrocinari » hi 
vero folam fenfualiratis affequuntur imagi- 
nem , non autem rationis appetunt verita- 
tem. 

12. Arbitrantur etenim matrem interim no- 
ftram, talium prxtextu munerum, & per 
promotiones ad prxfulatus , fama crebref- 

> centc , infignium denuo principum ad in- 
flandam fadas, in peccatis noftris prolixius 
permanere, velut adulteram continuo & re- 
pudiatam. Sed advettat piiffimus ejus fpon- 
fus, ne per hoc diutius ab iis pfcudocxcis 
fic flagelletur , qux fua funt quxrentibus, non 
qux Jesu Chrjsti. 

13. Opinionem quampiam nufquam in hac 
materia formaliter eligere decrevi , licet an- 
te a nonnullis requifitus plerumque extite- 
rim 5 & ratio eft , quoniam illam remitto 
fummo regi , cujus caufa in patulo agitur. 
Exilem etiam frudum afferret eledio mea 
in hac tam grandi materia cxlica. Veru tu- 
tamen fi fcirem quod in aliquo poffet pro- 
deffe , illam pro vivente non perdmefcercm 
eligere , & ufque ad necem inclufive : quo- 
niam arbitror congruentius mihi fore mori 
in bello eligere , quam languens mala vide- 
re gentis noftrx & fandorum. 

14. Rememorare itaque, pater beatiffime, in 
(crinio pedoris tui, omni procul pulfa affe- 
dionc carnali , fi via illa cemonis per te jam- 


Digitized by LjOOQie 



567 ACTA VARIA PR^VIA 1 j6s 


•dudum eleda regemque memoratum, & a- 
flos nonnullos , quos zelum habere arftimo 
•religionis orthodoxx , tui forte ad inftantiam 
amplexata ,fit apud Deum brevior & effi- 
^acior , & fic , tua quxfo arbitretur caritas , 
-an pro bono pacis per te abfque mora , fa- 
na confcientia, debeat eligi. Si enim anima- 
tum difpcndium fit in mora etiam unius ho- 
tulat aut momenti , judicet Dominus , qui 
•hic quotidie & in partibus fohirmatis hic pro- 
■pe populum foum plaga crudeli , peccatis 
•noftris exigentibus, flagellat mortalitatis; & 
totum perpetrare , fceleribus noftris crcbref- 
ccntibus, hoc duo non verentur foli homi- 
nes in univerfo orbe, qui, prout nec hzfito, 
horum rationem in diftrido reddent exa- 
mine. 

15 Outinam tanta carnalis non foret dulce- 
do in hac gloriofa Petri fede, quam pars fa- 
nior prxceflbrum tuorum -folum x>ptarunt , 
ut palmam felicem martyrii valerent obti- 
nere ! Illam fiquidem hodie , prout longa 
didici experientia, quilibet exoptat, ut prae 
ceteris pompa eminentior ccnfeatur, fuos 
vero exaltet, & alienos deprimere non ve- 
reatur. O Deus unigenite Jquamdiu hoc to- 
lerabis ? Utinam pedes illius beatos noftro 
ofculari mererer in tempore , qui velut in 
terra unicus Chrifti vicarius pompam om- 
nem in Petri fede evellat, Chrifti humilita- 
tem fedando, viros provedos exaltet, utro- 
que homine fandos, indignos repellendo. 
O piiffime Chjuste Jesu 1 coelos uuhc dif- 
rumpe , nec ultra moreris, & illum breviter 
nobis caelitus tranfmittc , per quem eccle- 
fiam tuam ultra modum fchifmate in prz- 
fenti laceratam reconciliare & pacificate di- 
gneris. Arnen. 

16 Et fi ita velociter non fiat, prout die 
noduque apud ipfum inceflanter , piiffimam 
ejus nec non genitricem balbutire non ceffo, 
fceleribus meis graviffimis adferibere non 
verebor. Quicquid enim profedo patimur, 
peccata noftra hoc meruere. 

1 7Praepares denique adverfario tuo nunc ig- 
nominiam , cum tempus adeft , & imprope- 
rium , ad omnem viam licitam te fubjiciens , 
cum nulli de prarfenti fe fubjicere velit , pro- 
ut per copiam ejus novi litterarum , quas re- 
gi nuper direxit Romanorum . 

18 0 quam benedidus a toto populo excla- 
mari dignus fores , fi per te pacem in eccle- 
fia Dei fanda confequi mereremur , etiam 
adverfario tuo refiliente praefato / Alftimo 
procut dftbio , quod gloriofius tibi effet, e- 
tiamfi ^iam ceffionis eligeres , quam fi pa- 
patu unicus per difeurfum vitae tux trium- 
phum refidendo pacifice obtineres. 

1-9 Jube ergo , domine , quod fiat lux , & fa- 
da utique mox erit lux. In te , domine , 
pendent leges & prophetae. Praepara te ad 
viam per te dudum eledam , & omnis po- 
pulus adverfarium tuum contabefcet 5 cujus 


via in coelo & in terra , colubri ad inftar 
tortuofi , procul dubio fine mora in idu o- 
culi, tuba noviffima canente, nuncreperie- 
tur. Effet ipfe dignus vivere, fi pacem ecclc- 
fix , commune tantum eundis bonum , te in- 
flante, recufaret ? 

20 Cundis enim Chrifticolis talem pro ho- 
mine mortali in monticulo meo non expa- 
vefccrem pacem ecclefix impedientem , an- 
tichriftum fatanx altiffimc dogmatizare , ho- 
minem perditum, & fidei negatorem, & ab 
ejus merito obedientia recedendum. Et fi 
ambo in mora , quod a cordibus abfit fide- 
lium , concordes exifteretis , quid enim nifi 
opus zabuli in fide noftra foret zftimandum i 
Quis vero in hoc cafu adeo enormi provi- 
deret, nififolus Altiffimus, aut ipfopermit- 
tente via fadi ? Per fimilem quoque cafum 
fchifma radicatum cft Latinorum atque Grx- 
corum , & imperium fciffum eft Romano- 
rum. Patientiam enim in hoc cafu , Spiritu- 
fando ftimulante , profedo nefeirem habe- 
re , quin gladium verbi Dei in guttur cujuf- 
piam prxfumcrem immergere , & ufque ad 
fanguinis effufionem vocem meam extolle- 
re. O quale foret fcandalum , fi ecclefia fan- 
da Romana rurfus in duo partiretur regna ! 
Quid enim aliud dfet nifi utriufque diffipa- 
tio , Chrifto proclamante, quod regnum in 
feipfum divifum defolabitur ? Ridiculofum 
a certo nimis effet, fi ambo infelici hoc, 
quod abfit , idiomate uteremini ; Tranfea- 
mus tempus noftrum, fatis habemus quili- 
bet pro ftatu noftro ; fapias tu in obedientia 
tua , & ego in mea. O quam tale lingua- , 
gium a cundis orthodoxis foret exftirpan- 
dum! & gladio materiali : ad illud fiquidem 
prorfus evellendum cundis auderem bene 
Chrifticolis confulere , quod qui non habe- 
ret gladium, tunicam fuam venumdaret pro 
illo emendo , aut pallium. 

2 1 Quis enim effet ille filius diaboli, qui tan- 
tum bonum prxfumeret impedire , fimplici* 
terve imaginari ? Profedo illum xftimare nef- 
eirem Chriftianum , fed hxretico, deteriorem 
Judxo aut pagano , etiamfi toto tempore 
vitae fux panem oftiatim deberet mendi- 
care. 

22 Crudeliorem enim plagam fchifmate 
Deus in orbem non poteft tranfmittere.Teftis 
fit ipfe, fi omni die experiar in pauperes au- 
diendo oves errabundas , in limitibus exiftens 
utriufque partis, qux velut difpcrfx , quo non 
geftientes divertere, juxta illud propheticum : 
Vulnerato nempe capite, curandis omnibus 
quis cohibebit medicinam i & fi languor in 
capite curatus non fuerit, totum corpus mor- 
bus invadet. 

2 3 Ad hanc ergo pacis viam eligendam , pa- 
ter fande, non te terreat honor mundanus, 
aut aliud momentaneum dedecus, fi jam in 
primordio eam non quxfiifti aut acceptare 
illam renuifti, verbum Chrifti humilis ma- 

giftri 


Digitized by t^ooQie 


' 6 ? AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 570 


giftri tui prx oculis rememorans dicentis : A 
£uod majus e fi in coelo gaudium fuper uno pec- 
catore poenitentiam agente , quam fuper nona- 
ginta novem jufiis poenitentia non egentibus. 

24. O quale gaudium , angele Dei bene- 
didc, in cocio & in terra angelis pariter & ho- 
minibus nuntiares, fi folum verbum illud cum 
effedu proferres angelicum: In terra pax fit 
hominibus bona voluntatis. Quis enim in ec- 
clefiaftica hierarchia verus profitetur angelus 
pacis fupernus , nifi pontifex fummus , prop- 
ter veram ejus pacis mundo quam facere de- 
bet nuntiationem, propter angelicam ejus pu- 
ritatem in exemplari vita , & propter ejus fe- 
licitatem in Dominici gregis unione atque B 
cuftodia : & fi quid horum in eo aut alterum 
defit, angelus numquam meretur dici pacis, 
fed zizaniae feminator & orbis totius contur- 
bator. Talem denique videntes angeli pacis 
flent in coelo, & diflipatse funt vix illius ; ccffat 
enim tranfiens per femitam redam , & irri- 
tum fadum eft padum ejus. 

25.O gloriofe papa Benedide, noftro qux- 
fo in tempore effici digneris angelus pacis & 
columba Ixtabunda , qux ad arcam Domini 
ramum ferens olivx, virentibus foliis pacem 
nuntiavit patriarchz fummo Noe , caput ec- 
clefix typicanti.Quis vero fi tam celebre opus 
compleas , nomen tuum in coelo & in terra C 
gloriofum merebitur extollere ? Profedo id 
recipere vix poterit totus orbis. De te ipfo 
concinant angeli pacis in terra bonx volun- 
tatis, id quod in laudem prorumpit de Chrifio 
facra feriptura , cujus vicarius es; feipfum de- 
dit nobis tot modis , quod non folum caritas, 
fed quodammodo tranfgrcffio & prodigalitas 
nuncupatur. 

26. O quam beatiffima fuit ipfius noftri 
Salvatoris fumma illa memorata prodigali- 
tas , per quam fuo inimicos proprios , fervos 
indignos, pretiofofanguine morte ab xterna 
liberavit ! Sed 6 quam benedida tua fere fi- 
niilis liberalitas eftet , & apud te prodigalitas , u 
fi filios tuos a dxmonio in terra nunc errante, 
eriperes meridiano ! 

27. Efto fimilis , obfecro , nunc leoni in 
operibus fuis, ut de te illud alta voce conci- 
nam propheticum : Venite & videte opera do- 
tnini Benedidi , qua pofuit prodigia fuper ter- 
ram , auferens bella ufque ad finem terra i ar- 
cum conterens dr confringens arma r fcutaque 
comburens igni . . Qux omnia pacis laudabilia 
funt figna. 

28. Et numquid merito illud quod fequi- 
tur gloriofe poteris dicere : Vacate dr videte 
quoniam ego fum Deus , fcilicet in terra , quia E 
pacem univerfo annuntiavi mundo : prop- 
terea exaltabor in gentibus dr exaltabor in ter- 
ra. Et fi , pater a Deo benedide , in medium 
pacis zmuli deducere non erubefeant , quod 
numquam via illa ceflionis a fxculo legitur 
eleda , numquid pro tanto , fi illam nunc pri- 
mus adipifei merearis , major erit tibi gloria ? 

Vet.fcript. & mon, ampl. Collett. Tom. Yll. 


xftimo procul dubio quod fic,quin immo prx 
ceteris cum jocunditate propterea a populo 
Dei obnixius exclamaberis : Ecce plus quam 
Othoniel hic , qui populum Ifraeliticum a re- 
gis Syrix captivitate & Mefopotamix libera- 
vit ; tu illum nunc liberabis a principe hu- 
jus mundi catenis non vindum , qui per te 
ejicietur foras. 

29. Judith quoque numquid laudatur ex 
eo quod pro falute populi periculis fe expo- 
fuit, & gratia Dei periculis ullis te non expo- 
nes? quoniam prx omnibus Bencdidus dice- 
ris , illum quippe habens fiatum quem eligere 
xftimabis : quin immo Domino pofies reeiigi 
fuffragante , & tandem in pace vclut angelus 
pacis , fxculum , dante Domino , reformare 
molieris. 

30. Memorare, pater fande, quomodo 
diledifiima fponfa & mater tua vociferat 
nunc gemens .* Apud te , fili , inquiens , dile- 
deque fponfe mi, modo non oblivifearis 
mei, ficuti nec fum diebus in tuis oblita tui. 
Te enim in pace regali genui progenie , ma- 
ternum tibi prxbens gremium : in fcientia te 
erudivi , & in honoribus prx ceteris conforti- 
bus tuis exaltavi. Mater nempe cupio effici, 
ut alios filios legitimos valeam procreare i 
fed mihi fas non eft, teobftante, quia mihi 
non auxiliaris in prxfenti hac nccefficatc. 
Nunc fiquidem in compedibus vinculata exi- 
fto, manicifque ferreis per adverfarium tuum, 
nec minus meum carceribus mancipata , qui 
mc diu noduque virginem deflorare molitur. 
Solebam quippe prx filiis hominum efTe fpe- 
ciofa ; nunc vero pallefcit jejunio facies mea „ 
vidualibus interdidis , & fic vernans in facie 
decor meus natura fuccumbente marcefcit : 
unde verfa per vos ambos eft in ludum cy- 
thara mea , & organum meum in vocem fle- 
tuum, & non eft qui commoveatur fuper con- 
tritione mea. 

3 1 . Ego quidem fum illuftriffima olim ma- 
ter tua , qux magiftra folebam efle oratio- 
num , modo fada per vos fpelunca latronum 
& habitatio exterorum , catenis carceralibus 
circumdata , in opprobriumque data eundis 
gentibus. Miferere igitur n\ci,filimi, quo- 
niam ferrum pertranfivit animam meam do- 
lore tabefadam. Hodie effeminati mihi do- 
minantur, & concupifcentia garrula in folio 
meo fedet. Primipilarii mei , fili mi , terga 
mihi verterunt, a quibus nunc egreffa eft pol- 
lutio fuper omnem terram $ unde navicula 
mea fludibus fere periclitatur. Archiffa%iines 
mei xgroti hodie medicos fe jadant s mortui 
alios refufeitant ; claudi perduces funt & prx- 
curfores. In optimatibus meis fola remanfit 
miniftra. Pro mc non mugientes, fed adverfus 
me fua erigentes cornua ; via in Bcthfamis 
nec minus gradientes regia. Animarum quo- 
que redores fenfu pueri atque xtate, prx aliis 
imbecilles magiftri funt feniorum > unde in 
eis vitx exempla deficiunt. Et idcirco fubditi 

Bbb 


Digitized by t^ooQie 


j 7 i A C T A V A R 

mei miferabiliter corruunt ; & horum deni- : 
que omnium duo homines Coli propter pec- 
cata populi funt in caufa : judicium nihilomi- 
nus duriflimum fiet iis qui fic prae funt. 

32. Si quod igitur intefolatium fit cari- 
tatis , fi quis rcfpe&us ad Chrifium , fi qua 
vifcera miferationis , fi qua vero memoria 
judiciorum Dei , formofe fponfe mi, tuus a- 
pud me fponfam tuam excitetur affe&us pa- 
riter & effe&us. Adjuya me , fili mi , & falva 
cro,ne diutius omnis populus Chriftianus do- 
loribus & fletu intabefeat. Afpice in me & 
miferere mei , quoniam non eft dolor fimilis 
dolori meo ; ne de manu tua fanguis inno- 
cens requiratur. 

3 3 - Per quemcumque autem modum , 
fponfe mi amantiflime , procura mihi pacem, 
Sc recordare quomodo in omni dignitate ni- 
hil cenfetur dignius , quam pro pace mea ho- 
noris abjedtio Sc contemtus. Alta nimirum 
fapere mors eft 5 facile quoque periclitatur, 
qui fe in eminenti confiderans obftupefeit» 
libido namque dominandi malis magnis pro- 
bos agitat , & totum folita eft conterere genus 
humanum. 

34. Pater ergo beatiflime ,in hac fiquidem 
materia laude omni extollenda difciplinam 
audi matris tuar, velociter & exaudi , illorum 
pfeudo non acquicfcensconfilio, quiecclc- 
fiam Dei palpant , eidem dicentes. Euge , eu- 
ge , cornua addentes pedori. Ifti vero funt 
qui in hypocrifi eam falutant, in labiis haben- 
tes ofculum, jaculum occulta in corde detra- 
ctione j fimulatam zelantes fanditatem , ut 
mundanam ambiant gloriam. Res enim ma- 
gni diferiminis eft impietatemfub pietatis ob- 
umbraculo , & antichriftum fub Chrifti ve- 
ftibus occultare. 

35. Illorum quippe fane acquiefcas cre- 
brius confilio, quibus in ore eorum non fit 
mendacium , aut verbum Domini non fit al- 
ligatum , nec in eis timor humanus fpiritum 
obruat libertatis : fideles quippe funt fervi illi 
qui difiimulare injuriam Chrifti recufantes & 
opprobrium Petri , incidere potius cupiunt 
in manus hominum , quam delinquere in le- 
gem Domini. Aflume apud temetipfum ho- 
minem talem in confiliarium, qui fpiritum 
Dei habeat in femetipfo , Sc ftatum tuum fe- 
lix , Deo gratus pones fuper eum. 

36. O quam abfurdum eft , pater fande , 
quod pro duorum lite tota Chriftianitas adeo 
ruat , & in tenebris fic ambulet , quae nimio , 
proh pudor ! tempore coeca a coecis conduda 
fic peregrinavit. Totis ergo viribus vias ex- 
quirere non tepefeas exuberes pacis & unita- 
tis : unde fi eleda fit verior , illam mente (in- 
cera ampledere fado Sc non verbo, ut totus 
mundus agnofeat piae, mentis tu* erga pacem 
finceram effedum. 

37. Perniciofum quoque eft, quod fcanda- 
lum ambo expedetis totius Chriftianitatis , 
quod non longe eft a vobis, nifi aliter in vobis 


IA PRiEVIA 57* 

i provideatis. Debetis enim arbitrari quod non 
diu fic ecclcfiam fuam propter duos homines 
Chriftus derelinquat , quam pretiofo ita care 
fuo redemit cruore , cum totidem animarum 
quotidie pereuntium diferimine ? Reor ete- 
nim quod fic eam diu pollui non patietur ab 
indignis. 

3 8 . Ex ore ejus una dierum procedet gla- 
dius bis acutus, cujus exterminium obfecro 
devitare ambo curetis , ejufque furorem per- 
timefeere non immerito etiam ambo debe- 
tis, ex eo quod corpus Sc animam perdere po- 
teft in gehennam. 

j 39. Sed rurfus regum furorem terr* una 
cum pr*fato expavefee > & fi non propter te , 
faltem propter ecdefiam tibi committam , ne 
manibus in tuis culpa tua pereat, quorum 
iram in cordibus eorum diebus a non paucis 
jam fentioaccenfam : & fi fcandalum eccle- 
fi* toti peregerint, quis illud reparare feiee 
aut conabitur ? Melius quippe foret ante tem-* 
pus occurrere , quam poft tantum vulnus re- 
medium explorare. Et fi fcandalum per te , 
quod abfit , tantum oriatur , quis linguas illo- 
rum refrenabit contra te fufurrantium palam 
& dicentium : Utinam natus non fuiflet ho- 
^ mo ille ! Audi quam pccnam Deus illi infert 
pu filium fuum fcandalizanti , contra quem 
lege fua fanxit , quod in illius collo mola fuf- 
pendatur afinaria, & in profundum maris de- 
mergatur : Sc alias neceflc fit quod veniant 
fcandala , verumtamen vx homini illi per 
quem venit. Si autem manus tua , hoc eft ho- 
nor Sc divitiarum appetitus, aut pes tuu s,id eft 
confiliarii tuinequam fcandalizant te, obfecro 
abfeide illos , & projice abs te. Melius fiqui- 
dem eft tibi ad vitam ingredi debilem vel 
claudum abfque illis, quam cum iisrnittiin 
ignem xternum. Et fi tanta inferatur a Do- 
mino poena unum dumtaxat pufillum fcan- 
) dalizanti , quid ergo fiet de te , fi per te mun- 
dus fic fcandalizetur univerfus ? 

40. Caufa nempe efficieris fcandali & pec- 
cati illorum adverfus te fufurrantium. Scelus 
numquid grande eft patri maledi&ionem im- 
precari? Qui enim patri maledicit, lumen ex- 
tinguetur ejus in mediis tenebris. Pater nam- 
que es patrum , filios ergo tuos ceflare facias 
a fui tam enormi patris maledi&ione , ne pa- 
ter cum filiis maledi&ionem , quod abfit, 
confequatur xternam. Adimple igitur pii pa- 
tris officium , ut vulneribus nunc curandis 
peccatorum non adjungas dominandi libidi- 

E nem, (edprorfus adhibeas refignandi , fi pro 
pace congruum fit, medicinam, ne tibi a Deo 
paftori fuo dicatur : V* qui difpergit , Sc fic 
dilacerat gregem pafcuxmex. 

41. Ut autem fcandalum ecclefise toti 
formidandum ccflaret, primus Clemens 
fanftiflimus papatui numquid renuntiavit, 
ne ejus occafione Romani pontifices pofteri 
alium fui loco fubftituerent > O quam flori- 
dam ergo toti exhiberet Chriftianitati gra- 


Digitized by ^jOOQie 



573 ad CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 574 

tiatn non modicam , fi , cum alias pacem ab- A & medias decimas fuper clerum , principibus 
tinerenon valeamus , prxfulatui renuntiares, fere invitis concedendo. Utinam Pharao ho- 

cum via illa fecundum te jam dudum ele&a die revivifeeret , fub cujus tyrannico pro cer- 

cfficacior cenfeatur, ut fcandalum ecclefix to licet dominio, clerus majori potiebatur li- 

tantumceflarct,quodin mente mea formido bertate. Et fi mille horum prxtextu cenfu* 
aDeorcgibufqucipfiusminiftrisfupereccle- ram vilipendentes ecclefiafticam in .regno 
fiam univerfalem breviter emergere , nifi ali- Franci* celebrent excommunicati, audiat 

ter noftri fui mifereatur pietate. Scandala clamorem eorum Dominus, quos eximia no- 
quippe hic infercrem,fcd dubitans ne ad alias vit egeftate praegravari. Eos verumtamen non 

przfens litterula manus deveniat , illa omit- excufo , mul&a dignos corporali , fed eorum 
to , etiam nolens inftruere Minervam. re&ores accufare coram judice fummo non 

42. Efto igitur tui ipfius , pater fande , ju- crubcfccrem , fi dignus forem exaudiri. Cceci 

dex & medicus , qui folum Deum habes ulto- ergo funt & principes coecorum. Arbitraris 
rem , impia fada tua , fi qua fint , ulcifcentem, g enim quod per aurum & argentum,in quorum 
ne contra jura apoftolica tibi breviter in facie defedu decoratus cft princeps apoftolorum , 
dicatur , cur ita facis ? & ne alias pro tam ce- cujus vices geris , pacem confequi valeamus, 

lehri bono pacis invitus renuntiare cogaris: Si fic, non ambigo quod ultra jufti medium 


hilarem enim datorem diligit Deus. Abfur- 
dum quoque eft quod filii matrem negligen- 
ti* , prxtextu autem iniquitatis, eundorum 
dominam corripiant, qu* pro nullius olim rc- 
minifeitur perfona fuHTe corrupta. Abfit au- 
tem quod per tam generofam perfonam mo- 
ribus & feientia flagrantem , temeritate cref- 
cente , univerfalis ecclefix confufio nafcatur > 
& li ultra per te quam fit humilietur , ad cu- 
jus demum confugiemus auxilium , & ubi re- 
t linquemus gloriam noflram ? 

43 . Licet autem , pater fande , ut me luce 
clarius nofti , princeps legibus fit folutus , ni- 
hilominus tamen fecundum leges vivere de- 
bet. Quis ergo eum ab illo pro tanto facro 
eximet canone ecclefix unionem zelante, for- 
maliter fic inquiente : facientes in fanda Dei 
ecdefia fcifluras , non folum exiliis, fed etiam 
proferiptione rerum & dura cuftodia per pu- 
blicas debent pote flates coerceri. Non puto 
majefiati divinx nec evangelicx congruere 
difciplinx, ut pudor & honor ecclefix tam 
turpi diu & infami contagione foedetur. 

44. Si autem tam diu , quod abfit , pater 
fande, in opinione hujufmodi adeo dura uni- 
verfali ecclefix Dei velles pcrfiftere , pro An- 
gulari tibi nunc confulerem fuffragio , quod 
ad fontem gratix recurreres & ad mifericor- 
diam fummi Regis , fine quo in ejus navicula 
diu non vales prxfidere. Sed audivi nufquam 
quod hoc peregeris : ridiculum quoque gran- 
de xfiimo in navi quapiam velle dominari , 
ejus difientiente patrono. 

45. Ubi enim funt procefliones quas pro 
pace almx fponfx tux per orbem ad hoc fieri 
mandaris? Ubi namque funt indulgcntix quas 
populo ex ecclefix thefauro quem in hac prx- 
fenti neceffitate abundanter aperire debes, ad 
hoc elargitus fis? Ubi vero funt orationes ec- 
clefix , fufx lacrymx , miflx , ceteraque ad 
Deum placandum fuffragia , quas ad hoc fieri 
in univerfo orbe ordinaveris? Legatos nempe 
tuos apud viros inclitos, Deum timentes , ip- 
fum placare valentes audivi numquam ad 
hoc quod miferis , fed pro pecuniis illccebro- 
fis bene diverfa fubfidia poftulando , decimas j 


L 


pretii tempore certo deceptum te xftimabis. 
Ubi autem Chriftus lapis angularis flabili non 
cft fundamentum , nullum profedo diu per- 
manere poteftxdificium. 

46. Placandum denique primum teor Re- 
gem altiilimum , fi pacem ab eo , qui folbs 
eam dare poteft , confequi peroptemus, prx 
fuperbiis noftris pompifque illeccbrofis con- 
tra ccclefiam fuam non mediocriter furore 

, accenfum. Sed audi quid propheta Dei no- 
mine tempore prxnuntiavit pro prxfenti. Ec 
fi a planta pedis ufque ad verticem non fit in 
te fanitas, ecclefix fux, proh dolor ! inquien- 
tis, quomodo tui mifetebor? Ubi enim funt 
filii ecclefix , qui a Deo pro ea mifericordiam 
popofeant ? pro certo illos ignoro , quoniam 
fere omnes converfi funt retrorfum , de ejus 
fanditate non curantes , opera potius fcele- 
ratain ea committentes, veneralia carnalia- 
que nimis plandu digna atque ludu; gloriam 
fuam quxritantes humanam ; & idcirco de 
die in diem magis femper ejus multiplicatur 
ignominia. Et fi conniventibus oculis fubdif- 
fimulatione tranfiens hoc non corripias , quis 
confiftorii te advocatus in die retributionis 
excufabit? 

47. Ad thronum ergo gratix , pater fande, 
recurrere non tepefeas , ut gratiam nomine 
fponfx tux confequi merearis jquoniam ultra 
cam vana abfque dubio eft falus hominis. Et 
fi dicas, quam durus cft fiolidi hujufmodi fer- 
mo, quis poterit eum audire? Refpondeo 
quod tu,fi Deum diligasatque timeas.Si enim 
in rege quocumque plus quam in eo fperes, 
procul dubio hxfito ne tibi dicat illud pro- 
pheticum : Ecce egofepiam vias tuas fp inis, 
& eas muniam lapidibus quadris. Per quod 
foramen igitur tranfirc cupis , cum Dominus 
exiftat cceli , terrx atque maris. Memento 
quod tu fadura ejus es pulvis 6 tetra , & quod 
in cinerem breviter, nifi ejus crebrius acquie£ 
cas confilio , reverteris cum ignominia per- 
fonali, irreparabilique temporalis famxtux, 
necnon generis tui , & fcandalo non medio- 
cri ecclefix univerfalis fandx Dei. 

48. Ia cor autem tux propter prxfata, 


Digitized by <^.OOQLe 


575 A C T A V A R 

quirfo, non ddfcendat finceritatis, quod tuam 
optem almam quovis modo non prxfiden- 
ciam . quoniam illi juro quam indignus hodie 
tradamus.&audader tantam fidem adhibeas 
jurijurando incredulam , quod vellem te in 
Petri fede unicum hodie pacifice ad Dei lau- 
dem, & quoad vixeris prxfidere> & quod cras 
poft miffam meam , in rcmifiionem omnium 
fcelerum meorum, tanti necnon boni pacis 
ecclcfix , fpiculator viliflimus fubtus crucis 
patibulum caput deberet mihi amputare : 5c 
fi mentiar , in regnum nufquam caelorum 
merear introire. 

49- Pater ergo fandiflime, praefiimtioni 
obfeero non aferibas aut temeritati , fed cari- 
tati potius & fponfse tux fervidae diledioni , 
quod vermis talis & non homo, opprobrium 
hominum & abjedio plebis adeo afpereapud 
pias aures patris & domini fui , altifoneque 
vdut infenfatusnon formidet exclamare. Ex 
vi enim obnoxius furti juramenti tam nefaria 
non diilimulare fandx fcdi, cui divina non 
ambigo praees patientia. 

\ 50 - Nofti enim , ut. legatus ante apofto- 
iatum tuum qua de caufa huc accefli i & fi 
pro pace almae fponfx tux Dominus hoc at- 
teftetur qui teftis eft in coelo fidelis : unde 
propftcrea non erubefeo voce alte adeo fari, 
aur membranas occupare, uncte in hac tam 
coelica materia xftimo poffe quidquam pro- 
ficere} nec obmutefeam, Domino conce- 
dente , vita comite. Ex quo famam expofui 
jam ludibrio, fortunamque periculis, iude- 
ue opprobrium fadus fum abundantibus & 
cfpedio , prout in dubium non revoco , (u- 
perbis. Ecutinam poft hoc effici dignus me- 
rerer caput gladiis hoftilibus primis velut exi- 
guum munus Deo prxfcntare, cum nil aliud 
habeam, quod fummo valeam offerre capiti 
ecclcfix. 

51 . Cum autem de hac coelica materia 
fari geftio , pater alme , aut dc eadem quibuf- 
vis (cribo, finem verbis aut calamo vix fre- 
num rememoror imponere. Tua ergo fandi- 
tas in prolixa hac inutili feriptura, dolabro 
tamen caritatis fabricata , habete me digne- 
tur excufatmii, in patientiaque eam fufeipes 
& canticum prxfens audi laetabundus fervi tui 
fidelis , quamquam non prudentis , obnixius 
& exaudi falutem animae tux zelantis, nec 
minus reipublicx } auribus tamen humanis 
fortaflis minus fuave , verius non tamquam 
meum, fed ejus qui mific me huc patris, ad 
quod crebrius advertere non differas } quo- 
niam fi fcintillam hanc fermonis ejus non au- 
dieris , tonitruum magnitudinis ejus breviter 
non dubito quod vix poteris intueri. Et fi illud 
filere, quod abfit, diflimulando vellem, la- 
pides non hxfito contra me utique exclama- 
rent. 

5 1 . Age nunc , pater beatiflime, jubeque 
ut refonet vox tua toto terrarum in orbe. In 
te enim ex toto poft Deum pax tefonat cccle- 


IA PRiVIA j 7 6 

fix. Eia ergo lucem nobis emitte ,& iis illu- 
minare qui in tenebris & in umbra mortis Ce- 
dent, ut per te pedes dirigant fuos inviam 
pacis. Quod tunc celeriter fic agere piiflimus 
Jssus ad interceftionem almx genitricis fux 
concedere dignetur» tandemque poft hujus 
fxculi naufragia ad gaudia te perducat xter- 
na, ubi pax eft perpetua & perennis lxtitia. 
Arnen. 


EPISTOLA IV. 

Johannis de Varennis, ad Benedidum XIII. 
papam. 

Mitit ei fer priorem Igniaci adinventam afe 
viam pacis & unionis ecclefia. 

B Eatiffimo patri domino Benedicto fandx 
Aomanx ccclefix fummo paftori. 

Pater beatiflime , dcvotiflSma in Filio Vir- 
ginis almx ufquead pedum ofcula beatorum 
prxmiffa femper recommendatione. Per 
priorem Igniaci prxfenrium geftorem.fcripto 
veftrx dudum fupplicavi fanditati, quod fi- 
dum aliquem mihi dignaremini tranfmitte- 
re , cui viam certam pro pace fandx matris 
ecclefix , veftrx beatitudini poffem ape- 
rire } qux fua benigna clementia mihi re- 
feribere dignata eft, prout inferius harum ia 
fine copia deferibitur. Unde lxtatus fum ia 
his qux tunc feripta funt mihi , quamquam 
eumdem nuntium meum plus quam optaf- 
fem detinueritis in expedando reiponfum. 
Expedans enim poft datam litterarum veftra- 
rum per feptem & quadraginta dies illum 
expedavi > fed qiiod non intendit mihi, eum- 
dem decrevi amplius non expedare. Idcirco 
viam memoratam pereumdempriorem nun- 
cium prxfatum veftrx dirigo fanditati, quam 
juro, Deo fuperftite , numquam revelavi,, 
nifi foli ejufdcm fido feriptori. Vcftra beati- 
_ tudo mei ex parte credere nuntio memo- 
u rato dignetur in dicendis : quam unigenitus 
Dei & Virginis prxcclfx Filius in ecclefia fua 
fanda feliciter confervare jubeat. Arnen. 

Veftrx fanditatis fervuius indignus, 
incola minimus fandi Leti. 


EPISTOLA V. 

Benedidi papx XIII. ad Johannem 
de Varennis. 

Continet viam ad potem . 

D llcdo filio magiftro Johanni de Varen- 
nis, apoftolici palatii caufarum auditori. 
Benedidus, &c. Dilcdc fili, litteras tuae 
devotionis per latorem prxfentium nobis 
deftinatas recepimus } & fuper tadis in eis 
unum ex noftris fidum & fccretum ad te infra 
duos vel tres dies ad tardius tranfmittemus , 
cui fideliter loqui poteris & fecurc. Datum 
Aviuioni xviii.. Novembri^. 

VIA 


Digitized by 


Google 



AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


57 » 


VIA PRO PACE S. MATRIS ECCLESIAS, 

De qua fit mentio in litteris apoft olitis 
pracedentibus. 


lium etiam congregari poterunt abbates , ca- 
pita religionum & Mendicantium principa- 
les , de qualibet univerfitate duo vel tres do- 
dores, ut in omni ftatu ccclefia ibidem re- 
formetur. 


AvcTater omnipotens Jefus-Chriftus, Maria, 
& bcatiffime Spiritus. 

i . /^1 Loriofiflimo Chrifti nomine trium- 

VJT phali primitus invocato , fu* necnon 
facratiffim* genitricis Mari*, pro via arbitror 
pacis fand* matris ecclefix celerius obtinen- 
da , meliori falvo quorumcumque judicio , 
primo examinandum unde peftiferi hujus 
fchifmatis emanavit exordium ; ad quod pla- 
ne infantuli rclpondere pollent , fari vix ge- 
ftientes , quod propter peccata communia 
ecclcfiafticorum , magnatum & popularium. 

2. Quia igitur contraria contrariis conve- 
niens cft fanari , ccclefiam reor univerfalem 
fuper his, ue noftri Deus mifereatur, antea 
reformandam : imaginari quoque aliter ne- 
quirem pacem quomodo debemus habere 
ecdefi* , nifi per orbis reparationem. Quali- 
ter autem cum Deo pacem habebimus , nifi 
cum eo reformemur & rciiniamur ? Nifi vero 
celeriter fiat, formido quod Chriftianitati 
toti breviter alias enorme fcandalum contin- 


7- Et fi a nonnullis indubium fortaffis re- 
vocetur , an domini prxfati debeant confuli , 
fi concilium expediat hujufmodi celebrare , 
refpondeo quod non; fed fufficit quod papa 
cum confilio fratrum eofdem evocet, ut ve- 
niant quicumque venire voluerint. Sed ut li- 
bentius veniant aut mittant , expedit quod 
du* hx daufulx in bullis inferantur apofto- 
licis, videlicet quod in illo dominus nofter 
ccclefiam intendit in capite & in membris 
primo reformare , & eam fecundo reiinire , 
etiam ufque ad ceffionem inclufivc , fi fic 
opus. Si vero fieri Deo poffec przvio , fatis 
cito poft pafcha , jocundo in illo tempore 
Spiritus-fandi , magna hujus rei fandz effi- 
ceretur acceleratio. 

8 . Ad concilium autem hujufmodi do- 
minus nofter una cum fuo facro collegio aut 
majori parte ejufdem , cum omni , ut prxfer- 
tur , accedere dignetur humilitate , eundis in 
eodem Domino gratiarum prxbentes exem- 
plum. Et ne merito dicatur : Turpe namque 
cft dodori , &c. Arbitratur idem dominus 


get inauditum. Cundis etenim debet cfte no- 
tum , Deum contra nos fore non mediocriter 
turbatum , quando in ecclefiam fuam exeera- 
bilem adeo tranfmifit plagam , quam adeo 
care fuo pretiofiffimo plafmavit cruore. De 
remedio igitur cum Deo crebrius eft provi- 
dendum. 

3 . Remedium itaque fecundum fragilem 
intelledum meum , Spiritu Dei utinam valla- 
tum, eft iftud, quod Dominus nofter papa 
Benedictus concilium Lugduni celebret , ex 
eo quod locus ille fere medius eft fu* totius, 
obeditntiz, aut alibi, tamen ubi fu* libuerit 
fanditati. 

4. Ad illud autem reges convocentur fibi 
obedientes , Franci* , Hifpanix, Arragonum , 
Navari* & Scoti* , una cum ducibus inclitis 
aut comitibus ejufdem obedientix, fi acce- 
dere voluerint y cum intimatione , quod fi 
ibidem commode interefle non valeant , fal- 
tem fideles ibi tranfmittant, pacis przfatz, 
fi placet , ecclefix zelatores. 

5. Papx autem ex parte iidem exhorten- 
tur,quod ad concilium accedant mempra- 
-tum , pompa fpreta quacumque , fed cum 
omni Deo grata humilitate. 

6. Deinde ibidem omnes fuos convocet 
prxlatos , eifdem mandans , quod cum lingu- 
lari illuc accedant humilitate, videlicet quod 
hprum major fecum ultra odo non adducat 
equitaturas. Et fi patriarchis odo fufficiant 
aut primatibus equi,fivearchiprxfulibus,cpif- 
copis fex , & abbatibus quatuor etiam capiti- 
bus religionum hoc diferetiones arbitrentur 
tranfmittentium. Ad iftud equidem conci- 

Vet, Script. dr Mon . ampl. Colle tt. Tm. VIL 


nofter an curia fua in capite & in membris 
prius circa przmifta vel tunc veniat refor- - 
manda. 

9 -Cum vero in facro hujufmodi concilio do- 
minus nofter papa przfidebit , Spiritus-fandi 
gratia in mifta fermonc quoque folemnibus 
primitus invocata memoratis per fe dicere , 
aut alium in concilio , ad partem tandem po- 
terit caufam , quare congregationem hujuf- 
modi fecit; videlicet quod tota ejus verfetur 
intentio circa pacem ecclefix, & quod a Deo 
jugis eam precibus obtinere valeamus. 

io. Infupcrquod ad duos fines tam cele- 
bre convocavit concilium , ut ecclefiam per 
eum in tribus przcipue , infuperbix exeera- 
tione per humilitatem , avaritix detcftatione 
per ejus exftirpationem , & luxuriz procul 
pulfa foeditate per fandam caftiutem primi- 
tus reformetur, per quz ccclefia, proh dolor ! 
de prxfenti in tanta propterea fubnixa eft 
ruina. 

n. Et quia cafus particulares nonnullos 
in quadam tetigi litterula , quam dominis Pa- 
rifius dudum congregatis direxi prxlatis , id- 
circo hos caufa brevitatis hic fubticeo. Sed fi 
iftud Deo gratum ibi aut alibi celebretur con- 
cilium, illos rurfus tranfmittam una cum aliis. 
Virgine auxiliante beata, mihi demum in 
omni ftatu multifarie , proh pudor ! omni die 
occurrentibus : J esus autem piiffimus, quzfo, 
atteftetur , fi ecdefia fua tali nunc bene ege- 
ret in capite & in membris gloriofilfima refor- 
matione, etiam fi pax hodie alias in ipfa foret, 
quoniam illius folum audire nefaria Deo eft 
& abominabile & univerfo orbi. 

Ccc 



i. 


Digitized by t^ooQie 


57? ACTA VARIA PRAEVIA jgo 

Secundus autem finis hujus almae fit A ta regnet hodie iniquitas in omni ftatu in cc- 

defia fanda Dei. Quare ergo pacem cum (ce- 
leribus noftris expedamus, gladio in manu 
evaginato pro nobis crucifixi, quem rurfus 
quotidie recrucifigere nonexpavefcitnus? 

, 16. itftimo etenim quod fi dominus no- 
fter viam hujufmodi, prout & dubito, non 
eligat , quod peccata ejus & noftra commu- 
nia caufam praepedient tanta indignius bene- 
di&ione, quam in tanta temporis egeftate fuo 
urinam non refervet fucceflori ; & nos fiqui- 
dem tanta utinam jocunditate per eum non 
fruftremur, peccatis noftris non officientibus. 


12 . 

congregationis per dominum noftrum aut 
alium uno contextu explicandus ; quod pro- 
vifo primitus ibidem verbaliter meliori quo 
poterit modo fuper illis , promtus cfi omnem 
viam acceptare pacis fandae matris ecclcfiae , 
etiam ufque ad viam ceffionis , fi per conci- 
lium diffiniatur tam celebre: flr fe excufare 
exinde congrue poterit, ex eo quod viam tan- 
tum hujufinodi eligere decrevit propter prae- 
mifta qux in mente geffit in reparatione per 
prius falutari orbis. 

13. Cum autem domini in concilio exiften- 


tes faepefato , finceram in pratfatis ipfiusdo- g pacis gloriofiffimz ejufdem matris noftrx. 


mini noftri erga ccclefix pacem, orbis nccnon 
reparationem, intuentur affedionem ; opi- 
nor enim in Domino quod pro ejus jure om- 
nes infurgent, altifone nec immerito clami- 
tantes : Ifte eft verus paftor , & non mercena- 
rius , Iegitimufque pater illi fimilis , qui fi- 
lium proprium dividere recufavit. Gloriofe 
igitur perducamus eum ad fedem Petri om- 
nes, quoniam ipfeilleBenedidos, qui plenus 
gratia, virtutibufque refulgens , velut luna 
plena in diebus fuis , nos qui in umbra mor- 
tis fedemus'illuminans , venit in nomine Do- 
mini ad dirigendos pedes noftros in viam 
{facis. 

1 4. Quin immo & plebeii a 'majori ufque ad 
minorem poft ipfum fere eundi vocifera- 
bunt , etiam fchifmatici : Benedidus Domi- 
nus Deus Ifrael,quia in tali Benedicto vifi- 
tavit & redemtionem fecit plebis fu*. Tantae 
beatitudinis ergo omnes imitemur veftigia , 
quoniam adverfarius ejus meretrici non diffi- 
milis infantem anhelat dividere , antichriftus 
dici meretur fatanae, & nofter Benedictus 


17. Via autem Jhujufcemodi Chrifticolis 
univerfis per dominum noftrum , fi eidem 
placita fit , mox propaletur 5 fle orthodoxi fui 
inde audient quantas benedidiones Bene» 
dictus ab eis confequatur , cum reparatione 
dedecoris nuper jam elapfi : quin immo am- 
plius ejufdem non eflet metnoria,dummodo 
illibato illam ampledetur affedu. 

1 8. Si vero , quod abfit , quaecumque in- 
terius ingruefeeret etiam maculae fcintilla, 
reor quod exterius fplendor nullus elucefce- 
ret , nec frudus quifpiam exinde fequeretut 
opportunus.Ubi vero Spiritus-fac&us ab intra 
& in hac praecipue tam caelica materia non 
eflet fundamentum , quis arftimare obfecro 
fciret , quod aliquid validum fupcrardificari 
ulterius pollet aedificium ? In dubium, enim 
flt ex caufa non revoco , quin pacem confe- 
quamur ecclefiae ad preces miraculolae prae- 
celfae Dei genitricis Mari*. Idcirco do minus 
nofter una cum fuo facro collegio , ut noftri 
erga Filium fuum gloriofum benignus mife- 
reatur, vovere dignetur pro pace habenda. 


verus eft Chrifti vicarius, cujus vocem palam r< quod ecciefia univerfaliter feftum deinceps 

• __ I _ « • • n • _ • ^ „ r A • nr? .. _ t _ • _ 


cognovimus, velut noftri veri paftoris, in 
reformatione almae fponfar fu* , totius nec- 
non orbis. Per hanc fiquidem viam reges 
imaginor quod placabuntur, & univerfi fines 
terr*. Ad tantum denique clamoris obedien- 
tiae fu* fpedaculum eundi etiam exfurgent 
e ccelo angeli, jus ejufdem tuentes, & juxta 
prophetx vaticinium, fpiritu labiorum fuo- 
rumChriftusprofedo interficiet adverfarium 
fuum impium : animas quoque introducet 
fidelium in paradifum exultationis, fietque 
tunc unum ovile. & ipfe unus orbis paftor, 
dante Domino , remanebit. Unum autem 
iftorum breviter non dubito quin contingat, 
quoniam ecciefia univerfalis fic reformabi- 
tur, quod fieri ablque concilio non poteft,ibi 
aut alibi particulari celebrando , cum gene- 
rale fieri pro nunc fere eflet impoffibile 5 aut 
ipfa fcandaium tantum in capite & in mem- 
bris patietur , quod inimici etiam fidei illud 
dicent propheticum : Ubi vero eft Deus eorum ? 

15. Concludo igitur congruentius fore 
concilium alicubi celebrare , quam Deum fic 
tenrare , & enormem adeo plagam infeliciter 
cxpedarc. Erubefccrem enim voce fari quan- 


fu* fandiffim* celebrabit Conceptionis una 
cum odavis : & votum hujufinodi, fi piacet,in 
proceffionc in curia compleat folemni? ante- 
quam ad concilium accedat memoratum. 

1 9. Si vero przmifla effediv* exeeutioni 
demandare idem dominus nofter renuat , 
vitam vifibiliter ipfius formido bteviffimaen , 
velut Deo non acceptam. Qu* omnia, dante 
Domino, atque majora ejus adimplebit im- 
mediatus fucceflor 1 fed utinam hodie citius 
fieret quam cras, ut pacem coelo tenus obti- 
nere in ecciefia Dei fanda jocundius mere- 
remur. 

20. Exile fiquidem noviffimum confilium , 
qu*fo, non refpuat idem dominus nofter, fi a r 
Deo eft , & non admittatur illud profedo 
quod per homines impediet carnalis angelus 
fatanx, zizaniz feminator : fi vero ab homine 
provenit, ille pacis atteftcrur zelator, qui pro 
ea, & ut filios Dei congregaret in unum , in 
cruce mori fua pietate non erubuir. 

2 1 . Unum tamen calamo hic committere 
non verebor , quod fi via hujufinodi rcfpua- 
tur , & melior abfque mora non eligatur , 
fcandaium adeo petniciofiim eundis fle bre- 


Digitized by t^ooQie 


5Sr 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix’. 




viter vcrc continget refpuentibus , quod poft 
Dathan & Abiron viam infequetur miferabi- 
lera una cum fuis fatrapibus > & ipfis nihilo- 
minus in confufionem prolapfis , pacem in 
ecdefia Dei , Virgine gloriofiffima fuffragan- 
te,prxvio tamen, proh dolor! inenarrabili 
ibandalo, confequemur peroptatam, quam 
celeriter illo procul pulfo nobis elargiatur 
unigenitus Dei Filius & Virginis gloriofx. 
Arnen. 

a 2. Via hujufmodi in Canito Leto per pau- 
perem peccatorem ibidem degentem adin- 
venta fuit die beati Dionyfii ix. Odobris, 
ejus durante mifia , & in feriptis illa die reda- 
da, anno Domini mcccxcv. 

EPISTOLA VI. 

Johannis de Var^nnis , fandiflimo papat 
domino Benedido XIII. 

Inflat ut viam cejjitnis accipiat. 

1 . T 3 Rscful beatiflime , ufque ad pedum of- 

L cula Candorum , (incera praevia in 
Ch&istoJesu Cemper recommendatione. 
Veftrx nuper fcripfi Canditati per priorem 
Igniaci, viam quamdam modicam, Domino 
fuffragante , mihi occurrentem , pacem fan- 
dx matris ecclcfix , ficuti mihi videbatur , fa- 
tis accelerantem ; Ced quia vifibiliter ambigo, 
titulo de dilationibus attento , qui nunc in 
curia , prout audio , regnare dinofeitur , illam 
quod non acceptetis , propterea veftrx juflus 
amplius non difixmularc intimo beatitudini, 
quod (i illam, quod abiit , renueritis , aut me- 
liorem , (i placet, non elegeritis, quid vobif- 
cum a prima littera egerim ufque ad prxfen- 
tem inclufi vc,illico fignificabo ecclefiz. Si au- 
tem eccleliaipfa me non audierit, aliam viam 
in promtu habeo a ratione non deviam , nec 
juri diflonam , per quam pacem breviilime & 
abfque mora reportabimus, Deo duce , velint 
nolint objurgantes tunicx Domini, quicum- 
que Ccindere eam molientes : quam cum pa- 
lam , Colum Deum pertimeCcentes , altiCone 
dogmatizavero , principibufque fxculi infi- 
nua vero, mihi non eft necelTc veftrx pro tunc 
illam Ccripto intimare Canditati : quum (i coeli 
& terra tunc audiant, verba mea , gratiarum 
&diones referam cundipotenti. 

2. Paulifper labuntur tempora, & ego in- 
felix ad hzc quid egi, ejulante anima mea? 
Optabilius mihi (iquidem eft cras mori in bel- 
lo, quam diu Cic languens oculis meis cernere 
mala gentis noftrz & fandorum. Vos & ad* 
verfarius ycftcr in calidis cameris nutitantes, 
nefaria non afpicitis,quz, vobis mediantibus, 
conniventibus oculis fiunt in orbe palam, 
furo Deo, quod fi tales effetis quales ambo 
effis deberetis, per unam fic nodem Comno 
gravi non dormitaretis , quominus mundo 
pacem daretis univerfo , culpis veftris non 
mediocribus labefado. Et unde hoc quod 


B 


duo Coli homines in bonis ediis Ce tenentes, 
tantam orbi plagam inferre toti adeo non 
vereantur , pax , pax corvi more coram homi- 
nibus aientes, & pacem in occulto fagittare 
non erubefeentes. 

3 . Unum ex litterula prxfenti notare , pa- 
ter fande , crebrius poteftis, quod fi' Capiens 
forem Capientia hujus mundi , memorata tan- 
tx veftrx nec immerito formidarem patefa- 
cere majeftati > Ced dolore tabefadus grandi, 
nefeio quid aut cui Ccribo, perfonam in mun- 
do non agnofeens obnoxiam paci hujufmodi : 
fatuus quippe Cpiritualis ubi percutiat non af- 
picit, illum Colum denique pertimefcens,qui 
occidere poteft corpus & animam. Sxpius au- 
tem emergit pro mundi reftauratione totali , 
quod ftultiori Dominus Colitus eft donare cla- 
vam , ut per illam fortia quxque confundere 
dignofeatur. Sapientes vero hujus mundi in 
pace nuperrime defecerunt hujufcemodi , 
quos jam quiefeere, fama crebrefccnte , fe- 
eiftis. Sed cum fatui filebunt , lapides utique 
contra vos, non hxfito , exclamabunt, cum 
pacem prxfentem adCcribere nolit Deus fa* 
pientix humanx. 

4. Rememoremini, quxfo, fi antequam 
huc accederem , auribus veftris Parifius inno- 
tui , quem mundi hebetiorem Dominus ele- 
gerat pro pace procuranda hujufcemodi 5 & fi 
invitus, putrida refiliente carne mea , pacem 
eundis prxfatam ignofeam , hoc mihi tefte- 
tur Dominus ille , qui pro nobis paflionis Cux 
bcatiffimx in tempore humanitus ait : Trifiit 
ejl anima mea ufque ad mortem ; Ced propterea 
velut pugil inciytx Cponfx Cux , a prxlio pro 
eadem ufque ad finem non difceffic , Ced dei- 
tate eum impellente, de inimicis noftris cru- 
cis in arbore vidoriam reportare meruit , Sc 
ecclefiam Cuam gloriofiffimam pretiofiffimo 
tunc ex Cuo cruore plafmavit, 

5 . 0 quam bcatiffimus noftro foret in tem- 
pore, qui, Deo jubente , illuftris tam pugilis 
pro almificx ecclefiz Cux reiiniono poffet 
imitari veftigia, qui pro unione mori non eru- 
buit, cuique inquierit : UniverCa quxeumque 
dixero tibi illis feribe , qui pacem impediunt 
ecclefiz mex ; nec timeas a facie eorum, quo- 
niam tecum ego Cum ut eruam te , dicit idem 
Dominus exercituum; qui pacem breviter no- 
bis donare dignetur per vcftri medium, & ve- 
ftram diu tunc Canditatem in ecciefia Cua fan- 
da conCervare , & tandem feliciter in xvum. 
Arnen. 

Vcftra Cupplex creatura , pauper 
peccator fandi Leti. 


Digitized by t^ooQie 



jS3 ACTA VAR 


EPISTOLA VII. 
Johannis de Varennis, ad cardinales. 

Hortatur eos ad reformandam ecclefiam in ca- 
pite & in membris > & ad ecclefu unio- 
nem procurandam. 

B Eatiflimis in Chrifto patribus fanda; fedis 
apoftolicar Romanz ecclefix reverendif- 
fimis cardinalibus , pauper caecus in deferto 

S. Leti nunc devius , quo d : rigere pedes fuos 
nefcius in viam pacis, iter ad falutare Dei pa- 
cis & concordis , fandae matris ecclefix uni- 
tatem, & in zterna tandem beatitudine jo- 
cunditatem perennem. Arnen. 

i. Gloriofiflimi terrae principes & orbis in- 
defefli pugiles , mundi reor ab exordio a Deo 
vos conftitutos fore cardines terrz , fuper 
quos ipfe fuum firmaret orbem , pro tanto in 
deferto velut errabundus, ad quos confugere 
vere non geftio pro pace fandx matris cc- 
clcfix , nifi ad divinas veftras piafque aures 
pacis auditus utinam fitibundas. 

2. 0 igitur digna dici lux mundi, fuper aftra 
fplendidior , illuminare digneris oculos pau- 
peris coeci nati , qui in umbra nunc mortis 
fedet , dirigere pedes fuos aliter nefeiens in 
via pacis , nifi per tux beatitudinis poft Deum 
fuffragium falutare e veftigio tibi fuccurratur. 

3. Auribus meis nuper nihilominus inno- 
tuit, quod illam, ducibus inflantibus Francis 
generofis tribus inclytis , paulifper tunc qux- 
fiiftis , fed a tramite ejufdem cum ab oppido 
veftro terga verterunt , mox audivi gemens 
quod defiiftis. Poft pedes veftros beatiffimos 
iter meum in viam pacis xftimabam arripere 1 
fed ex quo a femita reda fi jam dcclinaftis , 
coccus ego prx eundis maeftis defiderio meo 
fraudatus , quo pergere debeam ignoro , nifi 
quod in montem tranfmigrare cehiorem fo- 
litarius degens ftcut paffer in tedo. Si ccecus 
autem caecum imitari non defrnam , quis ie- 
curum me proteget, quominus in foveam 
coecus abfque lumine introrfus cadam ? 

4. O coeleftis aulx utinam milites , ubi tel- 
lus cft namque craflfa , perditionis timor vi- 
delicet beneficiorum veftrorum, aut verius 
maleficiorum , qux ita cito pedes veftros ter* 
rs prx pinguedine declinare non expavent a 
pacis redo & fuavi tramite. Aliud quoque 
geftio non xftimare , nifi quod pius illa zela- 
tis maleficia non perdere , quam totius po- 
puliChriftiani ejulantes animas , ut de veftris 
obmutefeam nefcius quid dicere. 

3. Si enim militantis ecclefix oftii cardo 
beatiffimus in imo proftratus nunc jaceat 
confradus, & per hoc ejufdem claufura com- 
pedita fit & apertura, ad quem ego fabrum 
coecus infelix, ut confolidetur e veftigio, 
percurram , nifi ad fummi fabri Filium , qui 
.diei auroram fabricavit atque folem ? 

6. O veftrum utinam quilibet nunc cum 


I A P R JE V IA 584 

l propheta fari non erubcfccret : Zelus domus 
Dei comedit mei qui in menfis opiparis cibis 
defuper exquifitis comedere , vafifque in au- 
reis , criftallinis, atque poculis peregrinis bi- 
bere non veremini. An non vobis magis 
quam divo Agricolx vermes parcent. 

7. O firmx bafes fuper lapide angulari 
Christo Jesu utinam folidati ! Quis ecclefix 
jugum leve nihilominus fuper humeros fuos 
deinceps ferre aufus erit , ubi eam conlabi 
conniventibus oculis ultro fic permittitis? qui 
fundamenta nihilominus efTe debetis militan- 
tis ecclefix in montibus fandis. Per montes 
quippe dici apoftolos & prxdicatores Apo- 

> ftolus patenter infinuat. Qui vero Dei pro- 
prie funt apoftoli & prxdicatores, nifi fandx 
Rornanx ecclefix cardines? Et fi fandorum 
apoftolorum fonus exivit in orbem terrarum, 
vox veftra prxfenti in ecclefix egeftate modo 
numquid filet in finibus orbis terrz per con- 
trarium ? Per eos fiquidem evangelium ratio- 
ne refplenduit i fed dodrina eorum per vos 
arbitror modo quod non elueefeit. Per cos 
autem civitas Romana facerdotalis & regia 
gens fanda effeda fuit , & populus aequi fi- 
tionis ; fed per vos modo fertur quod effefta 
cft civitas meretrix, gens non fanda & po- 
pulus perditionis. Suo equidem beatifliino 

" fanguine ecclefiam Dei confecrarunt , & in 
tantam eam altiffimi culminis fedatores glo- 
riam provexerunt. Hi autem qui poft eos con- 
fcftbres fieri non lucidi concupierunt & non 
martyres inclyti, eam prorfus tandem ad ni- 
hilum deducere non erubuerunt , vita & fan- 
di tate eis diflimiles, aurum cumulantes , pa- 
rentes abfque menfura ditantes, & eos licet 
afinos prx ceteris exaltantes ; in Babylonia 
turres & palatia xdificantes ; bona ecclefia- 
rum fic diftipantes : indignos atque per fitno- 
niam promovere fatagentes j de falute ani- 
marum nihil prorfus curantes. Ad cujus igi- 

> tur confugiam auxilium , quoniam in,xnig- 
mate gemens nuper afpexi gloriam Ifrael 
mox tranflatam ad alienos ? O utinam Pfal- 
mifta non reminifeat, & vobis veftroque 
ccctui non exprobret : A(l iterant reges terra , 
& principes convenerunt in unum adverfus Do- 
minum cr adverfus Chriftum ejus ! 

8 . Pacem autem quomodo concupifcitis 
habere ecclefix, vitam talem fic geftando? 
pacem verbo interdum poftulantes paci ob- 
ftatis, quia tres vobis principales in laribus ve- 
ftris fovetis pacis hoftes : ubi quxfo majores 

- dominantur fub orbe pacis hoftes, quamfii- 

- perbia, avaritiaque fint, nec minus luxuria, 
qui in curia veftra femiplcne regnare non 
dinofeuntur ? 

9 . Quid enim curix veftrx domina egregia 
confert fuperbia? Numquid infana ambitio 
eft fimum purpura tegere , aut magno cir- 
cuiri equorum in quaflum & mularum famu- 
lantiumque cumulatu 5 bona pauperum fic 
diftipantes, militum agminibus ftipati ince- 


Digitized by 


Google 


j8j AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

dcre nonvercntes. Multi fervi , multi pacis A Rari quoque funt qui pacem non inveniant, 
hoftes , domuum veftrarum latebras introfpi- fi bona fide quaeritare eam coeperint. Iis de- 
dentes, confiliaque pacis prodentes. Belli nique fxpius quibus dulce nomen pacis eft , 
profedo genus eft pace carens, quorum vel pax amara crebrius eft. 
fpedatorfaedus,vellaboriofuscompofitoreft. 13. Culpas veftras tempori , quaefo , ne- 
Per hos autem facros pauperes oblivifeimini que diebus adferibere nolite ; fed fcelera vc- 
non feminudos, quorum bona editis, hir- ftra abjicite , volmetipfos reformantes , cum 
futis togis hibernum frigus arcentes. Scio folum Deum habeatis ultorem , & tempora 
quod peccatrix opulentia fandam fpernit bona utique erunt nec minus dies. Maleau- 
inopiam .- in omnibus autem medium tenue- tem agere molientibus nil periculofius eft 
re beati. Vcftrum autem, fi fane attendatis, quam libertas coeca prxeeps. Qui vero nil 
exordium , fuit fanda humilitas ; fed ex quo metuit , proximus eft ruinae, 
potentia in vobis creverunt , honor atque di- 14. Si injuftum dominium refpublica pa- 

vidae, decreverunt utique virtutes: audafi- tiatur, quid autem aliud xftimatis; nifi quod * 
quidem eft pofleflio, fed diminuta eft religio: B huicfcelerifcelus eft debitum. In omni fer* 
creviftis quippe in exterioribus, fed urinam hodie curia boni juftitia comite exulant : fed 
non minorati ficis in interioribus. fi inibi fures dominentur atque imperent , 

10. Si vero avaritia veftra in curia vcftra pofco non ambigite. Iis autem vulneribus 
profperetur , inde judicent illi qui experien- ecclefia hodie vulneratur graviflimisi quod- 
tiam ab experto dudum noverunt , unde in- que funeftius eft non fentit? 

juftitia , juftitia prorfus relegata , prx ceteris 13. Vulnus grande, obfecro , pectimefci- 
. triumphatur , fanda fimonia nequaquam te, fuper capita veftra e caelo quoddam non 
pulfa , quar nec minus ibi dominatur. Ille au- hxfito breviter defeendere , hoftiii mucrone 
tem qui modico fatis antea beneficio debuif- loricam penetrante. Vos propterea non ar- 

fet conternari , fluvium numquid modo ab- mate, fed ultro fceleribus veftris fpoliarc mox 

forbet beneficiorum , manus porrigens , non vos non-poftponite. Cui vulnerum comes 
in coelum , ut in os ejus influat , Jordanis flu- accedat huniltitas una cum fororibus fuis , ut 
vius demum Secanam expedans atqueRoda- illud in vobis locum habeat Pfalmiftx; /fa- 
rnum? Et numquid ignis tabernacula devora- C milUfti Jient vulneratum fuperbum. Vulnus 
bit illorum qui cumulo fatiantur nufquam quoque fpeciofum eft atque utile , quod plu- 
-beneficiorum, pariterve illorum qui manibus rium aut majorum vulnerum medicina eft i 
cum ambabus fufeipere munera etiam non veraciter xftimantes neminem lxdi poflfe nifi 
verentur pauperum ? Ex iis autem calamitofx lxdatur a feipfo. Vix autem fallitur qui fe in 
nunc fubvenite ecclefix , quoniam alias non ipfo non fidit : male autem agendo, & pacem 

arbitrarer vos pro ejnfdcm falute animaqa ecclefix fperando, arbitror nil dolidius, 

aut fanguinein effufuros, fi fubftantiarum ve- 1 6. Ubi jam quiefeunt divinx atque prx- 
ftrarum particulam genitrici vcftrx denega- darx animorum veftrorum dotes , qiTi pau- 
retis. Impudentes rutilas auro veftes nunc perem intuimini nunc ecclefiam tantis fub- 

abjicite, canes, aves , ftratos fplendentes, nixam periculis, ludibrio pro tanto a eundo 

mulas , frena aurea ceterafque obfcaenas libi- populo habetur. Et quid aliud hoc nobis in- 
dines, quxfo, repellite, ut unde habeatis dulget, quam fcelcra veftra atque mollities? 
fubvenire matri veftrx, O quid vobis confe- _ Sola denique virtus veftra rcor quod nos fa- 
runt divitix, eadem naufragante? Quiscoe- ^ ciet vidores. 

leftium frenabit impetus? Quis vero illorum 17. Mifcremini eia nunc, cum tempus 

a vobis auferet injurias ipfa periclitante. Af- adeft, eundo populo, & pervigiles quoque 

picitc quod primo ecclefix nafeimur, deinde eftote, attento quod in vobis leges prorfus 
nobis. pendent & prophetx. Cum nautis quidem 

1 1 . Sed vigilantiflima libido , cujus canti- redore domino noftro Benedido papa XIII. 
bus fonorifquc vocibus permulcetur curia, crebra, obfecro, habeatis colloquia, ut nautx 
non regis fummi, ubi regnat nifi inibi? II- velutnon inexperti portum nobis patefacia- 
mus quippe ornatus infignis vexillum eft & tis falutis , auribus fuis jugiter acclamantes: 
nidus luxurix. Sed ab hinc voluptates 3 non abba pater , falva nos , quia naufragio pericli- 
jam deportatur lautus vidus qux pacis con- tatur navis noftra. 

turbatrix non minus eft almx noftrx matris. 1 8 . Et fi immemor , quod abfit , fux exi- 
Hos vero in deliciis viventes pacis hoftes fteret falutis, ecclefix quare non adhxrebi- 
xternum in exilium pellite, & pax e coelo E tis, veluti fidera firmamento annexa? Illa 
mox defeendet vobifeum. O utinam draco- quippe vos genuit, & incorrupta eft mater 
nes non fint juxta arcam circumeuntes Do- rioftra. Audete, quxfo, eidem fuccurrere, 
mini. ne tarndiu permaneat adultera culpa veftra 

n. Optabilius fiquidem eft pacem abfquc non mediocriter labefadata. 
peccato fervare , quam fceleribus crebrcfcen- 19. Ecclefia fiquidem malignantium alis 
tibus eam fperare. Stulti equidem eft res cer- fallacibus attollitur , & fterilium difputatio- 
tas faftidire , ambiguas vero fpe ampledi. numventofa jadantia inane circumvolvitur. 

Vet.fcript. (jr mon , mpl. Colle ft. T om. VI J. D d d 




5 fc; ACtA.VAKlA fiiVIA jtt 

Sed beafilfima genitri* noftra eeftiS atque A Veftra ? Totius autem populi Cftrifttani (alus 
iriodeftis compendio gradibus ad falutem in veftra , nori ambigo , fakite fundata eft > ac : 
pergere , fi per nos nufi ftet affidutf noti de- faius mea in veftra non minus inciufa dbNoa 
finit. igitur fimuiaro tremore in Veftra infirmitate, 

20. O triftis cofecbs egtS devius in rfidntc neque «nirft alieno periculo.cuni vos irt Chti* 

Domini naufragus, propter crebra fcelfera fto ex hortar i cogor < {impliciter permoveor, 

mea a Deo cje&us. Quis ad portiim vero me fcd vere proprio. 

tuturii transfretabit falutis? In tenebris quo- i+. Blandiloquentem utinam nori afti- 
<jue per defertuiii pctgo , & lurttieH coeli vid€- nictis me , obfccro , feribentem j nam amate 
re eriibefco. A quibus autem in tremebundo fleo , dum vos audio febricitantes, fcd in grn- 

judicio infolertem rCpetam animam meattl , batO magis , proh dolori cum audivi nuper 
nifi ab orbis terrae re&oribiis , qui hautie hujus Vos jacentes. Giim vero dolor teterrimusabfc 
effc debetis naVis, fine qua portus nullus fer- que longar mori difpendio Vos appretien- 
tur eflfe falutiferus? „ det, nifi plagae quam genitrici noftrae faluti- 

2 1 . Heu me ! quando audire illud divinum B fera» non nuper intuliftis , medelam adhibere 

merebbr oraculum adimpletum : CbrnuapH- «curetis, quis me ad mortem fauciurt» ufque 
■catorum toitfringdm , & e H altabunt kr cornua curabit, nifi mihi prae ceteris defiderata falut 
jufii? O utinam hodie celebris ille dies co- veftra nec minus mea? Si autem aegritudine 
leretur pro reparatione mundi totali , & cras in longiva , quod abfit , permanferitis , ad 
poftmiflfam meam capite dignus forem ple* metallum e* nunc remedio abfqueprovincist 

£i , & audafter cum omni ignominia & de- a Perfide aeftimo me damnatum , quoniam a 
decorb grandi. Simeonis autem adinftar, uti'- veftra falute unica dcpfctidercfragiHidignok 
nam illum adhuc fandum angelicum paftd- citur fpeSmea. / 

rem oculis propriis cernam- antequam mo- Optabilius equidem fatui eonfiHotu» 

riar, quoniam oculis meisaliam nunccemo ditare reor vos falvafi,quam jUrifpeHrOram 
corporis Vehementer tabefadis prophetiam tonfilio tantum coetum una cum populo Dei 

adimpletam .* O Deus , viricrunt gentes in hi- naufragio periclitari. Pauperem , Obfecro > ft- 

rtditalem tuasm, polluiruM templum fanffum q tuum nec irrideatis , Minervam fatflgemefft 
tuum. Et illud : -Po/uerUnt in pernotum cu(tb inftmere i fcd caritate , Deo tefte , eompui- 
diam. Quis vero oppreflum relevabit orbem , fum veftris hate prodigia magnificentiis in* 
nifi ilie faccr divinus paftor angelicus ? Quis dicantem , ne cum labentibus ejulans nauftft* 
fparfas recolliget oves? Quis autem paftorCS getur anima fua. 

Arguet ctronebs? Quis eVerfos mores befbr- a<$. Scio equidem Dominum dele&afi 
enabit ? Sed quis ccclefiam collapfam repara- turri hos cernit dejc&os , quos per fraudem 
bit , nifi cito ad nos exules pergere feftinef? fimulatamque hypocrifim conflat celfos ra* 
0 paftor unicc.oVibus tuis nunc mifercre.coe- ghorum apices confcendifle In Hio itaqufc 
los equidem & nunc difrumpe,- & utinam propterea confidite , cujus folius potentes eft: 
breviter defeendat Hic qui te Chriftum exu- deponere, & pauperem de ftercore, dum vo- 
lem in fanda fede inthronizet apoftolica , qp Jet , erigere. Quis namque poteft facile ma- 
antichriftum ejufdem nunc dominum de- ttuS effugere ultoris criminum Dei? horro* 

portare perpetuum in exilium non erubefeat. rem enim pariter & timorem membris mei* 

Nimis enim profedo regnavit transfigurata p non novifiime attulit, cum auribus noftris 
hypocrifis. innotuit capitis noflti febris non modica» 

i 4 . Sacro hbC propterea numquam vide- qu£, prout dubito > incurabilis eft , ferroque 

mus ihtcmporC agnos in Vinculis bonos met- inviolabilis, nifi confeftim accedat Dei mifc- 

gMupos liberos Sc malos erigis reptare aqur- ricordia.' 

las N afinOs volares Vulpes in turribus, & co- 2 7. Saepius autem eidem dominp noftro 
lumbas in fterquHlnio. lrfttiligite hac ^ttiobli- papae feribere propter (telum quem apud eum 

Xifclbiini fccum , ni ipuando rapiat , & non fit gtro , fifus fum , R magis reipublica:, fed md- 

fui ■eripiat ^ minfs atque prodigiis nunc fentit dicum aut verius fceleribus meis c^>fiftetttt- 
c6r Pharaonis , quod utique obduratum eft, bus , aut fuis profecit inleccbris anima mea. 
tundos fuavitet obdormit. Sed heu me l ul» as. Duo veftris nunc referabo paternitati* 
lus non advertere non expavefeit. bus bcatiffimis tifidetn fortaffis prorfiis od; 

-i?. O cardinabam coetus prOpagint ve- E culta , & haedt caufa pretipne gloriofiffimO 
teri atque gentrofa ceteris,atque luceclarior, COttui veftro feribere 'decrevi. Quare primo 

noli , gemens pofco, ecdefbfc hac in egeftate eidem domino papae etiam in fui apoftola- 
hunc degenerare : prtedecefforum enim me- tus primordio ita rigorofe fctipfi , «Stfetutido 
rita fuccdTorum degenerantium noti funt quem procefium cum co tenui. 

Aiacul*. <0 totius orbis decus populo Dei 29. Primum quoque duo includit, 
Chriftifero clam non-oftendt 5 ubijamnunc. Videlicet primo fibifcripfi.flt illud in caufa 
qtwefo , faluti&rus in pace refidet amor tuus? praefenti habeo in pagina fubtiCtrfc :fitamCn 
O viri inclyti , aftris cunftis m terra fplch- Orbis ftulciOri Deus ckVam prrbuerit , boc 
didiores, ubiuonc ckracurihmt in orbe 'dona clara cunilis pakm edocet etftriemia.£idena 





j»9 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 590 

vexo domino noftro.tempore quo Parilius Ic- A fequentibus autem eam Dominum Jssum ob- 


gationis fungebatur officio, nudius tertius, an- 
tequam huc accederem, viva voce a quo mif- 
fus eram , & qua de caufa huc pergebam , 
cum omni tremore pariter & amore indi- 
cavi. Qui tamen commiilioncm meam in 
pace profequenda hujufmodi voluerit vide- 
re, illam palam eundis innotefeam , ubi fum- 
mus Dei auditor Christus Jesus fuam mani- 
feftavit beatiffimi Patris fui crucis in arbore , 
muldave in acriori , fi meritus forem illam 
tolerare. Quamquam autem in (criptis eam , 
miflam in curia Romana indignus celebrans, 
tcftibus abfque ullis humanis rqdegerim , g 
quantum a Deo potui perpendere , pro hujuf- 
modi autem non gloriabor, fed fummo at- 
tribuatur navis redori noflro in tempore prx- 
fenti gloria, laus & decor. 

30. Si alio namque procdferim cum eo 
ordine , in poftcrumve procedam quam foli- 
tus fum , vicarii Dei auditor, procedere nullus 
admiretur, quoniam ubi Spiritus Dei , ibi li- 
bertas } & ubi vult Spiritus- fandus fpirat. Ali- 
tum lego quod reprehendere fecit prophe- 
tam, & bovem Romae magiftrum fuum , per- 
peram agere adverfus rcmpublicam non ve- 
r entes. 

31. Quare autem fecundo eidem etiam 
apaftolatus fui in primordio ita exafpere feri- 
here non vetitus fum , duo ad hoc me com- 
pulerunt. Primum fuit mei ipfius deceptio : 
cum domino enim Clementi, fandae uti- 
qam memorix , per dona , litteras fuaves , af- 
pedores tandem , afpcrrimafque poftremo 
procedere decrevi j fed cum in Ipc lux adve- 
nit convcrlionis , mox me gemente, vita , ut 
aadivi , tali quali fuit fundus. 

3 a. Ultimarum namque litterarum co- 
piam fuaram domino meo de Saluciis vcftro 
concordiali , falutiferamque harum refpon- 


nixius exorabo, veluti pro perfecutoribus ejus, 
pro quibus nihilominus, quacumque praeful- 
geant dignitate, etiam apoftoiica, quidquam 
de contingentibus ufque ad mortem inclufi* 
ve non omittam. Mori namque non timeo , 
quoniam bonum Dominum habeo, & fi plane 
cum eo forem adjundus,omnes mortalium 
minas utique Ipernerem : verumtamen fi in 
hac tam celebri perfccutione corpus perdam, 
animam meam Deo vcftrifque fupplicicet 
beatiffimis interceffionibus devotiffime re* 
commendo. 

3 5- Si in hac vero Deo grata materia in 
vifceribus veftris aliqua geratis avifamenta , 
mihi fignificare fupplico non pigriteminis pro 
remuneratione nil aliud quxrito diu nodu- 
que, nili viliffimum cruorem meum fundere. 
Heu mc ! fi tanta gloria dignas elTcm , fan- 
dilfimi Patris mei Christi Jesu imitari cu- 
piens veftigia, qui pro unione fanguinem 
fuum effundere beatiffimum fua pietate noti 
dedignatus cft. Et utinam ad tam enorme 
fcand&ium rcfccandum, gloriofiffimamque 
pacem confequendam unus modo pro po- 
pulo morcrecur beatilfimo Chciftiano , ne 
q pereat tanta gens fanda. 

3 6 . Si caecus igitur in hac Chriftifera ma- 
teria exiftam , gemitus prx dolore & balbu- 
tiens nimis anxietatis ptx timore, cardines 
Dei , quxfo , indulgetc , nec aljpcduni geratis 
?d Herilia verba mea ; cum de ea liquidem 
fari feribereve exordior , frenum lingux pro- 
fcdo aut calapao etiam inutiliter nefciys fum 
apponere. Quamquam enim non ignorem , 
quod brevem dicet e (Te fermonem , qui in di- 
vinas aures ore humano transfunditur. Ip pa- 
tientia igitur floliditatem meam tantam inu- 
tili hoc in opere , obfecro , fufeipite , Altifll- 
mum flagitans immenfum , quod in hac coe- 
lio nem fieffedui mancipalfet, nuper tranf- D lica materia taliter, ipfocooperante, vos finat 


mifi ultra pro tanto medium jufti deceptus 
pretii, aliter cum ejus fuccefibre terminis c- 
tiam non fervatis , abfque ftrepitu & figura 
judicii procedere confcflim inchoavi. 

53- Sed alia nempe fuit ratio, quoniam 
exipfo cum per regem in apoftolatus ejufiicm 
audivi afiumdonem , in mente mea mox geifi 
ipfius contra ftimtilum futuram non medio- 
crem rccalcitrationem , quam per regis nun- 
ciam in inflanti domino Philippo deMacc- 
riis&non regi feripto nuntiavi, qux tandem, 
proh dolor ! auribus eundorum aitifone ni- 
mis infixum. 

34- Quia vero prolixum nimis .foret juxta 
Rudium proccfiixs feriem , quem cum eo- 
dem domino noftro papa tenui, per exten- 
fom refetare ,in mente mea geifi ipfius co- 
piam veftris propterea dirigere bcatitudini- 
bus, utrae teneatis, fi libct^excuiktum, etiam fi 
alitxr &Tigorofius tempore compulfus pro- 
cedam afluturo. Pro pacem vero profequen- 
ttbus corpus exponam & animam > pro per- 


procedere , quod tota Chriflianitas fanda vc- 
ftro beatilfimo per vos in tempore refidere 
jocunde valeat in pace ; indeque digni effi- 
ciamini pacem cum beatiffima genitrice fua 
Maria confequi fempiternam. Amen. 

37. Patres reverendiffimi, prarfcncium in 
efiedu conclufio efl hxc , quod vefiri pietate 
in capite & in membris curiam veflram refor- 
mare dignemini , antequam eundarum do- 
rninx atque magiflrx eidem per vos tantum 
emergat fcandalum fece irreparabile , quod 
jam paratum nunc gemens afpicio in xnig- 
£ mate. Si autem coetui veflro indicavero co- 
ram Deo, univerfo nccnon orbe excufatus 
ero^iec immerito. Domino noflro papx vici- 
bus repetitis pari forma infinuavi , fed non 
intendiemihi : reor quod fi me nec exaudie- 
ricis , coeli & terra audient verba mea. 

3 8 . In dubium quoque non revocans, quod 
pacis viam, quam eidem nuperrime deftinavi, 
non haberet acceptam, litteram quamdam 
mox libi direxi, quam non longe magis gra- 


Digitized by 


Google 


59i ACTA VARIA PRjEVIA 592 

tam habuit. Ad pacis viam dare mihi refpon- A difpofaerant , utque inter memoratum do- 


M 


fum protinus recufavit ; fed pro ultimarum 
a fomno excitatus refponfione , per curfbres 
nuncium meum quaeri fecit, qui fi in curia 
per biduum latitavit, infipiens arbitror quod 
non fuit. In perenni utinam bcatitudine nos 
omnes reperire valeamus. Arnen. 


minum noftrum papam & illuni de Roma 
pada fuerant, confirmarent. Erat autem 
tradatus hujufmodi , ut dominus noftet con- 
fidebat : Illo de Roma cedente, dominus no- 
Iter foliis permanere debebat , & alius in par- 
tibus illis legatus cum plenitudine potcftatis, 
quamdiu viveret , cxifterc. Nam & ita didi 
' " domini fe adimplere fpoponderant his qui ex ’ 

RELATIO (*) DOMINO NOSTRO REGI .parte domini noftri miffi fuerant, & quod 

Francorum fdSf a xv. Aie Januarii, Pariftus abft l uc dubio alius in hoc fuum P^beret 

in domo regia S. Pauli , prafentibus rege aflenfum: pro quibus ita complendis domi- 

Navarreo , duce Bituria , comitibus S. Pauli nus noftcr * ut unicuique didorum fatisface- 

& Armeniaci , domino Car olo Lebret, & R ^t dominorum, grandes pecuniarum fum 


Anno i}>7* 
Ex mf. bi- 
biothtet rt- 
SU. 


pluribus aliis , per Robertum eremitam , qui 
ex parte domini noflri regis Anglia ad do- 
minum noflrum papam Avenionem , & Ro- 
mam ad alterum tranfmijfus fuerat . 

R Obcrtus eremita Avenionem veniens , 
domino noftro papae regum litteras tra- 
didit, &qux fibi per articulos feripta. . . . 

. expofuit. Quibus auditis: 

An, inquit, dominus nofter papa, cofdem 
articulos Romam ad alterum deferes > Re- 
fpon dit Robertus: Ira mihi a regibus injun- 
fium. Scripfit itaque litteras prxdidus domi- 
nus nofter papa ad regem Aragonum, eafque 
per Robertum Mafliliam mifit , ubi pro tunc 
rex prxfatus erat. Quibus traditis, Robertus 
rurfus ad papam cum regereverfus eftjfuit- 
que informatus quomodo hi duo in partibus 
Roma: & Fundorum convenire debuerant. 
Scripfit autem papa quamdam fchedulam , 
intentionem fuam fuper pace ecclefix con- 
tinentem , camque Roberto tradidit , dicens : 
Hanc , inquit , Roberte , illi dc Roma meo 
nomine trades, & qua poteris cura perqui- 
res tam Romx, quam ubilibet poteris, om- 
nia quae ad pacem & unionem ecclefix perti- 
nebunt , ut omnibus his mihi relatis ... res fi 
commode fe habeat. Et his didis , Robertus, 
petita licentia, Romam profedus cft. 

2. Ubi vero Robertus Romx venit , litte- 
ras regum & papz cedulam alteri de Roma 


mas expofuit , nec minores ille de Roma de- 
dit, ut tamen pro ipfo e contrario totum fie- 
ret. Infuper magnx ecclefix terrx comiti 
Fundorum, comitatus fcilicet Campanix, 
civitas Terracinenfis cum adjacente patria 
traditz funt. Sicque przvaricatorcs egregii & 
fuum papam & noftrum pariter, prius tamen 
hinc inde , quas optabant , exhauftis pecuniis, 
a fuo defiderio defraudabant. 

4. -Poftea illi de Roma Robertus fuafit, ut 
viam cefiionis acceptare & offerre dignare- 
tur , pro tanto , inquit , bono, quantum eft 
univerfalis ecclefix pacem obtinere; aut uc 
ipfc& dominus nofter, ita alias fierent hac in 
rc concordes , ut non minus hxc ipfa pax in 
ccclefia haberi poffet ; aut certe Chriftiano- 
rum regum & principum hanc effe, ait, in- 
tentionem feitote, ut ab utroque veftrum; 
obedientia fubtrahatur. 

5. Poft qux omqia infuper & alia hanc tam 
altam materiam tangentia, ille de R.oma car- 
dinales omnes, avunculum, duofque fratres 
fuos , & plures Romanos archiepifcopos , e- 
pifeopos & alios prudentes viros convocari 
przcepit , a quibus expetiit , ut in eorum con- 
fcientiis fibi confulcrcnt , quid hac in re eftet 
fadurus. Confulunt igitur tribus diebus , ipfo 
prxfcnte , & abfente duobus ; cumque in 
unam fententiam convcniflent , unum elege- 
runt, qui fuo papz deliberata referret, qui 
prxfentibus eundis, Pater fande , vos, inquit. 


prxfentavit, exponens omnia qux fibi credita confcientias noftras oneraftis exquirere, quo 


fuerant , ut papx Avenioncnfi fecerat ; ille 
vero ut regis Franciz litteras eft intuitus, 
miratus eft quod eum nomine privato appel- 
laftet. Et quomodo, inquiens , rex Anglix 
illi dc Avenionc referibit J Et dixit Robertus: 
Cognatum fuum illum vocat, & cardinalem 
de Luna , eo quod cardinalis ante hanc eccle- 
fix divifionem cxifterct. 

3. Robertus interea fide dignorum rela- 
tione cognovit, qualiter dominus nofter papa 
& rex Aragonenfis cum comite Fundorum 
& epifeopo Affifii , aliifquc pluribus magnis 
& potentibus dominis earum partium , loco 
certo defignato cjufdem comitatus convenire 

(a) Hujus relationis fragmentum edidit Raynaldus.refert- 
que ad annum 1557. quo conflatam adverfus BonifaciumlX 
confpirationcm contendit. Integram hic damus. 


fado opus fit. Igitur fcire dignemini , omnes 
nos in hanc deliberationem incidiffe , quam 
fi exequamini , adverfarius vcftcr , ut confidi- 
mus, vidus & de papatu dejedus cft. Verum 
cft , inquit , regem Francix , avunculos ejus, 
& univerfitatem Parificnfem, in qua tota 
ineft fapientia, fat js effe prudentes > fed & car- 
dinales intrufi veftrum adverfarium perfe- 
quuntur, & ut dicitur, tertium intendunt 
eligere: qux & omnia, quantum in hac ma- 
teria perpendere potuimus, pro vobis faciunt. 
Sciunt nempe fuum papam non plus juris ha- 
bere in papatu, quam diabolus in paradifo 
poffideat. Sed errorem fuum , quem diu te- 
nuerunt, honefte volunt contegere. Unde 
quod nobis vrfum eft expedire, totum ftat, 
totum in vobis eft. Adjungamini igitur re- 
gibus 


Digitized by 


Google 



593 AD CONCILIUM PISANUM. ANNI mccccix. 594 

gibus & principibus Chriftianis tam veftrx A ftro nomine promittat, verbis & dilaccratio- 


quam alterius partis, & quoad poteritis, illis 
vos confoederetis , eofquc requiratis, ut in 
ponenda pacc ecclefix ab ipfis adjuvemini , 
veftrifque patentibus bullis vos fpontaneum 
oftendatis , vofque cum illis intereffe , quem- 
cumque locum, fiveinAlemannia,five inFran- 
cia , aut alibi delegerint, cum veftro collegio 
convenire. Scire etiam velle Sc tempus & 
diem quo id fieri voluerint. Sed eunda fint 
inter fe fic apta atque compofita , bt vefter 
adverfarius caufam non habeat breve nimis 
longumve dicendi. Hxc fi feceritis, non re- 


nibus* quoad poterit , tempus detineat. Hic 
proceflus longus erit , fluent forte odo aut 
decem anni , interim ad veftram vcftrorum- 
que confervationem muniri & fortificari po- 
teritis , & in pace remanere, omni timore 
fublato : quibus acquievit, omiflb priori con- 
filio. 

7. Rogavit eum poflea Robertus de finali 
habendo rcfponfo. Cui ille refpondit : Ego,, 
inquit , praeter id quod regum legatis jam 
dedi , aliud refponfum nondabo. Cum mihi 
bonum videbitur, ipfe etiam mcamambaf- 


vocamusin dubium Chjiftianos principes eo g fiatam five legationem mandabo. Quo non 
modo quo didum eft, quoque intenditis , vo- ' n " ' - - 

bifeum procefluros > Sc ut melius xftimamus , 
vefter adverfarius jure fuo diffifus, aut fuis 
offenfus partibus, huic tanto conventui non 
aderit. Cumque univerfi referentem appro- 
baflent atque collaudaftent , refpondit fc li- 
benter omnia fadurum , quod ante hac falu- 
brius confilium non audiflet, ficque larti hac 
refponfione & fecurum omne confilium di- 
miffum eft. 

6. Verum poft biduum , avunculus ejus , 
fratres fui , mater ejus , cardinales aliqui , Sc 
aliqui Neapolitani rem totam perverterunt , C 
Sc ad eum accedentes : Pater fande, inquiunt, 
fi prxheri eramus alia in opinione concor- 
des , omnibus tamen confideratis , merito no- 
bis [ aliter ] videtur, fententiam mutavimus , 
attentis germanitate, propinquitate, Sc affi- 
nitate, quas ad alios reges rex Francis Sc 
avunculi ejus habent. Nam rex Anglix regis 
Erancix gener eft. Reges Romanorum Sc 
Ungarix germani funt, avunculis didi regis 
Sc regi ipfi Sc fuo fratri femipundo minus 
attingunt , quos mutatos germanos dicunt. ^ 

Ceteri reges omnes, Hifpanix, Aragonix, 

Navarrx, Scotix , ita funt aut generis conjun- 
dione , aut uxorum , aut firmiflima confoede- 
ratione devindi , ut non dubium , fi vos inter 
eos femel Sc intrufos cardinales immiferitis , 

&.papatum amittere, & ex toto veftro ftatu 
dejiciemini atque deampunduabimini. Gal- 
lici nempe & Parifienfis univerfitas, non con- 
fiderata veftra juftitia , Gallicum papam ha- 
bere contendent , Sc reliquos omnes facile ad 
fe trahent, vel aftutia circumventos, vel be- 
nevolentia definitos ; ficque errorem fuum 
operient, & cos tanti manebit gloria fadi. ^ 

Quibus auditis , quid igitur fumus aduri ? Re- 
fponderunt , mittite prudentem aliquem vi- 
rum ac vobis fidelem ad principes Chriftia- 
nos , maxime ad regem Francix , qui multa , 
fpecialiter autem unionem ecclefix vos velle 
optime fimulet. Interea ut fpecialius poterit , 

.voluntatem regis inquirat , fi ad veram obe- 
dientiam velit aliquando reverti, ut aliqui 
illarum parrium vobis fcripferunt j aut fi forte 
armata manu, ut dicitur, huc venire difpo- 
nat, faciatque qui rem veftram geret, ut nihil 
poffetenus intentatum relinquat, multa ve- 
Vct. Script. & Alon. ampl. Collett . Tom. FU. 


obftante, Robertus, ut potuit, perluafit quan- 
tum bonum faceret , fi ad regum requeftatn 
cederet. Nam per hoc inxftimabile bonum 
illud , fcilicet unio in ecclefia haberetur : 
N umquam , inquit , verbum hoc ab ore meo 
excidet : quod fi contingeret, infernus me me- 
rito haberet. Cum Robertus replicaflet, quod 
apud reges Sc principes, tam in Francia , Ale- 
mannia , Avenione , & alibi difleminatum ef- 
fet eum pro bono unionis obtuliffe vias con- 
cilii generalis, compromifli , etiam ufque ad 
viam ccffionis, quodque, uc communiter, 
certum ab omnibus teneretur. 

8. Refpondit : Per beatum Petrum, Roberte, 
qui hoc dicunt, male confcientiam ferutati 
funt. Hanc ego inhonorationem ecclefix non 
faciam:quod fi mihi violentia inferatur, nolo* 
mori martyr. Tamen, auxiliante Deo, bene 
providi. Alias violentia illata eft, quam qui 
fecerunt maledidiones adhuc comitantur. 

9. Et rurfus Robertus : Nc , inquit, ftatui 
veftro timueritis : nam ego a regibus fxpe & 
a magnis & nobilibus viris audivi, in cafu quo 
veftro confenfu fieret eledio, de centum mil- 
libus ducatis ante foret vobis promiflum. Et 
ubi, ait, hxc fumma caperetur ) Robertus : 
archiepifcopatus , epifeopatus & alix ecclc- 
fiafticx dignitates ufque ad valorem prxdi- 
dum vobis ia commendam traderentur , fic- 
que per manus veftras levaretur. Qui refpon- 
dit : Roberte , inquit , qui volet loquatur , & 
violentiam inferet qui poterit , numquam ju- 
ftitiam irucam in manus alterius ponam , & 
regi veftro dicere poteritis : Si hoc umquam 
ego fecerd, numquam bibam aut manducem, 
numquam agam aliquid quod Deo non fit 
acceptum , numquam ejus particeps fiam. 

10. Robertus cum refponfum aliud habere 
non poffet , ut intentiones illorum fciret , qui 
prius confilium donaverant, ad eos reverfus 
eft. Qui dixerunt : Roberte 5 mutatum eft pro- 
pofitum. Neque enim tam bene nobifeum 
Deus agit , ut papa tam falubri tamque fideli 
fine dato noftro acquiefceret confilio. Hxc 
certe via erat , qua fuperare fuum adverfa- 
rium potuiffet. 

1 1. Ubi vidit Robertus fe nihil adurum , 
fecum tacitus qux dida funt recolligens, Avi- 
nionem reverfus eft, omnia domino noftro 

Eee 


i ~ 


Digitized by 


Google 


* f. d ilat :o- 

nibus. 


/. Volo. 


595 ACTA VAH1A PR^VIA 59* 

papae .exponens quae gefta quaeve dida fue- A & fumma cum diligentia ad efledutn ufque 
Tant , 5 r qualiter optimi illi mediatores ,& ip- perduxiflet, in grandi veftro praejudicio, ut 
fum & fuum adverfarium deceperant, & am- forte dicerent aliqui , verfa effet , ficut Romz 
bos fuis exfpoliatos pecuniis irridebant. Om- vivis & efficacibus , ut mihi videbatut , ratio- : 
niaque retulit Robertus quae audierat ac vide- nibus prudentes illi viri confidenter demon- 
rat , five generaliter, five fpecialiter, quae ad ftrarunt : quippe rationabiliter univerfa nobi- 
unionem eccieiiae pertinerent, tam adverfa litas, fedSc cardinales & clerus omnis toto 
quam profpera. profequerentur favore j qui deliberationi ac- 

i z. Cujus relationem cum dominus nofter que confilio regum , cardinalium ac pruden- 
audiviflet , rcfpondit : Roberte , novit Domi- tium virorum ob Dei reverentiam & eccieiiae 
nusquam magno propterea dolore afficimur, tranquillitatem & pacem fponte fuum prae- 
quod apud adverfarium noftrum & alios illa- buiifet aifenfum, St pro conclufione fecun- 
rum partium aliud non fit repertum , quod- dum meum tenuem intelledum , nullus , qui 
que ad unionem minime fintdifpofiti. Nam g tamen pacem affedet, hanc viam recufare 
quantum in nobis eft ; veriffime perfeda vo- deberet , per quam folemniter unio obtineri, 
luntate trahimur, Separati fumus omnia ex- & turbatae Chriftianorum confcicntiae , Deo • 

ponere , neque pfoprio parcere labori , neque praeftante , ferenari valebunt , ut longe me- • 
amicis , neque facultatibus univerfis: tantum lius prudentiores noverunt : maxime autem • 


ut unioni St reformationi ecclefiae in capite Sc 
in membris intendere St vacare valeamus, ini- 
micifque fidei reficere, quod fieri, quamdiu 
peccatis exigentibus ecclefia divifa perfiftet , 
commode certe non poterit. 

1 3 . Et rurfus : Etfi , Roberte , in co quem 
per mediatores illos barones & epifeopos Ro- 
manarum partium facere fperabamus t radia- 
tu , ddufos nos effe , te narrante , St alias co- ^ 
gnofeimus : totus tamen cupimus noverit 
mundus , id propterea nos tentafie , ut St tum 
brevius tumque facilius St abfque fcandalo 
unio fieret. Maxime autem ne principes fe- 
culares vexati tam gravem fubire laborem 
contingeret , St congruentius videbatur , fi 
haec unitatis maledida fciflura ad pacem cc- 
elefiae St omnium Chriftianorum folamen per 
ccclcfiafticos integrata finem perciperet. 

14. Item , ut tuo , Roberte, relatu vide- 
mus, unio ecclefiae nondum parata eft, tamen 
quod cum adverfario noftro diutius convec- „ 
fatus , deque plurimis circa hanc materiam 
inftrudus fis , St de tuo fenfu St probitate con- 1 
fili , quippe de quibus reges Franciae St Angliae 
non diffidunt , volumus ut quae nobis agenda, 
funt, ut tibi videbitur edifleras. 

1 5. Robertus humili St prolixa de fui ru- 
ditate excufatione praemiffa : Poftquam , in- 
quit, pater fandiflime , vcftrum, excufationi- 
bus omnibus pritermiflis , urget imperium , 
inter vias omnes ac pradicas, ut femel ad cef- 
fionem fuo in tempore ordinatam , atque ve- 
ram ecclefiae unionem, viris probis & juftis 
omnibus multum diuque cupitam aliquando 
veniatur, nihil occurrit convenientius illo 1 
confilio , quod a cardinalibus magnis St pru- 
dentibus viris adverfario veftro datum fuerat, 
ut plene fuperius explanatum, ut videlicet 
convenientibus praefentialiter in unum prin- 
cipibus , fua cura , diligentia , potentia , & 
maxime Dei gratia mediante, adinveniatur 
modus unionis , aliquando fecundum Deum 
fuo tempore neceflarius , St via folemnis ad- 
verfariis fidei refiftendi. 

16. Hanc fi adverfarius veftcr attentaffet , 


alta illa veftra fapientia, quae St ecclefiae & 
peftiferi fada fchifmatis certo jam expeti- - 
mento didicerit. 

1 7 . Quamobrem , beatiffime pater , falu- ; 
tarem iftam , quam adverfarius veftcr recu- : ' 
favit , ingrediamini St infequamini viam, neu 1 
antea defiftatis , donec ad optatam vos perfe- 
verantia metam deduxerit. Sic enim Dei gra- - 
tiam , principum favorem, ecclefiae unionem 
& reformationem non folum ecclefiaftici » 
fed etiam faecularis ftatusadquirere St parare 
poteritis. Forfitan St hoc , rerum ordine & 
temporis opportunitate fervata.reges ac prin- 
cipes Chriftiani animofe , confidenter & for- 
titer , adverfus hoftes fidei bella Chrifli ge- 
rant , terramque fandam gravi qua diu pre- 
mitur fervitute expediant. Amplius , fi haec 
exordiamini , effugieris verba jam vulgata per 
multos. St magna vos prorfus fufpicione li- 
berabitis. Aiunt namque veftrae obedientiae 
plurimi, fola vos papatus ambitione permo- 
tum viam ceffionis refugere, parumque unio- 
ni affedum. 

1 8 . Robertus eremita fermonem finierat , 

St dominus nofter papa, cum mora aliquanta 
tacitus pcrftetiftet , Roberte , inquit , etfi plu- 
f es a pluribus viae nobis oftenfae fint , nulla 
tamen , quantum afpedu primo fe res offert , 
Deo gratior , nulla rebus 8t tempoTi accom- 
modatior, nulla eft poftremo, quae fit amplius 
a fufpicione remota : carpam quam nobis di&' 
fufe fatis expreflifti , St quam , ut dicis , ad- 
verfarius nofter abnuerit. Nam fi 5 c nos &. 
noftrum adverfarium cum utriufque colle- 
gio , praefentibus regibus St principibus Chri- 
ftianis fimul effe , Deo volente , contingat : fi 
tamen caritate unanimes & abfque fimula- 
tione ad unionem inveniamur difpofiti,Deus, . 
ut pie credimus,feu etiam principes ipfi Chri- 
ftiani nobis non deerunt; fed nos favore, 
opera , confilio , & labore juvabunt, ad inve- 
ftigandum vias omnes St modos, quibus ec- 
clefia uniri St in ftatu reponi melius poffit , 
tantum paratos nos acquiefcere St fum mitti 
fuo ac bonorum omnium qui praefentes ade- 


Digitized by 


Google 



597 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 598 

ruat confilioaC deliberationi cognoverunt. A de Poitou » commiflairc du roy noftre fire 


Et quiateftis nobis eft Deus , ex omnibus quae 
fubccelp funr, unioni iftiufmodi nihil praefe- 
rimus, nihilquc eft cujus tam vehemens nos 
cura fpllicitet. Hanc , Robertc , quantum cx 
parte nqf}ra eft, & fub divina miferatione, 
elegimus & probamus. 

19. Qua: ad effe&um ut perduci citius 
poffit, adibis, Robertc, memoratos reges, 
dui te huc ad nos & Romam ad noltrum ad- 
verfarium miferunt, plenaque hujus vi* rela- 
tione fa&a, nomine noftro cis dices, hanc 
nos viam fequi & ample&i, nofquc illis of- 
ferrent acceptam habuerint. Igitur fi duo hi 


en cette partie , au premier fergent du roi no- 
ftre fire , qui fur ce fera requis , falur. 

Nous avons rechues les lettres royaulx, 
defquelles la teneur s’cn fiet. Charles par 
la granze deDieu roy de Franche, au bailli 
de Touraine , & a tous nos autres juftichiers 
& offifiers , ou a leurs litenant falut. Comme 
tres-grande & meure deliberation des pre- 
iaus & du clergie por chu aflemblcis cn no- 
ftre ville de Paris reprefumans 1 ’englizc uni- 
verfellc de noftre royalme , de princes de 
noftre lignage , & autres de noftre confeil , 
nos & ladite englize de noftredit royalme , 


reges, rexque Romanorum & rex Hifpanix , B & aufii de noftre Dalphine , nous foyons du 
itemque alii, maxime autem propter renis toutdepartis de lobeiflancc de Benedic, qui 

breviandam hi folum quatuor, hac noftra. derenement fut eluenpape,& aionsvolu& 


fint oblatione atque prxfentia contenti,diem 
& locum quem volent ftatuant , & nos, prx- 
ftante Deo, una cum noftro collegio aderi- 
mus, inquifituri & inveftigaturi cum ipfis qux 
ad unionem commodiflima via fit,eamque 
przterea quam ipfi , qui ad rem hanc evo- 
candi fuerint , expeditionem approbaverint 
& nos approbaturos , haneque pro viribus 
exequi emo fciant. 

10. Adhuc, Robertc , regibus alterius obe- 


ordine erftre tuite choufc , que nuis de quel- 
que etat que iis foient paient ou refpondent 
audit Ben edic , 4 fes colle&curs , ou officiers, 
ne a aultres fes complices ou adhcrans,*au- 
cune chofe des revenus & cmolumens quils 
foloient prendre en nos realmes & Dalphine 
defeurdis. Et aufli que vacans les prelaturcs 
ou autres benefilTcs ele&ifs, 1’en pourvoye 
aufdits benefifles par elc&ion. Et quant aux 
aultres benefifles , que iis foient conferez par 


dientix noftra ex parte dicetis , nos orare eos £ cculx aufquels la collation en apparcicnt, gar- 
&precari, utadverfario noftro diem &cau- deeslesfoleraniteizaccoutumcisj&avecchu 
fam infinuent ,quo & ipfe cum fuo collegio que des benefices des complices & adherans 
prxfens eflic debeat, perfe&urus etiam pro fua dedit Benedic , l'on pourvoye par les ordi- 
parte , quae ad rem pertinere videbuntur. nairs, & foient baille cn commende a per- 
2 1 . Amplias , Robertc , illis dices , ut om- fonne ydoines , fans faire aucune alienation 

nes aliquando inteiligant , nos unione nihil des biens immeubles , ne des meubles pre- 
pluris facere , nihil optatius nobis efte, nihil tioux, fi comrttc ces choufes & autres peuvent 

tam timere, quantumque in nobis eft, magis plus plainement apparoir par nous lettres pa- 

effugere , quam ne infanda ifta divifio diutius tentes & folempnez faites & publiez for ledic 
permaneat} confentimus & volumus, ut qui '* departement. Nousdcfirans lefditcs choulcs 


noftrum duorum prxfinito die , ut fupra di- eftre mifes i cxfecution deue , vous mandons 

dium eft, defuerit, is a collegiis ipfis & regi- &jbommcttons, fi meftier eft, par le tenure 
bus & ab aliis ad quos fpe&abit , fchifmati- de ces prcfcnccs , & al chacun de vos, fi com- 
cus&hxreticuscenfeatur,ficqueomnieccle- D mea lui appartiendra, quclefdites ordinan- 


fiaftico honore privatus. Quod fi ea qux offe- 
rimus , grata rataque prxfati reges tulerint , 
idque eorum litteris , quas ad nos ipfe defe- 
res, conflabit, iliis indilate patentes bullas 
noftras confirmativas priorum mittemus , 
dieique aflignato , Deo favente, intererimus 
qux funt przdi&a fa&uri. 

Jn mf codice S. Laurentii Leodienfis pojl Car oli 
regis Francorum litteras , quibus obedientiam 
BenediElo XUI. fubtrahit , quaque edita funt 
primum a Pitheo inter probationes libertatum 
ecclefia Gallicana , deinde apud Odericum Rai- 
naldum ad annum 1 3 9 8 . n. 8 . & in tomo 4. 
hijtoria Univerfitatis Parifienfis. Sequitur 

LITTERA EXSECUTORIA 

EJUSDEM. 

P lerre de Bueil , chevalier chamburlain du 
roy noftre fire, fon bailli deTours & des 
rciforts Si exemtions d’Anjou , du Maine St 


ches faites folemnemencpublicr, tenir, gar- 
deir , & accomplir felon leur fourmes , es ter- 
mes & mettes de vos juridi&ion > cn contrai- 
gnant a ce ceulx qui feront a contraires par 
toutes voyes deues & raifonnablcs , toutes 
les perfonnes qui les enfrainderont, ou s’ef- 
forceront de venir dire&emcnt ou indire- 
ftement a 1’encontre , puniflez & corrigicz, 
ainfi que affaire fiera par raifon, & en oultre 
vos informeiz de cculx qui apres ladite publi- 
cation adhereront ou demorront avec ledit 
Benedic , ou en fa cour ; & fe vos trouveis 
que accun d’eulx tengnent benefifles ou aul- 
tre bien temporeil en noftre royaulme , pre* 
nciz ou faites prendre St mettre realcmcnt 
& de fait en noftre main lefdits biens , & 
yceulx le gouverneir defloubs ycclles, jufques 
a tant que par cculx qu’il appartenra en foie 
difpofe felon ce que en nos autres lettres fur 
ce faites eft plus a plain contcnu , St ce faites 
en telle maniere , que les autres y prengnent 


Digitized by t^ooQie 


0 ] 


Anno t j 9S. 

£r mf. , 
iV.rf.nffimi 
dominiChau- 
"Velit i. 


599 ACTA VAR 

exemple , &que vous n’en doyez cftrc rcpris A 
de negligence de ce faire , vous donnant pou- 
voir & mandcmcnt efpeciai ; mandons 6 c 
commandons a tous nous jufticier , officier , 

& fubgez , que a vous & k chacun de vous en 
faifant leschoufesdeffufdittes,& dependent 
d’icelles,obeiffcnt & entcndentdiligemment, 

& vousdonnent confort & ayde, fimeftier 
eft, & requis en fonr. Donneit a Paris !e xxvit. 
jour de Juillet l’an de grace mcccxcviii. & de 
noftre regne le xvm. Ainfi Saugneur par le 
roy > prefens meffeigneurs les dues de Berry , 
de Bourgogne, & deBourbon, leconnefta- _ 
hle , & vous 1’amirale , & aultres. J. Hue. 

Par vertu & audoritez defquclles lettres 
royaulx deffus tranferites & du pouvcr k nous 
donneit & commis en ceftpartie par ycelles 
nous vous mandons & commcttons que lef- 
dites ordinances de par le roy noftre firc fai- 
tes folcmpnellement publier, tenir , gardeir 
& a'ccomplir felon leur forme, es fins & mer- 
tes de voftre fergenterie, & ou il appartiendra 
a faire de raifon ; ainfi & par la maniere que 
efdites lettres eft faite mention : de ce faire 
deuernent te donnons pouvoir & comman- ^ 
dement efpeciai > mandons & commandons 
a tous a qui ii appartient , que k vous en cc 
fays obeiffent & entendent diligemment. 
Donne fous noftre fcel le 1 1 . jour de Septem- 
bre l’an de grace mcccxcviii. 

Jehjln de Valec por Boiflanfrois. 

Public en plaine feyre a Lufon le lx.jour du 
rnois de Septembre l‘an mcccxcviii. par moy 
Gnillaume Raeodet fergain du roy noftre firc, 
prefent a ce honor able hommes .... Murtine , 
Maifire Guillaume Garun , frere Robier Tou- 
lotifin. D 

EPISTOLA (a) COLLEGII CARD. 

illuftriflimo principi domino duci 
Bituriccnfi. 

'Mittunt ei litteras quas regi fcripferant fuper 
fubtr actione 'obedientia fa:ta Benedicto tam 
a rege quam a f aero collegio. 

I Lluftriflime princeps & domine, Chriftia- 
niflimusSt fereniflimus princeps dominus 
rex Francorum , nuper per venerabiles viros 
magiftros Robertum Cordelerii , & Trifta- 
num de Bofcofuae regiae majeftatis confilia- ^ 
rios & nuncios, ad nos cum certis litteris tam 
patentibus quam claufis tranfmifit.pro arduis 
negotiis veftrae excellenti* non ignotis, con- 
cernentibus ecclefiam fandam Dei , fuper in- 
tentionem noftram & conciufionem , quam 
poft maturam & digeftam deliberationem in- 
ter nos unanimiter & concorditer, nemine 
diferepante , urgentibus confcientiis , recepi- 
mus, eidem Chriftianiflimo principi per no- 

(s) Harc cpiftola extat in Spicilegii tom. 6. fed mutila 
mitio & in fiuc , integram hic damus. 


IA PR^VIA 600 

ftras litteras tenoris fubfequentis duximus 
nuntiandum. 

Chriftianifilme & fereniffime princeps,nu- 
per per honorabiles viros magiftros R. Cor- 
delerii & T.de Bofco veftrae darx majeftatis 
confiliarios & nuncios litteras ejujfiem ma- 
jeftatis recepimus, per quos elegantiflime & 
prudenter veftrx ferenitatis ex parte expo- 
lita fuere , qux eadem ferenitas fuper receffu 
a totali obedientia Benedicti ultimo in pa- 
pa m ele&i , in illo grandi & celeberrimo con- 
cilio nuper tento Parifius decreverat, prout 
nobis innotuit per litteras authenticas & pu- 
blicas veftrae faerx regiae majeftatis , quas no- 
bis praefentes nuncii prarfentarunt : qux om- . 
nia audivimus , confpeximus, &: intelleximus 
luculenter, & quanto magis credimus quod 
per hoc eundorum corda fidelium in viam 
pacis optatx celerius dirigentur , tanto affe- 
duofius ferenirati veftrx uberiores gratiarum 
reddimus adiones : hortantes eamdem ex in- 
timis , ut huic tam catholico quamque lauda- 
bili principio per ferenitatem eamdem finis 
optatus impendatur , videlicet ecclefix unio- 
nis , cum non fufficiat grandia invenire prin- 
cipia , fi non fine debito concludantur. Nec 
enim in principiis, fed in fine majores noftri 
laudes & gloriam pofuerunt. Ad qux ut pro- 
clivius & ardentius veftra cxcellentiffima cla- 
mitas attingat,* eidem notum facimus per prx- imV 
lentes, quod confideratis & ponderatis om- g»«“* 
nibus, quxperveftram ferenitatem ac etiam 
per nos in hac parte fada , necnon caufis & 
motivis , qux , prout in veftris litteris plenius 
continentur , veftram ad hoc facram majefta- 
tem impulerunt , aliifque rationibus , quibus 
in confcientiis noftris urgemur, multifque 
inter nos litteris , confiliis & deliberationibus 
digeftis , nos omnes numero xvhi. exiftentes 
& facrum collegium Rornanx ecclcfix fa- 
cientes, unanimi omnium voluntate & af- 
fenfu , ea qux per ferenitatem veftram ac ec- 
clefiam , clerum & populum regni veftri ac 
etiam Delphinatus fada funt, concernentia 
reccfliim ab obedientia totali Bencdidi , col- 
legialiter laudavimus &apprqbavimus, lau- 
damus & approbamus. Nos nihilominus a 
totali obedientia ipfius recedere decrevimus, 
recedimus & afferimus rccefliffe , & cum fe- 
renitate prxdida concurrere in profecutio- 
nem ulterius agendorum : fperantes in Do- 
mino , quod ex hoc , veftro regali prxfidio 
fuffragante , repulfis ambitionibus hominum 
non timentium thronum Dei, ccclcfia fanda 
Dei tot inundationibus concuffa elevabitur 
in fublimc. Et qui poft nubilum dat ferc- 
num, inclytam fponfamfuam oculo clemen- 
tioricx alto refpiciat, non Ferens eam infui 
nominis injutiam diutius conculcari. ( b ) Ad [£] 

veftram vero regiam majeftatem, infra bi- 
duum, hominem nobis fidum fuper nonnullis 
plenarie informatum tranfmittemus , & poft 

{b) Qux fequuotur dcfiJcrautui in Spicilegio. 

fatis 


1 


Digitized by 


,oo‘ le 


Annd ij$g. 

txmf.biblio- 

tbatre[U. 


[-3 




d> 0 l 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


€bi 


Citis cito aliqui cxnobifmct, fupcr profecu- A 
tione negotii principalis accedent ad magni- 
tudinem eamdem , quam ille , cujus res in 
przfcntiarum agitur, feliciter profperet inco- 
lumem , ut oramus. Eapropter veftram ex- 
cellentiam duximus exorandam , quatenus 
fuper ulteriori profccutione, ad finem optatae 
unionis, & confervationisftatus ecclefiz, ac 
noftrum facium hujufmodi, prout plenius 
confidimus, velitis fufeipere recofnmiffum. 
Excellentiam veftram confervet Altiflimus , 

& dirigat ad unionem ecclefiz fuz fandz. 
Scriptum apud Villam-novam prope Avinio- 
nem, xvn. Septembris. _ 

Sacrum collegium facrofandz Romanx 
ecclefiz cardinalium. 


SUBTRACTIO FACTA PER VICARIUM 
domini arcbiepifcopi Bifuntinenfis . 

S Ereniffimo ac Chriftianiffimo principi do- 
mino Ka&oLo Dei gratia Francorum regi 
illuftriilimo. 

Sereniffime ac Chriftianiflime ptinceps , 
dudum per reverendum in Chrifto patrem SC 
dominum dominum C. (4) Dei & apoftolicx G 
fedis gratia epifeopum Cabilonenfem , nobi- 
lem & potentem virum dominum Guillel- 
mum de Vienna militem , SC venerabilem 
virum magiftrum Girardum Bofandi illuftrifi 
fimi & potentiffimi principis domini domini 
ducis Sc comitis Burgundiz confiiiarium , vc- 
ftrxregix majeftatis nuncios fpeciales, vica- 
rius generalis in fpititUalibus Sc temporalibus 
reverendi in Chrifto patris & domini domini 
G. (b) Dei & apoftolicz fedis gratia archiepif- 
copi Bifuntinenfis litteras veftrz regiz maje- 
ftatis cw»4evotione humiliter recepimus & ^ 
honoreiperquem reverendum patrem domi- 
num Cabilonenfem elegantiffime ac pruden- 
tiifime veftrz ferenitatis ex parte expolita fue- 
runt , quae eadem ferenitas fuper rcceffu a to- 
tali pbedientia Benedicti , ultimo in papam 
eledi ,in illo grandi Sc celeberrimo concilio 
nuper tento Pariftus,decreverat , prout & no- 
bis innotuit per litteras autenticas Sc publi- 
cas veftrz facrz majeftatis , quas nobis przfati 
lluncii przfentarunt. Quz omnia audivimus 
& intelleximus luculenter, & quanto magis 
credimus, quod per hoc eundorum corda 
fidelium in viam pacis optatz celerius diri- £ 
gentur, tanto affeduofins ferenitati veftrz 
uberiores gratiarum reddimus adiones , 
eamdem dcvotilfime deprecanres ex intimis, 
ut huic tam catholico, tamque laudabili prin- 
cipio , per ferenitatem veftram finis optimus 
impendatur, videlicet ecclefiz unionis, ad 
quz, ut ardentius veftra excellentiffima cla- 

(a) Sedebat tunc in (ede Cabilooenfi OlireriasWe Martreiiil, 
qui ex decano Educnfi faftus epifeopus Vi»arienlis, adCaW- 
loncnfcm ccclefiam tranflaius eft atjno 1387. camque rexit 
ad annum 1403. quo fato fun£his eft. 

[i) Guillelmus di Vergi. 

Vet.fcript . drwoft. ampl. Collctt. Tom. Vll, 


ritas accendatur , eidem ut univerfis nofunt 
facimus pcrprzfentes, quod confidcratis & 
ponderatis omnibus, quz per veftram devo- 
tionem in hac parte fada funt, necnon caulis 
&motivis,quz, prout in veftris litteris ple- 
nius continetur , veftram ad hoc facratri ma- 
jeftatem impulerunt, aliifque rationibus , qui- 
bus cum infra nominatis in confcicntiis no- 
ftris urgemur , mulcifque per nos habitis con- 
filiis & deliberationibus digeftis : Nos vicarius 
przfatus audoritate didi reverendi patris do- 
mini Bifuntinenfis , ac de ejus fpeciali man- 
dato vivz vocis oraculo nobis fado,dc una- 
nimi Sc concordi voluntate & aflenfu venera- 
bilium virorum dominorum decani & capi- 
tuli dignz ecclefiz Bifuntinenfis, reverciido- 
rumque dominorum abbatum feptem nu- 
mero , ac quorumdam aliorum capitulorum 
dioeccfis Bifuntinenfis , ea quz per ferenita- 
tem veftram ac ecclefiz clerum & populum 
regni veftri , ac etiam Delphinatus fada funt, 
concernentia recelfum ab obedientia totali 
didi Benedidi laudavimus & approbavimus, 
laudamus Sc approbamus, nofque nihilomi- 
nus nomine quo fupra , a totali obedientia ip- 
fius Benedidi recedere decrevimus, recelli- 
mus & afferimus receffiffe : fperahtes in Do- 
mino quod ex hoc veftra regali profapiafuf- 
fragante , repuifis ambitionibus hujufmodi 
non timentium thronum Dei, ecclefia fandi 
Dei in fublimc poterit elevari. Datum in ca- 
pitulo dignz fandz ecclefiz Bifuntinenfis, 
multo clero & populo ibidem przfcntibus, 
fub figillo didi reverendi patris domini Bi- 
fijntinenfis, die tricefima menfis Odobris, 
anno Domini miilefimo trecentefimo nona- 
gefimo odavo. Sic fignacum. T. de Pret. 


SUBTRACTIO REGI NJE JERU SALEM. 

M Aru Dei gratia regina Jcrufalem Sc Si- Anno * ,<*. 

ciliz, ducatus Apuliz, principatus Ga- *'* 

puz, duciffa Andegaviz , comitatuum Prd- x , 4t 
vinciz & Forcalquerii , Cenomaniz , Pcdc- 
montis & Rouciaci comitifTa , bajula , tutrix , 

Sc adminiftratrix carifllmi nati noftri Ludo- 
vici eadem gratia regnorum regis , ducatuum 
ducis, comitatuum comitis prxdidorum, 
univerfo populo Chriftiano falutem Sc ma- 
gnum ftudium ad unionem fandz mattis ec- 
clefiz per exftirpationem fchifmatis nunc 
vigentis. 

i. Senipcr in voto nobis fuit unitatem 
fandz Romanz ecclefiz, quantum nobis 1 
Deo conCcflum eft, confervare, & radices 
nocivi fchifmatis totis viribus exftirpare, quod 
fiii malitia religionem impedit Chriftianam , 
devotionem minuit , nervos difrumpit cccle- 
fiz , cenfuram ecclefiafticam deducit in con- 
temtum, ad bellum civile incitat Chriftianos> 
turbat pacem ecclefiz , hoftes barbaros irritat, 

Urbes impugnat, artes machinat, Sc arietes 

Fff 


Digitized by UjOoq le 


6 cy ACTA TARIA PRAEVIA 604 

contra muros', unde mortes fcquuntur & vul- A fionis jam didx pradicandatn docuit didum 
ncra , praedae fiunt dignitates ecclefix , capti- concilium modo pacifico & honefto. 

vitates hominum offenduntur. 5. Deinde rex ipfe fuos ambaxiatores ad 

3. Sane proceffus confultiflime nuper fa- ipfum Benedictum mandavit, videlicet illu- 
dus,nobifquc defiinatus per illuftriffimum . firiffimos principes dominos Johann em Bi- 
de catholicum principem dominum meum turiae, Philippum BurgUndiae, patruos, Ludo- 
FranCix regem ad fubtrahenda patrocinia & vicum Aurelianenfem fratrem , duces, ipfius 
tollenda juvamina , quibus fera & periculi fui regis fratres & nepotem nOfiros cariffimos , 

ignara fchifmaticorum infania fuftentatur, inunitos perfbnis confilii in ranto negotio 
noftrx infinuavit majeftati , quod Benedic- requifiti , prxditos etiam poteftate petita , qui 

tus poft obitum felicis recordationis Cle- ' cum magna devotione fe prxfentarunt con- 
mentis papx VII. ante & poft affumtionem fpedui apoftolico , ficut regalium Francix eft 

de ipfo fadam in papam, juramentum ad fan- de more. Poft qux opportunitate captata ei- 
da Dei evangefia prxftitit pro Dei fervitio, g dem Benedido fux legationis caufanl expo- 
unitatcecclefix fux, ac falute animarum fide- nunt , fupplicantes eidem , quod viam quam 

lium omnium, promittendo quod abfque fe advifaffe regi defcripfcrat, pro fchifmate 
dolo, fraude & machinatione quibufiibec , faciliter finiendo, vellet eis aperire ; quam fi 

ad unionem ecclefix,ad ^nem imponendum talis eflet , ufque ad finem perducere promi- 


fchifmati, quantum in eo effet, quantum- 
que . pertineret ad eum , laboraret fideli- 
ter & etiam diligenter, nec ad eam differen- 
dam daret confilium vel favorem , direde 
irci indirede, publice vel occulte : quin immo 
fi ad apoftolatum aflumtus effet/ervaret fanC 
& veraciter hxc omnia fine machinatione, 
cxcufatione vel dilatione quibufiibet , ufque 
ad ccffionem inclufive per ipfum de papatu 
faciendam , fi cardinalibus, qui tunc erant vel 
effent in futurum de tunc exiftentibiis, auc 
majori parte eorumdem , id expedire videre- 
tur pro bono ecclefix & unitate prxdida. 
Deinde per fuos ambaxiatores folemnes nun- 
ciavit ipfi regi , quod magnum zelum gere- 
bat ad exftirpationem fchifmatis , & ecclefix 
unionem , quodque nihil in hoc facere vole- 
bat fine confenfu & diredione & voluntate 
ipfius regis , exhortans ipfum & deprecans > 
Ut in hoc negotio vellet fine intermiffione in- 
tendere , & ad ipfum deftinare notabiles & fi- 
deles viros , vdrum & cordiaiem affedionem 
ad ecclefix unitatem gerentes-, plene de-viis 
& modis utilibus & accommodis per regem 
in hac materia deliberatis inftrudos, fulci- 
tofque poteftatc opportuna ; fic quod delibe- 
rata poffent exeeutioni mandare , poffet fuos 
conceptus, fubjungens fe advifaffe , unam 
viam optimam , qua faciliter unio, fequi pof 
fct,quam aperiret ambaxiatoribus ipfius re- 
gis , dum tamen tantx fuiffent, ^pdoritatis, 
quod expediret eis hoc revelare , fubjiciens 
quod quamcumque viam non recufaret ap- 
tam producere unitatem. 

, 4. Quibus per regem intelledis , ipfe rex 
convocavit concilium praelatorum , capitulo- 
rum, nobilium, univerfitatum, plurium faerx 
paginx & utriufque jiiris dodorum , religio- 
forumque , & aliorum procerum regni fui, 
quod concilium confulte deliberavit & fan- 
di* viam eligere ceffionis ab utroque , vide- 
licet Benedido & Bonifacio , faciendam > &. 
merito, quia fola eft fufficiensad plene tol- 
lendum fchima , & eft conficiendarum ho- 
minum totaliter purgativa ; quam viam cef- 


ferunt. Qui Benedictus eis viam non erubuit 
offerre compromiffi , novam rem & inufita- 
tam , & ad magis fuam velandam ambitio- 
nem , in forma compromiffi voluit inferii 
duas fpecies ceffionis, unam videlicet ta&ani, 
cum dicit quod pronunciatio feu ordinatio 
vim habet ceffionisj aliam expreffam , cum 
dicit quod vidus cedat feu renuntiet ad cau- 
; telam. Sed in tanta retia & tot modis Invo- 
lutus tradit formas, qux vix poffent in vita 
hominis refolvi , & eft quodam in xnigmate 
Domini , prxfertim confideratis perfonis eli- 
gentium, & in arbitros eledorum. Sunt enim, 
pars formata , qui numquam judicabunt ta- 
liter , quod poffint dici fuiffe fchifmaticos in 
detrimentum famx fux, nec etiam principa- 
ks follicitabunt negotium, habentes ambi- 
tio fu m optatum tompromiffi, viam videlicet 
litigii immortalis. Oonfiderato etiam quod 
vult ut eligantur arbitri in numero pari .con- 
tra confilium utriufque juris. Numquam e- 
nim aut raro etiam ae loco tuto erit provi- 
fum , ut placeat ambobus : ita quodcalum- 
niofum adorem & principium ifta via vide- 
tur habere s & fi confidcretur medium , hoc 
eft procedendi modus in compromiffo, quod 
hodie redadum eft adinftar judiciorum , li- 
bellus dabitur fuper poffefforio , & inflantia 
durabit quantum volent. Deinde fi finis erit 
poffefforio , ad petitorium venietur , quod 8c 
in ipfa inflantia dabitur libellus, contefta- 
bitur lis , dabuntur pofitiones & articuli , re- 
fponfiones , inftrumen^ , teftes probatorii Sc 
reprobatorii producentur , utrimque propo-r 
nentur exceptiones , examinabuntur juris al-» 
legationes , fuper quibas audientur advocati j 
ideo videtur ifta via tyrannica, & habere vi- 
detur tyrannum diredorem. Finis autem 
hujus compromiffi non. veniet ex immortali 
proceffu, iniquitates habet plurimas, & im- 
portat periculum animarum. Effe autem po- 
terit, ut dicunt jura, perperam ignorantia 
fadi forte vel juris , aut corruptione pro pe- 
cunia vel ambitione. Quocafu etiam dubium 
erit , utrum ipfo jure valeat , vel fit nulla feu- 


Digitized by c ?ie 



6os AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 606 

tentia pro, illo qui non eft papa, aut cflfe fc- A 8. Dicit ulterius quod peccaret mortaliter 
eundum canonicas fandiones non poteft i viam ceffionis fequendo. Sed quare melius 

pronuntiabitur, aut provifio fiet; & eft mi-' hic quam fupra in compromiffo peccaret 

rum quod in tanto negotio tantus tunc repu- Hon videmus ; & qifid nunc videt in ©bfer- 

iatus homo viam obtulerit compromifli, curri vatione juramenti , quod non viderit in prae- 

riec in modicis beneficiis , ncc in integrum ftatione ignoramus , nifi quod tunc Hbenter 

reftitutionis caufa , nec in matrimoniali , nec przftrtic , ut eligeretur in papam ; nunc au- 

in liberali , neque etiam intriminali publici tem ambitiofe recufat , ut non deftituarar $ 

}ndicii , aut etiam popularis , aut de inge- fed didi ambaffiatores numquam feffi , ut 

liuitate , aut fidei commifforia libertate poffit poffent ftatutn & pacem ecclefi* reformare , 

compromitti ex rationabilibus caufis, quae fzpc & fxpius aliquoties fibi, aliquando cum 

poffsnt in propofito rationabiliter applicari. facro collegio fimul , quandoque aliquibus 

Etiam fecundum canonicas fandiones non fecum dudis cardinalibus, & multotiens fa- 

poteft compromitti fuper re de qua poffit _ erum collegium per fefolum,& etiam car- 
etiarii particulari ccclefiz damnum fequi , dinales divifim, aliqui etiam cum lacryma- 

ficut in propofito contingere poteft; etiam rum effufiorie, flexis genibus, manibus com- 

papa non poteft rem facere de qua univerfa- plofis , humiliter fupplicarunt eidem Bene- 

1« turbetur ecclefia, quz fine dubio turbari dicto, ut pie mifereri dignaretur ccclefiz 

poterit cx tali compromiflo. Ceterum qua fanda: Dei, & totius Chriftian itatis periclr- 

firmitate validari poterat decifio compro- tantium , etiam in periculis animarum , & 

riiiffi, fi acceptum fuiffet alia quam jurisju- miferendo vellet viam eligere ccffionis , qui 

fandi religione ; quoniam penes ipfum Bene- per fui arquitatem & formam fibi datam per 

didum nec eft firmitas rerum , nec divini na- regem apta eft totius fchifmatis pleniffimum 

minis timor , cum fuper re tam grandi , tam- dare finem. A djicrentes quod cedula per fa- 

que tangente ecclefiam Dei & catholicam fi- erum fada collegium prius quam de elcdio- 

dem , violaverit in conclavi prxftitum jura- ne fummi pontificis tradaretur , in omni fut 

mentam, &poft ejus affumtionem per ipfum parte fervaretur. Tcmpcftivius amem quam 

iteratum. C continebatur in cedula, didam nolebat cer- 
ti. Cumipfo ergo a modo nihil eft agen- fionem, fed ejus profccutionem , prout in 

dum ; nam fi ifte cafus effet applicabilis ad le- ipfa cedula continetur. Juravit autem bis ipfd 

gem , quia adverfus pada, quz, invocato om- Bcnedidus fideliter & diligenter non diffe- 

fripotentis Dei nomine, co audore folidave- tendo laborare ad unionem ecclcfiz, & fi- 

rat, putavit effe veniendum, non adimplendo nem imponendum fchifmati nfquc ad ccffio- ' 

promiffa ; non folum notaretur infamia , ve- nem inclufive , & ita juravit fideliter & dili- 

f om etiam careret emolumento quod cx cie- genter profequi ceffionem , & ad eam diffe- 

dionc fuiffet copfecutus. Ideo fande & mc- rendam non dare favorem, cujus contrarium 

tito didi ambixiatores improbaverunt , & facere videtur profequendex viam inextrica- 

improbatam recufarunt didam viam com- bilem compromiffi, & rccufando viamfacil- x 

promiffi, ut nocivam toti rcipublicz Cbriftia- limam ceffionis. Nec debet adeo vel ad fe 

notum , & fandiffimam providamque viam remiffionem feu difpenfationem fperare pro 

fimplicis ccffionis feu renuntiationis ambo- tanta utilitate fidei catholicz & totius Chri- 

rnm obtulerant , fcquentes veftigia S. Cle- ftianitatrs przftiti juramenti. Et in eo quod 

mentis papz immediate fucccfforis B. Petri allegat quod non tenetur didum juramen- 

apoftoli , qni ipfum fibi elegerat in fucceffo- tum fervare , fed peccaret mortaliter fi fer- 
rem , qui pro longe minori utilirate fandz Varet ; gignit novam opinionem , & fic vin- 

Ccclcfiz quam fit ifta, ceffit papatui & ejus culis facri canonrs illaqueatur. 

Oneri & honori ; non tamen' fic ipfe Benedi- 9- Sed his omnibus fpretis & defpedis, 
dus , fed didam viam ceffionis totaliter de- file prophanus ardor ambitiofe avaritiz, quae 

fpexit , ex caufis , ut noftrz relatum eft maje- fecundum divinum eloquium radix eft om- 
ftati, quz non habent juftiriam , ncc fundan- nium malorum , ipfum Benedictum fic mi- 
rar ratione. ferabiliter captivaffe videtur, quod non videt 

7. Dicit enim idem Bcnedidus , quod res quod expedit , & quod decet , aut quod ne- 

riOva eft & inufitata , caufatri fchifmatis ter- Ccffitati fubjacet non difeernit. Semper & 

minari per ceffionem ; in hoc eft fibi ipfi con- E ubique didam viam ceffionis rccufavit& re- 
trarius, quia in via compromiffi per ipfum pellit. Sed hzc res mira cftdc Benedicto, 

Oblata, offert duplicem ceffionem , quz fi per- qui in verum papam fuit affurritus, & debebat 

fjricaciter attendantur , potiores funt rebus malle integritatem ecclefiz in alium eligen- 

ceteris in compromiflo contentis. Ceterum dum in papam canonice defiderafc,& ad hoc 

urgens fchifma novum eft in ecclefia Dei, darre operam cum effedu , quam cum tanto 

qaia numquam firnile fuit , ncc ex omnibus fcandalo & fuz damnationis perpera* detri- 

fuis partibus ita fundatum ficut iftud. Ideo mento partem habere. Er debebat exCmplo 

ficut in novo cafu nova debet adhiberi pro- filius moveri matris pueri vivi , quz obtinuit 

vifio. ■ - in judicio Salomonis; & fic ambaffiatores fu* 


L 


Digitized by t^ooQie 


<5o7 ACTA VAE 

intentione fruftrati reverfi funt ad regem. Ip- . 
fe vcroBencdidus volens decipere mundum, 
Sc fuam impiam ambitionem palliare , per di* 
verfafrChriftianitatis partes mandavit garru- 
latores. publice coadunatis turbis , afierentes 
didos ambafliatores viam prxfcntisceffionis 
fibi prxfentafle , ad hoc ut Gallicum pofient 
habere papam , quod non fuit verum , quia 
non fuit praefentata praeiens ceffio, fed futura 
& conditionalis , ii antipapa faceret illud 
idem. Nam fui folius renuntiatio non habe- 
ret effedum defide ratum per regem , ut eft 
quod ceffio talis fiat,^uod totaliter tollat 
fdiilma. Nec intereft regis unde iit papa, quia 
ih aditalibus Sc hiftoriis fu m morum pontifi- 
cum, repedentur tot favores exhibitos regiSc 
regrfb-per exteros fore conceifos, ficut per 
Galjjcos papas. Nec enim in hoc cafu eft fibi 
Teutonicus , Gallus , Anglus , vel Hifpanus , 
dum tantum fit utilis ecclefix fandae Dei} 
quia non eft perfonarum acceptio, ficut de 
Deo dicunt Apoftolus & Juftinianus. De ipfo 
autem Bencdido dicere poflumus cum divi- 
na feriptura : Pofuerunt mendacium fpem fuam , 
& mendacium operis paraverunt. Et iterum qui 
fecundum prophetam dicunt Domino : Rece- 
de a nobis , vias tuas fcire nolumus > propter 
quod Salomon dicit : Per femitas propria cul- 
tura erraverunt , colligunt autem manibus in- 
fru£luofa. 

i o. Sed addendo peffima prioribus , mifit 
• epifeopum Terracinenfem ad andpapam 
Roma: , fine confilio cardinalium & confen- 
fu : fed fuper quibus rebus ipfum mifit igno- 
ratur. Sed nihilominus res nova fuit : tamen 
vehementer & verifimiliter przfumitur,quod 
fuit collufio inter ipfos Bcncdidum & Boni- 
facium, quod quilibet fcindendum ccdefiam 
Dei fit contentus parte quam tenet , Sc irre- 
vocabiliter fub papae nomine perfeveret: quia 
ex tunc alter contra alterum ceflavit proce- 
dere, Sc inchoatos proccflus continuare : quae 
ceffio per biennium & ultra duravit. Ulterius 
de collufione iterato vehementius fufpica- 
tur , quia ambaffiatoribus ipfius regis, regum- 
que Angliae & Caftellx ad eorum quemlibet 
pro ultima voce deftinads , fupplicando & 
rogando humiliter 8 c devote , ut viam elige- 
rent ccffionis, eadem St per eadem verba , ac 
fi uno loquerentur ore, uterque refpondit, 
videlicet quod nondum erant bene deliberati 
fuper acceptanda renuntiationis via, fed de- 
liberarent cum fratribus fuis & alii§ de qui- 
bus cis videretur , poftcaque eorum delibe- 
ratum propofitum notificarent regibus ipfis : 
fed tamen in eorum ambitiofa duritie perfi- 
dentes , nec hoc , nec illud fecerunt : tamen 
de Bonifacio nihil ad nos , quia femper ha- 
buimus ipfum & habebimus pro apoftatico 
Sc antipapa. 

ii. Ex quibus manifefte concluditur Be- 
nedictum, nedum facere, fed etiam nutrire 
fchifma , peccans in fe & in aliis fequentibus 


IA P R JE V I A, 608 

A eum , quos ampleditur favoribus , gratiis Sc 
promotionibus , etiam ad majora : contradi- 
centes autem odio profequitur , & in diverfis 
proceffibus & gravaminibus involvit. Schif- 
maticus ergo eft , Sc fchifma eft ad hzrefim 
via. Ideo de ipfo Benedido dicere poflumus 
cum Johanne papa ad Auguftum, alienum 
fane a communione fe ipfe & ab ccclefia judi- 
cavit efle catholica. Obediamus ergo Paulo 
apoftolo inquienti : Denuntiamus autem vobis% 
fratres , in nomine Domini nofiri Jesu Christi, 
ut fubtrahatis vos ab omni fratre inambulante 
inordinate , non fecUndum traditionem quam 
accepit a nobis. Et ne dicat nobis ipfe Paulus : 

B Ecclefiam Dei contemnitis , cognofcentes nos 
debere efle reddituros rationem propter cc- 
clefiam quam Ghrifto tuendam fufeepimus. 
Nam five augeatur pax Sc difciplina ecclefix 
per nos & illos fideles principes, five folvatur 
a nobis, &ejus rationem exigit , qui noftrxSc 
eorum poteftati fuam ecclefiam credidit. 
Principes autem fxculi nonnumquam intra 
ecclefiam poteftatis adeptx culmina tenent. 

1 2. Nos igitur cupientes reintegrationem 
unitatis Sc pacis ecdefix , Sc in hoc cum aliis 
principibus infiftere , fequentes veftigia didi 
domini regis, etiam dudi exemplo fandiffi- 
mo Sc faiutari hortatione facri collegii facro- 

C fandx Romanx ecclefix cardinalium, qui 
per duos ex ipfis nobis fignificarunt, quod 
feipfos fubtraxerant ab omni obedientia ip- 
fius B^nedidi , per didam juftitiam nos ro- 
gantes , quod illud idem facere vellemus. 
Quam hortationem &rogamina devote fuf- 
cipientes, prxfertim in hac caufa qux concer- 
nit pacem ecclefix , Chriftianorum unitatem 
falutemque animarum , ad fuper his conful- 
tius deliberandum , ad nos vocavimus prx- 
latos, nobiles & alios proceres, univerfita- 
tum magiftros , in facra pagina Sc utriufque 
juris dodores didorum noftrorum comita- 
tuum Provincix , terrarumque adjacentium, 
prxfente diledo St cariffimo filio noftro Ca- 
rolo principe Tarentino , Sc aliis fupradidis , 
quia expedit reipublicx Chriftianorum , tales 
ambitiofos & turbantes pacem ecclefix fem- 
per egenos efle , munientes nos figno vene- 
rabili fandx crucis , inquientes : In no m 1 ne 
fandx & individux Trinitatis, Patris Sc Filii 
Sc Spiritus-fandi. Poftquam didus B ene dic- 
tus fe alienum a communione fidelium Sc 
facrofandx ecclefix judicavit, non agnof 
ccns articulum Unius ecclefix, fed vult, ia 
quantum in eo eft, efle duas, nos ccclefia, 
clerus, Sc populus didorum comitatuum 

E noftrorum Sc terrarum adjacentium eifdem , 
de prxdidorum vocatorum judicio Sc aflenfu 
recedimus, nuntiamufque audoritate prx- 
fentium ex nunc reccffifle ab obedientia to?. 
tali ipfius Benedidi : volentes inter cetera , 
quod ab inantea ipfi Benedido fuifque colle- 
doribus, Sc aliis fuis ofliciariis quibufeumque, 
fuifque complicibus , fautoribus Sc fequaci- 


Digitized by 


Google 


r 


609 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 610 

bus ac procuratoribus eorumdem , nullus , A ■ 
cujufcumque conditionis fuerit , de reditibus, 

proventibus & emolumentis ecclefiafticis S V B T RA CT IO TOTltJS CLERI 
quomodocumque vel ex quacumque caufa & tmnium capitulorum civitatis 

folvere aut rcfpondere prxfumat: quod etiam Cameracenfis. 

occurrentibus vacationum cafibus , affirman- 
tur ad praelaturas, dignitates & alia bene- TN nomine Domini. Arnen. Notum fit uni- Ansot??». 

ficia elediva per eledionem , etiam ceteris X verfis prxfens publicum inftrumentum in- Bxmf bibito - 

beneficiis provideatur per collationem eo- fpeduris, quod cum anno ejufdem Domini th,ct 
rum, ad quos hujufmodi cledio & collatio millcfimo treccntefimononagcfimoodavoi 
fpedant quomodolibet,feu etiam (pedabunt, indidione feptima , menfis Decembris die fe*- 
adhibitis ad hoc folemnitatibus & aliis folitis eunda , pontificatus fandiffimi in ChrUto pa- 
& opportunis. De beneficiis vero compli- tris domini Bencdidi divina providentia pa- 
cum , fautorum , & fequacium prardidorum g px tertii decimi anno quinto , nobile^ & cir- 
per ordinarios provideatur debite vel alias D cum fpedi viri magiftri& domini Petrus Blan- 
ca concedantur in commenda m perfonis ido- cheti & Johannes de Boijfay , excellefttiffimi 

ncis , alienatione bonorum immobilium & principis Francorum regis confiliarii,magiftri 
pretioforum mobilium cis fingulis interdida, requeftarum fui hofpicii , & per eumdem rc- 

regenda fcilicet & adminiftranda, donec alias gem ambaffiatores ad infraferipta deputati , 

canonice fit provifum : diftridius inhibentes in loco capitulari Cameracenfis ecclefix un^ 

univerfis & fingulis fubditis noftris ac incolis cum clero civitatis Cameracenfis, ad ipforum 

comitatuum prxdidorum, tam ecclefiafticis inftanriam ibidem adunato , conveniflent , 

quam fxcularibus , quacumque etiam ponti- eidemque clero litteras creditivas didi dorni- 

ficali dignitate vel quovis alio titulo feu no- ni regis prxfentaffcnt , fidem continentes cre- 

minc ccnfcantur , ne praefato Benedido ejuf- ditivam 5 hifque litteris ibidem perledis , in- 

que fequacibus aut officiariis & auditoribus jundam fibi credentiam expofuiflent, littc- 

fcu juftitiariis quibufiibet obedire quomodo- q rafque ejufdem domini regis patentes exhi- 
libct, aut contra tenorem prxfentium aliquid buiflent , continentes rationes, motiva, <5£ 

attentare prxfumant , fi poenas graves noftra proceffiim, qux poft folemnes deliberationes 

& ecclefix audoritate eis infligendas cupiant & indagines antedidum regem moverant ad 

non fubirc. Et infuper mandamus earumdem denegationem obedientix domini Benedidi 

prxfentium audoritate univerfis & fingulis prxdidi , ad finem unionis ecclefix fandx 

juftitiariis & officiariis noftris infra limites Dei procurandx, &fchifmatispeftiferi quod 

prxdidos conftitutis & eorum cuilibet , qua- diutius , proh dolor ! gradatum eft , extirpan- 

tenus fervato prxfentium tenore , prout ad di : requifiverunt ex parte domini regis didos 

eorum quemlibet pertinebit , quemcumque de clero, & exhortati fuerunt ob animarum 

his deprehenderint ac noverint aliquatenus fuarum falutem, & zelum unionis exftir- 

contraire, taliter puniant, quod cedat ceteris ^ pationis jam didarum, quatenus determina- 
exemplum : ponentes, dantes & fufeipientes, ^ tioni & obedientix denegationi fadis per 
ipfarum audoritate prxfentium, didam eccle- prxfatum dominum regem ad finem prxta- 

fiam & omnes & fingulas perfonas ecclefiafti- dum & bonum ecclefix militantis fe confor- 

cas, earumque familiares, & bona in noftra marent. Tandem didi de clero refponde* 

felvagardia&fpecialiprotedione. Datum in runt, quod fuper vifis, auditis & expolitis, 

villa noftra Tarafconix, fub noftro magno fi- tamquam univerfalis ecclefix pacis & unio- 

gillo pendenti per magnificum virum Ray- nis zelatores , deliberationem inter fe& cum 

mundum Bertiardum Flamingi militem , lc- aliis abfentibus haberent, quam citius oppor- 

gum dodorem, magnx noftrx & regix curix tunitate captata aduri & refponfuri poft hu- 

jnagiftrum rationalem majorem , & fecunda- jufmodi deliberationem quod juftum & ratio- 
rum appellationum Provincix judicem colla- nabile foret, Domino miniftrante > advenien- 

teralem,confiliarium noftrum & regium fide- teque quinta die didi menfis, congregatis prx- 

lem diledum , anno Domini mcccxcviii. die g fatis dominis ambaxiatoribus Scelero in loco 
ultimo menfis Novembris feptimx indidio- capitulari fupradido , pro parte didorum de 

nis , regnorum vero didi filii noftri regis an- clero , per organum venerabilis viri magiftri 

no xv. Walteri de Bello-vifu.prxpofiti Cameracenfis 

Per reginam, prxfentibus domino principe ecclefix jam didx.de mandato & commiffio- 

Tarentino , fenefcallo Provincix , domino de ne omnium de dido clero prxfentium, didis 

Saltu , domino de Afleyo, domino de CoreiSj dominis ambaxiatoribus data & fada fuit re- 

& domino de Sefanfta , & pluribus aliis. An- fponfio viva voce , & in feriptis, ad veriorem 
tonius Ifnardi , M. de la Crois. cautelam modo & forma inferius annotatis. 


Q® 

Ve t. Script. & Mon. ampl. Collett, Tm. V1L 


I N Dei nomine. Amen.Vifis&diligenterrc- 
ccnfitis per nos Capitula majoris ecclefix , 
fandorum Gaugerici & Crucis ; abbates & 

Ggg 



Digitized by 


Google 


6n 


ACTA VARIA PRjEVIA 


6 ii 


Anno i $#$. 
Ex mf. b- 
Uiothtc* rt- 
iit. 


conventus monasteriorum fandorum Aubcrti A 
& Sepulchri CameracenOs , litteris credentix 
fereniffimi domini noftri regis Francorum, & 
metuendiflimi domini noftri ducis Burgun- 
dix per vos eleganter expofitx , proceffibus, 

& determinatione ejufdem domini regis fu- 
per denegatione obedientix domini noftri 
Benedidi papx tertii-decinsi in litteris paten- 
tibus comprehenfis , & per nos ledis, & audi- 
tis requifitionibus per vos fadis de ejufdem 
regis mandato , cum nonnullis aliis caulis fie 
rationibus, & inter ceteras adhaffione col- 
legii facri dominorum cardinalium ad finem 
unionis univerfalisccclefix,& exftirpationem g 
ipfius fchifmatis peltiferi, quod diutius ec- 
clefiam commaculavit , proh dolor ! non ali- 
ter aut alias determinationi prxfati domini 
regis ChriftianifSmi principis adhxrcmus. 
Quia refponfionc fada & perleda , prxfati 
domini ambaxiatores pro parte didi domini 
regis , & ad opus omnium quorum intereft & 
interefle poterit , quxfierunt a me notario pu- 
blico fubfcripto ibidem prxfenti , & ad hoc 
fpecialiter vocato, fibi confici de prxmifiis pu- 
blicum inftrumentum unum vel plura publi- 
ca inftrumenta fub artantium teftimonio per- 
fonarum. Ada fuerunt hxc in loco capitulari ~ 
prxdido anno , indidione , menfe , diebus & 
pontificatu prxdidis , prxfentibus ibidem ve- 
nerabilibus viris magiftro Jacobo Gregorii 
officiali Camcracenfi , & domino Johanne 
Louberti prefbytero , notario publico Came- 
racenfisdioecefis, teftibus ad prxmiffa voca- 
tis, fpecialiter & rogatis. Sic lignatum. 

Et ego Johanncs de Pontifara prelbyter 
Noviomenfis dioecefis , publicus audoritate 
apoftoliA & imperiali notarius, quia prxmif 
fis omnibus & fingulis fic , ut prxmittitur , fa- 
dis & geftis , una cum prxnominatis teftibus 
prxfens interfui > ideo prxfens publicum in- 
ftrumentum inde confedum, quod per alium D 
feribi feci , aliis legitime impeditis, figno 
meo confueto fignavi, me propria manu 
fubfcribens in teftimonium omnium & fin- 
gulorum prxmifforum requifitus & rogatus. 


SUBTRACTIO S CA B 1 NA TUS 
& communitatis villa Cameracenfts. 

I N nomine Domini. Arnen. Tenore prx- 
fentis publici inftrumenti eundis pateat 
evidenter, quod anno Domini millefimo tre- 
centefimo nonagefimo odavo , indidione 
fexta , menfis Decembris die feptima , ponti- 
ficatus domini noftri Benedidi papx XIII. 
anno quinto, in mei notarii publici & tertium 
infraferiptorum prxfentia perfonaliter con- 
ftitutis venerabilibus & circumfpedis viris , 
magiftro Waltero de Belio-vifu in legibus 
licentiato , prxpofito & canonico majoris eo- 
clefix , necnon Martino de Tornacoecclefix 
landx Crucis Camcraccnfis canonico , Wil- 


lelmo BiredcUrc prxpofito , Gerardo Corde- 
lois , Triftando Godene , & Johanne Faux , 
fcabinis civitatis Cameracenfis , & quamplu- 
ribus aliis , ex parte totius fcabinatus & com- 
munitatis jam didx civitatis fpecialiter de- 
putatis. Qui quidem ad tenorem litterarum 
credentix die prxcedenti eifdem fcabinis pro 
parte fereniffimi & illuftriffimi principis do- 
mini Caroli Dei gratia Francorum regis eif- 
dem per venerabiles & circumfpedos viros 
dominos & magiftros Petrum Blancheti & 
& Johannem de Boijfay archidiaconum parvi 
Caleti in ccdefia Rothomagenfi confiliarios 
& magiftros requcftarum hofpitii prxfati didi 
domini regis , ambaifiatores regix majeftatis 
prxdidx prxfentatas , poft expolitionem cre- 
dentix eifdem per hujufmodi litteras regias 
eommiflx, continentes in effcdu , quatenus 
attento quod prxfatus fereniffimus princeps 
cum cieri & procerum totius fui regni confi- 
lio decreverat recedere ab obedientia didi 
domini Benedidi dudum in papam eledi, 
certis & legitimis ex caulis ipfum moventi- 
bus, ad finem unionis ecclelix facrofandx, 
fidem conliliarii didx villx , fcabinique & 
communitas idem facere vellent, fedidi il- 
luftriffimi principis & totius fui regni opinioni 
& ordinationi reddendo conformes , per jam 
didos confiliarios & fcabinos reverenter ex- 
auditam & conceptam ; habita fuper hoc ma- 
tura deliberatione cum fuis confcabinis, con- 
filiariis, juratis, & aliis quorum poterat in- 
terdic, per organum memorati venerabilis 
viri magiftri Walteri, alterius eonfiliariorum. 
principalium didx civitatis , refponderunt in 
elfedu modo fubfequenti , fcilicet quod ipfi 
volentes in omnibus, ut tenebantur, regix 
majeftati totis virium conatibus in quibuf- 
cumque poffibilibus complacere , attenden- 
tefquedenegationem obedientix didi domi- 
ni Benedidi & cetera didx ordinationis fuifi 
fc fada provida deliberatione ac matura , ad 
finem unionis ecclelix facrofandx per hoc 
citius recuperandx , didi illuftrilBmi princi- 
pis & domini regis fuorumque confilii & re- 
gni ordinationi , quantum in eis erat , in hkc 
parte adhxrere volebant, & adhxrcbant, 
prout fimiliter fecerunt domini de capitulo 
& monafteriorum ecclefiarum civitatis Ca- 
meracenfis prxlibatx 5 fuper quibus prxfati 
domini ambaxiatores petierunt a me notario 
publico infraferipto libi fieri publicum inftru- 
mentum. 

Ada fuerunt hxc Cameraci in hofpitio , in' 
quo tunc erant hofpitati prxfati ambaxiato- 
res , anno , indidione , menfe , dic , & ponti- 
ficatu prxdidis , prxfentibus ibidem venera- 
bilibus & circumfpedis viris magiftris Jacobo 
Gregorii officiali , necnon Radulpho prefby- 
tero canonico & figillifero Camcracenfi , ac 
etiam dEgidio de Vitriaco , Salomone Fo- 
reftarii de Parilius , & Petro Bofiandi Came- 
racenlis , Noviomenfis & Senonenfis digeee- 


Digitized by 


Google 




613 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


614 


[-] 


Anno ij it . 
Ix mf. U- 
Uitthtct n- 

r*- . 


fum teftibus ad przmifla vocatis fpccialitcr A dentibus exempla relinquens, libertatem pro- 

" o:_ ^ priam ultroneus dereliquit , judicia atque dif- 

fidia fugere, immo potius ferre injurias per* 
fuadens , fraudemque pati divinitus hortaba- 
tur. Numquid tamfatrilegum atque lamen- 
tabile fchifma dcfleviflet, & in fandla ecclefia 
ad quartum ufque luftrum venenum ita pcfti- 
ferum fchifmatis, fine cujufque antidoti re- 
medio impune tulifiet ? Nonne languente 
matre , hos duos , fi dicamus filios , pertinaci 
animofitace per cavillofas jurium aftutias vifi 
cera genitricis inhumaniter lacerantcs,ram ... 
membrorum ceterorum compagine merito 
SUB TRAC T IO (x) E C C L ES 1JE B d c P uliff cti utrumque compellens dcfiftcre, 

aut nihilominus certantes diutius cum tanto 


& rogatis. Sic fignatum. 

Et ego Petrus de Cxudry Cameracenfis cle- 
ricus , au&oritate apoftolica & imperiali 
curiar Cameracenfis notarius juratus , przdi- 
fiis refponfioni & adhzfioni , ceterifque prx- 
miffis , dum fic agerentur, una cum praenomi- 
natis teftibus vocatis praefens fui , & hoc prae- 
iens publicum inftrumentum indcconfedum 
propria manu fcripfi , fignoque meo folito 
fignavi rogatus in teftimonium prxmiffo- 
rum. 


N Dei nomine. Arnen. E uricus Dei 


regis CaflelU. 

1 T 

JLgratia rex Caftcllx & Legionis , univerfis 
Chrifti fidelibus [ falutem ] & ad pacem pro- 
peranti militanti ecclefiz fub uno redore ca- 
ritatis vinculo coiiniri. Ad tollendum hujus 
fchifmatis peltiferi rabiem , proh dolor ! in 
Dei ecclefia nunc vigentis, tanto ardentius 
conamur infurgere , quanto periculofius ip- 
fum cernimus perdurare , quantoque foret 
fclubrior toti corpori myltico provifio unio- 
nis, ne fi in nobis ardens zelus unitatis eccle- 


diferimine , pro libidinofa dominandi ambi- 
tione, prxfidcndi faftu , fublimi (tatu, lautis 
cibis , ornatibus variis, & hoc unicx vocis ap- 
plaufu beatiffimz pacis, a vicariatu Chrifti 
magiftri humilis , eorum etiam providendo 
faluti , noxios ecclefiz vaftatores abigendos a 
przfidentia tam noxia przdicaret, tantum- 
que fe terrenx poteftati conformantes, ex- 
tindo prorfus humilitatis fpiritu , antiftitum 
indignos obedientia judicaret. Quibus Pha- 
res merito, quod interpretatur divifio, im- 
properare poffumus. Dividit namque qui vel 


fiz orthodoxz, & quz ex ea pendet profpe- q oves difpergit , vel difperfas ponendo pro eis 


ritatis fidei catholicz, qui noftra ad id fervide 
ac finccriter accenderat peftora , a fidelium 
mentibus remitti feu tepere putetur, prxei- 
pue cum cernimus , Deo propitio , caufam 
magis ac magis jugiter defiderato fini dirigi 
ac difponi. Quamobrcm fuperna dirigente 
clementia , folertiam , diligentiam, & curam 
noftram inflandus atque indefeffius impen- 
dere non ccflamus. Videmus nempe tam nu- 
bilofum atque tenebrofum turbinibus hor- 
rendiffimum fchifma peritorum pariter atque 
innocentium per tot annorum & temporum 
curricula corda lethalibus vulneribus faucia- 


animam non congregat : quin potius hi for- 
taffe animas ultronei auferunt , ne difperfum 
aut bipartitum gregem fub Chrifti veri pallo- 
ris unici pafii pro illis ovili concludant. Sed 
quomodo animam fuam dabit, qui pro fuis 
ovibus non dat cappam,aut hujus tranfito- 
rizvitz fubftantiam, non videmus : ut dica- 
mus ecclefiz matri noftrx : Ut quid mater 
cos la&afti, puerperii enixa labore fomentis 
multiplicibus educafti,& prxtulifti honorum 
culminibus variorum ? Immo, proh dolor s 
ipfi fpreverunt te , turbant te , te impugnant , 
luper te conantur, fupertuam veftcm mile- 


re, nevetuftatis oblivione arbitremur, nifi D runt fortem, immo eamdem inconfutilcm 


cauterifaretur ferri rigore, plagam hujufmodi 
fiftulari. Quid namque nobis commendatius 
fentiemus , quam ut animarum faluti provi- 
deamus propenfius, indefefios ferendo labo- 
res, & murum nos objiciendo pro fidei con- 
fervatione ,necnon & matris ecclefiz unitate 
afeendere volentibus ex adverfo, magiftri no- 
ftri vcftigiis inhzrentes, qui licet omnium 
Dominus, nihilominus tamen fervi formam 
fufeipiens, pro generis humani falute feipfum 
morti fubjecit ; cujus inter cetera notanter il- 
lud fervare debemus , ne occafionem fcan- 
dalis przbeamus , qui ea nullis obnoxius cul- 
pis vitavit, atque fub interminatione gehen- 
nz vitare docuit ac juflit. Beatiffimus etiam 
Paulus, ille dodor gentium eximius, auriga 
fidei , apoftolorum gemma , utriufque tam 
novi quam veteris teftamenti divinus inter- 
pres, fcandali perniciem exfecratus, & prxfi- 

[ 4 ) Ejus partem edidit Rapaidas ad annum ijj*. Inte- 
gram iue damus. - 


lacerare & nedum hoc , quin immo in te 

cum totius Chriftianitatis inter fe ad invicem 
agonizantis diferimine defzvire , & lethali 
vulnere in duo paria vel imparia frufta con- 
fcindere, ac bipartitam perpetuo detinere, 
erumpentibus inde velut cumulatiffimo gre- 
ge vermibus : adeo ut fi citius provifio quz 
fequitur, adhibita nonfuiflet, putridz huic 
plagz & tabidz faniei fortafle , nifi omnipo- 
tentis provideret digitus , numquam fomen- 
torum juvarent medicamina, nec finefigurz 
typo loquentes, unionis e flentia potiremur. 

2 . Conftanter autem atque gementes affe- 
rimus , quod prxlibatum fchifma eft innume- 
rabilium guerrarum pariter & turbationum 
totius Chriftianitatis exordium , cujus utique 
fedatio fchifmatis illis cflet remedium oppor- 
tunum : quod prudenter confiderans cardi- 
nalium fan&um & venerandum collegium, 
quodque tam valide diutius fuerat radicatum, 
quod facile non poflet funditus exftirpari, 


■vp- 


Digitiz ' by 


Google 



6 ij ACTA VARIA PRJEVIA 616 

immo quod ii unitatis differretur provifio, A &prout ad nos pertinebit, confulere& etiam 


Locus obscu- 
rus Sc intri- 
catus. 


poffent merito perpetuitate ejuf dem fchifma- 
tis difpendia caementarii omnibus infimul 
didi collegii cardinalibus in conclavi pro fu- 
turi cledione pontificis celebranda , & do- 
mino Petro vulgariter nuncupato de Luna 
cum cis poft obitum domini Clementis VII. 
conftitutis , ordinaverunt & (latuerunt ccdu- 
lam quamdam juramenti vinculo roboratam 
per omnes ; quam & idem Petrus de Luna 
tunc cardinalis (imiliter jurejurando firma- 
vit, inter cetera effedualiter continentem, 
quod eledusin papam procurabit fanc vera- 
citer & abfque machinatione, excufationc 
vel dilatione quacumque , omnes vias utiles 
& accommodas ad utilitatem unionis eccle- 
fiae przdidse , -ufque ad ceffionem inclufive de 
papatu faciendam , fi eifdem cardinalibus vel 
majori parti eorum pro bono unionis praedi- 
atae videretur expedire. O Pater omnipotens , 
qui cordium & renum ferutator exi(tis,(i, 
quod didio illa ufque ad omnes vias feriofe 
adualiter pradicandas referri fano debeat in- 
telledu primitus quam ad ceffionis viam pro 
habenda ecclefiar unione, fuerit talis didan- 
tium cedulam animus, cum tam fandis adja- 
centibus fermonibus , talis etiam tergi ver fa- 
tionis illufioncm tali fubfecuta pertinacia ad 
immane flagitium non fentires , ut talis hu- 
jus jurisjurandi obfervantia non tam impro- 
babilis , quam a finiftri fpiritus fuggeftione 
procedens merito judicetur. Sapit feu defipit 
qui fic fentit. 

3 . Quibus fic peradis , praedidus dominus 
Petrus de Luna fuit per omnes concorditer 
elcdus, & vocatus Benedictus XIII. Sub- 
iequenter autem fere novem elapfis menfi- 


B 


providere. 

4. Cum autem complerentur harc omnia, 
idem Benedidus fcripfit nobis per fuum fpe- 
cialem nuncium inter alia , quod ad eum di- 
rigeremus ambaxiatores noftros , quibus ipfc 
fui animi fecreta penitus omnefque concep- 
tus in hujufmodi materia revelaret ; quod 
cum Seneca recenfendo,& commemorando 
praeterita, & futura diligentius cogitando, 
prudentius tam grave negotium volentes ag- 
gredi & operi mancipare, omnibus regni pro- 
ceribus & baronibus convocatis ,necnon uni- 
verfis praelatis , magiftris, dodoribus , religio- 
fis, & aliis redae intentionis perfonis in civitate 
noftra Segobienfi, eos confulendos duxi- 
mus , quae via foret melior , brevior & utilior 
ad unitatem ecclefiae confequendam , imple- 
turi pro poffe quod per eos deliberatum effet , 
examinatum concorditer & confultum 3 qui 
omnes jurati folemniter fuper lignum crucis , 
& fanda Dei evangelia, & fandorum reli- 
quias, nobis expofuerunt,quod licet cariffi- 
mus frater nofter rex Francorum viam ceffio- 
nis praecife offerendam duxerat eidem domi- 
no noftro pap* , ac etiam humiliter fuppli- 
candum per confanguineos noftros duces , 
fuos patruos atque fratrem : nihilominus ta- 
men pro Dei fervitio & bono unitatis praedi- 
dac , & honore papae melius confervando , Sc 
ut intentio domini papae juxta per eum oblata 
prarfatis ducibus , & intentio ejufdem cariffi- 
mi fratris noftri fanius concordarent, dixe- 
runt & confuluerunt nos debere procedere 
in hunc modum.; videlicet quod didus do- 
minus Benedictus cum fuo collegio, ejufque 
adverfarius cum fuo anticollegio fimul con- 


bus , praedidi domini cardinales , intentione ^ venirent, & (i ufque ad certum terminum non 


fua fuper dida cedula conftdcrata atque pro 
pofito fuperius praeftiti juramenti ; attenden- 
tes alias qu&m per amborum de papatu con- 
tendentium ceffionem , non pofTe unionem 
in ecclefia verifimilius evenire, cujus vel cu- 
jufvis alterius viae difpofitio eorum humeris, 
juxta cedulae praeferiptae feriem , incumbebat, 
intentionem fuam declarantes, quamdam 
ediderunt cedulam , cui fe fubfcribentes fub 
hac forma dixerunt : « Viam ceffionis prae ce- 
teris quibufeumque viis elegimus & eligimus 
tamquam convenientiorcm , breviorem & 


darent unicum papam toti ecclefix , per viam 
quam ipfi ducerent eligendam , quod ex tunc 
ambo tenerentur cedere juri fuo quod habe- 
bant, feu fe habere praetendebant , fub cereis 
fufficientibus fubmiffionibus & obligationi- 
bus ordinandis judicio peritorum. Ad quod 
fuit datus & ordinatus certus modus pradiese 
ex parte noftra eidem domino papar , in cujus 
fine cavetur , quod (i papa vel quifquam alius 
in dida pradica aliquid in melius cerneret 
immutandum , ordinandum vel etiam mi- 
nuendum, nobis gratum erat ftarc judicio 


utiliorem ad didam unionem faciendam , & p meliori. Super quibus eidem domino Bene- 

, _ n l ■ i 


toto populo Chriftiano gratiofam, ad fchifma 
tollendum & Angulorum confcicntias fere- 
nandum , viamque hujufmodi ceffionis expe- 
dire pro bono unionis ecclefiae praedidae, 
Sc dicimus eidem domino noftro papae & e- 
tiam diximus, & attcftamur, & afferimus, 
confuluimus & confullmus , ut illam accep- 
tet & exequatur. Infuper afferimus & confi- 
temur nos velle in hujufmodi propofito fir- 
miter perfiftere, & de pradica exeeutionis 
hujufmodi vix ceffionis & aliis circa illam & 
poft illam neceffariis & opportunis debite , 


dicto per noftros ambaxiatores extitit hu- 
militer fupplicatum : quibus fupplicationi 8 c 
poftulationi per nos fadis minime condcf 
cendit. 

5 . Sane poft prardida , lapfo magni tem- 
poris fpatio, eidem Benedicto per ambaxia- 
tores noftros una cum folemnibus ambaxia- 
toribus cariffimi fratris noftri regis Francis , 
& cum ambaxiatoribus regis Angliae , fuit 
denuo fupplicatum cum humilitate debita, 
quod placeret eidem acceptare viam ceffio- 
nis quam ipfe juraverat, ut fupraferipta ce- 
dula 


Digitized by 


Google 


<Si7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 6 ig 

dula continetur; ipfe vero refpondit quod A minus infufficiens & ad unionem infruduofa * 


przhabito confilio fuper his , deliberationem 
fuam fignificaret regibus a ntedidis , quod uf- 
que in hodiernum diem facere prxtermifit. 
Subfequenter fuit idem dominus papa folem- 
niffime per eofdem ambaxiatores eorumdem 
regum & noftros fummatus , feu etiam requi- 
fitus, quod ufque ad feftum Purificationis 
bcatiffimx Virginis ipfe per fe aut cum adver- 
fario provideret quovis modo ecclefiae de 
paftore , alioquin ex tunc reges providere» 
mus caufas tollendi , quae funt occafio fchif- 
matis nutriendi L qui terminus Purificationis 
prxtcriit , infcdo adhuc per eum negotio pe- 
nitus , aut etiam inchoato. 

6. Ceterum ut quifque fidelis intentionis 
noftrx juftitiam fentiret apertius, quam in hoc 
negotio femper habuimus, ad eumdem Bc- 
nedidum rurfus alium ambaxiatorcm no- 
fttum deftinavimus, per quem eum fuper prz- 
miflis fecimus iterato requiri : jubentes eidem 
domino papz narrari denuo fupplicationes , 
rcquifitiones , & fingula fupradida , & ut in- 
ter cetera idem ambaxiator nofter Obi unam 
exhiberet cedulam , cujus tenor materialiter 

* fequitur in hxc verba : Idcirco flexis genibus 

* in fux fanditatis prxfentia humiliffimc noflri 

* ex parte fux clcmentix fupplicabitis, & etiam 

* omnipotenti Deo requirentes exponetis ci- 

* dem, quod pro gratia & mifcricordia fpe- 

* ciali redo libramine ponderare dignetur fin- 

* gula negotium prxfens concernentia , & ve- 

* rifimiliter fecutura , & dignetur placare at- 

* que lxtificare omnes Chrifti fideles , qui cum 

* via ceflionis prx ceteris conternantur, quia 

* eft brevior & melior, plufque confcientiarum 

* eundorum in orbe degentium ferenativa , & 

* fcandalorum omnium fedativa, quam fervare 

* jurejurando promifit,& quam conftanter car- 

* dinalium facrum cdlegium afferit atque tc- 
■ net , dicentium iftam fore meliorem , & per 
9 quam ecclcfij Dei citius ad veram perveni- 

* rct unitatem. Dignetur etiam convenire , & 

* pro unione concordare cum adverfario ultra 

* prxdidum feftum Purificationis in compe- 
9 tenti termino, qui per ambaxiatores & pro- 

* curatores cariffimi fratris noftri regis Franco- 

* rum & noftros fupplicative atque requifitive 
9 extititaffignatus. Si autem objiciat quod pra- 

* dica, feu via quam nunc ipfe offert fit melior, 

* tutior & brevior; refpondebitis , quodeam- 
9 deqi vel aliam pradicet, quxfibi placuerit, 
9 infra didum terminum noviflime afligna- 
9 tum, qui eft terminus in quo ambo conten- 
9 dentes concordare debebunt, ut fi concor- 
9 des non fuerint , in eodem termino pro viden- 
9 do ecdefix de certo & indubitato paftore , 
9 ex tunc ambo cedere teneantur cum fuffi- 
9 cientibus fubmiffionibus & obligationibus , 
9 ut melius fieri poterit judicio peritorum, 
9 cum ordinationibus etiam apoftolicis , ut ipfe 
9 fieri depofeit in via quam nobis per Con- 
? chenfem epifeopum deftinavit, qux nihilo- 

Vtt.ftrift. & mon. mfl . Colit ft. T m. VII. 


patere poterit cuilibet intuenti ; & cafu quo * 
noluerit iftud facere, aperietis eidem noftri *. 
ex parte , ne fufeipiat ad moleftum , quoniam 9 
neceffarium eft nobis fecundum Deum & bo- * 
nx confcientix debitum viam profequi per * 
prxlatos , magiftros , religiofos , dodores , at- * 
que perfonas bonx & fandx intentionis re- « 
gnorum noftrorum nobis confultam concor- « 
diter atque cledam , cujus contrarium fa- 9 
ciendo, arbitraremur in noftri damnationem 9 
adaugeri , fi tanto errori 8c perniciofo exem- 9 
pio hujus peftifcri fchifmatis , quod viginti 9 
annis jam duraverit , univerfi reges non cu- 9 

1 rarent remedio congruo providere , ne totus 9 

' populus tanto fe periculo, tribulationi atque 9 
ccccitati fubadum effe cognofcat. » Quibus 9 
idem papa fatisfacere effedualiter, immo nec 
refpondere curavit. 

7. Poft hxc autem omnia archiepifcopus 
Toletanus , Hifpaniariun primas , ad pacem 
ecclefix ferventer anhelans ; de conniventia 
noftra fcripfit cardinali Pampelonenfi , in cu- 
jus litteris inter cetera continebatur exhorta- 
tio quxdam , qux fequitur in hxc verba : s 
« Compellat ergo dominum noftrum papam : 
ad iftam viam fkndiffimam eligendam , im- «. 

( mo apertis brachiis ampledendam, fincera & « 

* immaculata ejus confcientia, fuaque bona m 
& fandiffima atque reda intentio : quoniam * 
ipfe in minoribus conftitutus , femper labo- « 
ravit indefeffe angariationibus jugibus diver- * 
fas peragrando provincias , ut haberetur unio * \ 
in ecclefia fanda Dei; & etiam poftquam fuit « 
ad apicem fummi apoftolatus affumtus , cla- « . 
mavit & clamat , & etiam regibus fcripfit fe « 
velle tollere illud fchifma & reducere eccle- « 
fiam Dei brevius quam poffet ad veram uni- <* : 
tatem. Sed nulla alia via melior, brevior & « 
fecurior , quam ifta . Igitur ultroneus fe debet * 

ad eam recipiendam offerre; ardeat utique * 

( intra vifcera ejuspaffio Domini noftri Jesu « 
Christi , qui expanfis membris mori voluit « : 
antequam gens tota periret. Ferveat & bul- * 
liat in acie mentalium oculorum fanguispre- « 
tiofiffimus Domini noftri Jesu Christi , qui « 
effufus eft, ut totum genus humanum redi- « 
meret. Ipfe enim languores noftros volunta- «r 
riefuftinuit, & peccata noftra ipfe pertulit in <c 
corpore fuo fuper lignum, cujus livore tota « 
Chriftianitas fanata eft , qux tota , vel faltem • 
major pars ipfius Chriftianitatis propter illud «= 
horrendum fchifma eft in perditione. Dicam 
de eo & ei , Vicarie Jesu Christi, tibi Domi- «» 
nus nofter JesusChristus reliquit exem- « 

• pium, ut fequaris veftigia ejus qui peccatum « 
non fecit, nec inventus eft dolus in ore ejus. « 
tibi enim commifit oves fuas pafccndas , pro <* 
quibus tamquam bonus paftor mori teneris , « 
quanto magis fi eas videas , ficut per viginti « 
annos vidifti& adhuc perire cernis, nonof- « 
feres modicam ceffionem , quam approbat « 
tuum collegium cardinalium, 6t majores ptin- - 

Hhh 


Digitized by 


Google 


1 


619 ACTA VARIA PRiEVIA 620 

s cipes , reges, duces , & barones totius mundi > A tatibus fublimari, nihilominus fuadent cef- 
B & infuper fere omnes praelati, & dodores fioncm non fieri : qux omnia funt fchifmatis 
s totius orbis , & communitates plures , ac om- fomenta non minima, & unionis offendicula 
„ nes populi, & omnes majores & mediocres manifefta .- quibus per obedientiae fubtradio- 
„ & minores una voce dicentes : non cft alia via nem ceffantibus, unio facilius fequi poflet. 

, ad ferenandas confcientias noftras , praeter Penfantes fiquidem , quod in nos Deus anim- 

„ iftam. Non dubites , beatiffime pater , & do- adverteret acrius, immo, quod abfit, in dam- 
„ mine mi , non dubites eam acceptare , nec nationem acerbiflimam verteretur , fi nos ac 

„ trepides ubi non cft timor, quia fine dubio ceteri reges, quibus ipfe juftitix commifit 

„ principes mundi , Sc tu pacificatus cum ovi- imperium atque gladii poteftatem , Sc ccdc- 
„ bus tuis remanebis in pace. O quanta laus erit fiam fuam fignanter in hujufmodi cafibus 

„ tibi, remedium animae tuae, immo refrige- commendavit, prout uniufcujufque oppor- 

„ rium , & per faecula laudabilis gloria Sc exem- tunitas fe obtulerit , fufficienti remedio pro 
pium! R ejus adjutorio deeflemus, praecipue cum juxta 

8 . Scripfit etiam idem archiepifcopusTole- ® fandorum decreta patrum & traditiones tam 
tanus eidem domino Benedicto , Cum copia peftiienti morbo nequeat congrua Sc falubris 

litterae prxdidx ad dominum Pampilonen- provifio , nifi per poteftates firculares atque 
fem diredx , Sc cum exhortationis claufula terrae principes procurari , nec alius fupereft 
in ejus littera interclufa , ut ad ejus notitiam qui fufficienti remedio provideret. Suadet 


deveniret. Ad qux idem dominus Benedic- 
tus minime refponderc curavit. Noviffime 
autem poft omnia & fingula fupradifla, abun- 
dantius volentes eumdem dominum Bene- 
didum , quantum in nobis erat, qUomodoli- 
bet corttentare , fcripfimus in noftra civitate 
Abulenfi , effedhialitcr eidem fignificaudo , 
quod dignaretur adhuc acceptare prxdidam 
primam viam, quam primo loco fibi de Se- ( 
gobia miferamus , fine cujufque termini prx- 
fixione , quod fcilicet ipfe cum adverfario 
convenirent, vel taliter laborarent, ut nobis 
darent unum papam indubitatum , alioquin 
nobis ncccffarium erat exequi,quod per prx- 
latos Sc concilium regni noftri matura dige- 
ftione deliberatum fuerat, Sc proinde ordina- 
tum . Ipfe autem' neglexit accommodare con- 
fenfum in aliquo prxmifTorum , quin immo 
continuata intentione hucufque, licet toties 
& multiplicatis vicibus tam humiliter quam 
folemniter pullatus Sc requifitus , tamque ra- 
tionabiliter , ut eft didum , femper recufavit, 
& recufat acceptare, aut offerre viam fufficien- ■ 
tem ad prxdidum fchifma tollendum , Sc per 
quam lacerata etiam ecclefia fub unici pallo- 
ris regimine requiefeat, Sc tranquillx fortita 
pacis effcdUm , unionem debitam affequatur. 

9. Attendentes etiam quod pofl idem rex 
Francorum , nedum profapix fux , fed etiam 
multorum aliorum principum & ecclcfix re- 
gni confiiio & affenfu , jam diu cft , fc fubtra- 
xit a totali obedientia ejufdem Benedidi. 
A ttento etiam quod facrum cardinalium col- 
legium ab ejufdem obedientia fipiiliter fc 
fubtraxit. Confiderato etiam infuper & at- ] 
tento quod fupradidos contendentes in obe- 
dientia fuftincri , cft occafio five caufa plu- 
res habendi fequaces, participes vel fautores , 
beneficiorum ecclefiafticorumfeu gratiarum 
intuitu, vel dum nunc hos, nunc illos alliciunt 
muneribus five donis. Quidam etiam quibus 
cum confcientix finceritate via ceffionis ap- 
paret melior , ut eidem affiftentes accepti at- 
que grati beneficia poffint affequi , Sc digni- 


itaquefie expleri naturalis cujufque pruden- 
tis, circumfpcdi, feu oculati viri diferetio, 
divini juris Sc humani clamat audoritas , ur- 
get invincibilis ratio, cui refifti nequit, aut 
rationabiliter obviari. Unde fi poft hujufmo- 
di multiplices fupplicationes Sc requifitiones 
eidem Bcnedido per noftros ambaxiatores 
fadas, modis debitis , ut prxfertur , ipfius par- 
tem fuftineremus , ulterius merito nobis pof- 
fet adferibi , quod altedi muneribus Sc gratiis 
eidem Bcnedido faverimus indebite , Sc ne- 
fando fchifmatiprxbercmus aflenfum, Chri- 
ftianitatis pefti mortiferx fomenta cladifcra 
miniftrantcs , deque reiinienda Chrifti ccclc- 
fia minime curaremus. 

10. Ideo prxmiflis & aliis debita medita- 
tione penfatis, qux longum foret deferibi 
per fingula , ut eundis pateat nos fciflurx 
vcftisDominicx condolere, ac etiam eam, 
quantum in nobis eft poffibile, refarcire : Nos 
omnipotentis Sc altilfimmegis regum nomi- 
ne in vocato, cum confiiio Sc afienfu illuftr is Sc 
cariffimi germani noftri infantis domini Fer- 
nandI, necnon prxlatorum , ducum etiam, 
comitum , procerum, Sc baronum , magiftro- 
rum, dodorum ,religioforum virorum regni 
noftri ad hoc fpecialicer vocatorum, eum- 
dem omnipotentem Deum prx oculis fem- 
per habendo, declaramus fubtrahi debere 
totalem obedientiam eidem Benedido in fpi- 
ritualibus Sc temporalibus , in terris omnibus 
noftri diftridus atque dominii five regni : Sc 
denuntiamus prxfentibus fore fubtradam , 
fubtrahimufque nos , regna , dominia , ter- 
ras, loca cujufcumque diftridus noftri, ec- 
defiam , clerum Sc populum regni noftri ab 
eodem Benedido, inhibentes firmiter, ut 
nullus audeat eumdem Bencdidum ut pa- 
pam tradare, nec eidem aut ejus prxeeptis 
obedire, aut cum redditibus quibufeumque, 
vel obedientia fpiricuali, vel temporali, vel 
cuivis alteri pro eo ex quacumque caufa Sc 
fuper quibufeumque aliquatenus refponderc, 
quodque ia prxlatiis, dignitatibus Sc benefi* 


Digitized by LjOOQie 


6 u AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 622 


ciis ceteris vacantibus & etiam vacaturis, fi,, 
elc&iva fuerint , per eledionem & per con- 
firmationem archiepifcoporum provideatur, 
adhibitis folemnitatibus in. pxzmiffis. Sane 
ut fandi & reda intentio, quam nos ad unio- 
nem iandz matris ecclefiz femper habui- 
mus & habemus, univerfis pateat manifefie, 
nec arbitretur quifquam nos quacumque 
finiftra intentione moveri , nifi dumtaxat 
propter zelum unionis ecclefiz fupradidz , 
voluntatis & propofiti noftri eft , numquam 
& nufquam obedite intrufo , qui fe Bonifa- 
cium appellat, nec eum habere autfufcipere 
in fummum pontificem , nec etiam obedire 
cuiquam alteri eligendo in papam , nifi fuerit 
cledus canonice , & obeditus per univerfa- 
lemecclefiam, verus, unicus, fummus pon- 
tifex & receptus. Jubemus infuper , quod om- 
nes & finguli noftri regnicolae plenarie pa- 
reant fuis archiepifcopis , epifcopis , ceterif- 
que praelatis , habentes eos in fuos veros pon- 
tifices & paftores. Si quis autem in przmiffis 
aut eorum quolibet temerarius violator exti- 
terit, poft voluntatis noftrz acrimoniam, ad- 
verfus eum dira procedat ultio , velut in eum 
qui regis fui przcepta contemnit , & domini 
fui audet juflSonibqs contraire. Przfentium < 
infuper audoritate noftra mandamus univer- 
fis & fingulis juftitiariis & officialibus regni 
noftri & eorum cuilibet , ut quofcumque de- 
prehenderint przmifla. vel eorum quodlibec 
violare, taliter puniant, ut cedat ceteris in 
exemplum. Datum in villa de Alcala de Hc- 
nares fub noftro figillo plumbeo, cum noftri 
appofitione nominis , & figno Johannis Mar- 
tini cancellarii noftri figilli fecreti, & etiam 
notarii camerz noftrz & omnium noftrorum 
diftriduum & regnorum, xn. die menfis 
Decembris, anno a Nativitate Domini mccc. 
xcvm. 

1 1 . Ada fuerunt hzc anno , die , & menfe 
quibus fupra , przfentibus ili uftriffimo domi- 
no Ferrando infante , fratre domini noftri 
regis , duce de Pentorfel , comite Majoricz 
& de Albuquerque , & domino de Lara, ac 
proceribus didorum regnorum atque baroni- 
bus, tam abfentibus quam intereftentibus , 
acreverendiffimo inChrifto patre & domino 
Petro cardinali Hifpaniz , necnon reveren- 
do in Chrifto patre domino Petro archiepif- 
cppo Toletano, Hifpaniarum primate, pro fe 
&przlatis didorum regnorum tam abfenti- 
bus quam przfentibus, domino etiam Lau- 
rentio Suggerii magiftro militia S. Jacobi, 
Enrico comite de Montelegre , & domino 
Martino comite Valentiz , domino etian) 
Petro Lupi de Mala cancellario majore do- 
mini noftri regis, & plerifquc aliis cancella- 
riis. 

1 2. Et ego prznominatus Johannes Mar- 
tini przdidis omnibus & fingulis, dum prz- 
mifia obedientiz fubtradio & inhibitiones & 
praecepta per didum dominum meum regem 


viva voce publicarentur, promulgarentur, 
& fierent , una cum praenominatis interfui , 
& przfentem fubtradionis teftimonialem lit- 
teram per alium fideliter , me aliis occupato 
negotiis , feribi feci , & przhabita collatione 
figno proprio folito confignavi in teftimo* 
nium veritatis. 


EPISTOLA C A R O L I 
Francorum regis , adWencefiaum 
Romanorum regem. 

Hortatur ad procurandam ecclefia facem & 
i unionem. 

S Ercniffimo & illuftriffimo principi Wen- s* m/. i/. 

ceslao Dei gratia Romanorum & Bohc- bimhn* n- 
miz regi, confanguineo przdiledo, Carolvs * u ' 
eadem gratia Francorum rex , falutem. 

Sereniffime princeps, eccc quomodo die- 
bus noftris verfutus ille hoftis, qui mille ha- 
bet modos nocendi , & a principio ruinz fuz 
conatur unitatem ecclefiz feindere, fic prae- 
valuit., quod ecclefia Dei jam per decem & 
novem annos per fchifma dominorum con- 
tendentium de papatu fic lacerata lamenta- 
biliter permanfit , & adhuc eft difpofita in di- 
vifione permanere proftrata , nifi veftra celfi- * ’ 
tudo, quz ad hoc prz ceteris regibus, eo 
quod Deus omnipotens majora commifit, 
e fle nofeitur obligata. Nos & reges ceteri ca- 
tholici via regia incedentes ad Deum, & fa- 
lutem populi nona dextris, nequeafiniftris 
oculum habentes, ficut divinitus per orga- 
num regis fandi creator omnium nos excitat 
dicens : Nunc reges intelligite , &c. more no- 
ftrorum viriliter , quibufeumque favoribus 
poftpofitis, manum apponamus. Regnum enim 
in fe divifum , ut proceres antiqui przdixc- 
runt , defolabitur ; & lex adverfum fe divifa 
deftruetur, & five augeatur pax in ecclefia 
per fideles principes , five folvatur , ille a no- 
bis omnibus , & plus ab eo cui plura commi- 
fit , in tremendo judicio rationem exiget, qui 
regum poteftati ecclefiam fuarn tuendam 
commifit: pro cujus unione in diverfis mundi 
partibus funt viz multae a Chrifti fidelibus 
exquifitz : quarum , ut videtur , funt aliquz 
ad pacem & unionem habendam ,”vel non 
bene poifibiles , vel omnino inutiles & inep- 
tz : nam via difcuffionis juris partium ad fe- 
dationem fcandali , nunc ficut Deo placuit 
in ecclefia exiftentis , non eft bene poifibilis , 
ficut veftra oculata majeftas regia clare videre 
poteft. Si enim dicamus , generale concilium 
congregabitur, quis in tali concilio, quoniam 
Chriftianitas fuper unitate capitis fic diu di- 
vifa extitit, przfidebit?Et quomodo przlati 
per utrumque contendentium , vel eorum 
przdecefiores promoti , qui utique pars funt , 

( nam de eorum ftatu agitur , quia promoti 
ab illo qui reprobaretur , utique etiam repro- 
bati remanere deberent , ficut alias quando 


\ 


Digitized by 


Google 




ACTA VARIA PRjEVIA 


624 


B 


fchifma per viam difcuffionis legitur fuiffe fc- A 
datum , femper facium fuit, ) macula fufpicio- 
nis quacumque ceffante, canonice judicare 
poterunt ? & praecipue quia materia non cft 
taliter fidei , quando concilium in his quae 
funt ‘fadi & in fado confidunt , humanitus 
errare pollet, illi etiam per quos poflet melius 
veritas haberi , nonne jam mortui funt ! Quid 
diceret pars quae per viam difcuffionis fuc- 
cumberet ? nonne fatis colorate diceret, quod 
aeterni tribunal judicis illum reum non habet> 
quem judex in jufto condemnat , tcftante pro- 
pheta , qui dicit : Nec damnabis tum , cum judi- 
cabitur illi ; & fortius multo remaneret lcan- 
dalizata quam nunc, fi in fchifmate perfeve- 
rafle fic diu &forfan contra juftitiam per fen- 
tentiam declararetur :& fi viam praedidam 
amplederemur, attenta fixa & antiquata opi- 
nione partium, verifimiliter pars una diceret : 

Papa noder habet jus , & ita nos qui fumus 
major pars ordinamus} alia vero & forfitan 
canonice refponderet : licet nos fimus minor 
pars in numero perfonarum , fumus tamen , 
omnibus attentis , major & fanior , quia pars 
quae meliori & faniori ratione innititur , fe- 
cundum facros canones major & fanior re- 
putatur i & fic dum anfam folvere credere- 
mus, nedum fchifmaticos line dubio fortius 
firmaremus. Et fi ida via concilii per rationes 
pratdidas & alias multas , quas vedra ferenitas 
melius confiderare novit, ad fedationem 
fcandali non ed bene poffibilis , quanto mi- 
rius via compromiffi vel concilii particularis , 
quae pro certo non effet quoquo modo fcan- 
dali fedativa. Nam fola canonica eledio fa- 
cit papam , non compromiffariorum fenten- 
tia , quae ptofedo novum jus non tribuit, fed 
folum declarat antiquum. Et licet dicatur: ille 
qui habebit fententiam concilii generalis vel p os male loqui volentium canon Augudini 
compromiffariorum , fada per alium omnia dicentis : Mirantur quia commoventur re 
confirmabit, credo quod vedra ferenitas non 
libenter audiret fententiam , per quam in effe- 
du apparererfelicis memoria: dominum Ca- 
rolum patrem vefttum malam in fado cc- 
clefiae opinionem tenuiffe , & in ea dies fuos 
finiviffe } nec etiam nos vice verfa de nobis & 
patre nodro talem declarationem, tcdiseft 
nobis Deus, libenter auditemus, & contra 
promoto^ qui adhuc vivunt, remaneqgt labes 
indelebilis , immo potius infania fadi. Nonne 
diceret populus : principes & praelati nodri 
deceperunt nos , qui utique funt promoti per 
papam fchifmaticum } & ita principes & viri 
ccclefiadici edent opprobrium hominum & 
abjedio plebis. Et de compromiffariis quando 
edet concordatum ? forfan numquami & fi 
edent in numero pari , verifimiliter caufa fine 
fruduofo exitu remaneret , & imparitas ma- 
gis de una parte , quam de alia rationabiliter 
haberi non podee , quia pars quae majorem 
haberet numerum perfonarum , poffet etiam 
contra juditiam damnabiliter obtinere. Via 
fadi ed , ut videtur? a Chrido expredc repro- 


bata , qui dicebat apodolis contendentibus de 
primatu : Reges dominantur , vos autem nonjic, 
&c. Et per idam vere non fedaretur fcanda- 
lum , immo fortius multo crefceret & aug- 
mentaretur , attenta fixa & probabili partium 
opinione. Nam fi reges qui obediunt uni, per 
viam fadi alium impugnarent, illi qui alteri 
obediunt, fuum pro viribus defenfarent, mor- 
tes , raptus , incendia fierent , & alia multa 
infinita , quod abfit. Quid dicam \ ut jam fere 
totus mundus clamat, nulla ad delendum 
penitus fchifma praefens ed via habilis & dif- 
fidens, nifi amborum contendentium cedio, 
feu renuntiatio. Luce enim clarius ed , quod 
verus papa potcd papatui renuntiare, & quod 
pro fedatione gravis fcandali tenetur ad hoc 
fecundum canonicas fandiones ; & fi propriae 
faiutis immemor hoc fitccre renuat , lex ec- 
clefiadica clamat , immo potius Spiritus-fan- 
dus, cujus dono didata ed, quod malum ed 
fchifma efie , & per regales potedates canoni- 
cae feripturae audoritas, & paternarum nos 
regularum veritas docet. Et fi illi qui in fchifi» 
matibus inveniuntur, ad unionem redire non, 
quia coguntur, reprehendant} fed, quod 
coguntur , attendant } & alibi cur hoc fieri 
non potcd , ut de fedibus quae illicite ufur- 
pantur , vel ad Dei injuriam retinentur , pius 
expellat impium & judus injudum?8tnos Deo 
dupliciter fervire debemus , aliter quia horni-, 
nes fcilicet vivendo fideliter } aliter , quia re-; 
ges , leges juftas praecipientes , contraria pro- 
hibentes , convenienti vigore exequendo. 
Quae prudenter attendens tempore Bene-; 
dicti IX. & alias , ut referunt hidoriae , impe- 
rator, vedrae ferenitatis antecedor, realitcr 
pradicavit , duobus contendentibus cxpulfis, 
& ClementeII. promoto, & in hoc claudat 

fic 

Mirantur quia commoventur reges 
contra diffipatores ecclefiae , fi non commo- 
verentur , quomodo redderent rationem de 
imperio fuo Deo ? Quid dicam? Ad reges fae- 
culi fpedat , ut temporibus fuis velint ma- 
trem fuam ecclefiam e fle pacificam , de qua 
fpecialiter nati funt} nec fixa determinatio 
patrum & longar-adhaefio, quam iflis ambo- 
bus fecimus , debet nos a profecutione hujus 
viae in aliquo retrahere , quia alma mater ec- 
clefia , cujus adio nodra debet cfle inftrudio, 
plerumque nonnulla rationabiliter ordinit 
& confulte, quae fuadente fubjedorum utili- 
tate podmodum confultius & rationabilius 
revocat , in meliusve commutat. Et vere fi 
bene videantur hidoriae , numquam aut raro 
fchifma, quod nihil aliud ed , ut dicunt fandi 
dodores , nifi contentio illicita de primatu 
eorum, inter quos unitas effe debet, legitur 
fuifle fedatum nifi per reges & principes fide- 
les. Illuminare ergo , fereniffime princeps , 
his qui in tenebris & in umbra mortis fedent, 
dirigendo pedes veftros in viam pacis , in qua 
jam reges multi conveniunt , & fic de facili 

Vcdrsi 


Digitized by ^jOoq e 



03 


Ixmf.MH»- 
tim rtfiA, 


62 $ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccciX. 616 

veftra ferenit as conveniet populos in unum, A moliuntur interitum. Quae ifta bonitas * quae 
& reges ut ferviant Domino , ad ifta attenti benevolentia , Uni vel duobus parcere, & om- 
& folliciti more majorum noftrorum , poft- hes in diferimen adducere ? Exfurgat ergo 
quam pluries per vos fuimus ad laborandum Deus , & vos ejus mini fler attendite e* ad- 
in hoc requifid , & nos etiam vos pluries per verfo , St conftituite Vos murum pro domO 
nuncios noftros , ficut decuit , excitavimus , lfrael. Nam vere diflipatoribus ecclcfix ficut 
veftrum falubre refponfum cum fummo de- rugitus leonis eft terror regum , St rex qui de- 

fiderio expediamus. Nec vos malorum fcdu- bite fedet in folio diflipat omne malum in- 
dtiones moveant, qui dicunt, quod prinCi- tuitu fuo, nec legitur fchifma fuiffc fedatum 
pum fzcularium poteftas & audtoricas , quam nifi per bonos reges. Advcrfitas enim quX 
nunc habent , minuetur , fi ecdefia ad unio* bonis Votis objicitur , vera eft probatio Virtii- 

nem reducatur : abfit quod princeps catholi- tis , St ficut flatus premitur ut crefcat , ita vir* 

cus talibus fedudlionibus aurem przbeat, fed _ tuofus in tribulationibus compremitur, ut 
potius clarzmcmorizjuftiniani imperatoris " ejus virtus augeatur. Afcendat ergo veftra 


veris aflertionibus firmiter credat , dicentis 
quod fi ad hoc vera Dei dogmata omnes at- 
tendamus diligenter & fine mora, magna no- 
bis a Deo dona dabuntur, & quz nunc funt 
firma habebimus, St quz numquam hadtenus 
evenerant , acquiremus & finaiicer zternz 
gloriz coronam , quam repromifit Deus di- 
ligentibus fc. Quod vobis concedere digne- 
tur ille cujus caufa agitur. Dei Filius bcnc- 
didlus, amen. 


QUvEDAM NOTABILIS LITTERA (a) 
direda domino regi. 

Hortatur ad facem ecclejta procurandam. 

P Otcns St inclyte rex , dignetur veftra ma- 
jeftas regia adeo multis virtutibus infigni- 
ta advertere , quod a jam diu Dei ecclefia , 
de qua fpiritualitcr natus eftis , adverfa per- 
tulerit , St quod per ambitiofos & fimoniacz 
hxrefis trapefitas repetitis malleis crebris 
concuflionibus fubjacuerit, fic quod diebus 
Veftris columna Dei viventis jam pene vide- 
tur nutare , & fagena fummi pontificis pro- 
cellis intumefeentibu» cogitur in naufragii 
profunda fubmergi ; quam fi perniciofum eft 
in tranquillitate projedam dcfcrcre , quanto 
magis in procella? Et vere recidiva mala, 
quibus majores noftri, fi exccutor adeflet, 
forfitan bene providerant , fortius quam um- 
quam hodie przvalcnt , cum diutius quam 
alias eft auditum , fic per paucos iacrymabi- 
liter plurimi fiu&uamus. Heu! Chriftianiffime 
rex , ecce nunc tempus illud flebile , ut vide- 
tur , de quo Salvator prxdixit in evangelio , 
pfeudoepifcopos St pfeudopropheras furgere 
St multos feducere , & fideles fuos in mundo 
multas habituros prefluras , & quod uno pec- 
cante , ira Dei defuper omnem populum ve- 
nit ; & hoc, inquit Hieronymus, accidit, quan- 
do qui populo przfunt erga turbatores ec- 
clefiz benivoli videri volunt, verentes eo- 
rum linguas, ne de ipfismale loquantur, & 
dum, inquit, pro tunc uniuniverfz ecclcfiz 

(4) Auftorem non prodit codex regias unde eam delcrip- 
fimus i id unum pfodit epiftola ipfa , illam a Carolo V. rege 
'atque ab ejus filio tunc regnante direrfas in provincias fuifle 
milium ad procurandam ecclcfue pacem. 

Vtt. Script. & Mon. ampl, Colle tt. Tom. Vll. 


majeftas ad cor altum , & procul dubio exal- 
tabitur Deus, qui non nifi pacis in tempore 
bene colitur pacis a&or. Eft enim magnani- 
mitas quz proprie regibus competit, ut in- 
quit Tullius. Mittens manum ad aratrum ne 
refpiciat retro i fed ficut cum rege noftro pa- 
tre veftro eadem majeftas falubrirer incoepit, 
via regia incedat, & a dextris neque a finiftris 
ullatenus declinet. Szpe enim fit ut poft fe 
redeanf qui prxibatlt , & hi terminum prz- 
veniant qui fcquuntur , nec coronabitur nifi 
qui legitime certaverit. Et quia , rex illuftrif- 
fime , qui fuis meritis firmus eft , fzpe turba- 
tur alienis , videte quomodo caute ambule- 
tis^ ne quis vos feducat. Docet enim Am- 
brofius , cavere perfidos , quorum hodie de- 
fe&us multifarie multifque modis a rege cir- 
cumfpe&o clare poliunt deprehendi. Sunc 
enim przcipue de nobis cCclefiafticis aliquE 
vecordes & formidolofi, quieffc&i funt ca- 
nes muti , non audentes latrare , qui ad foros 
regum & principum incefianter potius cla- 
mare deberent , & quafi tuba pro pace ecclc- 
fiz exaltare vocem fuam. Alii vero qui ut ci« 
tius promoveantur, regibus St principibus, 
proh dolor ! falfa fuggerunt , & mentiuntur 
St fingunt. Fingere enim St mentiri , ut dicit 
Lallandus , eorum eft , qui opes quzrunt & 
lucra defiderant. Alii vero qui cum pro- 
pheta ad litteram dicere poliunt , A t a, a, Do- 
mine , nefeio loqui , quia puer ego fum , puee 
ego, inquam, quandoque maledi&us etiam 
centum annorum. Alii vero fcutobonz vo- 
luntatis coronati , & defurfum a Patre lumi- 
num , a quo eft omne datum optimum St 
omne donum perfe&um , talento fcientis 
decorati , qui viriliter omni tepiditate fub- 
mota confilium St auxilium in hoc Dei ope- 
re, ficut tenentur, funt przbere parati. Pro- 
videte igitur , rex devotiffime , vobis viros 
potentes de omni plebe timentes Deum , in 
quibus fit veritas , & qui oderunt avarum ; Sc 
attendite fic vobis & univerfo gregi, quod na- 
vis habeat Petrum, St fic non turbabitur; 
fed erunt prava in dire&a, & afpera in via9 
planas, St ego utique , Deo teftc , devotus vc- 
ftrz ferenitatis, qui miffiis ad inquirendum St 
profequendum pacem ccclefiz pro parte pa- 
tris veftri, regna diverfa peragrando circa 

Iii 




Digitized by ^ooQie 


Anno 159J. 

Ex mf. ii 
bliotbie* rt- 
t U. 


617 ACTA VAR 

modum profequendi ad unionem ecclefiar. A 
diverfa opinantes audivi : nec mirum , quia 
ad diverfitatem corporum fequitur faepe di- 
verfitas opinionum , & audita in libello quae-, 
dam de mandato regis, ficut melius potui, 
recollexi , quae veftrae majeftati de pace eccle- 
fiae devote & follicite mittere difpofui. Non , 
abfit , quod velim fenfus regalis folem meis 
facibus adjuvare,nec docere Minervam. Quis 
enim tanto faftidio tumidus quod fenfum 
tanti regis fpetnat ) Sed quia materia eft ar- 
dua & multis extranea , & caulae praecipue ta- 
lis merita clarius partium aflertione pandun- 
tur, dubius & anxius ad partem, tamen, ut g 
verum loquar , affirmativam , qua: fecundo 
loco in quaeffionibus ambabus ponitur , de 
praefenti magis inclinatus , caufas meae dubi- 
tationis ad veffrae majeftatis confiftorium hu- 
militer refero, ficut relatio eft de jure dubi- 
tando ad fuperiorem fa&a confultatio. Eia 
ergo , rex clementifEme, cujus pettus tam fer- 
reum, & cujus cor tam lapideum, ut gemi- 
tus non exprimat, & lacrymas non effun- 
dat, cum ecclefiar Dei morbum intuetur, vel 
potius interitum ? ad cujus fananda vulnera 
vere , ut ait Auguftinus , necefie eft quod ve- 
niat magnus medicus, nam magnus procer- 
to ubique jacet infirmus ; & recolere debet ^ 
vcftra celfitudo, quid pro vobis Deus fecit, 

& vere fi in ejus vinea fideliter laboretis , ma- 
jora faciet, &quod juftum erit dabit vobis, 

& finaliter coronam , quam diligentibus fe' 
promifit. Et fi in libello praedi&o , vel in litte- 
ris iftis fint aliqua, quantum ad veftrae maje- 
ftatis reverentiam , vel illius quem ipfam te- 
net aut alias minus decenter dida , parcat 
mihi , quaefo , veftrae fublimitatis benignitas. 
Nam vere dum in libello prardi&o contenta 
feribebam, ad ejufdem fublimitatis veftrae no- 
titiam haec deducere non credebam, de cujus 
immenfa bonitate confifus , poft recepi au- ** 
daciatn , nec veftra regalis providentia curat 
de verborum foliis, fed potius de radice ra- 
tionis , quam Deus omnipotens benedicat , 

& fic vivere faciat, quod pacem ecclefiae vi- 
deat omnibus diebus vitae fuae , filiofque filio- 
rum fuorum , & pacem inter reges & regna , 

& finaliter ad futuram gloriam perducat , ad 
quam non funt condignae paifiones hujus 
faeculi , quae per fui clementiam revelabitur 
in nobis. 


LITTERA DOMINI REGISE 
mifla populo & communitati civitatis 
Florentiae. 

Hortatur eos ad fubtraCtionem faciendam 
papa Romano. 

C Arolus Dei gratia Francorum rex. Pru- 
dentes & magnifici viri, amicitiam ve- 
ftram tanto nobisccrtinrcmarftimamus, quan- 
to cum patribus vetuftiorem ha&cnus fuilfe 


IA PR^VIA 


628 


recordamur. Faciliter enim mutari non po- 
teftquod perlonga fuit faecula cuftoditum, 
nec aliquid de facili credere volumus vel de- 
bemus , aut leviter recipere , quod diflidiutn 
inter nos valeat operari , hujufque amicitie 
fomes erit fuavilEmus rerum honeftarum 
mutua collatio & parilitas voluntatum. Nunc 
vero , proh dolor ! limina apoftolorum , ficut 
jam omnibus notum eft, per plures annos noa 
tenuit devotio , fed potius ambitio , vitiorum 
origo , fubtile malum , fecretum virus , peftis 
occulta , doli artifex , mater hypocrifis , li- 
voris parens, & tinea fan&itatis, quae fi fic 
clare dicamus , verenda non detegimus, fic 
quod ni fi ejus verfutiae qui mille habet mo- 
dos nocendi , laedendi aditus praecludamus, 
ecce mala in januis quae fortius folito cccle- 
fiam , quae congregatio eft fidelium , fic divi- 
fam defolabunt, & legem Chrifti , nifi Deus 
avertat, deftrucnt. Quibus cum debita pen- 
fatis meditatione, nuper inquirendo pacemi 
ecclefiae, & eam debite profequi volentes, 
egimus quae in litteris noftris apertis , figillo 
noftro in cera viridi & filo ferico figillatis , 
quas per diledtum noftrum oftiarium armo- 
rum Johanncm Soudant praefentium portito- 
rem, veftris magnificentiis deftinamus, latius 
videbitis contineri , & ultra contenta in litte- 
ris antedidis deliberamus , quod cum depu- 
tandis aliorum regnorum acveftris ,& cardi- 
nalibus utriufque collegii , duobufque con- 
tendentibus , praelati videlicet regni noftri 
in certo notabili numero , & unus de princi- 
pibus noftris vel plures , cum certis aliis per- 
fonis notabilibus fufficientem a nobis & clero 
regni & Delphinatus noftrorum poteftatem 
habentes , conveniant in loco decenti & tuto, 
de quo per Dei gratiam bene concordabitur, 
ut fic faltim per reprzfentationem ccclefia 
congregata huic mortifero fchifmati finem 
imponat , & ecclefia Dei unum verum & in- 
dubitatum paftorem habeat fuccefiorem Pe- 
tri & vicarium Jesu Christi : quae omnia re- 
center regi Romanorum, Hungariar, Angliae, 
Hifpani* , Arragoniae , Navarrar & Scotiae per 
noftros fignificavimus nuncios, ipfos quan- 
tum plus potuimus ad pacem & unionem 
ecclefiar exhortantes, caufam Dei more pro- 
genitorum noftrorum profequi volentes in- 
defefle ufque ad finem optatum. Et nunc ad 
amicitis noftrac notitiam etiam difpofui mus 
hoc deduci, ejus pofccntes non onerofum 
obfequium , fed quo illuftrabitur perpetuo, 
vofquc cum quanta poftumus affe&ione re- 
quirimus & rogamus , quatenus nobifeum 
unanimiter caufam Dei profequi velitis, & 
propter bonum unionis ecclefiar & totius 
Chriftianitatis ab obedientia illius qui refidet 
in Roma, ibique papam fe facit vocari, una 
cum amicis noftris & veftris recedere, ficut 
nos a Benedicto jam fecimus , & tenor con- 
foederationum inter nos & vos initarum hoc 
falubritet continet fatis clare, ut fic iftorum 


Digitized by 


Google 


6i$ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 6 } o 

contendentium , qui quo fine res terminetur A ble & fainte entention pour mettre 1’eglife d 


non curant, fcd lucris inhiant., difrumpamus 
rincula , & abjiciamus a nobis jugum damna- 
tionis ipforum. Habetis namque copiofe vi- 
ros potentes de omni plebctimcntes Deum , 
in quibus cft veritas, inter quos Colusius 
per ea qu* fatis recenter fcripfit in materia , 
apud nos fic virtuofus cognofcitur , ficut ubi- 
que etiam , fama tefte, laudatur, quorum 
prius maturo digefta confilio fuerunt , ea quz 
unionem ecclefiac concernunt promiffa , & 
in litteris confoederationum Ognanter infer- 
ta. Hoc vere gratum in hoc Dei opere veftris 


union , j’ai conclu & delrbere de faire feni- 
blablementladite fouftra&ion , felon quele- 
dit abbe vous dira de ma part touchant cette 
matiere ; & vueillcz commander & faire de* 
livrer brievement un micn confeiller que 
jenvoyede pardela en la compagnie dudic 
abb£ pour aucuncs chofes qu'il vous dira. 
Mon tres redoute feigneur , plaife vous de 
avoir toufdis en memoire , dc pour efpcdale* 
ment recommandesmoy , mon frere , & mes 
befoignes de par deld , en moy commandans 
vos bons plaifirs pour les accomplir d mon 


magnificentiis debet eftefubfidium, cujus fo- g pouvoir, & prie lebenoiftFils deDicuquil 

Vous ait en fa fainte garde, & vous doint 
bonne vie & longue a fante dc voftrc excel- 
lente perfonne, comme votre cuer delire. 
Efcrit & Olit lc x i v. jour de Janvier. 

Votre humblc & obeiffant coufin 
le roydeNavatre CharlUs. 

A mon tres-redoute feigneur le feigneur 
k roy. 

PROCESSUS. TENTUS IN CURIA 
Romana , fer regem Arr agonum. 


lutio vobis folventibus fic crefcit in commo- 
dum , ficut nobis exigentibus proficit in aug- 
mentum , vofque dantes juvat , & nos reci- 
pientes pro temporis ncccflitate non modi- 
cum laetificat j quae fi feceritis in hac merca- 
tione Dei noftrum uterque defiderata com- 
moda per Dei gratiam fe percepiffe gaudebit. 
Haec autem feripta noftra vobis de prxfenti 
fingulariter dirigimus , ut ficut confoederatio- 
nis fuiftis primi & praecipui fa&ores , fic & in 
cifdem contentorum ad laudem Dei ficis e- 
tiam veri principaliter exhibitores , nobifque 
per eumdem noftrum oftiarium prxfentium 
portitorem, de veftro,ut indubitanter tene- c 
mus, conftanti, fando & frgduofo propofito 
per litteras veftras apertas ad plenum certifi- 
cari velitis. Datum Parilius fecunda die Ja- 
nuarii. 

^Venerabilibus & magnificis viris priori 
artium & vexillifero juftitiae populi & 
communis civitatis Florentiae , amicis 
noftris cariffimis. 

EPISTOLA CAROLI 

tegis Na varix , ad Carolum Francorum 
regem. 


p: 


Rimo ad cujus motum huc venit rex 
Aragonum , cui obviam fuper multo- 
rum informatione Pampilonenfis miflfus cft, 
& de modo receptionis ipfius, & impenfis 
fibi honoribus infolitis (pecialitcr circa men- 
fam , &c. contra ordinem deputatorum. 

2 . Item , de collocutionibus & de confi- 
liis habitis primis fex diebus, omnibus car- 
dinalibus , excepto Pampilonenfi , exclufis : 
quibus diebus fuper multis videtur fuide pro 
voluntatis arbitrio informatus. 

3 . In fequenti fabbato mane di&iis rex lo- 
cutus eft facro collegio fatis plene, propo- 


Decretam ejje in regni fui gener ilibus comitiis ^ ” ens P r * nc ‘P a ^ tcr <l u * luor » videlicet propo- 
fubtraftionem obedientia utrique conten- 
dentium faciendam. 


A»no j ) 99 . A ¥On tres-redoute feigneur , j’ai receu vos 
ilttbtf* rt' IVI trcs-honorables lettres , qu’il vous a plu 
r»*- m’envoycr par 1’abbc de Saint Mare (a) de 
M SoifTons voftre confeiller , portcur de cefte , 
& ay oy & entendu tout ce qu’il m’a voulu 
dire de par vous , par vertu ae fa creance , 
touchant le fait de la fubftra&ion dc 1 ’obeif- 
fance du pape. Si vous plaife f^avoir , mon 
tres-redoute Seigneur , que fur ce j’ai fait af- 


fitum fuum fuper profecutione unionis, amo* 
tione divifionis inter papam & dominos car- 
dinales exiftentis, generalem oblationem vix 
promtx pro fedatione fchifmatis , afferendo 
fe habere tractatum cum intrufo, & fuper hoc 
bullam ipfius , quam tamen non offendit, nec 
fic efle creditur per dominos. Quarto requi- 
fivit.quod certi pro parte facri collegii ad 
tranandum cum ipfo deputarentur. Et fuit fi- 
naliter proreftatus , quod cafu quod per nos 
remaneret, quominus cum papa remanere- 
mus concordes in fervitium papx , per alium 


fembler les prelats & les autres eftats de mon E modum fe interponeret inter papam & in- 


royaume j & combien quune grande partie 
d’eux ayent efte & foient de contraire opi- 
nion , toutefois par confideration du fervice 
de Dieu principaiement , & apres pour eftre 
avec vous en toutes chofes , s’il vous plait , & 
par efpecialen ce cas , ouqucl vous avez no- 

f«j Id cft fandi Mcdardi , quem adhuc hodie rulgus apud 
Sucffioncs galiicc yocat Saint Mare. 


trufum ; & hxc omnia fecit tendens & fpc- 
rans divertere facrum collegium ab opinione 
domini Francorum regis. 

4 . Item , per collegium feptem , de quo- 
rum numero fuimus , (b) deputati fuerunt : 
qui deputati fequenti die Lunae de mane prius 

(i) Hinc patet procellam hunc ab aliquo cardinali fuilT* 
confcriptum. 




Digitized by 


Google 


« 3 i ACTA V A R 

& ante omnia , ne procederetur per ignota , 
•didum regem dc veritate ftatus ecclcfiae ple- 
narie informarunt , prout apparet per ccdu- 
Jam datam, tam de omnibus his qux tem- 
pore fere domini Clementis per ipfum do- 
minum Clementem felicis recordationis , re- 
gem Carolum , ac etiam regem modernum 
Franciar gefta funt , necnon de his qua: fada 
& condita fuerunt tempore vacationis fedis , 
& afiumtionis domini moderni , ac etiam de 
toto proccflfu habito a tempore didat affum- 
tionis , ufque in diem pratfentem , fciebamus 
quod rex fuerat aliter informatus perprius 
<quam rex eflet. 

5. Item, rex voluit habere avifamentum 
didorum deputatorum fuper modo proce- 
dendi , quod quidem dederunt verbo , & de- 
mum ad ejus rcqueftam, in feriptis, prout 
apparet per cedulam quae incipit : ad tollen- 
dum ; fuper quo debebat dare refponfum, 
•quod tamen numquam poftea dedit. ' 

6. Item, die Veneris fequenti ad reque- 
ftam regis fuerunt omnes cardinales in pala- 
tio congregati , credentes quod effet ad au- 
diendum refponfioncm regis fuper fibi datis : 
•loco tamen refponfionis faciendae , didus rex 
requiffvit dominos cardinales fuper creatio- 
ne duorum cardinalium fui regni , qui do- 
-mini cardinales , deliberatione praehabita , 
•non obftantibus omnibus modis imprefltvis 
adhuc adhibitis, fea dida congregatione ex- 
cufarunt , offerentes fe circa hoc velle fibi 
complacere , dum tempore opportuno alias 
de creatione cardinalium ageretur. 

7. Item , per plures dies fuper hac re per pa- 
pam & regem dominos cardinales infeffan- 
tes multa etiam cum modis indebitis fada 
fuerunt. 

8. Item , Dominica in Ramis Palmarum 
hora vefperarum , ad rcqueftam regis fue- 
runt cum eo didi deputati, quibus idem rex 
expofuit, qualiter offerebat dare unam pra- 
dicamin viam juftitia: , per quam infallibili- 
ter cito imponeretur finis fchifmati, requi- 
rens cum inftantiis repetitis , quatenus ipfi de- 
putati ipfam viam vellent pro tunc acceptare, 
& cum ipfo profequi , fingens illam papae 
ignotam. Ipfi vero deputati & merito facere 
recufarunt, dicentes tamen, quod illam liben- 
ter vellent videre; St in craftinum de mane 
didus rex pari modo totum collegium con- 
gregatum requiffvit, prout in una cedula 
data per regem continetur , & modo fimili 
refponfum eft , dida cedula data eft alibi. 

9. Item , quod illa pradica regis collegio 
data fuit, pracftito prius juramento de non 
revelando, & fub poena excommunicationis 
per papam lata , eo tamen cafu , quo poftea 
non fuiffet per collegium acceptata , vel quo- 
ufquc fuiffet aliter publicata , ficut eft hodie 
tam in Francia, quam hic , & incipit , ut opta- 
mus , unio quae fuit data alibi. 

10. Item, quod illa pradica quam rex 


[A PR1VIA 6 3 i 

"praetendit per ipfum fore inventam,liceteam 
non intelligat , addit ad pradicam papae mif- 
fam regi Parilius per nuncios Caftell* , obi k 
prout nunc dicitur, per papam & regem mul- 
tum plene comploduntur viae juftitia:, com- 
promilfi , ceflionis St concilii generalis , do- 
mini cardinales dederunt magna dubia & ra- 
tionabilia , confutantia didas vias. 

1 1 . Item , die fabbati de mane poft palcha 
rex & omnes domini fuerunt fimul congre- 
gati, & ibi multis St variis modis per papam 
St regem fervatis , papa fecit refponderi ad 
objediones datas circa pradicam fuam pro 

» parte collegii , & demum rex approbans fta- 
tim refponfiones papa , licet illas non intcl- 
ligeret , ad objedionc£ fadas circa pradicam 
fuam refponderi fecit. 

1 2. Item , illa die rex dixit papa in pralen- 
tia dominorum , quod de via ceifionis non 
auderet ipfum requirere , fed hoc fue con- 
fcientia relinquebat. 

1 3. Item , cum pro vitando novitates pa- 
ratas collegium dediffet papa & tegi refpon- 
fum , quanto dulcius St amicabiiius potue- 
runt, parviter tenendo negotium in ftatu, 
quoufque dominus rex Francorum fuiffet ple- 

; narie de omnibus informatus; nihilominus 
papa & rex Aragonum pradidus de dido rc- 
fponfo fuerunt multum turbati, fpecialitec 
propter duo ; primo, propter proteftationem 
exprefie appofitam de non relpondendo, &c. 
Secundo , quia expreflam voluntatem re- 
gis in omnibus fervaverunt. 

14. Item, illo mane iterum didus rex 
Aragonum papam licet non renitentem , Sc 
dominos cardinales inftanter fuper creatione 
didorum dominorum cardinalium requifi- 

I vir. Super quo voluit papa habere cardinales 
cum ipfo illa die hora vefperarum , & etiam 
die fequenti eadem hora. 

1 5. Item , die Lurae fequenti de mane ad 
tollendum gravia fcandala & longe majora, 
fuerunt circa hujufmodi creationem aliqua 
apundata ; fcilicet quod poffet facere domi- 
nos cardinales ad requeftam regis Aragoniae 
circa medium Septembris proxime futuri. 

16. Item, didus rex eft deliberatus ftatim 
mittere fuos ambaffiatores folemnes Parilius 
ad regem fuper fadoecclefise, &c. St fupec 
fuis propriis , ut creditur. 

• 17. Item, papa eft in fua folita dilpofitiO- 

* ne, &c. etiam longe plus folito , St omnimo- 
de ad novitatem difpofitus , ad quas tamen 
non creditur procedere dida ambaxiata , tra- 
datu pendente didi regis Aragonum cum 
domino rege Francia:. 

18. Item , videtur quod non eft facienda 
refponfio ambaxiatoribus regis Aragonum, 
fed ad ipfum mittendum ambaxiatores fo- 
lemnes. 

19. Item, de munitione palatii, Scc. 

10. Ad tollendam omnem divifionem; 

immo verius opinionum diverfitatem do- 
mino 


Digitized by t^ooQie 


633 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 634 

mino regi Aragonum, per nos mota funt A ineffedu: « Beatiflime pater > jam fcitfandi- 


, -quae fcquuntur , fuper quibus nos obtulimus 
fccuturos cum reverendiffimis dominis facri 
collegii , ut exinde facrum collegium cum 
praefato domino rege Aragonum» fi placeat, 
(c apud (crcniflimum principem dominum 
regem Francix interponat. 

2 1 . Videlicet quod cedula continens pu- 
dicam fuper fado unionis ccclefix , tranf- 
mifla per dominum noftrum regi , per am- 
baxiatores Caftcllx fuppleatur , & emendetur 
juxta continentiam trium cedularum refpon- 
falium didi domini noftri , & dominis duci 


tas veftra , qualiter focii mei & ego , ut am- 
baxiatores fereniflimi principis domini mei 
regis Aragonum , ivimus ad illuftriffimum 
principem dominum Francorum regem fu- 
per fadis & negotiis unionis ecclefix fandae 
Dei , fuper quibus habita per ipfum dominum 
regem Franciae & illos de confilio fuo delibe- 
ratione , tum per certa capitula pro parte ip- 
fius nobilis oblata & veftrx fanditati per nos 
oftenfa , eidem fanditati intimavimus : quo- 
rum capitulorum continentiae fcu didae de- 
liberationi eadem fandiras pro bono didx 


bus,dum hic fuerunt , traditarum , &indi- » unionis animum condcfccndit , & propter 

' , 1 1 /v • _• /M 


verfis regionibus & provinciis ex parte do- 
mini noftri publicatarum : quo fado , per do- 
minum regem Aragonum procuret apud 
papam, quod prarmiflis velit addere tale quid 
ob reverentiam domini regis Aragonum, 
quod domino regi Francix, & toti populo 
debeat cife gratum. 1 


RESPONSIO DOMINI NOSTRI PAPJE 
fatta ambaxiatoribus regis Aragonum , pojt 
fuppltcutienem ip forum , ut condefctndertt ad 

eapuuU per ambaxtatares regts Francu ftbt ^ p „ fcntiam vc J unt , & di0tus domi- 

rtpdftta. nus Benedictus refpondit per talia vel firni- 


hoc venerunt ad prxfentiam ejufdem fandi- 
tatis ambaxiatores didi fereniflimi principis 
regis Francorum , ad fciendum & audiendum 
a dida fanditate , fi condefcenderct capitulis 
fupradidis. Igitur placeat eidem fanditati 
in eorum prxfentia hxc dicere , approbare , 
annuere , & condefcendere didis capitulis , 
prout eadem ifanditas eis abfentibus antea 
fecerat , nobis prxfcntibus coram fanditate 
jam dida. « Quibus verbis finitis, didus do- 
minus abbas Montis S. Michaelis pro fe & 
aliis fuis dixit , quod propter hoc ad ipfius 


Anno ijjj. 

tx mj. H- 
Hlrtbtt* rt- 

***• 


propojit, 

1. TN nomine Domini. Arnen. Noverint 
X univerfi hoc prxfcns publicum inftru- 
mentum infpcd uri, quod anno ejufdem Do- 
mini millefimo trecentefimo nonagefimo 
nono,indidionc feptima, menfis Aprilis die 
quarta , ab eledione domini Benedicti ul- 
timo in papam eledi anno v. confli tutis per- 
fonaliter coram .prxfato domino Benedido 
in palatio apoftolico civitatis Avinionenfis 
exiftente, reverendo in Chrifio patre domino 
Petro abbate monafterii Montis S. Michae- 
lis in periculo maris, ordinis S. Bencdidi 


lia verba in effedu. 

2. Ad prxfens non quxro dilatare fermo- 
nes i unde ad propofita veniens , dico brevi- 
ter tria. Et primum exftirpationem hujus, 
proh dolor 1 nefandi fchifmatis, & veram 
unionem fandx matris ecclefix , prout decet 
verum catholicum, me femper optafle, & 
fuper omnia defiderabilia in hac vitabundis 
viribus & multis intervenientibus periculis & 
laboribus attentius procurafie; fi verbis non 
creditur , cernantur opera qux in promtu fe 
exhibent inveftigare volenti. Hunc affedum 


Abrincenfis dioecefis, & nobili viro, domino D & zelum Dei , quem fub prxdeceflore meo. 


domino Guillelmo de Trignonvilla milite, ac 
circumfpedo viro magiftro itgidio de Cam- 
pis , faerx paginx profefiore , Chriftianiifimi 
principis & domini domini Karoli Dei gra- 
tia regis Francorum iilufiriflimi , necnon re- 
verendo in Chrifto patre domino Rjum un- 
do abbate monafterii beatx Marix de Rivi- 
pullo ejufdem ordinis, domino Geraldode 
Cervilione milite , fratre Petro Marini fra- 
trum Minorum ordinis , provincix Aragonix 
tniniftro, iaerx paginx magiftro, & Petro 
Zacalin legum dodore fereniflimi principis 
& domini domini Maktini Dei gratia regis 
Aragonum illuftriifimi, ambaxiatoribus ad 
prxfatum dominum Bencdidum pro parte 
ipforum dominorum regum fuper fado unio- 
nis ecelefix deftinatis & tranfmiffis , vocati f- 
que nobis notariis publicis & teftibus infra- 
feriptis , dominus Petrus Zacalin prxdidus , 
de voluntate & confenfu aliorum ambaxia- 
torum domini regis Aragonum prxdidorum, 
dixit & propofuit talia , vel confimilia verba 
Yet.fcript. & mon. ampl. Colle ft. Tom. VII. 


ut vottam in tantum optabilem eundis ex- 
ponerem , non depofu i poftquam mihi onus 
principaliter incumbebat. Teftiseft Chriftus, 
non ambitione hujus flatus mihi.. mon optare; 
fed impofitx fer vitutis, quam magna devidus 
inflantia tandem receperam, & vere anxius 
retinebam , quod fi expediret, fatis poflet fa- 
ciliter declarari. Vias me fateor ipfius refu- 
tafic unionis aliquas, & alias obtulifle,per quas 
credebam Dei negotium fecurius, utilius & 
honeftius expediri. Hoc non ad jadantiam 
dixerim , fed ne mihi voluntate illuflriflimi 
E principis Francorum regis , . . . didis capitulis 
confidenter aflentio,confidens primo & prin- 
cipaliter in Deo cujus res agitur , immo gra- 
viter agitatur , qui ccclefiam fuam rexit in 
profperis , in adverfitate non deferet , fed in- 
ter fludus fxvientes fpeciali providentia gu- 
bernabit. Secundum , dum poft creatorem 
ad creaturam me referens, quantum in ho- 
mine licet confidere , confido in prxfati fe- 
reniffimi regis Francorum excellentia , quod 

' Kkk 


Digitized by LjOOQ ic 


6is ACTA VARIA PRAVI a 6& 


» a prxclariffimis progenitoribus exemplar ani- 
» mo imprelfum retineat protegendi ec-cle- 
» fiam , qui etiam in minoribus cafibuS fc ei 
» devotam exhibuit prote&ordm , quod in tam 
9 periculofo articulo , quantum ad fe pertinet , 
9 eam non volet opprimere , nec permittet 
9 ruere, vel incidere in crtOrem j fid erga fidem 
9 luam & deVotiottem Catholici principis SC 
9 erga me, ctfi indignum , verum Chrifti in ter- 
• ris vicarium, in tanta ruina Sc afflictionibus 
9 anxium, humanitatem & munificentiam tan- 


fterii Sublacenfis didi ordinis S. Benedicti*. 
Juliano de Lobi canonico ecclefiz Tirafo- 
henfis, St Petro dc Ponte clerico Gerundenfis 
dioecefis iftis duobus notariis publicis celti- 
bus ad pnfcmilfa vocatis fpedaliter & rogatis. 
Signatum per cofdern notarios apaikriicos , 
Robertus de Viuvendrin , St A dxm de Siburs. 

ACCEPTA TlO CA Pl TUL ORUM REGIS 
fer dominum Benedictum. 



» to regi convenientem oftendet. Amen. 

9 3 . Eft verUm & hoc fit certam , quod di- 

® eere propofueram, quod circa hujufmodi 
9 negotia inter vos ambaxiatores praefati illu- 
» ftriflimi regis Francorum & dominos cardi- 
9 nalcs Tirafonenfcm , Gerundenfem , St de 
9 Boji , qui prxfentes funt ad invicem, de afi- 
9 quibus fimul conferatis & tradetis, ac ea con- 
9 cordetis $ & fi prxfentia mea necefiaria fue- 
» ritin eifdem , femper me offero paratum ad 
9 eam vobis exhibendam quotiefeumque opor- 
9 tuerit , St faciendum qua; ad me fpeCtant , Sc 
9 fi placet , praediCta videantur Sc expediantur, 
9 dilationibus & diffugiis quibufvis procul pul- 
» fis omnibus. 

4. Quibus per praefatum dominum Be- 
nedidum didis, praefati tres ambaxiatores 
diCti domini regis Franciae in ejufdem domini 
BenediCti praefentia conftituti , fe retraxerunt 
ad parcem , Sc habito inter fe aliquo fecreto 
colloquio , eifque demum ad praefentiam ip- 
fius domini Benedidi regredis , praedidus do- 
minus abbas Montis S. Michaelis loquens pro 
fc Sc aliis fociis fuis , regratiatus fuit primitus 
Deo-, St fubfequenter dido domino Bcncdi- 
do de liia bona & grata refppnfionc , per 
quam oftendebat fe habere bonas affedio- 
nem & intentionem ad ecdefiae unionem i 
dixitque quod merito idem dominus Bene- 
didjis habere poterat lingularem fpem St 
confidentiam poli Deum in praedido domino 
rege Francorum , St quod femper ipfum re- 
periret zelatorem unionis ecclefiae , Sc prom- 

^-tiffimum ad ipfam procurandam, quodque 
tres ipfi ambaxiatores didi domini regis Fran- 
ci*, omni mora& dilatione poftpofitis, erant 
parati indefede laborare & intendere circa 
pradicam &executionem capitulorum fsepe- 
^ didorum. 

5. De quibus omnibus & lingulis fupradi- 
dis,. didi domini ambaxiatores , tam domini 
regis Francorum praedidi,quam didi domini 
regis Aragonum, petierunt eis fieri Sc tradi ] 
unum Sc plura publica inftrumenta. Ada fue- 
runt haec anno , indidionc , menfe , die, locoi 
& ab eledione prae didis, praefentibus reve- 
rendis in Chrifto patribus dominis Didaco 
S egobicnfi , Sc Fran Cisco Immolenli epifeo- 
pis, ac venerabilibus viris dominis Garaldo 
Lene et praepofito Gerundenfis, Johanne Ro- 
mani canonico Branchinonenfis ecclefiarum, 
fratre Hieronymo de oto» monacho mona- 


I N nomine Domini. Amen. Noverint uni- Anno i 5 „. 

verfi prxfentis publici inftrumenti fcrierti 
infpeduri ,.quod anno ejufdem Domini mUr {i*. 

’ lefimo trecentcfimo nonagefimo nono , irv . 
didione feptima , die decima menfis Aprilis , . 
ab eledione domini Benedidi ultimo in par 
pam cledi anno quinto , vocatis nobis nota- 
riis publicis & teftibus infraferiptis , coram 
praefato domino Benedido in palatio apofto- 
lico civitatis Avinionenfis exiftente, condi,- . 
tutis perfonalitcr reverendo in Chfifto patre 
domino Petro abbate Montis S. Michaelis 
in periculo maris, ordinis S. Benedidi, A j>rjn- 
ccnfis dioecefis, ac nobili & circumfpedis 
viris dominis Guillelmo deTignonvilla mi- 
lite , Sc magiftro JEgidio de Campis facrae pa- 
, ginae profdfore, ambaxiatoribus Chriftianif- t 
' fimi principis domini Karoli Dei gratia re- ; 
gis Francorum , ac reverendo in Chrifto p^- . M 
tre domino Raimundo abbate monafterii 
beatae Mariae de Rivipullo. didi ordinis , Vi- 
cenfis dioecefis , Sc circumfpedis viris do- 
minis Giraldo Alamanni de Corviilione mi- 
lite , fratre Petro Marini , ordinis fratrum Mi- 
norum, provinciae Aragoniae miniftro, &, 
magiftro facrae paginae, ac Petro Zacalini 
legum dodore, ambaxiatoribus fereniftimi 
principis domini Martin i ea dem gratia regis 
Aragonum, exhibitis ibidem in fui forma, 

Sc ledis de verbo ad verbum certis capitulis 
feripris in pergameno ,& figillo didi domini 
regis Franciae, ut apparebat prima facie, ro- 
boratis & lignatis manu magiftri Johannis 
de Sandis fecretarii przfati domini regis 
Aragonum , de Parilius redeuntis, praefato 
domino Bencdido > ut ipfc afferuit , praefen- 
tatis : idem dominus Benedidus pro refpon- 
fione ad dida capitula per eum facienda , 
tradidit, feu tradi fecit nobi p notariis publi- ' 
cis infraferiptis quamdam cedulam feriptam T 
quam ibidem alta&intclligibili voce legi pe- 
tiit & fecit. Quorum ccdulae& capitulorum ~ 
tenores lequuntur per ordinem. Et primo te- ~ 
nor didae ccdulae talis eft. 

v 

Benedictus epifeopus, fervus fervorum « 

Dei. Cum nuper diledi filii Raymundus ab- „ 
bas monafterii de Rivipullo , nobilis vir Gc- „ 
raldus Alamanni de Corviilione miles, frater « 

Petrus Marini ordinis fratrum Minorum , in « 
provincia Aragoniae miniftet , magifter in * 
theologia, Petrus Zam/m legum dodor, am- * 
basiatores cariffimi in Chrifto filii noftri ^ 



Digitized by 


Google 


6 n AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 638 

Mxirrnn regis Atagonii illuftris de Pari fias A asaioii firmitate, nos huic ccdulx propria 

^ _ * r .• t /• 1 /. • r. .1 . * * 


* tedeunees , certa capitula inferi usdcfignand a 
» propartc cariffinoi in Chrifto filii noftri Ka- 
» ROtr regis Francorum iHuftris , ejufquc robo- 

* rata figrlio, fuper modo unionis ccciefceno- 

* bis prxfentavcrint. Et deinde accedentibus 
» ad noftram pexfemiam diledas filiis Pbtro 

* abbate monafterii Montis S. Micbaclis in pe- 

* ricuio maris, & nobili viro GuiliejUno dc 

* Tignonvilia milkc , & dtgidio de. Campis 

* nxagiftro in Theologia , ambaxiatoribus pra> 

* feti regis Francorum eadem capitula verbo 

* «plicantibus , & ex parte ipfius regis confir- 

* mantibus. Nos confidentes primo & princi- 
® paiieer in Deo cujus res agitur , quod ecctc- 

* fiam fuam quam rexit in profperis , in adver- 

* litate non deferet , fed inter fluxus fxvientes 
® speciali providentia gubernabit. Deinde poft 
® creatorem ad creaturam nos refer entes, qu an - 
» tum in homine licet confidere , etiam con- 
» fidentes in praediati fereniffimi regis Franco- 

rum excellentia , quod a prxclariffimis ac 

* Chriftianiffimis progenitoribus exemplar ani- 
» mo impreflfum retineat protegendi ccclefiam, 
» qui etiamf in minoribus cafibus fe ei devo- 

* tum exhibuit protedorem , quod in tam pe- 
■» riculofo articulo, quantum ad fe pertinet, 
" eam non volet opprimere, nec permittet ruere 


manu fubfcribimus. 

Tenor autem didorum capitulorum li- 
quitur in hunemodum. 

ISTA EST RESPONSIO DOMINI NOSTRI 
regis Francia ,fatta ambaxiatoribus domini 
regis Ar agonum , videlicet domino abbati de 
Rivipullo , domino Geraldo de Cervillione 
militi , fratri Petro Marini minifiro ordi- 
nis fratrum Minorum in, provincia Ar ago- 
nia, & domino Petro Zacalin legum doffori, 
nuper pro parte ipfius regis Ar agonum miffis 
pro pace & unione ecclefia ad dominum Er an- 
corum regem pradittum. 

1. QUper quadam ccdula pet Benedictum 
alias cledum in papam confcda Qc li- 
gnata , & per ipfos mittere di£pofuit,qttiad 
plenum de intentione Tua ipfum fuper pace 
& unione ecclcfix ulterius profequenda in- 
formabunt. 

2. Item , ut via fadi quxjntcr ipfum Be- 
nedictum & cardinales facri collegii & ci- 
ves villae Avinioncnfis jam fcandalofc mul- 
tum incocpit, ceflet penitus & omnino, & ad 
ea quae ad pacem funt ecclefia: liberius in- 
tendatur; dominus rex nofter procurabit cum 


vel incidere in errorem , fed erga iplam fi- C cffcdu quod ambaxiatores prxdidi habebunt 


dem fuam & devotionem catholici principis 
Qc erga nos, etfi indignum , verum ipfius 3 c 
terris vicarium , humanitatem Qc magnifi- 
centiam tanto regi convenientem oftendet , 
annutrimus didis capitulis, prout etiam nunc 
in prxfentia omnium ipforum ambaxiato- 
rum, ac notariorum dc teftium affiftentium 
annuimus , ipfaque capitula , ac omnia Qc lin- 
gula contenta in eis, feienter, voluntarie & 
fpontanee acceptamus, firmamus Qc appro- 
bamus , ac bona fide promittimus tenere , fa- 
cere, complere & inviolabiliter obfervare, 
& etiam faciemus per noftros qui nobifeum 


acceflum ad Benedidum prxdidum, & in- 
trabunt palatium, ad fciendum ejus intentioh 
nem fuper his quae fequuntur. v 

2. Primo , fi propter reverentiam Dei & 
felvationem gregis Chrifti , Benedictus prae- 
didus velit acceptare viam ceifionis Qc pro- 
mittere quod intrufo cedente, mortuo, vel 
ejedo , ipfe renuntiabit papatui , ad finem 
quod eligatur tertius, unicus verus paftot & 
vicarius Jesu Christi, & penitus dimittere 
viam fadi , & abjicere a fe gentem armige- 
ram quam fecum habet in palatia & alibi, 
tam in terra , quam in aqua , rex faciet Qc pro- 


remanebunt in palatio , eadem capitula, ac ^ curabit cum cffcdu , quod domini cardinales 


• omnia & fingula in eifdem capitulis defignata 
» teneri , fieri , compleri & firmiter obfervari. 
*» Renuntiantes exprelfe quibufeumque prote- 

• (lationibus , fi quae per nos fadac fuerint , qu* 
•> contra praedida capitula , vel contenta in eis 

• poflbnt in aliquo derogare, neque per nos 
«> amodo fiat quin iidem ambaxiatores poffint 
» Qc debeant ftatim ad totalem exeeutionem 
» commi fforu na eis pro noftra , ac noftrorum 
» plena fecuritate , & tradatione Qc fuftentatio- 
» ne honcfta, ficut decet, procedere. Eaprop- 
» ter nos ambaxiatores in noftra prxfentia con- 


facri collegii, civefque & habitatores viHx 
Avinionenfis a quacumque via fadr ccfth- 
bunt penitus & omnino. ' 

4. Item, etiam Benedictus teneatur pro- 
mittere & promittat, quod ipfe direde vel‘in- 
direde quovis modo non feciet, nee procu- 
rabit aliquid, per quod unioecclefi* valeat 
retardari , nec via ccffionis quomodolibet - 
impediri , Qc hoc etiam jurabunt perfonx quas 
apud ipfum manebunt , quodque eidem B6- 
nedido , fi contrarium facere vellet, non 
confcntient, nec ei dabunt confilium aut fa- 


ftitutos hortamur, requirimus Qc rogamus, E vorem. 


quatenus nobis Qc noftris tradant Qc exhibeant 
litteras regias , ac etiam plenam & effedua- 
lem fccuriratem fuftentationemque mini- 
ftrari faciant , Qc omnia alia & fingula exc- 
quantur, ac exequi & adimpleri procurent Qc 
feciant juxta didorum capitulorum conti- 


5 . Item , fimiliter promittat quod quoties 
expedierit , ipfe ibit ad conventum , fcu con- 
gregationem qux fiet pro unione fandx ma- 
tris ccclcfix.unacum illis qui ad eumdem 
conventum , fcu congregationem prxdidatn 
fune vel erunt ordinati de parte qux obedivit 


? nentiam & tenorem. Pro quorum omnium felicis tecordadoahdominoCLEMSNTipapx 


Digitized by ^jOoq ie 


6i9 A C T A V A R 

feptimo , & eidem Benedido , & medianti- A 
bus prsedidis , quia didi ambaxiatores praefati 
domini regis Aragonum fatis aperuerunt, 
quod antequam aliquis pro parte domini re- 
gis Aragonum reciperet ipfum Benedidum 
in fua regia & fpeciali protedione, etiam cum 
domino noftro Francorum rege praedido , 
oporteret primitus ipfum dominum regem 
Aragonum adire , & per hoc bonum hujuf- 
modi negotii pqffct multum differri, didus 
dominus rex obtulit eis, quod ipfe recipiet 
perfonam ipGus Benedidi , & illorum qui fe- 
cum erunt ufque ad numerum centum per- 
fonarum fine armis cum eorum bonis omni- g 
bus in fua fpeciali cuftodia , feu protedione > " 
Sc ex tunc deputabit fibi perfonas notabiles 
ccclefiafticas Sc fxculares , qui ipfum cufto- 
dienr, a (fodabunt & honorabiliter tradabunt 
in palatio , in quo nunc eft, vel alibi , ubi ejus 
mando expediens & honorabilis videbitur > 
de quo tamen loco promittet non recedere 
line confenfu regum qui dbi obediverunt & 
facri collegii , Sc ad hoc dabunt operam de 
confenfu fuo deputandi ex parte regis , quan- 
tum fieri poterit honeftius. 

6. Item, quod perfonx quae cum ipfo& _ 
ad ejus fervitia manebunt , jurabunt & pro- ^ 
mittent fimiliter quod ipfum Benedidum 
non permittent a dido loco recedere, nec ad 
hoc dbi dabunt direde vel indirede , auxi- 
lium , confilium , vel favorem. 

7. Item , faciet rex dbi & illis qui cum eo 
erunt ufque ad numerum centum perfona- 
rum dne armis miniftrari vidualia & alia ne- 
ce flaria eorum expends honefte , deut decet, 

& una cum regibus Caftcllx, Aragonix & 
Navarrsr Sc Scotiae , ad pacem Sc unionem cc- 
clefix ha bendam quantum plus poterit, labo- 
rabit , dc quod per Dei gratiam in brevi idem 0 
Benedidus & ceteri omnes Chrifticolx pa- 
cem eccledae fe videre gaudebunt. Per prx- 
dida tamen in nullo intendit rex prxdidus a 
concludonc denegationis obedientix nuper 
per eccledam regni fui & Delphinatus recep- 
ta, in aliquo recedere, feu ab ea aliqualiter 
deviare. 

8. Item, d Benedictus prxdidus fupra- 
fetipta dicere velit , ambaxiatores didi do- 
mini noftri regis intrabunt palatium ad lo- 
quendum cum eofuper prxdidis, Sc facien- 
dum circa prxdida qux videbuntur ncccfla- £ 
ria , feu etiam opportuna ; provifo' tamen ^ 
quod dbi reverentiam papalem non exhi- 
beant. Si vero concordare Sc promittere prx- 
dida noluerit , ingreflfus & collocutio amba- 
xiatorum domini noftri regis non videtur ne- 
ceflarius, nec honeftus. Et ut brevius prxdidi 
ambaxiatores poflint cfle expediti, ex nunc 
rex tradidit gentibus fuis litteras fuas fuper 
fecuritate prxdidi Benedidi , Sc litteras etiam 
per quas committet effedum didx fccuritatis, 
gardiamque feu cuftodiam gentium & bono- 
rum fuorutn archicpifcopo Narbonend, & 


I A P RJE V I A 640 

tribus baronibus fuis, videlicet fenefcallo 
Bellicadri , Sc dominis de Caffenatico & dc 
Volta , Sc etiam domino Georgio de Marte fc- 
nefcallo Provincix, vel eorum tribus aut duo- 
bus. Et ne ifta caufa Dei ducatur per dilatio- 
nes fruftratorias , prxdidi ambaxiatores pro- 
mittent & jurabunt in ingreflfu palatii, non 
remanere ibidem ultra tres aut quatuor dies. 

9. Quibus quidem capitulis Sc ccdula dc 
verbo ad verbum ledis , ac etiam per didum 
dominum Benedictum ore proprio accep- 
tatis , firmatis, approbatis Sc promidis, ut in 
prxinferta cedula continentur , Sc per eum 
dido & affirmato, quod ipfe didam cedulam 
fua propria manu fignarct, Sc lignatam nobis 
notariis publicis infraferiptis traderet , idem 
dominus Benedidus petiit & requifivitprxfa- 
tos dominos ambaxiatores didi domini Fran- 
cix regis, ut ipfi tamquam ambaxiatores didi 
domini regis Francix vice verfa promitterent 
complere Sc compleri facere, & complerent 
omnia & lingula in prxinfertis capitulis ex- 
prelfata. Qui quidem domini ambo ambaxia- 
tores prxfati domini regis Francix ipfius do- 
mini Benedidi petitionibus Sc requifitioni- 
bus refpondcntes dixerunt , convenerunt & 
promiferunt eidem domino Benedido, ut 
ambaxiatores didi domini regis Francix, Sc 
etiam medio juramento eorum , manibus ta- 
dis facris feripturis , quilibet ipforum pro- 
milit , quod ipfi tamquam ambaxiatores prx- 
fati-domini regis Francix exhiberent Sc tra- 
derent eidem domino Benedido litteras didi 
domini regis Francix , fecuritatem ejufdem 
domini Benedidi continentes, ac exequeren.- 
tur , Sc exequi Sc adimpleri procurarent & fa- 
cerent, quantum effet in eis, omnia Sc lingula 
contenta in capitulis prxinfertis , juxta ipfo- 
rum capitulorum feriem Sc tenorem. De 
quibus omnibus Sc lingulis fupradidis tam 
prxfatus dominus Benedidus , quam prxfati 
dominorum Francix Sc Aragonix regum am- 
baxiatores petierunt fibi fieri per nos nota- 
rios publicos infraferiptos publicum inftru- 
mentum Sc publica inftrumenta. 

Ada fuerunt hxc anno, indidione, menfe, 
die , Sc loco prxdidis , prxfentibus ad hxc re- 
verendis in Chrifto patribus domino Fran- 
cisco epifeopo Immolenfi , Petro abbate 
monafterii S. Johannis de Pinna didi ordi- 
nis fandi Benedidi , Ofcenfis dicecefis , nobi- 
libus viris dominis de Praxida archidiacono 
Elnenfi, Geraldo Lcncol prxpofito Gerun- 
denli , & Johannc Romani canonicb Barchi- 
noncnfi ccclefiarum , ac Gondilfalvo Forte» 
milite Tirafonenfis dicecefis , necnon Petro 
Soriani prefbytero didx ecclefix Barchino- 
nenfis canonico, Sc Petro de Ponte clerico 
Gerundenfis dicecefis, iftis duobus notariis 
publicis cum pluribus aliis teftibus ad prx- 
miffa vocatis fpecialiter Sc rogatis. Sic li- 
gnatum. 

Et ego Adam de Sahttrs clericus Ceno- 

aianenfis 


Digitized by 


Google 



Anno i}». 
2 * mf. hi- 
Hiitbut rt- 
V*- 


I 

L 


« 4 « AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 64 j 

maocnfis dioeccfis , publicus apoftolica & im- A A nosamez dr feaux chevaliers dr confeillers 

l abbe du Mout S. Michel, Robert Corde lier , 


pcriali auctoritate notarius , prxmiffis omni- 
bus & Angulis , dum Ac , ut prxmittitur , age- 
rentur & fierent , una cum fiibfcripto notario 
& praenominatis teftibus praeiens interfui , ea- 
que Ac fieri vidi & audivi. Ideo huic prxfenti 
publico inftrumento propria manu feripto, 
me fubfcripfi , fignumque meum folitum ap- 
pofui requifitus & rogatus in tcftimonium 
veritatis prxmifforum. Sic Agnatum. 

Et ego Robertus de VXuvendrin clericus 
Rothomagenfis diaecefis,publicus apoftolica 
& imperiali auctoritate notarius , quia prie- 
miffis omnibus & Angulis , dum Ac , uc fupra- g 
fcribunrur , dicerentur & fierent , una cum 
notario & teftibus fupraferiptis praefensfui, 
eaque Ac fieri vidi & audivi , hoc prxfens pu- 
blicum inftrumentum Agno meo folito A- 
gnavi , hic me fubfcribens in teftimonium 
prxrniflorum. 


gUALITER DOMINUS BENEDICTUS 
refutavit cuji odiam a collegio cardinalium. 

I N nomine Domini. Arnen. Noverint uni- 
verfi & Anguli prxfens publicum inftru- 
mentum infpeduri & audituri , quod anno e- 
jufdem Domini milleAmo trecenteAmo no- 
nagefimo nono, indictione feptima , die vero 
decima menAs Aprilis , ab cledionc domini 
BenediCti ultimo in papam eledi anno quin- 
to, conftitutis pcrfonalitcr coram dido do-, 
mino BenediCto exiftente in palatio apofto- 
lico civitatis AvinionenAs , reverendo in 
Chrifto patre domino Petro abbate mona- 
fterii Montis S. Michaelis in periculo maris 
ordinis S. BenediCti , Abrinccnfis dioeceAs , 

& nobili ac circumfpeCtis viris Guillelmo de 
Tignonvilla milite, ac magiftro /Egidio de 
Campis faerx paginx profelfore , Chriftia- 
niffimi principis & domini domini Caroli 
D ei gratia regis Francorum iiluftriffimi am- 
baxiatoribus > exiftentibus etiam ibidem re- 
verendo in Chrifto patre domino Raymundo 
abbate monafterii de Rivipullo ejufdem ordi- 
nis VicenAs dioeceAs , & nobili & circumfpe- 
Ctis viris Geraldo Alamani de Cervillione mi- 
lite , fratre Petro Marini ordinis fratrum Mi- 
norum provinciae Aragonix miniftro , magi- 
ftro facrae paginae, & Petro Zacalin legum 
doCtore, ambaxiatoribus fereniffimi principis 
& domini domini Martini Dei gratia regis 
Aragonum illuftnflfimi , & vocatis nobis no- E ecclefiae, affeCtumque Ancerum ad diCtos car- 


Guillaume de TignonviUe , dr maifire G illos des 
Champs , (j a chacun d’ eux. 

Tenor vero contentorum intus diCtam lit- 
teram , erat hujufmodi feriei. 

Nos amez dr feaux , nous avons refu lettret 
d Avignon , dr aufji nous avons duy par la re la- 
tion des cardinaux efiantpar-depa comme Bene- 
dict dernierement eleuenpape s eft confentu 'dr 
veut mtttre foj dr le palais apoftolique en lagar- 
de dr main du college , dont nous avons tres - 
grande joye dr plaifir ; drpour ce avons eu fur 
ce avis dr deliber asion avec nos tres chers , 
tres-amez, oncles dr fere, dr au tres de notre 
grand confeil, drfmmes daccord, dr nous plaijl 
bien , que s'il fe veut mettre en la main drgarde 
du college des cardinaux , au d' aucuns d eux , de 
ceux qui ont e te dr font de t opinion de la fu- 
Jlrattion , que on ty refoive , dr que on l'y met te, 
& ledit palais aufji ; fi voulons dr vous man- 
dans que en tant que a vous pourra toucher & 
appartenir , vous acromplifiez dr demandez i 
exeeution les chofes dejfuf dites a bonne diligente 
& fagacitcdue en te Ile maniere, que par vous 
nyaitfaute, dr que la befongne vienne a bonne 
conclufion. Donne a Faris le jour de Fafque. 

In fine ipfius litterae feriptum erat de manu 
praediCti domini regis Franciae , ut prima facie 
apparebat, hujufmodi nomen , Charles. Ec 
erat ipfa littera Ac Agnata , Gontier. Qua qui- 
dem cedula , feu copia leda, diCti domini am- 
baxiatores praefati domini regis Franciae juxta 
ea qux in diCta littera continebantur,^ man- 
datum regium in ea deferiptum , requifie- 
runt& interrogaverunt praefatum dominum 
Benedictum, peticruntque ab co, an ipfe 
vellet fe ponere in cuftodia & manu collegii 
diCtorum dominorum cardinalium , juxta te- 
norem didx litterx regix, fecundum quod , 
ut dixerunt , id fuerat his diebus feriptum & 
datum intelligi prxfato domino regi Franco- 
rum, prout eifdem dominis ambaxiatoribus 
feriptum fuerat per dominum regem, & con- 
tentum erat in littera. pradnferta : offerentes 
fe , quantum in ipfis erat , complere & exeeu- 
tioni demandare mandatum regium fupra- 
diCtum. Ipfe vero dominus Benedictus ad 
contenta in diCta littera , & requifitionem ei 
faCtam refpondit & dixit, quod licet ipfe fem- 
per optaverit , prout etiam optabat & vellet , 
in quantum honefte pofiet, bonum & hono- 
rem collegii cardinalium fandx Romanx 


tariis publicis & teftibus infraferiptis, prxfati 
domini ambaxiarores domini regis Francix 
oftenderunt & exhibuerunt , ac ibidem per 
unum ex nobis notariis infraferiptis legi fece- 
runt quamdam cedulam, feu copiam cujuf- 
dam litterx didi domini regis Francix eis no- 
viter , ut dicebant , tranfmifix , cujus quidem 
ccdulx in vulgari Gallico feriptx fupraferip- 
tio erat talis : 

Vet.fcript. dr mon, ampl. ColleU. Tom. VII. 


dinales eorumque profperum ftatum habuc-, 
rit, tamen quia jam diu ante exhibitionem 
certorum capitulorum ex parte domini didi 
regis Francix Abi prxfentatorum , fecurita- 
tem perfonx fux & ftatum unionis ecdefix & 
certa alia tangentium , & etiam poft exhibi- 
tionem didorum capitulorum, ad qux con- 
defccnderat idem dominus Benedidus, juxu 
continentiam ipforum capitulorum , difpo- 

L 1 1 


Digitized by 


Google 


«544 


6 4 3 ACTA VARIA PRAEVIA 

fuerat fc & fuos ponere in fpeciali falva-gar- A - 

dia & protedionc domini regis Francorum , 
nec decebat eumdem dominum Benedictum SECURITAS DATA DOMINO 
ab his retrocedere , vel etiam variare. Beneditto fer cardinales. 

Item , confiderata excellentia & magnifi- 
centia didi domini regis Francix, ulterius T N nomine Dei. Amen. Anno a nativita- amoi,». 

etiam propter nonnullas alias rationabiles A rc ejufdcm millefimo trecentefimo nona- tx m j w 

caufas, qux animum fuum movebant & in- gefimo nono, indidione feptima , die vero Uutku «. 

clinabant ad prxmifia , & ad vota regia com- vigefima tertia menfis Aprilis , in domo do- gUt 

pledenda, nullo modo volebat, nec intende- mini de Saluciis, quam inhabitat dominus 

i>at quemcumque alium ipft domino regi cardinalis Vivarienfis, noverint univerfi tam 

Francorum praeponere in hac parte, nec alium praefentes quam futuri hoc prxfens publicum 

acceptare , maxime cum ipfe dominus Bene- inftrumentum vifuri & audituri , quod reve- 

didus , ut ibidem aflferuit, numquam praedi- « rendiflimi in Chrifto patres & domini , do- 
da conclafcrit, feu concordaverit cum cardi- ° mini Petrus miferationc divina Portuenfis, 
nafibus memoratis. De quibus omnibus & Nicolaus Albanenfis, Bertrandus Sabinen* 

lingulis fupradidis , tam prxfatus dominus fis epifeopi , Guillelmus tituli fandi Stepha- 

Benedidus , quam prxfati domini ambaxia- ni in Celio monte , Johannes tituli fandae 

tores praefati domini regis Francix petierunt Anaftafix, Petrus tituli fandi Petri ad vin- 

. per nos infraferiptos notarios confici , eifque cula , Guil lilmus tituli fandx Cecilix pres- 

•dari&tradi unum & plura publicum inftru- byteri , & Petrus fandi Angeli diaconus, fan- 

mentum , feu publica inftrumenta. dx Romanx ecclefix cardinales , facrum col- 

Ada fuerunt haec anno , indidione , die , legium facientes , ob Dei reverentiam, & prO’ 
menfe & loco prxdidis, prxfentibus reveren- bono unitatis ipfius ecclefix , & ad honorem 
dis patribus dominis Fcrdinando Tirafbnen- fereniffimi principis domini Caroli regis il- • 
fi, Bcrengario Gerundenfi prelbyteris , & luftriffimi, folemniter promittunt, & per pa- 

<iaufrido de Boyl diacono pro cardinalibus C & um expreffum folem ni vallatum ftipulatio- 
fandx Romanx ecclefix (egerentibus, ac ne nobis notariis infraferiptis, ut perfonis pu- 
reverendis patribus dominis Francisco epif blicis , pro omnibus illis quorum intereft feu 
copo Immoienfi ,& Petro abbate monafterii intereffe poterit , quomodolibet in futurum 
fandi Johannis de Pinna, didi ordinis fandi ftipulantibus , pro domino Benedicto ulti- 
Benedidi , Ofcenfis dioecefis , & nobilibus vi- mo in papam eledo , viam fadi contra la- 
xis dominis Gondiflalvo Foren milite Tirafo- erum collegium , ac fingulos dominos cardi- 

nerrfis dioecefis , Johanne de Praxida archi- n »les didi collegii, civitatem Avcnionenfcm, 

diacono Elnenfi,&GetaldoZr«fo/prxpo(ito & alias terras ecclefix, incolas & habitato- 

Gerundenfis , ac venerabilibus viris Johanne res earum , per fe & fuos penitus dimittente , 

Romani canonico Barchinonenfis ecclefia- & abjiciente a fe gentem armigeram, quanot 
rum, & Petro Garcefii de Carmyana laico Ce- D fecum habet in palatio & alibi , tam in terra 
farauguftenfis dioecefis , teftibus ad prxmiffa U quam in aqua , ipfi a quacumque via fadi 
vocatis (pecialiter & rogatis. Sic lignatum. contra ipfum & fuos celTabunt penitus & om- 

£t ego Adam de Sahurs clericus Ccnoma- nino , & permittent & non impedient vidua- 

nenlis dioecefis , publicus apoftolica & impe- lia & alia necelfaria libi & fuis expenfis ejus , 
riali audoritate notarius , qui prxmiffis om- ufque ad numerum centum perfonarum fi- 
nibus & lingulis , dum fic , u t praemittitur , di- ne armis in fuo fervitio exiftentium miniftra- 

cerentur , agerentur &*fierent , una cum no- ri , nec aliquid facient per fe vel alios contra 

_ tariofubfcripto&prxnominatis teftibus prx- falvam gardiam regis Francorum, feu quo- 
fens interfui , caquc fic fieri vidi & audivi. modolibet attentabunt, eodem domino Be- 
Ideo huic prxfenti publico inftrumento me nedido contra didam falvam gardiam didi 
fubfcripli , fignumque meum foiitum appo- regis , in qua funt prxnominati domini car- 
fui rogatus & requifitus. Sic lignatum. dinates , villa Avinionenfis , comitatus Vc- 

£t ego Robertus du Vonvendrtn clericus £ nayffini , & terrx ecclefix nihil faciente nec 
Rothomagenfis dioecefis, publicus apofto- quomodolibet attentante. Si quid autem cir- 
lica & imperiali audoritate notarius, quia ca hoc dubitationis vel ambiguitatis emer- 
prxmiffis omnibus & lingulis, dum fic, ut ferit, ratione cuius inter prxfatum domin um 
luprafcribuntur, dicerentur & fierent, una Benedidum & prxlibatos dominos cardina- 
cum notario & teftibus infraferiptis prxfcns les , & alios fupra nominatos materia qiixf- 
fui, eaque fic fieri vidi & audivi, huic prxfenti tionis oriretur , feu oriri poffet , voluerunt 
publico inftrumento lignum meum appofui & conlcnfcrunt fuper hoc ftare judicio, de- 
rogatus in teftimonium veritatis. clarationi & interpretationi prxfati domini 

regis Francorum , dido domino Benedido 
$ eadfcm per omnia promittente & faciente i & 

quod hoc pendente , a via fadi hinc inde ccf- 
fetur , & vidualia ci prxfcrtim miniftrentur. 



<HJ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 646 

Ubi autem przfatus dominus Benedidus a A viris Adam de Sahurs magiftro iri artibus, Ro- 


B 


fc abjiceret gentem armigeram , quam ha 
bet in palatio , Sc diligentiam debitam face- 
ret de abjiciendo reforciatum Ddgout , illos 
homines armorum qui funt in Tailladis & 
alibi nomine ipflus , & de faciendo quoad 
hoc omnis eeflare viam fadi Sc guerrz , vo- 
luerunt Sc confenferunt omnino eeflare a via 
fadi & guerrz contra ipfum dominum Be- 
nedicam Sc (uos fecum in palatio exiftentes, 
vidualiaque Sc alia neceflaria (ibi & fuis , ut 
przfertur, miniftrari. Si vero circa hujufmo- 
di diligentiam inter ipfum dominum Bene* 
didum & przfatos dominos cardinales al- 
tercatio oriretur occatione guerrz, quam fa- 
ceret & moveret rcforciatus Dagout , & fui 
vel alii nomine ipGus domini Bcnedidi con- 
tra fupra nominatos dominos cardinales col- 
legialiter & fingularicer , feu aliter , przfato 
domino Benedido afferente fe diligentiam 
debitam & exadam circa hoc adhibuifle , nec 
ad aliud de ratione ardari pofle ; przfatis 
dominis cardinalibus contrarium afferenti- 
bus, dicentibufque reforciatum & fuos, feu 
alios Sc damna & guerram ipfls dominis Sc 
ceteris fupraferiptis ipflus domini Benedidi 
culpa facere & inferre , feu alias ipfos do- 
minos cardinales per fadum ipflus & negli- L 
gentiam incommoda Sc injurias pertalifle , 
voluerunt & «confenferunt fuper hoc, nec 
non damnis , interefle 8 c expenfis flare judi- 
cio Sc declarationi przfati domini regis Fran- 
corum > dido domino Benedido idem flmi- 
liter promittente Sc faciente : ita tamen quod 
ipflus domini regis ambaxiatores in Avenio- 
ne nunc propter hujufmodi negotium exif- 
tentes, quamdiu propter hoc ibidem przfen- 
tes fuerint , poflint circa hoc providere Sc or- 
dinare, dido domino Benedido , ut fupra . 


berto de Vallevendrini Cenomanenfis & Ro- 
thomagenfls dioeccfum , didorum ambaxia- 
torum notariis , domino Jordano de Niomis 
baccalario in legibus, & nobili viroPonceto 
Aftrandi , Pauleto Lartifluti burgenfibus dc 
Avcnionc j Sc Raynionneto de Vaucio mer- 
catore Sc cive Avenionenfl , teflibus ad prz* 
mifla vocatis & fpecialiter rogatis. Subfc- 
quenterque non divertendo ad alios adus 
extraneos feu peregrinos , fed potius conti- 
nuando negotium fupra feriptum , nos nota- 
rii infraferipti , de mandato przdidorum do- 
minorum ivimus ad domos habitationum 
reverendiflimorum in Chrifto patrum domi- 
norum de Giffoao , dc Veruhio, pro haben- 
do ipforum confenfum fuper przmiflis. Qui 
quidem domini & quilibet ipforum lingula- 
riter, leda flbi nota hujus przfentis inftru- 
menti , in domo fua exiftens , przdidis om- 
nibus fuum przbuit confenfum pariter &af- 
fenfum. Dein confecutive reverendiffimus 
in Chriflo pater dominus cardinalis Ambia- 
nenfis in camera fuaparamenti exiftens , au- 
ditis omnibus fupraferiptis Sc i ntel ledis ipfls, 
& eorum Angulis, fponte confenflt,przfcn- 
tibus in przmiflis teflibus fupra , Sc notariis 
infraferiptis. Subfequenti vero die ivimus e- 
tiam de mandato przdido ad domum habi- 
tationis reverendiffimi in Chriflo patris do- 
mini cardinalis Venetiarum , quem in came- 
ra reperientes , requiflvimus ex parte dido- 
rum dominorum , ut fuper przmiflis vellet 
confentire: qui ipfls intelledis , fponte con- 
fenfit , przfentibus quibus fupra. Sic Agna- 
tum. 

Et ego Guilleimus Dominici prefbytcr Cla- 
romontenfls dioecefis > publicus audoritate 
apoftolica notarius , quia przmiflis omnibus 


acceptante.Hujufmodi vero altercatione pen- D & Angulis dum , ut przmittitur, per didos 


dente, a via fadi hinc inde ceflabitur, vio 
tualiaque & alia neceflaria miniftrabuntur , 
ut przfertur ; Sc protcftantnr folemniter prz- 
fati domini cardinales collegialiter & fingu- 
lariter, quod per przdida, nec per aliqua 
alia fada , dida , flenda , vel dicenda quo- 
modocumque per eos , vel eorum aliquem , 
ipfi nolunt recedere , vel aliquando deviare 
a receflu quem ipfi domini folemniter fece- 
runt a totali obedientia ipflus domini Benc- 
didi. De quibus omnibus Sc Angulis fupra- 
feriptis przfati domini cardinales , nec non 


dominos flerent Sc concederentur , una cum 
teflibus fupra & notariis infraferiptis przfens 
interfui , eaque omnia Sc fingula fle fleri vi- 
di & audivi; idcirco hoc przfens publicum 
inftrumentum per alium feriptum , in hanc 
publicam formam redegi, cui mc manu pro- 
pria fubfcripfi , meumque Agnum appofui 
confuetum in fldem Sc robur omnium prz- 
miflorum , requifitus Sc rogatus. Sic Agna- 
tum. 

Et ego Petrus Fabri clericus Gebcnnenfis 
dioecefis , publico audoritatibus apoftolica 


didi ambaxiatores domini regis przlibati, ad E & imperiali notario , qui przmiflis omnibus 


cautelam pleniorem omnium Sc Angulorum 
quorum intereft, vel poterit interefle quo- 
modolibetin futurum, petierunt Sc requifl- 
verunt flbi fieri unum vel plura, publicum 
feu publica inftrumentum vel inftrumenta , 
Sc quz fuerint neceflaria , aut ali 4 s quomo- 
dolibet opportuna per notarios publicos in- 
fraferiptos. Datum Sc adum Avenione anno, 
indidione, die, menfe Sc loco quibus fupra , 
przfentibus ibidem venerabilibus & diferetis 


& Angulis , dum fic , ut przmittitur , per prz- 
fatos dominos cardinales flerent Sc conce- 
derentur, una cum prznominatis teftibus Sc 
notario przfens interfui, eaque fle fleri vidi 
Sc audivi, ac in notam recepi ; ideoque huic 
przfenti publico inftrumento per alium fi- 
deliter feripto , mc hic fubfcribendo, fignum 
meum rogatus & requifitus appofui confuc- 
tum in robur & teftimonium przmiflorum. 


Digitized by t^ooQie 


<547 ACTA VARIA PRAEVIA 64 * 

A centum perfonarutn fine armis in fuo fervi- 
t - o cx ift cnt i unij miniftrari, nec aliquid fa- 
SECURITAS DATA DOMINO cient per fe vel alios contra falvam gardiam 
Bencditto fer villam Avinionenfem. regis Francorum , feu quomodolibet attenta- 

bunt , eodem domino Benedicto contra lal- 


Anno 1 j>9. 
JEjc mf. bibli», 
tbutrtgi*. 


I N nomine Domini. Arnen. A nativitate vam gardiam didi regis , in qua funt prono- 
cjufdem Domini millefimo trecentefimo minati domini cardinales t civitas & epifeo- 
nonagefimo nono , indidione fcptima, & die patus A vinionenfis , comitatus V enay flini Sc 

vigefima quarta menfis Aprilis , in profentia terrae ecclcfiae prodidar , nihil faciente , nec 
noftrum notariorum publicorum Sc teftium quomodolibet attentante , Sc obferVantc ea 
infraferiptorum ad haec fpecialiter vocato- quae continentur in capitulis nuper pculluf- 
rum Sc rogatorum , congregato in loco in- triilimum principem regem Franciae nuntiis 
fraferipto venerabili confilio civitatis Ave- regis Aragoniar datis, in quantum ipfum do- 
nionenfis.de licentia Sc audoritate expreflis ^ minum Benedidum concernunt. Si 'quid au- 
nobilis Sc potentis viri Petri de Balayfone, a tem circa haec dubitationis aut ambiguitatis 


domicelli , vicarii ejufdem civitatis A venio- 
nenfis ibidem praefentis , ipfo quidem confi- 
lio prius ad fonum tubae, ut moris eft, per 
loca folita ejufdem civitatis, per difcrctum 
virum Johannem Sarcelli praeconem publi- 
cum curiae temporalis ipfius civitatis , pro eo- 
dem confilio congregando tubicinante , con- 
gregato : in quo nempe confilio interfuerunt 
didus dominus vicarius praefidens in eodem, 
ac nobiles , venerabiles & providi viri Johan- 
nes Rathouton domicellus. Salvator Yrifloni 
burgenfis (indici univerfitatis ejufdem civita- 
tis, domini Raymundus Bernardus Flamin- 
gi miles, Stephanus Caprioli didorum (In- 
dicorum affeflbr , Petrus de Candouc , Fran- 
cifcus de Cario , Petrus de fanda Cruce , An- 
tonius de Panifieriis , Johannes de Sadone 
legum dodores, Stephanus Regis in legibus 
licentiatus, Jordanus de Nicomis , Johannes 
de Cabaflale, Pontius Aftrandi, Galhardus 
Chapucii , Jacobus Rebolli , Giraudus Ray- 
naudi, Guillermus Johannis , Johannes Ar- 
querii, Johannes Artaudi , SyffredusRaynau- 
di .Johannes Ralhcrii , & Antonius Alaman- 
ni confiliarii ejufdem civitatis cum folemni- 
tate debita congregandi, ad hujufmodi con- 
filia , ficut praemittitur , congregati , ac majo- 
rem Sc faniorem partem ipfius confilii didae 
civitatis Avinionenfis facientes & conftituen- 
tes , promiferunt omnes unanimiter Sc con- 
corditer , collegialiter Sc fingulariter nobis 
notariis publicis infraferiptis , ut publicis per- 
fonis , nomine , vice & ad opus omnium Sc 
fingulorum quorum intereft aut intereffc po- 
teft , feu poterit in futurum ftipulantibus Sc 
recipientibus , quod domino Benedicto ul- 
timo in papam eledo , viam fadi contra fa- 
erum collegium & eos, villam Avinionen- 
fem , comitatum Venayffini , epifeopatum 
Avinionenfem, & alias terras ecclcfiae, in- 
colas & habitatores eorum per (c & fuos pe- 
nitus dimittente, & abjiciente a fe gentem 
armigeram , quam fecum habet in palatio 
Sc alibi , tam in terra quam in aqua , ipfi a 
quacumque via fadi contra ipfum & fuos ccf 
fabuht penitus & omnino , & permittent & 
non impedient vidualia Sc alia necefiaria fi- 
bi Sc fuis expenfis ejus, ufque ad numerum 


emerferit ratione , cujus inter profatum Be- 
nedidum Sc praelibat os materia quaeftionis 
oriretur, feu oriri pollet, voluerunt Sc con- 
fenferunt fuper hoc (lare judicio, declaratio- 
ni Sc interpretationi profati domini regis 
Francorum"; eodem domino Benedido hzc 
promittente & faciente per omnia, & quod, 
hoc pendente , a via fadi hinc inde cefletur, 
Sc vidualia , ut profertur , miniftrcntur. Ubi 
autem profatus Benedidus a fe abjiceret gen- 
tem armigeram, quam habet in palatio, Sc 
diligentiam debitam faceret de abjiciendo 
reforciatum Dagout', & illos homines armo- 
rum , qui funt in Talhadis & alibi nomine 
ipfius , Sc de faciendo quoad hoc omnino 
cellare viam fadi Sc guerro ; voluerunt Sc 
confenferunt omnino cellare a via fadi con- 
tra ipfum Benedidum & fuos fecum in pa- 
latio exiftentes , vidualiaque Sc alia libi ne- 
cefiaria & fuis, ut profertur, minifirari. Si 
vero circa hujufmodi diligentiam inter ip- 
fum dominum Benedidum Sc profatos fin- 
dicos Sc confiliarios altercatio oriretur occa- 
fione guerro , quam faceret & moveret re- 
fctvztus Dagout , Sc fui Sc alii nomine ipfius, 
feu aliter profato domino Benedido aflerea- 
te fe diligentiam debitam Sc exadam circa 
hoc adhibuifie , nec ad aliud de ratione ar- 
dari pofle : profatis dominis contrarium af- 
ferentibus , diccntibufquc reforciatum & fuos 
feu alios damna & guerram fuis dominis Sc 
ceteris fupraferiptis, ipfius domini Benedic- 
ti culpa, facere Sc inferre , feu aliis ipfos per 
fadum ipfius & negligentiam , incommoda 
& injurias pcrtulifle ; voluerunt & confenfe- 
runt fuper hoc, nec non damnis, interefle, 
Sc dependentiis , ftare judicio & declaratio- 
ni profati domini regis Francorum , dido 
domino Benedido idem per omnia fimiliter 
promittente & faciente; ita tamen quod ip- 
fius domini regis ambaxiatores , in Avenio- 
ne nunc propter hujufmodi negotium exif- 
tentes , quamdiu propter hoc ibidem prolen- 
tes fuerint, polfint circa hoc providere & or- 
dinare, dido domino Benedido, utlupra, 
acceptante; hujufmodi vero altercatione pen- 
dente , a via fadi hinc inde ceflabitur , vic- 
tualiaque Sc alia necefiaria miniftrabuntur , 


ut 



Digitized by 


Google 


mc fubfcribens in teftimonium veritatis ro- 
gatus. 


JURAMENTA ILLORUM 
qui receperunt de fulatit Avinionenfi. 


I 


B 


649 ad CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. , 650 

ut praefertur. Et protcftantur fimiliter prae- A to , fignum meum confuetum appofui , hic 
fati findici & confiliarii, nomine iplbrum, 
pc civium , & incolarum ac habitantium , col- 
legialiter & fingulariter , quod per prxdida , 
nec per aliqua alia fada > dida , fienda vel di* 
cenda quomodocumque per cos , vel eorum 
aliquem , ipfi nolunt neque intendunt rece- 
dere , vel quomodolibet deviare a receffu , 
quem ipfi domini folemniter fecere a totali 
obedientia ipfius domini Bencdidi.De quibus 
omnibus, univerfis & lingulis fupradidis, 
prxdidi findici Sc concilium voluerunt & 
conceflcrunt ac petierunt fieri publicum in- 
ftrumentum & publica inftrumenta per nos 
notarios publicos infraferiptos. Ada fuerunt 
haec Avinioni in hofpitio habitationis fupra- 
didi nobilis johannis Rathouchini, anno, 
indidione, die & menfe quibus fupra, prx- 
fentibus reverendo patre domno Petro, Dei 
gratia abbate monafterii Montis fandi Mi- 
chaelis, ac nobilibus & circumfpedis viris 
dominis Roberto Cordcllerii in legibus licea- 
tiato , Sc Guillclmo de Tignonvilla militibus, 

Raymundo de Columberiis domicello, Jo- 
hanne deSadone, & Raymundo de Baucio , 
illis tribus civibus Avenionenfibus , teftibus 
ad praemifla vocatis fpecialiter Sc rogatis , & 
me Petro Bafiurelli clerico Mimatcnfis dioe- ( 
cefis, publico apollolica & imperiali ac civi- 
tatis Avinionenfisaudoritatibus notario, qui 
in praedidis omnibus & lingulis , dum fic , ut 
prxmittitur, agerentur Sc fierent, una cum 
prxnominatis teftibus ac diferetis viris magi- 
ftris Adam de Suhurs Sc Roberto de VallcVen- 
drino,Cenomanenlis & Rothomagenfis dioe- 
cefum clericis infraferiptis, notariis publicis, 
praefens fui, & requifitus unii cum fubfcriptis 
notariis de eis notam recepi , de qua hoc inf 
crumentum per alium , me aliis negotiis oc- 
cupato , extrahi Sc groflari feci ; & fada col- 
latione de prxfenti inftrumento cum dida 
nota Sc cum notariis infrafubfcriptis , hic me 
fubfcripfi propria manu, in publicumque re- 
legi , & figno meo confueto fignavi in tefti- 
naonium prxmiflorum. Sic lignatum. 

Et ego Adam de Sahurs clericus Cenoma- 
nenfis dicecefis , publicus apollolica & impe- 
riali audoritate notarius , quia prxmifiis om- 
nibus & lingulis , dum fic , ut prxmittitur , a- 
gerentur & fierent, una cum prxnominatis 
teftibus ac notariis , prxfens interfui , caque 
■fic fieri vidi & audivi i ideo huic altera ma- 
nu feripto inftrumento publico mc fubfcripfi, 
fignumque meum folitum appofui requifi- 
tus. 

Et quia ego Robertus duVuuvendrin cle- 
ricus Rothomagenfis dioecelis , publicus apo- 
ftolica & imperiali audoritate notarius , prx- 
miffis omnibus Sc fingulis, dum, ut fupra 
feribuntur, agerentur , dicerentur & fierent, 
una cum notariis & teftibus fupra nominatis , 
prxfens fui , eaque fic fieri vidi & audivi, huic 
prxfenti publico inftrumento per alium ferip- 
Vet. Scrift.& Mon. umfl. Collttt.Tom, VII. 


N nomine Domini. Arnen. Noverint uni- Aano 159*. 
verfi quod anno ejufdem Domini millefi- „ 

mo trecentefimo nonagefimo nono , indic- 
tione feptima, menfis Aprilis die vigefima 
nona, ab eledione domini Benedidi ultimo 
in papam eledi, anno quinto , reverendus pa- 
ter dominus Petrus abbas monafterii Mon- 
tis fandi Michaelis in periculo maris, ordi- 
nis fandi Benedidi , Abrincenfis dicecefis , 
nobilis & circumfpedi viri domini Guillcl- 
mus dc Tignonvilla miles , Sc magifter Al- 
gidius de Campis, faerx paginx profelfor, 
ambaxiatores Chriftianiflimi principis ac do- 
mini Caroli Dei gratia regis Francorum il- 
luftriffimi, in mei notarii publici & teftium 
infra feriptorum prxfcntia, narraverunt Sc 
expofuerunt, quod fecundum contenta in 
capitulis refponfionis prxfati domini regis 
Francorum , fadis & compofitis per eum pro 
^ bono unionis ecclefix per viam ccllionis pro- 
curandx , traditifque nuper ex parte ipfius 
ambaxiatoribus domini regis Aragonum , & 
pollmodum per ipfum dominum Benedic- 
tum fpontance firmatis , acceptatifque Sc apf 
probatis, iple dominus Benedidus habebat 
penitus dimittere viam fadi in dominos car- 
dinales facri collegii , civefque & habitato- . 
res villx Avinionenfis , Sc exinde dominus 
Benedidus prxdidus volens , ut dicebat , fe- 
cum retinere folum numerum centum pet- 
fonarum in didis capitulis defignatum , vo- 
luerat & promiferat abjicere a fe gentem ar- 
migeram , Sc certos homines ecclefiafticos 
& fxculares fecum in palatio apoftolico ci- 
D vitatis Avinionenfis exiftentes, juramenta 
inferius delignanda prxftituros ; ideo coram 
ipfis dominis ambaxiatoribus prxfati domi- 
ni regis Francorum , meque notario publico, 

Sc prxfentibus teftibus infraferiptis , perfona- 
liter conftituti venerabiles viri Antonius dc 
Bonora , Galccrandus Pinos , Ferdinandus 
de Ecefa x Francifcus Laurentii, Petrus dc 
Portu , Johannes Eledo , Martinus Fcrdinan- 
di, Ferdinandus Alvari,GondiffalvusdeSi- 
bilia, Nundinus de Ytalia, Johannes Gon- 
diflalvi de Sibilia , Ferdinandus de Deonie- 
do, Johannes Fcrdinandi de Cordona, An- 
dreas Martini , Bcrnardus Fabri , Petrus Bofch t 
Andrxas Boubarclarius , Petrus Olivcrius dc 
Majoricis , Gabriel de Barchinona , de con- 
fenfu ipfius domini Benedidi a dido palatio 
recedere volentes, juraverunt & promiferunt 
bona fide, ac quilibet ipforum in quantum 
ipfum tangit fingulariter , eorum manibus 
tadis facrisfciip turis, mihi notario publico 

Mmm 


Digitized by UjOOQ ic 


6 yt ACTA VAR 

infrafcripto , tamquam perfonae publicae , vi- 
ce & nomine illorum quorum intereft, aut 
interede poterit in futurum legitime ftipu- 
lanti , juravit & promifit illa quae fequun- 
tur. 

Primo, quod ipfi non facient, hic fa- 
cient fieri guerram , neque damnum quod- 
cumque, quomodocumque , publice vel oc- 
culte , collegio dbminorunl cardinalium vil- 
lae Avinionenfis, comitatui Venayffini, nec 
alicui lingularium ipforum collegii , villa; & 
comitatus , neque alicui alteri occafione fub- 
ftradionis obedientiae faftae domino Benedic- 
to ultimo in papam cledo , nec etiam occa- 
tione guerrae, qua; nuper fuit inter fupradi- 
dos collegium , villam Avinionenfcm, & co- 
mitatum Venayflini , neque etiam occafione 
eorum , qua; cx fubftradione & guerra pra di- 
dis funt fccuta. v 

x. Item , juraverunt quod ipfi non facient 
malum per fe nec per alium regno Franci», 
neque fubditis ipfius quovis modo. 

3 . Item , quod ipfi non auferent nec alie- 
nabunt aliqua jocalia , aut alia bona quacum- 
que ecclcfiat Romanae pertinentia. 

4. Item , quod ipfi non dicent, nec facieht 
aliquid, per quod unio eccleftac poffit retarda- 
ri , neque via cefSonis quomodolibet impe- 
diri , prafentibus ad hoc juxta portam exte- 
riorem palatii apoftolici praedidi verfus cc- 
clefiam cathedralem didse civitatis , nobili- 
bus viris dominis Buffilo Bruncaffio de Nea- 
poli marcfcallo Romana curia , Georgio de 
Marle fenefcallo Provincia, Roberto Gorde- 
lier confiliario didi domini regis Francorum, 
& Gondiflalvo Forccn ipfius domini Bcnefdidi 
familiari militibus, cum pluribus aliis teftibus 
ad pramiffa vOcacis fpecialitcr & rogatis. Sub- 
fequentee vero die ultima menfis Aprilis dfc 
mane, anno prsedidO , coram dominoGuil- 
lclmo de Tignon villa milite ambaxiatofe 
pradido, meque notario publico infraferipeo 
perfonalitcr conftituri , domini Johannes de 
fando Clcmcnte, & Francifcus de fando 
Clemente milites, Aymerich , Bar- 
tholomaus Bajuli, Andraas Giberti, Ray- 
fnundus Gueraut, Aryas Petri, Turybius ^ 
Burgos , Petrus Navarro , Johannes Aycart , 
Antonius Multes , Johannes Deniedo , Guil- 
lelmus Le Grand , Jacobus de Caragos , Petrus 
de Alfars , Johannes G arcte, Garcias de Bcr- 
mco , Guilielmus Fabri , Arnaldus Vtch , Gar- 
cias de Vimicfta , Dominicus Lupi , Guillcl- 
mus Franch , Francifcus Johannes , Pccrns 
Ram , frater Dahtomelles , Dominicus Navar- 
ro, Guilielmus Capelli, Michael de Altofojjee, 
Berengarius Farrago , a dido palatio recedere 
volentes, leda fibi primitus de verbo ad ver- 
bum forma juramentorum pratdidorum .ju- 
raverunt & promi ferunt bona fide, ac quili- 
bet ipforum fmgulariter modo fupraferipto 
juravit & promifit prxmifia omnia & fingula 
tenere & firmiter obfervarc, ac contra ea 


IA PR^VIA 65 2 

l non venire quovis modo , publice vel oc- 
culte. 

5 » Item, juraverunt & promiferunt fol vere 
& conternare omnes debitores fuos antequam 
a Villa-nova recedant , prxfentibus ad hoc 
teftibus quibus fupra s deinde vero die prima 
menfis Maii anno praedido , coram praenomi- 
nato domino Guillelmo de TignonVilla, me- 
que notario publico infrafcripto , petfonali- 
ter conftituti, dominus Bernardus Maillot E » * 
comelles, dominus Mattharus Saucii decanus 
Cordubenfis, Petrus Sica», Dominicus Ga- 
torii , Johannes de Corduba, Raymundus de 
Villa franca, Petrus Sagarra , dominus Jaco* 
1 bus de Lompenibus, Johannes G siligo , Gon- 
diffalvus Rodetici de Alna , Alfonfus deBur - 
gues , Martinus de Bifcaya , magifter Michaci 
Geraudi Cirurgicus , Eximinus de LatreJJas , 
N icolaus Alamanni , Jacobus de Ay ufa , An- 
tonius de Offa , Simon de Prato , Jacobus de 
Cafis , Johannes Sancii de Vrrm , Johannes 
de Soria,a dido palatio recedere volentes , 
leda fibi primitus de verbo ad verbum forma 
juramentorum praedidorutri, juraverunt fit 
promiferunt bona fide, ac quilibet ipforum. 
fmgulariter modo fupraferipto jura vit^t pro- 
mifit omnia & fingula fupradida tenere & fit* 
% mi ter obfervarc, ac contra ea non venire, pu- 
* blicc vel occulte, quoVis modo,pT«fcntibus ad 
hoc teftibusfuprafcrrptis.Et confequentcr dio 
tertia menfis Maii anno pmdido , dominus 
Gcraldus Lehcol, BernardusdeJaqua, Emma- 
nuel de Argento , Antonius de Rupe , fratet 
Andrxas Malle miles, Bemardus Matini, An- 
tonius Garcil , JacobuS'Z>#*r/, JohannesPctri 
de Orro, Blafius de Brugi, Martinus de Ald*b> 
Johannes de Maya , Johannes de Ripalda, 
Arnaldus Afine , Ferdinandus<de Sibilis, An- 
tonius de Corduba, Martinus de Alcala, Al- 
fonfus de Cutnqa, Johannes de Miranda, 
Johannes Sancii de Coqua, Petras Wr»ier% 

v Johannes de S. Auderio , Johantsos Sdrra , 
Johannes CajtelUi » , Benedidos de Avilla , 
omnia praemiffa juraverunt modofuprafcrip- 
to tenete & contra ea non venire quovis 
modo , publice vel occulte > priefcntibus ad 
•hoc dominis Robfcrto Corcktier, Gondiffalvo 
Forccn , & Georgio •dcMoric , militibus tcfti- 
bus fupfafcriptis. 

6 . Item, die quarta menfis Maiianfto prte- 
dido , /Egidius Petri , Julianus de Lobh , Rlav 
fius de Erla , Simertus de Sacas , GarciaS dfc 
V era , Petrus Sancii de Evtoons , MattinUs^b 
Rus., Johannes Wr AlugoH , Johann«uS famu- 
lus de Saia , Martinus de Lagranho, modo % 
forma prxfcriptis, juramenta pftsdi&ipRfcfti- 
terunt & jma veruntOOrammenOhario publi- 
co & prxfentibus teftibus , viddicfct domfiniS 
Gondiffalvo Rorien , GCotgiO 'de Mkrk, fit 
Robctto Cordelier militibus fbperius nomi- 
natis. 

7. Item, die duodeciftiafnenfis Mafi^anUO 
prxdido, coram magiftro d^idio de Cam- 


Digitized by 


Google 


6si AD CONCILIUM PISANUM AttNl Ueccci*. 6j4 


pis ambaxiatore prxdido, mcque notario pu- 
blico infrafcripto ,& prxfcntibus pro teftibus 
dominis Gondiflalvo Forcen & Georgio dt 
Marle militibus prxdidis , dominus Bertran- 
dus de Acromonte protonotarius , Arnaudus 
de Dogueyt , & Didacus de Foria fecundum 
formam fuperius dcfignatam juraverunt. 

8. Item, die quinta decima menfis Maii 
anno prxdido , coram domino abbate Mon- 
tis fandi Michaelis in periculo maris , & ma- 
giftro i€gidio de Campis ambaxiatoribus fu- 
pradidis, magifter Pecrus Roys , magifter in 
medicina, & Petrus Eximini juraverunt omnia 
fupradida fecundum formam fupradidam , 
& ipfis ambaxiatoribus abfentibus, eadem die 
Arnaudus de Pampilona, Andrxas Roys, prx- 
mifla juramenta prxftitcrunt coram me no- 
tario publico & prxfentibns pro tcftibus do- 
mino Georgio de Mori * milite prxdido , fic 
Jordano de Nyomis habitatore Avinionenfi. 

9 . Item, dic vigefima menfis Maii anno 
prxdido, coram domino abbate Montis S. 
Michaelis, & magiftro ALgidio de Campis 
ambaxiatoribus fxpedidis , meque notario 
publico infrafcripto , perfonaliter conftituti , 
dominus noder de Proxida,Matthxus dcTar- 
rafla , Matthias Oliverii , Jacobus Moufon , & 
Johannes Bernardi,a dido palatio etiam re- 
cedere volentes, modo & forma fuperius no- 
minatis , juraverunt & promiferunt prxmifla 
omnia obfcrvarc,ac contra ea non venire pu- 
blice , vel occulte quovis modo, prxfcntibus 
pro tcftibus dominis Georgio de Marle , & 
Gondiflalvo Forcen , militibus fupradidis. Su- 
per quibus omnibus & lingulis ambaxiatores 
prxfati domini regis Francix petierunt libi 
fieri per me notarium publicum infraferip- 
tum, publicum inftrumentum unum, vel 
plura. Ada fuerunt hxc Avinionis ante por- 
tam palatii apoflolici prxdidam, anno, in- 
didione > menfibus & diebus fupraferiptis. 
Sic lignatum. 

10 . Et ego Adam de Sahurs clericus Ce- 
nomanenfis dioecelis, publicus apoflolica Sc 
imperiali audoritate notarius , quia prxmiflis 
omnibus & lingulis , dum Gc , ut prxmittitur, 
agerentur & Gerent , una cum prxnominatis 
tcftibus prxfens interfui , eaque Gc fl&i vidi 
& audivi. Ideo huic prxfcnti publico inftru- 
mento propria manu feripto , Ggnum meum 
folitum appofui requifltus & rogatus. 


JU RAMENTA SER VI To RXJ M 

domini Bencdifti cum eo r eminentium 
in f dutio. 

I N nomine Domini. Arnen. Noverint uni- 
verii hoc prxfens publicum inftrumentum 
infpcduri, quod anno ejufdem Domini mille- 
fimo trecentcGmo nonagefimo nono, indi- 
diofte feptim^ , menfis Maii dic quarta , ab 
cledionedoqiini Benedidi ultimo inpapain 
fit. Script. & Mon. ampl. CoUctf. Tom. V21. 


eledi anno qui nto, cum reverendus puter do- 
minus Petrus abbas monafterii Montis fandi 
Michaelis in periculo maris, ordinis fandi 
Benedidi , Abrincenfis dioecelis , nobilis Vir 
dominus de Tignonvilla miles, & magiftcr 
Algidius de Campis faerx paginX profeflor » 
ambaxiatores Chriltianiflimi principis & do- 
mini domini Karoli Dei gratia Francorum 
regis illuftriffimi, affirmarent & exponerent > 
quod fecundum contenta in capitulis rcfpon- 
fionis prxfati domini regis Francorum , fadis 
& compofitisper cum pro bono unionis ec- 
clefix per viam ceffionis procurandx.tradi- 
tifque ex parte iplius ambaxiatoribus domini 
regis Aragonum , & poftmoduin per ipfum 
dominum Bencdidum fporttance acceptatis * 
firmatis & approbatis , perfonx qux cum ipfo 
domino Benedido & ad ejus fervitia mane- 
bunt, habebant aliqua juranienta prxftare 
& jurare ; idcirco coram ipfis dominis am- 
baxiatoribus prxfati domini regis Frandorurrt, 
in palatio apoftolico civitatis Avinionenfis 
exiftentibus, & juramenta prxdida audire vo* 
lentibus , meque notario publico , & prXfen* 
tibus tcftibus infraferiptis , perfonaliter con- 
ftituti venerabiles viri Petrus G arcoys , Petrus 
Eximini , magifter Sere , Andrxas de Burfach , 
Johannes Delmers , Johannes Munionis , Jo- 
hannes Lupi de Atticn^a , Simon Salvatoris * 
Romcrius de Pilaribus, Ferdinandus de fanda 
Maria, Gondiflalvus de Vidoria, Antonius 
Gomefly , Martinus de Tahujl , Raymundus dt 
Vilior ovir, Alfontius dcManfrella , Johannes 
de Tortafello, Johannes de Virnicfta, Mh 
chael Martini, Johannes Defpagne , Anto- 
nius Garcye , Turibius Garcye, Martinus de 
Corduba, Petrus Na varro, Johannes ctAguil* 
lor , Johannes de Mora, Dominicus Baro- 1 
hardi , Johannes Ferdinandi , Johannes Mar- 
tini , Johannes de Vera, Andrxas de MelEda, 
Bernardus Fortis , Arnaldus Berteloti, Jaco- 
bus de Berlis , Antonius Vincenlii , Martinus 
Sancii, Simon de U Nage, Philippus de Ca- 
monibus, Guillclmus Fioniani, Bcnedtdus 
RouJJtgnol, Antonius deUtrera, frater Ray- 
mundus Galvaneti , Johannes du Dat 11 * , Ni< 
colaus Balagucrii , Rodericus Gomeflii , Ste- 
phanus Toletani , Guillclmus Forcen , Johan* 
nes de Forung , Diadacus de Soria , Didacus 
Navarri, frater Hieronymus Deteon ordinis 
S. Benedidi, Matthxus Vergerii , Antonius 
de Campis, Michael Eximini, Diadacus de 
Oviedo, Boffolacius Folquerii , Raymundus 
Luit, Alfonfus Moldonodo , frater Guillelmus 
de Peyriotis ordinis Prxdicatorum , Enecus 
Orticii , Petrus de Verih , Petrus Romani , 
Guillelmus Coma iplius domini Benedidi 
familiares, cum ipfo in palatio prxdido, ut 
dicebant , remanere volentes , de confenfu 
domini Benedidi juraverunt & promiferunt! 
bona fide, ac quilibet eorum , manibus tadis 
facris feripturis , mihi notario publico infra- 
fcripto, tamquam perfonx publicx, vice 3t 

Mmm ij 


V 


Digitized by t^ooQie 



r 


655 


ACTA VARIA PRjEVIA 


656 


nomino illorum quorum intercft, aut in- 
terefle poterit , in futurum legitime ftipulaqs 
juravit & promifit illa qux fequuntur. , , 

Primo fcilicct quod ipfi direde vel in- 
dircde quovis modo non facient, nec pro- 
curabunt aliquid per quod unio ecclefix va- 
leat impediri , vel retardari ■, nec via ceflionis 
quomodolibct impediri. 

2. Item , quod fi didus Benedidus aliquid 
facere vellet , per quod unio ccdefiar poflec 
retardari, vel via ceflionis quomodolibet im- 
pediri, ipfi eidem Bencdido non confen- 
tient , nec ei dabunt confilium aut favorem. 

$. Item, quod didum Benedidum non 
permittent a palatio recedere, nec ad hoc fibi 
dabunt direde vel indirede confilium , au- 
xilium, vel favorem. 

4. Item, quod cuftodibus deputandis, vel 
dieputatisad cuftodiam didi Bcnedidi fami- 
liaribus eorum nullam injuriam, molefiiam , 
offenfam , five damnum in perfonas vel bona 
inferent feu inferri facient, direde vel indi- 
rede , occulte vel publice , per fe vel per a- 
lios, immo facere volentibus, prout poter 
runt, refiftent & feopponent 5 & fi non pof- 
fent refiftere, faltem ad notitiam didorum 
cuftodum & familiarium quam primum po- 
terunt deducent, quodque didam cufiodiam 
nullatenus impedient; immo quoad eam cu- 
ftodibus debite parebunt , prxfentibus ad haec 
in quadam capella parva didi palatii juxta 
cameram confiftorii , reverendo patre domi- 
no ILaymundo abbate monafterii beatae Ma- 
riae de Rivipullo ordinis S.Benedidi, Vicenfis 
dioecefis , nobili circumfpedis viris dominis 
Geraldo Alamanni de Cervillione milite , & 
Petro Zacalin legum dodore,ambaxiatoribus 
praefati domini regis Aragoniae , & domino 
Johanne de Bofco prcibyrcro Gerundenfi 
notario publico cum pluribus aliis teftibus 
ad prxmifta vocatis & rogatis. Subfequentcr 
vero die quinta menfis Maii , anno praedido , 
coram ipfis domini regis Franci* ambaxiato- 
ribus, meque notario publico , & pr*fentibus 
teftibus fupra(criptis ? perfonaliter conftituti 
dominus Franciscus epifeopus Imolenfis, 
Martinus Molerit , Cyprcfliis Eraudi , frater 
Guillclmus Blanqueti ordinis S. Bcnedidi, 
Petrus Conill , Johannes Aigidii de Alfaro , 
Jacobus Raymundi , Johannes Fabri , Johan- 
nes de Monte- Peflulano , Algidius Comeflii , 
Francifcus Matthxi, Petrus Andre* de Co- 
nangla , Petrus Quinada , frater Antonius de 
Margina ordinis fratrum Minorum, Diadacus 
Alvari , Bartholomxus Garigofa , Sancius 
Dayfa , Andrxas Laurentii, ipfius domini Bc- 
nedidi familiares , & cum ipfo in palatio prae- 
dido , ut dicebant , remanere volentes , leda 
fibi primitus de verbo ad verbum forma ju- 
ramentorum prxdidorum, juraverunt & pro- 
miferunt bona fide , ac quilibet ipforum fin- 
gulariter modo fupradido juravit & promifit 
prxmifta omnia & fingula tenere & firmiter 


A obfervarc, ac contra ea non venire publice 
vel occulte quovis modo. Deinde vero eifi 
dem anno, die & loco , coram ipfis ambaxia- 
toribus prxfeti domini regis Franci*, meque 
notario publico, prxfentibus teftibus infra- 
feriptis , perfonaliter conftituti dominus Pe- 
trus abbas S. Johannis de Pinna , dominus 
Johannes Romani cubicularius , dominus 
Petrus Soriani notarius publicus , magifter 
Francifcus Bibalta magifter in medicina, do- 
minus Gondiflalvus Forctn miles, ipfius domi- 
ni Benedidi familiares , & cum ipfo in pala- 
tio prxdido, ut dicebant , remanere volentes, 
" leda fibi primitus de verbo ad verbum, forma 
juramentorum prxdidorum , juraverunt & 
promiferunt bona fide, ac quilibet ipforum 
fingularitcr modo fupraferipto juravit & pro- 
mifit, prxmifta omnia & fingula tenere & 
firmiter obfervare , ac contra ea non venit£ 
quovis modo publice vel occulte. 

5. Item , eadem die & hora in mei notarii 
publici & teftium infraferiptorum prxfenria » 
in quadam camera palatii prxdidi perfonali- 
tcr conftitutus.Eximinus Lupi de Amben ipfius 
c domini Benedidi familiaris & cum ipfo ia 
dido palatio volens, ut dicebat, remanere, 
ledis fibi primitus de verbo ad verbum jura- 
mentis fupradidis , ipfa omnia & fingula ju- 
ravit & promifit tenere & firmiter obfervare, 
ac contra ea non venire quovis modo , prx- 
fentibus ad hxc nobilibus ac difertis viris do- 
mino Bernardo de Podio milite Elnenfis dioe- 
cefis , Roberto de Campis Rothomagenfi , Sc 
Comino de Lande notario publico cive Avi- 
nionenfi, teftibus ad prxmifta vocatis, fpccia- 
liter & rogatis. Super quibus omnibus & lin- 
gulis ambaxiatores prxfati domini regis Fran- 
p cix petierunt fibi fieri per me notarium pu- 
blicum infraferiptum publicum inftrumcn- 
tum. Ada fuerunt hxc Avinionis , anno , in- 
didionc , menfc , diebus & loco , ac prxfen- 
tibus teftibus fupraferiptis. Sic lignatum. 

Et ego Adam de Sahurs clericus Oenoma- 
nenfis dioecefis , publicus apoftolica & impe- 
riali audoritate notarius, prxmifiis omni- 
bus & fingqlis , dum fic , ut prxmittitur , ager 
rentur & fierent , una cum prxnominatis te- 
ftibus%|rxfens interfui, eaquefic fieri vidi % 
audivi i ideo huic prxfenti publico inftru- 
mento altera manu feripto fignum meum 
E folitum appofui requifitus. 


£>UA LITER DOMI NVS BENEDICTUS 

refutavit cujfodes fibi dates fer regem. s 

I N nomine Domini amen. Noverint prx- Anno i??*. 

fens publicum inftrumentuminfpeduri& 
audituri , quod anno ejufdem Domini mille- t H * 
fimo trecentefimo nonagefimonono ,indi- 
dione feptima, menfis Maii die quarta, ab 
eledione Domini Benedicti ultimo in pa- 
pa m elcdi,anno quinto, in noftri notariorum 


Digitized by 


Google 



<557 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc i*. «58 


infrafcriptorum publicorum & teftium infra 
fcriptorum prxfentia , perfonnaliter conftitu- 
ti, reverendus pater dominus Petrus abbas 
monafterii Montis fandi Michaelis in pericu- 
lo maris, ordinis fandi Benedidi, Abrincenfis 
dioccfis , ac nobilis Sc circumfpedi viri do- 
mini Guillelmus de Tignonvilla miles , & 
AEgidius de Campis faerx paginae profeffor , 
chriftianiffimi principis domini Karoli re- 
gis Francorum illuftriffimi ambaxiatores , ex 
pofuerunt praefato domino Benedicto, in pa- 
latio apoftolico civitatis Avinionenfis exi- 
ftenti , quomodo fecundum capitularefpon- 
fionis praefati domini regis Francorum , fada 
& compofita per eum pro bono Sc unione ec- 
defiae , traditaque ex parte ipfius ambaxiato- 
ribus regis Aragonix. Qux fiquidem capitu- 
la dominus Benedidus prxdidus promiferat 
bona fide adimplere. Inter cetera contine- 
batur quod ipfe dominus rex Francorum 
commifcrat gardiam , fcu cuftodiam per- 
fonx prxfati domini Benedidi , gentium 
ipfius & bonorum, domino archiepifcopo 
Narbonenfi , tribus Baronibus fuis , videlicet 


tur dido domino Benedido magis expedien- 
tes & grati pro tuitione & cuftodia perfonx 
fuz Sc fuorum , dum tamen eflent de regno 
Francix & dido domino regi bene affidati , 
ipfe dominus rex libenter in hoc fibi compla- 
ceret , & ideo didus dominus Benedictus > 
licet fuperius nominatos bonas perfonas Sc 
notabiles , & aliter fibi gratas reputaret : non 
tamen reputat eos potentes ad cuftodiam & 
fecuritatem prxdidas, & ad alia quxnecef- 
fario pro exeeutione capitulorum prxdido- 
nim, quoad exeeutionem falvx gardix didi 
domini regis funt agenda s & ideo confifus 
de magnificentia & nobilitate domini ducis 
Aurelianenfis , quem ad cuftodiam perfonx 
fux & fuorum neceflarium reputabat , & per 
cujus medium Sc induftriam fperabat in ne- 
gotio ecclefix multa bona proventura, ip- 
fum pro hujufmodi cuftodia & ceteris no- 
mine didi domini regis exequendis , nomi- 
nabat & nominavit , nec intendebat aliquem 
alium pro dida cuftodia admittere , nec per- 
mittere in palatium introduci : nec videre- 
tur honeftum eidem domino duci eam reci- 


fenefcallo Bellicadri , dominis de Caftenatico 
& de Volta , & etiam domino de Maria, fe- 
nefcallo Provincix, vel eorum tribus aut duo- 
bus; nunc autem Deo faciente, negotia de ( 
quibus cavetur in capitulis antedidis , erant 
ad talem ftatum deduda , quod proceden- 
dum videbatur ad introdudionem cufto- 
dum in palatio apoftolico. Et ideo ipfi do- 
mini ambaxiatores inter fe deliberaverant , 
quod ipfi prxfotis dominis archiepifcopo & 
fenefcallis, qui utiles Sc convenientes adeu- * 
ftodiam prxfati domini Benedidi videbantur, 
traderent litteras commifiionis hujufmodi 
gardix five cuftodix quas habebant , & de 
hoc jam cum ipfis locuti fuerant , & ipfos 
de hoc requifiverant,& inde requirebant prx- 
fatum dominum Benedictum inftantius ut 
poterant, tamquam ambaxiatores ex parte ip- ■ 
iius domini regis Francorum , quatenus ip- 
fos archiepifcopum &fenefcallos , feu faltem 
duos vel tres de nominatis, ut prxfertur,in 
capitulis antedidis , acceptaret Sc reciperet 
pro cuftodia & gardia prxdidis , & introdu- 
ci permitteret in palatio apoftolico ad fecu- 
ritatem perfonx ipfius Benedidi , obedien- 
tix fux , Sc negotii unionis ecclefix. Ipfe ve- 
ro dominus Benedictus refpondit , quod am- 
baxiatores domini regis Aragonum de Pari- 
lius redeuntes fibi retulerant, quod quamvis 
prxfati fuifient nominati in capitulis fupra- 
didis & litteris commifiionis , tamen ipfi am- 
baxiatores fciebant effe de mente didi domi- 
ni regis Francorum , & hoc fuerat eis per ali- 
quos de confilio didi domini regis Parilius 
declaratum, & etiam in hoc adu duo ex ip- 
fis ambaxiatoribus, videlicet dominus abbas 
deRivipullo Sc dominus Guerardus Alaman- 
ni de Cervillionc miles hoc affirmaverunt , 
quod fi aliquis feu aliqui efiTent feu videren- 


pere poft introdudionem didorum cufto- 
dum , Sc in hoc eis fuccedere ; requirendo 
prxfatos dominos ambaxiatores didi domi- 
ni regis Francorum, quod data eidem domi- 
no Benedido falva gardia ipfius domini re- 
gis , provifo fibi de fecuritate perfonx fux& 
fuorum , ac bonorum , ab hac civitate Avi- 
nionenfi non recederent , fed didi domini 
ducis adventum , cui jam fcripferat, & ite- 
rum ad cum mittere Sc feribere intendebat, 
expedarent. Qui quidem domini ambaxia- 
tores fibi refpondcrunt , quod impletis capi- 
tulis refponfionis regis, prout adipfum do- 
minum Bencdidum pertinebat, fibi trade- 
rent didam falvam gardiam , Sc quod ad re- 
liqua facerent quod deberent. De quibus 
omnibus Sc fingulis fupradidis didi domi- 
ni ambaxiatores prxfati domini regis Franco- 
rum petierunt per nos notarios infraferiptos 
fibi fieri unum , vel plura, inftrumentum pu- 
blicum , vel publica inftrumenta. Ada 
fuerunt hxc in dido apoftolico palatio, in 
camera nuncupata de Turri, anno indidio- 
ne,menfe, & die prxdidis, prxfentibus re- 
verendis patribus dominis Ferdinando Tira- 
fonenfi,Bcrengario Gerundcftfi presbyteris & 
Gaufrido de Boyl diacono pro cardinalibus 
fandx Romanx ecclefix fe gerentibus , nec 
non dominis Petro Foriani canonico Barchi- 
nonenfi&JohannedeBofco presbyteris, nota- 
riis publicis , teftibus ad prxmifla vocatis fpe- 
cialiter & rogatis. Sicfignatum. 

Et ego Robertus du Vauvendrin clericus 
Rothomagenfis dioccfis, publicus apoftolica 
& imperiali audoritate notarius , prxmilfis 
omnibus & fingulis , dum fic, ut fupra feri- 
bitur, agerentur , dicerentur & fierent, una 
cum prxnominatis teftibus Sc notario fub- 
feripto , prxfens fui , eaque fic fieri vidi Sc 

Mmm iij 


Digitized by 


Google 


Anno 1)99. 

Ex biblio- 
theca regia. 


<£59 ACTA VARIA RRAiVI A 660 

audivi. Et ideo huic praefenti publico inftru- A fe atrovcir voies & manieres dc venir i Tu- 


mento mea propria manu fcripto , Tignum 
meum folitum appofui , hic me fubfcribens 
requifitus in teftimonium praemiflorum. Sic 
lignatum. 

Et ego Adam de S&hurs clericus, Ccnoma- 
nenfis dioccfis, publicus apoftolica & impe- 
riali au&oritate notarius, qui praemiffis om- 
nibus & lingulis, dum fic , ut praemittitur , 
agerentur & fierent , una cum notario & tc- 
ftibus Tuprafcriptis, prarfens interfui, eaque 
fic fieri vidi & audivi, ideo praefenti publico 
inftrumento Tignum meum Tolitum appo- 
fui requifitus. 


SUBTRACTIO CIVITATIS 
Leodienfis. 

E N nom de Dieu,amen. Nous li maiftres 
jurez confeaux & toutc li univerfit£ de 
la citoit , franchifc & banliew de Liege } fija- 
voir faifons a tous bons chreftiens, que nous 
4 jourd’hui,4 la priere & requefte de treshaut, 
tres puiflant & tres catholique roy le roy dc 
Franche, faite 4 nous par tres honorables & 
fages perfonnes , maiftre VicncBlanchet con- 
feiller dudit Teigneur, & maiftre des requeftes 
de fon hoftcl , & maiftre Pierre Plaot do- 
deur en theologie , ambaxateurs folcmnels 
dc celi Teigneur , aflemblez enpalais epifeo- 
pal 4 Liege , aveulrez pluficurs autres feig- 
neurs , barons , chcvaliers & maiftres , & 
confeillers de y plufieurs bonnqs villes & op- 
pides de pais de Liege & de Looz , entre les 
autres par nos demandes lefdis ambafladeurs, 
& aufli vencrablc perfonne maiftre Guillau- 
mc de Bruges confeiller de haute princefle 
la duccfle de Braybant , nous defient & re- 
monftrontcomment par la tres doloreux & 
damnable Tcifine & divifion , qui ja par long 
termine avoit efteit, & encorcftoit en no- 
tre mere Tainte cglife , pour la contantion la- 
mentable fufeitee dupapaut , la chreftienne- 
te avoit fouftenut evidemment & Touftenoit 
tres grand adverfaires , & plufieurs aenne- 
mis Te multiplioent chacun jouren la dite 
eglife , dc y avendroient plufieurs mals dc in- 
convenienches en gran Tcandcle de la foid 
chrcftienne , dc en perils des ames $ dc Te por- 
vcut n’y eftoit briefment , dc enfi que lidits 
ambafiateurs defient , li roy s dc plufieurs 
tres hauts princes & feigneurs avoit de y 
chu faire, efteit priiez dc requis afin que ii 
tres doloreux Tcifine fuft extirpeiz de notre 
mere Tainte eglife , dc union miefe en icelle , 
telement que Tans doubte fuft au fiecle un 
feul pape & pafteur approuveit par Tunivcr- 
felle eglife & chreftientot,come Tes predcccf- 
feurs avoientfaitenleurs temps. Pourquoy 
lidiz catholique roy enfivvant les cevres re* 
commandables dc Tes predecefieurs , defi- 
ranc de toutfoa cuet fur toute autrechou- 


nion devant dite , pour celi cas a fait plu- 
fieurs grandes & notaubles ambafiantes , en- 
fi que lidis ambafiateurs nous defient, tant 
devers les contendant du papaut , com dc- 
vers notre tres excellent & puiflant Teigneur 
& prince le roy des Romains , & autres , & 
aufli plufieurs convocations de grands feig- 
neurs du Tang royaut , & de fon confeil , avec 
les preiauz & deputeiz des eglifes, univerfitez 
& eftudes de Ton pais , ou la matiere dudic 
fcifme, d'une partie & dautre, avoit efteit 
notablement debattues , & ouvertes les voies 
a plaifir de Dieu , de venir 4 celle union. desja 
B tochiee. En quclz confeaux le roy meymc- 
ment avifeit & delibcreit foy concludi de- 
laiflxer & deydepartir d’elle obeifianchc to- 
tale de celi d’ Avignon , que tenut avoit pour 
pape , enfi qifil & plufieurs autres feigneurs 
& princes extans dc celi obeifianche , s’en 
fbnt departis pour le bien & le union d’elle 
1’eglife. Et fembloit au roy enfi que lidis 
ambafiateurs ramantirent cheaus qui eftoient 
d’elle obeifianchc de Rome , & afin que on 
pofift avoir un feul pape & pafteur approu- 
veit par Tunivcrfelle eglife , foy devoient d’i- 
q celi departir par plufieurs raifons, que lefdits 
ambafiateurs lors propofarent,priant4nous 
& requerant inflamment de part le roy de 
Franchc & la duchoifc de Braybant, que a* 
chu pour le commun bien & Tunion d clle 
eglife , nous voufifiiens condefcendre. Pour- 
quoy entendu la relation defdits ambafia- 
teurs, &leur requefte, Nous fur chu avifeis * 
& deliberez , convoitans le falut des ames * * 
le union, dou commun accort avons elutfic 
elifons de fuftraire & ofteir 1’obedicnce to- 
tal que oynt avons 4 celi de Rome , & que 
4 li , ni a cely d’ Avignon ne foit faire aucune 
D obeifianche , afin que de venir a plaifir de 
Dieu i brief termine alie union fouvent to- 
chie , pourveu en chu que toutez graffiez , 
bulles & impetrations faites jufques alie jour- 
neyed'huy i ccaux du payis par celi de Ro- 
me demeurent en leur forche & vertut : mef* 
me fe chu pendant etoit en noftre mere fa in- 
de eglife elut un feul paftre & pape , voir 
dont les bulles & lettres de dans trois femai- 
nes prochaines venantes feront exhibuees de 
demonftrees pardevant Ic Jugeordinaircde 
notre tres cher & redouteit Teigneur 1'elcut 
du fiege & comte de Looz prefent un notai- 
re dc par nous chu deputeic & autremenc 
^ non i & que cafcun enfi que dit eft avans gra- 
cez ufe de celi felon leur forme & dattes 
com appartient , & que les eledions faites 
deuement des preiauz de ia citeit & diocefc 
de Liege par ccaus qui faire les doiient ad- 
mifez, ratifiez dc confentiez par noftre dit 
redoute Teigneur leflu du Liege, tant celles 
afqucllesli oppofiteurs foy fontaflentis com- 
me autres quelconques , remanent ea leur 
vigheur , dc aufli tous pofiedans bencficcspar 


Digitized by 


Google 


Anno ijff . 
Ixmf . rtgi » 
Mlittbtu . 


66 1 AD CONCILIUM PISA 

impetrations fans graces nommees diez obi- 
tus , Icfquellcs nous nc vonlons aucunement 
aVoir leurcours, remanent en leurs benefi- 
ccs paifiblement > & puis toutes ces graces 
cnfi emplies les benefices , dignicez & offices 
ecclefiaftiques , qui adonc & apres chu va- 
queront, foient ordineiz & diipofeiz par les 
prelats , collateurs & patrons a cui celiation 
iis pcrccvront , tant & fi longuement que 
union , & un feul paftre pour Ic univcrfclle 
cglife approuveit ferat en noftre mere fain- 
te cglife ; & que plushativemcnt ladite union 
puift avoir effet, nous voulons que tantot, 
& de prefent tous biens & emolumcns cx- 
tant afdis pais partenant ipape de Rome ,& 
fes cardinals & autres , qui nc feront de cette 
opinion, foient pris, faifis & mis en fcque- 
fi re pour la defenfion d'icelle egiife , & de 
pais fans deport aucun. Et afin que ce foit 
ferrne , coufe , & cftauble.flt entemoignage 
de chu , nous avons fait apendre a ces pre- 
fentes le fcaul de notre citeit four Fan de 
grace noftre feigneur Jesus Christ mille trois 
cent nonante & nuefle douzics jour du mois 
de Junet. 

Sequitur confequtnter ejufdem tenoris ,fub * 
Jlrottio villorum Hoyenfis 16 . Junii, Dionanti 
1 8 . ejufdem menfis & Thcduini 1 9 . etiam Junii. 


RESPONSIO DOMINI BENEDICTI 
ad ultimo cepit uU regis. 

I N nomine domini. Amen. Noverint uni- 
verfi , quod anno a nativitate ejufdem mil- 
lcfimo trcccntefimo nonagefimo nono, indi- 
dionc feptima, die undecima mcnfisOdo- 
bris , pontificatus fandiffimi in Chrifto patris 
ac domini domini noftri Benedicti divina 
providentia pap* xm. anno fexto. Vocatis ad 
haec nobis Petro Foriani & Petro de Ponte 
notariis publicis & teftibus infrafcriptis,a prx- 
fato domino noftro papa Benedido in pala- 
tio apoftolico civitatis Avinionenfis perfona- 
liter refidente , praefentibus ibidem reveren- 
diffimis in Chrifto patribus & dominis domi- 
nis Martino tituli fandi Laurentii in Lucina, 
Ferdinando bafilicae duodecim apoftolorum 
de Urbe , Berensario tituli fandi Clementis 
prefbyteris , & Gaufrido fandae Mari* in 
Aquiro diacono fandae Romanae ecclefiae 
cardinalibus , Pampilonenfis , Tirafonenfis , 
Gerundenfis, Sede fl*// vulgariter nuncupa- 
tis, conftkntis perfonaliter reverendo in Chri- 
fto patre domino Petro abbate monafterii 
Montis fandi Michaelis in periculo maris , 
ordinis iandi Bcncdidi, Abrinccnfisdiocefis, 
ac nobili 8t circumfpedis viris dominis Guil- 
lelmO de^ignonvilla milite & magiftro de 
Campis facrae paginae profeffore , fereniffimi 
principis domini Karou regis Francorum , 
ac jfdhannede Fontanis milite & Petro Beau- 
kH utriufquc jutis dodore , iliuftriffimi domi- 
; 


NUM ANNI Mcccc i x. 662 

A ni Ludovici ducis Aureliancnfis ambaxiato- 
ribus , ncc non reverendq in Chrifto patre 
domino Raym undo abbate monafterii beat* 
Mariar de Rivipullo , ordinis przdidi , Viccn- 
fis diocefis, ac nobili & circumfpcdo viro 
Geraldo Alamanni de Ccrvillione milite fc- 
reniffimi principis domini Maetiki regis 
Aragonum ambaxiaroribus , przfatus domi- 
nus papa afferens, quod per ipfos dominos 
ambaxiatores praedidorum dominorum re- 
gis Franci* & ducis Aureliancnfis, ex parte ip- 
forum dominorum regis Franci* & ducis 
Aureliancnfis fuerunt fibi tradita noviter 
quzdam capitula in feriptis, ad qu* ipfe fuas 
g ordinaverit rcfponfiones, quas in feriptis in 
quadam papyri cedula, cum infertione ipfo- 
rum capitulorum, idem dominus nofter papa 
tradidit nobis notariis, quorum capitulorum 
& refponfionum tenores inferius deferibuo- 
tur 5 volens & mandans fupradidus dominus 
nofter papa eas legi prxfatis dominis amba- 
xiatoribus, fibique copiam tradi de illis, fi 
eam habere vellent, per nos notarios fupra- 
didos: protcftans expreffe ipfe dominus no- 
fter papa, & poteftatem fibi retinens, quod 
refponfioncs fuas hujufmodi poffet habilita- 
re , corrigere , & ab eis detrahere , ac ipfis ad- 
C dere, fadi fubftanria non mutata. Quorum 
quidem capitulorum & didarum refponfio- 
num tenores fcquuntur per ordinem in hunc 
modum. 

lfta funt qu* retulerunt in effcdu amba- 
xiatores domini regis Franci* & domini du- 
cis Aurelianenfis domino Benedicto, facien- 
do rcfponfioncm ad ea , qu* dominus vice-* 
comes Rodi &Gcraldus de Ccrvillione mi- 
lites expofuerunt nomine didi domini Bene- 
didi domino regi & dominis ducibus Bitu- 
rix , Burgundi* & Aurelianenfi , tangentia 
gardiam & fecuritatem perfon* didi domini 
D Bcncdidi fic bonorum fuorum. Qui quidem 
dominus Benedictus per prxfatos milites re- 
quirebat regem , quatenus pro dida gardia 
& fecuritate mitteret ad eum didum domi- 
num ducem Aurelianenfem , ex certis caufis 
& rationibus plenius in litteris didi domini 
Benedidi & didorum militum credentia con- 
tentis. 

Et primo quod przfatus dominus rex figni- 
ficat eidem domino Benedido , quod nec ip- 
fe, aut aliquis de fuo fanguine vellent quin 
honefte tradarctur , nec quod ipfi domino 
Benedido fieret aliqua difplicentia. Et quia 
memoratus dominus Benedidus confidit & 
fperat quod fi didus dominus Aurelianenfis 
haberet gardiam perfonzdidi domini Bene- 
didi , zmuli fui aliquid attentare contra ip- 
fius perfonam , fine bona ratione verifimili- 
ter magis dubitarent, & przfato domino re- 
gi ejus confilio , ex certis & juftis caufis 
aiduis & ncceffariisipfum Sc utilitatem regni 
fui concernentibus , non videtur expediens , 
quodprzlibatus dominus dux fe dcprzfenti 


Vn 


Digitized by 


Google 


L 


663 ACTA VARI 

a fzpedido domino rege abfentec 5 ideo & A 
eftipfis ambaxiatoribus injundum praeferipto 
domino Benedido ea dicere quae fequuntur , 

& fuper his fcire fuam intentionem. 

Primo fi prardidus dominus Benedidus 
foret contentus , quod farpetadus dominus 
dux fub manu domini regis convertat cer- 
tas perfonas notabiles, eidem domino duci 
fidas & familiares ad eumdem dominum Be- 
nedidum affociandum, cuftodiendumque-, 
ut honefte tradetur , & ne fibi fiat aliquod 
gravamen five difplicentia quaevis, in palatio 
apoftolico , in quo nunc cft vel alibi , ubi ^ 
manfio ejus videbitur expediens &, honefta. 

SERVITUR RESPONSIO DOMINI 
nofjtri papa circa materiam contentam in duo- 
bus fupraproximis capitulis , & in principio 
fequentis ufque ad verbum fperans quod , 
&c. etiam ad materiam contentam in capi- 
tulo penultimo infra quod incipit , tortio in- 
tentio eft , & c. ufque ibi , quia didis per- 
fonis.&c. 

Idem dominus papa refpondcndo dixit , 
quo ad illa quae ipfe illuftriflimus rex figni- C 
ficabac , quod riec ipfe , nec aliquis de fuo 
fanguine vellent quin ipfe dominus nofter 
papa honefte tradaretur , nec fibi aliqua dif- 
plicentia fiat , unde praefato domino duci 
Aurelianenfi cuftodiam perfonae fuae & fuo- : 
rum fub manu regia tenendam commiferat, 
quam praefatus dominus dux ob Dei & ec- 
clefiae fuae reverentiam , ut percepit , libera- 
liter receperat , & aliquos fibi fidos pro di- 
da cuftodia mittere intendebat. Prardidus 
dominus nofter praemifta acceptans , paratus 
eft per ipfum dominum Deum mittendos re- 
ciperc , Deo laudes reddens , & praefato do- ^ 
mino regi & ducibus , fpecialiter domino 
Aurelianenfi, qui onus praemiftbrum digna- 
tus eft fua benignitate recipere , gratias re- 
ferens, quod hanc humanitatem fibi offere- 
bant, in qua, prout fecundum beatum Jero- 
nimum latius habetur in canone , regum 
confiftit officium , fcilicet liberare minimum 
Chrifti vicarium, quin imo & alios vi oppref- 
fos > fperans quod per jam didam cuftodiam, 

& ipfe ab inflantibus oppreffionibus & peri- 
culis liberabitur , 8c pius & ftrenuus liberator 
sternum inde pratmium confequetur. £ 


A PRiEVIA 664 

per eumdem dominum ducem Aureliancn- 
fem , ex ordinatione domini regis & delibe- 
ratione didorum dominorum ducum & di- 
di domini regis ; & fi ifta & praemifta fponte 
velit acceptare & facere , ut praefertur , idem 
dominus dux Aurelianenfis diligentiam fa- 
ciet propoffe veniendi perfonaliter,-& citius 
quam bono modo poterit , ad praefentiam di- 
di domini Benedidi , ad dicendum & con- 
fulendum modo praetado ea qus fibi vide- 
buntur fienda per ipfum dominum Benedi- 
dum , pro bono & acceleratione unionis cc- 
clefiae. Et quia, prout , fibi alias praedidi am- 
baxiatorci afleruerant , ipfi non poterant in 
eifdem capitulis aliquid interpretari , decla- 
rare , feu quomodolibet mutare , vel addere ; 
fed tantum juffa fibi retulerunt , refponfio- 
nem audituri fimpliciter, & maxime, ut ab 
ipfis audiverat , fere omnes erant, non ad 
praefatum dominum regem Francorum pro 
nunc , fed ejus mandato ad partes alias pro- 
feduri. Idcirco fuper illis abfque dilatione 
aliqua perfonas idoneas mitteret quae ex par- 
te fua tam ipfi fereniflimo regi, quam didis 
dominis ducibus, &prxfertim domino duci 
Aurelianenfi, qui fuper hoc fibi fpecialcs nun- 
tios deftinaverat , taliter fideliter referrent , 
de quibus ipfi contentarentur , domino an- 
nuente. 

Sequitur aliud capitulum. 

Tertio, intentio cft domini ducis in cafii 
praefato committere , feu deputare fub manu 
regia fuperius memorata, duas perfonas nota- 
biles & fibi fidas , ut praeinferitur , cum fex 
vel odo perfonis nobilibus ad eum affocian- 
dum , cuftodiendumque,& faciendum quod 
non fiat dido domino Benedido violentia 
feu difplicentia , ut praefertur. Et quia didis 
perfonis deputandis necefle erit providere 
de ftipendiis & expenfis fecundum flatum co- 
rumdem , cum nulli verifimiliter reperiren- 
tur , qui vellent iftud onus fufeipere fuis fti- 
pendiis & expenfis. Ideo didis ambaxiatori- 
bus eft injundum quod fciant ab ipfo do- 
mino Benedido, fi vellet folverc & tradere 
ftipendia & expenfas perfonis praedidis i ctiao; 
de hoc ipfum requifierunt. 

Sequitur refponfio domini nojlri papa. 


Sequitur aliud capitulum. 

Secundo quod fi fupradidus dominus Be- 
nedictus contentetur de praemiffis immedia- 
te, dominus rex fe confentit quod pro fecu- 
ritate & gardia ipfius domini Benedidi & bo- . 
norum fuorum, dominus dux committat fub . 
manu didi regis aliquos de gentibus fuis no- 
tabiles atque fidos , ut pramiftum eft} fpe- 
rans quod pro bono unionis ecclcfiae fupra- 
feriptus dominus Benedidus velit credere & 
facere cum effedu quidquid fibi confuletur , 


Quia contentis in principio cjufdcm capi- 
tuli jam eft fupra refponfum ufque ad ver- 
bum illud , & quia , &c. ad contenta vero ab 
verbis illis ufque ad finem, refpondit domi- 
nus nofter papa , quod non eft intentio fua , 
quod dominus rex feu etiam dominus dux . 
Aurelianenfis graventur qnere expenfarum 
iftorum deputandorum & mittendorum per 
ipfum dominum ducem , yel etiam ifti depu- 
tandi vel mittendi , ut praemittitur , onus fuf- 
cipiant fuis ftipendiis & expenfis, fed de bis 
mittendi per didum dominum noftrum pa- 
pam 


Digitized by t^ooQie 


665 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


666 


pamloquentur domino duci , «Sedabitur bo- A petiit, &rcquifivit,& mandavit, de przmif- 


nus ordo. 

Sequitur aliud capitulum. 

Quarto & ultimo dixerunt didi ambaxia- 
tores praefato domino Benedido , quod di- 
dus dominus rex per prardidanon intendit 
aliquid immutare fuper contentis in capitulis, 
aut aliquo eorumdem, alias per ambaxiato- 


fis omnibus & fingulis fieri tinum Sc plura , 
publicum inftrumentum Sc publica inftru- 
menta per nos notarios fupra & infra feriptos. 
Ada fuerunt haec anno , indidionc, mcnfc, 
pontificatu & loco quibus fupra , przfentibus 
religiofo , Sc venerabilibus ac difcrctis viris 
dominis patre Hieronymo deOcon monacho 
monafterii Sublacenfis praedidi ordinis, 6c 


res regis Aragonum ex parte fzpc expreffi do* , Johannc Romani canonico ecclefiz Barchi- 


mini regis eidem domino Benedido przfcn- 
tatis , & per ipfum acceptatis Sc concordatis. 

Sequitur domui uojlri refponjio circa contenta 

in capitulis. B 

Ultimo dixit dominus nofter praedidus , 
quod veritas fadi fic fe habet , quod dum per 
‘ambaxiatores regis Aragonum praedida capi- 
tula fuerunt fibi portata, ipfi dixerunt fibi 
quod licet in feriptura capitulorum hoc ex- 
preffe non caveretur , tamen per gentes con- 
filii regis ad tradandum cum eis de materia 
didorum capitulorum deputatas , fuit eis di- 
dum Sc affertum , quod dominus nofter papa 
haberet eledionem perfonarum ad cu flo- 
riam deputatarum, fcu etiam deputandarum, 
dum tamen cflent fubditz regis & fibi fida:, 
&quod fecundum hoc ex caufis certis ratio- 
nabilibus Sc expedientibus nominavit domi- 
num ducem Aurcliancnfem , Sc fuper hoc 
fcripfit regi ac dominis patruis Sc ptzfato du- 
ci Aurelianenfi germano regis, Sc nunc didus 
dominus rex Sc dominus dux Aurelianenfis 
fecerunt dici per eoldem fuos ambaxiatores 
& exponi de miffione aliquorum deputando- 
rum , ut fupra in capitulis continetur. Et his 
rcfpondens didus dominus nofter accepta- 
vit cuftodiam didorum deputandorum Sc 
mittendorum per didum dominum ducem , 
ut in refponfione fua data fupra continetur ; 

& przmiifis flantibus refpondit, quod ipfe 
idem femper voluerat Sc nunc volebat, nec 
crederetur cuique afferenti contrarium ; im- 
mo attendens pericula fibi Sc fuis & etiam 
ecclefiz fandzDei verifimiliter imminentia, 
ipfosnuncios antedidos, quorum aliqui fibi 
quandoque de ipfis periculis aliqua retule- 
rant, inlunter rogabat & requirebat , quate- 
nus pro cxccutione przmifforum traderent 
fibi falvam-gardiam regis, Sc ipfamin locis 
debitis publicando , & alia quz ad fui Sc fuo- 
tum fecuritatem pertinent , faciendo 5 nam 
ifte przfto fe offerebat , fi qua per cum fieri 
reflarent , opere adimplere , juxta przdido- 
rum capitulorum feriem Sc tenorem , quo- 
rum quidem capitulorum Sc refponfionum 
cifdem capitulis per didum dominum no- 
firum papam fadarum , cedula tradita nobis 
didis notariis , Sc ledis ipfis rcfponfionibus 
przfatis dominis ambaxiatoribus didorum 
dominorum regis Franciz & ducis Aurelia- 
nenfis , per me Petrum Soriani notarium fu- 
pradidum , memoratus dominus nofter papa 

Yet. Script. & Mon. ampl. Collett. Tum. VII. 


nonenfis , cubiculariis didi domini noftri pa- 
pz, reftibus ad [ftzmiffa vocatis fpeciaUter 
Sc rogatis. Sic fignatum. 

Et ego Petrus Soriani clericus Segobricen- 
fis, publicus apoftolica audoritate notarius, 
fupradidis omnibus Sc fingulis, dum fic , ut 
przmittitur, agerentur Sc fierent per didum 
dominum noftrum papam , Sc coram eo una 
cum przqominatis tcftibus Sc infraferipto no- 
tario, przfens interfui, & huic inftrumento 
• in hanc publicam formam redado per alium 
feripto, fignum meum confuetum pppofui, 
hic me propria manu fubfcribendo in fidem 
. & tcftimonium przmifforum omnium requi- 
litus & rogatus. 

Et ego Petrus de Ponte clericus Gerunden- 
, fis dioecefis , publicus apoftolica audoritate 
notarius , przmiifis omnibus Sc fingulis, dum 
fic, ut przmittitur , per didum dominum no- 
ftrum papam Sc coram cogerentur Sc fie- 
rent, una cum prznominatisreftibus& nota- 
rio interfui, & huic inftrumento in hanc pu- 
blicam formam redado , Sc per alium feripto 
fignum meum folitum appofui , hic mc pro- 
pria manu fubicribendo , rogatus Sc requifi- 
tus in fidem Sc tcftimonium przmifforum. 


I 


JjpUALrTER DOMINXJS BENEDICTUS 
fuit requifitus ut magis declararet fuam in- 
tentionem circa ultima capitula fibi miffaper 
regem * 

nomine Domini. Arnen. Noverint uni- A»» »?»*• 
ver fi, quod anno ejufdem Domini mille- 
iimo trecentefimo nonagefimo nono, indi- ' 
dione odava, menfis Odobris die quarta 
decima, abeledione domini Benedidi ulti- 
mo in papam clcdi anno fexto, coram domi- 
no Benedicto przdido, in palatio apoftolico 
civitatis Avinionenfis exiftente , vocatis ad 
hzc mc notario publico , tc teftibus infra- 
feriptis , propter hoc conftituti perfonaliter 
reverendus pater dominusPEiaus abbas mo- 
nafterii Montis S.Michaelis in periculo maris, 
ordinis S. Benedidi, Abrinccnfis dioecefis, 
nobilis vir dominus de Tignonvilla miles, 
ambaxiatores Chriftianiifimi principis Sc do- 
mini K aroli Dei gratia Francorum regis il- 
luftriffimi,& dominus Petrus Beaublc utriuf- 
que juris profcffor,illuftris principis ac do- 
mini Lvdovici ducis Aurelianenfis amba- 
xiator , cum certis aliis ad dominum Bencdi- 

N na 


Digitized by 


Google 


66y ACTA VARIA .PRETIA 66 8 


dum fuprafcriptum fuper fado unionis ec- 
clcfix deftinati & tranfmiffi , eidem domino 
Benedido expofucront , qualiter in rcfpon- 
fione prxdidi domini Benedidi per eum fada 
ad certa capitula pro parte ipfius domini re- 
gis Sc ejus fratris domini ducis Aurclianenfis 
prxdidi fuper fado gardix & fecuritatis per- 
fonae ipfius domini Benedidi & bonorum 
fuorum , per ambaxiatores prxdidos eidem 
nuper prxfentata , videbantur aliqua decla- 
randa , feu etiam reformanda. Unde aflerue- 
runt ambaxiatores memorati /quod ipfi in- 
tentionem ipforum dominorum regis & du- 
cis farpedido domino tradiderant per arti- 
culos feu capitula in feriptis, quodque fibi 
nedum articulos feu capitula fupradida ei- 
dem domino Bencdido cxpofuerant,fed c- 
tiam petierant ac rcquificrant fcire fuper illis 
fuam intentionem , prout per dominum re- 
gem fupradidum & dominum ducem fuerat 
illis injundum. Super quo dominus Bcne- 
didus psxdidus , ut dicebant , conformiter 
non rcfpondet, iramo ipfos ambaxiatores fu- 
per multis in eifdem capitulis contentis reli- 
quit incertos, ficut prius. Quare fuper illis 
requirebant didi ambaxiatores fcire ipfius 
domini Benedidi plenam intentionem, quam 
prxfati dominus rex & dominus dux eis man- 
daverant fpecialiter fcire. Ad quod memo- 
ratus dominusjjfenedidusrcfpondit, quod fi 
circa prxdidam ipfius rcfponfionem videan- 
tur aliqui errores , defedus aut dubia , bene 
Volebat fuper his habere collationem cum 
ipfis ambaxiatoribus , & quod habita delibe- 
ratione, haberet confici publicum inftru men- 
tum de prxmiffis, rogans nihilominus inftan- 
ter & requirensdidos ambaxiatores, quatenus 
falvam gardiam didi domini regis fibi trade- 
rent, ipfam in locis debitis publicando, & alia 
quae ad fui fccuritatem pertinerent faciendo i 
& fi qua per cum deprimis capitulis reftarcnt 
facienda, paratus erat opere adimplere. Ipfi 
autem ambaxiatores prxnominati nolentes , 
nec intendentes, ut dicebant, fuper comentis 
in primis capitulis, aut aliquo eorumdem, do- 
mini regis Franci*, nuper traditis ex parte 
Ipfius ambaxiatoribus domini regis Arago- 
ni* , ac per ipfum dominum Benedidum ac- 
ceptatis Sc concordatis , aliquid immutari fu- 
pcrrequefta prxdida ipfius domini Benedidi, 
de falvx gardix regis traditione aut ejus pu- 
blicatione, refpondcrunc juxta tpnorem cu- 
jufdam ccdulx in papyro feript*, dper am- 
baxiatores praenominatos , una cum magiftro 
Aigidio de Campis facr* paginae profeflore 
eorum collega tunc abfente , confed*, mihi- 
que notario publico infraferipto poftmodum 
tradit* , ac eidem domino Benedido exhi- 
bit* & prxfcntatx : cujus quidem cedulz pa- 
pyri tenor de verbo ad verbum fequitur in 
hunc modum. 

i . Quantum vero ad requeftam per domi- 
ftum Benedidum fadam , de falvx- gardi* re- 


A gis traditione aut ejufdem publicatione , 5cc. 
fic pro parte ambaxiatorum regis rcfponde- 
tur , quod cum eam jufiificare contendat , eo 
quod prxfto fe offert , fi qua per eum fieri de 
primis capitulis rcftarcnt,operca4implcre> 
& didis ambaxiatoribus multa videntur in 
fpeciali evidenter reftarc fienda, fuper quo 
tamen loquitur conditionaliter & dubie ex 
illa particula , Si qu* per c»m , &c. Ideo bona 
•fide in negotio procedentes , ad vitandum 
intricationes , dubias gcneralitates, & negotii 
prolongationes, prxdida notificant domino 
Benedido, ut fuper his & eorum lingulis fuam 
aperiat intentionem, quam nccefie eft eis prae- 
ftare fecundum inftrudiones eis datas , ante- 
quam valeant ad didam requeftam plene rc- 
fpondere. Et primo quod acceptet abfoiutc 
cxccutores falvx-gardix in primis capitulis 
nominatos fecundum eorum feriem & teno- 
rem , nec per ukima capitula in aliquo cis 
' detrahitur, icd potius per ea confirmantur , ut 
in ultimo capitulo eorumdem luculenter ap- 
paret. Secundo , quod pure & abfolute puri- 
. ficet omnia alia ipfum tangentia , fecundum 
tenorem primorum capitulorum, ficut etiam 
falva-gardia regis eft pura & abfoluta , & in 
^ purificatione tangentium dominum Benedi- 
dum rex principaliter fe fundat, Sc ea impleta 
prxfupponit , ut puta , quod acceptet viam 
cefiionis , & promittat quod intrufo cedente , 
mortuo > vel ejedo, ipfc renuntiabit papatui 
fine aliqua modificatione in bona forma Sc 
& debita , fecundum quod littera lalvx-gar- 
diz, cujus dominus Benedidus habet copiam, 
condocc per expreflum. 

x.Item, quod pure & abfolute promittat/ 
quod ipfc direde vel indirede non faciet , 
nec procurabit aliquid, per quod unio ccclcfiae 
j) valeat retardari , aut via cefiionis quomodo- 
iibet impediri. 

3 . Item , quod pure & abfolute promittat, 
quod ipfc ibi* ad conventum ,feu congrega- 
tionem, quz fiet pro unione fandx mattis ec- 
clefix, veniet, ut in capitulo fuper hoc confi- 
do plenius continetur. 

4 . Icqm , quod abfolute promittat non ac- 
cedere de palatio in quo nunc eft, vel alibi, 
ubi ejus manfio expediens Sc honorabilis vi- 
debitur, fine confcnfu regum , qui fibi obedi- 
verunt , & facri collegii , &c. ficut in capitulo 
de hac materia plenius continetur. 

5 . Item , quod ifta fpecialiter concedantur 
fub in ftr umentis publicis, & cum lignatione 
manus proprix. 

6. Irem , quod ad ea qux funt fadi , ipfi Sc 
fui remaneant fine armis , Sc quod reftringac 
fead numerum familiarium in capitulis defi- 
gnarum , & rcftantes de fado recedant. Su- 
per his autem & eorum quolibet plena ref- 
ponfionc habita , tam rationabiliter & favo- 
rabiliter apud didum dominum Benedidum 
fe habebunt didi ambaxiatores in fado fal- 
vx- gardix Sc fecuritate fua , quod , Deo an- 


Digitized by 


Google 


Anno ijjj, 
Ex mj. U. 
iilatbtci ng. 


669 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 670 

nuehte , metito habebit contentari. A tarii publici, teftiumqueinfrafcriptorumprx- 

fentia, perfonaliter conftituti reverendus in 
Chrifto pater dominus Pitaus abbas mona- 


7. Item , cum fupradidis requirunt fpe- 
cialiter fcire intentionem Tuam de inftru- 
mentis faciendis ad partem ; fuper quibus 
duobus capituiis,ce(Uonis fciiicet & compari- 
tionis , & quae alias promifit expedire , novis 
auditis de cuftodia fu a pro parte domini du- 
cis Aurelia neniis, &c. Qua quidem ccdula 
papyri ipii domino Benedido exhibita &prx- 
fentata, & peripfos dominos ambaxiatores 
dido & requifito ficut eis xquum & juftum 
videbatur , quod in inftrumento refponfio- 
nis domini Benedidi antedidx tenor ccdu- 
lx prxdidx infereretur , fxpedidus dominus 
Bencdidus prxfatis ambaxiatoribus rcfpon- 
dit, quod fuper his oportebat ipfum delibe- 
rare, ut ipfisrefpondere valeret. Super qui- 
bus omnibus & lingulis didi ambaxiatores 
petierunt per me notarium publicum infra- 
feriptum fibi fieri publicum inftrumentum. 
Ada fuerunt hzc Avinionis in palatio apo- 
ltolico prxdido,in camera nuncupata deTur- 
xi, anno, indidione.menfe & die fupraferiptis, 
prxfentibus ad hxc reverendis patribus domi- 
nis Feadinando Tirafonenfi, Beringario 
Gerundenfi prefbyteris, & Gaufaido na Boyl 
diacono, pro cardinalibus fandx Romanx 
ccclcfixfc gerentibus, necnon reverendo pa- 
tre domino Raymvndo abbate monafterii 
beatx Marix de Rivipullo, ordinis S.Bcne- 
didi , Vicenfis dicecefis , nobili viro domino 
Gerardo Alamanni de Cervillione milite, 
ambaxiatoribus prxfati domini regis Arago- 
num , fratre Johanne Tirelli priore monafte- 
rii beatx Marix de B argofonte in Valefio or- 
dinis Cartufienfis, Sueffionenfis dicecefis , do- 
minis Johanne Romani & Petro Soriani pref- 
byteris & canonicis ecclcfix Barchinoncnfis , 


B 


Aerii Montis fandi Michaelis in periculo ma- 
ris , ordinis fandi Bcncdidi, Abrinccnfis dioe- 
cefis , & venerabilis & circumfpedus vir ma- 
gifter Agidius de Campis faerx paginx pro- 
feflor, Chriftianiffimi principis ac domini Ca« 
a oli Dei gratia Francorum regis ambaxiato- . 
res , ex parte ipfius ad dominos cardinales la« 
cri collegii , fuper aliquibus negotiis fadum 
unionis fandx matris ecclefix concernenti- 
bus, deftinati & tranfmiffi i expofuerunt 8 C- 
narraverunt, qualiter per certas litteras ipfius 
domini regis nuper eis fuerat intimatum & 
mandatum , quatenus omnia illa qux per ip- 
fos in Avinione , tam erga didos dominos 
cardinales, qu^m erga prxfatum dominum 
Benedidum & alias ada fuerunt feu profe* 
cuta circa materiam prxfatx unionis , habe- 
rent diligenter illuftriffimis principibus & do- 
minis H. Caftellx & K. Navarrx regibus pec 
certum nuntium notificare & communicare* 
Ea propter domini ambaxiatores prxfati vo- 
lentes hujufmodi mandatis regiis, ut dice- 
bant , obtemperare cum effedu , exhibuerunt 
& tradiderunt venerabili viro Petro Alfonfi 
de fando Auderio , clerico Burgenfis dicece- 
fis, filio Johannis Alfonfi, tunc prxfenti & 
recipienti, duos fardellos. in tela cerata, in 
quorum quolibet continebantur illa qux fc- 
quuntur 5 videlicet iitterx fecretx prxfati do- 
mini regis Francorum , in pergameno ipfis 
ambaxiatoribus tranfmiffx,& mandatum prx- 
didum continentes. Item , Iitterx fecretx ip- 
forum ambaxiatorum in papyro , narrativx 
eorum qux per ipfos fada fuerunt in Ave- 
nione cum prxdidodominoBenedido.Item, 


cum pluribus aliis teftibus, ad przmiffavo- ^ copia cujufdaminftrumenti continentis viam 


catis fpecialiter & rogatis. Sic lignatum. 

Et ego Adam de Suhurs clericus Cenoma- 
nenfis dicecefis , publicus apoftolica & impe- 
riali audoritate notarius, quia prxmiftis om- 
nibus & lingulis, dum fic, ut prxmittitur, 
agerentur & fierent , una cum prxnominatis 
teftibus prxfens interfui , eaque fic fieri vidi 
& audivi. Ideo huic prxfenti publico inftru- 
mento altera manu fideliter feripto me fub- 
fcripfi , fignumque meum folitum appofui re- 
quifitus in teftimonium prxmifTorum. 


RELATIO FACTA DOMINIS 
regibus CaftclU & Navsrra , fuper his qua 
fatfa fuerunt in Avinione per ambuxiateres 
regis. 

T N nomine Domini. Arnen. Noverint uni- 
* verfi , quod anno ejufdem Domini mille- 
fimo trccentefimo nonagefimo nono,indi- 
dione odava , menfis Odobris dic vigefima 
feptima, ab eledionc domini Bcncdidi ul- 
timo in papam eledi anno fexto , in mei no- 
Vct, Script.dr Mon. ampl. Celleft. Tom. VII, 


aliis apertam per ferenifiimum principem do- 
minum Maatinum regem Aragonix , uni 
cum copia ccdulx domini Benedidi, miflx 
domino regi Francix fxpedido per amba- 
xiatores didi regis Aragonum. Item , copia 
collationata inftrumenti firmationis primo- 
rum capitulorum domini regis Francix me- 
morati, per ipfum dominum Benedidum 
acceptorum. Item, copia ultimorum capi- 
tulorum ipfius domini regis Francix, tangen- 
tium dominum ducem Aurelianenfem, Sc 
refponfio domini Benedidi prxdidi ad ea- 
dem. Item, quxdam cedula , in qua conti- 
nentur illa qux dominus Bcnedidus tenetur 
adimplere per acceptationem primorum ca- 
pitulorum fupradidam ; fuper quibus ipfi am- 
baxiatores in receffu fuo ab ipfo domino Be- 
nedido , ipfum requifiverune ; in quibus qui- 
dem litteris & feripturis dicebant & affere- 
bant domini ambaxiatores memorati totam 
narrationem & proceffum fuxambaxiatx in 
effedu contineri. Ipfc vero Petrus Alfonfi 
onus hujufmodi in fe recipiens , coram ipfis 
dominis ambaxiatoribus promifit bona fide 

Nnn ij 


Digitized by 


Google 



« 7 i ACTA VARIA PR 1 VIA. 671 

in manu mei notarii publici infraferipti le- A gina profeffore , Chriftianiffimi principis do- 


gitime ftipulantis & recipientis corporaliter 
prxftita , ac etiam tadis facris feripturis , ju- 
ravit diligentiam debitam fe faturum de 
prxfentando & tradendo prxdidis dominis 
regibus Caftellx & Navarrx didos fardellos , 
videlicet cuilibet ipforum dominorum regum 
alterum didorum fardellorum recognof- 
cens didus Petrus Alfonfi fe pro falario fuo 
a praefatis dominis ambaxiatoribus effe con- 
tentum & bene folutum. 

Item, reverendus in Chrifto pater domi- 
nus Robertus de Noyers epifeopus Elbo- 
renfis, tunc prxfehs juravit ad fanda Dei 


mini Karoli Dei gratia Francorum regis, 
Gerardo Alamanni de Cervillionc milite , fd- 
renifiimi principis domini Maetini eadem 
gratia regis Aragonum, & Pet*"3 Eeauble u- 
triufque juris profeffore , illudiis principis 
domini Ludovici ducis Aurelianenfis amba- 
xiatoribus , ad didos dominos cardinales pro 
parte ipforum principum fuper fado unionis 
ecclefiae deftinatis & tranfmiffis , & vocatis 
ad hoc me notario publico, & teftibus infra- 
feriptis > prxfati domini cardinales pro refi- 
ponfione facienda ad certam requeftam eis 
fadam , ut dicebant , per dominos ambaxia- 


9 I J n r I 

evangclia , <& per juramentum quod habebat 15 tores prxdidos fuper fccuritatc didi domini 


ad dominum regem Francorum prxdidum , 
quod de ipfo Petro Alfonfi & de indullria 
fux perfonx, ac diligentia tantum confide- 
bat in hoc fado, ficut faceret de propria ip- 
fiufmet perfona , & inde fpem firmabat, quod 
didus Petrus in hoc debitum fpum faceret i 
fuper quibus ipfi ambaxiatores petierunt in- 
ftrumentum. Ada fuerunt hxc Avinioni in 
hofpitio Cervi- volantis , fito in vico rnagnx 
fufterix , prxfentibus ad hoc religiofo & ho- 
nefto viro fratre Stephano Limofini poeni- 
tehtiario ecclefix Romanx , ordinis fratrum 
Prxdicatorum , & Roberto de Bofco clerico 
Ebroicenfis dioecefis , teftibus ad prxmiffa vo- 
catis fpecialiter & rogatis. Sic fignatum. 

Et ego Adam de Sahurs clericus Cenoma- 
nenfis dioecefis , publicus apoftolica & impe- 
riali audoritate notarius , prxmiflis omnibus 
& fingulis, dum fic, ut prxmittitur , ageren- 
tur & fierent, una cum prxnominatis tefti- 
bus prxfens fui, caquc fic fieri vidi & audi- 
vi: ideo huic prxfenti publico inftrumento 


Benedidi , in palatio apoftolico civitatis Avi- 
nionenfis exiftentes , eifdem ambaxiatoribus 
refpondcrunt juxta tenorem cujufdam cedu- 
lx in papyro feriptx, & ibidem exhibitx, 
quam per alterum ipforum dominorum car- 
dinalium alta & intclligibili voce legi volue- 
runt 5f fecerunt i promittentes bona fide ii- 
dem domini cardinales collegialiter & fingu- 
lariter mihi notario publico infraferipto , ut 
perfonx publicx , vice & ad opus ipfius do- 
mini Benedidi & omnium quorum intereft, 
aut intereffe poterit in futurum , legitime fti- 
pulanti & recipienti omnia & fingula conten- 
ta in dida cedula,rata & firma habere, Sc 
firmiter obfervare ; cujus quidem cedulx pa- 
pyri tenor de verbo ad verbum fequitur in 
hunc modum. 

Domini cardinales hic prxfentes nomine 
fuo & aliorum dominorum cardinalium ab- 
fentium , refpondendo ad requeftam fadam 
per nuntios feu ambaxiatores dominorum 
regum Francix & Aragonix , & domini du- 


manu aliena fideliter feripto , fignum meum cis Aurelianenfis , fuper fecuritate per eos pe- 

A/ +11 C» fito r> fA rl/xmin A D Ana/1 • A/> •> /> f r» /mi /\/4 


foiitum appofui requifitus & rogatus. 


SECUNDA SECURITAS DATA 
domino Bcnedi&o fer dominos cardinales. 

TN nomine Domini. Amen. Noverint uni- 
verfi , quod anno cjufdem Domini millc- 
fimo trecentefimo nonagefimo nono , indi- 
dione odava , menfis Odobris die ultima , 
ab eledione domini Benedicti ultimo in pa- 
pam cledi anno fexto, reverendiflimis in 


tita pro domino Benedido, refporvdent quod 
numquam fuerunt , funt vel erunt intentio- 
nis per viam fadi contra ipfum procedere, 
vel aliquid attentare > attamen fatisfaciendo 
didx requeftx , & ad majorem cautelam , 
etiam de voluntate civium Avinionenfium 
prxfentialiter promittunt nihil innovare de 
fado contra ipfum & fuos, & facere fibi & 
eis miniftrare vidualia & alia neceffaria com- 
petenter & honefte ipforum fumtibus & ex- 
penfis, quoufque habeatur refponfio de Fran- 
cia fuper materiis pro quibus huc mifli fue- 


# C 4 i i 

Chrifto patribus ac dominis, dominis G uil- 11 rant ambaxiatores fupradidi > ipfo tamen do- 
lelmo tituli fandi Stephani in Celio monte , mino Benedido nihil innovante contra dic- 
L. tituli fandi Sixti , Johanne tituli fandx tos dominos cardinales , vel fuos , aut civi- 
Anaftafix , Petro tituli fandi Petri ad vin- tatem Avinionenfem & cives & comitatum 

cula , Guillelmo tituli fandx CecHix pres- Venayflini per fe vel alios quovis modo , ip- 

byteris , & Petro fandi Angeli diacono , fan- fo etiam domino Benedido in palatio in quo 

dx Romanx ecclefix cardinalibus facrum nunc cft , quia etiam ita expedit , remanen- 

coliegium facientibus, in domo reverendif- te. Qux quidem ceduli, ficut prxmittitur, 
fimi in Chrifto patris domini cardinalis Hif- ibidem leda, mihique notario publico infira- 
panix collegialiter congregatis , exiftentibus feripto tradita , memorati domini cardinales 
etiam ibidem nobilibus & circumfpedis vi- voluerunt & confenferunt , ac domini am- 
ris dominis Guillelmo de Tignonvilla mili- baxiatores prxfati petierunt & requifiverunt 
te , magiftro jEgidio de Campis in facra pa- per me notarium publicum infraferiptum , 


Digitized by 


«73 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


«74 


ad opus ipfius domini Beneditii fieri Sccon- A ni cardinalis Albanenfis , Sc ipfum in camera 


fici publicum inftrumentum unum vel plura. 
Atia fuerunt haec Avinioni anno , inditiione, 
mcnfe , die Sc loco prxditiis , prxfentibus ad 
hxc venerabilibus Sc difcretis viris magiftro 
Thoma Coiffurclli in utroque jure licentia- 
to Sc canonico Aurelianenfi , Sc Nicolao Ra- 
didini caftcllano S. Columbae prope Vien- 
nam , teftibus ad praemitia vocaris fpecialiter 
& rogatis. 

Poftmodum vero eilHem die & anno con* 
tinuando ditium negotium , ego notarius 
publicus infrafcriptus , de voluntate St man- 


fua eixiftentem requifiyi ex parte domino* 
rum ditiorum cardinalium , ut prxmiffis vel- 
let confentire ; qui quidem N dominus cardi- 
nalis letia primitus per eum Sc intclletia di- 
tia cedula , omnibus Sc Cingulis in ea con- 
tentis fuum fpontc praeftitit confenfum pari- 
ter & aflenfum , praefentibus ad haec domi- 
nis Johanne Bryffetene Morinenfts dioecefis , 
Villardino Fliflardi Ambianenfis prefbytcris, 
teftibus ad praemitia vocatis ad hoc fpecia- 
liter Sc rogatis. Sic lignatum. 

Et ego Adam de Sehurs clericus Cenoma- 


dato praedirorum dominorum cardinalium , » neniis dioecefis publica apoftolicaSc imperia 

-J- : J • ' J'/C • • ° i: A. ? * • ■ 


adivi domum habitationis reverendiffimi in 
Chrifto patris domini cardinalis Ambianen- 
fis pro habendo confenfum ipfius fuper prx- 
miffis j qui quidem dominus cardinalis leda 
fibi de verbo ad verbum per me notarium 
publicum in praefentia teftium infraferipto- 
rum cedula fupraditia , praemiffis omnibus in 
ea contentis fuum prxbuit confenfum pari- 
ter Sc aflenfum , praefentibus pro teftibus fra- 
tre Johanne Mileti baccalario in theologia 
priore prioratus de Gigniaco , ordinis Cantii 
Bencditii , Biterrenfis dioccfis. Deinde con- 
fccutive eifdem die Sc anno reverendiflimus 
in Chrifto pater dominus cardinalis Jerofoli- 
mitanus in domo habitationis fuae exiftens , 
letia fibi de verbo ad verbum per me nota- 
rium publicum cedula prxditia , omnibus Sc 
fingulis in ea contentis iuum prxbuit confen- 
fum , prxfentibus pro teftibus domino Pe- 
tro Gravaffii capiccrio de Mirabello Pitia- 
vienfis dioecefis , Sc nobili viro Roberto do- 
mino Dougleirs fcutifero Lemovicenfis dioe- 
cefis. Confequenterque anno & die preferi- 
ptis , reverendiflimus in Chrifto pater domi- 


li autioritate notarius , quia prxmiffis om- 
nibus & fingulis dum fic , ut prxmittitur * 
agerentur & fierent , una cum prxnominatis 
teftibus prxfcns interfui , eaque fic fieri vidi 
Sc audivi , ideo huic prxlenti publico inftru- 
mento altera manu feripto fignum meum 
folitum appofui , requifitus Sc rogatus. 


g U /E D A M PROPOSITIO 
fer epifeopum Zunorcnfem fropojit a cerem 
rege. 

L ’Evefque de Zamorre cmbaflcur du roy 
de Caftelle,propofa lc lamedi xv. jour 
dAvrilhc , en la prefence du roy , de mes fci- 
gneurs les dues de Berry Sc d’Orleans , les car- 
dinales , & autres prelats etans a Paris en gran 
multitude de gent, en la fale bas de S. Paul, St 
fu fon commenchement que pource que par 
maiftrc Jehan Courtccuifle en la propofi- 
tion que ilfit, Scc. avoiteftedit, que pour 
obvier aux efclandres Sc inconveniens qui 


font de prefent , fcmbloit expedient , que on 
nus cardinalis de Veruhio in domo fua exi- n fift confeil de toutcceftc obeiflance , par ma 

i -n.. • J ^ 1 u • i i. * i * 


ftens , letia prius Sc intelletia ditia cedula , 
omnibus & fingulis in ea contentis fpontc 
confenfit , prxfentibus ad hxc J>ro teftibus 
Johanne Michaelis& Johanne Baflcti cleri- 
cis Wratiflavienfis Sc Claromontcnfis dioece- 
fis. Et poftmodum die Sc anno prxditiis re- 
verendiflimus in Chrifto pater dominus car- 
dinalis Florentinenfis in domo fux habita- 
tionis exiftens , in prxfentia mei notarii pu- 
blici Sc teftium infraferiptorum fuper prx- 
miffis fuum prxbuit confenfum , intentio- 
nem fuam magis explicite declarando circa 
particulam ditix ccdulx, qux facit mentio- 
nem de vitiualibus & aliis neceflariis , ipfi 
Beneditio Sc fuis miniftrandis , ad illum in- 
tellctium , fcilicct quod hxc fiant ipfius Be- 
neditii & fuorum fumtibus Sc expenfis , prx- 
fentibus ibidem magiftro Alberto de Albicio 
facri collegii fecretario , Petro de- Moloro 
Turonenfis dioecefis , & Diechelino lc Nian 
canonico Turienfi. Subfequenti vero die qux 
fuit prima Novembris anno prxditio , adivi 
etiam de prxditio mandato domum habi- 
lionjis reverendiffimi in Chrifto patris domi- 


nieredeouvrer fomatiere, il toucheroic les 
difficultez , qui pevient venir oudit confeil. Ec 
premierement mcuft les difficultez qui fic- 
roient en 1’aflemblee. Secondemcnt les diffi- 
cultez qui fieroient en traitter Sc determiner 
quclque chofe oudit confeil. Ticrcement les 
difficultez qui fieroient a mettre en exeeu- 
tion les chofes determinees oudit confeil. 

Quand au premier membre il mcuft dix 
difficultez. La premiere qui 1’appellera. Les 
obeiflans diront que non autre que Benedict, 
Sc allegueront pour eulx fes droits communs. 
Les fouftraits diront , que non , car ce feroit 
reftituer obeiflance. Les autres diront que 
les cardinauls,Sc alligeront aulcuns douticurs 
pour eulx. Les autres diront que lesroysap* 
pelleront ledit confeil , Sc mift en exemple le 
quart confeil de Symac. Les autres diront 
que Benedic appellera ceulx qui luy obeif- 
fent , Sc les cardinaulx ceulx qui font foub- 
ftraits , les autres qui ne fe puict faircainfi, 
car ce fieroit un monftre. 

La feconde difficulte en queil lieu fera 
fait ledit confeil. Les obeiflant diront que 

Nnn iij 


Ex. tnf. s. 

Laurentii 

Lttdltnjiu 


Digitized by CjOoq lc 


6 7 J ACTA VARI 

Benedict 1 ’eflira , & que aluy appartient par A 
les droys commun , & pourra eflirc Perpe- 
gnam ou Barfclegem, pouccc que la fieroient 
plus feurement. Les cardinaulx contredirent , 
que la ne fieroit pas i feurte. Les autres di- 
rqnt que lcdi& confeil fieroit bien en Avi* 
gnon : les obeiffant oppofierent que la ciceic 
eft cntrcditjles citoiens font excommuniez, 

& anemis morteuls de Benedict , & que les 
cardinaulx ont la leurs maifons & leursamis. 
les aultres dirent que lc roy de France eflira 
le lieu , pource quii a plus de provinces que 
nui aultre , & pourra eflire Lyoft , Thoulu- 
ze , le roy d’Efpaignc eflira Tholet , pourcc g 
que aultrefois a efte le confeil gcneral la 
tenu & celebrd. 

La rierce difficultc qui prefidera. Les obeif- 
fantdiront que Benedic par les drois devanc 
alleguez.les autres diront que les cardinaulx, 
ou qui fe fera fains prefident , corne de Sy- 
mac lc pape. Les fouftraits diront que Bene* 
dic ne prefldera pas,carce fieroit contrela 
fiibftrattion. Les autres diront que Benedic 
prefidera k cculx qui luy obeiffent , & les 
cardinaulx & aultres. 

La quarte difficulte , quel? gens y fieront 
appellez. Les uns diront, que tous genera- 
lement cters&lays, & queitos appartient, C 
les aultres que les prelaulx tant feulement. 

La quinte , queles gent y auront voys. 
Les obeiffans diront que non mie les fou- 
ftraits , car iis font fchifmatiques. Les fub* ' 
ftraits diront que non mie les Obeiffant , cat 
iis participent en fchifme avec Benedict. Les 
aultres diront que les obcilfans & fubftraits y 
aront voys. 

La fixieme, fi les prelats qui ont cftepror 
mus depuis la fubftra&ion y auront voix. 
Les obeiffant diront que non. car les prela- 
tures eftoient refervcye. Les fubftrais diront D 
que juftemcnt fe font fubftrais , & pour ce 
les referyations ccffent , & font les promo- 
tions retournees a droit commun. 

La vn. comment Benedic venra i con- 
feil , ou bien come prifonnier , & a ce alige- 
ra plufieurs droits , ou en fa liberte , come 
Simae ou quare concile. 

La vm. quant il fera au confeil , fe on le 
tenra come prifonnier , ou fera en fa fran- 
chife , & a caufc de ce s’cn pourront enfir 
grans feditions. 

La ix. qui le menra au confeil , ou les fub- E 
ftrats, ou les obeiffans , ou tos enfemblcs. 

La x. qui fera garde du confeil. Diront au- 
cuns que Benedict eflira leroy d’Arragon, 
ou le duc d’Orlcans : les cardinaulx lesducs 
de Bcrri & de Bourgogne. Le roy de Franche 
y commettra fon frere ou fon coneftable , 
le roy de Caftellc y commettra fon frere 
Luifent. 

Pourlefecond membre ypropofaamou- 
voir onze difficultcz. 

La i. fe on traittera fe la fubftra&ion a 


A P R £VTA 676 

efte bien faite ou non. Et verront les fub- 
ftraits movoir la queftion par purgier leur 
infaniote , ou les obeiffans la mouront par 
favoir fi elle a efte bien faite ou non , & fe 
efforcera chacun i juftificr fa partie , & quel- 
que decifion qu ii y ait , y faut dire que les 
uns & les aultres ont ete fchifmatiques. 

La 11. difficulte , fe reftitution dobeiffan- 
ce fera faite i Benedic , & il dira que oie. 
Car il a efte depouille , & doit eftre reftitu6 
avant toute euvre , & alligera fort droits pour 
cefte partie , & que depuis que fera reftitue, 
demandera autant de temps au chois qu’il re- 
ponde aux accufations , come il a efte de- 
pouille, & a maintes aura temps competent 
arbitrairc. Les autres diront que la reftitu- 
tion lui pourra eftre faite , porce quii a ac- 
cepte la voyedeceffion , & senfuit que de- 
puis le temps qu'il accepta laditte voye de 
ceflion jufqu a la reftitution , les fouftraits 
auront efte fchifmatiques. Les autres diront 
que la fouftra&ion fera confermee , & les , 
obeiffant venront a 1’encontre por leur ho- 
nour. 

La tierce,fe Benedic fera accufe de hc- 
refies ou d’autrcs crimes , allegcra plufieurs 
raifons pour une partie & pour 1’autre. 

La quarte , qui fera juge de cette accufa- 
tion. Les cardinaulx diront que eulx, par cau- 
fe de ferment , qu’il a fait : Benedict dira 
que non , car iis on feulement k connoitre 
s’il devoit accepter la voye de ceflion ou non, 

& allegcra Benedic qffilne pourra fubmet- 
tre par le chapitre fi diligenti de foro com- 
pct. Item, qu’ils font fes ennemis. 

La quinte, qui jugera le pape , ou le con- 
feil , & allegera que non, ou le chapitre nema 
ix. q. 3 . ou les cardinaulx & femble que non. 
Car fe fieroit, ou les cardinaulx qui ont fou- 
ftrait , ou cculx qui obeiffent , & tendront les 
parties a conclufions contraires. 

La fixicRme , quelle ordre de droit on y . 
tendra, car Benedic demandera toutesdi- 
lations de droit , & dira qu’il ne doit pas 
eftre jugies par clameur , mais par ordre de 
droit , & par cette partie alligera plufieurs 
drois. 

La feptieme , il la trelpaffe. 

La huitieme , par quels temoinson pron- 
vera contre lui , non pas par tefmoins qui 
ferient fouftraits, car iis font fes anemis, ni 
par tefmoins qui lui obeiffent , car iis font 
fufpe&s aceaulx qui font fouftraits. 

La neufiefme. En cas qu’il ne fieroit de- 
bout de prefent , fi on lui donra coadju- 
teurs , les obeiffant diront que non. Car ii 
eft, bien difpofeiz , &c. Les aultres diront 
aii contraire , afin que il ne puift fere quel- 
que chofe mal k point. 

La dixieme , s’il fera conftraint k renon- 
chicr ,& diront aucuns que ois , car k mains 
cft il caufe du grand efclandrc qui eft en ce- 
te obeiffance, & allegera, Les autres diront 


Digiti ■ I by t^ooQie 



677 AD CONCILIUM PISANUM' ANNI mccccix. 678 

qu’il n’en cft pas cn coulpc , mains cculx qui A viam optimam inveniri pofle , qua memora* 


fe font fouftrais. Item , on doccroit fe la re- 
nonciation fait par conftraint ficroit valablc 
ou non. 1 

De f unziemc difficulre, ilnen voloitpas 
parleir , c’cft a ftjavoir de ce que aulcunsdc- 
mandenc que Benedic (c fubmette genera- 
lenient au confeil. Caryfcmblc que ccft rc- 
quefte foit trop general St capticufe. 

Quant au tiercc membre principaut , il 
mcut tant feulement trois difficultez. La 
premiere , (1 le confeil fe depart en divifion 
quele faai ce feroit , & $’il y avoit rien con- 


eam unionem inveniremus. At vero , ut bre* 
viratis gtatia multa omittamus » ad ultimum 
concilium quinquennio fere jam exa&o Pa* 
rifius celebratum libet accedere, in quo deli- 
beratum eft Faciendam domino noftro papae 
Be n edicto XIII. libi jam exhibita; ofcdientiat 
fubftra&ioncm , veluti p radica idonea vir 
cdfionis 5 ad quod conftruendutn mulca: per» 
fuaftoncs in medium afferebantur : quae tam* 
ctfi.tum vacationi confentanex videbantur) 
nunc tamen rebus circumftantiifquc variatis , 
ob id nullius efficacias vigorifque putandae 


ciur,qui mettra i cxccution > ou les fouftrais r> funt , quia ceffant penitus caufae quibus velUt 

n . • I l. ‘A* " _ J* •! v-r J . 




ou B en edic St les obeiflans. 

La feconde difficulte , car nous traidons 
maintenant de appeller le confeil fains les 
princcs. 

La tierce difficult£ , fe le confeil poroit 
fairc ordinance oa conftkution fains le con 
fencement de Benedic. Pour lefquels diffi- 
cultez ii coticluoit que femble que cette 
voyc devroit cftrc rebourrc,pourquoyfup- 
plioitau roy qu'il fc departat dc rien conclu* 
re en cette matiere , jufqua ccquifuft plus 
a plaint infourme de la Volente du roy de 
Caftelle. 


X 1 TTER A (m) REVO CA T10N1S 
fuhjtr&Etitnis per regem . 


A- i)»}. pAROLtrs Dei gratia Francorum rex, uni- 
s. iMYMtii V-^ verfis Cfarifti fidelibus, tam prxfentibus 
iMiiwfu. quam futuris, per prasfentes notura facere du- 
ximus > quam benigno , quam pio , quamque 
filiali animo ccclefix facrofandx, heu ! nunc 
fupra nimium defolatz ac lacerx, caufam co- 
gitamus, ut nofter hic labor animo tqm fin- 


radicibus utebantur. Nam przdidus dominus 
nofter papa Benedictus, prout nobis publi- 
cis inftrumcntis St alias legitime apparuit , il- 
lam viam ceffionis longe uberius , quam ini- 
tio ab eo petita fuifTet , intrufo videlicet ce- 
dente , atque cafibus aliis ccclefix unioni pro- 
futuris , acceptavit. Qua in re pro parte fua 
caufam ceffare neceffe cft, propter quam ab eo 
■ difceffum fuerat, nec minus celfavit pro parte 
intrufi , ac eorum qui fibi adhaerent. Nam 
ille oblatam fibi ceffionis viam pertinaci ani- 
mo xecufavit ; hi vero quos exinde fpes fue- 
q rat , ab eo fefe quamprimum j^tradum ire , 
non modo non fubtraxerunt , lcd , ut certiffi- 
mc novimus, magis atque magis in ‘fua duri* 
cic erroreque obfirmati pcrftant , confortan- 
tur, atque roborantur} ceffavirque denique 
parte regum aliorum atque principum obe- 
dientix noftrz , quos aliquando fperatum cft 
nobis non diffimilicer ad pacem progredi, 
qui aut nullatenus fubtraxerunt, aut jam certe 
reftituerunt , utiYcrcniflimus princeps frater 
nofter cariffimusrex Caftellx, atque conlan- 
guincus rex Sicilix, & quod permaximi fa- 
ciendum arbitramur, (aerum collegium car- 
dinalium , quos ca res proxime refpicit ; poft 


ccro fufeipiatur , quam integra mente dc- 
promtus cft,& non malignis interpretatio- D plurimas cum domino noftrd papaconven 


ilibus, ut plerumque fieri folet, infiniftram 
partem trahatur. Gum enim nos vehemen- 
tiffimo mentis intuitu peftem hanc fchifraa- 
ticam in ejus ccclefix medio firmis , proh do- 
i lor ! radicibus hxrefcere cerneremus , juftif- 
fimo moerore acerbiffimoque dolore vehe- 
menter angebamur : ita ut nos ferventiffima 
caritate ■flagrantes, impulfi fuimus ei manus 
adjutrices pro virili portione ocius przbere , 
id cautum animo gerentes , teftc Deo , ut fun- 
ditus fchifmatc fublato , pax defideratiffima 
greflus ad nos celeraret , nec. remorati fui- 
mus aut occurrentium difficultatum mole , 
aut. operum afperitaxe, aut impenfarum co- 

E ia. Inter ceteros vero labores convocavimus 
epe numero prxlaros atque clerum totius re- 
.gni noftri, arbitrati eorum confultationibus 

(<*) Litteras frrocationis fubftraAionis alias habes cum 
apud Pitheum infer probationes Libertatum Gallicanae cc- 
clefce, tum in-tomo{. Hiftorie Parifienlts univerfiiatis. Ve- 
rum cju*‘hic a nobis exhibentur, longe prolixiores funt Ac 
ad fingotaria magis dcfccndtint, adeo ut ticccHario hic ri- 
deamur edendz. 


tiones collocutioncfquc , animi libra ponde- 
rans accurata diligentia , St viam per eum 
oblatam ad pacem perquirendam , ferventif- 
fimura ardorem, difpofitionemque grariffi- 
mampro faciliori unionis aficcutione, refti* 
tuendam ccnfuk : Nos quoque uc in reftitu- 
tione confenfum prxbeamus , magna inflan- 
tia , jugi prece , ingenti etiam affe&ionc ob- 
fccravit. Audivimus infuper fubditos noftros 
pene omnes unanimi lono hujus fubtradionis 
finem petere , ut jam matura voce conveniri 
videatur. Nam confenfus omnium vox ma- 
£ tura dicendus cft. Idipfum voluerunt , immo 
confuluerunt celebriores moderatiorcfque 
viri univerfiraris noftrx Parifienfis ; confuiunt 
ceterx quoque univerfitates regni noftri, Tho- 
lofana , Aurei ianenfis , Montis-Peffulani , An- 
degavenfis. Confuiunt littcratiffimi probiffi- 
mique viri religioforum ordinum Cluniacen- 
fis, Ciftercicnfis , cetcrorumquc omnium. 
His rationibus aliifque in numero copiofo, 
quas minime enarrare brevitas non finit , pla- 


Digitized by 


Google 


«79 A C T A V A R I 

ne conflat fubtra&ionem fzpedi&am dudam A 
pro fedando fchifmate opportuno remedio 
quaefitam & executioni mandatam * in perni- 
ciem potius pacis vertendam , & pergrave 
nocumentum , fi longiori tempore perfeve- 
Tct. Quamobrem nos Deum prar oculis. tan- 
tummodo habentes, ac ccclefiar fuae maturam 
Teintcgrationcm, volentafque confervare ca- 
dum amorem ac integrum , qui femper in- 
ter fedem apoftolicam & noftros progenho- 
ces Chriftianiffimos , inde plus ceteris exalta- 
tos atque fublimatos, extitit, fumme obviare 
incommodis , periculis & fcandalis , quae jam 
caput erigere cernknus , pacare confcicntias B 
•fidelis populi nobis fubditi , ceterifque regi- 
bus ac principibus obedientiae noftre, quo fa- 
cilius ad unionem univerfalis ecclefiae invi- 
cem uniti pergamus rcuniri; ex certa noftra 
feientia volumus & ordinamus , univerfos 
fubditos noftros, cujufcumque ftacus, con- 
ditionis , au&oritatifve , firmiter adhaerere & 
-obedire fupradido domino noftro papae Be- 
nedicto , & eos qui obedientiam ei fubtraxe- 
rurit , ad obedientiam reduci , fubtradionem 
olim fa&am penitus revocantes, annullantes, 
dc caffantcs, fubdentes nos, ficuti decet ve* 
xum & integrum ecclefiae facrofan&ae filium , C 
obedientiae predi&i domini noftri papae Be- 
nedicti', forma & modo ac circumftantiis 
quibus antehac Clementi ultimo fuit obe- 
ditum : volentes omnino noftros fubditos pa- 
ri -via proficifci. Idcirco diftri&c praecipimus, 
expreffeque mandamus per prefentes , lingu- 
lis quibufque regni noftri accolis , cujufcum- 
que conditionis exiftant , ut eadem forma di- 
&as redudiones , reftitutionem , ac ordina- 
tionem firmiter teneant, neque quovis modo 
rumpere ac infringere temerario conatu prae- 
fumant, aut praefentibus litteris cu. 
ctiamfi per kiftrumenta , aut alias a nobis ad- D 
verfe contrarii , noftre littere proceflferinr, 
emanaverint, fcu obtentae fuerint, quas ex 
nunc & pro tunc revocamus, annullamus, 
interimimus , nullum cffe&um fortiri volu- 
mus. Mandamus infuper omnibus juftitiariis, 
officiariifque noftris , ac eorum cuicumque , 
quoad fua intererit, ut has prefentes paffim 
promulgari ac publicari faciant locis omni- 
bus regni noftri fatnofis aut reputatis , adeo 
ut nullus noftrum in hac re propofitum igno- 
rare poflit. Quod ut perpetuo conftans , fla- 
bile , fixum , firmumque permaneat , figillum B 
noftrum fecretum praefentibus imprimi juffi- 
mus , quas non minorem ob id cffe&um con- 
fequi volumus , quam fi figillum noftrum 
magnum eis efTetappenfum. Datum Parifius, 
die Lunae, xxvm. mcnfisMaii, anno Domini 

MCCCCIll'. 

Et afin que tout le monde fijache & con- 
noiffe noftre vraye confcience & entention , 

& cnfuivant noftre tres-chicdeignour & pere, 
que Dieu ait 1’arme , avons ordenne & de- 
termine lc contenu en lcfcripture chi deffus 


A PR^YIA 6gd 

efcript , & nos determinons eftre vraye obeifi 
fant a noftre tres-faint pere lepape Benedic 
XIII. & lui rendons vraye obeiffance , tant cn 
Lengedoucl domme cn Langedot , & en no- 
ftre Dalphine.teilc comme il avoit avant 1% 
fouftra&ion,& comme vraye vicairc de Dieu, 
& rcnonchons & annullons ladite fubftra- 
dion , & promettons en bonne foy en parole 
de roy de tenir vraye ladite obeiffanche, dc 
non venir au contraire , ne la revoquer au- 
cunement. En tefmoing de ce nos avons cc 
eferit de noftre main , & volons que cellc foy 
& obeiffance foit donnee d ces prefentes, 
comme fe elle fuffent fcellecs de noftre grand 
fcel , annullons & renonchons toutc chofc 
que nos avons peu faire encontre ou ferons 
le temps d venir. 

Cefte eferipture efcript de la main du roy 
at efte leue cn la prefence dudit firc en fa 
chapelle de fon hoftel de S. Poul le xxvm. 
jour de may l’an de grace m. cccc. & m. & 
apres la le&urc ly roy dilt , qu'il avoit agrea- 
ble, & le aprevat, & dift qu’il voloit obeic 
au pape Benedic , comme fes predecefTeurs 
ont obeis au fainsperes es temps paffeis, ea 
difant que fi le pape voulift tenir ce qu’illuy 
avoit envoye par v 1 1 . inftrument bailles pac 
meffeigneurs les cardinals de Peneftre & de 
Saluces, & apres jurat for la croye par luy 
tochie tenir ce quii at efcript, prefent a ce 
monfeigneur le duc d’Orliens, lefdi&s car- 
dinaux , les archevcfques d’Aux & de Tours, 
les evefques dc Rodez , de Cambray, dcCon- 
feran , de Lodeves , d’Uifez , d’Atcs en Guaf- 
coigne, de Nantes, de Sarlates, d’Angiere, 
les abbez de Moyffac , de la Graffe , & plu- 
fieurs autres en tres grand nombre. 


LITTERA DIRECTA ARCHIEPISCOPIS 
& eorum fuffraganeis. 

* 

D£ PAR LE ROY, ’ 

A Rchevefques deBourges , & vos fes fufi ,, ^ 

ilfragans, nos amcz & feauls, nos vous u»rmta 
fignifions que d jourdui environ mi. heures L **^fi t * 
apres un jour, en la prefence de noftre tre$ 
cher & tres ame frere Ic duc d’Orliens , de 
nos tres chier & feval amis les cardinals de 
Peneftre & de Saluces , & de pluficurs autres 
prclas , des meffages des univerfiteiz des ef- 
tudes d'Orlcans , de Thouloufc , dc Mont- 
pellier , d’Angicrs , &. dc plufieurs autres per- 
fonnes deglife & feculcirs dc noftre royalrae, 
nos avons reftitues plcrfere obeiffance d no- 
ftre S. pere pape Benedic XIII. pour nous, 
noftre royamc , & tous nos fubgis. S^achant 
que noftrcdit faint pere eft bien difpofe d • 
toutes voy es, par lefquelles l’en poura ayoir 
union en noftre mere fainte eglife, ficonae 
il nos eft apparu par inftrument publiques, 

& aufli en fommes informes par la relation 
defdits cardinaulx & de pluficurs autres no- 

tables 


Digitized by 


Goo< le 


6 % i 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


6%i 


tables perfonnes. Si volons & vos comman- 
dons fur foy & leaute , en quoy vos nous 
efteis tenus , que en ce nous cnnwez , ainfi 
comme faire lc deveis. Et pubiiez & faites 
publier folempnement noftredit reftitution 
par tous vos diocefes , & obeiffcz & faites 
obeir par nos fubgiez & les voftres de vof- 
dits diocefes a noftre dic fainc pcre , comme 
a pape & vraye vicaire de noftre Scignour 
Jesus-Christ , ainfi comme vos & eulx aveis 
obelis aus fains peres fes predcceffeurs ou 
temps paffeit. Et gardes fur quanques vous 
doubtcz encourra noftre indignacion , qu’il 
ny ait faute. Donne a Paris le xxvw. jour de 
May. 

Charles. 

A nos ameis & feaulx confeillers 1’archc- 
vcfquc de Bourgcs <5c fes fuffragans. 

Binio. 


BULLA BENEDICTI PAPJE XIII. 
De remijjione injuriarum , damnorum & 
offenfarum. 


B 


Enedictus,&c. ad futuram rei memo- 


riam. Mifericordi & miferatori domino» 


Anno 1404. 

Ex mf. 

fUafiriflimi .... ... 

dtminicbmm- cujus , licet immeriti , vices gerimus , gratum 
vilia. impendere nos arbitramur obfequium , dum 
in gregem fuum noftro commiffum regimi- 
ni, maternx potius pietatis manfuctudincm, 
quam paterni rigoris, judicium exercemus. 
Sane dilcdus filius nobilis vir Lunovicus dux 
Aurelianenfis , carilfimi inChrifto filii noftri 
Caroli regis Francorum illuftris germanus, 
qui pro certis magnis & arduis negotiis fta- 
tum & profecutionem unionis ecclefiz con- 
cernentibus ad noftram pervenit przfentiam, 
& inter alia nobis cxpofuit , quod quia du- 
dum in regno Francis obedicntiar debitae ec- 
clcfiz Romanz & fummo Pontifici , nobif- 
que in eodem regno eatenus exhibitz , cer- 
tis temporibus fuic fada fubtradio , quxpoft- 
modum fuit nobis, agente Domino , reftitu- 
ta. Cujus quidem fubtradionis occafione, 
quam plures ex regnicolis ejufdem regni , 
inultas nobis injurias , ofFenfas , & damna ir- 
rogarant & fecerant, verifimiliter formida- 
tur, quod contra ipfos regnicolas de prarmif- 
fis culpabiles, vel eorum aliquos, proceffus 
apoftolicos excommunicationis , fufpenfio- 
nis , interdidi , nec non privationis & jam ob- 
tentis beneficiis ecclcfiafticis , ac inhabilita- 
tionis ad in pofterum obtinenda , & notx in- 
famiae fententias , ccnfuras & alias poenas 
continentes , jam per nos vel alium vel alios 
audoritate apoftolica fecerimus & promul- 
gaverimus , quodque ad publicationem , de- 
nuntiationem, & exeeutionem fententiarum 
& poenarum in eifdem proceffibus contenta- 
rum contra praefatos fic culpabiles etiam pro- 
cedamus. Quarum pro parte regis ejufdem 
Flet. Script. & Mon. ampl. Qflletf. Tom. HI. 


A dux ipfe nobis cum inflantia fuppiicavit, qua- 
tenus didis regnicolis fuper przmiffis culpabi- 
libus, ut prarfertur,ram ecclcfiafticis quam fx- 
cularibus, qui ad noftram plenam & veram 
obedientiam funt reverfi , & in ea fideliter 
permanfuri , quicumquc & cujufcumque fla- 
tus , gradus , ordinis , dignitatis vel conditio- 
nis exifterent, injurias, offenfas & damna no- 
bis occafione fubtradionis irrogata & fada 
remittere , & fi quos proceftus contra prx- 
didos ex caufa didx fubtradionis feceramus, 
caffarc , tollere , & annullare de fpeciali gra- 
tia dignaremur. Nos igitur qui regdm prz- 
diftum , ac domum & regnum Franciz pc- 
B culiariter & fpecialis brachiis diledionis am- 
pledimur , ipfius regnicolis magis mifericor- 
diam quam judicium exhibere volentes , fup- 
plicationem przdidi regis favorabiliter incli- 
nati , inflantia etiam didi ducis attenta , prz- 
, didis regnicolis , illis fcilicet , qui ad noftram 
veram & plenam obedientiam , ut promitti- 
tur , funt reverfi , & in ea per Dei gratiam fi- 
deliter & filialiter permanebunt, omnes in- 
jurias , offenfas & damna nobis per didam 
fubtradionem irrogata & fada, ex certa feien- 
tia, fpeciali gratia & libertate * noftris remit- 
C timus,quittamus, concedimus & donamus, 
ac etiam relaxamus. Proceffus infuper , fi qui 
forfan contra eos , ficut przdidum cft , rc- 
verfos ad noftram obedientiam , permanfu- 
ros in ea, vel eorum aliquos ex caufa prz- 
didz fubtradionis per nos, vel alium, feu 
alios , noftris audoritate , nomine , vel man- 
dato , generaliter vel particulariter fadi fue- 
rint , quafvis ccnfuras & poenas in cos eis 
contentas caffamus , annullamus , & tolli- 
mus , ac haberi volumus penitus pro infedis. 
Concedentes infuper quod nullos proceffus 
contra cos vel eorum aliquos ,in noftrata- 
□ men, ut profertur, exiftentes & permanfu- 
ros veraci & plenaria obedientia , per nos vel 
alium feu alios ex przmiffz fubtradionis. cau- 
fa , fub quacumque verborum forma vel fc- 
rie in pofterum facimus. Nulli ergo omnino 
hominum liceat hanc paginam noftrz remif- 
fionis, quittationis , conceilionis, donatio- 
nis , relaxationis , caffationis, annullationis & 
voluntatis infringere , vel ei aufu temerario 
contraire. Si quis autem hoc attentare prz- 
fumferit, indignationem omnipotentis Dei 
& beatorum Petri & Pauli apoftoioruni ejus, 
fc noverit incurfurum. Datum Tarafconc 
Avenionenfis dioeccfis vi. idus Januarii pon- 
E tificatus noftri anno x. 


BULLA BENEDICTI PAPJE XIII. 
deconcilio generali celebrando. 


* f. liberxli- 
ute. 


B' 


iEnedictus , &c. univerfis Chrifti fideli- Anno 1404. 
1 bus ad quos przfentes littcrx pervene- ,ll £. 
rintS.&A.B. mm cb **■ 


Nuper fiquidem cumdiledusfiliusnoftcr vtUv ’ 

Ooo 


Digitized by 


Google 


68 $ 


ACTA VARIA RRiEVIA 


684 


nobilis vir Ludoticus dux Aurcliancnfis, ca- 
tiffimi inChrifto filii noftri Caroli regis Fran- 
ccrnim illuftris germanus , fuper nonnullis 
negotiis eeckfiam fic unionem tangentibus , 
ad noftram praefentiam acceffifiet , inter cete- 
ra pro parte didi regis nobis expofuit , quod 
pro diredione & profecutione unionis ec- 
clefiae fandae Dei , eidem regi videbatur ex- 
pediens celebratio concilii generalis ; nobis 
propterea ex parte ipfius regis & fua cum ini- 
tiantia fupplicando poftula vi t .quatenus dig- 
naremur generale concilium fecundum for- 
mam facrorumcanonum celebrare. Nos au- 
tem qui a pluribus citra temporibus , hoc 
captata opportunitate gerebamus in votis , 
fuppiicationem hujufmodi gratam habentes 
pariter & acceptam , didique regis motum 
fic zelum commendantes , eidem (applicatio- 
ni cunni ptomtitudine duximus annuendum. 
Et quia ad celebrationem hujus concilii , fa- 
vorem praefati & aliorum fidelium regum fit 
principutn nobis fic ecclefiae Dei cenfuimus 
fic cenfemus fore multipliciter opportunum $ 
fuper nonnullis circumftantiis concernenti- 
bus ipfum concilium , ipfius regis honori in 
his & aliis cupientes juxta pofTc deferre , dido 
duci aperuimus latius mentem notiram, pa- 
terno cum dcprecantes & exhortantes aflfc- 
du , quatenus apertum libi noftrae mentis 
propofitum ferenitati regis ipfius feriofius 
vellet per ordinem explicare , ut fic de om- 
nibus ncceflariis fic opportunis tanto nego- 
tio habita provifione Deo grata , ecclefiae uti- 
li, & ipfius & aliorum regum fidelium ho- 
nefiati congrua fic honori, ad ulteriorem tan- 
ti negotii exeeutionem falubrius fic commo- 
dius divina nobis fuffragante clementia pro- 
cedere valeamus. Datum Tarafconc Ave- 
nionenfis dioeceiis, vi. idus Januarii, pontifica- 
tus notiri anno x. 


BULLA BENEDICTI PAVA XIII. 
De non faciendo mentionem de Jubtraftionc 
i» concilio generali celebrando. 


quod in proximis intendimus celebrare vel 
etiam alibi , nullam quarfiionem fcu difcaf- 
fionesn de pratdida fubtradione vel ejus vi- 
ribus faciemus. NulK ergo omnino homi- 
num lice» hanc paginam noftrae conccffio- 
nis infringere , ficc. Datum Tarafconc Ave- 
nionenfis dioecefis, vi. idus Januarii, pontifica- 
tus noftri anno x. 


BULLA BENEDICTI P APJE XIII. 
De dandis bullis fuper contentis in traSlatn 
cardinalium. 


Ar.no 1404. 
I* mf. illu- 
d* 

mini Chnu- 
vtlin. 


B 


E n edictus, ficc. ad futuram rei memo- 
riam. Regum & principum inclytae do- 
mus Franciae ftrenua & magnifica getia fide- 
libus prodita monumentis , ac alia grandia 
laudum eorum przconia merito nos indu- 
cunt, ut regem fic domum fic principes ipfos, 
nec non etiam totum regnum Franciae gra- 
tiofis profequamur favoribus , ac ipforum 
honori, quantum cum Deo cft nobis poffi- 
bile , confulamus. Cum itaque in dido regno 
fuerit nobis obedientia per aliquod tempus 
fubtrada , qu« poftmodum fuit nobis agen- 
te Domino , in cujus manu funt corda re- 
gum cundorumque fidelium reftituta. Nos 
eorum honori, quantum cum Deo pofliimus, 
providcrepaternaliterafTcdantes, cis defpc- 
ciali gratia concedimus, quod inconcilio. 


® T) Enedictus , ad futuram rei memoriam. Anoo 1404. 
13 Cum diledus filius notier nobilis vir Lu- 
Dovicus dux Aurclianenfis , cariffimi in Chri- mM cb 
fto filii noftri Caroli regis Francorum illu- wlin - 
tiris germanus , fuper nonnullis negotiis cc- 
clefiam fic ejus unionem tangentibus , ad no- 
tiram prarfentiam acccffiffct , nobis pro par- 
te regis cum intiantia fupplicavit , quatenus 
contenta in articulis tradatus concordis in- 
ter nos fic venerabiles fratres notiros cardina- 
les mittere & firmare apud Caftrum - Ray- 
nardi Avinionenfis diocefis, praedido regi fic 
regnicolis regni ejus , in quantum ipfos fic 
£ eorum falutem , ftatum , favorem , fic hom»- 
rem potient concernere, fic notiras fuper eis 
litteras apoftolicas , cum ipfi fic contentas fic 
litteras fic hujufmodi habere voluerint , fic 
petierint pro feipfis concedere dignaremur. 

Nos igitur inclinati hujufmodi fupplicatio- 
nis initantis fic fnfupcr regi fic regnicolis prae- 
didis , qui ad notiram obedientiam , agente 
domino , funt reverfi , fic ir» ea fideliter per- 
manebunt , in his quar eorum falutem , fta- 
tum , honorem , fic favorem concernunt , pa- 
terna affedionc confulcrc cupientes , dido 
duci conceffimus,quod regi fic regnicolis pr*- 
didis , ad notiram , ut przmittitur , revertis 
obedientiam fic permanfuris,omniaconteo- 
ra in praedi dis articulis, cum capro feipfis ha- 
bere voluerint fic pericrinc, concedemus, fic 
ad exfccutionem eorum in quantum eos ref* 
piciunt favorabiliter procedemus , ipfifquc 
trademus noflras apoftolicas litteras in for- 
ma debita fiipcr eis. Nulli ergo omnino ho- 
minum liceat hanc paginam noftrae concef- 
fionis infringere vel ei , ficc. Datum utfupra . 


BULLA BENEDICTI PAP/E XIII. 

J$ua declarat omnem fe viam adtcclefia unio- 
nem drfchifmatis cxtintfioncm opportunam 
ampletti & profectui velle. 

B Enedictus, ficc. quamvis nuper diledis Anno 1404. 

filiis ducibus Johanni Bituricenfi , Phi- JSfl 
lippo Burgundiar patruis , fic Ludovico Aure- «m cJm*- 
lianenfi fratri cariffimi in Chrifto filii noftri ‘ 9tlin ’ 
Caroli regis Francorum illuftris , ad nos fu- 
per fado unionis in Dei ccckfia per eumdem 


1 


Digitized by 


Google 




- r , - 


685 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 686 


regem fpecialiter deftinatis explicaverimus 
die xx. hujus menfts , Sc in fcriptis dederimus 
intentionem noftram , fuper viis Sc modis te- 
nendis & obfervandis ad unionem praedi- 
cam procurandam : quas vias credimus efle 
' juridicas , honeftas , utiles , & fufficientes ad 
tollendum fchifmatis fcandalum Sc unionem 
habendam ; adhuc tamen ex fuper abundan- 
ti declaramus mentem noftram circa prae- 
mifla Sc ipGs ducibus in noftrai praefentia con- 
ftitutis dicimus, quod nos didas vias profe- 
qui incendimus toto pofle , Sc alia facere quae 
ad haec fuerint neceflaria Sc etiam opportuna, 
prout nobis incumbit ex debito officii no. 
bis commiffi > & alias in quantum virtute 
cujufdamccdulae fadx in conclavi tenemur. 
Et fic in prxmiffis , Chrifto doce, dabimus 
operam efficacem laboribus adhibitis conti- 
nuis Sc indefeffis , quod ipfis regi & duci- 
bus ac toti chriftianitati apparere poterit , 
quod per nos non ftabit , prout necftetit, 
quominus ecclefia Dei unionem confequa- 
tur optatam. Idcirco prxdidos regem & du- 
ces per vifcera mifericordiat Jesu Christi , 
cujus res agitur, hortamur Sc deprecamur, 
ut ipfi more progenitorum fuorum , pro Dei 
reverentia & animarum falute , tanto bono 
procurando velint diligenter intendere , vias 
prxdidas per nos alias cis explicatas afiumen- 
do virtuofe Sc potenter profequendo , una 
nobifeum , qui in prxmiffis intendimus , di- 
vina gratia fuffeagante , exponere nos Sc no- 
ftra Sc alia facere , qux hujufmodi negotii 
qualitas Sc conditio poftulabunt Sc requirent. 
Datum , Sc c. 


■BULLA BENEDICTI P AP JE XIII. 
fitua declarat fe nolle e felium cedula in 
conclavi fatta immutare , 

Anno 1404. T 1 En edictus, &c. Quoniam , ficut ad no- 
firifmi * wT lJ^ rurn dc novo pervenit auditum , ali- 
mini ck*»- qui nobis impingunt , quod in fecunda ref- 
vttin. ponftone , quam nuper fecimus diledis fi- 
liis ducibus Johanni Bituricenfi , Philippo 
Burgundix patruis, 5c Ludo vico AurelianenG, 
germano cariffimi in Chrifto Glii noftri Ca- 
roli regis Francorum illuftris, ubi diximus 
nos fuper fado unionis ecdeGx velle facere, 
prout ex debito commiffi officii nobis in- 
cumbit , & alias in quantum virtute cujuf- 
damcedulzfadx in conclavi tenemur, nos 
voluerimus effedum obligationis ipGus im- 
mutare. Ideo ad ferenandas mentes fidelium, 
declaramus noftrx intentionis non fuifle , 
nec efle per przdidam cedulam prxfatam in 
conclavi fadam , aut ejus effedum fufpcn- 
derc , feu conditionem aliquam inipfa appo- 
nere , vel circa eam aliquid immutare 5 fed 
eam fervare. Per hoc autem non intendi- 
mus diftx cedulx in aliquo derogare , fed 
Jianc noftram declarationem volumus prx- 
Vet.ftript. <jr mon. alrifl. Collctt. T om, VII, 


A didx refponfionj adjungi. Datum , Scc, 


EPISTOLA BENEDICTI PAPAl XUI. 
ad archiepifcopum Lugduncnfem. 

Suas ad Carolum regem Francorum litteras 
ei mittit , ad ejus fujfraganeos fer eum 
dejlinandas , 

Enedictus epifeopus fervus fervorum Anno 140», 
Dei, venerabili fratri archicpifcopo Lug- 
dunenGS. &A.B. 

Ne de occurrentibus circa univerfalis ec- 
® cleGx negotia devotionem tuam quicquam 
de nobis cognitis lateat, fed de his qux per ve- 
nerabilem fratrem Petrum epifeopum fandi 
Pontii Thomcriarum , Sc diledos Glios Pe- 
trum Ilerdcnfem eledum , Antonium abba- 
tem monafterii S. Facundi ordinis S. Bene- 
didi , LegionenGs dioeccGs , Sc Bertrandum 
Rodulfi ordinis fratrum Minorum in Ro- 
mana curia generalem procuratorem , nun- 
tios noftros, quos dudum ad Urbem mifc- 
ramus, ad procurandam quantum in 
nobis eft, efficaciter confequendam eccleGa- 
^ fticam unitatem, fadafunt, ferre veritatem, 

Copiam litterarum quas cariffimo in Chrifto 
Glio noftro Carolo regi Francorum illuftri 
dirigimus , didz nuntiationis proceffum , Si 
gcftorum feriofam veritatem continete , fra- 
ternitati tux mittimus prxfentibus intercltt- 
fam , fraternitati eidem pet apoftolica ferip» 
ta mandantes , quatenus contentis in didi 
copia vilis ad plenum , cjufdem tenorem cui- 
libet fuffraganeorum tuorum per litteras tuas 
tuo conGgnatas tigillo , abfque tarditatis mo- 
ra, deftinare procures, Sc tamdem fubditos 
p tibi clerum Sc populum de veritate taliter in. 
w formare , quod ad juvandam eccleGam Sc nos 
in tanto neccffitatis articulo merito inclinen- 
tur. Tuque, frater cariffime, quanto in cc- 
deGa Dei locum obtines celGorem , tanto fu- 
per horum negotiorum diredione vires tuas 
efficaces oftendas taliter, ut pro tam glorio- 
la exercitatione prxmium confequi merearis 
xternum . Datum Janux quin to calendas Ju- 
lii , pontifteatus noftri anno xi, > 


BULLA BENEDICTI PAPAl XIIL 
ad Carolum V 1. Francorum regem. 

Pegi intimat gefla pro unione ecclefia per fuot 
nuntios apud Bonifaeium IX. & Innocentium 
VIL Romanos pontifice*. 

Enedictus epifeopus fervus fervorum 
Dei , cariffimo in Chrifto Glio Carolo fZjffj 
regi Francorum illuftri S. Sc A. B. «' ch»wiltu 

j . Cum nos dudum , cariffime Gli , vide- ^ 
licet de menfe Junu prxtcrito proxime Maf- 
fllix refidentes, venerabilem fratrem PfTRVM 
epifeopum S. Pontii Thomeriarum , Sc dile- 
dos GUos Petrum clcdum Ilerdcnfem, Au- 

Qooij 




Digitized by t^ooQie 



687 ACTA VARIA PRJEVIA 688 

tonium abbatem monafterii fandi Facundi A parti fccuro & idoneo convenire , ut ibi , Deo 
ordinis fandi Benedidi , Legionenfis dioecc- 


fis , & Bertrandum Rodulfi ordinis fratrum 
Minorum procuratorem in Romana curia 
generalem , de confilio fratrum noftrorum 
cardinalium, aliarumque notabilium perfo- 
narum deftinaflemus nuntios noftros , ad 
quondam Petrum Thomascellum in fede 
apoftolica inrrufum , & fuos anticardinales , 
pro procuranda & efficaciter exfequenda pa- 
ce & unitate debita ecclefiae fandae Dei, ad 
quam , ut novit cui nulla cft invifibilis crea- 
tura , defideriis ardentibus anhelamus , tam 


infpirante, fublato fchifmate, reformaretur 
ecdcfia in ejus antiquo decore , ad laudem 
& gloriam Redemtoris , falutemque eunda- 
rum fidelium animarum ; quae quidem con- 
ventio omnium viarum unionis habendae 
nedum erat difpofitiva & prxparativa , fed 
etiam inclufiva, & nullius cxclufiva praeclu- 
fivaque impedimentorum , qux poflent ip- 
fius unionis conclufionem debitam & cele- 
rem perturbare, prout haec & alia per prx- 
didos noftros nuntios ipfi Petro intrufo ef- 
ficaciter demonftrata, fundataque fuerunt 


miflionem eorum , quam gefta per cofdem _ audoritatibus & exemplis novi & veteris te- 

ItS ftiUn p I • m m fi r a iiAiiirir /1 ivrin • nMcif Uli ^ 


in partibus Italiae , modo & quantum per ip 
forum litteras fucceffive accepimus , tuae fe- 
renitati farpe fcripfimus fatis late : verum quia 
i)olumus,cum hoc credamus bono unitatis 
& pacis hujufmodi expedire , quod te ac a- 
lios ecclefiae Romanae fideles & devotos quic- 
quam lateat veritatis, ne forte fi prefta jace- 
ret, ac fub labiis perfifterct intcrclufa , in ip- 
fam fpiritus mendacii audacius debacchare- 
tur ; ad tuam & eundorum Chrifti fidelium 
notitiam deducimus per praefentes , quod 
nuntii noftri praefati , jufla noftra in partibus 
Italiae per menfes aliquot profequentes , re- 
dierunt ad nos in Nicia, & die xi. menfis 
Aprilis , nobis & fratribus noftris collegio 
cardinalium , aliis praefentibus plurimis , ibi- 
dem publice retulerunt, quod ipfi poft mul- 
totiens denegatum & tamdem difficulter ob- 
tentum faivum condudum, per medium di- 
ledorum filiorum communis Florentiae ab 
ipfo Petro de Thomascellis , tunc temporis 
in fede apoftolica intrufo , accefterunt ad Ur- 
bem , & ipfum Petrum , quem xxu. die men- 
fis Septembris proxime praeteriti repercrunt 
in palatio fandi Petri, falutantes eumdem , 
biretis depofitis atque aliquantulum capiti- 
bus inclinatis , nulla tamen eidem per eos 


ftamenti , utriufque juris divini pariter & hu- 
mani. 

2 . Quo conventionis modo tam falubri 
ad ecclefiae debitam unionem , die xxix. didi 
menfis Septembris, per didum Petrum in- 
trufum refutato penitus atque publice nega- 
to , praefati noftri nuntii, ut retulerunt ibidem 
nobis & fratribus noftris , eumdem Petrum 
intrufum eodem die geminatis vicibus ex 
parte noftra hortati fuerunt > requifierunt & 
monuerunt , quatenus vellet nobifeum , ut 
praemittitur, convenire, & nedum faluti alia- 
rum animarum fidelium, fed etiam fuae pro- 
priae debite providere ad quod nos, ut teneba- 
mur, ex debito noftri paftoralis officii &vincu- 
lo caritatis benigne monebamus eumdem per 
vifcera mifcricordix jEsu-CHRisTi,&quod 
vellet confiderare de fuo ftatu, modoque fua: 
affumtionis & prxdecefToris fui , & viam cog- 
nofcere veritatis ; fuper qua re , fi volebat no- 
bifeum , ut didum cft, convenire , parati era- 
mus ipfum plcniffimc informare taliter, quod 
ipfemet, Deo infpirante, manifefte percipe- 
ret, quomodo fuae propriae confcientiae & ec- 
clefiae Chrifti, quantum ipfum concernebar» 
debebat commode providere; & vice verfa, 
quod nos parati eramus ab eo audire , fi qua 


i n i 1 — 

alterius generis reverentia exhibita , ipfum u nobis volebat dicere fuper materia praejacen- 


ex parte noftra itionuerunt, requifierunt, 
hortati fuerunt , praefentibus fuis anticardrna- 
libus fupradidis novem numero, & cleri ac 
populi multitudine copiofa, quatenus vellet 
confiderare & diligenter attendere innume- 
rabilia & fere inaeftimabilia mala Chriftianx 
fidei detrimenta , evidentia animarum peri- 
cula, quar provenerunt ex ifto tam invetera- 
to fchifmate , praeter confufionem totius uni- 
verfalis ecclefiae , quae propter hanc fcifluram 
velut delufa ab infidelibus deridetur. Eaprop- 
ter confiderantes quae per didos noftros nun- 
tios deduda fuerunt latiffime ante ipfum, nos 
monebamus , requirebamus & hortabamur 
eumdem , ut vellet nobifeum in tam bono 
& fando prapofito unanimiter concordare, 
omnemque propriam affedionem & vanam 
hujus mundi gloriam poftponendo, tot malis 
& periculis , quantum in eo eflet , de celeri 
& fufficienti remedio providere, fimulquc 
hdbifcum in aliquo loco communi utrique 


ti : adeo ut nullus noftrum ante Deum <5c 
homines fe poflet per ignorantiam excufare : 
Verum cognita veritate, nos duo providere- 
mus , ficut pro Dei fervitio foret expediens 
& nccefle ; quilibetque noftrum cognofce- 
ret , urgente confcientia , fe fore obligatum 
ad hoc de neceffitate falutis aeternat , quam 
praeferre debebamus tranfitoriis commodis 
& honoribus hujus vitae, quod fi faceremus, 
uterque noftrum confequeretur inextimabi- 
le meritum apud Deum , (4) & honeftam lau- [ g 

dem & gloriam apud mundum. Nam eun- 
di manifefte viderent, quod , ficut decet vi- 
ros catholicos, motu proprio volebamus, ut 
tenebamur , divinae voluntati in tanto nego- 
tio nos conformare : quodque fi hoc vole- 
bat rcaliter experiri, procul dubio audiret 
talia , Spiritu- fando id agente , qux ipfum ra- 
tionabiliter nedum ad concordiam induce- 
rent , immo concludente ratione & urgent# 

(*) *l. »idit fc hexnmac. i 


Digitized by 


Google 


<589 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

confcientia ncccflarioinclinarcnt. fi vero hx- A nos parati eramus uni cum fratribus hoc 
litabat, quod in jure vel in fado difficulter idem coufimiliter ordinare ; tamen quod pet 
concordaremur. hoc non intendebamus, ficut nec intendi- 

i. Didi noftri nuncii addiderunt, quod mus cefiare a profecutione unionis ecclefix 
nos parati eramus pro parte noftra poft con- per annum , non per menfem, non per diem, 

ventionem praedicam, & in ea , certas per- non per horam, nec per pundum unicuni 
fonasin terto numero eligere , Deum timete feu momentum , neque per hoc flatum ip- 

tes, bonumque zelum habentes ad ecclefix fius vel fuorum intendebamus in aliquo ap- 

unitatem , & quod ipfe Petrus ihtrufus pro probare. 

parte fua eligeret totidem , quae convenien- 5. Quibus omnibus & Angulis per fxpe- 

tes fimul cum eledis a nobis, juramento prius didos noftros nuntios praefato Petro cutn 

praeftito per eafdem de bene & diligentet debitis modeftia, benevolentia & caritate, 
procedendo in negotio hujufmodi, ad folum didis, & ex parte noftra propofltis /oblatis, 
Deum & ecclcfiam refpedum habentes » a- ac etiam declaratis , ipfe Petrus fuae fajutis 
more, odio & timore ceflantibus, quibuf- B immemor, refpondit (impliciter negative, 
cumque auditis & examinatis fadi & juris Cumque praefati nuntii noftri iteratis vicibus 


utriufque partis rationibus , eifque reda in- 
tentione difcuffis, declararent quis noftrum 
duorum jus haberec in papatu , data ad hoc 
eispoteftate, & adhibitis hinc inde proviiio* 
nibus in prxmiffis neCeflariis & utilibus, feu 
etiam opportunis ad ipfius negotii debitam 
6c optatam conclufionem , prout ejus quali- 
tas patitur & requirit , ut fic , fine impofitO 
fchifmati , reduceretur ecclefia ad concupi- 
tam a eundis fidelibus unionem. Et ut ip- 
fum ad tam piam tamque rationabilem obla- 
tionis & requifitionis acceptationem effica- 
cius animarent , noftrx intentionis propofi- 1 
tum explicarunt ; fcilicet quod ficut femper 
fuerat St tunc erat , ut dolorofo fchifmati fi- 
nis debitus imponatur , & optata in Dei ec- 
clcfia vera & debita unio habeatur , nulloS 
recufarc labores , nulla pericula evitare , e- 
tiamfi expedierit flatui feu dignitati papali , 
ac juri indubio quod in cis habemus , cede- 
re , & tamdem mortem corporalem fubire , 

. ficut, auxiliante Domino, intendebamus fuis 
loco & tempore per effedum operis demon- 
ftrare. 

4. Praeterea addiderunt , quod licet nos 
non teneremur ire ad ipfum , fed potius e 
converfo ; ut tamen nota fieret toti orbi af- 
fedio quam habebamus & habemus ad ip- 
fius ecclefix unionem, parati eramus cum 
eo, loco communi, ut praedicitur, conveni- 
re, nedum fitoin limitibus obedientise utriuf- 
que, ficut in fimilibus conventionibus com- 
muniter obfervatur ; verum infra Italiam , 
dum tamen utrique parti fervarctur decus, 
honor, & aequalis fecuritas immineret. Rc- 
quifiertint eumdem Petrum praenominati 
> noftri nuncii , omni collufione aut fraudu- 
lenta padione femota , ficut ex parte noftra 
fuerunt exprefle proteftati, quod quia uter- 
que noftrum mortalis erat , fciebatque fe 
mortis legibus fubjedum 5 vellet cum fuis fra- 
tribus ordinare, quod in cafu quo ipfe pri- 
mo decederet, ipfi fui fratres ceffarent ab 
cledione, donec & quoufque difpofita & 
ordinata forent quae expedientia , immo ne- 
ceflaria effent , pro vera & perfeda ipfius cc- 
defix unione, cum ipfis hoc ordinantibus. 


prxmifla ipfi Petro cx parte noftra propo- 
nerent, ac, ut praemittitur , publice intima- 
rent, requirerentque eumdem, quodfiprx- 
dida ei non placebant, ipfe viam feu modum 
alium aperiret 5 refpondit, quod prxdidai 
vix per ipfos noftros nuntios oblatx (ibi ul- 
latenus non placebant , neque volebat ali- 
quam aliam viam offerre feu etiam aperiret 
addens quod ipfe qui poteftatem haberet a 
Deo , nolebat renuntiare. Demum vero fre- 
mens & dolens in verba contumeliofa pro- 
rumpens, quibus refponfum extitit per dic- 
tos noftros nuntios , quantum honoti expe- 
diebat ecclefix & noftro, jufto Dei judicio 
poft paululum loquelam perdens, ance duos 
completos dies miferabiliter expiravit. 

6. Quo fublato de medio, prxfati noftri 
nuntii pro morte ipfius Petri , plurimis in 
Urbe rumoribus excitatis , mortis pericula for- 
midantes , qux in eos verifimiliter immine- 
bant, licentiati recedentes ab Urbe in confi* 
dentia fui falvi condudus , quem credebant 
inviolabiliter obfervari , prxfertim cum non 
potuiffent ab anticardinalibus , quos fuper 
hoc requiri fecerant , fecuritatem debitam 
obtinere , in porta ipfius urbis per quemdam 
caftellanum caftri fandi Angeli capti , una 
cum diledo filio Francifco de Pavo milite, 
retentique infla ipfum caftrum , ubi non tam- 
quam viri, quorum eft ingreflus pacificus & 
egreflus , fed velut ficarii homines , inhuma- 
niter contradati ; tamdem vero cupientes 
pro flatu profpcro unitatis ecclefix loqui an- 
ticardinalibus , qui eodem die erant eorum 
conclave , feu potius latibulum intraturi, prx- 
cipue cum viderent fc non pofte commode 
aliter liberari , quinque millium ducatorum 
fumma in vinculis retenti, mortis eorum pe- 
ricula redemerunt : quam quidem fummam 
& alia eis illata damna , ille qui moderno 
tempore in fede B. Petri ultimo damnabili- 
ter fe intrufie, de reftitutione fienda litteris 
& ambaxiatoribus prxdidorum filiorum 
communis Florcntix inftigatus,*eifdem nof* 
tris nunciis reftituerc , feu rcftitul facere re- 
cufavit. Qui poftquam fuerunt a didis car- 
ccribus, uc prxmiftum eft, liberati , ficut re* 

Ooo iij 




/ 


> 




6 ? i ACTA VARIA PRAEVIA 691 

tulerunt nobis & fratribus noftris, qui prx- A fam , rccefferunt ab ipfa Urbe , verieruntque 
dida audiebamus , maximo cum dolore cer- plurimis laboribus & periculis fatigati ad ca- 
nentes fada fuiffe atabaxiatoribus , viris Ca- ftrum noftrum Soriani, ubi refponfionem di- 

tholicis , per viros qui fe gloriantur Chrifti florum anticardinalium , quam eis Q>opon- 
nominc infignitos , qualia non feciffent qui- derant, expedarunt. 
que inimici nominis crucifixi , die duodeci- 8. Qui videntes , cum exfpedaffcnt jam 
ma menfis odobris prxtcriti , proxime venc- per dies feptem continuos , quod refpon- 

runt ad ipfos anticardinales , quos invenc- fum habere non poterant antedidum , au- 

runt in quadam camera junda ecclefix fan- dita ipfius Cosm ati nova intrufione , & quo- 

di Petri pariter congregatos , & quos ex par- niam eorum falvus condudus infra decen- 
te noftra requifierunt, hortati fuerunt, ac dium expirabat , reccfferunt verfus Florcn- 

etiam monuerunt, quatenus p er J esum Chris- tiam. Ad quam dum perveniffenr, receperunt 

tum attenderent gravia facinora & irrepara- quamdam litteram ex parte cujufdam anti- 

bilia damna , quae fequebantur ex nefando cardinalis , didi Aquilegienfis : quae inter ce- 

fchifmate , nedum ecclefiae , fed toti populo g tcra continebat , quod ipfe ex parte domini 

Chriftiano; ideoque placerer cis dare ope- ° fui tunc intrufi novircr,qui talia fibi man- 

ram unioni , & ab eledione definere , ne fu- da verat oraculo vivae vocis , rogabat didos 

tura cledio , quae verius intrufio cft dicenda , dominos noftros nuncios , quod pro tam bo- 

ipfum fchifma tam horrendum per ulteriora no publico pratticando placeret eis ad Urbem 

tempora protelaret, prxfertim cum ipfi in- iterum reverti, cum tunc , ut fcripfit , & ut 

timarent eifdem ex parte noftra , quod nos ejus verbis utamur , non effet ambigendum , 

parati eramus, ut finem fufeiperet vetus er- quin dominus ipfius nobifeum concordaret , 

ror , omnia & fingula fupradida cum eis pro- & in bono propofito conveniret , afferendo 

fequi cum effedu, quae per ipfos noftros nun- quod fi falvum condudum , aut alium du- 

tios, ipfis prxfentibus , ex parte noftra prxfa- dum fecurum volebant , eis concederetur t 

to Petro dum vivebat, intimata fuerant & juxta eorum beneplacitum voluntatis , nec 

expreffa $ requifieruntque eofdem , quod fi non ipfe intrufus modernus fcripfit quam- 

eis illa aut eorum aliqua non placebant, ipfi £ dam brevem litteram diiedis filiis prioribus 

vellent aperire viam feu. modum falubrem arcium & vexillifero communis Florentiae 

ad unionem tantis temporibus concupitam ; inter cetera continentem , quod , ut prxfa- 

quoniam fi effet accommoda , ipfi eam pro- tis noftris nunciis ac aliis ad ipfum venire vo- 

fequerentur totis viribus fine mora. Infupet lentibus de fecuritate plenaria & receptione 

notificaverunt eifdem , quod nos ad prxmif- gratiffima, quantum daret dominus, provi- 

fa exequenda , & ad dandam ecclefiae unita- deretur , quolibet occurreret cafu , quo pa- 

tem , parati eramus , ipfis ab eledione ceffan- ratum * foret , prout haec in ipforum intrufi ^ ^ 

tibus , ad Urbem accedere indilate , ut prae- & anticardinalium litteris latius funt expreffa. 

fatum dcteftandum fchifma, ubi ortum ha- Qua littera praedidi & anticardinalium per 

bucrat , fopiretur. ipfos noftros nuncios recepta gratiffime , at- 

7. Quibus omnibus per didos nuncios no- tentis nihilhominus feriptis per ipfum intru- 

ftros expofitis , ut prxfertur , prxdidi , qui fe fum ipfis filiis prioribus Florentinis , cum ip- 

in Urbe dicebant Romanx ecclefix cardina- p fi noftri nuncii fcirent defiderium tanti boni 
les , finaliter refpondetunt , quod ipfi pro noftris vifceribus affedantiffime infidere , mi- 

tunc aliis negotiis occupati , cum nondum ferunt protinus ad Urbem duos ex familia- 

delibcraffent , eis non poterant refpondere i ribus noftris tunc degentibus cum eifdem, ad 

fed cum deliberaffenr, nunciiquc noftri per- obtinendum falvum condudum informa a 

yeniffent ad locum fecurum, ipfi rcfpbndc- fuo prxdeccffore prius habita & obtenta : 

rent eisper nuncium velperfcripturam. Ali- quem dido novo intrufo ex feftu fui perni- 

qui autem ipforum dixerunt , quod eligen- ciofi dominii a via fandi propofiti, quod a 

dus per eos de proximo ad eorum propofita principio fui damnati afcenfus oftendebat 

refpondcrct. Unus vero ex cis loquens , ut multipliciter fe habere , alienato intrinfccus 

afferuit , a fe ipfo , dixit prxdidis noftris nun- penitus & mutato ; neque per eorum crebras 

dis, ut in continenti ex parte noftra ad cef- inftantias , neque per plurificaras litteras , 

fionem tali conditione adjeda, quod ne;ef- ambafliationes , & interventus devotiffimos 

fario haberet eligi de novo Italicus natione , plurimorum , & prxeipue diledorum filio- 

licetab aliquibus anticardinalibus de hoc fue- rum communis Florentix atque redoium , 

fit reprehenfus. Cum autem prxfati noftri & nonnullorum principum & civium Roma- 

huncii videntes fe in Urbe non poffe morari norum , potuerunt finaliter obtinere : verum 

ulterius commode, prxfertim cum attentis memoratus intrufus modernus fcripfit prx- 
didis , & qux fiebant per fupra nominatos fatis filiis prioribus Florentinis nuncios no- 

anticardinales , cum jam intraffent eorum ftrosfupervacue fore, audire, & falvum con- 

conclavc , feu verius latibulum , propter fu- dudum propterca deftinare , nifi aliud de 

turam affumtionem novi intrufi, omnem eo- novo cognofceret eos habere , quod rei effi- 

rum ulteriorem moram cernerent infiruduo- cacitcr conveniret , quoniam enarrata per 



Digitized by 


Google 


<593 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. <Sp4 

di&os noftros nuncios ante fuum przdeccl- A ret tua regia celfitudo , non obftante quod 

lier rpCCi *" ^? rem ' uta Aercbat, nihil ad rem* fubftau- juftamcaufam foveamus , nulliufqucmorta* 

cialker concludebat 5 fed fi circa materiam lium fubjiciamur imperio voluntatis , quod- 

hujufmodi aliquid effcdivumcognofcerct cos que linguz bicipites in noftram infamiam la* 

habere , & fibi antequam accederent intima- boraflent. Verum tamen unum eft undegra* 

rent , ipfis& aliis ad cum venire volentibus tias agimus Deo noftro, quod tum non par- 

ialvum condudum concederet antedidum. camus noftrz fenili artati , quam conquafi 

9. Duo infuper ex fuis anticardinalibus fatam laboribus plurimis duximus ufque Ja« 

prarfatis noftris nunciis fcripferunr idem per nuam, ubi ipfo agente nos & fratres noftri 

fuas litteras in effcdu : addentes , quod cum collegium cardinalium , ac ceteri noftram 

intrufus ipfe nonnullos fibi obediences ad au- curiam fequentes , recepti fuimus in exulta- 

diendum eorum confilia convocaflct ufi tionccum jubilo,&tradamur jugiter maximo 

que ad feftum omnium fandorum, indubie cum honore, non periculis , non expenfis de* 

arbitrabantur quod ante tradatum novum territi definimus hinc inde noftros num 

circa iftam materiam non intraret. Ex qui- cios deftinare , ecclcfiar adverfarios requirere 

bus omnibus , cum audiremus, fuimus atto- & invitare , quantum potuimus & polfumus, 

niti, & quam plurimum admirati. Quis enim ad pacem & unitatem ecclefix antedidam , 

umquam audivit, legit, aut vidit , fili carif- quod ipfi adverfarii fecere minime ulque 

fime, quod falvuscondudus hominibus pa- modo. Crefcit ad nos multorum devotio, ut 

cem nedum temporalem , fed fpiritualem aflidue difeimus ab experto , ipfequc intru* 

etiam & falutem quzrentibus animarum fuc- fus in fua negligentia & contemtu plus folito 

rit denegatus, & quod ea, quse fuper tam redditur odiofus, cum nullus fidelis przfu- 

gloriofo negotio, qualis eft materia pacis, mere debeat, ipfum velle dare operam unio- 

non denegaremur a quovis barbaro infideli , ni, quifaivum condudum fuper tanto bouo 

denegata funt ab eo qui fc dicit Chrifti vica* & pcriculofo negotio non erubuerit dene* 

rium , licet faife l Et quis dodus, fi ad przmif- gare. 

fa per ipfos noftros nuncios ex illa parte no- 1 1 . Qua de re memorati nuncii attendentes 
ftra dida , propofita ,ac etiam declarata dili- quod fuper przmiffis omnem congruentem 

genter attenderer , non cenfebitquod illa ad diligentiam adhibuerant juxta pofle,ipfifque 
icm de qua agitur fubftantialiter conclude- didus intrufus novus in cor pravum conver* 
bant.Sed quis umquam vidit vel audivit,quod fus , falvum coodudum denegaverat , atque 

abambaxiatoribus falvum condudum quz- eos audire fuper tam gloriofa materia rccu- 
tentibus , petatur per antea quid habent pro- faverat abfolute, ad nos redeuntes fupradida 

ponere ,& quod illud przmittant per nun- ' fingulanobis&fratribusnoftrispublicc,utprz- 
cium autferiptum, quodque fibi rem prius miffum eft, retulerc.quz tibi ex noftro imme* 

commiflam referant, quam accedant. Sed diato reccITu de Nicia przpcditi,ac aliis fu- 

ad quid , quxfumus , nocificaretur , cum feri- pervenientibus negotiis in acceflu protinus 

hant didi duo anticardinales; quod ante fe- ufque nunc nequivimus intimare. Idcirco, 

ftum omnium fandorum tradatum novum cariffimefili , cum viderimus & audierimus 

indubie non intrabit ? & quis conrrarictatem iniqua fubterfugia , aeque de nigracionem cx- 

& veritatem in prxfacis litteris cxcufabit \ ® preffam eorum, quz ad pacem funt ecclefiz. 

Prius enim feriptum fuerat per didos anti- in perfonam quondam Petri de Thomacsx- 

cardinales Aquilegicnfem & per intrufum lis, necnon fucos & fiditios colores, quos 

modernum , quod placeat noftris nunciis re- didi qui fc in Urbe gerunt pro cardinalibus , 

troverti , & quod providebitur cis de falvo una cum intrufo per cos aflumto, noviter in* 

condudu , feu alio dudu fccuro , receptione- venerunt , ut pacem & unitatem fugiant an* 

que gratifiima, cafu quolibet , quo petitum tedidam , ipfofquc requifierimus & monue* 

foret juxta eorum beneplacitum voluntatis. rimus ferventi defiderio afpirantes adcccle- 

10. Poftea vero cum didi noftri nuntii in- fixfalubrem unionem forma & modo fupe* 

tendunt efficaciter ad oblata , exquifnis & rius annotatis. Cumque przdidus Petrus , 

confidis coloribus didus falvus condudus dum viveret in humanis , nec poft ejus mor- 
etum in forma prius obtenta finalitcr dene- tem fzpedidi ejus fratres , nec per eos intru- 

gatur. Eft ne hoc velle nobifeum in bono & E fus noviter przdidis omnibus vel eorum ali- 

iando propofito convenire , non obtulifle cui tam juftis & ncceffariis populo chriftiano 

ufque nunc modum, viam, neque formam, noluerit condcfcendere , nec viam aliquam j 

quibus tollatur peftiferum fchifma, & didis aperire, licet fuper his fuerint exparte no- 

uoftris nunciis volentibus ex parte noftra da- ftra cum debita & diligenti inflantia requifi* 

re & offerre dcnegaffe audientiam penitus & ti,& fic nec dare operam ad ecclcfiz unio- 

acceflum ? Quz fupradidorum fingula , fi di- nem ; proteftamur & declaramus eundis fi- 
dus intrufus novus aut ejus przdecdTor a delibus mentem noftram , quod nos inten- 

nobis per lhteras aut nuncios fuos poftulaf- debamus contra didum Petrum, fi fuper- 

fet, dcncgaflemufquc eamdem fine erubcf- vixiflet,& intendimus contra fzpedidos, qui 

ccntia ,quomadmodum hi fecerunt, coniidc* fe in Urbe nominant cardinales, ac contra 

u f 


Digitized by 


Gc >gle 


Anno 140 f. 
fx mf. illu - 
ftriffimi viri 
dominiChn *- 
veli n. 


695 A C T A V A R 

intrufum pfcr eos noviter , fic rcnitentes ad 1 
cor reverti , & ad femitas juftitia & pacis di- 
rigere greffus fuos in virtute exurgere altiffi- 
mi Dei noftri , & primo & principaliter pro- 
videntiam divini confilii , deinde auxilium 
eundorum Chrifti fidelium invocare , tam- \ 
quam contra pacis ecclefia turbatores & im- 
pedientes ipfius debitam unionem , de qui- 
bus hoc renuentes apud Deum & homines fe 
non potuerunt excufarc > quos omnes nos ex 
nunc hortamur , requirimus» & rogamus pcc 
vifccra mifcricordia Jesu Christi , quatenus 
nos habentes a culpa hujus tam horrendi fchif- 
maiis excufatos , nos qui in dido propofito 
fuimus , prout fumus etiam de prafenti , cum 
cffe&u velint juvare ad exeeutionem debitam 
przmifforum , & unionem debitam reftau- 
randam , przfervandamque a tanto periculo 
ecclefiam fponfam Chrifti , ejufque fe effc fi- 
lios profitantur , & inter ceteros ecclefia Ro- 
manae fideliffimos& devotos te , cariffimc fi- 
li, hortamur paternis affedibus & rogamus, 
ut tanto fortius & fingularius fuper horum 
negotiorum direftionem vires ruas oftende- 
re velis, ut poteris , eflicaces , quanto largi- 
tor munerum Deus te dignatus eft inter ejus 
membra efficere celfiorem. Taliter quod pro 
tam gloriofa exercitatione , przter laudem ( 
hujus faculi , prxftet tux regia majeftati glo- 
riam perpetuis temporibus immortalem, pa- 
cum Januae v. calendas Julii pontificatus no- 
ftri anno xi. 


EPISTOLA JOHANNIS DUCIS 
Bituriccnfis ad Innocentium papam VII. 

Hortatur ad viam eejjtonis ample flendum, or at- 
que fuam regi fibique intentionem ad 
eccleju unionem aperiat. 

F Ama & nomine nunc viro gloriofo do- 
mino Cosmato , quem Romani & alii 
plures Innocentium VII. vocant. 

i.Homo Dei, fi pacem quaeris ecclefia , 
ficut velox apud multos fama jam percrebuit, 
caput languidum, membrorum omnium ve- 
hemens dolor , & principatus follicitudo fuf- 
cepti cor meum fic acerbo compungunt acu- 
leo, quod pene lugendo plangere me com- 
pellunt , & ad medicum properare , qui mor- 
bo poteft medelam falubrem propinare. Ec- 
ce quod apoftolus fandus ecclefiam Dei, quae 
in univerfitate fidelium confiftit , corpus 
Chrifti myfticum vocati & ficut corpus hu- 
manum per membra, hoc corpus Chriftum 
difpofuifle feribens ad Corinthios clare de- 
nunciat. Sicut enim varietas membrorum 
per diverfa officia & robur corporis fervat 
& pulcritudincm reprafentat i ita varietas 
perfonarum per diverfa officia diftributa, & 
fortitudinem & venuftatcm ecclefia Dei ma- 
nifcftat. Neque uni verfitas alias poffet ratio-. 


IA P R m V I A .696 

i ne fubfiftere , nifi eam diverfitatis magnus & 
differentis ordo fervaret. In hoc quippe cor- 
pore ficut facri canones docent , Romanus 
Pontifex fubChrifto caput eft, cujus oculus 
funt praelati , auditus clerici , odoratus reli- 
gio fi qui direde coeleftia magis refpiranr, ma- 
nus vero principes laici , & pedes populi , qui 
fuo laboris artificio totum corpus fuftentant» 
& ficut in corpore humano non poteft dice- 
re oculus manui , opera tua non indigeo i nec 
manus pedibus, non eftis mihi neceflarii : ita 
in corpore ecclcfiae caput eget manibus ne 
lzdatur , & oculi terfionc fi foedantur, & ne 
j fit fchifma , convenientia requiritur mem- 
brorum ad caput 5 quia quorum caput eft 
unum , unus animus effe debet. 

2. Etrurfum Paulus illorum caput langui- 
dum vocat , qui Chrifli fermonibus non ac- 
quiefeunt 5 fed per quxftiones vagantur & 
pugnas verborum , quia fenfus hominis in 
capite eft, quo languefcente cetera membra 
dolent , & corpus morbus invadit , fi languor 
fixus in capite non fanetur. Hxc ecclefia ma- 
ter foecunditatis incorrupta, quando multi- 
tudinis credentium fuit cor unum &; anima 
una , luce Dei olim diffufa per totum orbent 
fuos radios porrigebat. In ea epifeopatus unus 
■> epifeoporum numerofitate concordi per 
mundum ubique difTufus , ficut multi radii ' 
funt & unum lumen , & rami arboris multi 
funt robur unum tenaci radice fundatum » 
Gallix, Britannia, Italia, Perfx , Oriens , In- 
dia & omnes barbara nationes, tefte Hiero- 
nymo , unum prxdicant Chriftum , unam, 
fervant regulam veritatis. Sed olim vetus 
Oriens, peccatis hominum exigentibus , in- 1 
ter fe populorum furore collifus , indecifam 
Domini tunicam & fupertextam minuta tiro 
per frufta difeerpit , nunc obruta fulcis fru- 
menta in lolium avenafquc degenerant. Ibi 
pudor deperiit , honcftas evanuit , religio ce- 
> cidit , & velut fra&o agmine omnium fan- 
darum vittutum turba procul abfceffit. Quod 
fi gefta Arrii, Donati , Novati & Nicolai car- 
dinalis, qui introduxifte creditur a multis per- 
fidam fc&am Mahumeti , legantur i bonae 
meffi fuperfeminata zizania in domo Dei 
per contentionis facerdotalis incendium in- 
veniemus. Fecit hxc inimicus homo, & in- 
de Hieronymus veteres ferutans hiftorias,non 
invenit ecclefiam Dei fcidifle , & in domo 
Domini populum feduxifie , prxter eos qui 
in facerdotio pofitifunt. Vertimur, inquit, 
in laqueum tortuofum , in omnibus locis po- 
nentes fcandalum ; & quia prioris ftatus in 
pejus commutatio eft capitis diminutio in- 
dicant fedes quatuor patriarchales , quantum 
ecclefia Romana, qua aliorum caput eft, 
ab aftueta celfitudinis fua perfe&ionc lan- 
guefcat. Et licet non juvet errores , merfa 
jam puppe, fateri j hac tamen neglc&a & 
qua ha&enus fi funtomifta poft tergum , re- 
teruntur in memoriam ultionis divina , ut 

nobis 


Digitized by 


Google 


6 9 7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 6$S 

nobis tenorem incutiant. Prudentis enim eft A tace nunc mentes dicentium auditorum ad 
przterita recordari , ut prxfentia melius va- veritatis perceptionem venire valentes , ad 
leat difponere Sc praevidere futura. Sed per- neccffitatem fchifmatis adducuntur , & fun- 
dit memoriam labiorum mens terrenis obii- plex populus in utroque divifus corporum 
gata carceribus. congruentia feparatur , ad fenfum fuum in- 

3 . Et quia ncgle&a folent incendia fume- congrua aptant tcftimonia , nec verentur ad 

re vires , in ecclefia Romana nunc ambitio, voluntatem fuam feripturam trahere repug- 
vitiorum origo uberius pullulat , & tam- nantem. Nihil enim eft tam facile, quam 
quam virofz propaginis ramos per totum or- plebem indodam linguz volubilitate decipc- 
bcm feralium vitiorum portenta dilatat > fic re; &ita tenent ccclefiam inter incudem & 
quod jam pridem in capite per fchifmaticz malleum , Sc continue fic fuper dorfum ejus 
hzrefis trapezitas repetitis malleis lethalis fa- fabricant peccatores. Heu 1 ecclefia Dei non 
da eft fcifliira, & in uno corpore humano ele- Jitigiofis opinionibus figitur , fed divinis , in- 

mentorum humorumque turbata concordia, g quit Auguftinus , arteftationibus comproba- 
infirmitas quae corpus affligit nafeitur. Iu in cur. Sed feriptum eft : caufa ruinae populi fa- 
ecclefia capitis & memborum antiquata dif- cerdotes mali. 

cordia corpus refolvitur , & membra fiunt 4. Odoratus vero, ut prardicitur,funt reli- 
debilia , fic quod penitus a debita fui mini- giofi; nafo quippe odores faetorefque defe- 
fterii cxhibitior/c tepefeunt oculi. Oculi enim rimus , & rede per nafum diferetio exprimi- 

diverfis nubibus obfufeati quafi non vident , tur , per quam virtutes eligimus Sc delida rc- 

dum enim majores fenfus terrena ftudia oc- probamus. Sed funt nonnulli , qui dum he- 

cupant , vento tentationis impulfus oculos betes aeftimari nolunt, fiepefe in quibufdam 

ccclefiar. pulvis ccccat. Et fi aliquorum inge- inquifitionibus plus quam necefle eft exer- 
nium ad cognitionem veritatis emicat ; car- centes , ex nimia fubtilitate falluntur, Sc indu- 
nalia tamen opera vifum obfcurant & alio- bitanter hodie calidiflimus hoftis pro utraque 

rum oculorum , qui viam videre non finun- parte multos hypocritas fub habitu religionis 
tur , nec veritatem veri luminis penetrare, q difperfit,qui circumeuntes provincias, labio- 
qui fe per arrogantiam juftitiz vel (apientiz rum ftrepitu benedicunt Domino , Sc immun- 

cxaltant , ut fic coecos ducentes omnes ca- da mente interius unitati contradicunt ; & il- 

dant in foveam. Utinam velit Deus quod los qui crafiani rufticitatem folum pro fandi- 

oculi fub nube erroris obdudi fupernz illu- tate habent, miferabiliter feducunr. Nolite, 

ftrationis lumine fiant fereni. Clerici vero inquit Petrus Damiani, quzfo, monachi , no- 

qui corporis ecclefiz auditus funt , aures ha- lite fub ecclcGafticz compaffionis fpecie rc- 

bent quamplures , non vero audiunt. O gum aulas irrumpere; nolite aulas principum 

Deus , inquiunt viri jufti plures , quid in ifto fuggerendo faftidiofa impertinenter propul- 

tanto diferimine canonice fieri debuerat, fare. Experto credite, quod utinam diligen- 
auribus noftris audivimus, & patres noftri an- ter adverrant alii religiofi devoti , quia fanda 

nunciaverunt nobis. Chriftus in evangelio , ^ rufticitas , quantum ex vitz merito ecclefiam 
apoftolis certantibus de primatu , legitur di- zdificat , tantum nocet, fi eam deftruentibus 

xiffe : Si quis voluerit ejfe major inter vos , fiat non refiftat. Manus vero ecclefiz per iftos fic 

fieut minor. Et vide temeritatem contenden- funt nodis difficilibus alligatz , quod in 

tium. Ad papatum eledos contra fas in ec- quam partem declinent metuunt Sc obedire 

clefia Romzna lex canonica jus non habere trepidant, & non obedire formidant. Neau- 

decrevit , Sc alium de novo canonice ele- tem obedientes Deum in fuis przceptis defe- 

dum in ea przefte ordinavit. Eteledionem rant, aut rurfum non obedientes Deum in 

duorum tunc fadam contra fas exiftimant eledo priore contemnant, vel manus aliquo- 

fandi dodores , quando ex ea in ecclefia rum in terrenis hodie fortes funt ; fed ad fupe- 

Dei oritur grave fcandalum, ficut nunc vi- riora deficiunt. Nam pro temporali gloria 

demus. Et fuppofito quod unus optimum jus ufque ad mortem defudare appetunt ; fed pro 

habeat , pro tam gravi vitando fcandalo re- fpe perpetua , nec parum quidem in labore 

nunciare tenetur ; quia ecclefiz falus fub alio g fubfiftunt, fuperna laboriofe quzrere tanto 
poteft ede tuta. Paftori namque Sc fabri filio magis diffimulant , quanto ea tardius retribui 

fuccefiorem quzrimus , non Augufto : fed , putant : Sc ille manus ad coeleftia erigere non 

proh dolor ! plures alii in domo Domini pra- valet , quem terrenz ufus follicitudinis cur- 

vz dodrinz ignem graviter accendunt , Sc vum tenet. Per difeordias principum ecclefia \ 

Ealaam fequuntur , qui mercedem iniquita- Dei divifionis damna pati non deberet. Ava- 

tis amavit. Circa quzftiones vagatur Sc pu- ritia tamen Sc mens potentiz avida fenfus he- 

gnas verborum , ex quibus oriuntur invidi- betant Sc opiniones pervertunt. Szpe etiam 

diz, contentiones , blafphemix , fufpiciones reverentia ordinis manus remiftas erigere 

malx , conflittiones hominum mente corru- non permittit. Nemo amplius quippe in ec- 

ptorum, quia veritate privati funt, eorum clefia nocet, quam qui perverfe agens no- 

alloquio unitas audientium confunditur. Ta- men vel ordinem fan&itatis Sc facerdotis ha- 

lia enim fic aftute proponunt , quod infirmi- bet. Delinquentem namque hunc redarguere 

Vet.fcrift. & mon, ampl. Colleft. Tom. Vll. Ppp 




Digitized by 


Google 


ACTA VARIA PRJVIA 700 

nullus prxfumit , & in exemplum culpa vehe- A quia ab illis repellitur error in diverfa trahens, 
menter extenditur, quando pro reverentia quos fpiritus effecit unum. Ecce quod jam 
ordinis peccator honoratur. pro parte aquilo faciem coeli tranquillam 

5 . Populi vero qui funt pedes , non tenen- reddit , quam per tot annos auftralis aura tur- 

tibus palloribus frxna eorum , in delifta laf- bavit , & fic emenfo pelago clavum ftringen- 

civiunt , & dilaniandi infidiatorum dentibus tes vela fubmittimus , & duce Chrifto , littus 

patent , & quo pergere debeant afpiciunt, fed afpicientes appropinquamus. Nunc fchifma- 

per infirmitatem mentis vita: viam perfe&x ticxtempeftatis procella declinat, & portum 
non valent tenere quam vident. Ceterum fecuriorem naviculas Petri promittit aura clc- 

languente fic capite , membra etiam incafium • mentior. Ex quo merito Chrifti fideles om- 
vigent, ficut in exploratione hoftium exerci* nes magna debemus exultatione gaudere, 
tus fruftra velociter fequitur , fi ab ipfo duce completo quod feriptum eft : Difcurre , fefti- 
itineris erretur. Eia in fede Petri fol juftitix na , excita competitorem tuum. Nihil enim 

oriri confueverat, & terra foecunda Domi- habet fortuna majus, quam ut poffit , & na- 

nici feminis puritatem centeno frudtu refere- B tura melius , quam ut velit juvare quamplu- 
bat. In ea manebat patrum au&oritas in- rimos. Immo nulla melior in hominum gc- 

corrupta , in qua nunc confpicimus caput nere natura, querneorum qui fe natos ad ho- 

Ianguidum& cor mcerens, & fere a planta mines juvandos & confervandos arbitrantur, 

pedis ufque ad verticem non eft in ea fanitas. Quidquid poteft manus tua inftanter operare. 

Porro hujus turbationis immanitate fatrapx ufu gloria: permutatur, & dum inchoata bo- 

cruenti & fceleratiffimi criminis fui adulteros na fortis operantis manus ad perfe&ionem 

vincunt , homicidas excedunt , raptores , fa- non fublevat, ipfa operandi remiflio contra 

crilegos, patricidas, atque omnium pene reo- id quod inchoatum eft pugnat. Et inde per 

rum flagitia fuperanc. Idolatria namque gla- Salomonem dicitur : £pui mollis & diffolutus 

dio punita eft, feiffura vero hiatu terrae, fepul- eft in opere fuo ,fimilis eft fux opera dijftpantis > 

tis adoribus vivis , & ceteris coelefti igne con- quia videlicet , qui coepta bona diftride non 

furinis. Quis, inquit Hieronymus, jam dubi- excquitur , diffolutionem negligentiae ma- 

tat hoc effe fceleratius commiffum , quod eft ^ num deftruentis ampleditur. Cum enim om- 
gravius vindicatum? Nunc profe&o fentiunt fles virtutes currunt in ftadio, fola, inquit 

fatrapae mortui, quantum valet honoris tranf- Beda , perfeverantia accipit bravium. Videte 

adi horrenda ambitio. Nam tales a confpe- quod ea quae nunc in veftram gloriam pro- 

du fuo Deus abjicit , & tortoribus tradit , ut feruntur , nifi anxio & follicito labore ferven- 
dos tartarus infinite patens abforbeat,&ge- tur,in infamiam procul dubio maximi cri- 

hennae crudelis olla concludat. Sane tanti minis intumefccnt. Et licet devotionis veftrae 

reatus pondera vitafTent , fi Veritatis fenten- fint verba optima, hucufque tamen hic non 

tiam follicita cordis aure penfafient : Jput audivimus nifi generalia. Et qui quo deftinat, 

fcandalizaverit , inquit , unum de pufillis i(lis inquit Seneca, pervenire vult, unam debet 

qui in me credunt , melius erat ei ut ligaretur fequi viam , non vagare per multas. Non e- 

mola aftnaria collo ejus , & projiceretur in pro - nim ire iftud eft , fed errare. Nefcienti quippe 

fundum maris. Et neminem Saliberienfis ita quem portum petat , nullus eft ventus aptus, 

ilupidum credit , qui non malle deberet fc Sed abjicite remedia qux periculis funt gra- 

deleri , quam pro eo tanta fieret turbatio. viora. Nam qui poft fanditatis habitum ter- 
6. Hxc fiquidem & alia devote meditando, D renis adibus fe inferit, quafi colore mutato 
dominum Benedictum vino compundionis ante humanos oculos ejus reverentia defpeda 

(ic reficiunt , quod amplius de primatu fic palefcit. Ideo quidam ambitionis filii aperire 
fcandalofe certare non cujat , rogat qux ad non verentur , quod dominus Benedictus Sc 
pacem funt, & zelo domus Dei accenfus , pro vos in fede Petri fimul fedeatis , & quod fa- 

bono pacis in confpedu noftro , ut afteritur , permanenti omnes obediant. 

papatui renuntiare per oratores fuos praede- 7. Haec , ut videtur multis , non modicam 

ceffori veftro obtulit fe paratum. Sed prae- hxrefim fapiunt. Qux ifta bonitas duorum 

deceffor ille ad modum albidis furdx obtura- perverfx voluntati parcere & omnes in dif- 

vit aures fuas, & noluit intelligere ut bene crimen adducere? Qui talia dicunt, fine du- 

ageret. Heu ! quam coecus ineft vitiis amor , bio totius ecclefix moliuntur interitum.Qua- 

quam frivola mundi gloria , quam rerum fu- re , inquit Hieronymus , proferunt in medio 

gitivus honor , quam nomen inane. Prxlatus _ quod Petrus& Paulus cedere noluerunt ? Cur 

qui prxcfTe cupit &prodefferecufat, cui non E poft mille annos docere nunc nituntur qux 

fufficit orbis , fufficit excifo defoffa marmore ante nefeivimus ? In ea, inquit , fide fenex 

terra quinque pedum fabricata domus. Sed moriar , in qua puer natus fum. Aliquando 

VeftraaDeo infpirata devotio , voto & jura- etiam vix plurcs deducuntur in medium, 

mento firmata , jam cum dido Benedicto qux licet perfuafionibus variis obumbrentur, 

fatis in animi voluntate concordat s ficque , ad fcahdalum tamen penitus dolendum, om- 

Chrifto juvante, in domo fua Chrifti fideles nibus attentis, nullx funt in cffc&u. Vulnus 

breviter unanimes habitare fumus difpofiti j detegimus, quia operam meditantis expe- 


Digitized by 


Google 


7 oi . AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc ix, 

damus, & communi morbo communis cft A excitentur excubias, ut fe valeant milites 4 


adhibenda medela. Et qui praecepta Platonis 
tenent, totum corpus rcipublicae curant, ne 
dum aliquas partes fanant , reliquas deferant. 
Tutela enim reipublicae, inquit Tullius, ad 
eorum utilitatem qui commiifi funt,non ad 
eorum quibus eft commifla , gerenda cft. Sed 
antiquus hoftis videns militem Chrifti in pro- 
cindu fandi certaminis politum, non aliter 
fc pofle a fui propolin fervore tepefccre , ma- 
chinatur uberioris cujufdam frudus fupcrfi- 
cie fallaciter obumbrare , ut dum lucrum ma- 
jus attenditur , bonum quod in prxfenti eft , 


nodurna hoftilis impetus incurlione munire \ 
ita nos qui in coeleftis militiae fumus facra- 
mento jurati , &in tremendo judicio de pace 
eccleliae rationem reddere aftridi, noftris vos 
debemus excitare, ut robuftos vos omnes 
atque pervigiles nodurnus inlidiator inve- 
niat, & caftrorum , pro quibus liamus, adi-, 
tus non irrumpat , praecipue qui die ftipite re- 
galis domus Francias defeendimus , quo- 
rum laudes beatus Gregorius per haec verba 
fcripli fle legitur : Quanto ceteros homines 
regia dignitas antecedit , tanto ceterarum 


ad tempus quali difpenfatorie poftponitur. « gentium regna regni veftri profedo culmen 

r J _ • 1 _ 1 I? /! 1 ; r ” m a* _ 1 _ J • r 1 1 _ 


Sed qui labentis mundi confuetudinem fre- 
quenter expertus eft , novit & vana fuggeren- 
tium commerita rcfpuerc, $c fe ab infruduofi 
laboris exercitio cuftodire. Et qui deterio- 
ribus promiffis , inquit Didimus , meliora 
fedatur , non ipfc qui Deus eft , fed Dei ami- 
cus efticitur. Et inde Salomon : Non te tradas 
via laboriofa , ne ponas anima tua fcandalum. 
ALmulamini igitur carifmata meliora , quia 
viam ccffionis excellentiorem fore denun- 
tiant canonicae fandiones , & dum fadum no- 
•HicYiJe- torium conculcatur, luce clarius conftat. * 
Qvjid namque , dicit Gregorius , eft poteftas 
culminis, nili tempeftas mentis , in qua co- 
gitationum fuper proqellis navis cordis qua- 
titur, huc illueque inceflanter impellitur , & 
per repentinos cxceflus oris & operis , quali 
per obviantia faxa frangitur J Ad omnia vos 
facere paratum timor Dei & fides debet, 

8 . Sic Abraham placuit Deo, quia neo 
amittere filium renuit, nec gerere parrici- 
dium rccufavit. De Leone IX. legimus, quod 
pro vitando Icandalo , plane & fine ruga pa- 
patui renuntiavit , qui poftmodum rceledus, 
apud Tullum ficut fandus veneratur & co- 
litur. Et primo idem de B. Clcmerite ferip- 


tum. Ut quid, ait Auguftinus, dubitamus ^ ftanter perfeverare faciat, & finaliter pacis 


excellit ; & ficut magnx lampadis fplendor 
in tetrx nodis obfcuritate luminis fui clarita- 
te fulgcfcit, ita fidei veftrx claritas inte? 
aliarum gentium regna rutilat & corufcat. 

9. Hxc , tcfte Deo , ad jadantiam non di, 
co ; fed quia devotionem meorum majorum 
ad ecclefiam Dei pofle tenus, Chrifto juvante, 
cupio imitari. Nam paterna gloria illos facit} 
inglorios , qui patrum veftigia non fedantur. 
Et fi in hac mea littera non inferui verba maV 
joris reverenti» vel honoris, veftigia B. Gre- 
gorii infequendo , curare non debetis. Noli , 
inquit , profperari verbis, fed moribus, honoe 
eft fratrum meorum folidus vigor. Et taliql 
verborum lenocinia fugienda docebat Hi e-,; 
ronymus. Sapientiam , inquit , quxras , nor* 
verborum folia, & qui numquam fenefeit 
requiefeat in finu tuo. Magiftrum Jq. Ar r 
naldi in facra theologia profcffbrem anti, 
quum prxfentium exhibitorem ad vos mitto, 
ut veftrx bonitatis refponfionem ad litteras 
meas , quantum magis opportune poteritis , 
procuret, & ficut materia exigit, etiam im- 
portune , cujus perfonam & exhibitionem 
fupplicitcr vobis recommendamus, Deus 
omnipotens in his qux pacis funt vos con- 


jrcdemtorinoftro facrificium iftud humilitatis 
offerre > Nonne ipfc de coelo defeendit , ut 
nos membra ejus effemus I Et nos ne membra 
ejus crudeli divifionc lanientur , cur de ca- 
thedris defeendere formidamus ? Etfequitur; 
Qua fronte promiflum a Chrifto in alio fpc- 
iabit honorem , fi in hoc fxculo vefter ho- 
nor ccclefiae impedit unitatem. Et quia fpes 
eft in dubiis comes femper optima rebus , 
fentimus jam diu fuper prxdidis expedantes 
beatam fpem bonitatis veftrx , fed nihil dif- 
ficilius quam gaudium differre i unde faluta- 
tionis prxmiflo alloquio , veftram manfue- 
tudinem deprecamur , quatenus propter 
Deum , non fub modio , fed fupra candela- 
brum velitis fuper prxdidis domino meo 
regi& mihi veftram finceram intentionem 
litteratorie manifeftare, ut luceat lux veftra 
coram hominibus , & videant opera veftra 
bona. Ad hxc autem feribenda moneor, 
ficut militaris exercitus tubx ffc claffici com- 
portantur, ut eorum clangoribus dafienfes 
Vtf. Script. (jr Mon. ampl. Codctt.Tom. VJl, 


prxmia vobis concedat xterna. Prxdidus 
magifter contenta in ifta littera, fi placet, 
non mutata fubftantia , latius declarabit, 
Scriptum Parifius , &c, 

SandxRomanx ccclefix fidelis & devotus 
Jo. quondam regis Francorum filius 
duxBituricenfis & Alvcrnix.&c.gomes, 

EPISTOLA INNOCENTII PAP^E YJI, 
ad Johannem ducem Bituricenfem- 

'Declarat per fe non fi are quin eceltfia pax (jr unia 
procuretur , falfa ejfe qua a regis oratoribus 
relata funt affer it , feque femper legitimam 
amplexaturum viam ad unionem . 


I 


N nocentius, &c. diledo filio Johann; 

duci Bituricenfi quondam regis pranco- ' d ,V 

Plini C bfiffi 

Vflto, 


rum filio , S. & A- B. 

Quod pacem ccclefix totis affedibus qux- 
rimus , & in lege Domini ambulare cupimus, 
nop folum Deus , qui videt fecreta cordium, 

PPP 


Digitized by ^jOoq le 


703 ACTA VARIA PR^VIA 704 

teftis eft, verum etiam legationes noftrx per A dum eft , ne ea pro veris teneatis , quae a ve- 
varias orbis partes a nobis hujus rei gratia de- ritate longiffime funt remota. Saepe enim ho- 

ftinatx.Ncque enim eft quifquam viventium, mines ea quae numquam fa&a aut gefta funt 

ut putamus , qui hoc nefarium & dcteftabile affeverare parati , alios decipere , & in fuam 
fchifma per omne tempus magis abominatus partem trahere conantur. Quod incommo- 

fit , magifque unitatem & reintegrationpm dum ut vitaretur , facris legibus diligentiffi- 
ecclefix tota mente cupierit. Hoc nos dum me cautum ac provifum eft , ne prius quifc 
adhuc in minoribus edemus ardenter optavi- quam judicaret , quam utrimque effet res au- 

mus , & nunc per Dei gratiam in hoc loco dita. Ad haec feribenda non fine caufa mo- 

conftituti, eamdem mentem per Dei gratiam vemur, fufpicando falfa pro veris ad tuam 

fervamus, & huic teterrimo & peftilenti mor- nobilitatem fuiffe delata ab his, qui bonos 

bo falutarem medelam afferre properamus > potius videri , quam effe malunt. Nam quod 
ita quod grata & accepta nobis fuerint ea qux feribis per oratores , qui ad prxfentiam felicis 

in epiftola tua contra hoc peftiferura & hor- 3 recordationis Bonifacu papx IX. prxdeccf 
rendum malum feripta legimus , cum mem- foris noftri venerunt, de renuntiatione facicn- 

brorum officia totamque corporis myftici da oblatum fuiffc , id novit Altiffimus Jesus 
compaginem inter fe diffidere mifcrabilitcr Christus nullam habere in fe veritatem. 


deplorafti , & quanta mala ex hac pefte obve- 
nirent multis verbis memorafti, ut manife- 
ftum appareret cor tuum humile & contri- 
bulatum fuper calamitate ecclefix vehemen- 
ter compungi. O utinam hxc tanta mala, 
qux jam tunc futura cernebantur , corda illo- 
rum fimiliter compunxiffent, & adeommi- 
ferationem flexiffenteos, qui audores hujus 
diffidii atque feditionis populo Dei ab initio 
fuerunt : qui fi Salvatorem mundi Domi- 
num ante oculos habuiffent , fi rationem at- 
que bonitatem fequi voluiflent, facrofan&a 
ccclcfia Dei in prxfentes calamitates num- 
quam profe&o incidiffet,nec expediret nunc, 
ut tanta incommoda lugeremus. Etenim fi 
unus , ut tua nobilitas feribit , etiam jus opti- 
mum habens, pro tam gravi fcandalo vitan- 
do juri fuo renuntiare tenetur i quanto magis 
illos contra leges fcciffe putandum eft , qui 
cum viderent graviffima fcandala imminere 
& oritura effe , ad invalidam electionem ab 
initio fchifmatisin civitate Fundorum atten- 
tatam , qux omnia turbatura manifeftiffime 
intclligebant , ambitione du&i convolarunt , 
& cum ftando & nihil de jure fuo remittendo 
pacem ecclefix confervare poftent, in alie- 
num jus impetum faciendo , omnia difeor- 
diis & fcandalis impleverunt. Et quando ifti 
homines pro vitando fcandalo juri fuo renun- 
tiaffent , qui nec jus fiium retinendo quief- 
cere potuerunt? Tunc igitur debebat domus 
regalis infurgere , tunc omnes Gallix proce- 
res fe interponere , & ne tantum nefas com- 
mitteretur prohibere. Hoc pium fuifiet opus , 
hoc Deo acceptum. Nam qui non vetat pec- 
care cum poffit , jubet. Erat tunc facile naf- 
centem morbum opprimere 5 & qui ex regia 
domo erant, ne a majorum virtute degene- 
rarent , putare debuerunt , id ad fuam curam 
operamque pertinere. Quare laudanda nunc 
videtur nobis ifta tux mentis affedio , & circa 
pacem ecclefix follicitudo. Hxc enim res 
maxime convenit virtuti majorum tuorum , 
quos non fine caufa beatum Gregorium prx- 
claris laudibus profecutum arbitramur. Illud 
tamen diligenter & tibi & ceteris providen- 


Nihil enim oratores illi umquam obtulerunr, 
prxter unicam conventionis perfonalis viam* 
qux tamen conventio fi fieret , arbitramur 
omnia bene proceffura, & quomodocumque 
expediret finem optatum habitura. Hanc 
viam cum prxdeceftor nofter adverfa corpo- 
ris valitudine oppreffus , ex qua infra paucos 
dies e vita migravit, adimplere nequiret, 
rogati didi oratores, ut aliam viam offerre 
vellent , nullam omnino obtulerunt ; fed in 
eadem quam primo abfolute obtulerant, 
perfeverarunt. Hxc vivente prxdeceffore no- 
ftro fada funt. Poft mortem vero , cum om- 
nium venerabilium fratrum noftrorum S.R.E. 
cardinalium , de quorum numero tunc era- 
mus , una effet mens , atque unus animi ar- 
dor, ad hoc peftiferum fchifma extirpandum, 
unanimiter , Deo tcfte , decreveramus , fi illi 
fufficiens mandatum ad refignandum aut ce- 
dendum haberent , idque facere vellent , fu- 
perfedere nos in nova pontificis eledione , 
donec , Deo audore , falutaris provifio fuper 
hoc fchifmate fieret. Cum igitur hanc men- 
tem prxfatum collegium haberet , vocatis 
didis oratoribus , inter quos etiam in cafu 
mortis prxdecefToris noftri,fpecialia quxdam 
addidum collegium habere unus eorum af- 
firmabat, intentionem collegii expofuimus, 
& fi facultatem haberent , ut ecclefiam Dei 
tam dura pefte liberarent , adhortati fumus. 
At illi refponderunt , fe mandatufti ad eam 
rem non habere , nec id confonum juri fuo 
arbitrari. Itaque cum eos apertiffime tergi- 
verfantes collegium videret , ne fub prxtextu 
alienx malitix, fedes apoftolica vacationis 
damnum pateretur. Dei nomine invocato, 
ad eledionem novi pontificis, fervatis folem- 
nitatibus, proceffit. Hxc ut narramus ita 
gefta funt, nec per noftros umquam ftedt, 
fed per illos potuit tunc certe res componi , 
potuit cam horrendum fcandalum, fiipfivo- 
luiffent , ab ecclefia Dei exfulare , paratx 
erant noftrorum omnium mentes, parati ani- 
mi , paratx voluntates ; obtulerat ipfc Deus 
conficiendi idoneam facultatem , quam illi 
prxfentes a nobis requifiti repudiaverunt. 


Digitized by LjOOQie 


7 oj AB CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

Hae funt obligationes, hae funt rcnunciationes, A 

quas ilii forfltan inter infcios homines ma- 
gnifice ja&ant , & a noftris fpretas fuiffe prae- 
dicant. Sed nihil tam facile eft quam falfa 
praedicatione mentes audientium decipere , 
praefertim ubi contradi&or non fit , qui poflit 
& falfa refellere , & veritatem docere. Sed 
jam illos relinquamus , & ad epiftolam tuam 
redeamus , in qua partim de jure docere, par- 
tim fimpliciter adhortari pergis. Sed exhor- 
tationes quidem majoris roboris funt quam 
ea quae de jure difeeptas. Nam ii ad veritatem 
oculos erigere tua nobilitas volet, nec fcip- 
fam affectione aliqua decipere , non apud no 


COPIA LITTERA DUCIS 
Bituricenfis miffz dominis cardinalibus 
tempore Innocentii VII. 

Exemplum epiftola ab Jy e ad Innocentium VI i. 
/cripta mittit eis /hortaturque ecclefia unio- 
ni ut invigilent , nec procedant ad novi pon - 
tificis eleftionem , fi contingat Innocentium 
mori. 


i T7' Ratres in Ddmino noftro Jesv ChrIs- 
to, qui fuis fidelibus dixiffe legitur: 
Vos omnes fratres efiis , illi domino cujus prx- 
ftros , fed apud alios invenies temeritate cer- B fidentiam accepiftis , fuper fado unionis ec- 


tantium ele&ionem a principio fa&am. Nec 
tamen dicendum eft, ut aliquorum temeri- 
tas ea quae prius rite fa&a erant, ad irritum 
queat reducere. Nimia enim hoc modo er- 
roribus hominum tribueretur iicentia , nifi 
forte fi plfcudo-prophetx vel pfeudo-apoftoii 
quidam extiterunt , qui populos feducerent , 
ea de caufa veris prophetis & veris apoftolis 
inftitiltum vitae fuae deferendum fuit , ne quid 
fcandali inter homines oriretur. Non enim 
ab apoftolis & prophetis fcandalum erat, fed 


defiae iterum feribimus per haec verba : Ho- 
mo de humo, limus de limo, qui de terra 
cs , de terra vivis , & in terram reverteris > 
miferere animae tux placens Deo ; & ficut 
Apoftolus docuit , Attendi tibi & nniverfo 
gregi. Erue cos qui ducuntur ad mortem * 
& qui trahuntur ad interitum liberare ne cef- 
fes. Nam procul dubio mortem languenti- 
bus infligis, fi eam, cum potes, non exclu- 
dis. Ecce quod fideles Chrifti , fex luftris jam 
fere lapfis, incerto do&rinarum vento dor- 


* , p 1 

ab iis qui maligne alienam perfonam induti ^ mitaverunt & dormierunt , flu&uantcs Sc Va 


populum feducebant. Quare fi jus fequimur 
in eodem perfeverandum eft. Sed tamen no- 
ftrum confilium femper fuit, ut ea facere- 
mus , quz & Altiffimo Domino noftro Jisv 
Christo magis placere , & populo fuo magis 
prodefie putaremus. Semper enim hoc nefa- 
rium & abominabile fcandalum deteftati fu- 
mus; Semper hanc noftri fxculi calamitatem 
deploravimus , & tot adverfitates in populo 
Dei videre doluimus. Horum malorum , eos 
qui caufa & principium fuerunt, zquiffimum 
erat medicinam afferre : at fi corda eorum 
obdurata funt, nec faltem poft tot annorum 
curricula fe refpicere volunt , & in viam Do- 
mini redire > nos quod reliquum eft tempo- 
ribus obfequemur , fperantes id quod ferip- 
tum eft : Deus fuperbis refifiit , humilibui vero 
dat gratiam. Itaque quantum ad nos attinet > 
univerfi qui Deum & pacem amant , bonam 
fpem habere debent. Nam nulla umquam 
in nobis erit mora , quominus probabilibus & 
honeftis modis ecclefia Dei pacem & tran- 
quillitatem recipiat. Hac de caufa jam ante 
ad principes atque univerfitates fidelium ora- 
tores mifimus % eifque propofitum noftrx 
mentis palam fecimus, & utipfiad noftram 
prxfentiam venire aut oratores fuos mittere 
vellent poftulavimus, ut fuper hac re falutaris 
provifio fiar. Cupimus enim toto corde vi- 
dere diem , in qua populus Dei tranquilla pa- 
ce & unione gaudens , Gloria in excclfis Deo 
& in terra pax hominibus , cantare poflit. 
Datum Romx, &c. 


D 


gi , fic quod alter alteri anathema fuit per 
contentionis incendium 5 & quia in affum- 
tionis tux primordio percepi ccclcfiam Dei 
voto & juramentis pacis amoenitate com- 
poni , credidi quod portans facem & illumi- 
nans ecclefiam ipfam , pacem afniffam quae- 
rere , turbatam componere, compertam ef- 
ficaciter tenere veniffes > & quod tempus pla- 
cidum dediffet nobis Deus > & poft nodis te- 
nebras floridum lumen, & poft glaciem & 
nivem hiemis tranfeuntis , aurea nobis tem- 
pora & ferena fuccefliflent. Et quia nihil dif- 
ficilius eft quam differre gaudium, ut fa&a 
verbis compenfares , & ecclefix Dei pacem 
dares, cum quanta inflantia potui, te per 
meas litteras excitavi. Nunc vero quia nihil 
umquam gravius quam deftituta fpes, torquet 
quando acies manus eft & prx- 

lium gloriofi certaminis in profecutione fer- 
vet , toto hortatu & pleno impetu fuhE 
militum vires excitandz & omnium voces 
fidelium animandz , te iterum , quem obdor- 
miffc fufpicor , verbis quibus poffum evigi» 
lo , ut leves in circuitu oculos tuos ut videas, 
& excitatus faltem pacem exquiras , dicens: 
Numquid qui obdormis non adjicies ut re- 
furgas ? Hoc enim fchifma peltiferum Do- 
minus evenire permifit & patitur, manente 
proprix voluntatis arbitrio, ut dum corda 
& mentes noftras veritatis diferimen exami- 
nat, probatorum fides integra manifcftalu* 
ce clarcfcat , fic probantur fideles , fic perfi- 
di deteguntur : fic & ante diem judicii h!e 

3 uoque juftorum atque injuftorum animz 
ividuntut , & a frumento palez feparantur. 
Probes autem te ipfum homo , dic milii tibi 

Ppp iij 


Annd 14°J. 
Ex mf. illuf- 
trijftmi iom. 
ChaKViUn. 


Digitized by ^ooQie 


*f*ppli 

pc&abi*. 


707 A C T A V A R I 

funt amatores mundi , qui nuper de papatu A 
contendebant , & ante pauca tempora noblf- 
cum erant ? nihil ex eis remanfic, nifi cine- 
res & vermes. Attende diligenter qui fue- 
runt homines ; fuerunt ficut tu , comederunt, 
biberunt , riferunt , duxerunt in bonis dies 
fuos , fle forfan in pundo , quia opera eorum 
fequuntur illos , ad inferna defcenderunr. 

. Hic caro illorum vermibus , illic ignibus a- 
nima eorum deputatur , donec rurfus infe- 
lici collegio colligati , fempiternis involvan- 
tur incendiis. Qui eorum focii fuerunt in vir 
tiis, focii erunt in poenis : una namque poe- 
na implicat, quos vivos amor in crimen li- g 
gat: Quid profuit illis inanis gloria, brevis 
laetitia , mundi potentia , carnis voluptas , fal- 
las divitiae , magna familia , mala concupif- 
centia ? De tanta laetitia quanta txiflitia , poft 
tantam voluptatem tam gravis miferia , de 
illa exultatione ceciderunt in magnam rui- 
nam fle magna tormenta. Quidquid illis ac- 
cidit, tibi accidere poteft , quando veniet 
dies ultima, quae fubito venit, & forfitan ho- 
die erit. Certum eft quod morieris , fed in- 
certum eft quando , fle quo , vel ubi , quo- 
niam mors ubique te expedat, tu quoque, 

*• fi fapiens fueris , ubique eam. * O beata regio _ 
paradifi ! o beata regio deliciarum , ad quam c 
fufpira de valle lacrymarum ! ubi fapientia 
line ignorantia , ubi memoria fine oblivione, 
ubi intelledus fine errore , ubi ratio fine ob- 
fcuritate fulgebit. Beati qui habitant ibi. Nul- 
la erit in futuro difeordia, fed eunda con- 
fona, eunda convenientia, omnium fando- 
rum erit una concordia. Nullus ibi diaboli 
metus, nullx infidix daemonum. Futura vita 
ubi ipfa civitas , quae eft angelorum fando- 
rumque omnium. Congregatio enim beata 
' meritis fulgentibus micat , aeterna falus exu- 
berat, veritas regnat. Ibi nec fallit quifquam, ™ 
nec fallitur : unde nullus beatus ejicitur, ubi 
nullus mifer admittitur. 

a. Et quia quod fine dilatione per jura- 
mentum accelerari debuerat, jam procrafti- 
natur in annos, Chrifti fideles multi contra 
te non modicum murmurant. Si pax, dicunt, 
femper per iftum praedicata , cum animi vo- 
luntate concordaret , fle virtus devotionis in 
intimis iftius hominis effer, omnis ftrepitus 
pravae fuggeftionis abeffet , fit nort iret fic per 
ambages. Et fi is qui murmurat, fecundum 
animam mortuus eft , ille qui eft in caufa non ^ 
vivit, immo reus eft mortis illius fic fuae.Nam 
gladium dat unde ambo moriuntur. Et non 
folum murmurant , fed vos ambos conten- 
dentes viri confcientiofi , maxime litterati, 
valde increpant. Ubi eft, quaefo, dicunt, quod 
Apoftolus dicit : Omnibus per omnia, placeo ; 
non quaerens quod mihi utile eft , fed quod mul- 
tis , ut falventur » Imitatores mei eftote , ficut 
& ego Chrifti. Et iterum : Talius fum infirmus 
ut infirmos lucrarer . Et alibi nos ammonet 
Apoftolus , ut invicem nofractipfos fuftinea- 


A P R & V I A. 709 

mus, nec ab unitate quam Deus conftituit, 
recedamus. Sustinentes , inquit , invicem in dm 
leUione , fatis agentes fervar e unitatem fpirU 
tus in vinculo pacis. Et Salvator in evangelio 
apoftolis certantibus de primatu dixiife legi- 
tur : Reges dominantur , vos autem non fic ; fed 
qui voluerit efie major ,fiat ficut minor. Et de 
talibus feribitur :Qui defiderat primatum in 
terra , inveniet confufionem in coelo. Et Au- 
guftinus : Quando perfona quxritur , fle fa- 
lus ecclefix fub alio poteft effe tuta 5 tunc 
fugere debet prxlatus. Ut quid dubitamus 
Redemtori noftro facrificium illud humilita- 
tis offerre J Nonne ipfe de coelo defccndic , 
ut nos membra ejus eftemus ) Et nos, ne 
membra crudeli divifione lamententur , cur 
de cathedris defeendere formidamus 5 Non- 
ne fuerunt, inquit, epifcopi, quiolim fece- 
runt fchifraata ? Si populi non dividerentur, 
erubefeerent utique ipfi in divifionibus fuis, 
& ad compagem remearent. Sed dividuntur 
duces , dividuntur & plebes , ut coeci caecos 
ducant , & omnes cadant in foveam. Quan- 
tus arrogantiae tumor , quanta humilitatis 
oblivio, contra veritatem faerx feripturx, 
facros canones, fle dodrinam fandorum do- 
dorum , contra votum fic juramentum , fic 
damnabiliter ecclcfiam tenere in fchifmate... 
divitias fiquidem fle honores fojilicitudo in- 
feparabiliter comitantur. Mundi pompa flC 
favor populi fumus eft fle aura fubito evanef- 
cens. Qux fi plerumque placeant, poenitu- 
dinem inducunt > fle fi deledent ad modicum, 
productiori fpatio difplicebunt. 

3 . Ilie, inquit Ifidorus , hxrcticus eft, qui 
redam fidem tenere fe fimulat , fed traditio- 
nes patrum fuperbe contemnit , & per hoc 
ecclefiam dividit. Tales procul dubio con- 
tra facramenta unitatem offendunt, fic dam- 
natam in hxrefim dilabuntur. Hanc , inquit 
Cyprianus , unitatem qui non tenet , legem 
Dei non tenet, Patris fle Filii fidem , vitam 
non tenet fle falutem. Qui nec fraternam ca- 
ritatem , neque ecclefiafticam unitatem te- 
nuit, etiam quod prius fuerat, amifit. Ideo 
Leo IV. luculentius & magna voce pronun- 
tiare non timuit, quod qui fic canones con- 
temnere convincitur , nec fidem catholicam, 
nec fanda quatuor evangelia efficaciter te- 
nere probatur. Contumacia etiam talis in 
papa hxrefis eft. Nam peccatum atiolandi 
eft non obedire, fle fcclus idololatrix non 
acquiefcere. Ille contra , quod eft vehemens 
prxfumtio, fi fchifma vel hxrefim abjuret, 
fle poftea relabitur, fine quacumque audien- 
tia puniendus eft tamquam hxrcticus. Elcdo- 
res vero utriufque partis , quando eledio prx- 
fidentis eorum facienda imminebat, quem- 
libet eledum ad profequendum unionem 
ecclefix fine dilatione , fine machinatione , 
etiam per viam ceflionis voto fle juramento 
folemniter aftrinxerunt 5 qui vehementer fuf- 
picabantur, quod fchifma fovendo, in profe 


Digitized by 


Google 



7o? AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccci*. 710 

cutione unionis, ficut prxdeceflores , ncgii- A tur ncfcis: qusc cum finita fuerit, judex re* 
genter dormirent. Per hoc dicunt clerici plu- flat , minifter , & carccr. Sed fi in pace con- 
res , quod verum cft dicere , quod vos ambo fenfcris , pro judice invenies patrem , pro mi» 

nunc contendentes , fcjtifma folemniter ab- niftro angelum te extollentem in finu Abra- 
juraftis. hx, & pro carcerc paradifum. Vereor autem 

4- Quid autem de folemniter abjuranti- ne te feducant Termones adulatorum. Iftifunt 

bus & rdapfis fieri debeat, tu ipfe perpen- qui in hypocrifi te falutant, habentes in labiis 

de. Sapienti legem loquor, fcd fxpe dum ofculum , jaculum in corde , & in occulta de- 

quofdam major feientia erigit , a ceterorum tradione venenum. Scdechix regi didum cft: 
focietate disjungit , & quafi quo plus fapiunt , Firi pacifici te [eduxerunt ,(jr qui te glorificam in 

eo a concordia? virtute difeipifeunt. Sed hi, errorem ducunt. Utinam caput tuum oleum 
inquit Gregorius , audiant quid per femetip- peccatoris non impinguet. Clamat & dicit 
fum Veritas dicat : Habete fal in vobis, & _ Dominus. Noli audire fer mones pheudoprophe- 
pacem habete inter vos. Sal quippe fine pa- tarum , quoniam vifiones cordis eorum fruftran* 

ce, virtutis non eft donum, fed damnatio- tur eos. Sunt enim , dicit Ecclefiaftcs , qui [e ne - 

nis argumentum. Quo enim melius fapit, eo quiter humiliant , interiora eorum plena fiunt 
deterius delinquit, & idcirco inexcufabilirer dolo. Illorum , inquit Ladantius , eft pro- 
merebitur fupplicium , quia prudenter , fi vo- prium fingere & mentiri, qui opes quaerunt. 


luifler, potuit vitare peccatum. Ifta & longe 
majora nunc ubique inter ftudiofbs currunt, 
quod medicorum eft promittunt medici, 
tradant fabrilia fabri. Multa per patientiam 
tolerantur, qux fi deducantur in judicium 
ecclefix , diftride examinabuntur. Felices, in- 
quit Salvianus, erunt artes, quando de illis 
foli artifices judicabunt. Noli tamen, rogo, 
faccrdos Dei , propter hxc verba mea irrita- 
ri. Nam amici non funt , qui blandimentis 
adulantibus palpant, fcd qui con filio fortio- 
ri redarguunt. Errorem enim cum manfue- 
tudine & frxno rationis compefce, quxfo, 
& potius ad auxilium , quam ad convicium 
meditare. Sed fi ab increpatione idcirco re- 
ticemus , quia contra nos infurgere derifio- 
nis odia formidamus ; jam non lucra Dei, 
fed noftra quxrimus. Monftrat enim Seneca 
cujus penuria laborant magna faftigia, & 
quia omnia poflidentibus defit unus , fciiicet 
■qui verum dicat. Ecce menfurabiles pofiti 
funt dies tui, ut fcias quid defit tibi. Et ho- 
mo vanitati fimilis fadus eft , nam dies ejus 
ficut umbra prxtereunt > & inter abufiones 
hujus fxculi fola major eft fenis obftinatio, 
qui morti proximus , mortis non abhorret 
adventum. Quid ftolidius fieri poteft, fi mens 
ad perfedionem feftinare non contendit, 
quando totius corporis habitus fenedute con- 
fragus ad interitum properat ? oculi caligant, 
aures graviter audiunt , capilli fluunt , facies 
pallore mutatur , dentes lapfi numero mi- 
nuuntur , cutis arefeit , flatus non fuaviter 
olet. Hxc omnia ruituram jamque domum 
corporis cito pronunciant. Quid fupereft , 
dum hujus vitx defedus appropinquat , nifi 
cogitare quomodo aditus futurx profperita- 
tis acquiras ? Juvenibus etiam incertus cft 
vitx terminus. Senioribus vero eundis ma- 
turior ex hac luce receffus. Et inde Cypria- 
nus plus omnibus religioni operam dare fc- 
nibus convenit, quos prxlentis fxculi flori* 
da xtas tranfada deferit. 

5. Eia ergo , miles Chrifti , da pacem ec- 
clefix in diebus tuis , quia quando vita finie- 


& lucra defiderant. Ecce prxdida fequuntur, 
non hominem ad beneficia petenda prope- 
rant. Non curant quo fine res terminetur. 
Sed quia diligunt munera , fequuntur retri- 
butiones. Si tui non fuerint dominati , tunc 
immaculatus eris. Nude nuda loquor, non 
detego verenda , fed inverecunda confuto. 
Nec decet gravem virum &fcmcl fuprape- 
' tram robuftam folida ftabilitate fundatum, 
ab eo quod non fine librata & ponderata 
ratione voto & juramento promiflum eft , 
non dicam aura levi, fed nec vento aut tur- 
bine commoveri , ne animus dubius & in- 
certus variis opinionibus velut quibufdam 
ventorum incurfantium flatibus frequenter 
ageretur , & a bono propofito , quadam le- 
vitatis reprehenfione mutetur , Paulus in an- 
teriora extentus, eorum qux retro funt obli- 
tus fuerat , quia temporalia defpiciens , qux 
fola funt xterna quxrebat. Ea ergo qux retro 
funt oblitus , ad anteriora te extendens, pal- 
mam fupernx vocationis acquire. Ab xmu- 
lo, ut opinor , inter nos tibi imponitur ,quo4 
cum tuis fratribus fuper juramento de pro» 
fequendo unionem ecclefix per viam ceflio- 
nis , ficut luce clarius eft expedire , recenter 
difpenfafti. Ofruftrandx fraternitatis irrifio! 
Non effet hxc difpenfatio , fed damnabiliifi- 
ma ,non fine macula hxrefis, diffipatio. Non 
fuit enim , etiam Petro data poteftas ad de- 
ftrudionem ecclefix , fed ad xdificationem. 
Nec cum fedis privilegio licentiam peccandi 
recepit , fed ncceflitatem bene faciendi. Hoc 
vere credere non polium, quia hxc eft via , 
quam excellentiorem nominat apoftolus fan- 
dus. Sicut enim fine via nullus venit quo 
tendit : ita fine caritate , ex qua procedit di- 
da via , non ambulare hodie poffunt homi- 
nes , fed errare. Sed hoc eft opus diaboli , ut 
fervos Dei mendacio laceret, & opinionibus 
falfis bonum nomen infamet, ut qui concu» 
pifcentix luce clarefcunt , alienis id eft mino- 
ribus fordidentur. Tota igitur mentis inten- 
tione ita lucrum animarum Deo facere fe- 
ftinato , ut digna tc merces ante confpedum 


Digitized by ^ooQie 


I 


7 1 1 ACTA VARIA PRAEVIA 7 11 

ejus in die retributionis inveniat. Nam ad- A tis valeamus falubriter exire. Et fi antecon- 
huc de bonitate veftra non defperamus om- clufionem optatam , nihil tamen de concur- 
nino , immo quod hucufque facere diftuli- rentibus ob mittendo, contingeret veftrum 

fti, confilio jam habito maturiori, perficies ab hac luce migrare , nolite cum participa- 
expedamus. Tale bonum eft bonum pacis , tione noverca juftiti* ad eledionem proce- 
& in rebus creatis nihil gratiofius folct audi- dere , fcd per tempus conveniens cum dif- 
ri , nihil deledabilius concupifci , & nihil cretione matre virtutum expedate. Nam fi 
utilius poffideri. Spiritus enim humanus ita contingeret , per renunciationem noftri 
numquam vivificat ecclefiar membra , nifi & eledionem communem indubitanter ha- 
fuerint in pace unita. Rogo igitur fupplici- beremus pacem ecclefix. Et fi vice verfa no- 
ter & devote , quatenus propter reverentiam ftrum mori contingeret , indubitanter no- 
Dei, me fuper prxdidis & aliis quae ad pacem ftrum collegium confimiliter expedaret. Ro- 
funt ecclefiae per nuntios tuos aut litteras dare gamus igitur vos quatenus ob reverentiam 

de bona intentione tua, aut fine alie u jus mo- B Dei , ad ifta quantum efficacius poteritis la- 
rae difpendio certificare velis. Nam pacem borare non obmittatis, & quid fuper praedi- 
ecclefiar inquirere & profequi toto pofle fum dis intenditis , nobis feribere per praefentium 

fincero corde paratus. Amator cft enim fa- portitorem, vel alias per nunciumfignificare. 


lutis proprix,qui vitat alienat mortis incur- 
fum 5 & ipfe providus , qui follicitus eft cla- 
dibus ceterorum j & Robertum tibi notum 
praefentium portitorem breviter expedire. 
Deus omnipotens ad pacem ecclefiae te fe- 
liciter difponat , difpofitum dirigat , & fina- 
liter tribuat gloriam fempiternam. 

6. Tenorem ergo hujus incompofitae litte- 
rae, quarfumus follicita cordis aurepenfate, 
& ad vos ipfos introrfum recurrite,& fiDeum 
vere amatis, exquirite. Nec fibi quifquam cre- 
dat animum bonum fufficere fine operis at- 
teftatione. Veniet profedo dies illa , in qua 
paftor paftorum apparebit, & uniufcujufque 
fada in publicum deducet. Si votum & ju- 
ramentum fuper profecutione unionis eccle- 
fiae per vos , qui hoc egiftis , fic folemnitet 
cmiflum in ftatera non dolofa , fed de ferip- 
turis fandis appendatis , quantum horum 
tranfgreflio ponderet clare percipietis. Os 
enim quod mentitur occidit animam , & 
quantum fandius eft quod juratur, tanto gra- 
vior eft poena perjurii. Si tamquam cardina- 
les pars corporis hujus hominis eftis , ficut in 
tonftitutione antiqua dodores notant > & ad 
latus ejus coadjutoris officium exercetis, fa- 
cientes procul dubio culpam habebitis fi 
quod poteftis negligitis emendare.veritas quae 
per vos non defenfatur opprimitur, error cui 
non refiftitur approbatur, illum enim qui in- 
ter vos prsefidet, ex debito officii arguendo, 
obfecrando , & increpando reducere tenemi- 
ni, & ut faciat quod debet , opportune & im- 
portune inftare, & Paulum qui Petro in fa- 
cie reftitit utiliter imitari. Quae, inquit Hie- ] 
ronymus , eft illa bonitas , unipartes & om- 
nes in diferimen adducere. Hodie quippe 
qui fic paucis parcunt , univerfse ecclefix mo- 
liuntur interitum. Iftis & aliis in parte noftra 
mature digeftis , fit , Deo juvante * ut inde 
difpofuimus, quod pro bono unionis eft ad 
viam ceffionis & erit omnino paratus, fi 
confimiliter inter vos praefidens ad viam iftam 
fuum, ficut tenetur, velit prxberc aflfenfum. 
Ad hoc ergo inceffanter omnes unanimiter 
laboremus , ut de labyrintho hujus fchifma- 


Nullum enim omnipotenti Deo tale facrifi- 
cium ficut zelus bonus pro falute animarum, 

& illo tefte qui nihil ignorat in his quae ad 
pacem funt ecclefiae , fumus & erimus cum 
finceritate cordis laborare parati , & omni- 
potentem Deum precamur , ut ficut fua gra- 
tia vos creavit , ita laborando in hac caufa in 
omnibus fua protedione vos cuftodiat. Scri- 
ptum Parifius , &c. 

' Sahdae Romanae ecclefiae fidelis & devo- 
lus Johannes quondam regis Francorum fr; 
lius , dux Bituricenfis , &c. 

PRIMA PROPOSITIO (a) PATRIARCHJE 
fatta xxa.prafentibus dominis rege Navar- 
r<t , ducibus B it uria , Burgundia , Aurelia- 
nenji , Borbonii , comite Muter nenJS, & mul- 
titudine fr alatorum & cleri copiofa , 

1. TT Oc pertinet ad reges faeculi chriftia- <. 

JlI nos , ut fuis temporibus pacatam effe Luditnfu . 
► velint matrem fuam ecclefiam, unde fpeciali- 
ter nati funt in cap. quando xxiv. q. Unde ad 
omnes reges & alios principes faeculi perti- 
net extirpare fchifma , ad hoc habent potefta- 
tem , quia propter hoc eft eis datus gladius, 
ad_hoc obligantur, nec debent ab hoc qua- 
cumque occafione vel caufa retrahi , in cap. 
fr incipe s , & c. non vos xxm. q. Hoc fpeciali- 
ter fecerunt retroadis temporibus reges Fran- 
corum, fpecialiter Pipinus, Carolus-Magnus, 

& multi alii, qui multa fchifmata fedarunt » 

& multos fummos pontifices expulfos de fe- 
de reftituerunt, utpote Sergium , Benedidum 
IX. Alexandrum , & plures alios. Quando- 
que etiam vacationi fedis occurrerunt & fe- , 
cerunt ibi providere de paftore , quod alias 
erat multum difficile , ut Philippus Longus 
poft mortem Clementis V. Quandoque pa- 
pam errantem reduxerunt ad viam veritatis, 
ut Johannem xxn. cui in fide erranti rex mi- 
fit certos magiftros in theologia & certos do- 

(4) Simonis de Crtmaud fcilicet Alexandrini patriarchae 
quifaitciiam epifeopus Pi&avcnfis ,adminiftrator Carcaffa- 
acnfis, aepoftea archicpifcopus Rcmcafis ac cardinalis. 

dores 


Digitized by 


Google 


7U AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 714 


dores , & reduQus cft ad veritatem aliquo- 
rum errorum quos tenebat. In iiiVtio autem 
prxfentis fchifmatis nunc,proh dol&r ! vigen- 
tis, rex (ai) Karolus fummam fecit diligen- 
tiam , ut apparuit in declaratione fua, Sc aliis 
quz fecit pro cardinalibus , qui erane ultra 
montes. Deinde dominus rex modernus an- 
te mortem domini Clementis, videns quod 
fchifma nimis durabat, voluit quod videre- 
tur via, per quam pofiet fedari , & fuerunt or- 
dinati certi tam de univerOtate,quam de con- 
filio fuo , Sc reperierunt certas vias , Sc fpe- 
cialiter viam cefiionis, & ordinavit quod di- 
ctus dominus Clemens fummaretur , qui ta- 
men fuit morte proventus. Sed quare non 
reftituit vi fuum papam, ficut fecit alios? Dico 
quod hoc non poteft fieri , quia fchifma cft 
magis coloratum Sc magis radicatum , & ha- 
bet magnam adhxfionem. Exinde dominus 
Benedictus afiumtus , qui exiftens' cardina- 
lis, fuit ' hic legatus fuper fado fchifmatis , qui 
ut probus & valens vir fe habuit, Sc viam cef- 
iionis multum laudavit , & multum eam di- 
xit. Afiumtus denique mifit hic nuncios fuos 
ad regem, videlicet dominum Avcnioncn- 
fem Sc Petrum Blavi , nunc cardinalem S. 
Angeli, rogando regem , ut vellet delibera- 
re vias fuper unione ecclefiz, & mittere fibi 
certas perfonas , cum quibus pofiet fecure de- 
liberare viam& modum profequendi unio- 
nem. Quo audito , rex mandavit hic pro- 
latos , qui deliberaverunt viam cefiionis. 
Deinde mifit ibi dominus rex duces, qui mul- 
tum humiliter rogaverunt eum devia cef- 
fionis , 6c habuerunt multos tradatus cum 
eo ,& finalitcr noluit condefcendcre , quam- 
quam ad hoc teneretur tam propter brevita- 
tem vise, quia brevior Sc fecurior, quam vir- 
tute juramenti per eum proftiti, ut apparet 
ex cedula conclavis , ex qua oportet eum 
dicere perjurum. Autenimcft clarum, quod 
juramentum cft licitum & elfcobfcrvandum, 
aut eft dubium , Sc in dubio cft etiam fervan- 
dum juxta n°. 3. c. Venerabilem de eledione 
&c. Sed opponetur mihi quod juramentum 
non liget eum , nuneque mutavit ftatum. Di- 
co quod hoc non folviteum a juramento , 
ut patet de juramento fado per canonicum 
fadum epifeopum , &c. S.q. 3.infumma. 

2. Item , opponetur mihi quia via cefiionis 
nunc non eft in ordine fuo. Dico quod fta- 
tim fada per cardinales condicio juramenti 
eft primificata , & ita eft in ordine fuo , Sc 
ita juramentum ligat eum , & fic cum fit per- 
jurus , non debet fibi obediri , cum tale jura- 
mentum vergat in deftrudionem univerfa- 
lis ecclefiz. Nota quod Innocentius, qui fuit 
papa in 3. quxft. in finedefententia excom. 
de declaratione dominorum cardinalium 
conftat per inftrumentum, licet non fuerit fi- 
gillatum , quia papa impedivit, & etiam de 

( 4 ) Carolus V. cui auno ij8o. fuccefllt Carolus VI. qui 
tum regnabar. 

Vtt. Script. & Mon. ampl. ColUtf, Tm. VII. 


requifitione fada in profentia dominorum 
ducum , conftat per inftrumentum lignatum 
per magiftrum Gonterum fecretarium re- 
gium , Sc etiam fuper hanc viam fiimmave- 
runt papam alii principes, fcilicetHifpanise» 
Aragonise, & Navarro,& etiam Angliae, qui 
eft de obedientiaintrufi, qui plaudit viat cef- 
fionis , ut patet per inftrudiones nuntiorum 
fuorum hic mifiorum. Hanc etiam volue- 
runt communitates & civitates Italia;, fcilicec 
Janua , florentia, Padua Sc aliae , & fuper hoc 
rex laboravit , quia mifit me , Sc quofdam 
alios ad reges Caftellx , Aragonix , Sc Navar- 
ro > dominum Belvacenfem quondam Sc 
quofdam alios ad reges Romanorum , Un- 
gariae Sc duces Alamaniz > & deinde ego fui 
iterato ad regem Romanorum, Sc finalitcr 
intendit fummari utrumque fuper via ccf- 
fionis,& rex Caftellx in via fubtradionis , uc 
patet per litteras fuas hic mifias ad regem. 
Ifta eft ergo caufa , quare rex vocavit vos , 
fcilicet an via cefiionis debeat pratticari per 
modum fubtradionis , vel qualiter, Sc quam- 
quam rex de fe pofiet hoc facere , ipfe vult 
habere deliberationem vobifeum , Sc pro 
Deo cftote diligentes , quia in cafu negligen- 
tise rex ordinabit , ut fibi videbitur. Inhibe- 
tur tamen vobis ex parte regis & domino- 
rum , quod nullus audeat difeeptare fuper 
via cefiionis difccptive , alias per ipfum elc- 
da. Rex mandabit, quando Sc quod fi vide- 
bitur^ confultabit fuper materia. Deinde 
furrexic quidam Hifpanus Sc rogavit hic om- 
nes profentes , quod vellent confulere regi , 
ut eflet unanimis in via fubtradionis cum re- 
ge Caftellx domino fuo. Cedula conclavis , 
declaratio Sc requifitio cardinalium , inftru- 
dio ambalfiatorum regis Anglix , Sc littera 
regis Caftellx fuit leda in profentia concilii. 
Motivis fequentibiis perfuadetur fubcradio- 
nem fore fiendam. Pro quo eft primo fic 
prxfupponendum , quod de necefiitate falu- 
tis eft habere unionem ecclefix , & tenere 
unum verum vicarium Chtifti in ecclefia Ve- 
ftrxm fanftxm , in c. nulli fas 1 9. d. ratio quia 
cum ca quz funt jurididionis dependeant a 
papa c. In illis 80. d. illi qui obediuntintru- 
fo , cum non poftit abfolvere nec ligare , Sc 
ita etiam difpenfare,in c. Audiamus 24.q. non 
funt fine periculo damnationis : ex quo ulte- 
rius fequitur quod ad principes fzculares per- 
tinet procurare unionem Sc fchifma extirpa- 
rc in c. Principes 23. q. vel c. Ubi non legi fis 
96. d. in no. fub poena peccati mortalis obli- 
gantur c. Relegentes , in c. lbiutimnr.St c. tunc 
ficut principes habent poteftatem uniendi ec- 
clcfiam, eis injungitur fub poena peccati mor- 
talis erga hanc poteftatem faciendi omnia 
quz funt nccefiaria ad illud ini. 2. ff.de jure 
omnium judicum. Alias jurifdidio eflet de- 
riforia, Sc nihil valeret 1 . 1. in principio ffi 
Si quis jurifdiccnti non obtemperaverit 1 . 2. 
c. Pofi originem ff. de origine juris , Sc obliga- 

Q.qq 


Digitized by ^ooQie 


7 i5 ACTA V A R 

rcntur ad peccatum five culpam , quod non I 
cft dicendum. Ultra, quilibet de neceffitate 
falucis tenetur procurare unionem ^amo- 
vere omnia quae nutriunt fchifma. Ergo mul- 
to magis principio. Cuilibet ad confervatio- 
nem unitatis eccleiiae datus cft gladius c. quan- 
do zi. q. &c. & fic patet fundata poteftas 
principum. 

3. Sed quod per medium fubtra&ionis de- 
bet procedere ad unionem ecclefiae ,& quod 
propterea poffit & omnino debuit fubtrahi 
obedientia prima, & fic fecunda , eft praefup- 
ponendus tenor cedula? conclavis per papam . 
juratae arbitramentis dominorum cardina- 
lium fuper ea,&requifitio fubfecuta , requi- 
fitio regum totius iftius obedientiae , & An- 
gliae refponfioncs , & legationes principum 
fadae : ex quibus cft notorium , quod ipfe ver- 
bo & opere refutat viam ceffionis & impedit. 
Ubi aliquis perjurus eft publice , pertinaciter, 
&incorrigibilitcr, non eft fibi obediendum 

c. Sacerdotes , &c. Sed certum eft quod papa 
eft notorie perjurus , quia juravit viam ccffio- 
nis. Ergo non debet fibi obediri. 

4. Item, ubi aliquis eft fufpe&us defau- 
toria fchifinat is, non debet fibi obediri. Pa- 1 
pa cft fufpc&us de fautoria fchifmatis , immo 
publicus fautor. Ergo, &c. c. Alienus 24. q. 1 . 
Quod fit fautor patet, quia refutat viam cef- 
fionis , quar eft unica ad viam unionis , prae- 
fertim ex quoeftconclufa per obedientiani 
fuam, cuifc tenetur conformare c. Omnibus 
confideratis 24. q. 1 . alias fchifma. Et poteft 
proinde recedi ab co ac fi eflet haereticus ma- 
nifeftus c. Non afferamus 24. q. i.c. Sicut qua- 
vis cum glofla 9 6 . d. Item ubi duo eligun- 
tur , quorum ele&io eft nulla , vel faltem du- 
bia, uterque debet expelli c .Si duo forte 79. 

d. praefertim ubi gercratur fcandalum c. fi 
cum glofla 63. d. Ergo etiam fine jure papa 
tenetur cedere, alias de fa&o poteft expelli 
fecundum hoc didum S. Auguftini in libro 
de do&rina chriftiana , ubi dicit , quod ubi 
duo contendunt de pontificatu & ambo fune 
durae cervicis , & neuter vult fe fubdere ra- 
tioni , uterque debfet expelli. Item , ubi fune 
plures domini intermedii, fi medius eft infi- 
delis fuperiori, inferiores debent obedire fu- 
periori , & non medio infideli ; fed certum 
cft quod papa degenerans eft infidelis domi- 
no fuo Chrifto , cui juravit. Ergo debemus 
obedire Chrifto , qui eft caput & fponfus ec- 
clefiar militantis, juxta no. in c. Ne Romani ex- 
tra de elec. in Cie. non vero vicario fuo pa- 
pae fibi infideli & degeneranti. Item , papa 
videns conclufionem principum ftatus eccle- 
fiae, non cedendo fcandalizatecclefiam, er- 
go ad fedandum fcandalum ipfe tenetur ce- 
dere , praefertim cum hoc fit fcandalum pu- 
fiilo , & non cedendo publice & pertinaciter, 
peccat c. Nificum , &c. Principes cum bono 
zelo & favore fidei ad hanc viam ceflionis fe 
determinaverunt i & fic eft fcandalum pufil- 


1 A P RjE V I A 715 

lorum , & fic fcandalizat obedientiam fuam, 
cui fe tenetur conformare in omnibus confi- 
deracis 2 3.q. r. Et fic cum fit in peccato per- 
tinaciter & fcandalofe , poteft ab eo recedi^ 
in c. Si propria cum glofla 40. d. 

$. Item, ubi praelatus eft malus vcldifco- 
us , faciendo contra fubftantialia & effentia- 
lia fui officii , non eft fibi obediendum , quia 
magis tenemur obedire ecclefiae , quam prae- 
lato 1 . ff. de relig. & fumtibus funeris. Cum 
papa teneat ccclefiam in fchifmate & culpa 
fua , non debet fibi obediri, quia in malis prae- 
^ ceptis non effet fibi obtemperandum , juxta 
’ notata per Innocentium in c. In acquifitione 
/ extra de fen. 

6. Item , ubi papa eft fufpcdus de baerefi , 
poteft ab co recedi in c. Anafiafius 19. d. Er- 
go multo fortius ubi eft notorium , ut in cafu 
noftro , quia notorium eft quod papa eft per- 
jurus , & collufit cum intrufo , & impedit 
cefliooem verbo & fa&o , mittendo adintru- 
fum , ad regem Alamanniae & alios principes, 
fic per confequens unionem , & c. 

7. Item, ubi princeps deftruit , dilacerat 
&diffipat ftatum reipublicae notorie, debet 

2 interdici adminiftratio tamquam prodigo , 
immoipfam perdit ipfo jure juxta not. in 1. 
is cui ff. de tefi ament is. Faciunt notata per In- 
nocentium in c. Si ex trade fuper neglexit , iti 
c. Si quis autem Inftitu. de fufpe&is tutoribus, 
in c. Si quis presbyterorum de rebus ecclefix 
non alienandis. Papa tenendo ecclefiam in 
fchifmate deftruit univerfalem ftatum ecclc- 
fiar. Ergo fic privatus eft adminiftratione. 

8. Item , principes tenentur fervare eccle- 
fiam fui territorii in fua primitiva libertate, 

& cavere quod non opprimatur , praefertim 

-y a papa qui non habet fuperiorem > & ad haed 
teneretur rex de jure communi, & ratione ju- 
ramenti praefati in coronatione fua , & ita 
papae occupanti collationes , procurationes , 

&c. non eft obediendum. Faciunt notata per 
Innocentium c. inquifitioni ab eo. Non ob* 
ftat fi dicatur : Ipfe in his in quibus poteft ju- 
dicari; a folo concilio judicatur , & non ab 
alio : quod dico quoniam ubi notorium eft 
notorietate a&us permanentis , non requiri- 
tur fententia five declaratio cap. Quanto & ibi 
. not. per Innocentium de tranflatione epifeo- 
pi , vel c. Exparte de verborum fignif. facit c. 

Aeacio 24. q. 1 . &c. quia fententia & mani- 
feftata aequiparantur. In 1. emptoric ff. de ac- 
tionibus empti. Nunc notorium eft papam 
perjurum , & per confequens fautorem fchif- 
matis, quia juramentum erat fa&um in fa- 
vorem unionis , & fic per perjurium fovec 
fchifma , & per confequens harretictis , quia * 
inveteratum fchifina , fite. Item, ipfe hic non 
judicatur , fed abigitur , ut fe corrigat , ut fuit 
fadum de Anaftafio II. & de pluribus aliis, 
Immo quo ad fcientiam , non poteft ftari in 
ejus obedientia , quia effet ipfum fovere in 
malitia fua & peccato. Nam obftat fi dicatur 


& 


Digitized by 


Google 


7i 7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix* 718 

quod cardinales non arbitrati funt rite , quia A nis approbare , quod illud habet pro non fa- 
parte non vocata , in przfentia fua delibera- do. 


runt hanc viam > nec rede , quia propofue- 
runt viam ccffionis, quod facere non debue- 
runt , &c. 

Hic in mf. intermedius locus ejl vacuus : un- 
de conjicio fequentioejfe ulterius , forte domini 

S. Pontii. 

1 . Primo dicit quia de ncceflitate falutis 
debemus habere unionem Sc papam unicum, 
utin c. Nulli f*s ,Scc.Unom ftnftom, Sc c. Au- 
divimus. Ergo videte in quali periculo funt 


4. Item , relpondit ad hoc quod afleritur* 
quod illi qui confulunt viam ccffionis > vel 
etiam fubftradionis faciendae , funt perjuri; 
quod przlati funt primo obligati fic multum 
Deo , cujus mod6 caufa agitur , quod ipfe fa- 
cit cap. Ego enim de jurejurando : quare pri- 
mo eft obediendum regi, qui caufam Del 
agit, quod ipG & quod illi qui confulunt 
viam ceffionis , benefaciunt $ fed aliis poffenc 
dici fautores fchifmatis, & c. 

5. Item , dicit patriarcha quod dolenter 


illi , qui obediunt intrufo, propter abfolutio- n recitat, quod Gt fchifma in eccleGaDei, Sc 

t. r— c. " I i !.• - 1- ' j • j _ . • 


nes Sc difpenfationes, quia ea quz funt jurif- 
di&ionis dependent a papa. Item , quod do- 
minus nofter papa eft vicarius Chrifti , & pa- 
ri modo Romani prztendunt & credunt , 
quod eorum intrufus Gt vicarius Chrifti : qua- 
re conveniens eft quod ipfos reducamus ad 
unitatem. Facit 7.q. i.Novxtianus 24. q. 1. 

2. Item , error populi in hoc eft maxime, 
qui error eft fufficiens caufa fubtradionis. 
Quia magnum fcandalum non poteft ceffa- 
rc Gne alio fcandalo , quia regnum in feip- 
fum divifumdefolabitur , Sc Gdes Chrifti Gve 


quod bona remedia alias data in fedationc 
fchifmatis, debent apponi. Et dicit quod de- 
bet recipi remedium , quod fuit tempore Ho- 
•norii , quo fuit ordinatum , quod ambo con- 
decenter deponerentur, in cap. Si duo 79. d. 
& ponit intelledum Hug. Sc glofla decreti 
pofitis in cap. Si. 6 3 . d. 

6. Item, quod ambz partes contenden- 
tium funt duri & fortes, ambo debent de* 
poni , fecundum Auguftinum de Dodrina 
Chriftiana. Item , in fimili habemus , quod 
perplexitas adum vitiat, ut L. Sunt duo 7 t± 


lex noftra debilior eft propter fchifma ,utin £ cii. de rc jud. & L. Si fuerint duo. 


c. Si eo. Et legitur quod lex Machometi incoe- 
pit propter duos contendentes. Item , divi- 
fio Grzcorum propter papam , qui ab eis plus 
exigere volebat, quam debebat vel neceffa- 
rium erat. Et dicit S. Hieronymus quod tem- 
pus fuit , quod omnes a modo erant Sc fue- 
runt Chriftiani, ut in c. Legimus. Item , quod 
cardinales in conclavi fecerunt unam cedu- 
lam,& juraverunt ad fanda Dei evangelia fer- 
varc in ea contenta. Continetur , &c. Item, 
quia dominus nofter papa folemnitcr fuit re- 
quiGtus per reges Franciz,Hifpaniz , Angliz, 
& Navarrz, ut contenta incedula adimpie- 


7. Item, fatetur quod papa Clemens 
habebat jus in papatu , fed quando videtur 
duritia intruG , papa debet & tenetur con- 
defeendere ad viam ccffionis > alias habet lo- 
cum cap. Nulli fxs. Sc maxime in cafu prz- 
fenti, & per confequens debet fieri fubftra* 
dio. 

S . Item , papa refutavit viam ceffionis , de 
per confequens tale jus quod habuit, perdi- 
dit. Facit cap. Si petere Spo Sc c. Indigne xii. 
q. ultima. Item , qui obeairet papz, timen- 
dum effet de pcenis pofitis in cap .Minore 
domini. Poftmodum facit patriarcha protefi* 


ret,& ceffioni fe offeret. Quid dominus no- D tationes fuas , & dicit, quod diligit honorem 


fter rcfpondit ? Dedit viam conventionis , 
quz non valet, potiffimequia non exprimi- 
tur fuper quo debet fieri conventio. 

3. Item, dicit patriarcha , quod papa rc- 
cufavit viam ceffionis , dicendo quod non eft 
juridica , Sc aliis fuit reprobata. Item , quod 
dominis noftris regalibus exiftentibus in Ave- 
nione, rogaverunt cardinales & totum col- 
legium , ut dominum noftrum requirerent, 
quatenus viam ceffionis acceptare dignare- 
tur, qui fuit requifitus per priorem collegii ; 
fed tamen renuit. Item , quod domini rega- 


domini Benedicti , Sc gavifus fuit quod fuic 
ad papatum affumtus, Sc confiderans quod 
per ipfum haberemus unionem in ecdefia » 
etiam proceffit , prout alias proprio ore fibt 
dicit, & mirabatur de domino Clemente* 
qui tamen viamUniverfitatis abhorrebat, quia 
ipfe G fuiffet papa, & haberet mille papa tus, 
cederet libenter. 

9. Item , refpondit patriarcha conclufio- 
nibus pofitis per dominum fanfiti Pontii, vi- 
delicet quod dominus nofter papa negando 
viam ceffionis , facit contra ftatum univcrfa- 


les requificrunt cardinales , quod in cedula E lis ecclefiz , Sc per confequens non debet ei 
darent viam , per quam eis videbatur , quod obediri. Probatur , quia dicit S. Gregorius , 

a . 1 1 i r J • 1 1 A. J.a n. t r. r _ J * 1: o. 


ad unionem effet procedendum : qui refpon- 
derunt, quod via ceffionis eft bona,& fan- 
da , Sc fufficiens , & dcce&s. Item , quod ce- 
dulam conclavis oftenderent.fuerunt requi- 
fiti domini cardinales ; fed dominus nofter 
inhibuit quod nullam. Item, ipfe fecit pro- 
teftationem , quod fi contingeret ipfum fa- 
cere aliquid , per quod videretur viam ceffio- 
Vet. Script. & Mon. ampl. Colleft. Tom. VII. 


quod ille eft deft rudor qui facit res fcandali,< 3 c 
eft magifter erroris & non veritatis. Papa eft 
hujus generis. Item , dicit quod Petrus Ber- 
trandi movet unam quzftionem , in qua quz- 
rit fi papa vellet alienare majorem patriar- 
chatum ecclefiz , an effet ei obediendum i & 
determinat quod non. ut in cap. Non liceot 
12. q. 6. Sc dicit Apoftolus 2. Cor. ut dicit 

Qqqij 


Digitized by 


ACTA V ARI 

etiam Pafalu? 2. q. 6 . Paulus Petrum repre- A 
hcndit. dicit & facit cap. An Balaam heri pra 
parte adverfa aillegat. Item Jo. no. Hoftien- 
fis t. IriqUifitidnis dicit , quod dubium eft an 
animd Iit perjurus vel hon. In dubio debet 
fervari juramentum , videlicet utrum papa 
debeat acceptate ceffionfem vigore ccdulae 
conclavis. Si nori acceptet , eft perjurus , ut 
eft animal , quia concludit , quod 

Via ccflionis oblata eft jufta , & per princi- 
pes St cardinales fervari debet. Item, ad hoc 
quod alii dicunt, quod non eft tempus quod 
fiat ftibftradio &c. refpondetut quod rex fer- 
vavit folemnitatem } & fi peccavit, habet lo- t 
curri ib ipfuth, ut notat glofia in cap .Si papa 1 
iri fit. Si propofuit in fun. fo. lede. videlicet 
iihpiririi videatur totum contrarium. 

ro; Item, dicit quod cafus intermedius 
iri cap. Auferatur 24.. q. 1 . & accitat de tem- 
pore Anaftafii in cap. Anaflafiut r 9. d. 

11. Item , dicit patriarcha quod non pe- 
titur ut cedat , nifi quod offerat fe cefiurum , 
iri cafu quod intrufus cedere voluerit , & in- 
terim tibediatrir ei. 

i 2. Item , aliqtia ratione papa tenetur ce- 
dere propter fcandalum vitandum , ut in cap. 
Cum pridem, pro quo vitando fcandalo de re - * 
nuncidtiorie. St dicit Innocentius , quod pa- 
pa poteft compellere , licet debeat fibi in alio 
compenfare , quia dico quod cardinales non 
potuerurit & debuerunt meliorem viarii pro- 
ponere,crim ifta fit melior,immo fblam hinc 
debuerit proponere Bencdidus.Ukra papa ju- 
ravit oriines vias rationabiles. Ergo iftam. 
Ergo cardinales potuertiht iftam eligere. Ul- 
tra quia ifta verba , eiidm afque ad cejjionem , 
fic fuetririt appofita ad declarationem ac ad- 
ditionem, ad augmentum habetur ditium, 
ut aliquid adderet ultra jus commune, non j 
proptcr,rir patet fecundum Gregorium, prop- 
ter....ultra contrarium, non difcuffio. Aliis viis 
tenetur ftatim ad ceffionem , quia fine jura- 
mento poft difcuffionem aliatum viarum te- 
neretur. 

13. Item , tale juramentum debet intclligi 
ftcundum mentem cardinalium, &c. 


COPIA LITTERA PER DOMINOS 
cardinales de parte Gregorii mifiae 
domino Bcncdido. 

Gregorio renuntiare papatui parate , hortantur 
Benedictum, ut danda ecclefia paci cum 
ejfcCiu labaret. 


A P R A- V I A 7 16 

calamitatum Chriftiani populi , querii fuo fa- 
cratiffimo redemit fanguine , viam aperuit 
& paravit, ut oculos piae ac fairitaris confi- 
derationis & provifionis poffitis erga faluteifi 
didi populi , tantis hadenus ex lugubri fchifi 
mate miferiis laceffiti , ut debetis quidem > 
aperire. Nam fandiifimus dominus nofter, 
dominus Gregorius papa XII. prout ex ferie 
litterarum ejufdem vobis diredarum, qua- 
rum copiam interclufam prxfehtibus defti- 
namus , juxta vota & conventiones in con- 
clavi intra collegium noftrum , de quo erat , 
ante afiumtionem fuam concorditer emifia 
ac celebrata , & poft afiumtionem fuam per 
eum confirmata & propria manu fubfcripta , 
prout patet feriofius in publicis documentis , 
&Vobis liquere poterit prO pace ac falute chri- 
ftiarrae religionis , quamvis clariffimum jus & 
veriffimum habeat, offert fe patatum cede- 
re juri fuo & papatui modo Sc forma in prae- 
didis litteris denotatis , & ad omnem viam 
rationabilem, perquam didum tollatur fchif- 
ma , & unio in Chtiftianorum ecclefia defi- 
derabilis fubfequatUr , nec eligere , nec aflu- 
mere aliquem Cardinalem , tiifi prout iri ip* 
fis litteris contentum eft. Quate vos tota cor» 
’ dium noftrorum affedione requirimus , & 
per mlfericordiam Domini noftri Jesu Chris- 
ti precamur ab intimis, quatenus jam tam- 
dem pio compatientes affedu tantis calami- 
tatibus Sc populo, hujufmodi placeat falutariJ 
COnfiderationis Sc pix provifionis affedus ex- 
tendere, Sc ad remotionem didi fchifmatis, 
ex quo tam promta vobis & fanda difpofi- 
tione ejufdem Domini noftri oocafio eft obla- 
ta, cffedualiter pervenire. Venit ctiim tem- 
pus acceptabile , ac faiutis dies , iri quo fi a£* 
ferta plerumque Sc oblata ac promifia etiam , 
l ut vovimus Sc. jurata operum ab effedu vo- 
lueritis comprobare , patebit aditus ad rem 
gferendam , Sc falutaris dido populo cOndu- 
fio defiderabilis unionis , divina favente cle- 
mentia, cujus res agitur, procul dubio fub- 
fequetur ; ad quod , novit ferutator almus 
cordium , fuprema defideria noftra tendunt. 
Chriftus omnipotens indireda dirigens, & 
convertens afpera in vias planas , mentem 
veftram & omni Chriftianorum afperfionc 
roris fui cselcftis luminis ita vivificet ac illu- 
ftret, ut corda Chriftianorum tantis afilida 
, incommodis , refici valeant dulcedine tanti 
' boni. Datum Romar in palatio apoftolico xi. 
die afiumtionis praefati domini noftri, x. vero 
Decembris mcgccyi. 


Anno 1 40«. %/T Iferatione divina epifeopi , prefbyteri & 
firijpmi '“di- d.vx diaconi S. R. E. cardinales cum defide- 
mini chmm- do R. in Chrifto domino Petro de Luna, 
nonnulli in hoc miferabili fchifmatc 
Si Iturtntii Bcnedidum XIII. appellant , pacis Sc unionis 
affedum. 

Qui csrieftia fimul & terrena ex throno 
fu* ineffabilis potentiae moderatur , milfertus 



Digitized by 


Google 


72 i AD CONCILIUM PISANUM ANNl mcccciX. fii 

A quamvis SS. dominus noftcr, dominus Gre- 
go riUs ea norificcti nihilominus fub com- 
pendio decrevimus intimare. Defundo fiqui- 
dem eodem InNocentio , celebratis de mote 
exfequiis , ac illius corpore in bafilica princi- 
pis apoftolorum de Urbe depolito, implorata 
Spiritus-fandi gratia,conclavc in palatio apo- 
ftolico mox omnes intravimus, & ante onu 
nia de divinx pietatis mifcricordi omnipo- 
tentia confidentes, & exoptantes innumeris 
calamitatibus & preffuris Chriftianitatis tam 
lacrymabiliter ex diuturno didi fchifmatis 
morbo afllidx, quantum in nobis effet, finem 
imponere , unanimiter fic concorditer non- 
® nulla vovimus , alias obligando & jurarido 
promifimus , 8c maxime fi quis noftrum af- 
fumtus effet ad apicem fimi mi apofiolatus » 
pro integratione unitatis Chriftianorum , re- 
nunciaret effedualiter juri fuo fle papatui po- 
te •, libere fle finipliciter , fi fle quando affumti 
advtrfarius qui eft, fle qui pro tempore effet i 
confimiliter renuntiaret fle cederet prztenfis 
juri fuo fle papatui, five decederet, dummodo 
illi qui apud didum adverfarium pro cardi- 
nalibus fe gerunt , effedualiter vellent cum 

.ac public* utilium ratio perfuadet, „ noftro fic convenire «cconcordarc, 

de foLo furgere. tota cordium affee- c *** “ hoc coUe 8 10 & ‘P fo > ulte 


COPIA LITTERiE PER DOMINOS 
cardinales de parte Grcgorii, dominis 
cardinalibus ex parte Bencdidi 
diredx. 

Ejufdem Argumenti. 

M lfetatione divina epifeopi, prefbyteri fle 
diaconi S. R. fe. cardinales cum defide- 
rio R. univerfis fle lingulis pro cardinalibus 
Petri de Luna, quem nonnulli in hoc mi- 
ferabili fchifmate Benedidum XIII. appel- 
lant , pacis unionis affedum. 

Qui czleftia fimul fle terrena ex throno 
fuz ineffabilis potentix moderatur, flcc. ut 
in procedenti ufque Quare vos tota cotdium 
noftrorum alfedione requirimus, fle per mi- 
fericordiam Domini noftri Jesu Christi pre- 
camur ab intimis , quatenus jam tamdem pio 
compatientes affedu tantis calamitatibus fic 
populo, hujufmodi placeat confidcrationis fle 
pix ptovifionis affedus extendere , & cum 
prxfato Petro adverfario didi domini noftri , 
Vcftroque domino .... Expofcit enim necef- 
fitas 
jam 

tione fle effediva exfccutione opem fle ope 
Tam divinitati fle humanitati acceptiffimas ac 
profuturas modis omnibus adbibere circa 
remotionem didi fchifmatis , ex quo tam 
promta fibi fle vobis cx fanda difpoficione 
cjufdem Domini noftri occafio eft oblata , fle 
de hoc effedualiter pervenire. Venit enim 
tempus acceptabile , flcc. ut fupro ufanc ad 
finem. 

Refponfio cardinalium Benedifti Ad proceden- 
tem extot Apud Tbcoderiium de Nicm in Ne- 
moris unionis via , trxtt, i . cap. 6 . 

LITTERA 

Miffa per dominos cardinales imperatori 
poft eledionem Gtegorii. 

De elettione Gregorii popa XII. 

Q Ereniffimo principi domino RupErto rc- 
firiffimi do- i^gi Romanorum iiiuftri, mlfetatione divina 
mim dam- S. R. E. cardinales , falutem in Domino fem- 


•Vtlim. 


canonica eledio unici fummi Romani pon- 
tificis, ac etiam promitteret fimpliciter , ut 
prxfertur, quod pendente tradatu unionis hu- 
jufmodi effedualiter fle realiter ex utraque 
parte, non crearet nec faceret aliqUem cardi- 
nalem, nifi caufa coxquandi numeri fui col- 
legii cum numero illorum gerentium fc pro 
cardinalibus adverfarii fupradidi , nifi ex de- 
fedu fteterit adverfx partis, quod unionis 
prxfatx conclufio infra annum fle tres menfes 
a dic fux inthronifationis computandos non 
fuerit fubfecuta : quo cafu eidem liceret car- 
p) dinalcs eligere fle creare , prout pro ftatt\ fan- 
dx matris ecclefiz eidem videbitur conve- 
nire , prout de prxmiffis fic aliis conventis la* 
tius patet in publicis documentis , manu cu- 
juflibet noftrum etiam fubfcriptis , ad majo- 
rem valitudinem prxmifforum. Quibus fo- 
lemniter celebratis, poft folemnes futuri pon* 
tificis eledionis tradatus, illo divinitus In* 
fpirante , qui eunda perpetua ratione gubcr* 
nat, vota noftra in reverendiffimum inChrifto 
patrem fle dominum , ex noftro collegio , do- 
minum Angelum tituli S.Marci prefbyterum 
■ Cardinalem , confratrcmquc noftrum, ad cul- 
men dignitatis apoftolicx , poft divinx gra- 


piternam. 

Tenentes indubie fetenitatem veftram 
tota cordis affcdione defiderabiliter affeda- „ 

«• v i 'i w 

re, ut mifetabilc Chrifti fidelibus ac peftife- ^ tix munera , univerfis ejus exigentibus meri- 


rum fchifma tollatur de medio, & in facrcr- 
fanda ecclefia fubfequatur defiderabilis u- 
nionis integritas , qux poft obitum ac folcm- 
nes exfequias felicis recordationis domini 
Innocentu papx VII. ab hujus vitx morta- 
litate fubtradi, die vero vi. Novembris pro- 
xime prxtcriti , per nos circa przmiffa ac ele- 
dionem fummi fle futuri pontificis, cjufdem 
Innocentu fucceffcris celebrata fuerunt , 


tis, nec immerito afcenfurum, nemine dif- 
crepante, direximus, ipfumque confratrem 
noftrum die ultima Novembris in dominum 
noftrum elegimus atque patrem. Tandem 
poft reludationem fle condefccntioncm ad 
vota noftra eligentem fc G. XII. appellari i 
quem cum adora viffemus , inthronizavimus, 
fle mox coronationis infigniis decoravimus , 
juxta morem. Qui poft inthronizationem 

Q.qqiij 


Digitized by t^ooQie 


ACTA V ARI A PRiEVI A 7*4 

. . . y» . * 


Ipfam, omnia & fingula per nos & ipium tunc A 
fratrem noftrum conventa & firmata confir- 
mavit Scdenuo vovit , promifit confimiliter , 

& juravit, propriaque manu fubfcripfit inde 
confeda publica documenta , prout in ipfis 
latiifime continetur. Quae ideo praefatae fere- 
nitati veftrz intimare decrevimus , ut iis co- 
gnitis , de pace & unitate praefatae ecdefiae bo- 
nam fpempoffitisfufeipere , & de promotio- 
ne hujufmodi collaetari. Nam profedo con- 
fidimus tempus advenifle acccptabile, in quo 
anxia Chriftianorum vota complebuntur. In 
ceteris autem rebus , quae ad eamdem fereni- 
tatem veftram ac veftros attinent , nosoffe- j 
rimus femper pronos. Datum Romae in pa- 
latio apoftolico dic xi. affumtionis prxfati 
domini noflri , x. vero die Decembris anno 
MCCCCVI. 


LITTERA DOMINI AQUILEGI EN SIS 
direda dominis cardinalibus 
Avenionenfibus. 

Eos in vitat ad tcclejia unionem. 

Anno 140«. T*1 Everendi domini , fandam matrem ec- 
E * ™f- JLv clefiam , a eundis Chrifti fidelibus vene- 
daminicksM. randam, quam Chriftus Dei Filius , pro falute 


viri? quem rebus exitum, quem praetenti nau- 
fragio finem ? Cernimus portum , non tene- 
mus. An mediis tempcftatibus obrdemur? 
ALquoreis fenis cimba tantis impar eft fludi- 
bus i nimis carbafa ventus implevit , & carina 
gravilfimo fefte * deprimitur , remos agunt V* *“ ce * 
inexperti clavi , aut redor artis nauticae prae- 
cepta defpiciens , terrenam oram amat , 
quod navigantibus ingens folet cflfe pericu- 
lum s idem & fereno nimium fidit , demens, 

& ftellas vagas intuens, Archon fi- 

dam puppibus ducem fpemir. Haec inter hu- 
mo madidus atque gravis , & foporifcrO rore 
perfufus, jam muffitat, jam dormitat, jam 
’ fomno praeceps , atque ut folus ruit , jam nau- 
fragantium murmur, audiuntur fparfa jam pe- 
lago fiuduanti armamenta , & nifi Deus 
omnipotens fuam nobis porrigat falutiferam 
manum, valde timendum eft, ne, urgente 
aeftu, inter piratas & fcopulos pereamus. Hoc 
ingens periculum , quod Deus avertat, non- 
ne eft ab omnibus, qui Chrifti fidem adorant, 
cum amaritudine continue deplorandum? 

Certe , dum haec omnia in mente revoluto, 

& quanta mala quantaque fcandala ex dido 
fchifmate producuntur , afpicio , illud faepif- 
fime & amare fleo , illud opto de Dei ecclefia 
removeri , & quantum fuiifet in me , Deus 


vdin. humani generis de coeli excelfo folio finuquc 
Dei Patris, cujus confubftantialis exiftit, ad 
infimum mundi folum defccndens, & eledae 
Virginis utero , fandi Spiritus cooperatione, 
conceptus, vefteque carnis indutus humanx , 
daufaque demum maternx porta virginita- 
tis egreflus , eundis vifibilem fe oftendens , 
certandam , falubribus homines inftitutis in- 
formans , viamque ipfis perfedx dodrinae 
demonftrans,poft facracconvcrfationis exem- 
pla & cvangelicx inftitutionis eloquia, fubiens 
fupplicia fandx crucis, mortem paftus, ut 
poenali vitx prxfentis fine, poenam mortis ^ 
perpetuae , quam pofteritas protoplafti ipfius 
introierat tranfgreffione , finiret , & de amaro 
Tuae mortis calice , temporalis hauriret vitx 
dulcedinem, fempiterne fe hoftiam exhibens, 

* f- niarc * * illud fu* falutis , hofte proftrato , de oppro- 
brio fervitutis eripiens , ad gloriam libertatis 
fupernx fibi patri* oftium referando : fed 
demum refurgensa mortuis, coelumque af- 
cendcns ,non fine magna fui fandiflimi effu- 
fione cruoris , unitam in terris reliquit, ut in 
unitate viveremus , in illa tanti tetri fchif- 
matis idibus lethiferis fauciatam, & in tot 
forte animarum periculo fic refperfam , quis 
non fleat? Eft- ne tanta abhominatioper prx- 
latos ecclcfi* , in quorum gubernatione per- 
fiftit, tanto tempore toleranda? An femper 
erimus tantorum facinorum , quz affictae 
committuntur in populo adverfus Deum, 
caufante fchifmate , auditores , immo edi- 
tores , fautores , quin ctiafn & fadores ? 
Numquamne remedium adhibebimus, quod 
ipfa Dei ecclefia uniatur r Quid agimus, boni 


novit , fuiflet a diu veriffime jam remotum; 
nec minus credo in veftra voluntate difpo- 
fitum : fed, temporum faciente nequitia, huc- 
ufque tantum bonum non valuit adimpleri. 

Non propterea a tali cogitatu receffi : fed 
fpem femper habens in eo , qui jufta depre- 
cantes exaudit, quod meas in hoc affiduas 
preces admitteret , non ccffavi , ncc ceffabo 
ad Dominum proclamare , quoniam, quam- 
vis fluentibusPetri navicula tempeftatum tur- 
binibus & procellarum fludibus agitetur, 
fpero'tamen in eo , cui venti obediunt atque 
mare , qui procellam convertit in auram , 
quod tcmpeftas & procellx hujufmodi ipfam 
fubmergere non valebunt, neque fubmer- 
gent : quia refidens in ea Dominus tandem 
clamoribus excitatus , dum fugat fpiritus in- 
fuffiantes, & mari ventifque imperat, dabit 
portum reddita fecuritate, tranquillum. Nam 
clementis Dei inzftimabilis dementia , quz 
non dcfpicit Ipcrantes in fe , de coelo profpi- 
ciens , & nolens ipfam fandam ecclefiam , 
tanto pretio tantoque* pro utilitate conftru-.* Hiceft aIl -_ 
dam , mergere in profundum , ad clamantes qui* hiatos, 
aures fu* pietatis adhibuit, & miferata defi- 
derio noftro difpofuit annuere. Pridem quip- 
pe , fuperveniente obitu felicis recordationis 
Innocenti i divina providentia papz VII. 
qui , ficut Domino placuit , debimm naturz 
perfolvit , ad eledionem alterius fummi pon- 
tificis intendentes, una cum aliis reveren- 
diffimis patribus & dominis meis facrofan- 
d* Roman* ecdefiz cardinalibus conclave 
ingredientes , quamvis mihi vifum fuifiet 
quod clcdio ulterius tardaretur , ut ad unio- 


Digitized by 


Google 


72 5 AD CONCILIUM PISANUM- ANNI Mccccix. 7*6 

nem hujufmodi faciliorcffct acceflus, nihilo- A- veritatis expedar. Illud prxtcrca eft etiam at- 
minus, quia aliis domiais meis, cifque domi- tendendum, quod fi proponetis adverfus. 


nis cardinalibus , ad remotionem didi fchiC- 
matis ferventi ffime etiam afpirantibos » vi- 
fum fuit pro meliori, ut ad clcdionem pro- 
cederetur eamdem. Nos ad etedionem pro- 
cedentes divina nobis fuffragante gratia afpi- 
ravit : ipfii enim nobis divina gratia affiftcn- 
te, reverendiffimum patrem Sc dominum 
dominum Angelum , tituli S. Marci prefby- 
terum cardinalem , Conftantinopolitanum 
nuncupatum , virum utique probate conver- 
sationis , probabilifque & fandiifimat vitx , 
laudabilis innocentis, xtate fenem , honefta- 
te decorum, probitate pcrfpicuum , fcienria 
prxditum & moribus ornatum , ac unionis 
ecdefix ferventiffimum zelatorem , Ange- 
lum, inquam, Dei nuncium, ad uniendam 
illam divinitus deftinatum , in verum Ro- 
manum pontificem canonice elegimus , qui 
Gregorivs XII. eft vocatus. Hic eft vere * 
qui tamquam alius Jeremias arcana fedis 
apoftolicx in mentis arcano concipiens ,elo- 
quentix lepore fuadentis illufhatur. Hicfan- 
guine Bartholomxum , claritate nobilitatis 
excedit» hic Andream nobilium morum le- 
nitate prxcellit , & Paulo eledionis & fcien- 
tix vafculo in claritate ccciefiaftici dogmatis q 
xquipollct. Hic eft dc cujus eledione omnes 
exuhant Chrifticolx nationes , quoniam fir- 
miffimis eft cautelis pollicitus ad remotio- 
nem tccri fchifmatis per omnem mundum 
intendere, ufque ad ceffionem etiam incln- 
five, fi is, quem fequimini, pro unione ec-* 
defix cedere fimiliter fit paratus, prout hxc 
omnia , poft creationem ejufdcm , aoed meri- 
tis publicis & opportunis folemnitatibus ro- 
boravit. Ecce, reverendiffimi domini, lumen 
ineffabile, cujus fplcndor quafi ftella matu- 
tina prxrutilans , & e calo proveniens , mun- 
dum incapit undique illuftrare , nobifque 


tanti mali perniciem , celebrem reconcilia- 
tionis procurare medelam , fi ad hunc inx- 
ftimabilis boni proventum vos venire conti:- 
gerit, univerfalis per vos gratulabitur cede» 
fia , io -his qui extirerant ab ejus infeparabili 
unita ce di vili, cdudam effe enormem vetufti 
fchifmatis cicatricem» per id crefcet fides, 
religio augebitur, minuentur hxrcfes, fa- 
cundae pacis lxca pulchritudo fubcrcfcct, mul- 
taque , quibus genus atteritur A luger huma- 
num , malorum incommoda curabuntur ; in 
_ calo quoque feftivum crefcet gaudium-an- 
gelorum, & nos in terris angelicis utemut 
canticis, una voce dicentes : Gloria inexcelfit 
Det , & in terr a pax htminibus btna volun- 
tatis. Datum Romx die decima quinta De- 
cembris, decima quarta indidione » anno 
Domini mccccvi. 


LITTERA MISSA DOMINIS 
cardinalibus de parte Bencdidi per do- 
minum Grcgorium poft ejus coronatio- 
nem. 

Ut extirpando fchifmati laborent . 

G R e g o r i u s , &c. univerfis , qui in boc Anno 140«. 

miferabili fchifmate Petro de Luna’, iU *‘ 
qui le Benedidum XIII. appellat, tamquam J „uni cbam- 
cardinales adhxrent , pacem & unitatem af- v,ltn - 
fedionc. 

Ut vobis & omnibus pateat, erga extir- 
pationem peftiferi , lugubris & inveterari 
fchifmatis in populo Chriftiano , & rcinte- 
gratioriem defiderabilis unionis in Chriftia- 
noram ccclcfia , immutabilis & ardentiffimx 
noftrx intentionis propofitum ,~qux pridem 
ante coronationis lolemnia Petro dc Luna 


adverfario noftro , domino veftro , quenh 
viam aperuit, per quam ad uniendum eccie- jy nonnulli in dido fchifmate Benedidum XIII. 
fiam omnes poflumus introire. Surgite igi- nominant, providimus intimare, & vobis per 

alias noftras litteras referata , nunc poft co- 
ronationem noftram repetenda decrevimus 
per prxfentcs, a quorum obfervatione Sc 
exccutione plenaria , quantum in nobis fue- 
rit , adiones noftras nullatenus fubtrahemus. 
Tenor litterarum prxfato adverfario noftro 
diredariim, fcquitur dc eft talis, Gregorius 
&C. Extunt apud Rapialdum fr Theodericum 
de Ni em, Obfo 


tur in nomine Domini , & viam quam vobis 
oftendit Dominus introite,fcquenteseum in 
cujus manu funt omnia , & qui poteft expo- 
nere de omnibus prout vult , quippe vos vo- 
cat fua voce benigna ad unionem ecclefix 
fande fu», dicentes eidem : Fiat pax in vir- 
tute tua , (jr abundantia in turribus tuis. Hoc 
enim eft tempus nobis divinitus ordinatum, 
Sc Deo nobis miferante, proficuum, in quo vi- 
debimus membra fponfxChrifti a fuo corpo- 


fecramus itaque vos , atque ob- 
teftamur per vifcera mifcricordix Jisu Chris- 


re vivido feparata, per remotionem didi fchif- E ti , quatenus in Deum oculos erigentes, Sc 


matis, eidem corpori couniri ; in quo videbi- 
mus varias gentium nationes fub ejufdcm ob- 
fervantia fidei , in unum acceprabilem popu- 
lum congregatas, in domo fanda Domini 
habitate. Expergifcamini igitur , Sc venite, 
vos ad unionem didx ecclefix totis mentibus 
exponentes, quia his vocibus vos patris appel- 
lat a ftfedus , matris invocat amplexus, & re- 
ditum vcftrum univerfalis religio individue 


ad calamitatem ob ipfum fchifma afHidx 
Chrtftianitatis piis affedibus infpicicntes , ve- 
litis exfurgere , omnemque conatum cum eo- 
dem veftro domino, ac reliquos quis hoc 
tangit negotium , excitare , ut tam defideri- 
bile eundis Chrifticofis bonum unionis liu- 
jufmodi fubfequatur. Datum Romx apud S. 
Petrum xi. calendas Januarii anno 1 . Ac. 

■f\> -,i . i - ..... >■ 


Digitized by 


Google 


7*7 


Anno t 4o«. jT^Regorius , &c. cariffimo in Chrifto filio 
vi ti VJT Carolq regi Francorum illuftri , S. & 

iatmmChtM- A B» 

vtUn - Ad tc & ad regnum tuum famofiffimum , 

-ftlicariffime , exigentibus progenitorum tuo- 
rum metitis gloriofis, & amplitudine nomi- 
nis Chriftiani tui regni, etiam dum efTemus 
in minoribus , interno animus nofter inclina- 
batur affe&u , 6t, ut credimus , infpirantc Al- 
tiffimo , ut fi per aliam viam non poffit fecro- 
fen&a ecclefia mater tua, te ac regnum tuum 
lucrifacere, ufqoe ad renuntiationem noftri 
juris -deveniretur , pto falute tanti regni & 
reunione populi Romani 5 ad quam nos mo- 
do infraferipto firmavimus, ut videbit. Tu 
ergo & regnum tuum ad Deum oculos ele- 
vate, in quo videbitis nos obligari ad verita- 
tem cuneis proferendam. Sane felicis recor- 
dationis Innocentio papa VII. praedeceffore 
noftro vm. idus Novembris ab hujus fircuii 
mortalitate fublato , cum poft exequias , ut 
moris eft , celebratas , venerabiles fratres no- 
ftri S. R. E. cardinales , de quorum numero 
tunc eramus, invocata fanfti Spiritus gratia , 
in palatio apoftolico apud S. Petrum pro ele- 
«ftione fututi Romani pontificis conclave in- 
travifienr, multis ac vafiis trattatibus j>er plu- 
res dies habitis, in nos tunc tituli S- Marci 
prefayterum cardinalem unanimiter oculos 
direxerunt , nos in Romanum pqnti^cem 


ACTA VARIA PRJV1A 7** 

A tis calamitatibus fubjiciatur facrofan&a cc- 
• clefia: fed quo validiora & firmiora & cer- 

BULLA MISSA REGI FRANCLC tiora funt jura noftra, & quanto magis de illis 

per dominum Gregorium. nullatenus dubitamus* tanto laudabilius du- 

cimus effe pro pace Chriftianorum illa de-. 
Suam ei fi gnificat tr tactionem , 'dedar atque ad ponere. Non enim femper juri inhaerendum 
procurandam ecclefia unionem fe paratum efie eft. Saepe utilitatis & temporis habenda eft ra- 

popatui cedere & omnem aliam viam ratio- t-io. Ita quod omni, contentione depofita , ad. 
aodeilem ample di. adverfarium nofttum jam fcripfimus ^ipfum 

ad pacem & unionem benigne invitantes » 
c. cariffimo in Chrifto filio atque offerentes nos paratos ad juris npftri 
i Francorum illuftri, S. & ceffationem , & ad papatus renuntiationem 

efficaciter per nos faciendam , fi & quando 
num tuum famofiffimum , ipfc adverfarius nofter vel fucceffor ejus qui- 
;entibus progenitorum tuo- cumque hoc idem faciat, renuntiet fcilicet 
ofi$,& amplitudine nomi- pnetenfis juti & papatui fuo, vel decedat, 
regni , etiam dum effemus dummodo illi qui apud dkhun adverfarium 

erno animus nofter inclina- pro cardinalibus fe gerunt , fic convenire & 
ut credimus, infpirantc AI- concordare cum przdiftis noftris fratribus, 
liam viam non poffit (aero- velint cu m effeftu , ut exinde canonica unici 
iter tua, te ac regnum tuum fiimmi Romani pontificis fequatur eleftio 5 

e ad renuntiationem noftri necnon offerimus omnem aliam viam ratio- 
, pro falute tanti regni & nabilem per quam fchifma tollatur , & unio* 
lomani > ad quam nos mo- nis fequatur integritas. Quam oblationem , 
rmavimus, ut videbit. Tu ut ftriftiori vinculo fieret, juravimus, vovi- 
uum ad Deum oculos ele- mus & promifimus ante eleftionem noftram 
bitis nos obligari ad verita- eodem vinculo efficaciter adimplendam , 
:rcndam. Sane felicis Tecor- C cumfingulis ex fratribus noftris antedittis, in 
ftio papa VII. praedeceffore cafu quo aliquis noftrum ad apicem fummi 
Novembris ab hujus fircuii apoftolatus effet affumtus. Poft noftram af-. 
to , cum poft exequias , ut fumtionem ad ipfum , ad firmiorem conftan- 
atas , venerabiles fratres no- tiam denuo jurantes , voventes , promitten- 

nales , de quorum numero tes, atque ra t ificantes : oratores etiam noftro» 

ocata fanfti Spiritus gratia, celeriter miffuri fiimus , qui de loco idoneo 
lico apud S. Petrum pro ele- & condecenti cum eifdem difponant ad hu- 
nani pontificis conclave in- jufmodi unionem faciendam. Te igitur per 

ac vafiis tra&atibusppr plu- gloriofiflimum fanguinem Domini noftri 
in nos tunc tituli S. Marci Jesu Chrjsti obteftamur , atque obfecraraus; 

iinalem unanimiter oculos ut fine mora exfurgens , omnem diligentiam 
in Romanum ppnujicem atque omnem conatum tuum fic interponas. 


concorditer eligentes. Nos vero quamquan* D ut tam pium, tam falubre , tam expcftatum , 


pro imbecillitate noftra tantum onusfubire 
formidabamus , tamen in eo qui mirabilia fa- 
cit, fpe concepta , fubmifimus humeros, non 
ac noftra virtute, fed de fummi Dei, cujus 
procul dubio res agitur , benignitate confifi. 
Cura igitur paftoralis officii non pro nobis i 
fed pro Dei honore & publicat utilitatis com- 
modo fu&qpta , ad illud ante omnia conver- 
timus animqm, ut cum effeftu hanc peltife- 
ram exitialem fciffuram , quar per tot jam an- 
norum cutticula populum Chriftianumper- g 
vafit , ad reintegrationem & unitatem redu- 
camus. Super quo tantam gratiam fperamus 
.nobis ex alto praeftari , m jam nobis fuaferi- 
mus , brevi temporis fpatio hoc quod cupi- 
mus ad effe&um perducere. Atque ut om- 
nibus notum fit animi noftri propofitum , 
decrevimus , non juri noftro. , quod ve- 
riffimum eft , tollere on^nem affedum 5c 
effedum tam juris quamfa&i, quantum no^ 
bis rationabiliter effe poterit, quo impediri 
yaleat gratiffima Chriftianorum unio, nc can- 


tam denique univerfo populo Chriftiapo 
gratum atque acceptum opus cum cffe&u ad-r 
impleas. Tenor vero litterarum quas ad di n 
dum adverfarium noftrum trapfmifimus,&c< 


EPISTOLA GREGOR II PAPiE XIL 
ad G. archiepifcopum Magdcburgcnfcm 
& ejus fuffraganeos. 

Ejufdem argumenti. ■ ' 

G Regorius, &c. venerabilibus fratribus. Anno 140*. 
G.archiepifcopo Magdeburgenfi ac upi- tll T 

_ . r r rr _ • t./* . x r 1 _ 1 /?_ y* r *i/* 


verfis fuffragancis ecclefiae Magdeburgenfis , mini cw* 
S. &A.B. vMn - 

Confidimus in Domino noftro Jesu Ch»is-, 
to , cujus poteftati fubje&a funt omnia, quod 
per fuam ineffabilem pietatem noftris tem- 
poribus finem dabit turbini quo ecclc- 
fiam fuam incurfu peftifcri fqhifinatis etiam 
diu permific multipliciter agitari. Cum e-> 
nim pro. .... . & univerforum Chrifti fide- 

liuin 


Digitized by 


7*s> AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 730 

lium mater, facrofanda videlicet ecclefia A paftoris, & nihil in his omnibus denecefia- 


etiam fponfa noftra , ex tam diuturna fchif- 
matis labe pene proftrata , adeo ut fummi 
Pifcatoris navicula lamentabiliter pene nu- 
tare videretur , cffetque obfcuratum aurum 
pluribus annis, & mutatus color optimus, 
nec eam confolatus quifquam foret ex omni- 
bus caris cjbs , ac luftris fere fex peradis , cc- 
clcfla ipfa effet in tanram languore infeda , 
quod in ea fpecies videri nequiret , neque de- 
cor, difpesfis undique fanduatii lapidibus 
omnium platearum ; ficque concuffum cxi- 
ftcret ejus aedificium , quod nifi Deus ex alto 
profpicerct, nihil aliud cxpedaretur, quam 


riis aut utilibus contingentibus omittendo: 
quar omnia hodie in confiftorio publico per 
nos proptcrea celebrato, coram prxdidis 
fratribus noftris ac praelatorum & magnatum, 
aliorumque fidelium multitudine copiofa, 
juravimus , vovimus , & promifimus firmiter 
obfervare. Vos igitur, fratres, & quemlibet 
veftrum hortamur in Domino , in rcmiflio- 
nem vobis peccaminum injungentes , qua- 
tenus ubi ,& quando, & apud quofcumque 
videritis expedire , prsfentcs litteras folem- 
niter publicantes, fic efficaciter , prout fcietis 
& poteritis, apponatis partes vcftras, quod 


ruina eundis fidelibus non immerito formi- B exinde optati frudus in ecclefia Dei , fublato 


danda. Nos qui felicis recordationis Inno 
centio papa VII. prardeceffore noftro, ficut 
Altiffimo placuit, de terrenis ad caeieftcm 
patriam, ut pie creditur, evocato, fuimus, 
divina favente clementia, ad apicem fummi 
apoftolatus affumti , cupientes a regno Dei , 
militante videlicet ecclefia, quantum in no- 
bis effiet, fcandalafubmovcre, ac proca ho- 
locaufta offerre Domino fuavitatis in odo- 
rem , eidemque ecclefia? prodeffe potius 
quam praeeffe i ac confpicicntes Chriftianae 
religionis infamiam , & gravia fidelium detri- 
menta , moleftias , ac pericula , qux ex hujuf- 
modi detcftabili fchifmate in divinx maje- 
ftatis offenfam tunc emerferant , & in futu- 
rum , nifi fuper hac celeriter & utiliter provi- 
deretur, verifimiliterpoffent emergere, nec 
piam provifionem fuper hoc alias fadam,pro 
hujufmodi tollendo fchifmate efTedum ali- 
quem produxiffe j fub ejus confidentia, qui 
fperantes in fe non deferit , ad fortia manum 
mifimus , & ad gravia coaptavimus humeros 
imbecilles , & quod poffibilitas noftra non 
obtinet, in eo nos poffe confidimus, apud 
quem non eft impoffibile omne verbum. Ve- 
rum totius populi Chriftiani pondus impo 


nefando fchifmate hujufmodi, noftra fbllici- 
tatione mediante , Deo propitio, valeat ce- 
lerius provenire , vofque propterea apud 
Deum & homines valeatis merito commen- 
dari. Datum Romae apud S. Petrum x i . cal. 
Januarii, pontificatus noftri anno primo. 


BULLA GREGORII PAP^ XII. 
ad univerfos Chrifti fideles. 

Vt tolUtur fchifma declarat ardentius fe nihil 
avere quam ut pontif catum fponte deponat. 

G Regorius epifcopus,&c. univerfis Chri- Ann0 

fti fidelibus falutem & defiderats unio- z x mf. uu. 
n is effedum. 


flrijfimi d* ■ 

Quam fuerit femper in omni republica Ch *"' 
omnique hominum multitudine pernitiofa 
feditio , & ratio per fe quemque propria , Sc 
multa infuper ceterarum exempla nationum 
nos facile edocent; in populo vero chriftja- 
no , cui & fidei audor & nominis Chj^ftus pa- 
cem tcftamento reliquit , hxreditar»mquc 
fuis fidelibus effe voluit , quot quaq^rum- 
que fit caufa malorum , praeter fupegprum 
fitum nobis novimus, compatientes anguftiis ^ temporum longam memoriam xxx. jagi fere 
& prefluris, eo inter alias curas angimur gra- annis quibus hoc peftifcrum fchifma ^qva- 

vius, quo profundius mergamur in eifdem. luit, accepta detrimenta fatis abundeque de- 
clarant ; quippe ex hujufmodi perniciofi mali 


Quamobrem , ficut etiam antipapx & ejus 
prxtenfo collegio duximus intimandum, 
pro certo fcire vos volumus & habere, quod 
quamvis de jure noftro, quod veriffimum eft, 
nullatenus dubitemus ; tamen ut de ferventi 
zelo, quem ad unionem fic quaffatae ac pene, 
ut ita dixerimus, concuflx domus Domini , 
habere dinofeimur, vos & eundos alios Chri- 
fticolas reddamus in hac parte certiores, om- 
nino difpofiti fumus ad omnem viam ratio- 
nabilem attendere , per quam hujufmodi u 


radice negleda eft utrimque facro fandajge- 
ligio , cultus divinorum abjedus , facrorum 
culcata eft omni? audoritas , & clericalis or- 
dinis , ut mores corrupti , fic folitus eft honor 
& reverentia diminui : ita quod fides in pe- 
doribus hominum nonfolum tepuit , fed jam 
alte gelata eft, fpes sternorum ftudio terre- 
norum depulfa dudum evanuit, caritafquc 
tam Dei quam proximi pene prorfus extin- 
daeft : unde & multa inter fe chriftianorum 


nio in Dei ecclefia utilius , celerius , ac falu- B jam bella funt nata , & qui foris funt multo- 


brius valeat provenire. Nam fi nofterin hac 
parte adverfarius cedere velit, aut interim 
forfan difceffcrit, fuique prxtcnfi cardinales 
una cum venerabilibus fratribus noftris S.R.E. 
cardinalibus , adaquato numero partis utriuf 
que , in loco ad hoc partibus ipfis magis con- 
gruo voluerint convenire pro eledione novi 
Vctfcript. & mon, ampl. Collett. T em. yil. 


quam antea per hoc tempus chriftiano nomi- 
ni infolentius & vehementius infultarunt : 
quarum rerum cum alios damna moverent, 
alios pudor ignominiaque confunderent,om- 
nes vero fummo pacis unitatifque defiderio 
tenerentur, multa fsepe varieque pro inge- 
niis divina favente clementia providerint, 

Rrr 


Digitized by t^ooQie 


7Ji ACTA VARIA PRAEVIA 73* 

inter fratres noftros S. R. E. cardinales, ex A que dudio aliquid tribuendum cft, quia urrira- 


quorum numero tunc eramus , quardam effi- 
cacius convenerunt , pet quae fi idem erit 
animus iis qui fune in parte adverfa conditu- 
ri , tolli hoc fchifma cito facilequc fperamus, 
quae no;s & in hoc publico confiftorio divul- 
gari, & praelatis principibufque ac univerfita- 
tibus populorum innotefeerofumma cura du- 
duimus , illifquc potiffimum intimari , quos 
in fandae catholicxque ecclcfiae adduc^cu- 
pimus unitatem. Earum conventionum ca- 
put erat & fumma , ut quifquis foret ad fum- 
mum pontificatum adumptus, is teneretur 


que ducimur, quoniam homines fumus, ni- 
hil nos moveri negare non pofTumus , multo 
nobis gloriofius arbitramur , fummum pon- 
tificatum hujus rei caufa deponere quam te> 
nere. Multo profe&o laudabilius numquam 
habuiffe, quam vel una die cupide ambitio- 
neque tenuiffe. Quem quidem fi ea mente 
fufcepiffc , ut deponeretur laudabile ed, mul- 
to certe erit laudabilius , cum ratio tempo- 
ris exiget , depofuiflc fufeeptum. Sed fit illi 
laus & gloria nodra , qui ed in fe credentium 
vera falus , cujus adjuti gratia , & fpe prxmio- 


pro integratione fandae matris ccclefix, pc- g rum addudi , gradum hunc quem timide 
dente vel decedente eo, qui fibi exadvWo confcendimus, non modo facile, fed liben- 


locum hunc vindicat, fummo pontificatu fe 
abdicare. Quas quidem conventiones ctfi fci- 
remus malis quidem animis fcandala ede , & 
occafionem gravius peccandi , bonis vero 
non necefTaria vincula} nos tamen, qui nec 
bonos nos ufquequaque negamus, nec pro- 
fitemur omnino malos , in idem cum cetc- 
«cris fponte convenimus , fcientes & bonos 
non debere refugere ad id multipliciter obli- 
gari , ad quod fe femel intelligunc obliga- 
tos. Nam reda ratione didante , & non bo- 
nos vel metu infamix vel aliis exterioribus 
vinculis adduci in id poffe , ad quod interio- 
ris didamen non fufficerct rationis : ita quod 
cum ceteris vovimus , fubfcripfimus , & juris- 
jurandi adhibuimus religionem, ut conven- 
ta fidelitate implerentur. Quorum cum ad 
nos pertineat exeeutio , qui fumus in hunc 
locum non nodris meritis , fed divina difpo- 
nente gratia vocati, non veremur ne id fpon- 
te faduri videamur, ad quod primo fcilicet 
fponte devenimus , & in quod denuo fponte 
cOnfenfimus , cum admifimus eledionem ; 
quodque tertio pod adumtionem nodram , 
non modo fponte approbavimus , verum 
etiam ex integro votum emittentes , novi in- 


ter etiam fumus dimifiuri , ut ecclefiz Dei 
tandem pax & unitas defiderata fequatur, prx 
cujus defiderio omnis hora nobis tarda vide- 
tur, omnis jamdudum mora moleda ed ; tan- 
tumque abfumus ut pigeat nos id vovifle , 
'unde coadi facere forfitan videamur , ut id 
etiam vinculum , quod fponte tunc fubivi- 
mus , nunc magnopere nos deledet , ne- 
que eo foluti ede vellemus. Timentes ne 
forte dum alias vias judiores probabilioref- 
que impenfo dudio quereremus , hanc qux 
compendiofidima ed vel negligeremus om- 
nino quod non ed animus, eaque ed fiducia 
nobis in domino , vel qux verifimile ed plufi 
quam xtatis nodrx vel mali ipfius curandi ra- 
tio defiderat, differemus. Itaque tanto nobis 
pulcrius falubriufque fore judicamus , adri- 
dos id nos facere , quod vel foluti libenter 
edemus tandemque omnino faduri ; quanto 
turpius cuique ed , atque in animam fuatn 
damnabilius obligatum quam liberum ab ho- 
nedx rei prxdatione deficere. Cum itaque 
per omnium ferme dignitatum ecclefiadica- 
rum gradus in hunc locum evedi fumus , ni- 
hil tamen in tota vita obtigifle nobis excel- 
lentius judicamus , quam quod digni fumus 


fuper vinculo juramenti & proprix fubfcrip- D habiti, quibus fummus pontificatus itacre 


tionis audoritate munivimus. Itaque de gra 
tia Dei confifi , nodramque intentionem cer- 
ti profitemur , nos id quod vovimus , quan- 
tum conventorum ratio podulabit, non tam 
fponte , quam etiam cupide , & fine ulla ter- 
giverfatione faduros. Nam etfi ceffionis via 
inconvenientia quxdam habeat , quibus nuh 
la poted confuli ratione , tamen longe ma- 
jus omni debet inconveniens judicari , fi diu- 
tius fchifma perduret , quod hac fola via era- 
dicari pode jam creditur , quemadmodum 
gravibus & inveteratis malis non folentprod- 
ede nifi extrema remedia. Quamobrem ctfi 
judiffimam foveamus caufam, & dariffimo 
aptiffimoque jure utamur; tamen & juri no- 
dro&caufz nodrx cedere fumus parati, ar- 
bitrantes effe hoc boni padoris hominifque 
chridiani, five ut auferenti pallium demus & 
tunicam, five cum relidis etiam ceteris ovi- 
bus unam qux aberraverat, fequamur, ut 
in ovile revocemus. Quod fi in glorix laudif- 


deretur,ut omnium edet fides, reddendum 
effe a nobis in tempore hoc totum depoli- 
tum , pro quo plerique forfitan fidem falle- 
re non dubitarent. Nam etfi artiffimz funt 
harum conventionum leges , adverfus tamen 
eum, qui fupra leges potedatem habet, vis 
legum obtufa ed. Quamobrem habemus ma- 
gnas fratribus nodris gratias , hujus tam prx- 
clarj de nobis judicii , quod cum multos alios 
fcirent ad adminidrandum fummum ponti- 
ficatum idoneos, ad eam tamen qux difficil- 
lima omnium videbatur adminidrationem» 
nos potiffimum delegerunt.Dco autem fum- 
mas agimus gratias, quod qua mente , quo 
propofito dignitatem hanc admifimus , ea in 
nobis confirmantur in dies, fentimufque nos 
quotidie promtiores ad faciendum omnia , 
quibus pax chridianis & unitas reddatur ec- 
clefiz. Nam & hinc quoque nos bona fpes 
habet , tum de nobis ipfis , tum de his rebus 
celeriter conficiendis , quod magis in dies 


Digitized by 


Google 


73* AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 734 


placet nobis haec noftra conditio , quae cum A 
iliis forfitan dura ex his legibus videatur , 
nobis certe fummz apparet libertatis , cum 
non jam nobis opus fit quaerere quibus artibus 
papatum teneamus , fcd quomodo eum ho- 
oeftius utili ufquc dimittamus. Neque enim» 
gratias Deo , ulla nos vel poenitentia retra- 
hit , vel ambitio forte follicitat. Ergo fummo 
pontificatu fic utimur , quafi cUm protinus 
dimifTuri; fic regimus tamquam-diftrido ju- 
dici rationem non poft longum reddituri. 

Ad alterum enim voto & juris jurandi religio- 
ne tenemur. Alterius vero artas noftrar nos 
admonet, quae cum jam longe provedafir, 
nihil debemus aliud fperare , quam exitum , " 
& meminerimus apud vitae & mortis audo- 
rem, reddendam a nobis omnium rationem. 
Itaque quid melius nobis evenire potuit , 
quam ut tanti meriti in hac brevi vitar parte 
qux reftat daretur nobis occafio ? qnid no- 
bis honorabilius» quam ut fummus pontifi- 
catus ita committeretur nobis , ut eum cre- 
deremur ad conftitutum tempus fideliter re- 
flituturi ? Quid denique jocundius , quam in 
nobis efle tantam facultatem rcintegrandx 
ccclefiar, uniendique populi Chriftiani , pro 
quo cedere alias dignitate, vel etiam, fi opus 
fit,vitainfingulas horas fingulaque momen- q 
ta nos paratos offeremus ? Eia igitur exfiirgite, 
fideles Chriftiani , ubicumque terrarum con- 
ftituti, & hocnoftrum propofitum piis ad- 
j a vate precibus , divinas aures votis pulfarc 
fupplicibus , ut huic tanto, malo, finem tan- 
dem adhibeat , tollat fchifma , unitatem tan- 
dem advocet , pacem reddat ecclcGx fuz 
Fandx, ut ofnnipotfcntis Dei , & beatorum 
' Petri & Pauli apoftolorum ejus , quorum cau- 
fa nunc agitur , gratiam hic habere merea- 
mini , & in futuro (empiternam gloriam eo 
ipfo prxftante qui vivit & regnat per infinita 
fzeuia benedidus arnen. Datum Romar, & c. 


ftolatum , proh dolor ! non deducum effe- 
dualiter » concinente» : quarum tenore in- 
tellego per fingula , ac jocunditatis & exui- 
tationi» in Domino materia multa, qux no- 
bis non indigne faccrevitaffumta» illi gra- 
tias agimus , de clijus caritatis irriguo qua- 
rumlibet gratiarum carifmata derivantur, qui 
corda vcftra fic muneris fui fplendore illu- 
fttare.dignatns eft , ficut veftrx pollicitationis 
indicia proteftantur, quod nobifeum in affe- 
du unionis profequendx & obtinenda delibe- 
rabis concurrere. Ad hoc enim fempcr*no- 
fter afpiravit affedus , ad hoc defideria no- 
ftra tendunt , ad hoc nos promeos offerimus» 
ut optata a eundis fidelibus unio in Dei cc- 
clcfia fubfequatur. Et ut domino Angelo 
bifque ac eundis Chrifti fidelibus intentionis 
noftr$ propofitum clarius innotefcat , deli- 
beratione prxhabita cum venerabilibus fra- 
tribus noftris $. R. E. cardinalibus dido An- 
gelo litteras noftras dirigimus in hxc verba: 
Benedidus , &c. utfupra. Unde vos requiri* 
mus Sc hortamur per vifcera mifcricordix ' 
Jfsu Ckristi , quatenus in hujufmodi propo- 
fito firmiter periiftenres , qux de labiis vcftris 
proceflerunt, in irrita non veniant > fed opem 
ferentes ad adum fic velitis partes veftras ap- 
ponere efficaces , nihilque , prout fpopondi- 
ftis , de contingentibus ohiictendo » quod per 
optatum unionis negotium ulterioris dilatio- 
his detrimenta non fentiat , fcd Deo prxftan- 
te, cujus caufa tradatur ; ad finem defidera- 
tum valeat breviter & feliciter pervenire. * 
Nam quantum ad nos fpedare dignofeitur , 
ad ejus accelerationem volumus & optamus 
omni diligentia procedere , cum nobis po(V 
xternam falutem nihil fuerit vel fit defide- 
rabilius in hac vita. Datum Maflilix apud 
S. Vidorem ii. calendas Februarii pontifi- 
catus noftri anno xiu. 


RESPONSIO DOMINI BENEDICTI 

ad litteram dominorum cardinalium de 
parte Grcgorii feriptam poft cjufdem Grc- 
gorii clcdionem. 

XJt perftftant in propojito unionis ecclejia 
procuranda. 

iTmlmlr D En edictus , ftc. univerfis , qui in hoc per- 
trijfimidtmi . Ii niciofo fchifmate Angelo Corrarjo, 
m cbnnvtih q U j f e Gregotium appellat , tamquam car- _ 
dinales adhxrent , pacis & verx unionis affc- 11 
dum pariter & effedum. 

Nuper videlicet xr. die menfis Januarii di- 
di Angeli veftrafque recepimus litteras , vo- 
ta , juramenta, proroiflaque & conventa ac 
concepta per vos circ^ tradatnm unionis ec- 
clefix fandx Dei , per nos hadenus multifa- 
rie multifque modis & viis tentatam , fed ad- 
finem nobis & eundis Chrifti fidelibus prx- 
Vet. Script. & Mon. ampl. CoUctt.Tom. VII, 


LITTERA DOMINI BENEDICTi 
direda regi Francorum. 

Mittit ei exemplum lit ter arum, quas a Grego - 
r io XII. acceperat , & earum quas illi ref- 
cripftt : hortatur ut unioni ecclejia operam ve- 
Ih dare. 

C Ariffimo in*Chrifto filio CaroLo regi Aobo 1407. 
Franci* illuftrifalotcm &c. T 

Quanto, fili cariffime, excellentiam tuam ad mim c h*n- 
bonum urtionis ecclcfix fandx Dei novimus vtlin - 
fipeero zelo fervere, tanto, jocundius ea , qux 
circa hanc 'confequendam unionem in no- 
ftris affedibus pia confideratione dulcefcunt, 
devotioni tux cum gaudio intitrtamus. Nu- 
per fiquidem , dic videlicet decima quinta , 
hujus menfis Januarii , litteras Angeli Corra- 
rio , qui fe facit Gregorium nominari , rece- 
pimus i continentix fubfequcntis: Gregorius 
epifcopus 4 ervus fervorum Dei Petro de Lu- 

Rrr ij 


Digitized by ^ooQie 


735 ACTA VARIA PRAEVIA 736 

na, &c. Quarum, perlego tenore, nos, uc A tra humans laudis przconium , przmium ti* 


bi divinz retributionis acquiras. Datum Maf- 
filiz, &c. 


iliibatz intentionis noftrz propofitum , no- 
ftris pro femper praecordiis infiftens , nunc 
opportunitate fc offerente propitia , tibi & 
eundis Chrifti fidelibus evidentius patefiat , 
deliberatione przhabita cum venerabilibus 
fratribus noftris S. R. £. cardinalibus, eidem 
Angelo litteras noftras refponfivas direximus 
in hzc verba. Benedictus epifcopus , &c. 

Unde ferenitatem tuam paternis exhortatio- 
nibus deprecamur, quatenus nob& filiali de- 
votione ; congaudens , in profecutione tanti 
negotii, more progenitorum tuorum memo-. 
tandar recordationis , quorum gefta magni- tandi quz funt unitatis & pacis, & illa pro- 
fica univerfus orbis extollit , fic velis, fubla- g pitius exfequcndi. 


S E ^ V I TU R RE S P 0 N S IFA 
* J, 'aeri collegii ad Gregor ii cardinales. 

]U I J fcrlti T J V j? a 'P* fco f ■ P rc(b )" C / i * 

XT 4 diaconi S. R. E. cardinales , umverus & z**r*nta 
fingulis pro cardinalibus Angeli Corrarii, Lfdimfiu 
quem nonnulli in hoc miferabili fchifmatc 
G. nominant, Ce gerentibus, fpiritum cogi-; 


tis quibufeumque. impedimentis , nobis fa- 
vores tuos & auxilia przftarc t ut hujufmodi 
unionis negotium facilius & celerius a£ op- 
tatum finem perducere valeamus,tibique pro 
tantae Clementiae pio opere ultra humanae 
laudis praeconium, praemium ztefnz retribu- 
tionis accrcfcat. 

Datum Maffiliae apud S. Vidorem n. cal. 
Februarii pontificatus noftri anno xm. 


EPISTOLA BENEDICTI PAP^ XIII. 
ad;Ludovicum ducem Aurelianenfem. 

Jpfi mittit quas a Gregorio XII. acceperat pro 
ecclefia unione litteras & eas quas ipfi refer ip - * 
ferat , ejufque ad tantum negotium opem im- 
plorat. 


Anno 1407. 
Zx mf. illn- 
JiriJftmi it. 
mini Ch*u- 
velin. 


b: 


i En edictus, &c. Diledo filio nobili viro 
ILudovico duci Aurclianenfi falutem, &c. 
Exigit tuz nobilitatis magnitudo, & pa- 
ternae diiedionis affedus, quo te profequi- 
mur , expetit , ut illa quz in mente noftra 


Vobis notum facimus per praefentes ; quod 
receptis litteris vcftris xi v. die menfk Janua- 
rii per Robertum heremitam, & pariter lit-. 

, teris didi Angeu , qUem vos Gregorium no- 
minatis., iedifquc & intelledis ipfatum teno- 
ribus , fuimus ultfa quam dicere valemus , 
in Domino confolati, firmam fpem conci-, 
pientes in eo , & in ejus mifcricordia confi- 
dentes, quod ipfe ecclefiae fuz compaticns , 
& populi Chriftiani mifcjtus , corda vcftra. 
tetigit, ea claritate fui luminis illuftrando» 
& proptcrca fandiffimus dominus nofler, do- 
C minus Benedictus divina prdvidentia. papa, 
XIII. & nos , ut Dei gratiam & caufam , io-, 
effabile donum longo & ferventi defiderio. 
expedatum , recepiflenon videremur inva- 
num , fibi & nomini fuo , qui facit mirabilia 
magna folus., laudes & gratias agimus , &i 
agere non celfamus, quantum poteft debilis . 
& caduca mortalis infirmitas.Hoc enim quod , 
tamdiu procuravimus , & fuimus tam diu- ' 
turno tempore profccuti , nunc per vos .ohla- 
tum non renuimus , immo jundis ampledi- 
mur manibus , & cum omni humili & devo- 
ta gratiarum adione recipimus & lztiffimi 


circa bonum ecdefiz unionis pia confidera- 
tione dulcefcunt , nobilitati tuz gaudiofis af- D acceptamus, vos certificantes, quod domi- 
fedibus referemus j hinc cft quod nuper die nus nofter przfatus habita matura & frequen- 


vidclicct xv. hujus m en fis Januarii litteras 
Angeli Corrarii , qui fe*facit Gregorium no- 
minari, recepimus continenciz fubfequentis, 
&c. Ut in principio , quarum tenore perledo, 
ut magnitudini tuz cundifque fidelibus in- 
tentionis noftrz propofitum , noftris femper 
przcordiis infiftens, tibi jam cum apud nos 
effes aperte referatum, nunc opportunitate fe 
offerente- propitia darios innptefcat, declara- 
tione przhabita cum venerabilibus fratribus 
noftris fandz Romanz ecdcfiz cardinalibus, 
dido Angelo litteras noftras refponfivas di- 
reximus : Benedictus , &c. Unde nobilita- 
tem eamdem intimis deprecamur affedibus, 
quatenus de tanto bono nobifeum affumta 
lztitia congaudens, apud carifiimum in Chri- 
fto filium noftrum Carolum regem Franco- 
rum illuftrem , procures & per te ipfum no- 
bis opem 4 ad tanti profecutionem negotii. , 
& amotis impedimentis quibilfcumquc , op- 
portunos favores impendas , ut «inde ul- 


ti deliberatione nobifeum per fuas apoftoli- * 
cas litteras , quarum tenorem hic inferi fe- 
cimus, dido Angelo, quem dominum vc- 
ftrum nominatis, cum omni caritate plene» 
gratanter , & pro unione ecclefia; fecurius 6c 
celerius confequenda , multum judicio nof*' 
tro effedive refpondet. Nos etiam eidem re- 
feribimus , prout per litterarum noftrarum 
copias hic interclufas potentis apertius in- 
tueri , & in profecutione tam divini & lau^ 
dabilis operis unanimi voluntate ,* ut vcftrz 
litterz proteftantur , concurrimus. Si veftrz 
caritati placet , date ad id , quantum erit vo- 
bis poffibile, operam efficacem , quia idem 
dominus nofter & nos «verfa- vice ad nihil 
aliud vacamus & vacare intendimus toto 
conamine & fummis przcordiis , quam quod 
quantocius in unum conveniamus locum, 
ut quod , Paraclito infpirante , pura mente 
concepimus, impleamus operibus. Nam fe- 
cundum veftrum maximum oratorem, plu- 


Digitized by 


Google 


737 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc ix, 73* 

ris eft confidcrate agere, quam confiderare A pes Sc univerfitates , hujus jrci caufa in prae-. 


prudenter. Amputemus igitur pro Dei mi* 
fericordia omnem moram , quae in magnis 
negotiis fummi folet effe periculi , Sc malos 
confuevit producere exitus. Spiritus-fandus 
vos conftanter perfeverare faciat in opere 
'coepto. Arnen. Tenor autem litterarum apo* 
ftolicarum praedirarum talis eft : Benedictus 
epifeopus fervus fervorum Dei , Angelo di- 
do Corrario , &c. Totum ut in cditit. Sequitur 
Datum Maflilix, &c. 


Anno 14® 7 . 
Xa mf . illuf - 

trijpmi dtm . 
CluavtUn. 


LITTERA CR.EDENTIALIS. 

M lferatiohe divina epifeopi , prefhyceri , 
diaconi , S. R. E. cardinales , cum defi* 
derio reverendo in Chrifto domino Petro 
de Luna, quem nonnulli in hoc miferabili 
fchifmate Benedidum XIII- appellant , pacis 
& unionis affedum pro extirpatione inveter 
rati & horrendi fchifmatis. 

Sandiffimus dominus nofter , dominus 
Oresorius papa XII. reverendos in Chrifto 
patres dominos Antonium ejus nepotem 
Motonenlem, ac Gvillelmvm Tudcrtinum 
epifeopos , thefaurarios ac referendarios , & 
diledum in Chrjfto Antonium de Butrio 
utriufque juris dodorem Bononienfem, nun- 
tios fuos ,ad reverentiam veftratn & nonnul- 
los alios ad prxfens dirigit , ejus intentionem 
aliis veftrx reverentix per fuas poftrafque 
litteras fuper extirpationc hujus fchifmatis in-, 
timatam feriofe relaturos, quorum relatibus 
Ctiam ex parrp noftra reverentia veftra adhi- 
bere velit creddntix plenam fidem. Datum 
Romz xxvi. Februarii, pontificatus prxfati 
domini anno 1 . 


EPISTOLA GREGORII PAPJ? XII. 
ad Carolum Francorum regem. 

Petit ab eo [alvum eonduUum pro nuntiis , 
quos ad BenediUum pro ecclefia unione 
direxerat. 

Anno i4©7. /^Regorius, &c cariffimo in Chrifto filio 
tfifimi 'dtm V-JCarolo regi Francorum illuftri lalutcm 
chMfrvtih. ' Sc apoftolicam benedidionem. 

Intendentes quantum cum Deo pofiiimus, 
prout per alfcs noftras litteras ferenitati tux 
intimaffe meminimus, hoc inveteratum Sc 
lugubre Ichifma de medio tollere , venera- 
biles fratres Antonium nepotem Motoncn- 
£cm, Guitlelmum Tudertinum epifeopos, 
thefaurarios ac referendarios , Sc diledum 
filium Antonium de Butrio utriufque juris 
dodorem , nuncios noftros , pro celeri con- 
fiimmatione negotii miftos primo adYsTRUM 

3 uem nonnulli in prxfato fchifmate Bene- 
idum XIII. nominant , & illos qui pro fuis- 
cardinalibus fe gerunt, ac deinde ad fereni* 
Utem tuam Sc noqnullps prxlatos > princi- 


fentiarirm deftinarc providimus. Et quia for- 
fican poflet contingere eofdem vel alios no* 

* ftros nuncios dirigendos ad ipfiim Petrum, 
longiorem quam vellemus , relidendam per- 
aduros, eamdem ferenitatem tuam, quam 
remotionis hujufmodi fchifmatis, ficut ex Iit* 
teris ejufdem percepimus , arbitramur indu* 
bip zelatricem , paternis affedibus exhorta- 
mur in Domino, quatenus placeat ambaxia* 
tores Sc nuncios ad ipfum Petrum Sc alios 
de quibus expedire videbitur , deftiqare , au- 
dituros qux proponentur utrimque , ac da- 
turos pro viribus operam , ut tam votiva 
B conclufio , infpirantc Altifiimo, cujus res agi- 
tur , ac interventu tui regalis ftudii , pro fa* 
lute Chriftiani populi fuofequatur. Et nihi- 
lominus pro prxdidis & aliis qnibufcumque 
noftris nunciis , eorum comitiva equitum Sc 
peditum , falvjp valifiis , navigiis , rebus , & 
bonis omnibus , tam per mare quam peyer- 
ram , regalem tux ejufdem fereni tatis falvum 
condudum pro acccffu , refidentia , Sc redi- 
tu , quoties libuerit , aC unius anni fpatio du- 
raturum , Sc in forma pleniffima per latorem 
prxfentium deftinarc. Datum apud fandum ., 
C Petrum tertio calendas Martii , pontificatus 
noftri anno primo. 


EPISTOLA CA.ROLI VI, 
Francorum regis ad cardinales 
Benididi XIII, - 

Gratulatur eis de bono ad untonem ecclefia prtt* 
pofito , mittit que eis litterarum , quas ea de 
re ad BenediUum fer ibit , exemplum. 

Harles par la grace de Dieu *oy de Anno 14®*, 
^ v Franchc , a nos tres chiers & efpcciauls 

amis ies cardinauls du faint college de Ro- utdufih 
me , Calut & entiere diiedlon avec perfeve- : - 
ranche continucllc/ans interruption a l’oeu* 
vre commancee de l’union & paix d’eile c- 
glife & chreftiente. 

; Tres chicrs Sc cfpeciaulx ansis*, nos avons 
receu les lettres que naguaires nos avez cn- 
voyez , efquelies aftoient enclofCs celles que 
celuy qui naguaires avoit cfte efleut en pa- 
,pc a Romc , Sc ceulx qui fe dient eftre fon 
college, vos avoyent eferiptes , & des rcfpon- 
B fes que faites leurs avez, lcfquels avons ve* 
hues & fait voir 4 grande Sc bonne delibera - 
tion , Sc auifi celles que noftrc tres faint pere 
le pape nos a eferiptes , dquclles font infe- - 
rees cclle que celuy de Rome luy- a envoyes • 
avec la ccl^onfo qu’il luy a faite. auquel no- 
ftre faint pere eferivons Sc faifons rcfpotile 
en la maniere qui fenfuit : Tircs faint pere, « 
nos avons rechut vos lettres , qui novelle* « 
ment nos aveis envoyez par maniere de bul- <* 
le , efquelies aftoient inferees de mot 4 mot m 
cclle que celuy quifc dic dierainement cflut * 
co pape 4 Rome , vos a efcript, lefquclles. « 

Rrriij 


Digitized by 


Google 


759 ACTA VARIA PR^VIA 740 

- en pcu.de temps patavant nos en avoit au- A ment retarde & efpoir du tout empefchie, « 

» tant cnvoycs , & auffi nos avoicnt efcript qucDicunc veille.Nos vos fupplionsdetouc « 

*> ceulx qui fe diem fon collegc. Et avons vcu noftre cuer & affe&ion , & rcqucrons par la , t 
» a tres grant plaifaochc & dele&ation de cuet * pitcufc mifericorde de noftre Sauveur Jesus m 
* les chofes contcnucs efdites lettres ou bulles, Christ , Sc 1’effufion de fon pretieuxfang.par „ 

» par Icfqucilcs appert que vos Sc voftre dite la rcdemdon de 1’umain lignage , que ceftant « 

» partie efteis condefcendus & auffi les colle- du tout , Sc arier mifes toutes aultrcs voycs « 

» ges d'im cofteit & daultrc , qui fut chu nos & cellcs difficultes ou eflongcs que l’on por- « 

» ont parheUlemeot efcript k ceft faint voie Sc roic fur. ce pretender , vos procedes & vos ren- « 

» ceflion du papat, laquelk pot mettre pays des (i prompt paroeuvre de fait a mettre a <, 

» & union en noftre mere faint eglife , & en cxfecution ladite voye de ceffion , que tout « 

» ofteir & extirpeir de tout che tres dcteftable le monde coigneufc par evidencc manifcfte , <• • 

» & horriblc fchifme, qui fi longucmcm y at la vraye & fainte humiiite & bonnc volente « 

» durcis en grando efclandre des Chrcfticns , " que vos avcis Sc dcveis avoit k mettre payx « 


» nos & tos ceulx de noftre fang Sc lignages 
» & le clergerie de' noftre royalmc avons fi 
» longemcnt Sc fermement defire , & k fi gran- 
is de diligenchc , payncs , labures & defpens re- 
. » quize, demcndee&pSrfuyepar deverfe vo- 
» ftre faimeteit , comme par devers ceulx dfil- 
• le aultre partie , ainfy que bien fijaveis > de 
» laquelle chofe en verite T tres faint Pere, nous 
n avons eu & avons greigoeur joye. Sc exulta- 
„ tion en hoftre couraige, que par lettres ne 
„ poriens exprimeir» &incontincnt avons cf- ( 
„.cript a voftre ditte partie advcrfe& a fon dit 
„ coltcge, comme nos efcripvons i vos & au 
,, voftre par ccs prefentes . en fubftance , en 
n leniant Sc recommandant k Dieu tant come 
„ plus povons le tres bon & faint propoufe def- 
„ fufdit, lcquel, ainfy que noustenons certe- 
i, nement, procede de 1’infpiration de Dieu i 
„ Sc exhortant Sc. requerrattt vos & eulx de 
n tot notre affc&iqn , que fains dilations fuper- 
4 n flues Sc perdition de temps , ceflaint toutes 
» a ltercations , difeeptations & ambiguitez de 
» paroles ou eferiptures , ou frauduleufes ca- 
« villationsou diffidenccs , qui entre vos pour- 
,, roient entrevenir, Sc eftre oaufc&joccafion 
„ de rompre ou delayer le bien de cefte paix 
- de toute chreftiente, ainfi difpenfe de prou- 
n cfiin , come par la grage de Dieu nous la 
„ voyons prefentement , vous procedes en- 
n femblc d’une bonne plaine Sc fincere foy & 

» equite faccompliflement & pcrfc&ion dela 
» ditte paix par la ditte voye de ceffion * Sc 
» comment nous penfons brievement envoyer 
»> pardevers vos Sc eulx Sc ailleurs en aultre 
» partie de la chreftiente , ou mqfticr fera, nos. 
» folemnes meflaiges o tout inftruftions & po- 
»> vojr fuffifans pour pourfuir dc par nosi& i’c- 
» glife de noftre royalmc cefte befoagne a-la 
»» fin & paria voye deffus ditte. Et pource, tres 
i> faint Pere, que qp vos dittes bulles font au- 
» cuncs paroles , par lefquelles pouroit fem- 
.» bler a plufieurs que vos vories endoie entrer 
» en k voye de juftice &dc difcuffion des droits 
« vrays ou pretendus des parties , & tenir 
» le temps £msaucunsadvis,ordonnanceso& 
« aultrcs maderes que l’en poiret dire eftre 
» prcambules Sc requifes neceflairement k 1’afi 
•> fcmblec de vous deux&de vos dites colle-' 

» ges, dont le principai porroit eftre grande^ 


& union en fainte eglife , & en la chreftiente, « 
ivotretemps &au noftre,fansgueireplusde « 
delays.Car fi f oportunite qoi ad ce par la gra- « 
cedeDieu fouffte dc prefent fi convenablc co- « 
me nous le veonsde pafte fans eftet fiudueux, .< 
que*Dieu ne vueille , le fchifme deftus dit fera «< 
taille , Sc en adventure d'eftre plus dure Sc <• 
enracine que oneques mays , & $’en porroit « 
enfuir innumerables inconveniens a f eglife « 
& a toutes gens deglife , gcncralemcnt plus „ 
que nous ne faurions exprimer. Et quant di <« 
nous, foyes certains , que nous cmployronsd « 
cefte fainte oeuvre , & yfwons diligemmenr « 
Sc cordiaument toutle bien & avancement' « 
que nos porrons , Sc obvierons atous les em- * 
pfchemcnt , retardement ou delays , que nos* « 
y porrons veoir ne cognoiftre , queeonque « 
fe vueille cfTorcier de les y mettre. Tres faint' « 
Pere , les aultres chofes qui trop feroient lon- « 
gues k eferipre faureis plusaplain par nof- « 
dits meflaiges , qui brevement partiront , fi k 
D ieu plaift , por- aller devers vos premiere>- « 
ment, & apresdeversfaultrc partie. Ecquam « 
, les mefiaiges de ceulx aultre partie, qui de- « 
voient' venir par devers voftre fainteteit , co- R 
me efcript nous aveis, y auront efteic, nos « 
le devrdins bien fqavoir, s’il vos plaifoit , Sc ct 
nos vos fupplions fc aucune bonne acunte- <« 
ment aveis pris avec eulx , cnfemblc toutes « 
aultrcs nouvelles qui entre deux furvien- a 
dront en la matere. Tres faint Pere j nos vos « 
prions au faint Efprit , qu*i! ros ayt en fa fain- « 
te garde , & vos doint bonne vie Sc longe aut «» 
gouvernement Sc pacifiement de fainte egii- «* 
fe. Donned Paris, &c. « 

Et porceque en nos dittes lettres 8c refpon- 
fe poyes derement veoir & cognoiftre aa 
long tout noftre entention en* ladite made- 
re, nos paflons de plus longucment vos efi» 
crire fur cc quant d prefent, dcjufqu’d ce que 
nos meflaiges , dont mention cft fait en nos 
dittes lettres , yront par devers noftre dit faint 
Pere & vous , qui fera briefment, fc Dieur 
plait , ou que aultres nouvelles oyrons cf^e- 
cialement des mefiaiges dudit de Home, qui* 
devoient arriveir brifvemenc devers noftre 
dit faint Pcje, dont mult defironsd’oyer aul- 
tre certainite, & qucl apointcmentaura eft£ 
prefent avec eulx. Si vos prions, tres chcre 



Digitized by 


Google 


741 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc i x, 741 

& fpccialc amis, que fur ce & aultrc chofe A avonscue&avonsdemineirabonncfinccftc 


Abdo 1407. 

Ex m/. 

S. LamrnUii 
Ittditnfit. 


qui furvendrons en ceftc fainrc & haulte ma- 
tere , vous vueillcz continuellemcnt & dili- 
gemment ccrtifier , afin d’y eftre toufiours 
plus avifeis , pour y faire de noftrc part felon 
que de tout noftre cueur defirons tout iebien 
Sc avanchement que nous pourrons , & a ce 
ne nosvueillies fal Etquant ala caufc de 
vos dites lettresfailantmcntion de nons’of- 
frir cependant faut par dc$a aulcunes nou- 
vclletcis , nofdis meflaiges vos yfcront ref- 
ponfe plus plainement, que bonnement lc 


pour fui te, euflcnt efte aflemblez par noftrc 
ordinancc & mandement en ceftc noftre vil- 
le de Paris les prclats, c’eft-a-f$avoir les archi- 
vefques , evefques Sc abbez de noftredit roya- 
me & de noftrc Daulphine de Vienne , noftrc 
chir Sc, ame fils 1’univerfite de 1'eftude de no- 
ftre ditte ville , & plufieurs aultres univerfitez 
deseftudes aveueques plufieurs aultres grans 
eleres & notables perfonnes , tant desenglife 
de nos royame & Daulphine deflufdit , com* 
me aultres, que advifeir & delibereir par quele 


pouriens faire par lettre , teilleque par raifon g manire noftrc ditte mere fainte eglifc poroit 
en devereis y eftre contens. Donnc a Paris ° plus bricfvement eftre reduite 4 union , en 
Ieprcmier jour deMarchc. laquellc congregation Sc aflemblec , oh fu- 

rent moult fovent noftre trcs-chir & ame 
ainfne fils le duc de Guienne , Sc nos tres-chir 
Sc tres-amez coufins Sc oncles le roy de Sicile 
& les dues de Bcrry, de Bourgoignc, & de 
Bourbonnois, Sc plufieurs aultres de noftre 
faDg Sc lignage, eut efte delibere entre aultres 
chofcs pour ce que a l’exhortation dcfdits 
prelauls & univerfitez lors aftemblees, com- 
me dit cft , en la fale de noftre palais a Paris , 
affife fur la rivicre de Seinc , noftrc Procu- 
reur general adjoint avecques eulx , furent 
dittes & propolces par noftre advocat auc li- 
nes , & regardant la confervation des droits , 
franchifcs & libertez defdites englifes de 
noftre royame Sc Daulphine, Sc des perfones 
dicellcs , & concluons que fur ce fut pour- 
veu de remede convenable , que lcfdits pre- 
lauts , univerfitez & aultres perfonnes avifa- 
fent quele remede y fieroit bon i mettre, Sc 
quils orent avife Sc delibere & conclus en- 
femble,quc quant les englifes cathedrauix, 
collegiaulx, Sc conventuaulx , comme aul- 
tres bcnefices elc&ifs , tant reguliers comme 


LITTERA FACIENS MENTIONEM 
de ordinatione regia & ecclefia Gallicana fu- 
fer collatione beneficiorum , cujus exeeutio 
frorogatur. 

/^Harxes par la grace de Dieu roy de Fran* 
ce , i tous cculx qui ces Lettres verront , 
falut. 

Avecques raifon naturelle les anciennes 
eferiptures nos enfeignant qu’il neft mie fcu- 
lement expedient, mais cft chofe mult ne- 
cefiaire , que ce que aulcunes fois cft ordene 
por la prudence de cculx qui governent les 
policies, fuppofe que tellcs ordinances foient 
faites par gran Sc meure deliberation felon 
la difpofition des temps , qui lors convient 
foit fouventesfois en autres formes. Car fe- 
lon la fentence des anciens , il loyt au faige 
de mirer fon confeil & la deliberation qu’il 
a prinfe en aucunes bcfoignes , ou delayer 


1’cxecution d’icelle, felon ce que lc temps le 
requiert,&foyordonner,conduire&difpo- ^ feculicrs vacqueront, il fut pourvu de lors 


fer felon la qualite d iceulx. Et porce com- 
bien quen l’an mcccc & vi. deren pafleit, nos 
en enfiwant les manires de nos predecefleurs 
roys de France, confidcrant la gran auffli&ion 
que par 1’efpauze de pres de xxx. ans a fouftc- 
nu noftre mere fainte eglife, por occafion de 
cedolereux&deteftable fchifme,qui parlc- 
dit temps y a efteit & encore cft; Sc defiranc 
de tout noftre cure icelui fchifme eftre ofte 
& extirpe ; confiderant auflique nonobftant 
les grans & diligentes pourfuites, que por ex- 
tirpeir & faire ceffcir le fchifme deftufdit , a* 
vions & avons faites, depuis quii plcut 4 Dieu 
que nos eumes le gouvernement de noftre 
royaume jufques alors , en envoyant pour ce 
par plufieurs fois nosmeftages folemnes,tant 
devers noftre faint pere le pape & fon faint 
collcge,& devers fon adverfairede Romc, 
Sc ceulx qui de par lui fe dient cardinaulx, 
comme devers plufieurs roys, princeps & aul- 
tres feigneurs & communiteiz de nefcience 
& concevoyez aucune conclufion fruftifieu- 
fe ne sen eftoit encores enfuite $ Sc por la 
grande Sc tres-finguliere affeftion que tosjoura 


en avant , fi comme les ftatuts des conciles 
generales Sc les dccrets des faints peres le veu- 
lent, par ele&ion des chapitrcs , convcns Sc 
colleges , de perfonnes idonees & convena, 
bles ; aux aultres bcnefices, par prefentations, 
collation Sc inftitution de ceulx 4 qui de 
droit coramun , privilege ou coutumes il 
appartient , ceffans Sc rejettes du tout Sc non- 
obftant quelefconques refervations genera- 
les Sc efpeciaulx , prohibitions Sc defenfes 
quelxeonques , graces Sc expedations faites 
Sc 4 faire , Sc odroyees ou 4 o&royer par le 
papeou par fon autorite, par interpofitiott 
de droit ou aultrement ; & que ladite eglife 
de noftre royame Sc Daulphine deftiifdits, Sc 
les perfonnes d’icelle demeurent en leur li- 
berteis Sc franchifes , felon les conftitutions 
dcfdits conciles generaulx Sc la difpofitioo 
du droit commun,jufqu ad ce que par concile 
general canoniquement chelebrc aultrc cho- 
fe fuft fur ce ordonnee , a 1’ordonnance du- 
quel confeil iis fe foubmettoient ; lefqucls 
deliberation* Sc conclufion ainfi prinfe en- 
tfcux Sc 4 nous rapporteis, iis nous fupplie- 


Digitized by LiOOQle 


743 


ACTA VARIA PRAEVIA 744 


rcnt mouft inflamment que nos les vofiffions 
avoir agreables & confirmcir , & en icelles 
les confervet & maintenir , & oftcir tous em- 
pefchemcnsqui fcroicntfaites a contraire. A 
laquellc fupplication, eue premierement fur 
icelle grant & meure deliberation avee plu- 
fieurs princeps de noflredit fang & notables 
perfonnes , tant defdits prelauts comme dc 
noflredit confcil,nous condefcendimes lors 
por certaines caufes & confiderations, qui ad 
ce nous meuvent , pius k piain contenucs en 
certaines nos lettres fur ce faites , donnees le 
xvm. jours de Fevrier oudit an mccccvi. dc- 
ren paffe ; lefquels toutevoyes tant pour ce 
<jue ou temps deffufdit nous vindrent novel- 
les , qup nofire faint pere Sc fondit adverfairc 
fe difpofoicnt k mettre union eia noflreditc 
mere fainte eglife , comme pour ce oyes lef- 
dites novelles , nos ordonnames certaine 
grande ambafTade eflre envoyee tant dc par 
nos , comme de par lefdits prelaus & univer* 
fite devers nofire faint pere & fon adverfairc 
dcffufdit, pour les exhorter a ladite union, 
nos ne voulfimes mies lors eflre publiees , ne 
mifes k execucion, afin que par ce nofiredit 
faint pere Sc fondit adverfaire ne fuffent en 
aucune maniere irrites , & auffi que par ce ne 
venift empefehement en fait dcffufdit , mains 
por ce & pour aultres caufes qui ad ce nous 
meuvent, voulfifmes ladite exeeution d’icelle 
eflre differee. Et depuis a la requeflc de no- 
ftreditte fille , qui fort nous preffoit de avoir 
nos lettres deffufdittes , elies furent mifes par 
nofire ordinance es mains de nofire ame & 
feal chevalicr, confciller & chambellan Jo- 
han de Montagu vidame dc Lannoys, & 
grant maiflre de nofire oflcil , lequel par no- 
ftre vouloir &commandement promit a no- 
ftredite fille 1’univerfite, que dedans le pre- 
micr dimanchc dc carefme lors enfuivant , 
qui efl ce jourd’huy, ainfi comme en nos aul- 
tres lettres fur ce faites efl contenu , il bailroit 
icelles lettres k noflredite fille pour les faire 
publier , & eflre exeeutees felon leur forme 
& teneur , de par laquelle nofire fille audit 
jourduy nos a cfle molt inflamment requis, 
ue nous lui vueillons faire bailler les lettres 
cffufditcs 5 mains confidere que fi comme 
nous avons cfle & fommes pleinement & 
deuement informes , tant par pluficurs lettres 
adjettans k nous & a nofdits cufins Sc oncles, 
tant de par noflredit faint pere Sc fon faint 
collcge , & auffi de plufieurs cardinaulx , par- : 
ticulierement & femblablement de par nof- 
dits meffaiges, qui encore font dcpar-dcli 
pourcette caufe,& auffi de par nofire ame 
& feail confciller , chevalier & chamblan 
Johan le Meingre dit Boucicaut , maref- 
chal de France , & gouverneur de par nos de 
nos cite Sc feignorie de Gennes , comme par 
la relation de plufieurs notables perfonnes 
venans de par-dela , noflredit faint pere efl 
cn tres-bonne difpofition & fait muit grant 


A diligcnche par toutes voyes & manires advi- 
fees par fondit faint college , & ad ce con- 
venable & neceffaire de mettre union en 
fainte eglife, & mefment par ia voye dc ccf* 
fion, & que femblablement fondit adverfaire 
efl affez ad ce difpofe , comme l’on dit,& 
que ledit faint college & plufieurs defdits car- 
dinaulx , nofdits meffaiges , & auffi ledit ma- 
richal & gouverneur nos exhortcntamoult 
grand inftance par les eferitures & meffaiges, 
que acunes novellite ne foit faite par-de^i 
contrc noflredit faint pcrcfeglifc de Rome, 
car ce feroit por cmpefcheir ou rompre le 
g fait de ladite union, & ficroit en avanture 
qu’il ne fe peufl en brief reparer. S^avoir 
faifons , que ccs chofes confidcrees , & eue fur 
ce tres-grande & meure deliberation en no- 
fire confeil pour ce parfplufieurs affemble& 
tenu , ouquel ont efte ainfne fils le duc de 
Guyenne, & nofilits coufins, & oncles, le 
roy de Sicile , & les dues de Berry, & de Bour- 
goigne , & avee eulx nofire trcs-cher &tres- 
ame fils le duc de Bretaigne , plufieurs aul- 
tres de noflredit confeil, & auffi plufieurs pre- 
lauts, chevaliers & autres perfonnes faigcs & 
notables de nofiredit confeil , avons delibcre 
^ & ordenne , ordenons & deliberons par ccs 
prefcntes,pour le plus expedient &pourle 
bien Sc avenement de ladite union de nofire- 
ditemere fainte eglife, & pour plufieurs aul- 
tres caufes raifonnables , qui ad ce nous meu- 
vent, que combien que nofdites lettres ayent 
efte baillees a noflredite fille, felon lo&roy 
qui leur en avoit efte fait ; neaumoins la pu- 
blication & exeeution d’icelles foit fufpcn- 
due , & icelle par la deliberation deffufdite 
fufpendons dc nofire certaine fcience & au- 
dorite royale par ccs prefentes , jufqua la fSte 
j de 1’afccnfion prochain venant, & defendons 
a tous nos jufticiers & officiers , tant de no- 
ftredit royame, comme de nofiredit Dal- 
phine, fur quanque iis fe povent meffaire en- 
vers nous , que fuppofe que pendant ledic 
terme de 1’afcenfion , iis ou aucuns deulx fuf- 
fent requis de par noflredite fille ou aucuns 
des fuppofts d’icelle , ou aultre quelxeonques, 
de publier ou de faire publier lefdites lettres , 
ou les chofes contcnues en icelles, iis ne ob- 
temperent en aulcune maniere , & fembla- 
blement & fur femblables peines deffendons 
k tous prelauts , gens deglife , & fcculicrs , Sc 
aultres nos fubgiez de nofire royame & Dal- 
[ phine deffufdit , de quelque preeminencc ou 
audoritequ’ils fuffent, que fuppofe que no- 
ftredite fille ou aucuns defdits fuppofts d’i- 
celle ou d’aultres fe effor^affent de publier 
ou faire publier nos lettres deffufdites pen- 
dant le temps deffufdit.. .. forcloent toute 
audience, ne ne les oyent en ce en aucune 
maniere. Et oultre par la deliberation def- 
fufdite , volons & nos plaifi,'que durant le- 
dit temps jufqua ladite fefte de 1'afcenfion , 
nofiredit faint pere puiffc pourvoir aux cgli- 

fes 


Digitized by CjOoq : 


I 

I 


745 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 746 

fes Sc benefices d’iceulx nos royame Sc Daul- A agitur , fuperilluftrante divina gratia , perve- 
phine , quelxques iis foycnt , qui ont vacque nirc , intentionemque noftram immutabilem 

jufqu’a ores,& vacqueronc durant ledit temps, per noftras repetitas litteras patefadam, itera- 

[ ainfi comme il lui plaira , comme il a accou- to per venerabiles fratres Antonium Moto- 

r ftume , nonobftant nofdites aultres lettres nenfem nepotem, GuiLLELMUMTudertinum 

k & lcfditesdelibcrations Sc conclufions prinfes epifeopos referendarios ac thefaurarios , Sc 

par lefdits prelauts Sc, aultres perlonnes oudit diledum filium Antonium se Butrio V. J. 
confeil , Sc par nos confermees & ratifiees, dodorem Bononicnfem, nuncios noftros ad 
comme deflus cft dir, & toutes les aultres tuam Sc nonnullorum praefentiam pridie de- 
chofes contenues en icelles nos lettres , lef- ftinatos , referare providimus , ut tantum Sc 
| quelles nos avons Sc voulons & determinons tam defiderabile eundis fidelibus bonum u- 

avoir por exprimecs cn ces prefentes , & lef- nionis hujufmodi fequi poffit in ccclefia Dei, 

quelles nos ne voulons avoir nefortir aucun ad quod fuprema noftra defideria tendunt, 
effetjufquautefnpsdeffufdit. Sidonnonscn g ac ipfis noftris nunciis ad rem gerendam, 
mandement & enjoignons expreffement par exequendamque fuper loco condecenti Sc 
ccs mefmes prefentes i vous ames Sc feaulx idoneo , Sc tempore conventionis , numero* 
gens tenant noftre prefent parlement , que que ab utraque parte ad locum ipfum ducen- 
icelles nos prefentes lettres facent publier cn dorum declarandi Sc concordandi concelfi- 
noftre cour de noftrcdit parlement inconti- mus Sc rurfum tenore przfentium concedi- 
nent que elles leur feront prefentees j Sc fem* mus facultatem, ut omni mora, quae maximis 

blablement mandons Sc envoyons comme in negotiis femperconfuevitefledifcrimini, 
delfus a prcvoft de Paris , Sc a tous nos aultres fublata de medio , Divinitate propitia , fequi 

jufticicrs Sc officiers de noftrcdit royame Sc poflet bonum insrftimabilis unitatis hujuf* 

l Daulphine , ou k leurs litenans , Sc a chacun modi in ecclefia fupradida : nec curamus ad 

' d eulx , que nos prefentes lettres deflufdites ea quz in litteris tuis pollent efle difeepta* 
facent lire& publier folemnement par tous tionisrefpondcre pro voluntate noftra firmif* 

leurs lieux accoutumez i faire eris en leur C fima, propter quam nullam fecundum Deum ' 
jurididions, & tous ceulxqu'ils trouveront viam recufamus. Sed te per afperfionem fan* 
non obeir i nos volontez Sc ordcnance Sc de* guinis Salvatoris omnium Jesv Christi ob* 

i liberation deflufdites , iis puniflent , ceft-a- iceramus & etiam obteftamur , ut in Deum 

f^avoir les prelaux Sc gens deglife , quelxque oculos tus mentis , ac ad veritatem , omni 
i iis foient , par prinfe Sc expledement de leur terrena afledionc fepofita , erigens, fibi mun- 

temporel Sc aultrement , comme a nous def- dam offeras confcientiam , ut faltem piis no- 

obeiflans , ains comme a cas appartiendra , Sc bifeum ad peragendum tam acceptiflimum 

les autres fi rigureufement Sc tellcment que bonum pacis & unionis hujufmodi concurras 

ce foit cxemplc i tous aultres. En tefmoins affectibus & effectibus , ut tandem gregi Do- 

de ce, nous avons faiemettrei ces lettres no- minico tantis Sc tam flebilibus perturbato 

ftre feel. Donne a Paris le i v. jour de Mars, q temporibus refurgat atque proveniat pax Sc 
1 fan de grace mcccc Sc fept & Icxxvm, de no- ' quies. Datum Romar apud S. Petrum , idus 

ftre regne. Martii, pontificatus noftri anno primo. 


EPISTOLA GREGORII PAPA XII. EPISTOLA GREGORII PAPA XII. 
ad Petrum de Luna. ad cardinales Petri de Luna. 


Mittit ad eum fuos nuncios ad conveniendum 
cum eo de modo unionis ecclefia , ad quam 
eum hortatur. 

Anno t+o^ y^Regorius, &c. Petro de Luna, quem 
frijfoi viri vJ nonnulli fibi in hoc miferabili fchifmatc 
daminich*»- adhzrcntes , Benedidum XIII. nominant , 
veUn ’ pacem Sc cohfolationem unionis cordiahter 
affedare. 

Litteras tuas grata mente fufeepimus, Sc 
quar continebantur in illis, ac expofita per 
oratores tuos ad noftram prxfentiam noviffi- 
me deftinatos intelleximus diligentia lingu- 
lari , fperantes frudum falutifer* Sc defide- 
rabilis unionis , quam femper optavimus , e- 
tiam dum minori fungebamur officio, Sc poft 
aflumtionem noftram ad apicem fummi apo* 
ftolatus, fupremisaffedibus femper quaefivi- 
mus & quzrimus in Dei ecclefia, cujus res 
Vet.jcrift. & tnon. ampl. Codeft. Tom. fll* 


Ejufdem argumenti , 

G Regorius , &c. univerfis qui in hoc mi- Ann °u°7. 

ferabili fchifmatc Petro de Luna , qui ftri&ni 'do T 
fc Benedidum nominat, tamquam cardina- min } chan ' 
les adhaerent, pacem & unionis confolatio-. v,lm ' 

E nem. 

Nuper litteras Petri de Luna, quife no- 
minat Benedidum , vofque appellatis vc- 
ftrum dominum, ac litteras circa remotio- 
nem diuturni ac peftiferi fchifmatis in pri- 
mordio noftra? affiimtionis ad apicem apo* 
ftolatus , ad noftras Sc poftea deftinatas rc- 
fponfivas cordiali affedione percepimus, qua- 
rum continentiam & exprefla per oratores 
Sc nuncios didi domini veftri circa rem hu- 
jufmodi denotantes , eidem veftro domino 
duximus circa przmiflorum continentiam , 
in h*c verba, ne res protrahatur in longius, 

Sff 


Digitized by 


747 ACTA VARIA PRAEVIA. 

refpondendum , Grigorius,' &c. utfupra A 

proxime. Obfccramus igitur vos & obtefla- 

mur per vifcera mifericordix omnium Rc- COPIA L 1 T T E R JE 

demtotis m in Altiffimum veftr* mentis ocu- Rkmm 

los, & ad vematem , otnm temporal. affc- rUm r Rmimim r aft % u 
Otone m divcrfa mortales plerumque era- U, 

hente poftpofita, purificatis mentibus erigcn- ' 

tes , omnipotenti mundam confeientiam of- /"'\Uia intelleximus nupe 
feratis , & circa votivam expeditionem om- V^IL n0 ^ cr & antipapa , de 
nium prxmiftorum juxta fpem nobis per ve- confenfu,per viam ceffioni: 
ftras nunc oblatam placeat , & velitis intentis tendunt unitati & pacificai 

affedibus & e Aedibus operari , ut tam defide- propter quod merito funt 

rabile eundis fidelibus bonum unionis , circa dat tamen Deus , ne per aft 

quod omnis noftrafemper invigilavit & ver- _ piant papatum ab Italia, 
git intentio, fequi poffit in ecclefia fanda etiam fanduarii in Urbe 
Dei ; a cujus conclufione certiflimi ficis adio- nofeitur fadum fuifle. Sed 

nes nofiras nullis temporibus fubtrahemus. hujufmodi cefliones ex a 
Datum ut fupra. diantur,honeftumimmoe 


74 * 


EPISTOLA GREGORII PAPiE XII. 
ad Garolum Francorum regem. 

Se perfeverarc in voluntate tollendi fchifmatis. 

Anno 1407. #^Regorius, &c. cariflimo in Chrifto filio 
ftriffimi il t VJT Carolo regi Francorum illuftri , S. & 
mini Cb«!h A. B. 

. Litteras tuae ferenitatis rcfponfivas ad no- 
ftras paterna jocundaque mente nuper acce- 
pimus, quarum devoto tenori fic prxfcnti- 
bus refpondemus : In (pe omnipotentis Dei 
vivimus , quod voluntatem unionis Chriftia- 
norum optatx.fic remotionis fchifmatis, quam 
ipfe nobis donavit , fua miferatione confer- 
vabit, quantum celerius & efficacius effedum, 
prout in nobis erit , effeduram, quam litteris, 
ore fxpius, ac nofiris nunciis manifeftara 
facimus : cujus fervore , quanto celerius po- 
tuimus, nuncios ipfos tranfmifimus , cum po- 
teftate concordandi de loco & tempore con- 
veniendi, & congruis circumftantiis, fic quod 


direcht per Rictum Rojfenfem epifeopum Ad cu> 
riam Romanam fuper via cejfionis elcfta ad 
unionem ecclefia fanBa Dei. 

Q Uia intelleximus nuper , quod dominus Anno 1407. 

jiofter & antipapa , de communi eorum 
confenfu,per viam ceffionis ex perfedione in- mini cbam. 
tendunt unitati & pacificationi ecclefiarum , vdin * 
propter quod merito funt laudandi 5 conce- 
dat tamen Deus , ne per afiutias Gallici furri- 
_ piant papatum ab Italia , in deftrudionem 
B etiam fanduarii in Urbe, prout hadenus 
nofeitur fadum fuifle. Sed fi contingat quod 
hujufmodi ceffiones ex aliqua caufa impe- • 
diantur,honefium immo expediens erit, quod 
ftatim dominus nofler convocet concilium 
generale , quia ad eum fpedat , ut patet xvii. 
dift. c. 1 . §. Huic etiam , & 1 1 . q. vn. Nos fi in 
confpetfu; & juxta chronica Martini, in qui- 
bus legitur de Symmacho papa fpoliato, cu- 
jus titulus fortius fuit per Laurentium fuum 
adverfarium impugnatus de hxrefi, quam 
titulus Urbani propter metum : qui tamen 
convocavit concilium, cui de jure prxfidebat. 
q Ex quo fequitur, quod antipapa & rex Fran- 
ci* cum adhxrentibus tenentur venire vo- 
cati ad hujus concilium s & fi non venirent, 
eflent contumaces , & tota potcftas ccclefix 
reveniret apud concilium antedidum , & te- 
nerent quidquid ibi fieret de jure , & in primo 
edido citatio ad ipfum concilium , & fierent 
comminationes ipfi regi Francix de fua pri- 
vatione , nifi defifieret a fua defenfione per- 
tinaci , & de exponendo regnum fuum fpoliis 
Chrifti fidelium , & de affignando regnum 
fuunwegi Anglix ad fortificandum titulum 
fuum ex abunde in eodem. PlusqUam veri- 
fimilc eft, quod nec ipfe rex Francix, nec 
fua adhxrentia expedabunt tam acerbos idus. 


confidimus nullos nos divertere malignos ® co c l uoc ^ & c ‘ s ma j° ra poteft facere con- 
impetus , immo omnes unionis amatores cilii generalis audoritas, nec fuas pertinacias 
uberiori confovere lxtitia hadenus habita , poffunt defendere , prout faciunt Grxci , quia 
pro auo audori Deo alacres reddimus era- illi quafi in extremitatibus Chriftianitatis,ifti 


impetus , immo omnes unionis amatores 
uberiori confovere lxtitia hadenus habita , 
pro quo audori Deo alacres reddimus gra- 
tias. Reflat ut omnes qui poflunt provi- 
deant, ne malx artes interveniant, & pura 
mente honor quxratur divinus , cui totum 
debemus quod fub noftra poteftate redigi- 
tur. Hic nempe honor debitx unionis & pa- 
cis eft finis, qui debite impletur, fi veritati 
& caritati ceditur, ad quem finem nos ve- 
nire deledat. Datum Romx apud S. Petrum, 


vero in corde & medio Chriftianorum exi- 
ftunt, nec erit multum difficile totum clerum 
ad hujufmodi concilium convocare, quia 
quamplura fuere concilia, in quibus etiam 
agebatur de flatu ecclefix , ut de hxrefibus 
diverfis reprimendis , ut in libro conciliorum, 
celebrata citra numerum c. immo lx. epif- 
coporum. Hic tamen non agitur , nifi de jure 


111. idus Aprilis, pontificatus noftri anno £ duarum mortalium perfonarum. Et licet in 
primo. ipfo concilio dominus nofler fufpenfo peti- 

torio , pollet petere reftitutionem , eo quod 
papa fpoliatus five privatus debeat reftitui , 

. ut dicitur locis fuperius allegatis , & fecun- 

dum archidiaconum in dido §. Si tamen , ex- 
pedit, quod difpenfative utrumque fimui 
terminetur, prout ibi legitur & no. Nec obftat 
r xxin. dift. c. In nomine Domini , & lxxx, dift. 


Digitized by 


749 AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mcceeix. 7ja 

c. Si quis pecuniam , & in q. i . Putet , quia lo- A fupradidum > in quem iftanil mate* 


quuntur de illo qui temeritate propria , vel 
pecunia , vel tumultu populi abfque aliqua 
eicdione per cardinales fada , notorie fc in* 
trufit , nec aliter portum intclligi propter 
praedidum §. & Archid. in dido §. Si qui , di- 
cit exprefle , quod papa fpoliatus debet ante 
omnia reditui , ficut alius. Nec obdat c. Si duo 
lxxx. did» quia loquitur quando a cardinali- 
bus duo fuerunt eledi , & neuter habuit duas 
partes, & fic nuliitas fuit votorum , ut in 
nota in Gloflam. Secus tamen ed in fado no- 
dro , &c. Haec enim via tuta edet pro confer 


riam publicare dominis meis cardinalibus > 
& fi videatur etiam in fermonibus coram 
papa & cardinalibus diferetioni veftrat relin- 
quimus, quam confervet epifeopus fandus 
feliciter ut optamus. Londoniis anno Do» 
mini mccccvii. 


COPIA CESTORUM JN MASSILIA 
per dominum Benedictum fuum tolle gium , 
ejr ambafiUtores domini Gregor ii. 


vatione fanduariorum in Urbe , quar laicis £ T N nomine fandae & individuae Trinitatis Anno Uo% 

A Patris & Filii & Spiritus-fandi. Arnen. Ad £x 


funt quafi fignum fidei nodrae , ac etiam pro 
confervatione totius patrimonii beati Petri. 
In via autem ceffionis praedidae , licet de fui 
natura fit meritoria , eo quod procedit ex ra- 
dice perfedionis , quia tamen in fubditutione 
futuri pontificis multae podunt ede deceptio- 
nes , praeferfim per eos , qui anhelant ut pa- 
patus locetur inter cos, extra locum proprium 
ad hoc deputatum. De idis & quampluribus 
aliis hanc matcriam‘concernentibus,dimifi- 
mus in recedii nodro de curia in manibus 
fandae memoris domini Bonifacii & domi- 


futuram rei memoriam per hoc praefens pu- 
blicum indrumentum eundis id vifuris & au- 
dituris pateat evidenter , quod cum pro ex- 
tirpatione diuturni ac pediferi fchifmatis in 
ecclefia Dei vigentis , & affecudone fandif- 
fimar unionis a eundis Chridi fidelibus prae- 
optatae , dominus Angelus Corrario, qui ab 
adherentibus fibi in hoc perniciofo fchifma* 
te Gr.egor.ius nuncupatur, in Urbe relidens, 
& fuum prxtenfum collegium , illorum vi» 
delicet qui apud partem fuam cardinales ap- 


£4 urentii 
Lttditnft! (jp 
ChtuvtU- 


IU4U*. 


norum cardinalium unum Sextum de fex fo- n pellantur , egregios viros Antonium nepo- 

s r J 1: t:. vt U . • u.. n 0 . r' . 


iiis , & praefertim domini mei cardinalis Nea 
politani adhuc viventis cum allegationibus 
in jure , prout in numero tunc concurrebant 
fub corredione fociorum & majorum meo- 
rum cardinalium. Infuper fi de confenfu om- 
nium cardinalium vel duarum partium fuit 
cardinalis S. Petri pofitus in cathedra ad ado- 
randurru&c.tunc meo videre dominus Urba- 
nus fuit bene eledus , etiam fi fuiffet metus ab 
extra fufficiens, & qui caderet in conflantem > 
quia metus non impedit nec refeindit, nifi 
metum pafiiis fequitur ipfum metum , ut no- 
tatur per Jo. Mo. quod metus caufac. i. & 

S er illam politionem in cathedra , ipfi car- 
inales credebant potius difplicuifle Roma- 
nis metum inferentibus, quam placuifie , eo 
quod non pofuerunt Urbanum qui fuit ele- 
dus in cathedra , fed alium. Et licet ipfi Ro- 
mani clamarunt : Volumus Romanum vel Itali- 
cum ; tamen credebant cardinales difplicuifle 
ipfis Romanis per eledionem hujus Italici, 
& forte propter odium antiquum inter Ro- 
manos & Neapolitanos. Quod ficredidiflcnt 
cardinales placuifie Romanis per eledio- 
nem, citius ipfum verum eledum quam alium 
pofuiflent in cathedra ad adorandum , & fic 


tem , qui pro Motonenfi , & Guillklmum * 
qui pro Tudertinenfi epifeopis fe gerunt, nec 
non nobilem Antonium de Butrio utriuf» 
que juris dodorem , nuncios & oratores fuos 
ad SS. in Chrifto patrem & dominum nof- 
trum, dominum Benedictum divina provi- 
dentia papam XIII. in Maflilia pro nunc re» 
fidentem , & facrum collegium reverendiffi» 
morum in Chrifto patrum dominorum S. R. 
E. cardinalium deftinafient , pro concordan- 
do de loco condecenti & idoneo , & tem- 
pore conventionis per utramque partem fa- 
ciendae , & de numero perfonarum a quoli- 
D bet partium praedidarum ad locum ipfum 
ducendarum , & aliis quae circa ea fuerunt 
oecefiaria i prxfatifquc fuis nunciis & orato- 
ribus ad hoc mandatum & potcftatcm con- 
ceffiffent per fuas litteras more fuo bullatas 
& figillatas , quarum tenores de verbo ad ver- 
bum inferius funt inferti, & gratia S. Spiri- 
tus per ante de loco, tempore & aliis prae- 
miffis, nec non & circumflandis nonnullis 
ad rem conficiendam pertinentibus, jam in- 
ter praefatos dominum noftrum papam & 
fuum collegium infraferiptorum domino- 
rum cardinalium , & nuncios & oratores prar- 


non fequebantur metum. Ex quibus fequi- ^ fatos efiee laudabiliter concordatum , con- 


tur meo videre cum fubtili profecutione , 
quod per hoc folum proprietas papatus& ti- 
tulus Urbani fufficienter abfque aliis efiet 
probatus , edam circumfcriptis nonnullis ip- 
fius metus purgationibus , quz fequebantur , 
&c. Et fic dominus nofter non poteft timere 
de fentenda ipfius concilii, & maxime prop- 
ter numerum epifeoporum de fua obedien- 
tia , &c. Haec enim feribimus vobis in 
Vet. Script.&Mon, ampl. Colle ff. Tom. VII, 


ventum , promiftiim & conclufum , & prop- 
terea forent nonnulla formata & in feriptis 
redada capitula,hujufmodi concordiam con- 
cernentia, quorum tenor etiam de verbo ad 
verbum inferius eft infertus. Tamdcm dic 
xxi. menfis Aprilis , anno a nadvitate Domi- 
ni mccccvii. indidione xiv. pontificatus do- 
mini noftri papae anno xm. in loco infraferi- 
pto congregatis , dido domino noftro papa 

S s s ij 


Digitized by ^ooQie 


7Si ACTA VARIA PRAiV IA 751 

& reverendiffimis in Chrifto patribus domi- A fupcr didi nuncii & oratores , nominibus & 


nis Guidone Peneftrinenfi , Nicolao Alba- 
nenfi , Jo. Hoftienfi , Jo. Sabinenfi , Petro 
Tufculanenfi, & Berengario Portuenfi epif- 
copis , P. tituli fandx Sufannx , Guillelmo 
tituli fanda? Cecilix , & Petro tituli fandae 
Praxedis prelbyteris , ncc non Amedeo fan- 
dae Marix novz , Ludovico fandi Adriani , 
& Antonio fandae Mariae in via lata diaco- 
nis cardinalibus , & didis nunciis Sc oratori- 
bus , ac nobis notariis & teftibus infraferip- 
tis , prztada & infra inferta capitula ibidem 
exhibita fuerunt, leda & publicata , per quo- 


poteftatibus quibus fupra, convenerunt & 
promiferunt folemniter ftipulatione prxmif- 
fa , ut eft didum , fe curaturos ac faduros 
cum effedu , quod praefatus dominus Ange- 
lus & fuum praetenfum collegium aflcrtorum 
pro parte fua cardinalium infra menfem Ju- 
lii proxime fecuturum , ada & gcfta fupra- 
dida & infraferipta per eos in praefenti inf- 
trumento contenta , cum fuis clericis uni- 
verfis concedent , firmabunt , promittentque 
tenere , & obfervare , & complere , & non 
contra facere, nec contra venire, & de his 


tum ledionem & publicationem praefatus « dabunt in forma plena publicum & authen- 

J _ • n _ 1 1 _ • ^ • J . •! 


dominus nofter papa & fuum collegium prx- 
didorum dominorum cardinalium , ad per- 
fedionem facratiffimz unionis, juxta oblata 
per ipfum dominum noftrum papam dido 
domino Angelo , & fibi ac per orbem feri- 
pta per litteras fuas fub bulla data Maffilix 
apud fandum Vidorcm ii. calendas Februa- 
rii, pontificatus fui anno xm. in quibus 
idem dominus nofter papa perftitit, perfiftit 
& perfiftcre , domino concedente , intendit, 
& ea cupit , ac affirmavit integre adimplere, 
pure , libere & fimpliciter , & ex certa fcien- 


ticum documentum > de quibus omnibus & 
lingulis fupradidis & irifraferiptis , tam prae- 
fatus dominus nofter papa & fuum factum 
collegium , quam didi nuncii & oratores re- 
quifierunt fieri & expediri unum , duo , vel 
plura , publicum vel publica inftrumenta per 
nos notarios infraferiptos. Tenor vero litte- 
rarum didi domini Angeli & fui prxtenli 
collegii, talis eft : 

Gregorius epifeopus fervus fervorum Dei , 
venerabilibus fratribus Antonio Motonenfi, 
Guillelmo Tudertino epifeopis, referenda- 


tia , fponte praedida & infra inferta capitula, r riis ac thefaurariis , & diledo filio Antonio 

o- r. 1 _ • — r n • /* ; • J _ • r» • 


ac omnia & lingula in cis contenta concef- 
ferunt, firmaverunt & approbarunt , ac pro- 
miferunt nobis notariis infra feriptis, tam- 
quam publicis perfonis , vice & nomine om- 
nium illorum , qui in hoc negotio tangun- 
tur, & quorum intereft & intereffe poterit , 
legitime ftipulantibus & recipientibus ipfa 
capitula & omnia in eis contenta , prout ad 
quemlibet prxdidorum fpedat , & fpedare 
poterit , feu fpedabit , in futurum tenere, ob- 
fervare & complere , & non contra facere , 
ncc contra venire. Et fubfequenter przfati 
domini nuncii & oratores nominibus & pro 


de Butrio utriufquc juris dodori Bononicn- 
fi , noftris & apoftolicx ledis nunciis, falutem 
& apoftolicam benedidionem. Cum pro ex- 
tirpatione diuturni ac peftifcrifchifmatis,& 
confecutione defidcrabilis unionis in Dei ec- 
clefia ad Petrum de Luna, quem nonnulli 
fibi in praefato fchifmatc adhaerentes , Bene- 
dictum XIII. nominant , & ad quofdam a- 
lios , in nuncios noftros vos praefentialiter de* 
ftinemus, nos volentes ut de intentione no- 
ftra ac poteftate vobis tradita docere poffitis , 
fi & quando vobis expedire videbitur , has 
litteras fieri fecimus, per quas diferetioni ve- 


parte didi Angeli & fui praetenfi collegii, D ftrae de loco idoneo & condcccnti, ac tem- 


ex mandato & poteftate eis traditis per prae- 
fatas & infra infertas litteras , ut prxfcrtur , 
ad perfedionem facratiffimz unionis, juxta 
votum , promiffionem & juramentum atque 
feripta dido domino noftro papx & per or- 
bem per prxfatum dominum Angelum , in 
quibus ipfe perftitit, perfiftit, & perfiftcre , 
domino concedente, intendit, & ea cupit, 
ut affirmarunt, integre adimplere , pure , li- 
bere & fimpliciter , ex certa fcientia, fponte 
prxdida capitula & omnia & lingula in eis 
contenta concefferunt , firmaverunt & ap- 
probarunt , & promiferunt nobis notariis in- 
fraferiptis , tamquam perfonis publicis, vice 
& nomine omnium illorum , qui in hoc ne- 
gotio tanguntur , & quorum intereft vel in- 
tereffe poterit, legitime ftipulantibus & reci- 
pientibus ipfa capitula & omnia in cis con- 
tenta, prout ad quemlibet prxdidorum fpe- 
dat, & fpedare poterit, feu fpedabit, in fu- 
turum tenere , obfervare , & adimplere , & 
non contra facere, nec contra venire. Et in- 


pore conventionis per nos & ipfum Petrum 
facicndx, ac de numero ab utraque parte 
ad locum ipfum ducendorum , cum dido Pe- 
tro concordandi , & qux circa ea necefla- 
ria fuerint in prxmiffis i idque faciemus , au- 
dore Domino , ufque ad fatisfadionem con- 
dignam inviolabiliter obfervari. Datum Ro- 
mx apud fandum Petrum iu. calendas Mar- 
tii , pontificatus noftri anno primo. 

Miseratione divina epifcopi,prelbyteri, 
ac diaconi S. R. E. cardinales cum defiderio, 
reverendo in Chrifto domino Petro de 
E L u n a , quem nonnulli in hoc miferabili 
fchifmate Benedictum XIII. appellant , pa- 
cis & unionis affedum. Pro extirpatione in- 
veterati ac horrendi fchifmatis SS. dominus 
nofter , dominus Gregorius papa XII. reve- 
rendos in Chrifto patres dominos Antonium 
ejus nepotem Motonenfem , & Willelmum 
Tudertinum epifpopos , thefaurarios ac refe- 
rendarios, & diledum nobis in Chrifto An- 
tonium de Butrio utriufquc juris dodorem 




Digitized by 


753 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


754 


*mI. Bonfile. 


** l . Efchc- 

icu. 


B 


Bononienfem , nuncios fuos ad reverentiam 
veftram ac nonnullos alios ad przfens diri- 
git, ejus intentionem alias veftr* reverenti* 
per fuas noftrafque litteras fuper extirpatio- 
ne hujufmodi fchifmatis intimatas feriofiffi- 
me relaturos, quorum relatibus etiam parte 
noftra reverentia veftra adhibere velit cre- 
denti* plenam fidem. Datum Roma xxvi. 

Februarii, pontificatus praefati domini noftri 
anno primo. Capitulorum vero feries fequi- 
tur in hzc verba : In primis quod ambo &c. 
ut in tomo 2. Anecdotorum nottrorum p. 13 14. 

Ada fuerunt hxcMafliliz apud monafterium 
fandi Vidoris in camera paramenti redden- 
ti* przfati domini Bencdidi , anno , indidio- 
ne , menfc, die & pontificatu prxdidis , prx- 
fentibus dominis Francisco Narboncnd ca- 
merario, Petro Tholofano referendario, 

Theobaldo Bifuntino , Jo. Vicnnend archi- 
epifcopis, LvDOvicoDertufenfi, Petro Iler- 
denti , Bertrando Vaurend , & cubiculario 
didi domini noftri papae , Raymundo Petra- 
goricend, Jo. Vivarienfi, Paulo Lucenfi, 

& Francisco Niciend epifcopis, ac Johan- 
"NE Montis Aragonum, Hieronymo fandi Jo- 
hannis de Pinna, Ofcends dioecefis, Ayme- 
rico fandi Saturnini Tholofani , & Henrico * 

S. Andre* , monafteriorum abbatibus , nec 
non honorabilibus & egregiis viris dominis, 
domirtis fratre Raymundo de Lescura mi- 
lite ordinis hofpitalis S. Johannis Jcrofolymi- 
tani , praeceptore Cypri , Francifco Daranda 
ordinis Cartudends donato , Dominico Ra- 
ni priore Ccfarauguftano, decretorum doc- 
tore , Lazaro Martini decano OfcenG , facr* 
pagin* profeffore , Stcphano Chamberti fa- 
crifta Carpentoratenfi , ecclefiarum jurifperi- 
tls , Ludovico de Valterra legum dodore., 

ac Brancafio Baufalc * marefcallo przfati do- VJ conliiio Ancianorum civitatis 5 aon* 5. uiu/irtfmi 
mini noftri pap*, & Hugone domino de AI- D &A.B 


A abbreviatores litterarum didi domini Ange- 
li, Bladus de Catinis pro prefbytero S. Se- 
norii de Veneriis, Johannes de Werfmim 
pro canonico fandi Vidoris Dulmcnfis , Mo- 
nafteriends dioecefiseccleftarum fc gerentes» 
& Baptifta de Teftis de Bononia pro notariis, 
& Guido dc. Bufco magifter in artibus &: ba- 
calarius in decretis , clericus capeli* , Johan- 
nes dc Magnavis de Bononia prefbyter , Sc 
Rodgerus dc Diick litterarum didi domini 
Angeli feriptor, ac Nicolaus dc Faganca, 
plcbanus plebis fandi Stephani in Camelico, 
Aquilcgienfis dicecefis , Sc Hugo Johannis , 
clericus Argentinends , pro teftibus per prae- 
fatos nuncios & oratores , & pro parte & no- 
minibus quibus fupra , ad prarmifia vocati 
fpecialitcr & requifiti , pariter & rogati. 

Ego Petrus Eximini de Pilaribus, bacala- 
rius in decretis, prxpofitus ecclefix Ilcrden- 
fis , camer* apoftolicx clericus, publicus apo- 
ftolica audoritate notarius, prxmiflis omni- 
bus & dngulis,dum, ut fupra feripta funt, 
agerentur Sc fierent , uni cum notariis fub- 
feriptis prxfcns fui, eaque dc fieri vidi Sc 
audivi. Ideo huic przfenti publico inftru- 
mento manu aliena fideliter feripto , fignum 
meum folitum appofui, me hic manu pro- 
pria fubfcribendo fignavi rogatus Sc requifi- 
tus in teftimonium prxmifforum. 


befpino militibus , cum pluribus aliis nota 
bilibus ac utriufque juris peritis viris teftibus, 
nec non nobis Petro Eximini de Pilaribus , 
prxpofito Ilerdcnfi , Guillelmo Carbonella 
facrifta Barchinonend , & Petro de Ponte de- 
cano Caftri-novi de Arrio, S. Pauli diaece- 
fis , apoftolic* camer* clericis , & vEgidio Ju- 
venis Remenfis, Nicolao de ClcmangisBa- 
joccnfis, eccleGarum cantoribus, ac Petro So- 
riani archidiacono PenicenfiinecclefiaBar- 

chinonend, przfati domini noftri fecretariis, _ . _ 

ac Juliano de Loba Tirafonends, Gcrardo E duximus in Altiflimo condignis laudum pr* 


EPISTOLA GREGORII PAPjE XII. 
communi & condlio Ancianorum 
civitatis Saon*. 

Gr Atius dgtt de obUtafibi fuoque collegio 
fecuriute. 

G Regorius, &c. diledis filiis communi & An ™ '*° 7 ‘ 
condlio Ancianorum civitatis Saon* S. 

Venerunt nuper ad prxfentiam noftram Vllin ‘ 
diledi filii oratores veftri , qui laudabilis Sc 
dner* veftr* intentionis propofitum circa 
exrirpationem lugubris ac peftiferi fchifmatis, 

& confecutionem defiderabilis unionis in 
Dei ccclefia , Sc oblationes veftra ex parte am- 
pliifimas erga fecuritatem noftram Sc vene- 
rabilium fratrum noftrorum S. R. E. cardi- 
nalium Sc aliorum , Sc erga alia emergentia 
inprzmiffis nobis expreflerunt diligentia fin- 
gulari , ex quibus propodtum ipfum filiale 


Petri de Efchcnenfi * Laudunends ecclcfia 
rum canonicis , & Antonio dc Campis Der- 
tufenfis dioeccfis, publicis apoftolica audo- 
ritate notariis , pro parte domini noftri pap* 
& fui collegii praefatorum ad przmiffa voca- 
tis fpecialitcr Sc rogatis. Pro parte vero di- 
dorum dominorum nunciorum feu orato- 
rum didi domini Angeli Sc fui prxtenfi col- 
legii, fuerunt prafentes venerabiles & hono- 
rabiles viri Mathzus de Strata , notarius af- 
fert* camer*, &Georgius de Pala feriptores 


coniis extollendum , acceptantes paternis Sc 
gratis affedibus oblationes hujufmodi , tam 
liberaliter quam filialiter per vos fadas, qui- 
bus uti intendimus in cujufvis ingruentis ne- 
ccflitatis articulo, confidentia fingulari, of- 
ferentes nos ad illa difpofitos per qu* & pu- 
blicis & privatis veftris negotiis poflit veftr* 
diledionis integritas iherementis falutaribus 
confoveri : Exhortantes eamdem nihilomi- 
nus, quatenus circa ordinationem Sc difpo- 
fitionem gerendarum rerum , quantum ad 

Sff iij 


Digitized by t^ooQie 


755 ACTA 'VARIA PRAEVIA 

vos poterit attinere , erga acceffum noftrum A — 

& ipforum fratrum & aliorum ad civitatem 
veftram Saonenfcm , & refidentiam in illa > 
ftudio lingularis diligentiae velitis,ut de veftra 
intentione confidimus , providere , ac exequi 
quae hujufmodi materia poftulabit , ut exin- 
de veftra devotionis ardorem poffimus in 
largitore bonorum omnium non immerito 
commendare. Datum Roma apud S. Pe- 
trum, idibus Junii, pontificatus noftrianno i. 


756 


B 


Anno i 4 ® 7 - 
E* mf. S 


COPIA (4) LITTERA 
diredae domino de Thureyo per dominum 
noftrum papam Benedidum XIII. 

Ut Niceam ad eum accedat. 

B Enedictus , &c. Dilede fili > poftquam 
nuper de receffu noftro , nec non prop- 
LMurtni.L*»- ter peftem de hac villa tibi fcripfinius per ex- 
preflum , duas ab Angelo Corrario ejuf- 
cbsuvtUn. dem tenoris recepimus litteras , quarum co- 
piam continet cedula prafentibus interclu- 
fa , in quibus conjicere poteris qua via in fa- 
* mI. incedit. &j s ecclefia Angelus ipfe procedat. * Nos 
autem deliberatione prahabita , cum illis 
quos hic habere potuimus , Angelo praedi- 
do refcripfimus , prout etiam in fine dida 
cedula videbis plenius contineri. Necprop- 
terea a concordatis recedere intendimus; fed 
in affumpto propofito perfidentes , verfus Ni- 
ciam in nomine Domini , prout fcripfimus, 
dirigimus greffus noftros.ut debitum ad quod 
obligamur Deo & ecclefia perfolventes, frau- 
dibus poffibilibus occurramus ,. quo convin- 
ci poflfent , fi nobis fub fpe fua reverfionis ac- 
cedere negligentibus , ille cum fuis in prefixis 
loco & tempore comparerct. Quamobrem 


circumfpedionem tuam requirimus & hor- 
tamur , quatenus te circa pramifla taliter dif- 

ponas , quod per totum menfem prafenterp 4 

- Nicia , prout apunduatum extitit, perfona- ^ le malum de medio chriftianitatis radicitus 


EPISTOLA BENEDICTI' XIII. 
ad Johannem ducem Bituriccnfem. 

Scribit dominus B. principibus diligentiam per 
eum faciam in fallo unionis habenda. 

B Enedictus ,&c. diledo filio nobili viro Annouo?. 
Johanni duci Bituricenli, falucem,&c. ^^ii a». 
Etfi tua , fili dilede , & plurimorum alio- mini cbo* 
rum chriftiana fidei profelforum mens foli- wlin ' 
da perfuadet , quod ad fucatam relationum 
verfutiam non movetur , nec blandis fermo- 
nibus fupplantatur : quia tamen funt quan- 
doque in plebe nonnulli , qui facili credulita- 
ti animos applicantes, plerumque ex verita- 
tis errore finiftra perfuafione devidi , in de- 
vium prolabuntur ; diffimulandam rem non 
credimus , neque tacendam , quominus circa 
occurendam his diebus in fadis ecdcfiae uni- 
tatis veritatem geftorum planis fermonibus 
fincerifquc affedibus explicemus > ne hoftis 
antiquus , qui faepe in angelum lucis fe tranf- 
figurat, aliud cordibus fidelium imprimat > 
quam veritas patiatur. 

1 .Cum ergo ad eradicandum fchifma pefti- 
ferum , a magnis citra temporibus in Dei ec- 
defiaproh dolor exortum, profugandumque 
de medio chriftiani populi fenefeentis erroris 
pervicaciam , ac procurandam , Deo audore , 
ecclefiafticam unitatem , etiam dum minor 
nos ftatus haberet, fed praecipue poftquam. 
nobis indignis abAlto impolitum extitit onus 
apoftolicar fervitutis, tanto accuratius arden- 
tiufque , quanto rem ipfam ad nos principa- 
. lius fpedare cognofcimus , omnem diligen- 
tiam nobis poffibilem, Deo & compatienda 
teftibus , adhibuerimus , vias & modos exqui- 
rendo multiplices , quibus melius poffet , fru- 
duofa operatione intercedente , tam exitia 


liter fis nobilcum ,ut ab iftde ad exeeutionem 
eorum qua concordata funt, favente domi- 
no , procedere valeamus. Datum Maifiliae 
apud S. Vidorem die 1. Augufti , fub figneto 
noftro fecreto. 

Praeterea ad ea qua feriplifti fuper adven- 
tu ambaffiatorumdidi Angeli venientium de 
Parifius,quid ulterius feribere debeamus non 
videmus , nifi quod eis copiam litterarum 
magiftri eorum oftendas, ut videanc quali- 
ter concordata & fitmata negotia difponan- 
tur.Etinfuper eos moneas, ficut tibi videbitur, 
ut dominum fuum inducant, ad exequendum 
ea qua firmata funt , quantum ad ejus par- 
tem fpedat, &de eis qua fucccdent , cum 
eis quaefumus continuo nobis referibas. Da- 
tum, utfupra. P. Sariani. 

(a) Hanc Benedi&i epiftolam dcfcripfimus cx mf codice 
S. Laurentii Lcodienlis , in quo extat poft cjufdem Bcnedidi 
aliam epiftolam , alias i nobis editam tom. i. Anecdot.pag. 
i)S 6 . 8c duas Gregorii , quarum prima extat ididem pag. 
1)87. altera apud Rainaldum ad annum 1407. n. 8. & al- 
teram cjufdem Bencdi&i epiftolam qu* habetur , tom. x. 
Anecd.pag. 1380. 


exftirpari. 

2. Poft varios tandem tentatofque labores , 
incalfum « malitia operante , dedudos , apud 
duos in fede apoftolica intrufos , ipfiufque 
ac Urbis nefarios detentores , Perrinum de 
Tomacellis videlicet , &Cosmatum deCe- 
LiNONA,quibus aperuimus vias rationabiles & 
honeftas & ab ipfis aperiendas , quas nos ob- 
tulimus recepturos , prout fere eundis fideli- 
bus credimus fore notum. Noftris in hac par- 
te defideriis abeifdemintrufisdata repulfa , 

, adoptatam conclufionem nequivimus per- 
venire. Sed Deus judex juftus eorum deme- 
rita ex alto profpiciens , eos de terra fubita & 
improvifa morte fubtraxit. Quibus de medio 
fic fublatis & fub tradis , hi qui apud partem 
illam pro cardinalibus fe gerunt , Angelum 
Corrario , qui fe facit a fibi adhaerentibus 
Gregorium nominari, in fuum dominum, 
praedidorum Pcrrini & Cofmati fuccelforcm 
illicitum furrogaverunt. Qui ftatim nobis per 
fuas, & multis catholicis principibus litteras 


Digitized by 


Google 


7 57 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 758 

indicavit, fc votis & juramentis aftridum pro A xime lapfis , convenire perfonaliter debere- 
danda pacc in Dei ecclefia , & propterea vel- mus > & exinde confeda fuerunt hin9 inde, 
le convenire nobifeum , ad promifla vota in in forma authentica quamplurima publica 
adu effedualiter deducenda. Nos autem cre- documenta , multorum notariorum fubfcri- 
dentes indubie , virum iftum fecundum cor ptionibus celebrata , quae pollea fuerunt per 
noftrum, veris, adfalutarem rem peragen- ipfum Angelum Corrarium verbo & feripto 
dam , caritatis fc vinculis aftrinxifle ; ipfum , multiplici approbata , de quorum tenore per 
ad tam pii operis confummationem , dignum lingula , cum jam fere eundis per orbem con- 

extimavimus habere confortem, & tamquam itet fidelibus , longam texere narrationem 

totius duplicitatis expertem , inextimabilis fuperfluum videretur, 
boni nobifeum fieri participem. Unde fibi 3. Sed jam venientes ad fadum ; nos ad 
diredis noftris apicibus , fub data Mafliiix confecutionem unionis hujufmodi totis prx- 

apud S.Vidorem fecundo cal. Februarii pon- cordiis anhelantes , fpcrantefque in illo , cu- 

tificatus noftri anno *m. quae pro vera pace jus res agitur , ad ea quae agenda reflabant , 

in Dei ecclefia adhibenda expedire confpcxi- ® juxta concordiam habitam Mafiiiiae , ut prx- 
mus.femotis ambiguitatibus, duximus oflfe- fertur , eundis , prout tanti negotii arduitas 

renda , & fibi ac multis chriftianis principi- exigebat , non fine magnis laboribus & ex- 

bus intimare. Et quia , ut didus Angelus penfis , expeditis , difpofitis & completis, quae 

fcripfcrat, confilii fui non erat, ut ejus ver- ante conventionem agenda contradus celc- 

bo utamur , tempus terere , & apud nos pro brati neceflitas poftulabat , ne aliquid aegli- 

tanti boni profecutione moras graves fufti- gentiae in Dei negotio nobis poflet aferibi , 

nere non poterat ; didufque Angelus fuos ad quae praefatus Angelus decreto in tempore , 

nos , pro concordando de loco ad conven- ficut exprefle ex forma initae concordis tenc- 

tionem opportuno, & aliis necefTariis ad rem batur , an vellet in primo vel in fecundo ter- 

conficiendam , fpoponderat nuntios deftina- mino comparcre : nos tamen volentes fingu- 

re,quos nos libenter videremus , & caritativc la quae inter nos & ipfum Angelum concor- 

tradaremus , feriptis noftris adjecimus.Dein- C data & promiffa fuerant, quantum ad nos per- 
de, nobis cum noftra curia Mafliiix degen- tinebat, realiter exeeutioni mandare, cum . 

tibus , Angelus ipfe Antonium nepotem . prxdidorum fratrum noftrorum venerabili 

fuum, qui pro Motonenfi , &Guillelmum extu, in primo termino, imo ante terminum 

qui pro Tudertinenfi epifeopis fe gerebant, feftiS. Michaelisprxfati, juxta conventa prx- 

ac Anthonium d £ Butrio utriufque juris dida , Saonam pervenimus , dido Angelo 

dodorem Bononienfem , quos tamquam fibi cum fuo prxtenfo collegio aut aliquo ex eis , 

caros & induftrios ad hanc rem , ut dixit , ex- qui jam in eundis , qux ante conventionem 

plendam, elegerat nuncios fuos, ad concor- per eos agenda vi contradus , ut prxmit- 

dandum de loco conventionis & numero ab titur , incumbebant, defecerunt & minime 

utraque parte ad locum ducendorum, $cad comparendum cenfuerunt : de quo fuimus 

declarandum & gerendum ea qux circa hxc vehementi admiratione gravati. Nec mirum, 

oportuna forent, plena & libera facultate fuf- ^ cum pax quam confidenter Chriftianam at- 
fultos, ad noftram prxfentiam poft dies ali- tendebamus , culpa didi Angeli dilationum 

quos deftinavit , qui ultima die Junii appli- fentiat detrimenta, 

cuere Maffiliam,& habitis internos &vcnie- 4. Nos autem adhuc credentes, quod An- 
rabiles fratres noftros S. R. E. cardinales ex gelus ipfe , licet in prxmiflis primo termino 

una,& nuncios prxdidos nomine didi Ange- defeciffet , adhuc in fecundo termino com- 

li& prxfati fui prxtcnfi collegii , ex altera pareret; & quod in primo termino neglcxe- 

partibus, colloquiis variis & tradatibus ,fa- rat, faitem in fecundo fuppleret, ipfum per 

difquc difeutionibus & collationibus de di- unum menfem , quamquam adhoc nulla nos 
verbis locis & circumftantiis ad rem perficien- alia neceffiras nifi animarum zelus ardaret, 

. dum necefTariis , de articulifque omnibusop- duximus expedandum : in quo termino , vi- 
pottunis, prout talis & tanti negotii qualitas delicet Omnium fandorum proxime lapfo , 
exigebat , tandem ab uttaque parte extitit prxdidi Angelus & fuum prxtcnfum collc- 
i concordatum, locufque Saonx , propter qua- 11 gium , fi xquitati initi contradus , prout 

litates inipfo loco huic adui magis accom- promiferant, adhxrere volebat, comparerc 
i' xnodas concurrentes , prxmiflis aliorum lo- poterant & debebant , nec comparere cura- 

corum difcuflionibus concorditer deliberate, runt , nec adimplere aliquid de prxmiflis, 

& confulto eft eledus unanimiterque reccp- quamquam medio tempore, cum omni man- 
tus, in quo nos & noftrum collegium, ac ipfe fuetudinede caritate, ac inflantia lingulari. 

Angelus & fuum prxtenfum collegium, pro ipfum Angelum litteris ac frequentinuntio- 
unione hujufmodi exequenda, ac , dante Do- rum noftrorum inflantia monuerimus, nc 
mino , obtinenda , in fello S. Michaclis , vel deficeret inpromiflis. Ipfe vero ad alia ar- 
fi didus Angelus certo cafu in hujufmodi ter- gumenta fe convertens primo, deinde quo- 

mino interefle non polfet, in celebritate Om- rumdam oratorum fuorum relatibus , cona- 
nium fandorum tunc futuris , nunc veto pro- tus eft fuam apertam contumaciam atque buf- 

1 

I 

f 

i 



Digitized by LjOOQIC 



Anno 1407. 

hxmf. illu- 
ftrijfimi da- 
mini Chs*- 
vtiin. 


759 ACTA VAR 

fariam fucatis coloribus excufare, & abiti* 
neris veraci nec dum finiti profccutione cef- 
fando, ibi incidit in deficiendi periculum» 
ubi progrediendi depofuit appetitum , dum 
poft lapfum utriufque termini conftanter af- 
firmat, fe ad obfervationem concordatorum 
hujufmodi non teneri , ut interim feriptura- 
Tum fuarum inhzrens ornatui , & arte ludens 
rhetorica, mentcfque.fimplicium curiofa & 
exquifita verborum novitate demulcens ,ip- 
forum animos detineat in fufpcnfo , ne fi , 
quam fugit , veritatis amica fimplicitas ferip- 
tis inhxfcrit , diffolutis fuarum nubeculis fi- 
xionum , veritatis radius cunXis fidelibus in- 
notefeat. Nos autem ipfius veritatis fimpli- 
citatc contenti, ejufdcm Angeli prxtenfa- 
rum cxcufationum figmenta , quae nobis per 
fuas litteras & nuncios intimavit, fimul cum 
noftrarum declarationum & refponfionum 
brevi epilegio , mandavimus prxfentibus in- 
tercludi, ut ex earum evidenti tenore diffu- 
gentium unionem palliata duplicitas , & ad 
eam efficaciter profequentium puritatis fin- 
ceritas poflit facile comprehendi. Prxmiffa 
ideo fic nobilitati tux difponimus per fingula 
refervare, ne aliter credendum fit xmulo- 
rum finiftris a veritate fermonibus . Et ne qui 
de populo Chriftiano tux devotioni fubjeXo , 
confiXis informationibus feducantur ; & quia 
dulcius munera divinx gratix perveniunt , 
quotiens fine magnis Pudoribus acquiruntur, 
poft tantos labores pro parte noftra fufeeptos, 
poft expenfarum farcinam, poft tot graves 
contraXus , poft multa non facile numeran- 
da diferimina , a tam fanXi operis non in- 
tendimus profccutione ceffarc:fed confidc- 
rantes , quod minus bonum plerumque vide- 
ri folet pax continuata per otium , quam red- 
dita per laborem , propofitum gerimus & ha- 
bemus in votis , quantum ipfe promifit , a quo 
poftulamur dirigi greflus noftros , ad exeeu- 
tionem hujufmodi divini operis fortius & fer- 
ventius laborare. Hortamur ergo te , fili di- 
leXe , quatenus negotia ecclefix atque noftra 
fufeipias in caritatis vifcetibus recommiffa 
taliter , ut exinde ultra humanum laudis prx- 
conium , xternum tibiprxmium compares 
apud Deum ,in quo te optamus bene valere. 
Datum Saonx (a) pontificatus noftri anno 

Xlll. 


EPISTOLA GREGORII XII. 
ad Petrum de Luna. 


A PRJEVIA 760 

nediXum xin. appellant, pacis & unionis af- 
feXum. 

Scripfimus tibi nuper Viterbii exiftentes : 
fed quia ex certis conjeXuris dubitamus litte- 
ras noftras ad te delatas non fuiffe , eas pCr 
prxfentes iterari fecimus fub eadem fornia 
qux talis tunc fuir. Recepimus litteras tuas 
ejufdem tenoris , & ultimam hodie , quibus 
intelligimus , te non apprehendiffe veras & le- 
gitimas caufas pro mutatione loci Saonx, bre- 
viter in litteris noftris expolitas : quarum di- 
ftinXa notitia , fi tux claruiffet menti, tantum 
bene de te extimamus, quod illas benigne ac- 
ceptaffes , & nobifeum convenifles irt com- 
mutatione loci prxfati , ut decet virum pru- 
dentem , & in Deo fuos motus dirigentem. 
Nos quidem ex his & aliis manifeftis, ex de- 
bito commovemur, reXiffimx rationi inni- 
tentes ad diXi loci mutationem. Quare per 
paffionem Domini noftri te aftringimus , ut 
velis caritative circumfpicere , & te de lin- 
gulis pleniffime informare , ut tua circumf- 
peXio nobifeum valeat providere , ne dum 
in loco Saonx pax ecclefix quxritur 7 gravis 
divifio relinquatur, & fidelium populorum 
fub dominio ecclefix degentium, gravi fub 
exterminio conditio exponatur. Et tanta eft 
moleftia de eodem loco apud partem no- 
ftram , & majores ac tales informationes , ut 
anxie dubitemus ibi non poffe compleri in- 
tentionem integrx & pacificx unionis ut di- 
Xum...fe offerunt, qux prxdiXo loco obviant. 
Et fi fub pondere rationis reXe avertis , vide- 
bis ex carentia galearum & aliis temporali- 
bus defeXibus penitus involuntariis, ingen- 
tem nobis adhxfiffe difficultatem nos con- 
ferendi ad locum Saonx , qux lola non nos 
retardaret , & nobis prxvalidam honeftatis 
fecuritatem fubtraXam contra intentionem 
contraXus. Cum igitur finis ncceffitatem im- 
ponat his , qux funt ad finem , & proportio- 
nata debeant effe media, qux ducunt in fi- 
nem : imprudentix eft inniti medio turbati- 
vo finis : difficultates vero & perplexitates 
qux conferunt ad finem , non funt deferen- 
dx fed implendx, quales non fugimus : fed 
omne arduum conferens lequimur , & gra- 
tia Omnipotentis , fub reXiffima pofiti affe- 
Xione caufas invalidas & prxtenfas non ad- 
jicimus : fed quas caritas diligenter fufeipit. 
Fraterna igitur caritas pie te moveat , & con- 
gruis mediis ad finem concorditer gemamus 
optatum. Datum Viterbii vui. calendas Sep- 
tembris pontificatus noftri anno primo. 


Deprecatur ut locum Saonx ad conveniendum 
affignatum velit mutare. 

Regorius,&c. Petro de Luna, quem 
nonnulli in hoc miferabili fchifmate Be- 

(4) Dixit fuperius indidum fuifle terminum Angelo Cor- 
ratio feftum diemS.Michxelis vel omnium funBorum, proxime 
Ixpfum; ergo fcripta eft poft feftum omnium fandorum. 


EPISiTOLA GREGORII XI I. 
ad Janux gubernatorem. 


Inflat pro mutatione loci Saonx , & obfldes of- 
fert germanum fuum fy unum ex natis ejus. 


G Regorius , &c. dilcXo filio nobili viro A £ 

Johanni Le Mengre , diXo Bouciauault , friffimi do- 

gubernatori ZiL 


Digitized by 


Google 




y6i AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 762 

gubernatori Janux, falutcm 8c apoftolicam A tis de fanguine noftro diledis filiis nobi- 
benedidionem. libus viris Philippo Corrario germano no- 

Ereda tua nobilitas & quicumque Chrifti- ftro , & uno ex natis ejus , pro obfidibus ,Sc 
cola perpetuae beatitudinis fperet prarmia , fi arce noftrae civitatis Caftellanx , cum validis 
pro his , qux ad pacem univerfalem eundo- promifEonibus & cautelis, ne deperiret unio- 
rum Chrifti fidelium matris , dominae & ma- nis defiderabilis affequendx in Dei ccdefia 
giftrxdignofcunturcxiftcrc, integritate pu- tantum bonum, erga cujus confecutionem 
riffima expofuerit fe & fua tam fideli quam nec vacillantem aut mutatam fidem mentis 
xquanimi caritate. Ad cujus quidem pacis noftrx vel voluntatis propofitum ufquamin- 

propofitum.cum omnis noftra intentio prom- venies : fcd nos indeficienti affedione difpo- 

tiflima femper extiterit , ac ftudiis ardenti- fitos abfquc ruga vel fcirpi nodo ; reda enim 
bus & propenfioribus prona & pervigil affi- ad verum tendentia finem profequimur , 
duc vergat ; & nobilitatem tuam , & reliquos [ ac ] fedulo illa femper inquirere & inquifita 
ad tanti & tam fa lutaris profecutionem nego- g profequi & complere , qux tam fa lutaris ma- 
tii ab intimis noftris excitamus prxeordiis , teria & in tanto rerum pondere , prout te- 
oblationes ejufdcm nobilitatis in hac re & nemur & expedit, flagitabit} nec quifpiam 
quibufvis aliis opportunitatibus collaudan- ab hac fanda difpofitione , certiffima fit tua 
tes , illis utemur , cum fc cafus ingefferit. Et nobilitas & mens , nos alienos umquam in- 

exoptantes toto cordis affedu horrendum veniet aut immutatos , quidquid aliquorum 

fchifma de medio fummoveri, petivimus jam loquacitas aut protulit vel proferre in con- 

pridem , ut in tux nobilitatis notitiam cer- trarium connitatur. Sic ad rem ipfam affedi 
tiflimi fumus debuit perveniffc , ob defedum fumus in quacumque loci mutatione , fi , ut 
galearum fidarum , cum quibus ad civitatem fperamus, emergat omnis utriufque partis 

Saonx, pro exftirpatione ipfius peftifcri fchif- gerendarum rerum difficultas metufquc fub- 
matis , mens fuerat accedere , cum nulla prx- ripientur de medio , & aderit pacem ipfam 

. beretur occafio ipfas confequendi ; pro qui- amantibus, optatx falutis dies. Et ut hoc 
bus habendis fcilicet,incalTum tam nos quam contingat , noftram non fugit notitiam , ea- 
venerabiles fratres noftri S.R.E. cardinales ^ dem tua nobilitas poteft , debetque equi- 
ftudia fupremx diligentix pofuimus $ ut ea- dem quamplurimum operari; ad quod eam- 
xum loco ac pro fccuritate noftra & noftro- dem totis affedibus excitamus , exinde fem- 
rum , obfides tam Januenfium quam Sao- piternx vitx prxmia ultra indelebilis nomi- 
nenfium civium nobis & nonnulla alia affi- nis gloriam habituram. Unum tamen filentii 
gnarenturSc fierent, qux, & majora tui parte taciturnitate pertranfire non poffumus, in 
& per oratores regios , & peralios fxpius no- quo ex affedu unionis anxiamur immenfe , 

bis oblata fuere, prout in refponfione noftra ut bonum ipfum protrahatur, propter non 

Roma apud S. Petrum oratoribus & nunciis mutationem prxfati loci, qux fi idonea & 

Petri de Luna , quem nonnulli in hoc perni- utrique parti accommoda fieret , impcdlcn- 
tiofo fchifmate Benedidum XIII. nominant , tia finem fublata effient , & fequeretur ipfum 

fada liquent ; qux effedu, quod non pu taba- unionis bonum in populo Chriftiano. Da- * 

mus, caruerunt. Unde in admirationem & tum Senis m. idus Odobris, pontificatus 
ftuporem non mediocriter addudi fumus, ^ noftri anno primo. 

maxime cum honcfta , xqua & rationabilia ■ 

fuerint poftulata. Ac videntes rem ipfam peti- ’ 

tam, honeftati , xquitati & rationi congrucn- ' GREGORII XII. LITTERl 

tem fine fruftratam fuo,in tam falutarisaedi- ad Jacobum de Torfo, Johanncm abba- 

vini profecutione negotii mens condolet at- tem de Pratalia , & Francifcum Juftinia- 

queftupetj&prxfcrtim attenta fuperexcell en- num nuncios fuos. 

tia tam fublimis exccllcntifque materix Deo . 

fic mortalibus exoptandx, quod communitati ^ Beneditt» rationes exponant quibus ad mu- 
locus Saonx, ex rationabilibus caufis, rede in- tandum Saona locum movetur. 

tuentibus evidentiffime gravis & non ido- /^Reqoiuus epifeopus fervus fervorum 
neus cxordialiter , ob defedupi galearum hu- £ vJDci, diledis filiis Jacobo de Torfo Uti- XiL 2' 
jufmodi , & fufpicionem injedam potentatui nenfi notario , Johanni abbati monafterii mM 
plurimorum , non fuerit in locum alium ido- S. Marix de Pratalia Paducnfis diaecefis, vtlin ' 
neum & utrique parti accommodum , ut in- nobili viro Francifco Juftiniani domicello 
ftantiffime exquiri fecimus , rationabiliter Veneto ac hofpitii noftri magiftro , noftris 
commutatus ; quod pro communi Chriftia- & apoftolicx fedis nunciis , S. & A. B. 
norum falute fieri ab intimis noftris prxeor- Cum circa profecutionem tradatus exftir- 
diis affcduofiffime cupientes, ut poflet ne- pationis horrendi fchifmatis, & confecutio- 

gotium mutationis loci commodius , ratione nem Chriftiano in populo defiderabilis unio- 
propinquitatis, & celerius pertradari,fumma nis omnis noftra vergat intentio, & prop- 
cum vigilantia procuravimus fine effedu ha- tcrea ad Petrum de Luna , qui ab eidem ad- 
bere terram & fortalitia Petrx-fandx,obla- hxrcntibus Benedidus XIU. nominatur, Sc 
Vet. Script. & Mon. ampl. Colletf. Tem, yil, Ttt 


Digitized by ^ooQie 


R titio 1407. 

Ex mf. 
tiluftrifjtmi 
deminiChtn- 
vtlin. 


7 6 } ACTA VAR 

nonnullos alios, in nuncios noftros vos diri- 
gamusprsrfentialiter > nos volentes ut ratio- 
nes Sc caufas quae mentem noftram ab ac- 
ccffu ad civitatem Saonenfcm merito retra- 
xerunt & retrahunt ; fuafcrunt & fuadent , & 
inducunt rationabiliter ad mutationem didi 
loci, ut eo clarius ipfi Petro & aliis poflitis ex- 
primere , quo fcriofius illarum continentiam 
in feriptis & per noftras litteras redadam & 
intueri & docere poteritis , carumdcm teno- 
rem praefentibus duximus adnoeandum , fe- 
cundum quem mandamus & volumus vos 
procedere, & exprimere tam didoPetro,quam 
aliis,' ad quem vel ad quos vos vel aliquem 
deinde hujus rei caufa declinare contigerit, 
hujufmodi rationes & caufasjuxta infraferip- 
torum capitulorum exigentiam & tenorem. 
Volentes nihilominus , quod ftbi , ubi , quan- 
do, & quotiens vobis pro confervatione no- 
ftrorum honoris, nominis, (latus, veritatis, 
atque juftitiae videbitur convenire , expolitis 
rationibus & caulis fupradidis , declarare Sc 
etiam proteftari noftro nomine jn praefentia 
didi Petri , & aliorum quorumlibet , per nos 
non fletifie , nec (lare , quominus circa exftir- 
pationem didi fchifmatis Sc confecutionem 
defiderabjlis unionis praedidae , effedualiter 
procedatur, & difpofitos circa illa femper in- 
tendere , quae per praedidae unionis effedus 
fcqui poflit tam celeriter quam votive, cui 
femper parati & efficaces fuerimus , fumus , 
Sc efle , Oeo auxiiiante , intendamus , ad ob- 
fervationem voti , promiffionis & juramenti 
nolirorum , fadorum , approbatorum & pu- 
blicatorum , & quaecumque alia in praemiffis, 
& circa, ea agere Sc exfequi valeatis, prout pro 
(latu Sc honore hujufmodi profpcxeritis ex- 
pedire; fuper quibus vobis plenam Sc liberam 
concedimus tenore prarfentium facultatem. 
Tenor verodidorum capitulorum fequitur, 
& eft talis videlicet : Capitula ad Petrum de 
Luna, quem (ibi adhaerentes Benedidum XIII. 
nominant. 

Primo fiat exhortatio ad eum , &c. ut tfud 
Rdynaldum dumum 1407.0. 20. Datum Se- 
nis xi. calendas Novembris, pontificatus 
noftri anno primo. 


RESPONSIO 

Fstfa fer dominum Bcnedittum fu fer muti- 
tione , diretti univerjis. 

B En edictus, &c. Cum nuper, nobis Maf- 
liliae relidentibus, pro exterminatione ne- 
fandi & inveterati fchifmatis, ac unione in 
Dei ecclelia feliciter reducenda , inter nos 
& venerabiles fratres noftros S. R.E. cardi- 
nales ex una, & certos Angeli Cor.rar.ii, 
qui fe fecit Gregorium nominari, oratores & 
nuncios , habentes ad hoc plenam poteftatem. 
ac fpcciale mandatum , partibus ex altera > 
fiiit haec Saonae civitas vclut habilis, idonea 


I A P R & V I A 764 

i. ac utrique parti fccura, pro conventione mu- 
tua , per nos Sc dominum Angelum facienda 
in fefto Michaelis tunc inflantis, vel li ipfe, 
certo cafu , non poflet in dido termino in- 
terdTe , in folemnitate Omnium Sandorum 
proxime praeterita, certis adhibitis cautelis, 
promiffionibus honeftatis, & fecuritatibus 
partem utramque ac bonum fperatae unionis 
concernentibus , conventis , ac mutuo con- 
fenfu ad concordiam dedudis , & ex poft per 
ipfum Angelum Corrarium , verbo , fcripto 
aut fado multiplici approbatis ; Sc licet noftri 
ex parte fuerint adimpleta & inviolabiliter 
obfervata , Sc in praefenti Saonae civitate , in 
primo Sc in fecundo terminis perfonaliter 
cum fratribus noftris S. R. E. cardinalibus 
prarfentibus, in qua Sc de prarfenti etiam red- 
demus , non (ine magnis laboribus Sc expen- 
fis ; ipfeque Angelus Corrario , nefeimus 
quo dudus fpiritu , in didis terminis venire 
nobifeum recufaverit ; & licet ex poft certos 
ejus nuncios ad nos deftinaverit , qui diver- 
fas fatis notorie caufas impertinentes fuae ab- 
fentiae proponentes , petierunt locum muta- 
re ,& obtulerunt ut alium locum acceptarer 
mus fub utriufque dominio ponendum , vel 
quod nos unum locum, & Angelus ipfe alium 
locum eligeremus in civitate propinqua , feii 
quod fub alicujus dominio , fumta hinc inde 
confidentia r locum mutuo affenfu eligere- 
mus , Sc fpecificando primam & tertiam via$ 
per litteram , loca & dominia nominaverunt 
Sc obtulerunt iii Italia , & in didi Angeli obe- 
dientia & poteftatc exiftentia, nullum locum 
feu dominium noftrae obedientiae nominan- 
do. Circa autem fecundam viam , inter ce- 
tera loca nominarunt Portum-Veneris , vel 
Sarzanam pro nobis,& locum de Petra-fanda 
pro ip(o Angelo obtulerunt. Cumque ab ipfis 
nunciis petierimus , (i ad praemiffa concor- 
danda & firmanda aliqua cflent fufficienti 
poteftate muniti , nobis obtulerunt Sc exhi- 
buerunt certum ipfius Angeli Corrarii man- 
datum, quo cavetur, ut declinata hac civitate 
Saonae , fuper commutatione loci Sc locorum 
in Italia partibus de fua obedientia habilis, 
idonei, & fecuri aut accommodi ; fecurorum, 
habilium Sc accommodorum parti utrique 
poflent convenire Sc concordare nobifeum, 
& gratum haberet quidquid per didos fuos 
nuncios in praemiffis fadum foret, abfque 
alia promilfionc de obfervando quae concor- 
data forent , aut fidei aut juramenti interpo- 
fitionc. Tenor autem didi mandati Sc forma 
talis eft. 

Gregorius, & c. diicdis filiis Jacobo de 
Torfo Mutinenfi notario , Johanni abbati 
monafterii beatx Mari* de Pratalia Paduanae 
dioecefis, ac nobilo viro Francifco J uftiniano 
domicello Veneto ac hofpitii noftri magi- 
ftro, noftris & apoftolicar fedis nuntiis, 'laltt- 
tem Sc apoftolicam benedidionem. 

’ Attendentes quod media quae ad finem ali- 


Digitized by 


Google 


76 $ AD CONCILIUM PISANUM ANNImCcccix. j66 


quem ordinantur > conferenda veniunt ad A 
finem ipfius , & illis non conferentibus , fcd 
impedientibus potius , prout in humanorum 
eventibus plerumque folet accidere , ratione 
mutanda cenferi debent s & confiderantcs 
quod pro exftirpatione inveterati fchifmatis 
& pcftiferi , locus Saonae civitatis , pro con- 
ventione noftra & Petri de Luna , quem fibi 
adherentes in eodem fchifmate Bencdidum 
XIII. nominant , & aliorum de noftra fuaque 
poteftate Maffilix , & diledis filiis commif- 
fariis noftris ex una , & dido Petro de Luna 
ex alia partibus eledus afleritur > ex multis ^ 
modis ad cumdem finem non conferentibus» 1 
& ex multis aliis rationabilibus caufis reddi- 
tur incongruus,& inhabilis, & plurifariam fuf- 
pedus, prout per nuncios & litteras noftri 
parte fxpc & fxpius tam ipfi Petro, quam 
complicibus nonnullis ejufdcm , & quamplu- 
rimis aliis explicatum fuit , & propterea per 
nos , iifdern & nonnullis aliis fuadentibus cau- 
fis , declinatus extiterit, & ab intimis noftris 
praecordiis femper optaverimus & optemus 
fchifma ipfum exftirpari , ac unionem emer- 
gere^ de vcftrx diferetionis fidelitate, probi- 
tate, ac gerendarum rerum experientia fum- | 
ferimus & fumamus in Altiftimo fiduciam 
fecialem : difcrctioni veftrac , non noftro 
nomine , iterato, ubi , quando , quotiens ex- 
pedire noveritis, declinandi locum ipfum 
civitatis Saonx,& commutationem loci vel 
locorum in Italiae partibus de obedientia no- 
ftra habilis > idonei , fecuri & accommodi i 
fccurorum, habilium & accommodorum u- 
trique parti petendi , & cum eodem Petro 
Vel ejus commiffariis uno vel pluribus, ad id 
ab eo fpccialiter conftitutis , de ac fuper hu- 
jufmodi ‘commutatione loci vel locorum , 
conveniendi & concordandi, ac omnia & fin- 
gula quae in praemiffis , & circa ea vel eorum 
aliquod utilia vel opportuna fuerint gerendi 
& faciendi plenam ac liberam tenore praefen- 
tium concedimus facultatem > gratum & ra- 
tum habituri , quidquid per vos fadum fue- 
rit in praemiffis, id quod faciemus, audore 
Domino, ufque ad fatisfadionem congruam 
inviolabiliter obfervari. Datum Senis xv. 
cal. Novembris , pontificatus noftri anno 
primo. 

Nos vero attendentes praemiffi mandati 
infufficientiam , tam ratione locorum in fua 
obedientia confiftentium , quam inxqualita- 
tc : ac etiam imparitatem qux ex forma didi 
procuratorii , fi acceptaretur , evidenter fe- 
querctur , etiam propter qualitates locis eli- 
gendis' adiedas 5 ac etiam quia de tempore 
praefigendo , in quO pluraliter loco vel locis 
concordandis convenire debemus, nulla 
mentio habetur , necnon propter repugnan- 
' tiam mandati didi Angeli , ad oblata, & ex 
aliis caufis qux ex tenore didi mandati ap- 
parent & apparere poffunt evidenter , quod 
luppr. datis & oblatis , feu eorum altero con-». 

Vci.Scrift. <jr Mon. ampl. ColUft.Tom. VII, 


cordare n on poteramu s fecurc cum didi» 
nuntiis, nec firmiter , cum ipfi fufficicntem 
potcftAtcm non haberent , ut prxfertur. Per- 

f icudentes etiam in prxmiffis aliquid pofle 
atere , cum omnem locum obedientix no- 
ftrx ipfe Angelus Corrario, ex tenore didi 
mandati declinet & excludat i & timentes 
quod , fi cum didis nunciis poteftatem fuffi- 
cientem non habentibus concluderemus, 
nobis illud poftet, prout & alias cum haben- 
tibus fufficiens mandatum , cum magnis la- 
boribus & expenfis per dilationes inutiles du- 
di fumus, cum didis fuis nunciis tute & fe- 
curc concludere nequivimus. Inrerim ne hoC 
fandum negotium, cujus confuihmationi 
defiderium mentis noftrx intimis inhxrct 
continue , in fuas feu notorias altercationes 
infruduofe ulterius deducatur in longurti , 
deliberatione habita cum fratribus noftris 
S. K. E. cardinalibus , de ipforum confilio de 
prxfenti nos folemnes nuncios deftinavimus 
ad ipfum Angelum Corrarium » cum plena 
poteftate Sc lpeciali mandato concordandi 
& firmandi noftra cx parte, & fratrum noftrO- 
rutn prxdidorum , quod nos & fratres noftri 
prxdidi , in confinibus utriufque obedientia 
perfonaliter accedemus ,fcilicet ad Poftum- 
Veneris, per ipfos nuncios prxdidi Angeli 
pro nobis nominatum , fi ipfc Angelus ad 'lo-' 
cum Petrx-fandx infra tempus breve cum 
didis noftris nunciis concordandum , fe veri- 
turum obligaverit, ut fui nuncii verbo in no- 
ftra & fratrum noftrorum prxfentia publice 
obtulerunt. Et eft autem noftra firma inten- 
tio & propofitum irrevocabile, quod poft- 
quam firmata prxdida fuerint per didos no- 
ftros nuncios , & Angelum Corrarium ante- 
I didum , infra menfem ad didum Portum- 
Veneris, vel alium terminum brevem, de 
quo concordatum fuerit , perfonaliter cum 
noftris fratribus accedemus, faduri, auxiliante 
Altiffimo, quantum nobis poffibile fuerit, ut 
unio in Dei ecclcfia feliciter fubfequatur. 

Si autem didus Angelus Corrario prxdida 
firmare noluerit, vel poftquam firmaverit, 
ad didum locum Petrx fandx venire recu* 
faverit > in eo cafu & cafibus obligationem i 
qua efficaciter tenetur, in hac civitate Saonas 
nobifeum , lapfu didorum terminorum non 
obftante, convenire, eidem remittere nulla- 
l tenus intendimus, nec ipfum Angelum ab 
alia quovis modo liberare. Et hxc dicimus 
& offerimus acproteftamur in prxfentia nun- 
ciorum didi Angeli Corrario exiftentium 
coram nobis, & de hoc petimus fieri publi- 
cum inftrumentum. Datum Saonx iv. idus 
Novembris, pontificatus noftri anno xiv. 


Tttij 


Digitized by LjOoq ie 


7^7 A C T A V A 


COPIA LIITERI 
per Gregorium intrufum Benedido mifix. 

^ j Queritur de oratoribus regis Francia. 

Anno 1 407. Regor ms , &c. (a) Pexro di Luna quem 

'^ nonnu ^i Benedidum XIII. appellant , 

rtU*Jvtiin pacis & unionis affedum. Dudum fiquidem 
cogitavimus , & nobis opportunum fetis vi- 
debatur, ut aliquid ad te feriberemus , pro 
Aperienda atque tuenda veritate , quam qui- 
dem improbi nuper oratores Gallici in tene- 
bras tendunt , & artificiofam atque mirabi- 
lem mendaciorum ac fidionum feriem prae- 
dicant. Quamquam enim elegerimus detra- 
hentium verba atque improborum latratio- 
nes patienti animo atque filentio fupporta- 
re , cum refponfionibus detradorum aetas 
noftra minime conterenda fit > nunc , ut pro- 
mifimus , nobis expediens vifum eft , quo- 
rumdam malignorum maledida refellere , 
ne forte te etiam plurimofque alios longin- 
quos , atque non ita confcios veritatis, falfidi- 
corum afieveratio a via veritatis abduceret, 
& per opiniones fallaces errare perfuaderet» 
tantoque magis certamen praefens nobis li- 
cere videtur , quanto non pro privata re, fed 
pro publica ac totam Chriftianitatis religio- 
nem tangente , veritatem in lucem produ- 

[ b ] cere , quam qui oderint , maledidi. (b) Pri- 
die antequam oratores regis Francorum ad 
Urbem veniflent , fama fuit ad Urbem ven- 
turos regios oratores ex omni Gallia eledos, 
eofquc communis rumor pacem atque unio- 
nem afferentes , idque Dominus nofter firmi- 
ter feminabar : fcd longe noftra nos fefellit 
opinio Principio igitur cum hi nuntii in Ur- 
bem venere , fe profitebantur attuliflc viam 
ftirpandi fchifmansj qtforum adventus Do- 
. minus nofter omni .manfuetudine excepit 
cum bona (pe celeris ( unionisj & pacis. Sed 
ccce homines feditiofos , fccleftos , deprava- 
tionem -mentis mellitis verbis more diaboli- 
co fimulantes , primum dominum noftrum 
ad unionem hortantur , ad id dicunt fe le- 
gatos efle, & quaecumque rei oportunitas pro 
hujufmodi expeditione exiget, id effeduros 
promittunt , facultatem ampliffimam exhi- 
bitam eis a principe fuo Francorum rege of- 
fendunt. Deinde maledidi atque pernitiofi 
fcandala tentant & fcditiones, divifionem at- 
que fchifma inter dominum noftrum & do- 
minos cardinales experiuntur , Romanum 
populum & dominum exhortantur, & om- 
nes penitus proditionum artes, quarum ... ni- 
gri funt , in animo verfent ; quodque aufi 
funt dicere in confpedu dominorum cardi- 
nalium , opportunum effc hunc dominum 
noftrum, & Avinionehfem , & ambos , in ig- 

(s) Hujus epiftol* initium nomine Gregorii (criptam eft , 
reliquum nomine fuorum cardinalium. 

(f>) Hic loqui incipiunt , ut ridetur, Gregorii cardinales. 


R I A P R JE V I A 768 

A nem proiicere. Beftiales nuncii rede totum 
oppofitum ejus rei quaefiverc, pro qua ab eo- 
rum principe legati fuerant. Quotiens domi- 
nus nofter eos benigne affatus eft, dicens:' 
trademus hanc rei materiam caritativc atque 
mature : fed ipfi quorum omnis feditio , om- 
nis arrogantia , omne malorum genus men- 
tes invaferat , omnem penitus caritatis viam 
alpernari funt , appellarunt dominum ut eo- 
rum galeas afeenderet i quae res fi per eos 
manfuete tradata extitiflet , faciliter effedum 
fortita foret. Sed efto , quod dominus no- 
luerit eorum galeas afeendere , quid ad hoc! 
an non aequum eft, ut in conventionis loco 
liber fit , & non in poteftate partis adverfae 1 
annonjuftum videtur ,ut ubi de pari caufa 
contenditur , aequa fit partis utriufquc con- 
ditio >. Nam fi in conventionis loco fit pars 
adverfa potentior,& ibi dominus nofter co- 
gi poflit , maximum crede periculum immi- 
net , ne dum unioni intenditur, fcandalum 
deterius oriatur, majufque fchifma. Nam (i 
oratores Gallici fuperius nominati , in jurif- 
didione domini noftri aufi funt velle in eum 
feditionibus machinari , quid putandum eft 
eos effeduros, fi dominus nofter in eorum 
manibus fe confideret ? Ob hoc igitur domi- 
nus nofter quafdam additiones fcu nova ca- 
pitula publicavit , in quibus nil aliud petitur, 
nifi fecuritas domini noftri in conventionis 
loco. Et quicquid fandius poftulari poteft , 
quam tam grande atque fandum opus non 
aliena violentia, fed voluntate propria, atque 
cledione proficere, ne detradorum atque im- 
proborum nequitia dominum noftrum accu- 
fet , quod dilationes aut occafiones quaerat , 
non perficere quod promifit , cum ipfe om- 
nibus viis & modis, quibus res ipfa commo- 
dius atque celerius expediri poflit intendat, 
cujus fandimoniam atque ffnceritatem , fa- 
vente Deo, felix monftrabit eventus. Ab Ur- 
be difceflit. Senis eft , ad locum conventionis 
properat, per extraneas terras omnino vagus 
& profugus, quod quamquam majeftati&fe- 
nedutifuae minime conveniens fit, cum ta- 
men compellit ardens ad unionem appeti- 
tus. Haec cum ita fe habeant , tibi feribere cu- 
ravimus, ut veritas tibi appareat, quae fi ali- 
quando a quibufdam peffimis atque pemitio- 
fis hominibus opprimitur ; diu tamen latere 
non poteft. Vale. Scriptum Senis decima Sep- 
tembris. Dominus nofter quam plurimum 
oprat praefentiam domini ducis Bituricenfis, 
fperans quod haec unio per manus fuas opti- 
me tradaretur. 


littera continens 

collufiones fromijjas & juratas inter duos 
contendentes de fafutu. 

R Evcrendiflime pater, omni recommen- 

datione praemiffii, noveritis me pcrccr- trijpmt d*m r 

Ckam/tUn, 


Digitized by 


Google 


769 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 770 


tos dies remanfifie in utbe Romana , poft re* A 
ceffum illius , qui Gregorius nominatur , & 
a nonnullis , meo judicio fide dignis , quam- 
plurima audivifTc , qua; concernunt ftatum 
unionis ecclefix , quorum narratio Jonga ef- 
fet fictxdiofa : fed elegi ex multis quafdam 
apparentias, quas V. P. rcferare fore arbitra- 
tus fum. 

Prima eft, quod contendentes de papatu 
funt confoederati per promiflum fic juramen- 
tum, tradare materiam unionis per fe & fuos, 
fic non per confilium principum , aut aliorum 
de fuo confilio non cxiftentium. 

Secunda eft , quod ipfi Bcnedi&us fic G. 
tenent , quod ad ipfos , & non ad alios przci- B 
fe > ipedae procurare & tra&arc unionem ec- 
clefix,Sc nullomodo ad alios, nifi in quan- 
tum fuerint per ipfos requifiti i in quo cafu 
tunc tenerentur eis fubvenire.fic aliunde nul- 
lo modo (e intromittere. 

Tertia, quamvis ipfi contendentes conve- 
nerint fic concordaverint de loco fic tempo- 
re, & de circumflandis per juramentum aut 
promiflum: tamen poifunt locum mutare , 
terminum prorogare, juxta eorum volunta- 
tem ; fic oppofitum tenere fic dicere , eft ecclc- 
fiz contradicere & pacem impedire. 

Quarta , talem locum volunt habere in ( 
conventione,a quo, fi non fuerint concordes, 
poffint libere recedere , remanente etiam 
Ichifmatc ut eft ; quia majus eft periculum ip- 
fos cogere , quam ecclefiam fic remanere , 
ut ipfi & eorum fautores afferunt. 

Quinta, in conventione aliquas vias trada- 
re intendunt ante renundationem , quas re- 
putant juridicas i quia fic inter vias quas tra- 
dant fic tradare intendunt , tres notantur i 
fcilicet , redudhonis, compromifli fic fuccef- 
fionis 5 fic ultima , ut fertur , eft domino B. 
valde placabilis , videlicet , ut qui fupervixe- 
rit , maneat papa , fic unufquifque alterum 
conftituit fuum vicarium , habilitando fic ap- ^ 
probando quicquid alius fecerit. 

Ex quibus contendentes fic eorum fauto- 
res , diligentiam quam fecerit rex fic univerfi- 
tas Parifienfis , reputant potius impedimen- 
tum pacis ecdefiz , quam juramentum fic fuf- 
fragium. 

Ifta P. vcftraR. ex multis auditis alicui fic 
vcftrz providz providentix indilatc fore re- 
velanda cogitavi ; quia ifta fdre nocere non 
poteft , immo 'prodefle. Caritas Chrifti vos 
dirigat feliciter fic longxve in agendis amen. 

Scriptum Romxdicxm. Augufti. 



EPISTOLA CAROLI VI. REGIS 
' Francorum ad Bencdidum XIII. 

Rex Francorum fer ibit domino B. quod nifi «r- 
fr a certum tempus det fucem txel fio , 
erit neutralis . 

A Noftre tres faint pere le pape BenoisL 
XIII. de fonnom Charles, ficc. voftre 
devot fils cnjEsus Christ , vray chicf fic fon- ftrijftmi d*. 
dement de noftre mere fainte eglife , pireu- 
fement fic miferablement a ce temps divifec, 
amourficrcverence, fic briefmcnt obtenir en 
' ycelle union fic pais ferme. 

Tres faint pere, pour lc tres grant fervent 
fic continue defir , que nous avons de veoir 
en noz jors paix fic union en noftre dite mere 
fainte.eglife , lequel de jour en jour crqift fit 
abunde de plus en plus en noftre cueut,ja^ 
qoit que cy en arrieres avons fait, pourve- 
nir 4 ladite unipn , toutes diligences 4 nous 
poffibles, ficenvoye pour ce non mie fcul- 
lement par devers vous,tant telles fic fi fo-, 
lemnes legations fic ambaxiates , comme bien 
en cftes recors : mais auffi par . devers voftre 
adverfaire 4 Rome , fic par devers piuficurs 
roys fic princes fic autres feigneurs, fic cora- 
munitez notables de l’une fic de 1’autre des 
obeiflanccs ; iefquclles diligences trop fon- 
gues feroicnt,fic neft meftier de vous eferi- 
re, carelles fbnt notoires, ficlesfayezaflcs. 

Et ce nonobftant n avons cncore aucune 
congnoifcence , que ladite matiere foit dif- 
pofee , ne fi approchcc comme elle peut fic 
dcuft eftre , fe chefcun euft fait diligence tel- 
le , qu’il eftoic tenu de faire. Nous coufide- 
rans, fic pour ce doutans forment, fic non 
fen caufe , que fe ce tres mattvais fic deteftablC 
fcifme, que fi longcment a dure en l’eglife , 
ne prent fin fic bien bricf; il fera en voie de 
foy plus enraciner , en grant defolation de la 
chretiente fic confolation des anemis de la 
foy , fic que fune des principauxs caufe , en- 
tre plufeurs autres , que fi longement lc fait 
durer , fic qui le continue , eft pour les pour- 
fis, plaifirs tcmporels fic honneurs que vous 
fic voftre dit adverfaire fic les autres conten- 
dens vos predecefleursy aves eus ,par 1’obcif- 
fanee preftec fic donnee a vous fic aus aultres, 
notis qui plus longcment ne povons ne ne de- 
vons, fauf noftre honneur fic noftre confcien- 
ce , veoir J‘eglife fic le peuple chreftien en tant 
quii nous touche , en telle fic fi miferable af- 
fli&ion > ne diifimuler les dilations faites fic 
efiognes , que nous avons veu trouver par 
plufeurs , en la dite matiere » avons par tres 
grant fic meure deliberation de pleufeurs de 
noftre fang fic lignage , prelas , barons , fic 
aultres faiges fic preudhomes de noftre royau- 
me,ayantDieudevant les yeulx, ont con- 
du fiedetermipe , fic par la tencur de ces pre- 
fentes vous fignifions , que ou cas que dedens 

T 1 1 iij 


Digitized by t^ooQie 


Anno 1408. 
Ex mf illuf- 
triffimi dom. 
Chauvelin. 


ACTA VARIA PR^VIA 772 


lc jour dclafcfte de 1’afcenfion noftrc Seig- A 
neur procbain venant , n’avons union cn 
noftre dite mere fainte cglile, un feulvray 
& fans doubte pape & pafteur dc 1'eglife uni- 
verfalle 5 nous , le clerge & aultres gens dc 
noftrc dit royaume , & auffi noftrc Dalphin6 
dc Viennc , ferons neutres & ne ferons , pre- 
ftcrons , ne donnerons , nc fouffrirons par au- 
cuns dc nos fubjez cftrc donne dc lors cn 
avant aucune obeiflance k vous ne k aultre , 
qui tiehgne ou occupe le dit eftat , jufques a 
ce quii y ait un feul vray pape & pafteur de 
1’eglife univerfclle , comme dit eft , & auffi 
1’entendons faire fignifier & fcavoir par nos 
autres lettres patentes a voftre dit adverfaire 
& a fon college , & k plufeurs roys , princes, 
prelas , barons , & communitez de Pune & 
de 1’autre des dittes obeiflances. 

Donne a Paris le xn. jour de Jenvier 1 an 
de grace m cccc. & fcpr. Et do noftre regne 

XXVIII. 


TENOR CEDULi 

prafentata dominis cardinalibus de farte Gre- 
gorii paulo pojl eorum recejfum de Luca , pro 
farte ambajjiatorum regis Fr ancta. 

1 T} Everendiffimi patres & domini prae- 
XV ftantiffimi > qui in parte qu* obedit 
htfjus fchifmatis tempore domino Angelo 
Cok.rak.io, qui in fua obedientia Gregorius 
nominatur, vocamini cardinales , nos Simon 
patriarcha Alexandrinus, Petrus epifeopus 
Meldenfis , & P. Plau magifter in theologia , 
R. dcQuefnoio in decretis, & alii ambaxia- 
tores regis Francorum & ecclefia? Gallicanae, 
ac univerfitatis Parifienfis , ad inquirendam 
& profequendam pacem ecclefiae , ad praedi- 
dum Grcgorium & vos fimul ac feparatim 
miffi, ad veftram reducimus memoriam, quo- 
modo folemniffime voviftis & juraftis con- 
tenta in inftrumento publico inter vos con- 
cordato poft mortem illius, qui inter vos 
Innocentius vocabatur , quando per vos a- 
gebatur de eledione fucccfforis vcftri : in quo 
inftrumento per totum mundum publicato , 
continetur expreffe , quod pendente tradatu 
unionis , qui adhuc durat & durabit , ifte Gre- 
gorius non creabit , nec faciet aliquem car- 
dinalem , nifi ex defedu fteterit adverfx par- 
tis, quod unionis praefatae conclufio non fue- 
rit fubfecuta. 

2. Continetur etiam in inftrumento prae- 
dido , quod vos etiam voviftis & juraftis , 
quod inchoare mediabitis , nihil de contin- 
gentibus neccffariis vel opportunis quomo- 
dolibet vel utilibus omittendo > fed omnia 
& lingula tunc pro bono unionis delibera- 
ta , & in inftrumento contenta attendere , ob- 
fervare ac exfequi , & effedualiter adimplere. 
Nunc autem iftis non obftantibus, ex mul- 
torum fide dignorum relatu fumus fufficien- 


ter informati , quod praedidus Gregorius ad 
creationem aliquorum cardinalium vult con- 
tra votum & juramentum fuum fic folcmni- 
tcr fadum , procedere , & conatur per terro- 
res & imprelfiones fatis notorias fuper hoc 
veftrum confenfum exigere. Et quia clare 
cohftat vobis & nobis , quod creatio cardi- 
nalium praedida , fi fieret , eflet unionis 6c 
pacis ecclefiae turbativa & impeditiva. 

3. Cohftat infuper fatis vobis dominis, 
quod per praedidum dominum Gregorium 
clare fiat , quominus tradatus pacis ecclefiae 
fequatur , utpote qui ad locum Pifarum , per 
ipfum pluribus vicibus repetitis oblatum , ve- 
nire vel differt vel potius recufat , nec ad alia' 
loca fibi oblata pro conventione venire vo- 
luit. Sed locum Saonar per fuos oratores & 
veftros , ad hoc fufficientcm poteftatem ha- 
bentes , concordatum , & per ipfum accepta- 
tum , fine caufa rationabili in termino prae- 
fixo venire recufavit, & procuratorem ad re- 
nuntiandum mittere , quamvis hoc facere 
promififfet , ficut per inftrumenta fuper hoc 
confeda luculenter apparet. 

4. Item , vovit & juravit effedualiter re- 
nuntiare juri fuo & papatui , fi & quando do- 
minus Benedidus renuntiabit & cedet , qui, 
ut palam & manifefte coram omnibus ad 
hoc faciendum feper fuos oratores obtulit, 
& dummodo cardinales noftri effedualiteiL 
vellent , ficut nunc parati funt , vobifcutn 
convenire & concordare, fic quodexveftro 
collegio Scipfis fequatur eledio unici Roma- 
ni pontificis , prout in inftrumento publico, 
& per totum mundum publicato latius con- 
tinetur. Ex quo evidenter apparet, quod dc 
fua perfonali conventione pro adu renun- 
tiationis exfequendo non fuit adum neque 
concordatum > fed renuntiationem praedic- 
tam poteft & debet facere per alium in con- 
ventione utriufque collegii , ut inde proce- 
datur ad eledionem unius indubitati Roma- 
ni pontificis ; quod tamen per nos in praefen- 
tia veftra requifitus facere recufavit. 

5 . Et quia , patres reverendiffimi , in quan- 
tum vos contenta in praedido inftrumento 
concernunt, per votum & juramentum eftis 
ecclefiae, quae univerfitate fidelium confiftit, 
aftridi & obligati contenta in praedido in- 
ftrumento efficaciter adimplere, & per con- 
fequens regi noftro & ecclefiae Gallicanae ; 
nos ambaxiatores Chriftianiffimi regis Fran- 
corum & ecclefiae Gallicanae fupranominati , 
cum quanta poffuimus humili inflantia vos 
requirimus , quatenus cum praedido domino 
Gregorio fic efficaciter laborare velitis, quod 
nullo modo ad creationem cardinalium pro- 
cedat , & fi confilio veftro obtemperare no- 
luerit , etiam , ut przdicitur , vos requirimus, 
quatenus ficut Paulus Petro fcciffe legitur, 
fibi in facie refiftatis. 

6. Proteftamur tamen infuper , quod fi 
creationi prxdidorum cardinalium veftrum 


Digitized by 


Google 


773 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 774 

confenfum praebere contigerit , quod abiit , A didum , quod ipfi perfonalitcr deberent eflTe 
de impugnando canonice creationem praedi- in renunciatione , quando ad eam fuerunt, 

dam, tamquam pacis ecclefiz turbativam Sc ut praedicitur, fic folemniter aftridi , ficut 

impeditivam , contra votum Sc juramentum apparet per inftrumenta fuper hoc clariffimc 

per terrores Sc impreffionem notorios fadam, confeda. 

nonfolum nobis, fcd vobis. Nam prxdidus 2. Item, quod per hoc apparet eviden- 
Gregorius in profecutione pacis & unionis ter , quod prxdidus dominus Benedidus fub 

ecdcfiae Chriftianiifimum regem noftrum Sc velamen conventionis perfonalis , Sc loci vel 

ccclefiam Gallicanam , qui nos miferunt , locorum pro eadem conventione facienda, 

damnabiliter impediendo , expreffe prohi- difficultatibus , unionem Sc pacem ecclefiae 

buit , Sc in (criptis , quod vos domini nobif- differre vel quomodolibet impedire non po- 

cum loqui non auderetis. , tcft, nec debet. 

7. Proteftamur etiam , quod per praedic- _ 3 • Item , quod hoc non obftante , nos om- 

ta prxdido domino G. vel alteri cuicumque B nibus viis & modis, quibus potuimus, ut e- 


injuriari non intendimus, fed pro bono ec- 
clefiae univerfalis , veritatem dicere compel- 
limur i quia , tcfte Auguftino , qui veritatem 
celat , iram Dei fuper fc provocat , & qui ma- 
gis timet hominem quam Deum. 

S. Proteftamur etiam , quia libentius in 
veftra praefentia prxdida praedixiffemus Sc 
alia , fed obftante prohibitione didi domini 
Gregorii , ne cum ignominia aliqua repul- 
fam habere valeamus, ad veftram praefen- 
tiana venire non audemus , fed cedulam prx- ^ 
fentem per duos noftros notarios ad finem 
debitum difpofuimus vobis facere prxfen- 
tari. 


CEDULA PRALSEN TATA 

Oratoribus Beneditfi in civitate Luca txijlen- 
tibus fer oratores regis Franci a & univer- 
fitatis Parifienfis. 

R Everendiffimi patres Sc domini Rotho- 
magenfis Sc Tarraconenfis archiepifco- 
pi , Sc vos venerabilis pater generalis ordinis p 
fratrum Praedicatorum , & alii oratores do- 
mini noftri papae Benedici XIII. nunc in ci- 
vitate Lucana exiftentes i nos Simon patriar- 
cha Alexandrinus , Amelius archiepifcopus 
Turonenfis, Petilus epifeopus Mcldcnfis, & 
Petrus Plau magifter in theologia , & Johan- 
nes Francifci magifter in artibus & licentia- 
tus in decretis , nuncii regis Sc ecclefiae Gal- 
licanae jam pridem mifli ad dominum Bene- 
dictum papam Sc Angelum Corii ahio de 
papatu fecum contendentem , ad profecu- 
tionem unionis fandz matris ecclefiae, & pa- 
cem ejufdem habendam per viam mutuz p 
renunciationis , ad quam ambo contenden- 
tes funt fpecialiter & expreffe per votum & 
juramentum folemniter fadum aftridi , fer- 
vando fines mandati regii & ccclcfix Galli- 
canx, qui hos miferunt , fignificamus in per- 
fonas veftras prxdido domino papx Bene- 
dido Sc dominis cardinalibus fui facri col- 
legii , quorum etiam cftis de prxfenti nun- 
cii, ea quz fequuntur. 

1 . Et primo , quod conventio perfonalis 
didorum duorum dominorum pro renun- • 
jdationc facienda , non eft ncccflaria , nec fuit 


jus voluntati, quantum fine lzfione caufx 
Dei pofTemus , fatisfaceremus, laboravimus 
ut prxdidus Angelus conveniret cum eo ad 
przdidam renunciationem faciendam Sc pa- 
cem ecclefiz dandam , in loco feu locis ei- 
dem domino Bencdido gratis Sc acceptis i 
fed Angelus Corrario prxdictus nec per nos 
nec per alios ad hoc potuit induci. 

4. Item , quod poftquam ifte dominus pa- 
pa Benedidus affedat conventionem perfo- 
nalem , quamvis non ncccffariam , ut prxdi- 
citur, ad renunciationem faciendam, Sc pa- 
cem ecclefiz dandam , videtur regi Sc ecdc- 
fix Gallicanz , qui nos miferunt, quod prx- 
didus dominus papa Benedidus poteft Sc 
debet cum juramentis & fecuritatibus Sc ob- 
fidibus , qux pro parte domini Lucani offe- 
runtur, & pro parte Florentinorum haberi 
poffet, venire fccure Lucam vel Pifas , & in 
uno iftorum locorum convenire cum przdi- 
do Angelo , qui paratus eft hic in Luca vel 
civitate Pifana, ad pacem , ut prxdicitur, dan- 
dam ccclcfix pcrfonalem , convenire, &c. 

5. Item, quod poft dilationes Sc fubter- 
fugia multa clare videmus , quod ifte trada- 
tus unionis, propter culpam Sc deffedum 
ipfius & adverfarii fui , ut clare patet per prx- 
dida, eft omnino difpofitus ad rupturam, 
cum quanta polfumus humilitate , regis 
nomine $c ecclefiz Gallicanz, eidem domi- 
no fupplicamus , ipfum nihilominus in per- 
fonas veftras , quantum efficacius poffumus, 
Sc dominos fui facri collegii requirendo, qua- 
tenus pro bono pacis ecclefiz placeat fihi 
ad civitatem Lucanam vel Pifanam una cum 
dido fuo collegio accedere , mediantibus fe- 
curitatibus de quibus fupra fit mentio, quas 
nos nomine regis & ecclefiz Gallicanz, quz 
eft minor pars obedientiz didi domini Be- 
nedidi , fufficientcs reputamus , ihique per 
mutuam renunciationem pacem ecclefix 
Chrifti fidelibus dare ; & infuper in cafu quo 
didus dominus Angelus in didis locis per 
eum oblatis convenire nollet , feu in dida 
conventione quacumque occafione aliquod 
impedimentum feu morofa dilatio interve- 
niret, fupplicamus Sc requirimus, prout fu- 
pra , quod didus dominus papa Benedidus 
abfquc convcntionc ejus per fonali, per alium 


Digitized by 


Google 


775 ACTA VARI 

ad hoc fufficientem poteftatcm habentem , A 
praedi&o domino Angelo cefftonem offerat, 

& dido modo cedat de fatto , ut ceffantibus 
quibufeumque fcuftratoriis dilationibus & 
difficultatibus fuperfluis , ccclefiae Dei pax 
habeatur, alias de intimando fibi & domi- 
nis cardinalibus fuis fuper hoc deliberata pet 
regem & ecclefiam Gallicanam coram no- 
tariis hic praefentibus folemniter proteftamur. 
A&um & datum in Luca xvi. aprilis. 

EPISTOLA CARDINALIUM 
ad Bcnedi&um XIII. 

Mittunt ei nunciam ad eum excitandum ad , B 
ecclefia facem <jr unionem. 

Anno 1408. O Andiffime pater & elementiflime domi- 

£ X mf. nimf- j ne, fupplici & humili recommcndationc 

p r * mifla - Ut nota fint ° mnia vcftr * B- 

in noftro loco Liburnii inter nos & reveren- 
diflimos patres , qui pro parte alia cardinales 
nominantur , quos optime difpofitos inveni- 
mus ad uniutem ccclefiae profequendam, & 
quantum cum Deo fieri poterit obtinendam, 
pro extirpatione fchifmatis , & unione in Dei 
ccclefia feliciter reducenda , ac eradicandis 
erroribus jam apparentibus in aperto , leda- q 
doneque multorum fcandalorum occurren- 
dum , quorum augmentum verifimiliter for- 
midamus , nifi celeriter occurratur : deftina- 
mus ad S. V. latorem praefentium , de prar- 
miffis tradatibus & de pertinentibus verbo 
& feripto plenarie informatum , eidem bea- 
titudini fideliter & devotiflime fupplicantes 
quantum humilius poffumus, ut eumdem 
dignetur V. S. benigne audire & benignius 
exaudire > hifque quae inter nos tradata funt 
& unanimiter concordata, Deo grata, jufti- 
dac & rationi conformia , & de veftra volun- 
tate ut plurimum profccuta , noftrifque fup- 
plicibus, immo verius totius populi Chriftia- 
ni defideriis annuendo , opem , audoritatem 
.& confcnfum prseftare dignemini * & in cxc- 
cutione nullo modo deficere i ac per ipfutn 
latorem , ficut expedire tantae neceffitati ec- 
clefiae fponfae veftrae, S. V. decreverit, & pie 
annuere, & gratiofe ac celeriter refpondere. 

S. V. Altiffimus dirigere dignetur ad bo- 
num unionis ecclefiae , & unionem in ea re- 
ducendam. 

Scriptum Liburnii Pifanar dioeccfis, & c. 


SEQUUNTUR EA QUJE FUERUNT 
avifata fer dominos cardinales utriufque col- 
legii qui in Liburno convenerunt fuper fallo 
unionis procuranda. 

Ex mf. ni*- fi Rimo cum evidenter confiet de conti- 


Hrijfimi do. P nuata pertinacia ac jndifpofitione domi- 

mini Cban- . ..1 • . 1 1 

veli». niGrcgoru ad omnem viam unionis naben- 
dat, quod ulterius non cfi de ncccffitate rc- 


A PR^VIA 776 

quirendus, quia fi requireretur, per dilatio- 
nes vel per verbalem refponfionem , quam 
non haberet in mente, impediret remedia, 
quae funt excogitata pro unione habenda. 

2. Item , attenta indifpofitione utriufque 
contendentis de papatu & receflu , cfi avifa- 
tum pro utili unione habenda, quod eccle- 
fia debet congregari per collegia cardina- 
lium, ita quod quodlibet collegium convo- 
cet praelatos fuar partis, quia in tali caufa jux- 
ta communes opiniones , ecclefia congrega- 
ta cfi judex. 

3. Item, quod congregentur ifta concilia 
per cardinales ad fefium Purificationis B. Ma- 
riae proxime futurum , in uno loco , fi pofi 
fibile fuerit , convocentur ambae partes , alias 
in duobus locis propinquis adeo ut facilius 
poffit haberi acceffus de uno ad alium. 

4. Item , quod convocentur archiepifco- 
pi , epifeopi , abbates & capitula ecclefiarum 
cathcdralium ac univerfitates ftudiorum. 

5. Item, videtur aliquibus quod fint vo-, 
canda capita quatuor ordinum mendican- 
tium , Coelefiinorum & Carthufienfium. 

6 . Item, quod praedi&a incontinenter re- 
gibus & principibus ( nuncienrur ) & requi- 
rantur de auxilio, & quod mittant folemnes 
fuos deputatos , & quod faciant quantum 
in eis fuerit , quod praelati & alii vocati ve- 
niant ad concilium , & quod dent fecurita- 
tes in terris fuis , omnibus venientibus addi- 
&um concilium , & quod non patiantur eo$ 
impediri per contendentes de papatu feu al- 
terum ipforum. 

7. Item , quod dum vocabuntur praelati 
praedifta intimabuntur principibus, & quod- 
libet collegium praedi&a intimet fuo papae , 
& requirat , quod in loco 8c termino interfit, 
& quod vocationi quantum in eo fuerit , 
opem ferat , cum intimatione quod conci- 
lium feu ecclefia congregata difponet de ex- 
tirpatione fchifmatis & unione habenda, ip- 
fius abfentia non obftante ; & dum vocabi- 
tur, in littera vocationis offerentur fibi de- 
bitae fecuritates & libertates in veniendo , 
fiando & redeundo. 

8. Item, eft intentio quod quaelibet pars 
in concilio difponat fuum papam ad viam, 
ceffionis juratam , &c. & fi difponi non pofi* 
fit , vel fit contumax, abjiciatur per conci- 
lium feu ecclefiam congregatam , tamquam, 
fchifmaticus notorius , criminofus de enor- 

' mibus criminibus , incorrigibilis , ecclefiam 
fcandalifans , & ut haereticus. 

9. Item, poft rcnunciationem amborum , fi 
ad hoc induci poffunt , vel poft abje&ionem, 
amborum cardinales utriufque collegii, aequa- 
to & pari numero hinc inde convenientes in 
unum , & facientes unum collegium , ad ele- 
Itionem procedant unici paftorist 

10. Item ; eft intentio quod licet a princi- 
pio concilia teneantur divifim , tamen poft 
quam deliberaverint , conveniant in uno lo- 
co 


Digitized by 


Google 


777 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI ucccctx. 


77 » 


co fimul in vinculo caritatis & pacis, & com- A 
municent qux deliberaverint, & ex poftfiat 
elcdio*-, ut fuperius cft didum. 

11. Item , modus tenendi concilium in 
qualibet parte videtur, effe talis , quod unus 
cardinalis proponet mala fchifmatis ipfius 
diuturnitate , & qux funt jurata & promifla 
per contendentes de via ceifionis approbata 
ab omnibus fidelibus , & fi poteft haberi pax, 

& in cafu abfentix vel contradidionis peta- 
tur confilium a vocatis praelatis & aliis fuper 
illorum dejedione , fecundum Deum & dif- 
pofitiones canonum & alias obfervatainRo- 
mana ecclefia. 

1 2. Item , quod ex poft cardinales qui cen- 
febuntur effe ibi pro Romana ecclefia , requi- 
rent vota & confilia fingulorum praelatorum 
& aliorum vocatorum , & in feriptis redigan- 
tur eorum dida ,& ultimo cardinales dicant 
opiniones fuas & vota fua, & omnia ifta fiant, 

& dicantur fine contradidione vocum , & 
quiete ac libere , taliter quod appareat , quod 
non voluntarie , fcd fpiritu fando didante 
omnia fiant. 

1 3 . Item , quod habitis vocibus & opinio- 
nibus , unus cardinalium nomine totius con- 
cilii hujufmodi & ecclefiae congregat* pro- C 
nunciet, declaret , vel ftatuat qux fuerunt per 
totum concilium deliberata, feu per majo- 
rem partem ipfius, quia fic fiebat olim in con- 
ciliis fandorum patrum , in quibus dicebatur 
communiter ftatuit fan&a Synodus vel f Anctum 
ancilium , &c. 

14. Item quod in eodem concilio fiat & or- 
dinetur quod omnes qui fuerint vocati, etiam 
fxcularcs promittant fervare qux fuerint de- 
creta & ordinata in concilio , & quod con- 
tradidores rebelles , etiam fi fuerit ejedus a 


fchifmatis > quia licet fchifma quandoque 
tranfeat in hzrefim , non tamen reperitur jure 
cautum de negligentia fchifmatis extirpandi. 

20. Item , fi dicatur quod papa fit notoric 
pervicax & frador voti & fandalizans eccie- 
fiam , ac incorrigibilis , & fic poffit abjici jux- 
ta glof. cap. Si papa xl. di. Illa glofia (impli- 
citer pofita non cft vera ,& reprehenditur a 
nonnullis. 

2 1 . Item , videtur per modum avifamen- 
ti , quod fi contingat ante congregationem 
concilii , alterum de contendentibus decede- 
re , illa pars cujus papa decederet, non pro- 
cederet ad novam eledionem , fcd expede- 
tur concilium & ejus deliberatio. 

22. Item , fi ambo contendentes morian- 
tur ifto intermedio tempore , quanto citius 
fieri poteft; collegia conveniant ad deliberan- 
dum quid eo cafu erit faciendum. 


COPIA LITTERA 
quam dominus cardinalis Leodienfis mifit 
. domino Lucanenfi , ftatim poft receffum 
ipfius domini cardinalis a civitate Lucar 
nenfi. 

Rogat ut ipfius per ditionem fui libere 
tranfeant. 

Vf Agnifice domine & amice cariffime.fin- Anno t4«i. 
ivi. cera falutatione przmifla, propter non ?*,?/* il }* m 

. ... r . r rn ftriffimi do- 

incurrere voti & juramenti tranfgremonem , mini a,*»- 


& ut Deum non offendamus, ipfius tranfgro- vtlin - 
diendo mandata , & ut veniendo contra con- 
fcientiam a jure & feripturis fandis debite in- 
formatam , non zdificemus ad gehennam * 
unionemque defideratifiimam pro modulo 
papatu, compefcantur audoritate concilii , D noftro in libertate profequamur : propter 


per fzculares etiam alias poteftates. 

15. Item , circa przmifla videntur prz- 
mittenda aliqua dubia quzpoffunt occurre- 
re , ad hoc ut eis refpondeatur & fatis fiat fi 
fuerint. 

16. Primo quia forfan dicetur ab aliqui- 
bus , quod cardinales non potuerunt vocare 
concilium , fed potius quilibet qui gerit fe 
pro papa , in parte fua , & hoc videtur habe- 
re colorem per §. Huic etiam xvm. di. 

17. Item, poffet fieri aliud dubium fi pa- 
pa in concilio peteret fe reftiuii propter fub- 
tradiones & neutralitates fibi fadas. Talis pc : 
titio videretur habere colorem per §. Item 
Hymjnachus 1 1. q. Vu. 

1 s . Item , poffet moveri dubium , fi papa 
•compararet in concilio & peteret fubtrados 
vel neutrales repelli a concilio-, tamquam 
vocem non habentes , videtur hzc petitio 
etiam habere, colorem per didum §. Hinc 
etiam xv 11. di. 

19. Item , poffet fieri dubium , quod licet 
papa legatur ejedus fuiffe propter hzrefim a 
papatu,. non tamen propter negligentiam 

Vet.feript. & mon. ampl. Celte ft. T om. VII. 


etiam periculum perfonz evitandum , & ut 
provideamus honori, & infamiam evitemus, 
jufto metu dudi a civitate veftra nos abfen- ' 
tavimus. Ea propter familiam noftram & fup- 
pelledilem noftram , ut libere exire valeant, 

& per territorium veftrum tranfire , magnifi- 
centiz vcftrz rccommcndamus , rogantes ut 
cis feu in eis ullam violentiam fieri non per- 
mittatis , femperque nobis confidenter im- 
ponere velitis quzque grata , eadem pro vi- 
ribus impleturis. Regradamur infuper eidem 
magnificentix vcftrz fuper eo quod a vobis 
pluries bene tradati fuimus atque magnifi- 
ce. feliciter & votive valeatis. Datum Vcner. 
xi. Maii. 

EPISTOLA JAN UENSIUM 
facratiffimz regiz majcftati Francorum. 

Laudant ejus pro ecclefia unione zelum , cui pro 
pojfe adhafurosfe promittunt. 

G Loriofiffime regum & cxccllentiffime A nno 140# 
domine nofter , magnificos & venerabi- f 
les facr^tifiimz majeflatis veftrz legatos ,rc 

Y vv 


trijflmi dom. 
Chanveliiv. 


Digitized by 


Google 



1 


77? ACTA VARIA PRjEVIA .780 

gumque fereniflimorum Anglix fic Caftcllx A git humillimas a&iones, quod tam felicis, 
fumata animorum congratulatione , quanta tamque fandi gloriofique operis , ramque al- 

dccet reverentia ac cura fufeepimus, & quid- tx materix ad verum erga paternitatem no- 

quid majcftatis cjufdem grato mandato fub ftram diiedionis indicium , benigne dignata 

<rcdcntix litteris prxfatorum regum parte , eft , nos humiles fugitos ejus facere cxpfir- 

diferto fati funt nobis eloquio , intelleximus tes , fuper quo ac aliis quibufeumque quid- 
diligenter : quod ut breviloquio recitemus, quid Januenfis poteft veftra communitas au- 
duo conclufivc vidimus & collegimus conti- xilii & favoris impendere , ficut jam ipfius le- 
nere. Primo namque ficut Romam fedandi gatis obtulimus, iterum eidem majeftati fa- 

gratia, immo evellendi penitus infelicis pu- cratiflimx prona offerimus mente. Eidem 

dendique fchifmatis fandx matris ecclefix humiliter fupplicantes , quatenus communi- 
deftinantur , viam nobis patefacientes renun- tatem ipfam fuam & nos recommiffos de- 
viationis amborum # novxque poftmodum menter habendo dignetur in fua gratia con- 
creationis alicujus in verum unicum indubi- tincre. 
tatumque fummum pontificem , cui unani- B 
miter omnes chriflicolx faveant, cle&um, at- 

que diutino & maturo libratam utrimque fa- EPISTOLA BENEDICTI PAPjE XIII. 
pientum examine & decretam , ut pote com- ad Gtegorium VI. 

pendiofam & falubrem , & quafi unicam , 

viis ceteris non probatis veluti aut prolixis, Benedictus ferikit Gregari o intrufo accufandt 
aut incognitis, aut fcandalum parituris. Se- ejus contumaciam , quia non venit Saonani , 

eundo namque quod tanto tamque pio ope- & narrando de negatione falvi conductus 

ri atque laudabili , quantum valemus , favo- nuntiis fuis. 

rb & auxilii conferamus. Super quibus fum- 

me lxtati , facratiflimx majeftati veftrx , ficuti TJ EnEdictus, & c. Angelo Corrario , 
prxfatis legatis unica voca depromfirous.hu- D qui in hoc pernitiofo.fchifmate fc facit ftnjfimi i- 
militcr rcfpondcmus , quod nihil potuit no- nominari G k.egor.ius, pacis & unionis af* ch **~ 

ftris animis gratius nuntiari, nulliufquehar- fcdum paritcr&effedum. 
mo.nix concentus noftras aures dulcius nec C Site veritatem profiteri non pigeat , pra*- 
immerito demulcere. Quid enim, piiffime fertim cum fit notorium , dare non poteris 
princeps , vult feralis ifta difcretio , nifi ridi- ea qux nobis tuis litteris intimando,etiam di» 

culum totius Chriftiani nominis , atque , nifi vulgafti per orbem , ut ex utriufque ccffione 
ftatimfuccurratur, exitium fidei orthodoxx? pax daretur ecclefix, ac quod feriptis tuis per 
Unde autem catholicis ftrages & bella &mul- nos ad hanc ccflionis viam offerendo dato 

tiplices undique paflSones ? Unde crucis ho- rcfponfo , & de conventione in civitate Sao- 
ftibus magnx viftorlx , a quibus majores na- nx pro exeeutione oblatorum , hinc inde fe- 
tu unicx matris fan&x benedi&ione protc&i cuta concordia , convenire in ftatutis termi» 
innumerabiles deportavere triumphos? In nis renuifti , & quibufdam interpofitis per te 
promtu enim caufa eft , fchifma unitatifque excufationibus frivolis , poft dilationes varias 
remotio ab ccclefia fanda Dei. Eia igitur , ad te datas , poft adventum noftrum ad hunc 

dementiffime princeps, hanc curam domi- locum, Chrifti caritas & fervor compafiionis 
ni inftindu fufceptam profequamur. Hunc animarum bona fide fimpliciter incedentes, 
tantx glorix titulum in omne xvum per- u non abfque noftri & noftrorum fatigatione 
manfurummajeftasvcftrafufcipiat,necnim- & gravi perionarum jadura , nos per pia- 
tus aut labores aut quicquam aliud majefta- rium menfium intervalla» cum Chriftiano- 

tem ipfam apropofitofandodimoveat.Non rum fcandalo, detinuifti cautelofe per ver- 

enim leviter magna parantur. Quid enim ba, &,quod referimus difplicenter , denega- 

majus , quid dignius in quo eadem fandiffi- tis multis, etiam nonnullis per te oblatis,qux 

ma majeftas invigilet, quam hoc opus in ad exeeutionem concordatorum , ad unio- 

quo divina res agitur & humana? Hoc enim nem proficiendam erant quam plurimum 

alma fides lacrymis afpeifa depofeit, hoc ju- utilia & opportuna , , Sc de ulteriori tecum 

ra volunt , hoc eft omnium fummum votum, tra&uu fuper hujufmodi unione profequen- 

■hoc denique eft quo nihil gratius, nihil accep- da omnem fpem tollendo , nuheios noftro», 

tius fiat omnifico largitori. Quo circa etiam prorogationem eifdem falvi condu&us Sc au- 

fi quid ardoris regali decreto fervor devotus aientiam denegando , a tua prxfentia vacuos 

aofter valet adjicere, humiles orationes no- E rcmififti. Hxc autem libenter filentio tranfi- 
ftras internx mentis aftedu porrigimus , lau- remus , nifi tua contumacia reciperet ex no- 
dantes plurimum viam ceffionisaficrtx, tam- ftra taciturnitate fomentum. Poftquam au~ 

quam folam & optimam , infidiarumque la- rem apud te pafla eft frequens hxc noftta in- 

queis tutam , atque omni impedimento va- ftantia rcpulfam , propter quxdam in non- 

canrem. Ceterum fi non digne pro ardua qua- nullis partibus , quibufdam inftigantibus , in- 

litate negotii, at qoaotum valet fidelis noftra novata, abfque per&nali noftro Sc noftrorum 

devotio, majeftati prx&txad gratiarum afiuc- periculo in his partibus moram trahere non 


Digitized by 


Google 


*/. Julii. 


78 r AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 7$ 2 

valentes, cum apud te, ut clare cernitur, pro* A & veritatis propofiti feparetur. Licet eriim' 
ficere non poflemus, nolentes Deum tenta- 
re , imminente periculo , ad aliquem locum, 
ubi nos cum noftro collegio nos valeamus 
hoc turbationis tempore reponere in fecuro, 
de fratrum noftrorum confilio eorumque in- 
itantia pulfati , decrevimus declinare. Sed ne 
videamur, ficut nec intendimus, quacumque 
adverfitate intercedente, hujufmodi profecu- 
tionem unionis dimittere fienegledam, de 
dirorum fratrum confilio deliberaveramus 
nuncios noftros plena poteftate fuflfultos, qui 
fi velles ad cor reverti, po flent ad effedum 
oblatorum proficere efficaciter in agendis , 
hinc dimittere. Impedientibus tamen amba- 
xiatoribus chariffimi in Chrifto filii noftriCA- 
roli regis Francorum illuftris , in his parti- 
bus moram trahentibus , falvus condudus 
didis nunciis necefiarius obtineri non potuit. 

Quid autem fuper hac re fimus ulterius Deo 
auxiliante faduri , intendimus breviter uni- 
verfis Chrifti fidelibus intimare. Tu vero o 
homo , fi fcintilla compaffionis animarum in 
te viget,quz fecundum Deum pro bono unio- 
nis agenda reflant , confidera , & ad ea qux 
obligaris ex debito, pro Dei mifericordia te 


B 


per mundans malignitatis curfum in varia 
diferimina inciderit, & perfecutiones innu- 
meras pertulerit ac labores , numquam ta- 
men eam gratia divina deferuit, quominus 
robur ejus in qualibet tentationc proficeret , 
& inde fpei fuse gaudium obtineret, unde 
recepit fidei fundamentum. In hac enim fi- 
dei foliditate firmati , nos apofiolorum prin- 
cipis fucceflores, Chrifti, licet infufficietiti- 
bus meritis, fufeepimus vicariam , in ipfo Do- 
mino Jesu' Christo figentes ancoram fpei 
noftrz , ut lidet propter intrufionCm nonnul- 
lorum, qui mconfiitilem Dominicae veftis 
unitatem fcindere faragentes , ecclefiam ip- 
fam variis turbationibus & perfecutionum 
turbinibus vexaverunt , nos dolore triftitia- 
que afflixerint: fperamus tamen indubie,quod 
flatum ejufdem ecclefix in unitate fpiritus & 
pacis vinculo confervabit ipfe qui non fotum 
eam verborum expreflione, fed & fui pretiofi 
fanguinis effufione fundavit , ut poft vefpcr- 
tinos fletus, gemitus & lamenta, quos emit- 
tere cogunt mala& diferimina , quae exeeran- 
difchifmatis, proh dolor! importuna dura- 
tio inChriftiano populo introduxit, qux ii- 


difponas , refccatis carnalibus defideriis , qux ^ bet flere potius quam narrare , lxtitia matu 


Anno 140*. 
Mx mf. JmSi 
Umrtntii 
Lfdienfii, 


contra animas militare non ceflant.Nos enim 
ad oblata per nos femper promtos reperies, 
przteritos defedus & contumaciam tuos, fi 
bene egeris, in memoria non tenentes. Deum 
enim invocamus in judicem, & gcftorum no- 
torietatem in teflem, quod per nos non ftetit, 
fiat , aut flabit , quin vera unio in Dei ecclefia 
celeriter habeatur. Datum apud Portum- Ve- 
nerisjanuenfis dioecefis , Idus Junii 41 pontifi- 
catus noftri anno xmi. 


BENEDICTI XIII. LITTERJE , 
guibus concilium ad Per fini unum indicit in 
fefio Omni um-fanft orum celebrandum. 

B Enidictus , ficc. venerabilibus fratribus 
archiepifcopo ... & epifeopis , ac diledis 


filiis ciedis, abbatibus, prioribus, decanis, 
%n /dmM prxpofitis , & ceteris ecclefiarum prxlatis 
ciuutvtim. exemtis&nonexemtisper . . . . . provin- 
ciam conftitutis S. & A. B. 

1. Cccleftis altitudo confilii, firmam retinens 
in fua difpofitione cenfuram, facrofandam 
Romanam ecclefiam , ad cujus regimen fu- 
mus, licet infuffleientes , aflumti, fupra pe- 
tram fidei foliditate fundavit , illud ei tri- 
buens in apoftolicx confcffionis fortitudine 
fundamentum , ut nec procella turbinis , nec 
prxvalere poffit adverfus eam fpiritus tempe- 
ftatis. Unde ipfa univerfalis mater ecclefia 
facrofanda ufque ad confummationem fz- 
culi manentem fecum retinet Salvatorem} 
ideo juxta canticum Salomonis, quem dile- 
xit ampleditur , ut pro nulla rerum varietate 
vel temporum , ab unitate fux fidei , pietatis, 
Vet.Scrift. (jr Mon. amfl. Colle ft. Tom, VII. 


tina fucccdat; ipfaque ecclefia velut columba 
pulcherrima ipfius lxtificata'gemitibus , fine 
ruga prorfus & macula candoris fui pulchri- 
tudinem retineat illibata. 

2. Dudum fiquidem cum poft noflrx aflura- 
tionis primordia , ad procurandum fciflz Do- 
minica veftis reintegrationem , & fenefeen- 
tis fchifmatis eradicandam , Deo audore , 
perniciem , anxios labores noftrz follicitudi- 
nis fubiiflet inflantia , frequens nos turbatio 
impetiit, & difficultatum undique ingruen- 
jj tium tempeftas involvit, Sc tandem inter va- 
rios & periculofos eventus nos reperimus in- 
terceptos , & multos per annos notorio im- 
pedimento detenti , non potuimus in adum 
procedere , quem fervido pro bono Chriftia- 
nitatis gerebamus in pedore. Cum autem 
placuit illi qui folo fermone* reftaurat uni- 
verfa , ut folutis vinculis detentionis noftrz, 
in libertatem daufos limites aperiret , ad re- 
petendam inchoati laboris farcinam oculos 
direximus noftrz mentis , & de fratrum no- 
ftrorum confilio ad Pkbjuwum de Thoma- 
_ cellis in apoftolica fede intrufum , folemnes 
11 nuncios duximus deftinandos : qui didi Per- 
rini prxfentiam adeuntes , nonnullas vias ad 
unitatem ecclefix breviter confequendam 
utiles & accommodas eidem Perrino in prz- 
fentia fuorum anticardinalium , & multorum 
aliorum , noftra pro parte publice obtule- 
runt , ipfum pro parte noftra iteratis vicibus 
requirentes, quatenus alteram de didis viis 
acceptaret , aut aperiret aliquam, fi quam vel- 
let, qui paratos nos offerebant Viam ratio- 
nabilem , fi Offerretur , acceptare , per quam 
vera unioinDci ecclefia haberetur, pro qua 

Vuu ij 


Digitized by 


Google 


7U ACTA VARIA PRjEVIA 7*4 

breviter & canonice confequcnda , flatui» pa- A ambaffiatores quibufdam frivolis rationibus 
pali cedere & mortem etiam corporatam declinando Saonam,& ad alia diffugia fe con- 

fubirc, fi expediret, noftrx intentionis effe, vertens, nos inter cetera requifivit, ut pro 
propofuerunt exprefTe. Qui quidem Petrinus bono unionis ad hunc locum Portus-Vcneris. 
aliquam ex viis oblatis acceptare, aut aliam verfus Urbem fitum in confinibus territorii, 

aperire penitus recufavit , omnemque viam Januenfis , a Saona per nonaginta milliaria 

* j/. man- p ac j s abjiciens , didis nunciis n uncia vit * ut a diftantem nos tranferre vellemus, offerens fc 

am ' przfentia fua & curia recederent fine mora. ad locum de Petra-fanda Lucana; dioecefis 

Quo infra biduum poft didx negationis tam eo cafu venturum , ut ex vicinitate locorum 
ferale refponfum miferabiliter vita fundo, facilior ad exfecutionem agendormfc pateret 

& noftris nunciis fub {alvo condudu captis, facultas. Et licet opinio de ipfo prius con- 
te demum certa pecuniae quantitate redem- cepta nos alias , prout manifefte cernitur , fe* 

tis, quidam C osmatus de Solmona inipfius felliffct, tamen ne tantum bonum imperfe- 

intrufionis vitium per anticardinales didi B dum remaneret, didx requifitioni annucn- 

Perrini fuperftitesfubrogatus, male adeptam tes, etiam ante terminum concordatum cum 

prxfidentiam retinere gcfticns, quamquam dido noftro collegio venimus ad hunc lo- 

per didos nuncios noftros litteris & internun- cum. Didus autem Angelus ad locum de 

ciis multis vicibus requifitus, nec falvum* Petra-fanda per fuos oratores, ut przfcrtur , 

condudum concedere , nec eos ad fuarn prae* oblatum , penitus venire recufavit. 

fenriam venire permifit : quin immo etiam $ Poft diverfas nunciorum noftrorum in- 
cum ob hanc caufam ad has partes Italicas ftantias , tribus menfibusinterim fere lapfis , 
nos tranftuliffemus , ut commodius pollemus . fe ad Lucanam contulit civitatem. Cujus ad- 
de hujufmodi defiderata fecum unione tra- vcntupercepto, ftatim noftros folemnesnun- 
dare , licet ante fuam intrufionem fe datu- cios ad ipfum Angelum de didorum fratrum 

rum operam , ut felix hujus rei exitus habe- noftrorum confilio cum plena poteftate defti- 

retur, cum aliis anticardinalibus voto & ju- navimus iterato , qui juxta eis commilla, pu- 

ramento fe aftrinxiffet , nihilominus nobif? C blice ex parte noftra requifierunt eumdem , 

cum tradare renuit, & dilationibus interpo- quatenus ad unionem ccclefiz per viam mu- 

fitis , hanc Dei caufam duxit per varias illu- tuz ceffionis , prout hinc inde oblatum fue- 

fiones penitus in negledum. Et tandem dido rat, diligenter & follicite vellet intendere: 

ultionis mucrone perculfus , a die fuse intru- exhortantes eumdem , ut de his qux pro pro- 

fionis vix exado biennio, claufit miferabi- mifforum confummatione, & unionis con- 

litcr dies fuos. clufione neceffario agenda erant , cum ipfis 

3 Quo defundo, przfati anticardinales fatis nunciis concordare , eorumque exeeutionem 

celeriter procefferunt ad intrudendum An- accelerare placeret : offerentes nos ad prxmi£ 
gelum didum Corrario , qui fc facit Gr.e- forum exeeutionem, pro unione affequenda, 

GOMUM appellari, qui poftea nobis & fratri- pure, libere, efficaciter, & femotis fruftra- 
bus noftris S. R. E. cardinalibus tunc Maffilix toriis dilationibus , proceffuros. Quibus nun- 

degentibus per fuas litteras indicavit, fe votis ciis idem Angelus conclufive refpondit , fc 
& juramento aftridum ad dandam pacem in D folum de loco , in quo ambo perfonaliter 
Dei ecclefia per viam ceffionis , & ad illam conveniremus velle tradare , & quod de aliis 
fe totis affedibus afpirare , eam nobis offe- neccffariis ad unionem perficiendam tradare 
rendo. Quibus per nos fummo cum gaudio in dido loco & non alibi proponebat. Et licet 
perceptis, ex iftis principiis credentes indu* didi nuncii noftri multis rationibus refpon- 

bie virum iftum fecundum cor noftrum , ve- derent * prztadum per eos ordinem fore uti- * *l. perfua- 
ris caritatis affedibus ad tam pii operis con- liorcm& breviorem, quodque illis concorda- ‘ ,ercnl * 
fummationem velle procedere cum effcdu , tis de loco exeeutionis przmifforum , poffent 

diredis fibi noftris apicibus, datis Mafliliz facilius Sc-fecurius poftea concordare :viden- 
apudS.Vidorcm ii. calendas Februarii, pon- tes tamen didum Angelum in przmiffa rc- 
tificatus noftri anno xhi. viam mutuz ccffio- fponfione firmatum , ad tradatqm primitus 
nis pure , libere & fimpliciter fiendx obtuli- de loco conventionis fupradido, ut idem 
mus. Pro quorum celeri exfccutionc, cum E Angelus volebat, condefcenderunt. 
nunciis didi Angeli plena ad hoc poteftate 6 Super qua materia didi nuncii noftri ul- 
fuffultis, concordatum extitit& conventum , tra loca Januz, Saonz, & alia nonnulla al&s 

ut nos cum noftro , & Angelus cum fuo prz- oblata , quzdam civitati Lucanx propinqua, 

tenfo collegiis certis terminis prxfixis ad per- fccura & habilia obtulerunt, cum illis fecu- 
fonam conveniremus in civitate Saonx, ubi ritatibus , de quibus Maffilix inter partes pa- 

nos etiam terminos ipfosprxvcnicndocum dum fuerat & conventum, aliis ncceffariis 
dido collegio noftro perfonaliter affuimus. & opportunis fuperadditis , fi expediret. Ob- 

4 Idem autem Angelus dida pada & pro- tulerunt infuper limites obedientix noftrx , 

miffa obfervare contemnens, nec in primo ut ipfius Angeli, inter hunc locum Portus- 

tcrmino,ncc in fecundo compatere cura vit i Veneris & civitatem Lucanam conftirutos, 

fcd poft ultimum terminum lapfum, per fuos in quibus tamen limitibus didus Angelus 


Digitized by 


Google 


7%5 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 785 

meliora & fecuriora loca habere dinofcitur. A noftrum , ut fide dignis relatibus accepimus . 


Quae oblatio etiam per fzcularcs quantum- 
cumque difeordes de pace tradantes, vix 
aut numquam confucvit refutari i quae om- 
nia didus Angelus frivole declinavit. 

7 Demum vero oratores Venetorum haec 
videntes, fuo & plurium aliorum regum, prin- 
cipiim, & communitatum, nunciorum no- 
mine , pro eadem conventione quaedam loca 
habilia Sc idonea nominarunt in obedientia 
didi Angeli , Sc fub dominio domini Lucani 
confidentia , Sc nuncii noftri liberalitcr ac- 
ceptarunt ; fcd etiam illa idem Angelus rc- 


innovata & attentata, hic deinceps abfque 
perfonali periculo noftro & noftrorum mo- 
ram trahere non valemus, nolentes Deum 
tentare, imminente periculo ; de venerabi- 
lium fratrum noftrorum cardinalium con fi- 
lio Sc eorum frequenti inftantia pulfati , deli- 
beravimus recedere, & nos cum collegio 
noftro hoc turbationis tempore reponere in 
fccuro. Sed ne videremur, ficuti nec inten- 
dimus quacumque adverfitate intercedente, 
hujufmodi profecutionem unionis dimittere 
fic negledam, de dido fratrum noftrorum 


futavit, quamquam ut pacet per inftrumen- g confilio deliberavimus nuncios noftros plena 


tum publicum, ad omnem locum idoneum 
infra Italiam in fua obedientia conftitutum 
fe venturum alias obtuliftet. Cumque vide- 
remus didum Angelum a rationis tramite 
deviantem , ne caufa Dei ulterioris dilationis 
incommoda pateretur, oblationi didi An- 
geli per fuos oratores fadz noviffime , per 
quam fe venturum Pifas a Luca per decem 
milliaria diftantem obtulerat , fi nos Libur- 
num per lx. ab hoc loco remotum venire- 
mus , duximus annuendum , ut exinde, con- 
fiderata vicinitate locorum, quz per nos & 
ipfum pro exeeutione via; ceffionis hinc inde 


poteftatc fuffultos hic dimittere, qui tam 
cum dido Angelo, fi vellet ad cor reverti, 
quam cum fuis praetenfis cardinalibus poflent 
ad effedum oblatorum procedere efficaciter 
in agendis. Quia tamen impedientibus am- 
baffiatoribus cariffimi in Chrifto filii noftri 
regis Francorum iliuftris , in his partibus mo- 
ram trahentibus , falvus condudus didis nun- 
ciis noftris neccflarius obtineri non potuit , 
licet non credamus hoc de didi regis volun- 
tate Sc confcientia proccffiflc, eofdem nun- 
cios dimittere nequivimus ob prtrdidae fe- 
curitatis defedum. 


oblatae, & profecutione unionis concordanda q 9 Przmiffis itaque in animo fzpius recenfi- 


erant, concordarentur , Sc tandem feliciter 
complerentur. Sed didns Angelus, quamvis 
per noftros nuncios fuos anticardinales Sc 
didos oratores fuiffet Cepe & fzpius requifi- 
tus , quod juxta oblata per eum ad Pifanam 
veniret civitatem , quam nuncii Florentino- 
rum ad hoc poteftatem habentes offerebant, 
venire finaliter recufavit, & omni fpe tradan- 
di ulterius de hac materia fublata , dataque 
repulfa , noftros nuncios ulteriori falvo-con- 
dudu , cujus terminus penitus inftabac, dene- 
gato, a fua obedientia repulit, vacuofque 
remifit , prout de przmiffis omnibus & fin- 


tis , ad tanta diferimina relevanda dirigen- 
tes aciem noftrz mentis , levamus oculos 
noftros ad Deum , unde provenire nobis au- 
xilium & humiliter petimus Sc devote fpera- 
mus. Et quia in his adhibere remedium licet 
ad nos ex officii debito pertineat , intereft ta- 
men generaliter fidelium omnium nos cum 
eifdem fratribus noftris aliifque viris pruden- 
tibus frequenti tradatu przhabito, prout 
tantz necefficatis inftantia exigit , de ipforum 
fratrum confilio , generale concilium , ficut 
imitatione digna fandorum patrum confue- 
tudo laudabilis longzvz obfervationis nos 


gulis conftat per publica Sc authentica do- D inftruit, juxta factorum canonum inftituta 


cumenta 5 Sc tandem fuis anticardinalibus 
ne cum ipfis nuntiis noftris Sc regis Franciz 
ambaffiatoribus loquerentur, & ne fe invi- 
cem congregarent , nec civitatem Lucanam 
fineipfius licentia fpeciali exirent, fub ma- 
gnis poenis prohibendo interdixit , & fatis 
cito ad nonnullorum anticardinalium crea- 
tionem , nonobftantibus propriis voto Sc ju- 
ramento, proceffit. Anticardinales vero prz- 
mifla confiderantes, Sc ipfum Angelum ad 
bonum unionis ex przmiffis Sc aliis indifpo- 
fitum attendentes , ab eo receflerunt, feque 


celebrandum in loco Perpiniani Elnenfis 
dioecefis, decrevimus convocandum, ut in 
eo tam circa przmifla Sc ea quz exftirpatio- 
nem przfentis fchifmatis Sc unionis accelera- 
tionem concernunt, quam circa alia quz fa- 
lutcm refpiciunt animarum Sc ecclefiz fria- 
tum pacificum Sc tranquillum , illa , Deo 
audore , inveniatur provifio, per quam , era- 
dicato fchifmate , roborata fide, fedatis dis- 
cordiis , pace firmata , ac ejufdem fandz ma- 
tris ecclefiz ac Chriftianz religionis ftatu 
debite reparato , tollat fciffuras , nobifque 


ad przfatam civitatem Pifanam tranftule- E remedia aperiat, idem ipfc qui novit,& facul- 
runt. tatem tribuat ficut poteft , quod in przmiffis 

juxta intenfum animi noftri defiderium fibi 
miniftrare pofiumus ad fui nominis laudem 
Sc gloriam fempiternam , Sc in przfenti ad 
animarum profedum, robur fidei, pacem 
Sc exaltationem populi Chriftiani. Verum 
licet profecutio tanti propofiti majori tem- 
pore indigeret, tamen ex quibufdam urgen- 

V u u iij 


8 Verum , quod referre piget Sc exprimi- 
mus cum dolore, confiderantes quod humani 
generis inimico, pacis zmulo procurante, a 
dido Angelo obtinere nequivimus fuper 
materia unionis alium effedum. Et propter 
nonnulla etiam contra perfonam noftram , 
flatum Sc honorem fedis apoftolicz atque 


Digitized by {jOoq le 


787' ACT A VAR 

tibus cautis, praefertim acceleratione praefatae 
unionis , conceptum terminum perfiringen- 
tes, ut brevius fcliciufquc negotium hujufi 
modi , audore Domino , optatum forriatuc 
effe&um, fcftum Omnium Sandorum pro- 
xime futurum ad id duximus deputandum. 

lo.Quocirca univerfitati veftrae per apoftoli- 
ca fcripta mandamus, quatenus vos fratres 
archiepifcopi , cpifcopi , & diledi filii eledi , 
& abbates exemti & non exemti , quos etiam 
in vim praeftiri juramenti requirimus, & ce- 
teri ecclcfiarum praelati , omni negligentia 
relegata , eundis , prout talis ac tanti negotii 
qualitas exigit , difpofitis & paratis, fic medio 
tempore vos accingatis ad iter , quod in hu- 
jufmodi decreto termino, quem vobis & aliis 
peremtorie afiignatnus,in przfato loco Per- 
piniani, vos noftro confpedui perfonaliter 
praefentetis , ad ea quae in dido concilio tra- 
danda occurrent, folers & operofum ftu- 
dium impenfuri. Capitula vero ecclefiarum 
omnium tam cathcdralium quam aliarum 
& conventus monafteriorum , quibus per vos 
archiepifcopum & epifeopos cum omni ce- 
lifitate volumus id mandari , ad idem con- 
cilium viros idoneos pro fe mittant , quibus 
ad omnia, quae in dido concilio ftatuentur, 
fient &c ordinabuntur ac fuerint opportuna, 
concedant plenariam poteftatem , de qua 
fufficienter confiet per publica & authentica 
documenta, non obfiantibus quibufeumque 
privilegiis feu indulgentiis quibufvis perfo- 
nis , ordini , dignitati , feu collegio , fub qua- 
cumque verborum forma vel expreflione ab 
apoftolica fede conceffis , per quae poffit effe- 
dus hujufmodi mandati nofiri quomodo li- 
bet impediri , aut eidem in aliquo derogari. 
Circa perfonarum vero & evedionum nu- 
merum tali moderamine obfervato , ut nul- 
lus pompofus aut inanis gloriae quarfitor, fed 
quilibet fic verae humilitatis cultor appareat, 
quod ecclefiae fibi commifiae nequaquam 
oiierofus exifiat. Non efi tamen nofirae in- 
tentionis per haec ab iis quae per nos fuper cef- 
fibne & unione dido Angelo per litteras 
noftras oblata funt recedere , aut illa quovis 
modo fufpenderc feu prorogare : quin immo 
Illa intendimus interim & continue efficaci- 
ter , quantum in nobis fuerit, profequi & exe- 
qUi toto pofle. Datum apud Portum-Vene- 
ris Januenfis dicecefis, xvn. calendas J ulii , 
pontificatus nofiri anno xiy. 


I A P Rj £ V I A'. 

A ■ • 


788 


mm 

mn 


EPISTOLA CARDINALIUM * 

Gregor ii XII. ad Carolum regem 
Francorum. 

Duobus de papatu contendentibus , vias pacis 
recuf antibus , concilium generale cum cardi- 
nalibus alterius obedientta'celebrandum pro- 
ponunt , pro quo regis favorem aliorumque 
prine ipum deprecantur. 

G Hrifiianiffimo principi ac fereniffimo do- Sxmf s. 

mino, domino Karolo Dei gratia Fran- 
eorum regi , toti vcftri miferatione divina iiinftr. d»m. 
® cpifcopi , prefby teri & diaconi, S. R.E. car- 
dinales , in loco veftro de Lyburno fub vef- 
tra regia protedione exifientes , recommcn- 
dationem debitam & devotam , & in his quae 
ad pacem funt Jerufalem , regiam opem fer- 
re. 

Tranfire filentio aut tacere officio admo- 
dum nolumus , immo nequaquam pofiumus 
aut debemus, ne nos ipfi, quorum quoti- 
diana inflantia , tefte Apofiolo , efi &C eflc de- 
1 bet follicitudo omnium ecclefiarum , qui e~ 
tiam jure levitico fummi Sacerdotis coadju- 
tores exiftimus deputati, tam patentis erro* 1 
q ris , cui univerfale damnum & praecipitium' 
totius reipublicz fubjacet , non tantum fima- 
latores conniventes , quantum focii partici- 
pes videamur. Quoniam ut jpfa res per fe 
notoria efi , & a continuis malis in pejus fem- 
per excrefcentibus manifefia , quantum ec- 
clcfia Dei a primordio hujus nefandiffimi 
fchifmatis ufque in hos dies, cum ingenti 
animarum interitu , proh dolor ! fit attrita,' 
oftendit ruinar immenfurabilis quantitas , do- 
cet excidium, reflantis partis informitas, 
deficientis, immo ruentis jam fidei magnito* ; 
do 5 ut non fit dare in hoc facro myftico cor- 
pore particulam , quam ab imo ufque ad ver- 
ticem hic livor edax , haec pellis horrenda 
D non carpferit. Traxit nos, fatemur, Chriftia- 
niffime principum , in cujus facratiffimo coa- 
fpedu tam volentes , quam necefiarii verba 
diffundimus , zelus domus Dei , cui vota no- 
ftra facravimus i caritas innoxii populi, cui 
follicitudines noftras ifta hora in tam emi- 
nenti cafu praefertim debemus , [ non (a) abf- [<} 

que incommodis & periculis partes Italicas 
tranfalpinare, terras adire extraneas, & nos im> 
fra limites alterius obedicntiae,in tam diferimi- 
nofo tempore collocare : putantes aliquando 
divino fieri auxilio , non obfiantibus jam mul- 
torum defeffis aetatibus, quibus quidam for- 
11 fitan indulfiffent , in bona patientia & conti- 
nuatione certaminis , hanc unitatem noftris 
defideriis adaequare. Sed quia nos eos , hoc 
ipfi refpiciunt , libenter pro more relinqui- 
mus. Nam de hoc non quaerimus laudem, 

(4) Anfulis incluta defiderantur in cod. Chauveliniano; fed 
poti hzc verba pnftrtim ditemus, tic legit.- Conflut , ftrmif- 
fime princeps, futd bi domini fni htdit dt pnputu contendunt y 
ite. 


Digitized by 


Google 


789 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 790 


fed intentum s non famam , fcd effedum. Pa- A 
tet namque fatis ex rerum experientia , quan- 
tum per nos atrum fit , ut ad finem hujus cx- 
tirpandi diffidii de campo orthodoxa; fidei 
obnixis remediis veniremus. Confiat proin- 
de toti fere orbi terrarum, pofihabitis nego- 
tiorum fingulorum progreffibus.poft varios 
diveribfque labores,] quod hi domini, qui 
hodie de papatu contendunt, quamquam 
alterutrum ad convicinos terminos pervene- 
rint, concordare de dando pacem ecclefix 
per viam ccffionis , qux tamquam expedien- 
tior ceteris antecellit animarum cladibus vi- 
fa cfi , nunc ex dcfedu loci , qui nullatenus, ^ 
cum per procuratorem & alias fieri ccffio va- 
lear, necefiarius vifus fuit i nunc ex aliis oc- 
cationibus pro cautis, urinam abfque mutua 
collutione inter eos , nequeunt. Confiat in- 
fuper , quod ex quo contendentes ipfi , trac- 
tatu pacis & unionis omnino dimifio, a lo- 
cis in quibus de pratfenti fuerant , aliorfum ad 
loca valde diftantia fe transferunt, finis ad 
quem tendebamus de manibus penitus eva- 
nefeit i & fic materia ipfa , qua nulla fandior 
cfi, per fummam rerum dfcfperationem eo 
fortior incalclcit , quo propius ad culmen vi- 
dorix potita , deduda cfi perverfo ingenio < 
r^-j in derifum. (4) unde vcrifimillimum vide- 
1 tur , quod per hoc ipfum fchifma roboretur , 
quin immo in perpetuitatem irrepat, tam- 
quam ufus qui plerumque convertitur in na- 
turam. Quamobrem ex debito confcicntia- 
tum remorfi , dirigentes ad tam exitiabile 
vulnus noftrar compaflionis intuitum , deli- 
beravimus, fumma rerum opportunitate fua- 
dcntc,immo&necef!itatc nos cogente, quem- 
admodum qui levioribus non proderint , ma* 
nus ad fortiora mittere , & cum reverendif- 
fimis patribus dominis alterius collegii con- 
venire. quorum opinionibus atque votis u- 
nd cum noftris plene concurrentibus , tam- ] 
quam novo uno fpiritu infpiratis , ipfi nobif- 
cum & nos fecum pro ultimo remedio fc- 
curim ad radicem pofuimus , generale vide- 
licet concilium per fuam obedientiam qui- 
libet convocantes, ut infra feftum Annun- 
tiationis in civitate Pifana , vcluti loco alias 
per prxfatos contendentes tamquam accom- 
modo acceptato, ad retrudendum hanc mon- 
ftriferam belluam in antrum mortiferum, per 

(4) /n ttiin ill*flriffimi ilntuni Oumvdin famul» hle 
mJdmntur: Confiderate namque, princeps amaniiffimc, quod 
dum frafto penitus St omilTo onifcnis tt-a&atu, ambo 'conten- 
dentes volentes taliter fe ab invieem per longi (lima ttrrarum 
rpatia (eparare , dominus BsKmcr . (publicavit in fuo teccilu 
a Portu- Veneris , in loco Petoiuiani cum iliis fuse obedientiae 
in proximo fcfto Omnium-fanftorura Concilium celebrare» 
Alret veto vocatus Grioorius firttilitet in fuo recelfu de Lu- 
ca, fub fui bulla in proxiroofcftoPcntecoftcs in patriarcha-, 
tlt Aquileeienlt fe idem fa&urum mandavit. Quis credat Te- 
ro poflibile , quod per concilium Perpiniani . ubi nulli ade- 
runt, nili pauci afFe£Monem inordinatam domini Bcnedi&i 
fequentes , pax utriufque obedientist In univerfali ecclcfia 
triouatur t Idemqus (ore cenfendnm de concilio dom. Gre- 
gorii praelibari. Nonne hxc clarifltmc demon lirant , praefato* 
contendentes ad nihil aliud intendere , uifi ut pet hoc ipfum 
roboretur fchifma , quin immo ia perpetuitatem irrepat I 
Quamobrem ex debito, dcc. 


amborum contendentium cdfionem , & in 
cafu contradidionis , diffugii , vel contuma- 
ci*, per debitam & canonicam ordinatio- 
nem ecclefi* congregat*, prout per exem- 
plar litterarum convocationis prxiatorum, 
nec non litterarum , quas fpcciahtcr domi- 
no nofiro papx feribimus , prxfcntibus inter- 
ciufurn, fi placet, videbitis contineri. Ad 
nos enim & cos, fiantibus rebus prout fune y . 
hujufmodi convocationem non efi dubium 
pertinere , maxime cum finis & confideratio 
hujus facri concilii, ut fcilicet ibidem ambo 
renuntient, cum intentione horum domino-, 
rum contendentium non concordet. Nunc 
aurem , princeps facratiflimc , cum ad diri- 
gendam hujufmodi cxfecutionis congeriem , 
fumme expediat , eundorum bonorum viro- 
rum , & fignanter principum terrx juvamen 
arque prxlidium pro bono negotii invocares 
licet res ipfa fanda per fe eundos invitet , 
ad ferenitatem tamen veftram peculiari qua- 
dam fpc & Angulariori confidcratione con- 
fugimus, tamquam ad illum , qui imitando 
continue clariffima progenifdrum veftrorum 
exempla , quibus cetera nofiri lxculi cedunt , 
& quorum confiliis & potentiis fchifmata 
multa fuerunt quadam laurea , immo fpecia- 
li privilegio confutata , cum hoc totum ma- 
xime a veftra ferenitate dependeat , digne- 
mini huic honefiititmo operi, ficut firmiter 
credimus, non decffc , fcd humeris vefiris ad 
fortiora potentibus , hoc ipfum fomentis re- 
galibus adjuvare , & ad locum prxfatum, ubi 
dido tempore, Dei gratia favente, erimus» 
regales nuncios, qui nobis in hoc vice regia 
falutarc confilium tribuant , defiinarc. Etiam 
fimiliter dignemini efficere, fignanter cum 
regibus Caftellx , Arragonix , Sicilix, Navar- 
rx , Scotix , (b) Bohemix , & Hungarix , ac 
aliis principibus fanguine aut alias confoedc- 
) ratione excellenti* vefirx conjundis , quate- 
nus folemniter ibi mittant , nec non prxla- 
tos fuos & alios convocandos > quibus etiam 
extcnfe feribimus , omnino venire difpo- 
nant , ut difpotitio veftra tanto eundis fit gn- 
tior ac etiam foecundior , quanto regalis con- 
filii ac prxiatorum fuerit provida & falubri 
deliberatione concepta. Dignantes infuper 
prxlacos regni veftri , quibus feribimus , & ad 
cos ob hanc caufam deftinamus , de vefirx 
innata caritate, qua ad finem tanti negotii 
ferenitas ipfa a tenera xtate pia devotione 
flagravit, regalibus mandatis reftrin gere, quod 
E prxfatis loco & tempore debeant infallibili- 
ter convenire , ut caufa tam pia & ad finem 
proclivis reperiar, divinis faventibus aufpi> 
ciis , quod requirit Ceterum , amantiffime 
princeps , attendat veftra regalis providen- 
tia vigilanter , ac etiam provideat , prxfatof- 
que reges & principes reddat cautos , ne per 
iftos , qui monftrum in Dei ecclcfia nutrire 

(S) Codex ChauTcliaiaiiuc »nu&o BtktmU&nugmrit, td- 
dic 4tfut Cjfri. 


w 


Digitized by <^.ooQLe 


79i. ACTA VARI 

non verentur, & taliter Petri cathedram am- A 
[*] biunt (a) impudenter , nec non & cis adhe- 
rentes, non que Chrifti, fcd que fiia funt 
querentes, huic fando operi tamquam Deo 
grato impedimenta praebeantur, nunc falfis 
dogmatibus, nunc mendofis predicationi- 
bus, nunc iniquis & injuftis proceffibus, & 

[£] (f) conftitutionibus temerariis , fine fratrum 

conGlio, cum praecipitatione virtutum no- 
verca editis. Credimus enim, quod de fado 
obices multiplices, quantum poterunt, in- 
terponent. Nos tamen de Deo & demum ve- 
jftra regali prefidio confifi , omnibus his fpre- 
tis, ad concepta intrepide procedemus; nec 
propter hoc tacebimus , aut etiam quiefee- ® 
mus, donec egrediatur ut fplcndor juftus e- 
jus. Scriptum Liburnii Pifanenfis dioecefis, 
&c. 


EPISTOLA CARDINALIUM 
ad Carolum regem Navarrae. 

Ejufdem argumenti. 

Anno mo!. Ereniffimo principi & domino , domino 
s. ^Laurentii »3 Karolo Dei gratia regi Navarrae, mifera- 
Ltoditnjit tione divina epifeopi , prefbyteri , & diaco- C 
'jomTciaL S- R-E. cardinales falutem in eo per quem 
vtiin. reges regnant, & ecclefiae defolatae fpiritum 
compaffionis impendere. 

Cerri fiimus, princeps exccllcntiffimo,ve- 
ftram devotionem non latere, progreffum his 
diebus duorum contendentium de papatu, 
neque ignorare quibus oftentationibus quibus, 
palliationibus , quibufve operibus , ad quem 
exitum caufa unionis ecclefiae fandae Dei, ab 
eifdem contendentibus finaliter fit perduda : 
immo quod non fine dolore revolvimus , nifi 
de remedio citiffimo occurratur , prope in ^ 
exitium coartata. Nos autem, quorum quoti- 
diana inftantia , tefte apoftolo , eft&efle de- 
bet follicitudo omnium ecclefiarum , velut 
alii qui jure levitico fummi facerdotis coadju- 
tores exiftimus deputati ; quorum maxime in 
hac rerum vertigine & fupremo animarum 
pediculo inter eft potiflime, contendentibus 
nedum tepefeentibus, immo hoc peftiferum 
fchifma caufantibus, rebus tam gravibus ob- 
viare. Confiderantes quod ex quo ipfi con- 
tendentes, fub ludibriofa occafione difficul- 
tates locorum, frado penitus &omilfo unio- E 
nis tradatu , voluerunt fe taliter ab invicem 
per longiffima terrarum fpatia feparare. Do- 
minus Benedictus in fuo rcccflu a Portu- Ve- 
neris publicavit fe in locoParpiniani ,in pro- 
ximo fefto Omnium fandorum, ad fchifma 
fortius confirmandum , ut multis videtur , 
fuum concilium celebrare. Alter vero voca- 
tus GR.EGOR.tus, fimilitcr in fuo receffu de Lu- 
ca, in proximo fefto Pentecoften in provin- 
cia Aquilcgienfi fe idem fadurum mandavit, 

(4) sl. detinent in divifione manifefte. 

(&) ai. aurali» quovis quzlico colote. 


A PRiVIA 792 

quamvis nedum ipfi , fed omnes clariffime 
deprehendant , quod per concilium Perpi- 
niani eft impoftibile , quod pax utriufque obe- 
dientiae in univerfali ccclefia tribuatur.Idem- 
que cenfendum de concilio Gr.egor.ii praeli- . 
bati. Quibus nos cognofcentes manifefte , 
quod fecundum progreffum contendentium 
przdidorum finis ipfe ad quem tendimus, 
de manibus penitus evanefeit, & materia ip- 
fa qua nulla fandior, per fummam rerum defi 
perationem eo fortius incalefcet , * quo pro- *«/. eTanef- 
pius ad culmen vidoriae pofita deduda eft cet * 
perverfo ingenio in derifum. Quamobrem, 
princeps fereniffime , ex debito confcientia- 
rum noftraruni remorfi , dirigentes ad tam 
exitiabile vulnus noftrz compaffionis intui- 
tum , deliberamus fumma rerum opportu- , 
nitate fuadente , immo & neccffitate cogen- 
te, manus ad fortiora injicere, & cum reve- 
rendilfimis patribus domini alterius collegii 
convenire. Quorum opinionibus atque vo- 
tis una cum noftris concurrentibus, in unum 
tamquam ex uno fpiritu infpiratis, ipfi nobif- 
cum & nos fecum pro ultimo remedio fecu- 
rim ad radicem pofuimus , generale videlicet 
concilium per fuam obedientiam quilibet ad 
eumdem locum eumdemque terminum con- 
vocantes , videlicet xxv. die Martii proxime 
futuri in civitate Pifana , ad retrudendam 
hanc monftruofam belluamin antrum mor- 
ferum per amborum contendentium ceffio- 
nem ;&in cafucontradidionis, diffugii , aut 
contumaci* , pet debitam & per canonicam 
ordinadonem ecclefiae congregatae, prout pet ; 
copiam quam vobis mittimus litterarum con- 
vocationis praelatorum , nec non per litteras, 
quas fpecialiter domino Benedicto feribi- 
mus , fi placet , videbitis contineri. Nunc au- 
tem , princeps optime , cum ad dirigendam 
hujufmodi exeeutionis congeriem fumme ex- 
pediat /regum terrae juvamen atque praefi- 
dium pro tam facro negotio invocare , licet 
res ipfa fanda per fe eundos invitet ; qui re- 
ges , tefte B. Ifidoro , debent cognofcerc fe 
de hoc debere reddere rationem , propter 
ccclefiam quam Chrifto tuendam fufeipiunt, 
veftram ferenitatem , de qua fpecialiter con- 
fidimus, requirimus & hortamur per vifcera 
mifericordiae domini Jesu Christi , dignemi- 
ni huic fandiffimo operi non deelfe , fed hoc 
ipfum fomentis regalibus adjuvare, & ad lo- 
cum praefatum, ubi dido tempore, favente 
divina gratia, erimus, regales nuncios, qui 
nobis in hoc vice regia falutare confiliumSc 
auxilium tribuant - t deftinare velitis. Infuper 
praelatos regni veftri , quibus fcribin?us , re- 
galibus mandatis reftringere , quod praefatis 
loco & tempore debeant infallibiiiter con- 
venire, urdi fpofit io noftra tanto eundis fit 
gratior ac etiam fcecundior , quanto regalis 
confilii ac etiam przlatorum fuerit provida 
& falubri deliberatione concepta. Ceterum, 
amaintiffime princeps , attendat vcftra rega- 
lis 


Digitized by 


Google 


793 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 794 

lis providentia vigilanter, ac etiam provideat, A porehabuifle nofcuntur > ad vos &ipfum re- 


ne per iftos qui monftrum in Dei ecclefia nu- 
trire non verentur , & taliter Petri cathedram 
in diviiione detinent manifefte , nec non & 
cis adhxrentcs, non qux Chrifti , fed qux fua 
funt quxrentes , huic fando operi tamquam 
Deo grato impedimenta prxbcantur, nunc 
falfis dogmatibus , nunc mendofis prxdica- 
tionibus , nunc iniquis & injuftis & nullis pro- 
ccflibus,aut alias quovis qiixfito colore. Cre- 
dimus enim quod de fado obices multipli- 
ces, quantum poterunt, interponent : nos ta- 


currentes , pro reparatione ac fuccurfu com- 
munis marris noftrx,fandx univerfalis cccle- 
fix , luftris fex jam peradis in tam lamenta- 
bili ruina proftratx , nunc eidem inclytiffimo 
nato veftro feri bimus per has litteras noftras 
fubfequentis tenoris: fereniflimo principi, &c. 
alfumta ergo de veftra erga Deum devotio- 
ne fiducia , cclfitudinem veftra m rogamus» 
requirimus & hortamur in dominojEsuCsni- 
sto , quatenus nunc intueri dignemini quod 
tempus advenit, in quo filio gloriofx Virginis 


men de Deo & veftro regali prxfidio confifi , g ferviatis pro his qux vobis ipfc tribuit , vide 

/■-—!- -j • -J- licet per inclytum natum yeftrum , ac etiam 

progenitorum veftrorum excitata exemplo , 
fponfx Chrifti in hoc articulo ftudeatis con- 
filium & auxilium impertiri. Ita quod Jesus 
Christus qui pro redemtione veftra proprium 
fanguinem fundere & in crucis patibulo mor- 
tem fubirc dignatus cft , qui hoc tempore vos 
difpofuit experiri . . . vobis poft temporalis 
palatii gloriam xtcmx vitx dignetur obhoc 
indulgere coronam. Datum , &c. ut fupm. 


omnibus eis fpretis , ad concepta intrepide 
procedemus , nec propter hoc tacebimus > 
aut quiefeemus, donec egrediatur ut fplen- 
dor juftus ejus. Datum in loco Liburni Pifa- 
nenfis dioeccfis ftib noftrorum trium priorum 
figillis dic xirn. Julii anno domini m cccc 
vui. 


EPISTOLA CARDINALIUM 
regi Caftellx & Legionis. 

Ejufdem argumenti. 

Xxmff.fmm C* Erenlffimo principi & domino, domino 
4 . ^ 00 J° Dei gratia regi Caftellx & Legionis, 
c&M vM. raifcratione divina epifeopi , prefbyteri & 
■***• diaconi S. R. E. cardinales , falutem in eo per 
quem reges rcgnantdc unanimes in domo do- 
mini ambulare. ( b ) 

Hxc cft domus domini, princeps indytiffi- 
me, cujus decorem cum propheta divi prin- 
cipes, veftri avus & genitor , tam pie , tam ca- 
tolice dilexerunt. Hxc eft domus domini, pro 
cujus integritate , ne per geminos fponfos 
xnonftruofa in duobus capitibus macularetur 
infamia fidditer dimicarunt. Hxc eft unica, 
qux tcfte Hieronymo, daves accepit , & ex- 
tra quam non eft (alus, & pro tanto prxmi- 
fimus , princeps cxccllcntiffime. Certi enim 
fumus devotionem veftram , &c. ut fupra. 


EPISTOLA CARDINALIUM 
reginx Caftellx. 

Ejufdem argumenti. 

Q Ereniffimx principiflx & dominx , domi- 
* u nx Catharina Dd gratia Caftellx Sc Le- 
gionis reginx, miferationc divina epifeopi, 
prefbyteri & diaconi S. R. E. cardinales, falu- 
tem in eo cui fervire regnare eft. 

Confiderantes devotionis & pietatis con- 
ftantiam , quam inclytx recordationis proge. 
nitores veftri , ac etiam fereniffimi principis 
dominiJohannisDci gratiaCaftcllx& Legio- 
nis regis illuftriffimi nati veftri , circa Deum , 
fidem catholicam, &ecclefiam omni tem- 


1* m/f. 


C EPISTOLA CARDINALIUM 
infanti Caftellx. 

Ejufdem argumenti. 

I Lluftri principi domino F. infanti Caftel- txmff. etfi. 

lx , &c. miferationc divina , &c. falutem 
& ecclefix fponfx Chrifti facro-fan&x matri 
noftrx , proh dolor ! taliter fluctuanti luccur- 
fum celerem impendere. 

Recolentes piam devotionem , qua pia 
regia & excellentiflima domus Caftellx , a 
qua veftram trahitis originem , facro-fanCtam 
j) ccclcfiam beneficiis foverit, variifque obfc- 
quiis extiterit profecuta , merito confidimus, 
quod in tam gravi neccflitate eam nullatenus 
derelinquet. Ideo fereniffimo principi, & do- 
mino , domino Johanni Dei gratia Caftellx 
Sc Legionis regi nepoti veftro, cum grandi fi- 
ducia duximus prxfcntialiter’fcribendumfub * ptilici . 
tenore fcquenti Serenijfmo principi , &c. Cum 
itaque princeps , incly tiffime, videatis ex prx- 
miffis tantam ecclefix imminere ruinam, pa- . 
ratamque pacem , fi regalis potentia modo 
debito , ut petimus , manus fuas efic&ualitec 
interponat i veftram excellentiam , quam 
E Deus tot viribus infignivit , tantumque ei po- 
tentiam contulit , in hac parte requirimus Sc 
hortamur per vifccra mifcricordix J i s u 
Christi , & vos ad hoc opus facratiflimum 
non dccflc , fed totaliter affifterc, quod eccle- 
•fia merito gaudeat talem filium habuifle.Da- 
tum. 


[*) Johanni hujus nominis 1 1 .qui anno 1406. Henrico 
L regi Caftellx & Legionis fucceflic. 

(b) Ejufdem tenoris eft epiftoladircfta Martino Aragonum 


tegi in codice illuftriffimi domini Chauvelin. 

Vet.Script,& M0n.4mpl.C0Ueft.T0m.nl. 


Xxx 


Digitized by ^ooQie 


79S 


Anno 1408. 
Ex mf. fsniii 
LtHrnttii 
Ltodienfif, 


ACTA V A R 


EPISTOLA CARDINALIUM 
domino duci Bituricenfi. 

f * . 

I Lluftriffimo principi & domino , domino 
J. regis Francorum filio duci Bituricenfi 
& Alverni* , comitiquc Pidaviae miferatione 
divina , &c. falutem in eo cui fervire regna- 
re eft , 6 c difperfiones Ifraeiis congregare. 

Scandalofa ecdefiae difperfio , princeps in- 
clyte , ac horrendum inter chriftianos diffi- 
dium his diebus latis innotuit evidenter , 
quantum malignatus eft inimicus in fando. 
Certi enim fumus devotionem veftram non 
latere , &c. 

Ejufdem funt tenoris epifiola feripta ad Lu - 
dovicum ducem, Borbonii , (fi illuftri principi do- 
mino Roberto filio quondam regis Scotia , duci 
, Albania , cum e f idola ad regem Navarra in codi- 
ce Chauveliniano. 


PRIMA AVISAMENTA 

dominorum cardinalium fuper extirpatione 
fchifmatis (fi congregatione concilii 
generalis. 

S Equuntur ea qua fuerunt avifata per do- 
minos cardinales utriufque collegii, qui 
in Liburno convenerunt fuper fado unionis 
procurandae. 

1. Primo, cum evidenter conftet de con- 
tumacia & pertinacia ac indifpofitione do- 
mini Gr.egok.ii ad omnem viam unionis ha- 
bendae, & quod ulterius non eft de neceffi- 
tate requirendus , quia fi requireretur , per 
dilationes vel per verbalem relponfionem, 
quam non haberet in mente , impediret re- 
media qu2 funt excogitata pro unione ha- 
benda. 

2. Item, attenta indifpofitione utriufque 
contendentis de papatu, & receffu, eft avi- 
fatum pro utili unione habenda, quod ec- 
clcfia debet congregari per collegia cardina- 
lium , ita quod quodlibet collegium convo- 
cet praelatos fuse partis 5 quia in tali cafu jux- 
ta communes opiniones, ecclefia congregata 
eft judex. 

3. Item, quod congregentur ifta concilia 
ad feftum Purificationis B. Mari* proxime fu- 
turum, & in loco, fipoifibile fuerit, convo- 
centur ambae partes , alias in duobus locis 
propinquis , adeo ut facilius pofiit haberi ac- 
ccffus de uno ad alium. 

4. Item , quod convocentur archiepifco- 
pi , epifeopi , abbates , & capitula ecclefiarum 
cathedralium , ac univerfitates ftudiorum. 

5 . Item , videtur aliquibus, quod fint vo- 
canda capita quatuor ordinum mendican- 
tium , Celeftinorum & Carthufienfium. 

6 . Item, quod praedida intimentur regi- 
bus & principibus , & requirantur de auxiliis , 


IA PRiVIA 796 

& quod mittant folemnes fuos deputatos , 6 c 
quod faciant , quantum in eis fuerit , quod 
praelati & alii vocati veniant ad concilium , 
& quod dent fccuritates in terris fuis omni- 
bus venientibus ad didum concilium, & 
quod non patiantur eos impediri per con- 
tendentes de papatu , feu alterum ipforum. 

7. Item, quod dum vocabuntur praelati, 
& praedida intimabuntur principibus , quod 
quodlibet collegium prxdidum intimet fuo 
papx & requirat , quod in loco & termino 
interfit, & quod vocationi , quantum in eo 
fuerit , opem ferat cum intimatione > quod 
fi non venerit , concilium feu ecclefia con- 
gregata difponet de extirpatione fchifmatis 
& unione habenda , ipfius abfentia non ob- 
ftante 5 & dum vocabitur , in littera vocatio- 
nis offerentur fibi debitae fecuritates & liber- 
tates in veniendo , ftando & redeundo. 

8. Item, eft intentio quod quaelibet pars 
in concilio difponat fuum papam ad viam 
ceffionis juratam &c. & fi difponi non poffit , 
vel fit contumax , abjiciatur per concilium 
feu ccclefiam congregatam tamquam fchifi 
maticus notorius, criminofus de enormibus 
criminibus , incorrigi bilis , ccclefiam fcanda- 
lizans , & haereticus. 

9. Item , quod poft renunciationem am- 
borum , vel , fi ad hoc induci non poffunt , 
abjedionem amborum , cardinales utriufque 
collegii , aequato in pari numero hinc inde 
convenientes in unum , & facientes unum 
collegium, ad cledionem procedant unici 
paftoris. 

10. Item , eft intentio , quod licet a prin- 
cipio concilia teneantur divifim , tamen poft- 
quam deliberaverint, conveniant in uno lo- 
co fimul in vinculo caritatis & pacis, & com- 
municent quae deliberaverint, & ex poft fiat 
cledio , ut fuperius eft didum. 

1 1 . Item , modus tenendi concilium ih 
qualibet parte videtur effe talis, quod unus 
cardinalium proponet mala fchifmatis , ip- 
fius diuturnitatem , & quae funt jurata & pro- 
miffa per contendentes de via ceffionis ap- 
probata ab omnibus fidelibus. Et fi poteft ha- 
beri , pax eft : in cafu abfentiae vel contradi- 
dionis petatur concilium , & vocatis praela- 
tis & aliis fuper iliorum dejedione , & quod 
cis videtur faciendum fuper fado illorum, 
fecundum Deum & difpofitiones canonum, 
& alias obfervata in Romana ecclefia. 

1 2. Item , ex poft cardinales qui cenfe- 
buntur effe ibi pro Romana ecclefia, requi- 
rent vota & confilia fingulorum praelatorum 
& aliorum vocatorum ecclefiae ; in fcripds 
redigantur eorum dida, & ultimo cardina- 
les dicant opiniones fuas & vota fua , & om- 
nia ifta fiant & dicantur fine contradidione 
vocum , & quiete ac libere ; taliter quod ap- 
pareat , quod non voluntarie , fed Spiritu- 
fando didante , omnia fiant. 

1 3 . Item , quod habitis vocibus & opi- 


Digitized by 


Google 




^97 AD CONCILIUM PISANUM ANNI 

nionibus, unus cardinalium nomine totius A . 
concilii , fynodi & eccleGx congregat* , pro- ” 

nunciet , declaret , vel ftatuat quz fuerint 
per totum concilium deliberata feu per ma- 
jorem partem ipfius, quia fic fiebat olim in 
conciliis SS. Patrum, in quibus dicebatur 
communiter : Statuit S. fy nodus , vel S. conci- 
lium. 

14. Item, quod in eodem concilio fiat 
& ordinetur , quod omnes qui fuerint voca- 
ti, etiam fxculares, promittant fervare qux 
fuerunt decreta & ordinata in concilio , & 
quod contradictores & rebelles, etiam fi papa 
fuerit ejedus a papatu, compefcantur audo- 


MCCCCIX» 


m 


CARDINALIUM 

Utriufque obedientix votum & juramentum 
proflitum Liburnii aliquibus menfibus 
ante concilium pifanum. 

Ai - Iferatione divina nos epifeopi , prefby- Annotas. 
LVA teri & diaconi, S. R. E. cardinales utriuf- L ^t,Su 
que collegii, manibus noftris propriis infra- 
feripti ,in loco Liburnii commorantes , dioe- 
ccfis Pilans, nomine noftro & aliorum reve- vdtn. 


rendiffimorum in Chrifto patrum domino 
tum cardinalium utriufque collegii abfen- 
ritate concilii per fxculares & ceteras potcf- ® tium , nobis adhxrere volentium in hac par 


tates. 

1 5. Item, circa prxmilfa videntur prxvi- 
denda aliqua dubia qux poliunt occurrere , 
ad hoc ut eis relpondcatur & latisfiat, fi fie- 
rent. 

16. Primo quia forfan dicetur ab aliqui- 
bus, quod cardinales non potuerunt vocare 
concilium, fed potius quilibet qui gerit fc 
pro papa in parte fua, & hoc videtur habe- 
re colorem per v. Huic etiam 1 7. d. 

1 7. Item , pollet fieri aliud dubium , fi pa 


te, nec non generofus & potens miles do* 
minus Nicolaus de Robertis de Tripoli pro- 
curator & procuratorio nomine reverendif- 
fimorum in Chrifto patrum & dominorum, 
dominorum Petri bafilicx xu. apoftolorum 
prelbytcri vulgariter didi Mediolancnfis, & 
Baltasaris fandi Euftachii diaconi , divina 
miferatione S. R. E. cardinalium , a quibus ad 
infraferipta plenariam poteftatem habet, de 
qua potcftatc conftat manu Johannis dc Bac- 
caglaciis de Bononia publici nptarii. Atten- 


pa in concilio peteret fe reftitui propter fub- C dentes proinde & confiderantes attente , 


ftradiones & neutralitates fibi fadas, talis 
petitio videretur habere colorem per v. item 
Symmachus 2. q. 7. 

1 8 . Item, pollet moveri dubium , fi papa 
compareret in concilio , 8 c peteret fubftrac- 
tos vel neutrales repelli a concilio, tamquam 
vocem non habentes , videtur hxc petitio 
etiam habere colorem per didum v- Huic 
etiam 1 7. d. 

19. Item, pollet fieri dubium, quod li- 
cet papa legatur ejedus fuifle propter hzre- 
fim a papatu , non tamen propter negiigen- 


quantum exiftat neceffaria extirpatio hujus 
peftilcAtis fchifmatis, diuturnitate temporis 
ultra quam expediret fidei & animarum fa- 
luti nocivi 5 maxime attenta * difpofitione no- * aMrtdiP» 
toria utriufque de papatu contendentium , P ofi,iontk 
ob quam nccefiario oportuit nOs ab eis cor* 
poraliter ibfentare, & cogitare de validiori- 
bus remediis, quibus, iplorura non obftan- 
tibus voluntariis diflentionibus & fubterfu- 
giis manifeftis , unitatis vinculum in Dei ec- 
clcfia refornlctur ; ob quod fequentes fa ne- 
torum Patrum vcftigia & exempla , per qux 


tiam fchifmatis, quia licet fchifma quando- D extitit alias ccclefia falubriter & virtuofe in 


que tranfeat in hxrefim , non tamen repen- 
tur nunc, fed tantum de negligentia fchifma- 
tis extirpandi. 

10. Item , 11 dicatur quod papa fit noto- 
rie perjurus , & frador voti , & fcandalizans 
ecclefiam, ac incorrigibilis , & fi poffit abji- 
ci , juxta gloflf. cap. Si papa 40. d. illa glofta 
(impliciter polita non eft vera , & reprehen- 
ditur a nonnullis. 

2 1 . Item , videtur per modum avifamen- 
ti, quod fi contingat ante congregationem 
concilii alterum de contendentibus decede- 
re, illa pars cujus papa decedet, non proce- 
det ad novam electionem, fed expedetur 
concilium & ejus deliberatio. 

2 2. Item , fi ambo contendentes morian- 
tur ifto intermedio tempore , quantocius fie- 
ri poteft, collegia conveniant ad deliberan- 
dum quid co cafu fit faciendum. 


<$€> 

Ht.Script. & Mon. ampl. Colle ff. Tm. VIU 


pacis vinculo reformata , multiplicium dif- 
ruptis errorum laqueis', & fchifmatum ten- 
diculis venenofis comprcflis, mutuo, unani- 
mi & concordi confenfu , ac matura delibe- 
ratione inter nos habita, providimus necefi 
f&rium exiftere , ut per utriufque partis ge- 
nerale concilium , & per ecclefiam ad nof- 
trorum, in utriufque contendentium defec- 
tum notoriamque idefidiam , vocationem , 
operante gratia fandi Spiritus congregatam , 
provideatur tanto excefiui , immo verius ma- 
nifefto errori , gregem dominicum inhuma- 
niter laceranti, fi de papatu contendentes 
per viam mutuz ceffionis, ab ipfis jurato vo- 
to & variis promiffionibus roboratx , pacem 
ccclcfiz non dederint, ab ipfo concilio vel 
alias cum effedu , ut in noftris litteris, quas 
ad duos contendentes prxdidos de papatu , 
& ad prxlatos, reges & principes & alios fi- 
deles utriufque obedientix prxfentialitcrde- 
ftinamus , plenius eft infertum. Et quia in vir- 
tuofis operibus non initium , pugnaque, fed 
optatus finis dc obtenta coronat vidoria, ad 

Xxxij 


Digitized by 


Google 


7$9 A C T A VARIA PRlVIA 800 

quam per perfeverantiz conflandam pervc- A mittimus , quod fi hoc pendente negotio Sc 
nitur , quz tanto efl in confpedu Altiffimi ejus profecutione , alter didorum contenden-. 

acceptior , quanto efl validioribus vinculis tium diem Tuum clauderet extremum , illi 
roborata. Ea propter licet inter nos , operan- noftrum qui illi adhzfcrunt , ad electionem 
te gratia Altiffimi , exiftat firma conflantia alterius nullatenus procedent , donec per ec- 
& immutabile propofitum , ut quae delibera- elefiam de fuperftitc fuerit ordinatum , vel 
ta funt , & in przdidis noftris litteris deferi- fuperftes rcnunciaret fponte. Quod fi utrum- 
pta , fuum per omnia , in quantum in nobis que mori contigerit , ad eledionem alterius 
fuerit, fortiantur effedum j tamen ad certi- nullatenus procedemus, nifi primo comma- 
tudinem przfentium Sc provifionem futuro- nicato inter nos confilio , & de communi <5c. 
rum , & ut variationi , quod abfit , in tam ne- concordi aflenfu omnium noftrum vel dua- 

ceflario Dei negotio locus efle non poffit, rum partium > in quo cafu etiam abfentes ex 

promittimus ad invicem unus alteri in com- nobis requiri debeant , fi infra decem dies 
muni & in particulari , immo verius Chriflo , g nobifeum commode poffint convenire, vel 
cujus res agitur, & cujus corpus fic enormiter per deliberationem concilii & ecclefiz con- 

Jaceratur , B. Mariae Virgini ejus matri , bea- gregatae aliud circa eledionem per nos com- 

tis apoftolis Petro & Paulo , quorum fedes Sc muniter faciendam , videretur utiliter facicn- 
fanguine proprio fundata ecclefia vilefeit in- dum. 

decoris ambitionibus , ccclefiae & omnibus 3 Promittimus etiam ad invicem, quod fi 
Chrifti fidelibus fide plenaria , juramento Sc didi domini cardinales ipfos contendentes 
voto irrevocabili firmamus , quod viam mu- fequentes , ipfis contendentibus defundis feu 

tuae ccffionis amborum de papatu conten- ipforum altero , alium feu alios eligerent , 

dentium, vel alterius alio mortuo, vel ca- vel ipfi contendentes cardinales crearent, vel 
nonice ejedo , profequemur ecclefiz unio- etiam creaverint i cum talia forent & cenfc- 
nem Sc damnofi fchifmatis extirpationem , & rentur ad perpetuationem fchifmatis , Sc ma- 
alias in ipforum feu alterius contumaciam , nifeftiffimam illius fautoriam , illis nullatc- 
feu contradidionem per deliberationem con- nus adhaerebimus, nec pro pontifice feu pon- 

. cilii generalis Sc ecclefiae congregandae pro- ^ tificibus aut cardinalibus habebimus ullomo- 
curabimus , attentis przmiffis juratis & voto do , fed adverfus tales cxceflus procurabimus 

firmatis per ipfos duos de papatu contenden- per ecclefiam provideri. Et quod in praemif- 
tes, Sc nos provideri taliter, quod per cano- fis omnibus & fingulis dabimus ad invicem 
nicam eledionem a nobis ambobus collegiis nobis ipfis in communi & particulari unus 
in unum convenientibus faciendam , provi- alteri auxilium , confilium , & juvamen , bo- 
deatur ecclefiae de unico vero & indubitato na fide , mutua & fincera caritate , fideliter 

paftorc ,ncc a przmiffis recedemus feu va- fine dilatione & palliatione quacumque, prae- 

riabimus , immo potius przmiffa diligenter cipuc contra quofeumque qui impedimenta, 
profequemur, quoufque perfeda unio ha- przftare vellent in przmiffis, vel nos in com-. 

beatur , errore fchifmatis extirpato. Promit- muni vel in particulari perturbare, Izdcre, feu 

timus etiam folemniter ad invicem , quod ( perfequi verbo vel fado. 
ipfis contendentibus de papatu , vel eorum 4 Efl autem noftra intentio , quod fi pen- 
alteri corporaliter non adhzrebimus, manen- ^ dente profecutione przmifTorum cafus ali- 
te in ipfis vel ipforum altero indifpofitione qui inexcogitati occurrerent , quibus eflfet 
quz efl, nifi aliqui hoc facerent de noftra- • aliter occurrendum & providendum prouti- 
**i. noftro- rum * partium confilio & affenfu , Sc tunc litare ecclefiz & unione habenda, quod hoc 

rum prifcn- operam dantes ad ipforum redudionem de- facere valeamus , communicato ad invicem 

riuma inn- £>itam & fecuram obfervantiam eorum quz confilio, de communi & concordi omnium 
promiferunt, voto & juramento firmave- noftrum confenfu. Ada fuerunt hzc in loco 
runt , vel ad ipfos difponcndum feu ipforum przdido Liburnii Pifanenfis dioecefis & no* 

alterum intendimus honorifice tradare. Ad- ftris manibus fubfcripta ,& figillis noflrorum 
jicientes quod per talem tradatum & con- cardinalium pendentibus roborata, fub anno 

ventionem ineundam cum eodem , vel inter a nativitate domini m cccc vm. indidionc 1. 

fe ipfos przfentes, non poffit concludi vel £ & die penultima menfis Junii , przfentibus 
deliberari aliquid per majorem partem , nec reverendis in Chriflo patribus dominis Simo- 
etiam per omnes, in przjudicium feu dimi- ne patriarcha Alexandrino adminiftratorc 
nutionem honoris, dignitatum, officiorum, ecclefiz Carcafibncnfis, & Petro epifeopo 
beneficiorum , & flatuum quorumcumque Meldenfi , ac venerabilibus viris magiflus 
vel cujufcumque , quz hodie habent & deti- Petro Plau in facra pagina ptofefforc , Johan* 
nent nunc , vel detinebant ante calendas ne Petri magiftro in artibus Sc medicina , & 

Maii proxime przteriti, omnium Sc fingu- religiofo viro fratre Luca de Reate monacho 

lorum didorum dominorum, fic invicem monafteriiFarfenfis,Leodienfis,Cabilonen- 
colligatorum & unitorum tam przfcntium fis &Sabinenfis dioecefis, teftibus ad przmifla 

quam abfentium. omnia & fingula vocatis fpecialiter & roga- 

2 Pari promiffione etiam ad invicem pro- tis. 

I 

1 



Digitized by 


Google 


801 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 802 

Ego GuiDo^cpifeopus Pencftrenfis S. R. E. A Ego Petrus Blavi S. Angeli S. R. E. dia- 

conus cardinalis prxdidis omnibus interfui. 


cardinalis prxdidis omnibus interfui , Sc con- 
fenfi , ut in prxfenti inftrumento continetur , 
& in teftimonium prxmiflorum prxfentem 
fubfcriptioncm manu prbpria feci , & figil- 
lum apponi mandavi. 

Ego Antonius epifeopus Peneftrcnfis S. 
R. E. cardinalis Aquilcgienfis praedictis om- 
nibus interfui & confenfi , ut in prxfenti in- 
ftrumento continetur , & in teftimonium 
prxmiflorum prxfentem fubfcriptionem ma- 
nu propria feci , Sc meum figillum apponi 
mandavi. 


Sc aflenfum prxbui , & in teftimonium prx- 
miflorum , me manu propria fubfcripfi , Sc 
figillum proprium apponi mandavi. 

Ex Oddo S. Georgii ad velum aureum 
S. R. E. diaconus cardinalis , de Columna 
nuncupatus , prxdidis omnibus interfui Sc 
aflenfum praebui , Sc in teftimonium prxmif- 
forum me propria manu fubfcripfi,&figillum 
apponi mandavi. 

Ego Petrus S. Angeli S. R. E. diaconus 
cardinalis , prxdidis omnibus interfui Sc a£ 


Ego Nicolaus epifeopus AlbancnfisS.R. 3 fenfum praebui , & in teftimonium prxmifc 


E. cardinalis , prxdidis omnibus interfui , ut 
in prxfenti inftrumento continetur , & in te- 
ftimonium praemitiorum praefentem fubcrip- 
tionem manu propria feci , Sc meum figillum 
apponi mandavi. 

Ego Conradus tituli S. Chryfogoni pref- 
byter cardinalis, didus Melitcnfis , prxdidis 
omnibus interfui & confenfi , ut in praefenti 
inftrumento continetur, & in teftimonium 
prxmiflorum prxfentem fubfcriptionem fe- 
ci Sc figillum meum apponi mandavi. 

Ego Petrus epifeopus TufcuianusS. R. E. 


forum me propria manu fubfcripfi,& figillum 
apponi mandavi. 

Et ego Guillilmus Souliti prcfbyter 
Mallttcenfis»di(rcefis oriundus , publicus 
apoftolica Sc imperiali audoritate notatius , 
prxdidorum reverendiffimorum in Chrifto 
patrum & dominorum , Sc generali militis 
domini Nicolai procuratoris prxdidi , in lo- 
co prxdido Liburnii congregationi, promif- 
fionibus, juramentis & votis, ac omnibus aliis 
Stfingulis prxmiffis dum ficut prxmittitur per 
didos dominos cardinales Sc procuratorem 


cardinalis prxdidis omnibus interfui & con- C agerentur, dicerentur, promitterentur &fie- 


fenfi , Sc ut in prxfenti inftrumento contine- 
tur , Sc in teftimonium prxmilforum prxfen- 
tem fubfcriptionem feci manu propria Sc fi- 
gillum meum apponi mandavi. 

Ego Franciscus tituli SS. quatuor Corona- 
torum prcfbyter cardinalis , didus Burdega- 
lcnfis , prxdidis omnibus interfui & aften- 
fum prxbui , ut in prxfenti inftrumento con- 
tinetur, in quorum teftimonium me propria 
manu fubfcripfi, Sc meum figillum apponi 
mandavi. 


rent, una cum prxnominatis teftibus Sc aliis 
notariis hic fubfcriptis , prxfens fui , eaque fic 
fieri vidi Sc audivi , Sc in notam recepi cum 
ipfis notariis , moque fubfcripfi, &hocprx- 
iens publicum inftrumentum ex prxmiffis 
confedum alterius manu idonea fideliter 
feriptum, aliis negotiis prxpeditus, ligno meo 
folito fignavi requi ficus , in teftimonium pratt- 
miflbrum , Sc hxc verba in fine feripta vide- 
licet , unus alteri confilium , auxilium & juva*- 
men bona fide y i mutua dr fincera caritate , fideli- 


Ego Petrus de Tureyo tituli S.Sufannx *er, fine dilatione & palliatione quacumque, pra 

.a. p « n Jri ’ cipue adverfus quofeumque qui impedimenta pra- 

Jlare vellent in pramijjis , vel vos in communi 
vel particulari, remitti Sc legi debent in quin- 
ta linea ab inferiori numerando , ut ligna- 
tum eft, & omiffa fuerunt ibi feribi, non vi- 
tio, fed errore. 

Ego Angelus quondam S. Thomx Mono- 
ni de civitate Reatina , publicus apoftolica 
& imperiali audoritate ac camerx apoftoli- 
cx notarius , litterarumque apoftolicarum 
feriptor & abbreviator , prxdidorumquere- 
verendiifimorum in Chrifto patrum & domi- 
norum dominorum cardinalium Sc genero- 


prefbyter S. R. £. cardinalis prxdidis omni 
bus interfui & aflenfum prxbui , ut in prx- 
fenti inftrumento continetur , & in teftimo- 
nium prxmiflorum me manu propria fub- 
fcripfi , & meum figillum apponi mandavi. 

Ego Jordanus tituli S. Martini in mon- 
tibus preibyter S. R. E. cardinalis , didus de 
Urfinis , prxdidis omnibus interfui Sc af- 
fenfum prxbui , ut in prxfenti inftrumento 
continetur , in quorum teftimonium me pro- 
pria manu fubfcripfi,& figillum apponi man- 
davi. 

Ego Amemus S. Marix novx S. R. E. 


diaconus cardinalis , de Saluciis vulgariter E fi militis domini Nicolai procuratoris prx- 


nuncupatus , prxdidis omnibus interfui Sc 
aflenfum prxbui ; in quorum teftimonium 
me manu propria fubfcripfi, & figillum ap- 
poni mandavi. 

Ego Rainaldus S. Viti in Macello S. R. E. 


didi , in loco prxdido Liburnii congregatio- 
ni , promiffionibus , juramentis , ac votis , ac 
omnibus aliis Sc fingulis prxmilfis , dum fic , 
ut prxmittitur, per didos dominos cardi- 
nales & procuratorem agerentur, diceren- 


diaconus cardinalis, de Branchaciis nuncu- tur, Sc promitterentur ,& fierent, una cum 


patus, prxdidis omnibus interfui, & aflen- 
fum prxbui ; in quorum teftimonium me 
propria manu fubfcripfi , Sc figillum apponi 
mandavi. 


prxnominatis teftibus & aliis notariis hic fu- 
pra Sc infra feriptis prxfens fui , eaque fic fie- 
ri vidi & audivi, Sc in notam recepi cum ip- 
fis notariis, meque fubfcripfi , Sc hoc prae* 

Xxxiij 


Digitized by ^ooQie 


805 ACTAV ARIA P R JE V I A 804 

fcns publicum inftrumcntum cx prxmiffis A nc fandae matris ecdefix providere » prout 
confedum alterius manu idonea fideliter &quem admodum in quibufdam litteris in- 
feriptum, aliis negotiis praepeditus, figno meo fraferiptis fcu inftrumentis publicis corum- 


feriptum, aliis negotiis praepeditus, figno meo 
folito fignavi requifitus, in tcftimonium prx- 
mifforum. Et verba in fine fcripta,&c.utin 
praecedenti fubfcriptione continetur , &c. 

Et egojacobus de Bienbant clericus dc In- 
fula > Tornacenfis dioeccfis , publicus apo- 
ftolica & imperiali audoritate notarius, prx- 
didorum reverendiflimorum in Chrifto pa- 
trum & dbminorum & gencrofi militis, &c. 
ut i» procedenti. 

Ego J ohannes Bourriellieti didus Francif- 
ci prefbyter Educnfis dicecefis , magifter in 


dem dominorum cardinalium manibus pro- 
priis fubfcripris & figillis figillatis , & coram 
nobis.de verbo ad verbum perledis , plene 
& feriofe continetur. Quarum litterarum feu 
inftrumentorum tenor fcquitur fub his ver- 
bis : Miferatione D/Vz/Mj&c. Q uibus omnibu 4 
& fingulis contentis in didis litterisnobis 
fic de verbo ad verbum perledis , ac matu- 
ra deliberatione confideratis , videntefque 
fandas opiniones & affediones eorumdem 
dominorum cardinalium , eifdem adhxren- 


artibus , & licentiatus in decretis , publicus B tcs » & eas profequi omnimode volentes, ipfa 
apoftolica & imperiali audoritate notarius , omnia & lingula contenta in didis litteris , 
Chriftianiffimique Francorum regis & illu- ut fupra feribuntur , promittimus Deo , B. 
liris Ludovici Aquitaniae ducis ejus primoge- Marle Virgini ejus matri, B. Petro &Pau- 

xiiti fccrctarius, prxdidorum reverendiffimo- lo , quorum fanguine fundata ecclefia dam- 

rum dominorum , dominorum cardinalium natis ambitionibus vilefeit , ecdefix , omni- 
& gencrofi militis , &c. ut fupra. bus fandis , & CKrifti fidelibus plena fide , ju- 

ramento & voto irrevocabili confirmamus 
profequi , tenere , & inviolabiliter obferva- 
A D HJE S IO ALIORXJM CARDINALIUM rc abfquc aliqua interruptione , nihil addito, 
ad prodUtur» votum (jr juramentum. n *bil remoto, prout in didis litteris & inftru- 

■’ mentis feriofe & in prxfenti inftrumento de 

\ It Iferatione divina nos Angelus tituli S. verbo ad verbum continetur , falvo tamen 


A D HJE SIO ALIORUM CARDINALIUM 
ad proditium votum (jr juramentum. 


M iferatione divina nos Angelus tituli S. verbo ad verbum continetur , falvo tamen 

Potentianx, didus Laudenfis, Petrus C quod in ultimo capitulo didarum litterarum 


Hiuiriffimi tituli xu. apoftolorum didus Mediolanenfis, 
v*Un C * 4 *" Johannes S. Cruds in Jerufalem didus Ra- 
vennatenfis prcfbyteri , & Balthazar S. Eu- 
ftachii diaconus didus Bononienfis S. R. E. 
cardinales , manibus noftris propriis infra- 
feripti , exiftentes in ecclefia majori Pifana 
collegialiter cum reverendiifimis in Chrifto 
patribus aliis dominis cardinalibus utriufque 
collegii Pifis commorantibus > attendentes 
proinde & confiderantes, ut novit fere popu- 
lus univerfus , xmmnas graves omnibus de- 
flendas chrifticolis , lamentabilemque fciflu- 


feu inftru mentorum, quod fic incipit:^? autem 
noftra intentio , &c. omnes & finguli domini 
cardinales prxfati& nos cum ipfis voluimus 
& volumus , quod in fine illius capituli poft 
illa verba: Ac concordi omnium noftrum aflenfu* 
ponatur , Vel duarum partium omnium no- 
ftrum 5 quam etiam additionem ratam & gra- 
tam habemus , & eam bona fide promitti- 
mus obfervare. De quibus omnibus & fin- 
gulis prxmiffis / nos didi cardinales fupra- 
feripti & quilibet noftrum , requifivimus 5c 
voluimus per notarios infraferiptos unum 


ram , quibus Dei ecclefia opprimitur , ob ni- D vel plura , publicum feu publica confici ori- 


* ul. tranan- 
tibus. 


miam ambitionem retinendi principatum 
ecdefix. Duobus enim fuper eo ambitione 
certantibus *, orti funt errores n.^rtiferi , & 
corda diffidentia inter eos, quos in vera fi- 
de Chrifti caritas propagavit. Etiam infur- 
rexere inter populos Chriftianos fremitus 
guerrarum , in gentes rancores , & odia, quos 
ipfa ecclefia debet fopire. Secutx funt ne- 
dum etiam exheredationes , immo etiam 
multorum , proh dolor ! ftrages, multxque 
proditiones animarum. Sane pridie penulti- 
ma menfis Junii , anno infraferipto , in lo- 
co Liburnii, Pifanenfisdioecefis, reverendif- 
fimi in Chrifto patres & domini , domini epi- 
fcopi , prefbyteri & diaconi cardinales utriuf- 
que collegii ,ibi collegialiter exiftentes , mu- 
tuo & unanimi affenfu , gratia fpiritus fandi 
infpirati , convenerunt ad invicem, concor- 
darunt , & promiferunt , fide plenaria , jura- 
mento & voto irrevocabili firmaverunt , at- 
tenta indifpofitione notoria didorum duo- 
rum contendentium de papatu, fuper unio- 


ginalia inftrumenta. b 1 quorum omnium fi- 
dem & tcftimonium prxmifforum prxfen- 
tes litteras , feu prxfens publicum infttumen- 
tum , manibus noftris propriis fubfcriptas 
alias fubfcriptum,figillorum noftrorum man- 
davimus appenfionibus muniri.Ada funt hxc 
in ecclefia majori Pifana prxdida , fub an- 
no a nativitate domini m cccc viii. die tri- 
gefima menfis Augufti , indidione i . prxfen- 
tibus reverendis patribus dominis Petro 
M cldenfi , Branda Placentino epifeopis , Jo- 
hanne abbate S. Juftinx de Padua, dominis 
Nicolao de Robcrtis de Tripoli milite , SC 
Roberto de Qucfneyo decretorum dodore 
canonico Roromagenfi, teftibus ad prxmifla 
vocatis fpccialiter & rogatis. 

Deinde ego Henricus eadem miferatione 
epifeopus Tufculanus , didus Neapolitanus , 
prxfatx facrofandx R. E. cardinalis , in fa- 
criftia ecdefix B. Martini Pifanenfis, ubi di- 
di domini cardinales erant collegialiter con- 
gregati, videlicet die veneris quarta decima 


Digitized by 


805 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. go 6 

mcnfis Septembris, anno fupradido, didis A Chrijlo patrum remitti Selegi debent inxxv. 
litteris feu inftrumcntis originalibus , de qui- Jinca ab inferiori parte numerando , ut fig- 
bus fuperius cft fada mentio , per me vifis , natum eft , & omifla non fuerunt ibi feribere 
& coram me de verbo ad verbum in mei prae- vitio , fed errore. 

fentia perledis , attentis fandis propofuis , Et ego Gafpar quondam Theodcrici Schul- 
affedionibus & voluntatibus aliorum domi- bempflug de BaJJinhexin clericus Warmienfis 
noram cardinalium przdidorum, volens eo- dioecelis , publicus apoftolica & imperiali 
rum fequi intentionem, voluntatem & dif- audoritate notarius, &c. 

politionem , ac totis viribus corde & animo Et ego Jacobus de Brenbam * clericus de lrt . 
profequi ;ex mea pura Sc libera voluntate , ju- Infula Tornacenfis dioeccfis , publicus apo- 

ravi, vovi & promifi folemniter omnia &fin- ftolica , &c. 

gula contenta in eifdem litteris feu mftfu- 1 — - 

mentis, profequi , tenere, & inviolabiliter ob- A D H /E S 1 O LANDULF1 
fervare , prout & quemadmodum ipfi domi- cardinalis S. Nicolai, in carcere Tulliano. 
ni cardinales fingularitcr promiferunt , & in B \ f Iferationc divina ego Landulphus ti- 
didis litteris feu inftrumcntis feriofe contine- lYl tuli S. Nicolai in carcere Tulliano di- 
tur: ratam etiam & gratam habens additio- dus Barrenlis , facrofandz R. E. diaconus 

nem przdidam ubi legitur vel duarum par- cardinalis, in facriftia balilicx B. MartiniPi- 

titm omnium nofirum. De quibus etiam om- fanenfis , ubi reverendiflimi in Chrifto patres 

nibus& lingulis volui, ut prxfertur, fieri unum & domini epifcopi,prelby teri & diaconi car- 

vel plura inftrumenta per notarios infra ferip- dinales utriufque collegii erant collegialiter 

tos, & hiemepropia manu fubfcripli & fi- congregati, videlicet die quinta mcnfis Odo- 

gillum meum apponi feci in teftimonium bris, anno a nativitate Domini mccccviu. 

przmilTorum. Adum loco, die, anno, Sc in- litteris feu inftrumcntis originalibus, quarum 
didione prxdidis , praefentibus praenomina- feu quorum copiis prxfentes funt annexa , 
tis dominis Petro epifeopo Mcldenfi, & Ro- per me vifis Sc de verbo ad verbum coram 
**?.Habczto. berto * de Quefneio dodore , teftibus ad me perledis, attendens & confiderans fan- 
prxmifla vocatis fpecialiter Sc rogatis. q dum propofitum fandafque affediones Sc 
Ego Henricus epifcopusTufculanus S. R. voluntates dominorum cardinalium , volens 

E. cardinali didus Neapolitanus , prxdidis toto affedu & animo eorum fequi intentio- 

omnibus Sc finguljs interfui Sc aflenfum prx- nem, voluntatem Sc difpofitionem , & eif- 

bui , promifi , juravi , Sc in teftimonium prx- dem dominis cardinalibus adhxrcre , ex mea 

mifiorumme propria manu fubfcripli Sc fi- pura & libera voluntate juravi, vovi, & pro- 

gillum meum apponi feci. mifi folemniter omnia Sc fingula contenta 

EgoANGELus tituli S. Potentianz prelby- in eifdem litteris feu inftrumento profequi , 
ter cardinalis, Laudcnfis nuncupatus, omni- tenere Sc inviolabiliter obfervare, prout Sc 

bus fupra feriptis Sc lingulis interfui, confen- quemadmodum ipfi domini cardinales fin- 

ium prxftiti , promifi Sc juravi ac vovi , Sc in gularirer promiferunt , juraverunt Sc vove- 
przmiftbrum teftimonium me propria manu runt , Sc in eifdem litteris feu inftrumentis fe- 
fubfcripfi, & meum figillum apponi feci. riofe continetur. De quibus omnibus & fin- 
Et ego Guillclmus Souleti prclbyter Mal- gulis prxmiflis ego Landulphus cardinalis, 

.kacenfisdioecefis oriundus, publicus apoftoli- ^ requifivi Sc volui per notarios infraferiptos 
ca Sc imperiali audoritate notarius, prxdido- unum vel plura , publicum vel publica con- 

rum reverendiffimorum in Chrifto patrum fici originalia inftrumenta. In quorum om- 

& dominorum, dominorum cardinalium in nium fidem & teftimonium przmilTorum 

civitate Pifana , locis prxdidis , congregatio- prxfentes litteras feu prxfens publicum in- 

ni , promiifionibus , juramentis , Sc votis ac ftrumentum , manu propria fubfcriptas , alias 

omnibus fic lingulis aliis prxmiflis , dum fic, fubfcriptum , figilli mei mandavi appenfione 

ut prxmittitur , per didos dominos cardina- muniri. Ada fuerunt hxc anno , dic , menfe , 

les agerentur, dicerentur , promitterentur & Sc loco prxdidis, indidione i. przfentibus 

fierent, una cum infralcriptis teftibus Sc aliis reverendis in Chrifto patribus P. Meldcnfi , 

notariis prxfens fui , eaque fic fieri vidi Sc Jacobo Laudenfi epifeopis , Sc S. Angelo de 

audivi , Sc in notam recepi cum ipfis notariis, Viterbio fecretario domini cardinalis Aqui- 

meque fubfcripli , Sc hoc prxfens publicum E' legienfis , teftibus ad prxmifla vocatis Sc ro- 
inftrumcntum ex prxmiflis confedum , alte- gatis. 

rius manu idonea fideliter feriptum, aliis nc- Ego Landulphus S. Nicolai in carcere 
gotiis prxpeditusfigno meo folito fignavire- Tulliano, S. RE. diaconus cardinalis Barren- 
quifitus Sc rogatus , Sc verba in fine feripta , fis , prxdidis omnibus Sc lingulis interfui , & 

Videlicet dominorum cardinalium utriufque coi- aflcn fum prxbui , promifi , juravi Sc vovi , in 

legii abfentium nobis adharere volentium in hac teftimonium przmilTorum me propria manu 
parte ; nec non generofus & potens miles domi- fubfcripli, & figillum meum appofui. 
nus Nicolaus de Robertis de Tripoli procurator , Et ego Guillclmus Souleti prclbyter Mal - 

. & procuratorio nomine reverendiffimorum in leacenfis dioeccfis oriundus, publicus apo- 


Digitized by u^ooQ ie 


! 



I 


SP7 


B 


ttolica & imperiali audorkatc notarius , prae- 
dirorum reverendiffimorum in Chrifto pa- 
trum & dominorum dominorum cardina- 
liu m in civitate Pifanenfi loco pradid o , con- 
gregationi , promiffionibus , juramentis & vo- 
tis, ac omnibus aliis & lingulis praemiflis, 
dum fic , ut praemittitur , per di&um domi- 
num cardinalem agerentur , dicerentur, pro- 
mitterentur, & fierent una cum prsenomina- 
tisteftibus & aliis notariis infraferiptis, prae- 
bens fui, eaque fic fieri vidi & audivi, & in 
notam recepi cum ipfis notariis, mequehic 
fubfcripfi , Sc praeiens publicum inftrumen- 
tum ex praemiflis confedum , alterius manu 
idonea fideliter feriptum , aliis negotiis prae- 
peditus , Ggnomcofolitofignavi requifitus Sc 
togatus. 

£t ego Vevantius quondam Raynaldi de 
-confratribus de Sarvano Cameraccnfis dioe- 
cefis, publicus imperiali audoritate notarius 
Sc judex ordinarius in loco civitatis Pifarum , 
&c. 

*<«/.Brebaot. Et ego Jacobus de Brenbant * clericus de 
Infula , Tornacenfis dioccefis , publicus apo- 
ftolica & imperiali audoritate notarius , &c. 


ADHJESIO CARDINALIS OSTIENSIS. Q 


TVf Iferatione divina ego J ohannes O ftien- 
* fis epifeopus , facrofandae R. E. cardi- 
nalis , in facriftia S. Martini Pifarum , ubi re- 
verendiffimi in Chrifto patres domini epif- 
copi , prefbyteri Sc diaconi cardinales utriuf- 
que collegii erant collegialiter congregati , 
videlicet die x i . menfis Odobris , anno a na- 
tivitate Domini Mccccvm. litteris feu inftru- 
mentis originalibus, quarum feu quorum 
copiis pratentes funt annexe , per me vifis 
Sc de verbo ad verbum coram me per ledis, 
attendens & confiderans fandum propoli- 
tum fandafque affediones & voluntates di- 
dorum dominorum cardinalium , volens 
toto affedu Sc animo eorum fequi intentio- 
nem , voluntatem Sc difpofitionem , Sc eif- 
deni dominis cardinalibus adhaerere , ex mea 
pura & libera voluntate juravi , vovi Sc pro- 
mifi folemnitet omnia & Cingula que in eif- 
dem litteris feu inftrumentis feriofe conti- 
nentur. De qujbus omnibus & lingulis prae- 
didis ego Johannes cardinalis requifivi & 
volui per notarios infraferiptos, unum vel 
plura, publicum vel publica confici originalia 
inftrumenta. In quorum omnium fidem & 
teftimonium praemitiorum prafentes litteras 
feupraefens inftrumentum manu propria fub- 
feriptas, alias fubfcriptum, tigilli mei man- 
davi appenfione muniri. Ada fuerunt hzc 
anno, die, menfe, & loco praedi dis, indi- 
dionc prima, praefentibus reverendo in Chri- 
fto patre domino Pitro epifeopo Meldenfi, 


ACTA VARIA PRAiVIA 808 

A tcftibusad praemitia vocatis & rogatis. 

Sequuntur in codice illujlrijjimi domini Chau * 
'velin iit tero neutralitetis fatte per dominos 
cordi rudes alterius partis , tunc fc ilices domino 
Gregor io adherentes , quales edite funt in Spi- 
cilegii tom. 6 . pag. 192 .in cujus fine hec in mf 
codice leguntur : Originali tupradido tigilla 
fua imprimi fecerunt, Aquilegienfis,Meli- 
tenfis , de Brancachiis cardinales. 


D 


EPISTOLA ANTONII DE LUCA 
fecretatii apoftolici, ad cardinalem 
Mcdiolanenfem. 

Dolet quod a pontifice Gregorio defecerit. 

R Everenditfimo in Chrifto patri domino Ani» uot. 

excellentiflimo domino P. miferatione 
divina tituli xi i. apoftolorum prelbytero ditrft&a. 
cardinali Mediolanenfi domino meo hono- ^ r, /> 
randiflimo. 

1 . Quid facis, reverende pater, in hoc 
novo ditfidio ? quare vis efte partium i Res 
enim tota , ut video , ad meras parces addu- 
da eft , nec ea partium ftudia magis nomi- 
nanda funt in aliqua perturbata rcpublica , 
quando plebs difcedit a patribus , quam quae 
funt hodie in ecdetia Dei mifera & afflida , 
cum patres de facro collegio irati ab obedien- 
tia fummi pontificis difcefierunt. Haeccine 
eft unio , quam tperabam , quam noftris 
temporibus videre fuper omnia cupiebam i 
Ad hanc unam rem , pater C. in Tufciam 
ventum eft, & urbs Roma digna pofietlio Sc 
fedes ecdcfiae, veftro nudata confilio relida , 

& in prxdam vicini regis expolita, non uc 
vetus fchifma tolleretur , fed ut novum veteri 
adjungeretur ? Eft hoc quod agitabatur ia 
conclavi , quod in cledione maxime quaere- 
batis ? propter quod fummam confultatio- 
nem in re omnium certe maxima haefitaba- 
tis , ut ad priores miferias nova calamitas ad- 
hiberetur ? Eft hic ille tam expedatus & defi- 
deratus ab omnibus altiffimarum cogitatio- 
num & confiliorum vcftrorum finis , ut foret 
ecclefia non foium przda infantibus lupo- 
rum , fed & novum ludibrium oculis Chri- 
ftianotum i O dedecus ! 6 dolorem t 6 pra- 
fentis aetatis infamiam fempiternam, cum 
per annos prope xxx. fchifma in ecclefia Sc 
univerfa Chriftianitatc fuperbia & ambitione 
fufeitatum , peftibus eifdem nutriretur, & jam 
longo calamitatis ufu , ac eciam ipfa dcfpera- 
tione concordiae , homines hoc ita invete- 
rato malo confueviflent , ut vix fua mala 
fentirent. Subito fpes unionis oftenfa & fama 
ubique vulgata , cum abierit in nihilum , ani- 
mos fidelium dolore acerbo exulceravit. In- 
telligunt enim fe effe delufos , & cum fe jam 
portum tenere exiftimarent, nefeioqua pro- 
cella in contrarium rapiente , longius retro- 
vedi , Sc in mediis fludibus iterum jadati , 


Sc domino Roberto de Quefneyo decreto- 
rum dodore Sc canonico Rothomagenfi , periculum majus Sc certius naufragium ti- 
ment ; 


Digit ed by 


Google 



8o9 AD CONCILIUM PISANUM ANNi ticcccit* 8id 

mcnt : quorum culpa ? Deus novit ; ego enim A retur , quam tu es hodie in hac ad extreftmtri 
non fum, qui velim au&orcm tanti fccleris laborantis Romanx ecclefiz novitate. Multi 

quempiam dicere. Sed quicumque fit, (i qui- enim magni Sc excellentes viri re unum ob- 

dem habet fanitatis parum , illi poteft tua fe- fervant , cx his qua? feceris confilium fufccp- 

licitascfle jocunda ? Quid enim dulce videri turi. Quare nunc tibi cft omnis excutienda 

poteft, quamvis fine conrrovetfla quicquid profunditas fapientix , omnifque illa matu- 

appetierit obtineat, publica humani generis ritas ample&cnda , quibus femper folitus es 

exeerationis notatio? humani dico generis: magnis in rebus & gravibus confiderare Sc 

nam & hi qui nobifeum in reliquis de reli- contulere. Crede mihi,obfervaris, ut dixi>' 

gione non fentiunt , hac una in re judicium & quo accederis , multi iburtt , qui opinantur 

hunc iideni adores tam fccleratx difeordiae per veftigia tua errare non polle, 
non odire non poffunr. Qui fi ita etiam for- 4. Eft certe in omni re magna deliberatio 
tunatuseft, ut cum nequitia fua lateat, Sc difficilis» fed eo difficilior , cum non folutn 

fic oculos hominum dolis & arte pcrftrin- g pro te uno deliberas , fed pro multis, quos 
xit,ut non fit tanta? reus culpae notatus, ha- ignoras, qui judicium tuum fccqturi funt; 

bet unde publicas hominum in fuumque ca- Fuit enim mea fententia parum prudens , qui 

put nominatim extra&iones effugiat» non papx confului,ut cum adeundi eum caufa 

habet unde confcicntiam fuam non pertimef- litteras falvi condu&us poftulaffes, ipfe eas 

cat, ut ultionem divini judicii non formidet. tibi denegaret. Nam fi verum eft,verifimile 

2. Vos vero qui de fumma dignitate con- cft litteras cardinali a ftimmo pontifice dari 

tenditis, de quorum duorum manibus pen- non folere : non erat tamen in rebus tam no- 
det pax St falus ecclefiz ; fi eft in vobis eri- vis attendenda priorum temporum confue- 

men , ut jam eft publico fermone vulgatum , tudo. Quocumque enim modo adiifies, opi-; 

quod ego non nego , nec allero , quid tanta nionem magnam juftitiz fux feciflcs , Sc ma- 

ambitione eftis inflati , quid tanta tempora- xima pars honiinum illos vocandos putavif- 

lis potentiae cupiditate tenemini ? quid tan- fet , qui ab eo receffiflcnt , quem tu adire poft 

tum efficaciae in cordibus veftris habent fan- _ eorum difceflum valuifles. Potuilfet etiam, 
guis Sc caro mortalis , ut propter tam com- ^ multa tecutafalubrirer fub unione communi 
mune bonum, propter quietem Sc pacem & fratrum reconciliatione traftare; fed ha* 

populi Chrifliani defccndere dc faftigio ve- buit forte aliam in confifio rationem , cujus 

ftro non poffitis, cum ne loquar dc fan&is ego fum nefeiuk. 

Viris , qui propter caritatem Sc fidem omnia 5. Sed fi illius aftor confilii minus, quam 
duriffima tolerare voluerunt; de gentibus fummi pontificis ftatui condecebat, profpexit} 

funt inventi, qui mori propter falutem publi- tu non minus diligenter, quae dignitati tuX 

cam non recufaverunt ? Vos tergiverfantes» conveniant, confiderabisjcumque omnis con- • 
ut dicitur, alter alterum accufatis; hic illum fultatio ante omnia finem fpeftet, St quid 
infimulat infidiarum, ille ab hoc fingi caufam hic habeat utilitatis, quid honeftatis infpiciat» 
hanc palam afferit , ut quod fponte fua fugit , non dubito te jam finem tui progreffus fa- 

aliquo honefto velamine declinare videatur : pientiflime prdvidiffe, eamque in fententiam 

mali utique fualores in aure peffima confiiia D inclinaturum , quam tibi honeftam Sc mundo 
inftiliare dicuntur. Itaque eo jam deducla.res utilem fore cognoveris. Verum nonnulli fu- 

cft , ut uterque veftrum non folum improba- mus , qui quamvis non mediocri cupiditate 
tus ab univerfis ; fed etiam fitdefertusa fuis. teneamur hxc omnia intelligendi ; quia ta- 
Et cum effet prius unum fchifnu , dux partes, men non fumus ita prudentes Sc acuti inge* 

Veftris remediis effe&um eft, ut tria fintfchif- nio,Sc plerumque etiam non eo ducit ratio» 
mata, partes quinque. fed affedu impellimur, vobifeum tanti ne- 

3. Tu vero , pater , ut ad te oratio mea re* gotii fucceflum conjedura comprehendere , 

vertatur , in quas harum jurabis , Sc tuum fub- Sc confilio diffinire non poffum. Magna no- 
feribinomen patieris? dico an fummopon- bis & inextricabilis videtur hxenovitas. Nam 

tifici , an diflentienti collegio obtemperabis ? cum neceffe fit unum verum effc paftorcm , 

Si pontificem deferis, videris reus inobedien- & unum legitimum effc collegium , quid fiet 

tix St majcftatis, fi tuum Sc omnium gen- cum paftorcm fuum collegium utrumque re- 
tium dominum Chrifti vicarium non fequa- E liquerit ?Dicet aliquis, unientur Sc vocabunfc 
xis , fi fratres tuos relinquis , videris a fummo generale concilium , Sc ambo vclut hxrctici 
procurandx unionis diflentire [ propofito. ] deponentur. Via primum hxc per fe cft labo- 
Nefcio quid apud te decretum fir. Unum hoc riofa Sc difficilis , Sc multa infuper nafcentuf 
fcio , ad quam acccfleris partem , auaoritatis impedimenta , multi fautores partium elcfti 

plurimum Sc honeftatis feres , caquc in opi- prxmio fient. Intcrim illis privatis atque dc- 
nione multorum fanOior eflfe putabitur, pofiris , qui ab ipfis defecerunt collegia nova 
quam probaflfc videberis tua prxfentia atque conficient , Sc erit mira quxdam in univerfa 
judicio ; nec in Romana republica maioris Chriftianitatc confufio, Sed una nos fpes in 
fuit tanto momenti pro juftificatione civilis, tantis malis confolatur, quod quocumque! 

qui fuit tanti, ut deorum judicio oppone* res cadat, pejore loco ftare non poteft ,Scirt 

Vtt.fcript. & men, ampl. Colle ft. Tem. V1L ^ YY 


Digitized by 


Google 


r 


ACT A’ VARIA PRiEVIA 81 i 


extremis fortaffe miferebitur peccatorum A 
Deus, & ccclefiam fuam, qua laborante mun- 
dus affligitur , omnino perire non finet. Vin- 
centi*, vn. Julii. ' 

Paternitatis tu* devotiffimus Antonius 
oe Luca fecretarius apoftolicus. 

RESPONSIO AD P R/EC EDENTEM. 


fidam rabiem gladii ancipites temporaliter 
funt & fpiritualiter acuendi , ut fic fulgente 
fapientia ac civili potentia eorum impietati- 
bus refiflatur. Gladium tenet hoftis , ut Dei 
ccclefiam perimat , & Chrifti utriufque fexus 
fideles impiorum latratus hominum formi- 
dabunt. Non eft timenda carnalis affedio, 
qu* flatum ccclefi* nititur fufFocare. Crede 
mihi, vinculum carnis ac fanguinis maxi- 
mum fchifmatis eft fomentum. 


i . /^vUxris in exordio tu* cpiftol*, Antoni 2 . Hujus igitur fcindenda eft: aut disjun- 
VX.fili cariffime, Jfyid factes , reveren- genda congeries. Audi edi&um regis tui: 
difiime pater , in hoc novo difjidio ? cjttarum vis Veni enim feparare hominem adverfus patrem 

ejje partium ? Huic tu* inquifitioni refponde- g fuum , & filiam adverfus matrem fuam , & nu- 
tui : Quod juftum eft profequar. Nam qui ju- rum adverfus focrum fuam , & inimici hominis 

ftum fequitur , partem non capit in caufa , eo domefiici ejus. Et ideo Petrus primus ecclefi* 
quod juftitia. communis eft virtus ; affediones paftor, meruit a Chrifto dici beatus, quia caro 

deferit contendentium , qui prxeepta juftitix & fanguis fidei myfteria fibi minime revela- 

profitetur ,& fi pars litigiis imitatur juftitiam, runt. Non eft igitur in fado ecclefi* cum 
non ideo partem capit quicumque parti ha- carnaliter fentientibus pacis quaerendum con- 
benti juftitiam feipfum conciliat. Dicemuf- fortium, fed potius diflidium procurandum, 
ne Chrifti difcipulos adverfus gentiles partia- ut deftrudis impietatum colligationibus , de- 
les fuilfe, cum eorum idololatriam fugien- fiderata diu eundis fidelibus ecclefi* unitas 
dam detcftandamque dodrinis prxdicabant revertatur. Videturne tibi parva res ecclefia- 
falutaribus , cum nitebantur ab eorum extir- ftic* dignitatis integritas? Magna, inquam, 
pare pedoribus occulta atque manifefta pia- ac de bonorum numero maximorum. Non 
cula , in corumquc ferere mentibus virtu- C enim corpore* deledationis adoptionem ap- 
tum plantaria? Nulla permittit ratio, ut quis petit, neque utile fortiorum, fed quod de- 
alicui dicatur partibilirate contrarius, cujus formatum eft, reverti defiderat ad pulchri- 
remedia procurat falutis. Dicemus infuper tudinem honeftatis. Quod autem honeftum 
partialem alicujus principem politi*, quod eft, procul dubio aliud quam juftum effenon 
perverfis pro facinoribus confert fupplicia, poteft. Hac igitur fupputatione , una conclu- 
qui & bonis, fuadente juftitia, fu a donat mu- ditur ratione, nedum juftum, fed juftiflimum 
ncra largitatis ? Abfit hoc a redorum judicio, fore pr*fens a Chrifti ecclcfia peftiferum tol- 
lit ibi dicatur partialitas , ubi juris *quitas in- lcre fchifma. 

tcrcedir. Dicemus tandem contra *grotum 3. Cum igitur ab hac intentione recedit,’ 
partialem exiftere medicum , qui omni fu* a jufti fine dubio ratione recedit , inter partes 
artis induftria a morbi paflionibus liberare ftu- ^ depapatu videlicet contendentes, ac cardi- 
det infirmum? Non eft partialis in medicina nales utriufque collegii, modo unicam cater- 
magifter , qui proportiones humorum nititur vam , nec differenti* fomno dignofeitur. IUi 
rationabiliter ad*quare , immo potius man- promiferunt , juraverunt, pariter & voverunt, 

data juftiti* fequitur, ‘dum «qualitatis pro- ac in iftam fcilicet convenerunt fententiam; 
ponit jura fervarc. Jure igitur divino, morali a Dei ecclefia miferabile tollere fchifma,quod 

fimul ac naturali h*c firma & indubitata facere, rei evidentia declarante, minime vo- 


concluditur veritas , quod juftitia poteft efle 
participatio cum aliquo contra aliquem, 
vitio partialitatis remoto. Viam igitur jufti- 
tix fine partialitate libenter ingredior , non 
afpiciendo qualiter partes egerint in prxfcnti 
diilidio contendentes. Et ita , Deum invoco, 
meum femper fuit propofitum , ac ante & 
poft noviter generatum diflidium juftitiam 
ampledi , ejufque femitas imitari defiderans. 
Quod juftum eft igitur profequar, diledifli- 
me fili. Sed dicis : quod eft illud juftum quod 
imitari defideras? Libera voce eundis profi- 
teor Chriftianis inveteratum ac peftiferum ab 
ecclefia Dei tollere fchifma , quod imprxfen- 
tiarum periculofius ac fortius ecclefi* unio- 
nem aggreditur. Si non fuffragiis virorum 
illuftrium occurratur , crefcunt impiorum 
dentes , non pafccntes Chrifti ecclefiam , fed 
mordaciter lacerantes , contra quorum per- 


luerunt. Nam unus in Aquilone thronum fir- 
mavit proprium, alius in medio fitam confti- 
tuit manfionem , ac per hoc ambo deferen- 
tes radios Orientis , Solem juftiti* perdide- 
runt. Item videlicet utriufque collegii cardi- 
nales in fitu medio permanentes, univerfo 
nunciant orbi fchifma peftiferum a fidelium 
pedoribus exftirpandum. O generis humani 
redemtor & miferator pie J esu , qua miferi- 
cordia catervam cardinalium per opportu- 
num diflidium a fuis infirmis capitibus fegre- 
gafti, accedente unionis beneficio inter car- 
dines , & in capitibus fchifmatis maleficio re- 
manente ? Hoc, inquam, noviter natum difli- 
dium ,quod tu times, alta fi mente confide- 
ras , finem adducet fchifmatis , & diu defidc- 
ratam a grege fidelium ecclefiafticam unio- 
nem , quod non cafu accidit aut eventu for* 
tuito , ut arbitratur vulgus forfitan imperi- 



Digitized by 


Google 


815 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 814 

tum ; fed divinae providenti* dignativa mi- A vic, non videtur expediens pr*fenti feripto 


fericordia extitit introdudum. Qux igitur , 
qu*fo, partium regnum Dei ejufque juftitiam 
imitatur? nonne qu* totis przcordiis verbo 
ac opere ecclefix flagitat unionem ? Jure igi- 
tur concluditur clarius , partem cardinalium 
qu* juftitiam fequitur, debere Chriftianum 
quemlibet viriliter imitari. Hanc igitur viam 
obnixam juftiti* imitari, prxvia matura deli- 
beratione , difpofui. Hanc viam, fili cariffime, 
tibi cundifquc fidelibus imitandam & ample- 
dendam tota mea cognitione ac affedionc 
fuadeo , cujus imitatores beatum patribus 
promiftum prxmium finalicer confequcntur. 
Hujus vit* terminum , antequam a corpore 
fpiritus exeat, nos intueri faciat aeternum 
fummi Patris Verbum, pro noftra falute tem- 
poraliter humanatum. Vale, ac noftri more 
Ambrofii tu nos dilige , quia nos te diligimus. 
Datum Bononix , &c. 


EPISTOLA SCRIPTA 
regi Romanorum per cardinalem Me- 
diolanenfem. 

Hortatur ad fubtraheudam obedientiam 
utrique contendentium . 

A - n ° * 4 u£- C Ereniffime & invidiffime princeps , ac 
i»- O gloriofiffime domine honorandiflime , 


mini 
Vttii U 


B 


cImu- p Q (| affeduofam & devotam falutem. Ex ad- 
ventu religiofi viri fratris Mauricii ledoris 
ordinis Minorum , qui cum litteris veftrx fe- 
reniffimz Majcftatis tam facro collegio re- 
verendifSmorum dominorum S.R. E. cardi- 
nalium, quam & reverendiflimo domino 
cardinali fandi Euftachii legato apoftolico 
diredus ad has partes nuper applicuit , gau- 
dium fufeepimus lingulare , & eo uberiori 
gaudio prxeordia noftra impleta funt,dum _ 
ipfarum litterarum tenore percepimus , re- u 
giam majeftatem caufam catholic* fidei fan- 
dxque matris ecclefix unicx Chrifti fponfx , 
quam viriliter fuifle amplexam, ut nunc tam- 
dem duorum de papatu contendentium am- 
bitione reprefta , turba gregis dominici du- 
dum fparfa & lacera, throno veftri culmi- 
nis ferente prxfidium , ad unicum reducatur 
ovile. Quid enim glorioGus regiz majeftati 
poteft obtingere, quam Redemtoris noftri 
caufam fimul & uni verfx Chriftianitatis com- 
munem falutem chriftianiffime promovere > 
ad quod eo fortius animamur ejufdcm ma- E 
jeftatis auxilio propulfare, quo faerx digni- 
tatis eminentia , potentia , & conftantiffima 
femper devotione erga fandam matrem ec- 
cleGam fupe^ccteros orbis principes obti- 
net principatum. Nunc, invidiffime princeps, 
oblata eft occafio longis hadenus fxculis non 
audita , qua veftrx majeftatis culmen in ter- 
ris gloriam incomparabilem reportabit. Et 
quia culpandos modos utriufquc de papatu 
contendentium jam totus ferme orbis audi- 
ftt, Script. &Mon. ampl . Colle ft. Tom. FIJ. 


repetere , quod & ipfa rei indignitas detef 
tatur. Promifcrunt, juraverunt, & Deo vo- 
verunt unionem ecclefix , quam nihilomi- 
nus , quamdiu potuerunt , in arcano pedo- 
ris perfecuti , nunc fuis detedis fraudibus 
aperte fugiunt & abhorrent. Quo fadum eft, 
ut fanda mater ecclefia falubribus fibi pro- 
videri remediis, primum a throno veftrx 
celfitudinis , deinde ab aliis Catholicis regi- 
bus & principibus obteftetur : ad id namque 
fumme neceftaria eft temporalis adjedio po- 
teftatis , ut utrique ubique locorum obedien- 
tia fubtrahatur, ut dum caritativc fuum de- 
bitum renuunt adimplere , temporalis pote- 
ftaris remedio compellantur. Quare veftram 
majeftatem affeduoGffime deprecamur , ut 
tamquam Chriftianiftimus princeps ecclefix 
matris fuz pias preces exaudiat , incoepta fe- 
liciter felicius mediet , & procefiu continuo 
ufqup in finem feliciffime profequatur; & G- 
cut fumme neceftarium efle nofeitur, velit 
prxlibata majeftas in regnis fuis didam obe- 
dientiam ulterius denegare. Nam hoc debet 
quicumque fidelis exequi juxta poflfe , ut pec- 
cati mortalis notam effugiat , & ne fautori 
fchifmatis adhzrendo , qui dudum conditio- 
nem in eledionc prxmiffam & fpdcialiter 
adjedam renuit adimplere , fchifmatis mor- 
bum nutrit, & prorogat, uni fecum hxrefina 
fapere videantur. Nos autem in omnibus, 
quz regiz dignitatis vcftrartlecus & gloriam 
concernunt, ad ilia ac alia quxlibet majefta- 
ti veftrx gratuita difpoGti femper erimus & 
parati. Recommendantes nos continuo thro- 
no veftrx celfitudinis , quam Altiffimus vo- 
tivis fucccflSbus feliciter dignetur. Datum 
Bdnoniz. 


EPISTOLA SCRIPTA 
ad quemdam confiliarium Bohemix regis. 

Ut pro ecclefia unione fuam apud regem 
interponat operam. 


Aano i4ot. 

Zxmf illa - 
ftrijfimi in- 


VT Agnifice domine , amice nofter caridi- 
me , memores caritatis & gratiffimz du ; 
dum focietatis veftrx , dum eodem itinere c * 4 ** 
viatoris officio fungeremur , quotiens de ma- 
gnificentia veftrx ftatu nova jocunda perce- 
pimus, plurimum confolamur, & eo ube- 
rius gauderemus interdum notas aliquas ve- 
ftrx falutis nuncias intueri. Dum enim ex re- 
latu religiofi viri fratris Mauricii ledoris or- 
dinis Minorum , qui cum litteris fereniflimi 
domini Romanorum regis collegio reveren- 
diffimorum dominorum noftrorum , domi- 
norum cardinalium diredus , nuper ad has 
partes applicuit , de falute ftatus veftri per- 
cepimus, fuimus non mediocriter confola- 
ti, Deum fuppliciter exorantes, ut longxve 

Yyyij 


Digitized by 


Google 


' 8i5 ACTA VARI 

& feliciter vos in falubritate protegat & con- A 
fervet. Cum autem ex litteris prselibati fe- 
reniffimi domini regis latanter viderimus 
fandum majeftatis fua propofitum intenden- 
di viriliter ad extirpationem horrendi fchif- 
matis , & accelerationem unionis fandae ma- 
tris cccleliae ; fperantes indubie veftrae mag- 
nificae caritatis affedum , ex zelo catholicae 
fidei & fincera devotione, quam erga fanc- 
tam ecclefiam geritis, & habetis ad tanti bo- 
ni confummationcm , devotis praecordiis at 
pirare , veftram magnificentiam , quantum 
poffumus , obnixe deprecamur, ut in tanti 
boni proceflfu , quO nihil in terris univerfae g 
Chriftianitati falubrius eft futurum , velitis 
praelibat! fereniffimi principis affedum & pro- 
pofitum eo ferventius in dies animare , ut 
incoepta per ipfurn feliciter , Deo dante , cu- 
jus res agitur , potenter dirigat , & ufque ad 
confummationem tam fandam & tam uti- 
lem profequatur > in quo veftra caritas opus 
Deo acceptum , Chriftianitati proficuum , ve- 
ftro nomini gloriofum efficiet , & nobis pa- 
riter fingulariflime complacebit, paratis con- 
tinue ad quaeque conformia votis veftris. Da- 
tum Bononia, &c. 

: ■ c 

EPISTOLA SCRIPTA 

Regi Angliae per dominum Mcdiolanenfem. 

, Hortatur ad ful*rattioncm obedientU utrique 
contendentium. 

Anno 1408. CEreniffime princeps & excellentiffime do- 
£* mf. Mu- ^ mine , amice nofter honorandiffime, ma- 
ci b*n- gnam diu fiduciam reftitucndz pacis & unio- 
•vtiin. nis ecdefiae , qua jam per triginta annos af- 
flida & lacera Chrifti clamat auxilium , pro- 
. miffiones , juramenta & vota per dominum 
Gregorium Deo exhibita, devotioni noftrae 
nunc ufque praebuerunt. Vidit veftra fereni- D 
tas bullas fuper hoc jam ferme toto orbe dif- 
fufas. Speravit univerfae Chriftianitatis affec- 
tio , quod duo de papatu invicem conten- 
dentes, ficuc mundo promiferant, perfona- 
liter convenirent, & inde pacem & unitatem 
redderent tantis temporibus , proh dolor ! 
exulantem. Sed quod dolenter referimus, 
quam contrarios produxit effedus ambitio 
temporalis , cujus miferanda calamitate de- 
tenti , divini judicii metu contemto , fanc- 
tam ecclefiam , fuis jam diu fiuduantem er- 
roribus , non curant dirigere > quin immo 
in exterminium & confufionem irreparabi- E 
lem deducere moliuntur. Dum enim unionis 
tradatum , quod diffimulate fingebant , agere 
videntur, pridem dominus Gregorius ad car- 
dinalatus gradum quatuor evocavit , cujus 
gratia detedo fuae ambitionis affedu , qui 
non attento quanta fequeretur ex hoc in ec- 
clefia Dei confufio, momentaneis rebus dum- 
taxat innititur, illico reverendiffimi domini 
cardinales , utpote fidei firma columna , non 


A P R JE V I A 816 

valentes ulterius fine magno confcientia fti- 
mulo, hujus peftiferi fchifmatis perfeveran- 
tiam fuftinere, eO in Lucana civitate dimif- 
fo, Pifas perfonaliter accefferunt, & habito 
poftmodum cum dominis cardinalibus ultra- 
montanis iteratis vicibus maturo colloquio, 
fuper his qua ad obtinendum celeriter mu- 
tua unionis affedum attinere videbantur , 
tamdiu in Dei nomine duo collegia hade- 
nus divifa & fparfa , in unicum , folidum & 
fincerum feliciter redierunt , intendentes 
cum tanta caritate & unanimitate procede- 
re , quod jam tamdem fperari poteft przfa - 
ta unionis exfilium brevi temporis fpatio 
revocari. Et quia veftra ferenitas luce clarius 
potuit experiri culpandos modos utriufque 
miferabiliter contendentium, quorum alter 
pertinacia ftudium induit , alter in Caralo- 
nia profugus transfretavit. Videre etiam po- 
teft veftra ferenitas , quod prafati domini car- 
dinales fanda Dei ecdefiz totiufque Chrif- 
tianitatis palantis in tenebris, viam veritatis 
amplexi funt,majeftatem veftram ut poffumus 
deprecamur , ut fuorum clariffimorum pro- 
genitorum veftigia , more regio exfequendo, 
attentoque non parvo regia majeftatis hono- 
re, qua chriftianiffima femper fuit , ecclefiam 
provexit, & magnifice defenfavit, velit hac 
vice potenter exfurgere , & pro fide catholica 
una cum prafatis reverendiffimis dominis 
cardinalibus, aliifque Catholicis regibus & 
principibus viriliter laborare , ne duorum 
coeca cupiditate fummi vicarjatus officium 
diutius laceretur. Ad hoc fumme neceffaria 
eft temporalis adjedio potcftatis, ut utrique 
ubique locorum obedientia fubtrahatur , & 
fic dum caritative fuum debitum renuit ad- 
implere , temporalis poteftatis remedio com- 
pellantur. Et ut veftra ferenitas aliorum prin- 
cipum & dominorum intentionem percipiat, 
copias litterarum fereniffimorum principum 
dominorum Francia & Sicilia regum illu- 
ftrium , dominorum Cilra & Goricia comi- 
tum, univerfitatis Parifienfis , aliorumque, 
nuperrime fuper hoc editarum per egregios 
& fapientes viros , veftra majeftati principa- 
liter deftinamus , rogantes eamdem , quan- 
tum poffumus, utpramiffam veritatis viam 
pro fua fuorumque falute celeriter velit am- 
pledi, & in regno veftro didam obedien- 
tiam ulterius denegare. Nam hoc debet qui- 
cumque fidelis exfequi juxta poffe &c. ut in 
fecunda procedenti , ufque fapere videantur in- 
clufive. Altiffimus veftram majeftatem con- 
fervet & dirigat continue cum fidelibus in- 
crementis. Bononia. 


Digitized by 


Google 


817 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI m c c cc i x. 8 i 8 


EPISTOLA SCRIPTA 

aurchiepifcopo Cantuarienfi per dominam 
Mediolancnfem. 

Ejufdem Argumenti. 

R Evcrcnde pater & amice nofter cariffi- 
mc. Scribimas principaliter fereniffimo 
principi & exccllentiffimo domino amico 
noftro cariffimo, domino regi Angliz, fu- 
per negotiis anionis fandae matris ecclefiae , 
prout veftra paternitas ex tenore litterarum „ 
noftrarum prarfpntibus interclufo clare & dif- ° 
fufe poterit intueri. Et ideo non videtur ex- 
pediens , ut praefentialitcr cum P. V. fermo- 
nem ulterius extendamus , nifi quod hade- 
nus difturbiis in quibus fanda mater eccle- 
fia unica Dei fponfa duorum invicem con- 
tendentium opere detinetur , velitis hac vi- 
ce uni cum aliis Catholicis praelatis & do- 
minis , ad ferendum fibi fubfidium , ferven- 
ter affingere, & viam ampledi veritatis, ut 
jam tamdem vcftro & aliorum Chrifti fide- 
lium opere , Dominici gregis turba dudum 
fparfa & lacera in unicum reducatur ovile. 
Altiffimus P. V. confervare dignetur felici- 
ter & in agendis dirigere juxta vota. 


EPISTOLA BENEDICTI XIII. 
ad Petrum cardinalem S. Sufannae. 

Mundat ut accedat ad indicium Perpiniani 
concilium. 

zxmf.fmBi TJ Enedictus epifeopus fervus fervorum 

D Dei > diicdo filio P. tituli fandae Sufan- p 
nae prclbytcro cardinali S. & A. B. 
fimi Omini Nuper tempore noftri receffus de Portu- 
chAwvtlin. y encr j s } fi cuc a( J tuam deveniflfe notitiam 

non ambigimus, de fratrum noftrorum con- 
filio, generale concilium apud Pcrpinianum 
Elnenfis dioecefis,in fefto Omniumfando- 
rum proxime futuro celebrandum duximus 
audoritate apoftolica convocandum , nof- 
trasfuper hoc archiepifcopis,epifcopis,cle- 
dis, & aliis ecclefiarum praelatis, ceterifque 
qui ad concilium evocari confucverunt, lit- 
teras in forma debita noftra fub bulla diri- 
gendo. Et licet confuctudo non habeat, 
quod venerabiles fratres noftri cardinales 
ad concilium per litteras evocentur, cum a 
latere fummi pontificis , cujus honorabilia 
funt membra , elongari non debeant , fed 
quod ei affiftant experientia doceat &necef- 
litas id expofeat. Tamen quia tua & aliorum 
fratrum noftrorum S. R. E. cardinalium af- 
fiftcntia in tanto negotio carere nolumus nec 
debemus , pro tanto circumfpedioni tuae per 
apoftolica (cripta in virtute fandae obedien- 
tiae diftfide przcipicndo mandamus, quate- 


nus omni excufatione fepofira, terminum 
etiam praeveniendo praefatum , ut tecum & 
aliis fratribus noftris de agendis in dido con- 
cilio deliberare pofiimus , tc noftro confpec- 
tui in dido loco Perpiniani ftudeas praefen- 
tare, in hoc taliter te habendo, quod cum 
honore ecclefiae ad bonum unionis profpere 
eunda fuccedant,gratumque Deo & nobis 
occurrat quod egeris in praemiffis. Datum 
apud Cocumliberum Elnenfis dicecefis idi- 
bus julii, pontificatus noftri anno xiv. 

Jo. Pinchon. 

Sub eodem tenore feribit Nicolao Alba- 
ncnfi epifeopo in codice Chauveliniano. 


LITTERA AD DOM. BENEDICTUM 

r 

fer ejuatuor cardinales. 

C Andiffime ac elementiffime domine , fiip- Anno j 4 o». 
^ plici & humili recommendatione praemif- 
(a. Etfi ufque in przfens veritatem eorum , itminich**- 
quae per nos & alios cardinales pro nunc ab v,lln - 
ifto loco abfentes , profecuta & gefta fuere 
cum dominis in parte alia cardinalibus no- 
minatis , pro fchifmatis extirpatione & unita- 
te in Dei ecclefia reducenda , veftra: fandi- 
Ati non infinuaverimus, fupplicamuS in ad- 
mirationem feu in interpretationem aliam 
non deduci , cum tantum Dei negotium in- 
volutiones & intricationes multiplices ha- 
buerit, quz brevi tempore abjici non po- 
tuerunt feu repelli. In hac tamen materia rc- 
perimus praefatos dominos in alia parte do- 
minos cardinales nominatos, unanimes in 
omni virtuofa adione conflantes, profequen- 
tes folum quz habent divina mandata & ca- 
nonicz fandiones i in quo fic eis affiftit Spi- 
ritus-fandi gratia , ut major pars przlatorum , 
regum, & principum, & notabilium com- 
munitatum fuz partis & obedienriz cum eis 
conveniat & concordet. Ex quo Gregorius 
nominatus eft nedum appellatus , immo a 
fervitoribus laicis pro majori parte derelic- 
tus , fic quod videtur quz pacis funt quzre- 
re & ceffionem offerre. Ex quo verifimiliter 
fperamus de pace ecclefiz, nifi per partem 
noftram profecutio hujufmodi fandz viz 
tam verifimiliter przparatz quomodolibec 
impediatur , quod abfit , & minime credi- 
mus, cum de voluntate fandicatis veftrz di- 
dam profecutionem affundimus. Ali^parti- 
cularia per nos gefta & tradata , & etiam 
quz in futurum facienda videntur , curabi- 
mus , Deo auxiliante , fanditati veftrz infra 
breves dies per folemnes perfonas infinuare i 
& credimus quod erunt talia , quz fandita^ 
ti veftrz grata erunt & accepta , ac omni 
populo chriftiano , & etiam tunc explicari 
faciemus noftram & abfentium intentionem 
fuper materia concilii quod intenditis in fe- 
fto Omnium -fandorum in loco Perpiniani 

Y > y iij 


Digitized by LjOOQle 


Anno 1408. 

Ex mf. S 
Laurentii 
luditnjis. 


819 


ACTA VARIA PRjEVIA. 


820 


tenere , & utrum tale particulare concilium A jundim & divifim per didam civitatem Pifa* 


in ultimis quali terrae finibus , & multum a 
parte adverfa diftantibus celebraturum , pof- 
fit ad unitatem dandam ecclefix pertinere, 
dubitatur a multis. Sanditatem veftram con- 
fervet Altiffimus feliciter & longaeve cum ef- 
fedu optatae unionis. Scriptum Pilis. 


rum tranlitum facere , & in ipfa die uno aut 
duobus & non ultra ftare : aliam infuper juftis 
rationibus & caulis limitationem addentes 
quod nequeat ipforum collegium cum col- 
legio aliorum reverendiffimorum in Chrifto 
patrum & dominorum fe convenire in locis 
ditioni fubjedis ; fed in eorum fiet eledio- 
ne feparatim & aliter quam collegialiter fe 
convenire cum praefato collegio Romano 
fi voluerint : quam eorum conventionem no- 
lumus quod a quoquam in nofiris finibus im- 
pediri poffit , in tantum quod przfens fecuri- 
"" tas ad aliquos cives vel fubditos noftros, qui 
SALVUS CONDUCTUS FLORENTINORUM ® in eorum comitiva effient pro aliquibus con- 


fG-Pencfirinenlis 
Veftrihumi - 1 N. Albanenfis 
les oratores, q P.Tufculanenfis 
[p. S. Angeli 


l 


cardina- 
les 


J 


limitatus. 

N Os priores artium & vexillifer juftitix po- 
puli & communitatis Fldkenriz tenore 
prae lentium damus & concedimus liberam & 
plenam licentiam atque falvum-condudum 
univerfis & fingulis in Chrifto patribus reve- 
rendiflimis , & dominis dominis epifeopis , 
prelby teris , & diaconis cardinalibus , & col- 
legio cardinalium , quod collegium apud 
quofdam Gallicum nuncupatur, veniendi 
ad quxeumque loca , five illa fint civitates , 
Caftra , villx, ecclefix , vel monafteria fita in- 
tra fines noftrz jurifdidionis femel, & pluries? 
& totiens quotiens voluerint , feparatim , & 
conjundim , & ibidem ftandi indeque difee- 
dendi , atque ad ea redeundi , cum omni eo- 
rum comitiva , famulis , equis , mulis , ju- 
mentis, arnenfibus , ac rebus omnibus libere, 
licite, fecure, non obftantibus quibufeum- 
que rationibus vel caufis aut impedimentis, 
qux dici vel excogitari aliquo modo poffint, 
ita quod przfens licentia aut falvus-condu- 
dus pleniffimam obtineat fecuritatem, & 
omni prorfus dubitatione & cavillatione ca- 
reat : mandantes infuper omnibus & fingulis 
redoribus & officialibus nofiris, fub quibuf- 
cumque nominibus & vocabulis , fubditis at- 
que gentibus armorum , quatenus didis re- 
verendiffimis dominis cardinalibus & cuili- 
bet ipforum cum omni eorum comitativa 
fociis, famulis , equis, jumentis, navigiis, 
arnenfibus ac rebus omnibus in eundo, acce- 
dendo, ftando, tranfeundo.difcedendo, & 
redeundo dent & przfient acceffum , tranfi- 
tum & iter liberum atque fccurum , fine ali- 
quo impedimento , moleftia, vel novitate in 
perfonis vel bonis ipforum vel alicujus eo- 
rum modo aliquo inferenda , Scfine ulla fo- 
lutione pedagii , oneris vel gabcllx i & quod 
przdida omnia obfervent & obfervari fa- 
ciant pure, libere, & bona fide /omni ex- 
ceptione & cavillatione remotis. Cum his 
tamen falvis& exceptis, quod prxfati reve- 
rendiffimi domini cardinales non poffint fine 
noftra licentia ad civitates Florentiz & Pifa- 
rum venire , & in eis moram ducere. Volu- 
mus tamen quod poffint & cis liceat con- 


demnationibus aut bannis pecuniariis aut per- 
fonatibus nullatenus extendatur. Datum 
Florentiz die xxt. Julii, indidione prima, 

MCCCCVIII. 

Fada cft collatio cum originali. 

COPIA LITTERARUM 

diredarum principibus per dominos cardi- 
nales de parte Grcgorii. 

Subiratis Gregorio obedientia , orant ut ad 
concilium Fi fanum oratores fuos fuaqtte 
C ditionis fr alatos mittant. 

A/flferatione divina,&c. illuftri & excellenti Anno 1408; 
d-V-l domino domino , falutem in Domino f* 

- . , trifhrm mu iu 

fempiternam , & paratum promtumque ani- c ‘tauvtkt 
mum ad facratiffimz ecclefiz unitatis effe- 
dum habere, & pro ea firmiter & efficaciter 
operari. 

Principum , ducum , marchionum , alio- 
rumque dominorum & magiftratuum quo- 
rumcumque, dignitatibus & officiis quibuf- 
cumque pollentium proprium eft judicium 
& juftitiam facere , bi de manu calumnian- 
dum vi oppreffos eripere , & a civitate pro vi- 
ribus injurias propulfarc , quibus juxta beati 
D Petri fententiam , tamquam a Deo miffis ad 
vindidam malorum , laudem vero bonorum 
obediendum eft. Ut igitur in eos qui utrim- 
que injurias inferunt miffi fublimatique funt» 
quanto majori & jufiiffima indignatione pro 
Chrifii immaculata fponfa , a qua in Spiritu 
regenerati ejufque lade educati , & grandzvi 
in fide firmati, apertis paradifi foribus, vi- 
tam qua primi homines forde peccati priva- 
bantur , confequi merentur zternam , contra 
illos infimz pravzque conditionis homines 
tenentur exfurgere , qui corpus Chrifii myfti- 
£ cum , hoc eft Dei ecciefiam & tunicam Do- 
mini inconfutilem dividunt , qui Chrifii vi. 
neam exterminant , & confultant ut nefan- 
diffimis momentanearum rerum ambitioni- 
bus pravifque cupiditatibus fuis fatisfacere 
valeant, omni pudore & Dei metu fublato, 
non curantes Dominici gregis animas fecum 
in zternam perditionem conducere , & eun- 
dorum Chrifii fidelium pacem & quietem 


Digitized by 


Google 


82 1 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccjx. 822 

turbare. Sane noviftis, non ambigimus, cum A concilii generalis utriufquc obedientix ad 


toti fit Chriftianorum orbi notiffimum, quot 
Petri navicula continuis flu&ibus agitata, 
per xxx. annorum curricula, & quantas pafta 
fuit tempeftates , ad extremum fere dedu&a 
naufragium , qux ejus flebili omifla hiftoria, 
nimium fidelibus cognita , ut ad unitatem di- 
gnitatemque priftinas tandem reduceretur , 
Sc pax defideratiffima in Chriftiano populo 
pullularet , fandae memori* domino Inno- 
centio papa VII. fublato de medio, domi- 
nus Grigorius ut ipfius ecclefix unionem 
ediceret , per purz & fimplicis renuntiatio- 


civitatem Pifarum , diemque xxv. proximi 
menfis Martii celeberrimum fefto Annuncia- 
tionis gloriofz Virginis Mariae , a qua eundo- 
rum falus & redemrio inchoavit , unde, Deo 
favente, cujus res agitur, omni errore & fchif- 
mate evulfo,unio inipfa ecclefia fubfcque- 
tur , elegimus fecundum facrorum canonum 
inftituta & ecclefix laudabilem confuetudi- 
nem in talibus obfervatam ; qux omnia latius 
litterarum , quas ad obedientix noftrx prx- 
latos,eos ad concilium ipfum convocantes 
dirigimus, tenoribus , Sc oratorum noftrorum 


nis & ceffionis viam ante & poft ejus affum- g abunde de eundis expedientibus inftrudo- 


tionem votam , juratam , pluriefque promif- 
fam, domino Petro de Luna parte ex altera 
Benedidonpminato, qui fe fimi liter obliga- 
verat , cedente vel decedente , in publico in- 
ftrumento, feripturis Sc folemnibus, & eo- 
rum bullis & noftris litteris fparfis per orbem 
luce clarius eft , quod ad apicem fuit fummi 
apciftolatus affuimus. Et qualiter ambo de 
papatu contendentes, Deo vota fua reddi- 
derint , juramenta fervaverint , & prxmiffa 
adimpleverint , veftram caritatem latere non 
credimus, cum jam omnibus pofiit effe no- 
tiffimum & rei exitus dcmonftravit. Nam 
per tradus inanes , frivolafque Sc fuperfluas 
difeeptationes , altercationes , & varietates 
anno & menfibus confumtis,hucufque po- 
pulum Chriftianum illudendo, colludendo- 
que invicem , denique occafionibus captatis 
inanibus, a prxfatx unionis, ut prxfcrtur, 
promifTx , juratx Sc votx tradatibus , tam im- 
pudenter quam turpiter difceflfcrunt , Chrifti 
grege mercenariorum more inter lupos ex- 
pofito , Sc de unione ipfa totaliter delperato. 
Ac nos, quibus poft papam faiutis populi 
Chriftiani major zelus & onus incumbit, vi- 
dentes nobis ab eodem Gregorio fuis in- 
juftis & turpibus mandatis ora obferari , ne 


rum vivis relatibus luculentius porcrit excel- 
lentia veftra percipere. Expergifcimini igi- 
tur , quoniam tempus eft jam a fomno fur- 
gere , Sc nobifeum una exfurgat Deus , Sc dtfi 
fipentur inimici ejus , & fugiant qui oderunt 
eum a facie ejus. Erigite ecclcfiam matrem 
veftram , Sc nobilitatem fpiritus vindicate , 
nobifque in hac Dei caufa affiftite & favete , 
oratorefque vcftros folemnes mittite , Sc prx- 
latos dominii veftri quos ducimus convo- 
candos ad veniendum inducite, ac, fi opus 
effet, quod minime remur, ut tenimini, 
modis debitis aftringatis , ut tempore debito 
in eodem concilio legitime Sc inftrudi ve- 
niant , ad tam pium & fandiffimum opus fe- 
liciter confummandum, qux per afperfio- 
nem pretiofiffimi fanguinis Domini noftri 
Jesu Christi , ut a tot modo liberetur angu- 
itiis, fanda mater ecclefia nobifeum una a 
vobis inftantiffimis precibus 'poftulat Sc re- 
quirit , ficuti omnino caritatem veftram pure 
& libere faduram fperamus. Nam ad ipfum 
concilium venientes aut ei faventes dominus 
Gregorius tamquam inimicus homo conti- 
nuo tentarc non definit , coloribus , fidio- 
nibus Sc mendaciis folitis , ubique diffeminarc 
zizania in ecclefiafticx unitatis difturbium , 


/ * r\ 

de unione ipfa ulterius verbum faceremus , u ut iplam ecclcfiam ita laceratam Sc oppref- 


in vitas libertatemque noftras evidentius im- 
minere pericula, ut confcientiarum noftra- 
rum exonerationi Sc prxfatx unioni , de qua 
poterat alias totaliter defperari , conful ere- 
mus , ab eo non ad unionem ipfam , let i ad 
fchifma fovendum , bonaque ecclef... diffi- 
pandum , fuofque contra Deum Sc juftitiam 
promovendum Sc fublimandum intendente, 
momentanearum rerum cupiditate pravaque 
ambitione trado , coeleftium Sc xternorum 
penitus oblito , Sc fupradidatn ceffionis viam 
a fe tamquam juftam fanda mque totiens ac- 
ceptatam Sc promilTam, diabolicam palam 
afferente, Sc declinante tamquam a nutrice 
fchifmatis antiquati, quod de jure hxrefim fa- 
pere minime dubitatur,cum deliberatione, ut 
pluribus feriptionibus jam fumus teftati , diC* 
ceffimus. Nofque cum reverendiffimis do- 
minis dominis de collegio partis alterius jun- 
ximus & univimus, pro pace Sc unitate danda 
populo Chriftiano, viamque congregationis 


fam valeat retinere. Suis non poteft afficere 
fententiis vel mutare, cum per iblemnia con- 
cilia collegiorum , magiftrorum faerx theo- 
logi* , jurifque canonici & civilis, conciti* 
fum Sc determinatum exiftat , ipfis conten- 
dentibus de papatu tamquam antiquati fchif 
matis nutritoribus obediendum non efTe> 
fcd eis omnem obedientiam fubtrahendam , 
Sc de eorum fententiis feu cenfuris Sc aliis 
non curandum, vel de juribus fedi apoftolicx 
refpondendum, ut in noftris litteris , quas per 
orbem dirigimus plenius continetur. Deus 
E omnipotens excellentiam veftram diu & feli- 
ci in ftatu infinita fua benignitate confervet. 
Datum in caftro feu loco Liburnii Pifanenfis 
dicecefis. 


Digitized by ^ooQie 


$2.3 


ACTA VARIA FRiEVIA 


824 


Copia l i t r e rarum 

dire Harum ad univerfitates fi udiorum per do - 
minos cardinales de farte Gregorii. 

ATHerationc divina , &c. Quamvis facro- 
fanda mater ecclcfia omni tempore vi- 
tis litteratis & (ciendarum floribus infignitis 
permaxime nofeitur indigere , prxfertim ta- 
men his turbationum temporibus, quibus 
vacillat fides , dominatur avaritia, exquiritur 
ambitio, affedatur carnalitas, fpernitur vo- 
tum , jurisjurandi intemerata religio viola- 
tur, contemnitur caritas, excitantur morti- 
fera odia , extollitur dominandi libido , con- 
culcatur humilitas, unitas & concordia ref- 
puitur, fcilfura & horrenda divifio praeopta- 
tur «promovetur ignorantia /refutatur feien- 
tia , quaeritur irrogari injuria , damnatur ju- 
ftitia, dolidorum miniftrorum & juvenum 
confiliis regitur orbis, virorum litteratorum 
& fenum falubris dodrina penitus confuta- 
tur, creditur fabulis & noxiis perverforum 
plus quam facris evangeliis St expolitioni- 
bus fandorum dodorum , mendaciis & hy- 
pocriflis frequenter inflftitur , per quod vc- 
nenofe & fraudulenter veritas obumbratur , 
omnibufque cxcogitabilibus mundi vitiis in- 
feruntur, ut orthodoxa mater ecclefla fine 
qualibet ruga aut macula a Domino fubli- 
mata , ipforum nefariis aufibus deturpetur > 
c i quibus eledus Chrifti populus pretiofif- 
fimo fuo fanguine fumma caritate redemtus , 
a via veritatis feducitur , hxrefibus involvi- 
tur , horrendis criminibus implicatur , fciffu- 
ris & divifionibus dire affligitur , exdibus & 
bellis cruentis fubjicitur , fame , peftilentiis & 
omnium poenarum genere multifarie truci- 
datur. His enim crebrcfcentibus malis per 
fingulos , viri fcientiarum virtute pollentes 
talentum fibi a Deo traditum non debent in 
terra fodere , nec lucernam ardentem fub 
modio abfeondere , fed fupra candelabrum , 
ut omnibus qui in domo Domini funt luceat, 
collocare , arguendo , increpando , obfecran- 
do in omni patientia St dodrina , murum 
firmiffimum fuis dodrinis & faluberrimis 
exemplis & informationibus in domo Dei fc 
opponendo confcendentibusexadverfo. Sa- 
ne noviftis,non ambigimus, &c. ut in fr se- 
cedenti ufque ibi. Expergifcimini igitur , quo- 
niam jam tempus eft a fomno furgere , & 
vobifeum una exfurgat Deus , & diffipentur 
inimici ejus, St fugiant qui oderunt eum a 
facie ejus. Erigite ecclefiam matrem veftram, 
& quafi in excrema neccffitate nunc pofitam 
adjuvate, nobifque in hac Dei caufa veftris 
confiliis & dodrinis apud univerfum popu- 
lum Chriftianum fuccurrite,verbifque St ope- 
re affiftite & favete. Alios quoque de va- 
lcntioribus magiftris & dodoribus univerfi- 
tatis vcftrx feientia prxpollentes, Deumque 


A timentes ad concilium ipfum , per nos , ut 
praemittitur, convocatum , quorum confiliis 
uti valeamus, tranfmittitc 5 inducendo reges, 
praelatos St principes , quos fimiliter per no- 
ftras litteras convocamus, ut mittant, ve- 
niant tempore & loco praedidis ad praefatum 
concilium noftrum , pro tam pio & fandifli- 
mo opere confummando, quae per afper- 
fionem pretiofiffimi, &c. ufque in finem» ut 
in pr secedenti. 


LITTERA AD REGINAM FRANCIS. 

S Ecclefia fer duorum contendentium depapatu 
collufionem exfonunt pericula , indiftumque 
generale concilium fignificant , ac Juum re- 
gifque favorem implorant. 

CErenilfimx principiflx dominae dominx Anno 140». 
^IsabelLjE Dei gratia Francorum reginx, £ 

miferationc divina epifcopi,pre(bytcri& dia- ”*m ch*»- 
coni S. R. E. cardinales , falutem & in regno vtlm * 
temporali regni coelefiis memoriam & amo- 
rem. 

Alma mater ecclefia hujus coelefiis regni 
janua in fuis afflidionibus , proh dolor ! quas 
q fuftinet ob duorum ambitionem de papatu 
contendentium , a vobis fua filia cariffima 
fuccurfum St medelam poftulat & requirit. 

Afflidx igitur matris veftrx clamor , quxfu- 
mus, introeat aures veftras. Calamitates enim 
ejus multiplicatx funt fuper numerum, quas 
citra infamix notam nullatenus diffimulare 
debetis. Inflant , videtis, tempora periculofa , 
ut videlicet inconfutilis tunica Chrifii fcin- 
datur , rumpatur rete Petri , & cacholicx uni- 
tatis foliditas diffolvatur. Hxc fentimus gra- 
via, fed graviora timemus. Si enim inimici 
manifefii communis matris noftrx veluti 
Sarraceni, gentiles aut Judxi maledixiflent, 

D fuftinuiffet utique ; fed hi duo , qui erant ec- 
clcfix domefiici commenfales, de quorum 
diledione confidentius prxfumebat , St ad 
quos dirigendos effuderat curam fuam , fadi 
funt hoftes ejus in capite. Hx funt cruces , 
fereniflima regina , quibus mater veftra ec- 
clefia facrofanda affligitur. Hx funt angufiiae 
quas deplorat, lfti namque funt duo (enes, 
quos refert Danielis hiftoria , qui populum re- 
gere videbantur, qui fpeciofam Sufannam, 
id eft ecclefiam occupare volentes , everte- 
runt fenfum fuum , St declinaveruut oculos 
fuos,ut non viderent coelum, neque recor- 
E darentur judiciorum Dei. Credimus nempe 
veftram regiam cclfitudiuem non latere pro- 
grelfuni his diebus duorum contendentium 
de papatu , quibus aflentionibus , quibus pal- 
liationibus , quibufve operibus , & ad quem 
exitum caufa facratifiimx unionis per ipfos 
finaliter fit produda , imnao , nifi de remedio 
citiffimo occurratur , prope in exilium coar- 
data. Hinc confiderantes quod ex quo ipfi 
contendentes , frado penitus St omiflo unio- 
nis 


Digitized by 


Coogle 


8 if AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mccccrx. g 16 

nis tranatu, fe totaliter ab invicem per lon* A cedinis vos praevenit, & offerre ecclcfiae nja* 
gilftma terrarum fpatia fepararunt i finis ipfe tri veftrx primitias fru&us novi. 


ad quem tendimus, de manibus penitus eva- 
nefeit, & materia ipfa, qua nulla fandior, 
per fummam rerum defperationem eo for- 
tius incalefcet, quo propius ad culmen vi* 
doriae pofita,deduda eft perverfo ingenio in 
derifum. Unde exdebito noftrarum confcicn- 
tiarum remorfi > dirigentes ad tam exitiabile 
vulnus noftrz compaffionis intuitum , deli- 
beravimus, fumma rerum opportunitate fua- 
dente , immo ncceffitatc cogente , manus ad 
fortia mittere , & cum reverendiffimis patri- 
bus dominis alterius collegii convenire , quo- 
rum opinionibus atque votis una ctrm no- 
ftro concurrentibus in unum , tamquam ex 
uno fpiritu infpiratis , ipfi nobifeum & nos fe- 
cum , pro ultimo remedio fecurim ad radi- 
cem pofuimus , generale videlicet concilium 
per fuam obedientiam quilibet ad eumdem 
locum eumdemque diem convocantes , fci- 
licet xxv. die Martii proximi futuri in civitate 
Pifana , ad retrudendum hanc monflruofam 
belluam in antrum mortiferum per ambo- 
rum contendentium ceffionem , & in cafu 
contradi&ionis , diffugii, aut contumaciz, 


B 


Haec eft vcftra mater , princeps inclytiifime, 
quae vos jam natum irz filium per fidem vitam 
& falutem conferendo regeneravit inChrifto* 
Haec eft mater vcftra , quam lex omnibus die- 
bus vitae veftrar imperat honorare, qua: in 
fuis anguftiis fuifque miferiis vos acclamat i 
in quibus jam tempore pera&o luftrorum fex, 
propter duos contra proprium juramentum 
de papatu invicem contendentes taliter eft 
proftrata. Etenim, princeps inclytiflime, quod 
dolenter referimus , omnibus fatis notum ho- 
rum duorum contendentium progreffus, qui- 
bus affentationibus, quibus palliationibus , 
&c. ut in procedenti ufque id illi verba cano- 
nicam ordinationem ecclefix congregatas in* 
clufive. Super quibus omnibus more folito ad 
Chriftianiffimum principem genitorem vc- 
ftrum recurrimus, & per litteras noftras ei- 
dem feribimus ad plenum. Quamobrem vc- 
ftra m excellentiam requirimus, & per vifcera 
mifericordix Domini noftri Jesu Christi 
obfecramus, quatenus veftram follicitudi- 
nem fuper his interponere dignemini apud 
eumdem dominum regem ejufque confi- 
per debitam & canonicam ordinationem ec- C jj um> & per veftros faciatis interponi taliter , 


defix congrega». Et fuper his omnibus ad 
Chriftianiffimum principem dominum re- 
gem virum veftrum more folito & debito re- 
currentes , per noftras litteras eidem feribi- 
rnus ad plenum , quas, ne afficiamus txdio au- 
res veftcas, hic minime repetimus , credentes 
quod illae communicabuntur veftrx cxccl- 
lentiffirax majeftati. Quamobrem veftram 
excellentiam requirimus , & per vifcera mife- 
ricordiz J esu Christi obfecramus , quatenus 
veftram follicitudinem fuper his apud eum- 
dem dominum regem interponere dignemi- 


quod poft terrenum principatum in aeterno 
vobis gloriam immarceffibilem praeparetis. 
Scriptum, &c. 


HdEC AFFIXA SVNT VALVIS ECCLES1M 
pifana, ambobus collegiis unitis , mortuis 
ctrdimli Florentino , (a) & cardinali Lfb- 
dienft. (b) 


M 

W 


i. /'"1 Oguntnos affidue filentes veftrarum Anno uo*. 
dile&ionum inftantkc , patres con- zxmf.rn»/- 

. . . • . . i. ./♦ trijfimi dom* 


ni, & per veftros faciatis interponi , excitata D fpicui& amici omnium veneratione dignif- VtnLu? 

i • 1 1 ■ • F ... - 


Anno > 408 . 
b mf. illm 
ftriffimi fa- 
mini Cbmm- 
vtlin. 


exemplo illius gloriofz reginx Hcfter , quz 
regem virum fuum, licet gentilem, ad con- 
fervationem ac etiam exaltationem ecclefiz 
qux erat illius temporis, prudentiffime ani- 
mavit i confiderans quod illud malum in re- 
gem etiam redundabat. Per hzc enim , fere- 
niffima regina , ut credimus , toti regno ma- 
xima tranquillitas imponetur, vcftraque de- 
votio, poft hujus vitz temporalis decurfum 
in illo regno coelefti zternum przmium acci- 
piet. Scriptum, &c. 


LITTERA AD PRIMOGENITUM 
regis Francix. 

Ejufdem argumenti. 

Lluftriffimo & excellentiflimo principi & 
domino, domino Ludovjco regis Fran- 
corum primogenito, duci Aquitanix , & Del- 
phino Viennenfi , miferatione divina epif- 
copi,prefbyteri, & diaconi S. R. E. cardina- 
les, falutem in eo qui in benedidiOnibus dul- 
Vet.fsript. & mon, ampl. Colle FI . T om. VII . 


I 


fimi, ut novitates hujus patrix, in qua Deo 
meliorique aufpicatu ducibus tranflati fumus, 
obfervato rerum geftarum ordine , ad veftra- 
rum' caritatum , leviorum verborum cum re- 
citatione & planiori loquendi modo , quam 
venuftas artis expoftulat , propter nuncii im- 
portunitatem, qui abire feftinat , notitiam de- 
ducemus. Noverint igitur dominationes vc- 
ftrz, quod nuper menfe Julii, dum aftrige- 
ras per vias regionem vivorum longis & fa- 
tigabilibus, eo quod hxc via difficilis eft & 
ardua, greffibus peteremus , pera&oque hoc 
itinere, quod fucccffive fueramus ingreffi, 
fimul in foribus portarum ambo tamen im- 
menfo gaudio pervenimus, junximufque nos 
mutuo , ut una pariter tanti Dei przfentiam 
adiremus, & coeli empirei introeuntes pala- 
tium , palatii deinde penetralia ad pedes fe- 
dentis fuper thronum prxfcntati , fcabcllum 

(a) Angelo Aceiaiolo epifeopo Florentino (acri collegii 
decano & S. R. E. cancellario. Obiit Pifis pridie idus Junii 
1408. 

Ii) Johanne Agidii prapofito Lcodlcnfi, qui menfe Julio 
Pilis fsufuo nftui eft. 

Zzz 


Digitized by ^ooQie 


' 8*7 ACTA VARIA PRAEVIA 8*8 

illius fumma cum venerationecoepimus ado- A & aliis nationibus Populus Chriftianus ap- 

rarc.. Erat enim hora fere tertiarum, tUm pellatur. Sic etiam hinc reverenda veterum 

ipfe Summus pontifex , major faccrdos in ae- audoritas , fic tenuit longa per ordinem illa 

ternum fecundum ordinem Melchtfcdech, fequens pofteritas, fic etiam aliquantulum 

Cui datum eft in coelo & in terra a Patre me- artas recentior, non aufus fum dicere illorum 

rum 6c mixtum imperium , convocato gc- parentum , fcd avorum obfervavit. Ita eft 

nerali fuf> confiftorio, indutus pontificalibus, igitur , Pater fande , de jure communi. Ita 

dc rubra vefte tincta de Bofram prxfidebat, eft de veftrae majeftatis fpeciali privilegio, 

fcdebantquc xn. faeculi judices facri mundi in quo eft jus veftrum tamquam principis 

cardines, inter quos & Paulus fedem, quam fummi & unitas monarchiae praerogativa 

Chrifto reconciliatus meruerat, poffidebatj non fucceflbribus defignata, utique eft in- 

poft quorum fedilia ftabant quatuOr patres clufa. Ita fimiliter eft de confuetudine , cu- 

reverendiffimi magiftri palatii , quorum cla- jus initii memoria non exiftit. Et quamvis 

ritudihe totum quod ubique fituabatur refi aliquando ambitionis impatiens impietas 

plenduit, fcilicet venerabiles quatuor mundi B hanc feditione fua interrupit obfervantiam , 

illuftratores , dodoralibus laureis decorati. numquam tamen contra eam fuo rigore in. 

P6ft hos ftabant & procuratores certorum annis prxfcriptio potuit praevalere > quae fi e- 

ordinumBenedidus,Bcrnardus& ceteri viri tiam prxvalu iflet , in nullo tamen obfervan- 

monaftici diverfarunv regularum profeffo- tium aut eorum fucceflorum conatus melio- 
res. Stabant & in gyro quatuor leniores pro- rem produxiflet in partem, cum adus qui 

ceres fine venatibus linguis , fine cupidita- fuerit in peccatis conditionis tam audores 

te lucri illiciti , procurationis & poftulatio- quam eorum heredem confundunt potius 

fiis officium exercendo , multo noftris difpa- quam emendant. 

res advocatis* inter quos unus & audoritarc 3. Hanc igitur , beatiffime Pater, unita- 
mafurior,cui etiam fuit facultas latior elo- tem quorumdam in terris ambitione,avari- 
quendi. O bone Deus! quanta cum majeftate tia & fuperbia jam dudum, videlicet anno 

VCrborum & geftuum orfus ab alto, melliflui veftrae Incarnationis mccclxxviii. fciflam a 
dris fui eloquio fic intonavit. fummo ufque deorfum in duas partes ingen- 

z. Beatiffime Pater , fic enim perfonam Fi- C tes , quanto cum fcindentium animarum pc- 
lii alloquens, more noftri confiftoriiloquc- riculo fententix condemnationis jam in ca- 
batur, Rex regum, terrarum coelique fum- pita illorum latae teftantur. Quidam duo no- 
ma potcftas, lugubre & inauditum eundis viffimi, quorum unus fe Gregorium nomi- 
faeculis facinorofum fadum S. V. proponitur, nat , homo vertiginis morbo laborans , mul- 
pro parte fidelis veftrae univerfitatis gentis torum malorum patronus ftolidus , alter In- 
Chriftianorum,qux degens in terris dicitur, fic pus rapax & fera infatiabilis , qui Benedic- 

quodeum de anno a creatione mundi 5190. tum XIII. fe appellat, fcifiuram illam con- 

adhuc dira fub fervitute improbi hoftis mi- tinuant. Horum condemnatorum in vitiutn 
feri detinebantur, S. V. cis gnttiam faciens fuccedentcs ambo viri fine confcientia , fine 
fpecialem , aetherco de thalamo , ut eos pri- verecundia , fine mifericordia; in quibus nul- 
ftmam in libertatem vocaret , defeendit in la fides , nulla devotio *, in quibus etiam ani- 
terram , ubi etiam vos , fandiffime Domine , mx denudatx virtutibus , extindis cafitatum 
natus homo cum hominibus convcrfatus _ fervoribus, odiorum diflentionumque frigo- 
fuiftis , & fex luftris dodor eorum fadus , qui u ribus riguerunt. Ecce etiam unum quod ad- 
libcnter vera fufeipiunt, tam plebem Judai- mirationem auget, uterque eorum exfan- 
cam , quam idolatras gentium turmas viam guis , uterque annofitate conft ridus , uter- 
docuiftis veritatis, tandemque ut abxvo fem- que morti contiguus, & utrique jam folunx 

piterno (latueratis, eam gentem genufque fupereftfepulcriim. Hi etiam duo fe putantes 

humanum totum novo redemtionis genere fimiles Aitiffimo , in Aquilone duas partes 
in brachio mirx fortitudinis liberaftis , nec dignitatis animo numquam inde defeenden- 
vuigari aut vili tale pretio commercium hu- di , pofuerunt , in qhibus fedentes , vel ut ipfi 

jus rei paratum eft. Veftra enim carne, quae fuperbe dicunt , prxeidentes hunc populum 

lacerata eft , multis probris deturpata , in cru- veftrum , ad divifiones aftuefaciunc : quilibet 

ce moritura oblata , & undante (anguine fu- unam partem fecum trahens , fovent incoep- 

fo , extitit comparata. Hanc igitur gentem tum fcelus fchifmatis , illud nutriendo , illud 
libertate , ut prxfertur , donatam , irrevoca- continuando non aliter quam opus Iaudabi- 
bili veftra lege in unitate fidei fundaftis. Di* E liter inchoatum. In hoc enim illorum omnis 
dum enim a vobis legimus :Efiote unum , verfatur intentio, omne pervigil (ludium , & 
quia ego & P Ater meus unum fumus. A qua uni- varii conatus, fatigationibus ornati, hinc 

tate ne fparfife in partes dividerent, unicum, nodurnarum convcntiCnum confilia, hinc 

non duos fummi paftoralis officii fucccfiores tradatus fubdoli,hinc mutux confpirationcs , 
in coelum afccndens reliquiftis ; ob cujus e- hinc crebro novirates confla tx mendaciis', 
tiam unitatis indicium hxc gens fortita voca- hinc infuper per mundi ignota climata cori- 
bulum,non binomine, fcdmonominc a fe flliarii & placidi aflentatores largifluis pro- 


Digitized by 


Google 


w rr*T 


829 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 830 

mifiionibus at tranabantur , & ne profcripta A unum fc cupit cfle fuppofitum , contra legem 
pcfte ad portum falutis deduci queat , etiam hypoftaticam hermafrodita monftruofus. 
novi de antiquitate vulneris ficarii conqui- 5. Sequuntur patres inferioris flantis , 
runtur , quorum jam abundans pluralitas pa- inter quos quidam ventrofus Paulus de Juvc» 

latium illius errorii occupans, in numerofum naciis , qui in ventris crgaftulo crebra ingqr* 

gregem crevit collegii. Parcite pro nunc, gitationc capones incarcerat Sc gallinas, & 
parcite coelicola? , exaggerandus cfl in durio* mane jam lucis orto Gdere primum in divinis 

ribus hic fermo meus. Materia enim quae aftibus fufpirans, devote accipit, acceptof- 
fcquitur talis exHlit , cui fatyra digna merito que exhaurit calices falutares, inde impin* 
impendenda. guatus , incraffatus , dilatatus. Sunt Sc huic 

4. In quo quidem collegio primus eft Air* fux caftitatis tcftimonia uxores quampluri- 
tomius C0RKAB.11, nunc fuus camerarius, mx, filii, & nepotes. Inde Ferentinus prom* 
olim cellulas mutitans , lupus cucullatus, tus in partes contrarias, prius fimulatus re* 

3 ui poGquam egreffus, abjeda pelle veteri, g prehenfor errorii perutilis, fic quam terne* 
entes paftoris famelici in miferorum om- rarius, nunc fux mutabilitatis inconftantia , 
miam corpore docet crudeliter defxvire, cau* modo id laudat quod modicum ante fua vo- 
larum etiam cuftos creatus , pignora illi de* ce dilucide deteftatus eft. Qualis femper fue* 

voranda prxmonftrat , ficque de eo qui fe rit animo , hominibus futuris Sc prxfentibus 

papam afferit, fecit ac voluit paftorem poli- propalavit. Hujus immediatus Sc contiguus 
phemum. Hic etiam fe&arum damnatarum focius quidem indignus agitatx lingux refe* 

confervator eft, Sc cum quibas fuas facrilegas rendarius , fimili prxftigiatorix artis circala* 

excitet ineptias, fupremus Fratricellorum tione ludum exercens , pari paffu fuiconfor- 

patriarcha. Secundum locum occupat qui* tis bene fequitur veftigia. Inde etiam abba* 

dam pucrGABKiEL,fcelerum fatis docilis ab de Prataillia, qui quia bene multiplicavit 

eo , contra quem principaliter prxponitur in fandx unionis negotium , in affiftentem af- 

mediato gradu , de reda linea in libro gene- fumtus, finiftris illius fpedabilis antifati lacer* 

rationis defeendens, jure feriptis cardinalatus C tis locatus eft ad partem. Poft hunc graditur 

fibi vindicat dignitatem. Tertius frater jo- Vidor homo fidus a planta pedis ufque ad 

eannes Dominici , qui clauftra fandimonia- verticem , qui ut fandior fuo pallore appa* 

lium frequentando, fuper nova prole foecun- reat, ad fucum quxdam novo artificio fic 

dans , multas S. V. dedicatas virgines effecit committit induftriofus hypocrita , Sc fuccum 

matres filiorum ladantes , Sc arte fux prxdi* croceum tetrarum herbarum , quo fe omni 

cationis vitam coelibem Sc caftimoniam pro mane perungit , exprimit intindurus. Hunc 

lege uxoria docuit commutare $ congeftoque fequitur Paulus Lelli , verus Lcllo , canus ca- 

fux turpitudinis lucro, divitias contra fux nis, qui nuper certorum verfuum rudem 

profeffionis regulam proprietarius poffidens, ftruem inaniter latrando compofuit, quam 

ab ilio egregio furamo pontifice auro com- velut ftipulam irarum fuarum face incen* 

penfatum pileum rubeum habere meruit, dens, quemdam benemeritum corredorem 

Nefcio fi poterit retinere pro mercede. Uri- ^ erroris, invedionum fuarum Gammis cona- 

nale cliftcn & gladium portans fuccedit quar* tus eft exurere. Stat & minax cerberus didi 

tus in ordine vultu Sc moribus joculator, errorii rapx janitor, Rutghcrus Balhorii, 

Sc ore dicatulus , prothonotarius Utincnfis, qui fjemper latrat, gannit, mugit, grunnit, 

qui fux fedi tutus fterquilinio fordefeens, aut ululat mordentium adinftar beftiarum, 

omnium honeftorum nares olentis fux infa- cujus fauces femper hiantes nequa quam clau- 

mix putredine inficit Sc moleftat, duabus duntur, nifi ingentis auri copiis Sc munuf- 

clarus artibus, phyfica fcilicet Sc carnifica, culis pretiofis. Hic eft ille , inquam ,* Balhot* ,#BirtboUus. 

hinc phyficus , inde notarius homicida > mul- dus , cui hodie ferviunt erraticx claves eccle* 

tos namque funeftis feriptis fuftulit de medio. fix , adeo quod numquam , nifi eo jubcnre , 

Sed ultra hxc , ut quidam Aquilegienfis fedis paradifum claudunt aut referant : cui ftrenur, 

primas enfe hoftium moriendo caderet, pro- ut ipfe dicit , militat enfis exfatis, & duplex 

curavit. Tudertinus quintus homo feipfum monarchia principatus ab ipfo eorum regi- 

: nefeiens , agreftis , Sc officium fuum ad quod minis profufe capiunt documenta. O ridicu* 

I quondam afiumtus fuerat impertinens, po- £ lum! jam enim folus, cui creditur, magifter . 

1 tius nummos Sc beneficia cogitat , quam ar- eft in Ifrael , fummus interpres legum Sc ca~ 

ticulos fidei , aut fymbolum Athana Gi. De nonum , dicitque fine focio quid juris in ma* 

Neapolitageo nunc fuperfedeo , quia non vu tetia fidei amborum teftamentorum Dei po* 

deo quam viam ipfe fequitur : nam inter ju- tens , veteris videlicet & novi. Ipfe eft om* 

ftum & iniquum in medio ambulans , neu- nium gerendorum maximus arbiter, cujus 

tram partem audens contingere , miferrime ex fententia in hac tempeftate omnes pen* 

i claudicat , vefpertilionis adinftar fab&x , Sc dent leges Sc ptophetx $ qui etiam nuuc anti* 

ut Saluftius quidem audor ait, leviffime tranf- quo adhxret Augufto,nunc novo, nuficW or* 

fuga , neque in hac , neque in illa parte fidem ceslao , nunc Rvpkkto 5 nunc neutri , fcd 

Jubens. Sic etiam in duabus naturis contrariis rapx eirorio hofti utriufque imperii , quafi 

Ptt.Script.dr Mon.tmpl.OlUtf.Tom.yiL Zzz ij 


Digitized by ^ooQie 


$5* ACTA V AI 

arans in 'bove Se in a(ino , contra do&rinam , 
Ar illo telis nititur in eodem dcmonftrationis 
genere articulum demonfirare. Huic officio 
jundus eft Petrus de Bruxeliis , de Parifieofi 
villa veniens , ex vico Scraminum , xv. pera- 
lcntos & quatuor anteriores modos fyllogif- 
tnorum primas figurae in fcarcello fuo fecum 
apportavit, non niinus dodus, quam olim 
Amphitrionis comes Geta fophifmatibus o* 
nuftatus , dum repatriat ab Athenis. Poft 
hunc quidem quinque capitum Petrus Pau- 
lus , qui multarum fdentiarum gloriatur ti- 
tulis, aut omnino divinus aut omnino dodor 
indodus. Eft & quidam gibbofus Matthaeus 
de Strata notarius, geftans multa infttumenta 
plena verborum crudiculis, obmifias verita- 
tes & nugas appofitas continentia; & ut po- 
nam aliquos de gradu infimo , eft & ibi An- 
geledus Romanus , homo vulgaris fenfu & 
pluricapitis , qui merito fibi Kirthh$f bene- 
ficia... collegium & officia Cortefanorum pri- 
vatorum. 

Sequitur nunc ordo faccr nepotum fx- 
cularium , inter quos primum locum obtinet 
ftrenuus ille Paulus Cor.rar.ii, fuperbiae faftu 
nihil differens a principe , protedor terrarum 
ecclefix fpedabilis, cujus in brachio fita eft 
filus illius providi pontificis. Hic novit me- 
lius dejedus in terram fe fui volutare equi fub 
pedibus, quam in advetfantem dirigere mi- 
litem. Frater hujus Francifeus inclytus de fua 
ftrenuitatis audacia nequaquam fperarc po- 
terit linguam, hiftoriae feriem , aut memo- 
riam annalis recitandas. Marcus furore tur- 
bidus , indignatione fua timidus , minotau- 
rum , aut cornutam chimeram fefe animo fe- 
rens , latrocinando praelatorum bona occu- 
pat, fi pondus militaris loricae fufferre pote- 
rit, praedo indubitatus efficietur itt pofterum. 
Ultimus Francifeus Agnus Dei cognomina- 
tus yverus bubulcus de Valle- Jofaphat , incir- 
cumdfus rufticus , clavam nodofam geftans 
in manibus , plagas minatur & verbera. Suc- 
cedit eliminanda & exftirpanda ftolida mul- 
titudo hypocritarum & Fratriccllorum , vul- 
gus fine nomine , confpiratioriis fuae , qua rui- 
na fidei petitur, conftitutum optimi patris 
errorii fub ducatu, laete tumultuans, incre- 
mentum in quotidiana accrefcentia capit , 
& novo exultat principe. 

7. Ecce igitur, Pater beatiffime , turma quae 
'illum erroneum fequitur. Ecce confiliarios 
circumfpedione laudabiles. Ecce illius col- 
legium, poffiim dicere, tale quale Sardana- 
pallo effeminato Afiyriorum regi legimus 
aftitiffe. Ipfe autem, ut ceteros dignitate, fic 
morum fuorum turpitudine & vitae purificatae 
utique antecedit , & a prima iheunte aetate 
fuperftitionibus perverfis circumvolutus , ut 
fama communis eft , fcmel de harrefi convi- 
dus, latx fententiae poenas, nifi corrigendae 
vitar poenitentiam affiimfifiet , nequaquam 
poterat evafific. Item fima eft etiam , eo exi- 


I A P R E V I A 83 * ' 

A ftente patriarcha , faepe collegiffe plures Fra- 
tricellos , qui coram eo in modum choreae 
falientes , nefeio quid fux ignotum religioni* 
myfterium prxcedcntcs, ipfum inter carmina 
qux canebant , nomine fuo crebre vocita- 
bant : Angele , Angele geminantes. At ille 
alta fede compofitus membris , fenfu illapfus 
in extafim,ut quondam Apoftolus, fe raptum 
mendofo apparatu figurabat, quem illilxto 
clamore infequentes , Rapitur .Rapitur , itn- 
iso raptus eft Angelus fiftando proclama- 
bam. Hxc quamvis femioccuita fint , tamen 
comperta pro veriffimis habeo , etiam fal- 
g fius illum & fiditius Petri cathedram fuo dc- 
honeftaffe afienfu. Item hic poft affuturum, 
officium , nihil nifi privationibus & iranfla- 
tionibus optimorum quorumlibet inftitit, 
omniaque qux aiicujus offenfionis , defola- 
tionifve , aut demolariOnis , feu dcftrudionis 
aliquam fpem prxfc ferunt, mira cum vp- 
luptatc femper exercuit & exercet. O quot 
nodes duxit infomnes, ut modos inveniret» 
quibus bona ecdefix pollet dare aut perde- 
re ! Quot hodie agit vigilias. Ut reliquix illo- 
rum bonorum , fi qux funt , fine fpe recupe- 
rationis amittantur 1 & quafi fuo fucceflbri 
_ mandans , agit ex induftria , ut ad illum de his 
^ qux pro confervationc fpirituali^n- addita 
funt prxfidiis, nihil valeat pervenite. Nec 
minori cura aut ftudio fatigatus eft , ante- 
quam efficeret ut omnia fpiritualia pro ludi- 
brio , pro vilipendio haberentur $ pro quo ef- 
ficiendo tot fine ratione commutationes» 
tot fine caufi privationum, tot fine ordine 
excommunicationum funt ab eo fententiae 
fiilminatx, totiens etiam pontificalis mucro 
luxurians , injufteque vires fux violcnrix exa- 
minans , non ut debuit , fed ut libuit , fxvitias 
fuas exercuit in capita fubditorum , totiens 
etiam refumta femel & iterum fpreta ccn- 
D fura , ira nt omnino illa nulla fit relida effi- 
gies lxfionis. 

8 . Nunc, Pater finde, minora recitata 
funt ; qux jam fequuntur fui fcandali male, 
prxponderant , piarum mentium cpnfcicn- 
tias fuo errore adeo vulnerantes, ut fimul 
dodos 8 c indodos mira perturbatione con- 
fundant. Iudina ergo aurem tuam mihi, Do- 
mine* Attendite, patres confcripti ceteri. 
Audite cceli qux nunc loquar. Hic qui fe - 
fummum audet nominare pontificem , heu ! 
£ perjurus effedus , graviorum minorumque 
moram folemne violavit jusjurandi facra- 
mentum. Idem qui fe Petri fuccelTorcm fore 
contendit, dum vota & promifliones xquo 
conteram calcat, fe probat effe & deraon- 
ftrat lapidem offenfionis & petram fcandali. 
Nam fuo hoc magnx audoritatis perjurio, 
per orbem omnes gentes per jurare docuit,& 
fua fiHacia fimilium fallaciarum fabricandi 
tradidit documenta. Nam quod a prxlatis 
agitur, fidum a fubditis trahitur in exem- 
plum. Etoquarne an filcaml Hic homo viam 


Digitized by LjOOQIC 


leentcex- 

nptns. 


I 


i 


*33 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 834 

ceffionis quam canones approbant , quam ip- A fui luminis claritatem. Simili metu rideo do- 


fammet laudatam prius acceptaverat, quam 
tamquam unici hujus morbi medicam , fra- 
trum fuordm S.R.E. cardinalium concio am* 
plexa cft , anfus eft polluto ore tamquam 
viam diabolicam, viam periculofam , viam 
iniquifEmam publica fua in audientia dam- 
«are. Ecce etiam quomodo devotionem fub- 
fannat, & de cultu orationum trufatur, & 
Anda jejunia & peregrinationes & eleemo- 
iynas illudit, cum ipfe indicitpopulis jejunare 
St peregrinari , ut Deus placatus donet unio- 
nem, quam ipfe odit non minus quam ho» 
ftem capitalem, pro qua etiam impedienda 


dores concuti,qui tam faepe faucibus haere- 
ticorum fuis frudiferis laboribus fidem erue- 
rtlnt, eam confpicientes hypocritarum & Fra- 
tricellarum pneftigiis adulteratam , nulloque 
aut difficili confilii remedio , vel eorum tra- 
ditis dodrinis poffc de manibus pradidorum 
extrahere. Inde pia etiam lamentatione in- 
gemifeunt , nec confcfforum , fandarum vi- 
duarum aut vicinum mentes a pavore tutar 
funt, cum defiderant fidem, fpem & carita- 
tem, & alias virtutes fandiffimas, quarum fue- 
runt exemplares imagines fu* vifz fpeculo, 
nunc fidionum & fimulationum obumbrari 


a cacodzmonibus , ab incantatoribus & for- ® caligine. Quid ultra proponendo, quod num- 


dlegis auxilia implorat & expofdt. Prima 
aetas nnmquam vidit fimilia, noftra jam ex- 
fecratur & deplorat, futura^debitis irarum & 
reprehenfionum munimentis profequetur. 
His etiam fcelerum notis kbefadatus, quae 
coinquinatis manibus tangi prohibentur, fu- 
eris ceremoniis aufu facrikgo fe immifeet, 
& homo fcandalofus 8 c notori us crimino- 
fus divina tradat, immo potius prophanat, 
&quod fummo horrore exprimo , miflarum 
folemnia etiam coram populo, dc cujus in- 
teritu cogitat , benedicit. 

9. Quapropter , pater beatiffime , eadem 
gens attrita , & jam triginta annis lacerata 
didi fchifmatis difturbio , ad fanditads vcf- 
trz pedes humiliter provoluta , fibi contra 
didorum pertinaciter agentium duritiem 
competentibus remediis fuppficat provide* 
ri, & quoad hoc offidnm veftrum nobiliter 
implorando, ut quandoque veftra ecclefia, 
quam tam pretiofiffimo pretio in unia te, ut 
przmiflum eft, fidd fundafti, liberata fune* 
ftiffimz pcftis a malo, ad fanitatem falutifc- 
ne unionis perducat. Ad cujus rei promtio- 


quam retroadis temporibus am peregrina 
mceftitia hzc loca lztitix plena fuis gemiti- 
bus introivit > quia ego generaliter confpi- 
cio omnes hos patres fimul compundione 
condolentes, cum aperte. percipiunt planta- 
tionem veftram illam dominicam tanta duo- 
rum collufione prophanari. 

10. O Pater optime, Rcdor potens, & 
Dominator dementiffime , jam miferas ref- 
pice terras , cerne tuam Romam , qua: fada. 
velut vidua, fparfa canitie, amida amaritu- 
Q dine , fedens Aleph alcph ingeminat. En tua 
Italia, en tua Germania, en tua Anglia,en 
Galliz trina divifio, fuis gravata: matris Ro- 
mae lacrymis aguntur aequo participio : nec 
vanus aut fimulatus dolor,. immo caufa fui 
doloris fuperior vix aquis lamentis poteft a 
quoquam deplorari. Non enim latet S. V. 
quod inter omnes plagas laceras, quibus fi* 
aes orthodoxi* , per quam S. V. in cerris a 
mortalibus devota pietate colitur, nunc ex- 
ortorum , nunc eorum qui proprii & amici 
dicuntur dolorum ingentium flagellis affici- 
tur, illa non minima eft, immo maxima^ 


rem expeditionem , hos duos reverendiffi- D quam fua violentia infert fchifmatica manus. 


mos patres & dominos , dominos A. Oftien- 
fem epifeopum, & Jo. Leodienfem diaco- 
num , fanda: veftra: ccclcfix diaconum , car- 
dinales ambaffiata folemni ad pedes fandi* 
tatis veftrae tranfmifit, tamquam veftri offi- 
cii inftigatores , quibus rogat , uti eorum ver- 
bis veluti propriis didis fidem dignemini cre- 
dulam adhibere. Sed jam ad propofitionem 
meam revertar. Nam per Grcgorium fi lon- 
giora hsrc pcftis protegetur in tempora , ac- 
tum erit de ftatu illorum temporum, om- 
hefque fimul perirent, quos ne pereant, vis 
fiinguine proprio mercatu ,& numquam in 
tanta quaflatio , cujus impnlfo veftro facto 
In palatio vel vifu vel auditu percepta eft. 
Jam inde fandi apoftoli metu trepidans 
dum fedes fuas in terris fuo confccratas eruo-, 
re rofeo, ad manus prophanas facrilegorum 
veriffime perfpiciunt efle venturas. Video & 
titubatione pallere martyres , qui pio noftra 
fide igne lzfi, ferro caefi, pertulerunt pluri- 
ma, cum nunc illam przcedentibus figuis 
cernunt inire lineam ecUpcicam, amiffiiram 


quz ibi fe in idibus fuis continuat, ubi cum 
per longa curricula crudelitate fua non lan- 
guefeie , errores varios fufeitat , hzrefes dam- 
nabiles procreat , & audores fuos de articu- 
lis fanz fidei infane fentire inftruit & infor- 
mat. Nam licet fchifma in initio ab hzrefi 
colore & facie differat s dum tamen vergit 
in fenium , hzrcfis fpeciem induit & natu- 
ram. Quid autem in ecclefia veftra hzrefi 
pernidofius, quid lcthalius ? nam quidquid 
hzrcfis plaga incutit, immedicabile vulnus' 
eft, ipfiufque fupergreffio irreparabilis eft ja- 
dura, maxime fi caput aggrcfta , iliud oc- 
cupat , non dubium inferiora membra faci- 
liter invafura. Hzc eft enim illa contagio- 
ia lepra, quam facra de Spiritu veftro pro- 
cedens feriptuta , fua audorirate , immo ve- 
ftra eliminandam fore quam cito przcipit. 
quam eodem Spiritu per ora fandorum pa- 
trum divinitus promulgati facri canones, 
pznis cumulatis diftringunt, quam etiam le- 
gum dj gnifli mz fandiones, non minorem 
ducentes audoritatis originem ferro profe- 

Zzz iij 


Digitized by t^ooQie 


S3f ACTA VARIA PRAEVIA 9) 6 

quuntnr Sc igne , quae ubi largiori graditur A & fadi imminentis opportunitatem , & cum 
licentia , onmia fecum rapit, omnia more poteftate citandi illos duos perfonalicer , Sc 
mundantis diluvii necat , & in praecipitium per edidum in locis vicinis , quia ille tyran- 

exutos mentibus homines propter truncata nus errorius non poteft tute adiri , ut puti 

cadavera in pelagus damnationis fecum tra- ille qui eos qui jura fua profequuntuf ,,feu 
hit, qui jura fua appellationum remediis tutan- 

ii. Cum igitur, pater beatiffime, hi duo tur, incarcerat & injufte caftigat. Et fi pia- 
videlicet Benedictus & errorius illo perti- ccat,& ut placeat ex parte illorum pro qui- 
' nacior , manus fuas in hanc plagam inferen- bus proponitur , rogo , fic peremtorie ad fe- 
clam jam extenderunt , ut puta illi qui anno- dum Omnium- fandorum proximum inftanS, 

fum & inveteratum fchifma nutriunt , qui alias vero omnino perfonalitcr & legitime, 
etiam dum regnandi cupiditate rapiuntur, non obdantibus in contrarium facientibus 
de perpetuatione illius, quod ultimo non fe- quibufeumque. Sic fine fado advocatus ille 
ciffent, inferto confilium & confternationem' quievit. 

miferor um receperunt , in quo adeo pertina- ® 12. Statim quidem alius pater , utique ho- 

citer perfidentes eflc confpiciuntur , ut jux- norandus vir, nomine procurator fifcalis, 

ea cujufdam doloris fcntenciam , potiores quia audiverat quod de jure principis lucu- 

fint moti quam corrigi, ficque ut ftabilian- lenter dictum fuerat , narrata & petita per 

tur throni eorum , de fubverfione fiabilimen- dominum advocatum fieri inftantcr , inflan- 
ti ecclefix in dies fine manumiilione difpo- tius, inftantilfimc exoravit, qux omnia juxta 

nunr. ficque ut ftabiliantur five infamia chri- petitionis ordinem a judice judicante fuerunt 

ftianx religionis totam mafiam percuderunt. concefla Sc fignata s fuper quibus omnibus 

Quapropter ex parte didx petimus ut fuc- concedis idem procurator a feribis & pro- 
currant genti humillimx , quatenus fanditas tonotariis fedis apodoliese , quorum unus Lu- 

vcftra eam & eas quas movet & movere in- cas, alter Marcus vocabantur, fibi fieri periit 

tendit contra didos duos malefadores & ho- publicum indrumentum. 

mines malorum conditionum , venerabili ^ 13. Surrexit demum fummus ille & xter- 

& circumfpedo viro vedri palatii auditori nus Pontifex, & in cameram paramenti, fc- 
committcrc dignetur ; qui fi narrata vera efle quentibus cardinalibus , fc recepir. Reliqui 
confpexerit, ad xternam damnationem , il- vero patres gloriofi Innocintivs Odienfis, 
lorum damnatione podpofita, procedat, il- Guillelmvs & reliqui caufarum auditores 
lofque ineptos fore pronunciet , qua folum nos comiter receptos fuis procurandos Sc 
dedi fruuntur , vedra beatifica vifione, pro- blandis collocutionibus per aliquod tempo- 
punciet quod Sc pro exfecutionc maleficio- ris fpatium detinuerunt. Venit etiam ad nos 
rum Belzebuth ligatis manibus & pedibus quondam Tudcrtinx ecclefix prxful Guil-. 
de difeumbentium confortio ejedi in exte- lelmus vir optimus. Hic fadus notarius pa- 
riores tenebras detrudantur. Et quia guerras, latii , mira nodro adventu exhilaratus lxtitia» 
diflentiones, fimultatcs diligunt, relegentur pod longas refponfioncs interrogationefquc 
in perpetuum exfiliuni in filvas defertas , ubi U hinc inde habitas, nobis tradis fccretiorem 
' nullus ordo , fcd fempi ternus horror inhabi- in partem , qux ipfe dum coelum afccnderet, 

tat, ut fint in altercationibus dxmonum , qui cafu dudus fuper adra , in viam viderat, c- 

hominibus tranquillitatem pofcentibus , cum narravit fequenti ordine fumens initium fic 
potuiflent , donare renuerunt. Item , quod coepit : Cum nuper in civitate Pifarum vita 
$. V. mandet dido auditori, ut etiam eam mortali excederem , dubito an fortuna an 
gentem interim Sc ante omnia ad quafi pof- fatis fic ducentibus , viam incidi qua ducun- 

fcflioncm , in qua etiam vedra devotione Sc tur mortiferi Acherontis ad antrum , Sc ec* 
corporali introdudione femper ante hxc * ce dxmonum animarumque obrutarum mi- 
tempora fuerunt, redituat & reponat. Rem feris prxvalidx legiones adventabant, datim, 
judam , Pater fande , petunt , pacem repe- ut Maro ait , mihi riguere comx & vox fau- 
tunc , quam eis datam a vobis recolunt in lo- cibus adhxfir. Hxfi Sc ego totus , intraxit 

co ubi dicitis , Pacem meam do vobis , facem E femque pedem , nifi a quodam mihi admo- 
19 eam relinquo vobis. Jure igitur petunt quod dum noto , qui aderat, detentus fuiflem. Et 

eorum tam juflx donationis titulo cedit do- ecce quadrigam imminentis daturx confpi- 

minio. Injudum igitur effet, ut loquar cum cio, in qua videlicet dammas ignea cathe- 

vedra gratia, cum pofiitis illam redituere, dra in alto quafi pendens rutilabat 

petentibus denegare. Item , quod ad datim 

inhibeat, ne didi duo agentes de quacum- capiti vero fedis titulus legebatur infculptus: 
que jurifdidione aut adminidratione tempo- Errorius hypocrita , pater patrum hxretico- 
ralium aut fpiritualium fe aliqualiter intro- rum omnium. Erat etiam hxc cathedra lo- 
mittant, cis etiam quolibet alienationis ge- cata quatuor fuper draconum flammantium ' 
nere interdido, & hoc fub poenis in jure ex- tergoribus , quorum in efcam , ut ab co qui 

■ preffis, Sc aliis multis arbitrariis , quas ipfo mccum dabat edodus, didi dedinati funt 
fadoincurranr,juxcaneceflttatis indigentiam quatuor carpidinales, Antonius videlicet. 



Digitized by 


Google 


837 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 838 

Gabriel , eorum quidam Empidonac medicus, A riis fomniis Pharaonis. Ec a fundamento fi- 
le frater monachus Dominici. Stabant etiam dei incipiens» quod ab unitate fumfit exor- 
duo miniftri hinc Sc inde ipfius cathedrae ad dium , jam contra ipfam unitatem diffinitam 
latera : circa , pontificis indumenta geftan- tulit fententiam , & illi perpetuum impone* 
tes , unus videlicet Ragufinus mitram pium- re filentium totis viribus machinatur. Simi- 
bo gravem, alter de Viterbia divinitus fan- liter etiam & per fingulas partes transfigens, 
dalia nigra de pice tenacia. Jacebant Sc ibi lapides fanduarii Dei diipergit , civitatis mu- 
coram cafola taurorum de corio , cujus foe- nitx muros perrumpit, Sc turrim militantis 
torem horrens non exprimo , Sc ftolx depic- ecelefi* in terram projicere jam incccpit, a- 
tae tabula: in modum catenarum prxapta li- deoqoe furor fuus fupergrefius cft , nt om- 
gamina, & re fingula reticeam, jacebat & ibi nem flatum ecdefiafticnm contritum Sc te- 

iniqua plenitudo tempeftatis , defignabatur da&nm in pulverem , conetur in propria: rui- 
de materia tonitrui & fulminis compofita „ nx cineres fcpelirc. 

quxdam myfticx fignificationis res ad inftar 13 14. Curram autem fupradidum fequehan- 

pallii fanfti Petri. Auriga fcu vedor quadri- tur U&banus VI. Sc ClXmens VII. qui habe- 
gX odo ante fe agitabat frenatos exfares, pri- bant aequalia cervorum quilibet duo cornua 
mitivx ecclefix perfecutores , qui currum tra- in fcontibus. Eadem etiam eis erat cxtenfa Sc 
hentes , nimia fatigatione laflati , ilia multi- monftruofa moles corporis , quorum in fu- 
plicc pulfabant anhelitu , crebro fpirantesfu- perficiebus horrendas fetas per omnia pari- 
mum ncbulofum , inter quos infigniores pri- les habuere. Habebant Sc caudas incompofi- 
mi Nero Sc Julianus Apoftata , deinde De- tas ambo velnti afini de pofterioribus depen- 
cius.Domicianus, poft hos Diocletianus cura dentes : quorum etiam roftra narium erant 
Maximiano focio , demum Valerianus Sc .non aliter difpofita , quam elephantum pro- 
Gaius Gallicula. Sed Sc ruebant per campos bofeides , aprorum minaces dentes. Heu , 
fceleratx, nullo autem feivato ordine, pha- heu / infelices fadi quadrupedes incedebant 
langes.O.o. quanta monftruofa rerum ibi fuit fufferrati , Sc a multitudine qux ad viden- 
facics ! monftrum infedentes ingenti boatu ^ dum circumcirca confluebant, dcmonftra- 
Sc blaterationis fufurratione deferiptum cur- bantur digitis derifivis, ficque ad ufum re- 
rum antecedebant , quilibet a lingulari vul- fervantur hodie & per eunda fxculorum fx- 
tu,a rebus qux partu genuit natura finiftrc cula fpcdaculi gentibus miferandi. Quorum 
formam Sc Ipeciem mutans , recepturi illum ftatim poft Veftigia ibant Pelagiani , qui li- 
cujus erat cathedra ; eorum videlicet prin- berum arbitrium divinx gratlx anteponunt, 
cipcs expedabant , habentes finguli vexillas dicentes fuificere voluntatem fine opere ad 
in manibus armorum ut in fpatio defignatx implenda jufla divina : quani opinionem per 
funt imprdUonc depidas. Hxc multitudo omnia nimium veneratur Ertorius. Ultimo 
hxreticorum turmx fuerunt , inter quos pri- ibant Waldenfium cohortes, qui nefeio quam 
mus fuit Arrius , quem fequebatur Macedo- perfedionem fomniantes , fe illa adepu crc- 
nius, Icilium Manichxus, quem Jovinianus, debant hac in vita quafcumque difibrmita- 
deinde Eutichcs, fic Neftorius, fic Sabcllia- D tes aduum committendo, im munes fore a 
nus, fic Elundianus , fic & alii quam plures peccatis, & fic impeccabiles fieri. HujuS au- 
vocari fuis nominibus. Illic etiam Paterini , tem mundi tot difformia imprudenter con- 
Cathari , Speraniftx, Jefnani , Apoftoiici An- tendebant hi novi duces foventes opinionem 
glici , Prifcianiftx , Ebionitx , Accphalitx, Be- fuam , cum ingenti tumultuatione prxftola- 
gardi , & Lollardi , Prxdicatrices Bagitix, de bantur adventum. Sic etiam ibant alii poft 
montibus exiftentes Montani , Sc lata multi- alios : omnium tamen fo la Sc unica ecat in- 
tudo , quorum aliqui Patris ab aliarum per- tentio ducem futurum Errofium hypocri- 
fonarum eflentia diverfificabant fubftandam, tam , patrem patrum hxreticorum omnium , 
aliqui Filium corpus induifte phantafticum cum corpore Sc anima concomitari ufquc 
phantafiabantur , fomniatores improbi , Sc ad intrinfecas daufuras infernorum. Quibus 
phantafmata maledida aliqui vendentes per- ego Willelmvs Tudertinus auditis Sc vifis, 
fonas alias Spiritui- fando, quem Deum effc ^ loca infaufta deferui, meliorem viam repe- 
negabant, de perfedione numero fubduce- 11 ri, hunc in locum, ut cernitis, angelo du- 
bant. Aliqui ignari fimiles arithmeticis, mul- cente , introivi. Sic ipfe quievit, & petita li- 
tiplicationis errantes in calculo , determina- ccntia abiit , de noftro adventu , ut ipfe di- 
bant, quaternarium fabricabant s fed illorum cebat , nimium confolatus. Altero autem die 
errores adjedi Sc commenfurati erroribus er- iterum vocati per nuncios magnos. Dei ad 
rorii, efte parvi & modici comprobantur, qui confpedum iterum acceffimus, rcccptiquc 
datus in fenfum reprobum , nec Patrem , nec ad fecretiorcm cameram , ubi refidebat intet 
Filium , nec Spiritum-fandum , nec Trinita- majores fux curix, veneranda fuperis lumi* 
tem, nec unitatem, fed neque Deum cre- na fuimus intuiti, Sc quod plus fuit, labio- 
dic aliquem e(Te in rerum natura , & quic- tum noftrorum ofculis dextram tetigimus , 
quid facra pagina docet , paganicum putat, mundi Redemtorem collaudantem etiam 
Sc fimile aliquid fabulis barbarorum aut va- vocem Verbi , quod eunda creavit, iri j. ... . 



A P R JE V I A 840 

borum omnium ycra quies. Sigillis pro nunc 
non utimur,quia bona fides hac in patria exu- 
berat , omnemque defedum Michaelis ar- 
changeli prxfentium latoris fupplebit audo- 
ritas veneranda. 

Quarkemboldus pauperum vicecahcel- 
larius. 


EPISTOLA P. R. M. V. 

d odorum , ut fufpicor , PariGenfium ,, ad 
Petrum Meldenfem epifeopum regis Fran- 
corum ad ccclefix reintegrationem pro- 
curandam legatum. 

Prolixiorem epifiolam nomine ecclefin dirigen- 
dum Benedifto & Gregor io mittunt , eam 
ut emendet ,Ji videbitur. 


«39 ACTA VARI 

noftra audivimus perorantem. O amici no- A 
dri , inquit , duos vcftros coharredcs intue- 
mini , congaudete congaudentibus , congra- 
tulamini eis , congratulamini ., quia omnino 
noftro in confortio funt manfuri. Hi funt vi- 
ri fortes in prarlio , qui hoftis noftri Errorii 
calumniam frivola multa conantem, quan- 
tum vires dabant , fua refiftentia repudiarunt, 
qui nec minis illius ceflerunt nec blanditiis , 
qui numquam manus (ernei mittas ad ara- 
trum , operis fcilicet unionis , retraxerunt, uc 
retro redicerent, nec umquam illud defc- 
ruerunt in tempore opportuno. Quare vos 
duos , fratres & amici noftri , has coronas 
jocunditatis & laetitiae , quas repromiflmus vi- j$ 
gilantibus & ambulantibus in viis noftris , ac- 
cipite, & introite in confpedu noftro in exul- 
tatione, introite in gaudium Domini vcftri. 

Videte hac in aula facri pueri matris incen- 
dia, quar variantur per di verfa opera ac mul- 
tiplices gratias. Ite nunc coeli cives in tem- 
plo noftri palatii. Ite per fydera. Venite fe- 
lices , quibus omnis fortuna proarda cft , in 
vobis omnino manfura eft vita aeterna Sc in- 
definens , quia eundos beatos beat nunc frui- 
tio Deitatis, amen. Sandi omnei vobis op- 
tant longanimitatem, magnarum rerum ve- 
ftrarum proceffibus conftantiam , & pro fa- C 
lutationc aeternum vale ; Sc illud Virgilianum 
femper habere prae oculis : Tu n« cede ma- 
lis, fed eo audacior ito, quo te, non utipfe 
dicit , fortuna, fed Deus vocat. Et illud Luca- 
ni : Succeflus vigere veftros inftare femel illi 
quo vobis hodie militat mundus & aether. 

Datum in confpedu Altiffimi , qui nec loco 
nec tempore menfuratur , ante cujus oculos 
mille anni tamquam dies hcftcrna quae prx- 
teriic. 

1 j. Tertia die vidimus ibi InnocentIum 
VII. pauperem nimis & pannofa vcfte femi- damnabilis unde mala quafi inxftimabilia. 
contedum , cui plurima canicies inculta ja- D proccflcrunf, ufque nunc viximus in Christo 


I 


N nomine Dei & Salvatoris noftri Do- Anno 140*. 
minijssu Christi. Amen. firiffimi 

1. Patri Sc domino per omnia reverendo minichs*. 
domino Petro Meldenfi epifeopo , ferenifli- vtlbu 
mi regis Francorum ad fandae matris ccclefix 
reintegrationem procurandam folemnifiimo 
ambaxiatori deputato , gaudium , falutemdc 
pacem in eo qui difcipulis fuis dona caritatis 
infudit, & ab incoeptis non difcedere,ufque- 
quo de (iliis difpcrfis in unitate gaudeat , ipfa 
matre eccletta Deifponfa luftris-fex de tem- 
pore moderno jam peradis, ob crudelem am- 
bitionem (iliorum hominum fchifmatica labe 
fuborta dum fraudator pacis qui pro defi . „ 
no . . novit, fraudulenter in mundo feminavic 
zizaniam, (icque fere omnes Chriftiani ab 
unitate , proh dotor ! fegregati funt huc & il- 
luc. Nos veftri humiles & devoti ficut placuit 
majeftati divinx fle remanentes abfque fum- 

mo pontifice ex poft fuit quxftio 

damnabilis unde 


cebat. Vitgiliani Catonis ad morem , Heu ! 
heu 1 qualis erat , quantum mutatus ab illo 
Innocentio , quem nuper in mundo viven- 
tem quafi divinum fxpe fuimus venerati. 
Lurida enim erat facie miferabili , Sc per om- 
nia talis qualis ab Apuleio deferibitur Socra- 
tes, c peregrinatione repertus. Virgam etiam 
citatoriam geftabat in manibus, uno pede 
claudus, ille in palatio fadus curfor more 
epulonis, corthefanorum m en fas vifltabat 
& tabernas , ita in coelo habitans , ut extra 
illud fua melior foret conditio. Qui poft- 


Jesu Domino noftro futurorum bonorum, 
audorc , gloriofo pontifice , vero capite , Sc 
fponfo eccleflx, prxeepta ejus licet peccato- 
res, ut minus male potuimus, obfervantes. 
Nunc vero attentis his qux nuper divulgata 
fuere per mundum, ad pacem Chrifti fide- 
lium & concordiam bonam prxparatoria in 
Domino fperabamus firmiter quod fub unico 
paftore congregaremur univerfi , & quod pax 
generalis corda omnium tranquillarer. Et 
ecce caufantibqs malitiis hominum turba- 
tio major, quia prout dolentes & anxii nu- 


quam nos afpexit,pr* pudore avertit faciem, g per audivimus , ho difculConc 

& a tergo refpiciens, alta voce. Hunc ftatum J ^ / '" 

patior exclamavit, eo quod duorum cardi- 
nalium creator fui , videlicet Angeli Corrarii 
& Tudcrtini , quos creafle me poenitet, mun- 
dus odit , coelum damnat , & tota rerum na- 
tura exeeratur. Sic ille illacrymans , ut latere 
poterat, fecrctiora in loca fe recepit. Quarta 
vero die ab hac feriptura Sc ab omni opere 


agendorum accurrens, fle in puflllanimes 

rei quod a tradatu reccfiiim 

cft tanti boni ac facratiflimx unionis 

. . . tunc omnino fublata. Verum pater & 

domine reverende, nobis ab 

imo pedoris ingemifeentibus nova quidam 

attulit aliam tribuens ad 

congruum remedium tantx rei male . 


quievimus, juflu illius, qui eft bonorum la- aditate, fcilicet quod domini 

utriufque 


Digitized by 


Google 


84 i AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix, 84» 

utriufque obedientiae quorum dominatio- A aiis ad ambos dominos qui fe dicunt 

nes obfufcati pro tanto bo- fore papas , ut qualiter ordo appo- 
no convenire, ut promiferant, noluerint. . . natur ut fiat pax ecclefiat catholicae 

per gratiam Dei collegium illos tripliciter inducens , videlicet 

unum unius propofiti univerf objurgati ve ul in primis Ogillatim 


negotium ecclefix viriliter deducendum , & 
quod laborant. . . < . . inccffanter. Quod 

quidem a Spiritu fando revera 

aperta cft via concilii generalis per 

cos congrega per quam fa- 


circa medium ac fecundo 

blande commonendo eos cum terroribus 

bis & poftmodum obfecrando 

& exhortando illos 

Summi palloris Jesv Christi fponfa 


cilius ac tutius valde poterimus mater ecclelia duobus prefbyteris fenibus 


defideratum gaudium pervenire. Pro- 
inde gratias clementiae quas 

pofTumus, non quas debemus humiliter.. . 
vera conflantia fit caritate di- 
vina firmati nunc a fando 

opere jam inchoato difcedanr. Hoc enim fa- 
cere po tenentur ipfi gloriofi 

domini fic uniti , poftquam fui c . 

. .. . confulti ut bene agant intelligere no- 
lunt aut numquam eru de tem- 

pore noftro. Damnabile enim eflet fic inex- 
piabile nimis. . duos complices 

mundus flaret in errore , fic nequitiae ambo- 

jrum i protraherentur. Et quia 

veftrae P. affedus plurimum . . . ordiale .... 

per fide dignos intelleximus pro 

hujufmodi caufa continue laboravit, femper 
intentus ac fbllicitus , quod res ipfa deduca- 
tur ad cfiedum , eidem paternitati mittimus 
feripta fcquentia , moti zelo fervidz carita- 
tis , non audacia praefumtiva , ut refccatis , 
; additis, mutatifve quae veftrae reverentis ac 
circumfpedioni , cum maturo confilio unia- 
.cius, utilius fic melius videbuntur , copiam 
eorum dignemini cum veftris caritativis lit- 
teris ambobus dominis celeriter deftinarc . . 


B 


Petro fic Angelo , alias per multos Benedicto 
fic Gregorio nominatis, vane concertanti- 
bus , quis amborum mei diledi vices gerens, 
caput omnium debeat efle in terris , fpiritum 
fanioris confilii, ad ea quae pacis tranquillae 
funt, fic unionis fidelium fub pallore unico 
totis viribus procuranda ricequc peragenda. 

3 . Poft defolationis antiquae reparationem 
mirificam, in facro (anguine piiflimi agni 
fine macula , Filii Dei benedidi , qui veteris 
piaculi folvens noxam, defuper abundanti 
gratia me libi in fponfam myftice copulavit} 
poft fidei orthodoxae plantationem gloriolam 
ia Dominico agro per fandos apoftodos fic 
fucccflbres eorum , cetcrofque patres reve- 
rendiffimos, qui, virtute Dei cooperante, 
mundum illuminarunt dodtinis, meritis fic 
exemplis i quid per eos inimicos fic aemulos 
huic facrae fidei plurimum invidentes , fere 
eundis nationibus orbis cx adverfo conti- 
gerit , quid poftmodum in Graecia aliifquc 
regionibus circum vicinis totius Orientis , pro 
malo regimine illorum qui fidem ipfam 
adruere , ampliare , extollere fic nutrire de- 
bebant, miferabi liter acciderit i quid vertfpet 
multos annos poft , invalefeente humana fe- 


. . e corde compundi malis in liantibus ac ^ rocitate , in urbe Romana frequenter ad ve 
'* J ““ nerit , ubi tot fchifmata in detrimentuiai fidei 

compada fuere , demumque ibi domino 
Gregorio XI. vocato ad gloriam , uti placuit 
fuo creatori , quid in eadem urbe , nedum 
per filios impios dolorofe contigerit , immo, 
quod moleftius fero , fic per nonnulios-eo- 
rum qui bafes fic columnae domus Dei fue- 
rant conftituti , quique non ibi tantummodo, 
fcd etiam ubique tertarum fadi funt mihi ia 
opprobrium , trahentes funiculos vanitatis 
hinc inde cum impiis defideriis fuis , intur- 
gentefque allutiis, iniquitatibus fic malitiis 
adinventis, necnon plebem Dei, quantum 
in eis ell , fuis malis exemplis deftrucntes» 
Novilfime autem quid in Dei o Seniam fic gra- 
ve fcandalum omnium, vos duo prefbyteri 
fenes diebus in veftris feceritis , confternata 


periculis obviantes redire nt ad tra- 

mitem concilii ac propofiti fanioris. Mul- 
tum nempe afferet peragendo, fi per 

fe aut per procuratores cum fufiicicnti man- 
dato adeffe vellent in futuro generali con- 
, cilio , ea quae promiferant folemniter imple- 
turi. Sicque per hoc medium placarentur 
omnia , fic infinita mala vitarentur. Quod fi 
■ non profint ipfa feripta ob illorum duritiam , 
• tamen obeffc non poterunt , Domino conce- 
dente , qui paternitatem veftram nobis ca- 
ram dirigere , regere fic protegere dignetur ad 
fui laudem fic gloriam , votivum caufae . . . 
complementum veftrique falutem cum ho- 
noris fic gratiae felicibus incrementis. Arnen. 

communi deliberatione 

opprefTo eorum qui durante 


undi nequitia neutri mente , lugubri facie, vultuque immutato 

cum amaritudine cordis rememorans , triftis, 
gemens fic anxia ^pene doloribus affli&a fuc- 
cumberem , ni confifa piiffimae veritatis allo- 
quio , dum oravit, ad Patrem , ne fides intra 
me ideficeret , militando hic in via miferi- 
corditer fublevarcr. 

4, Ad vos igitur duos fenes, quos dolco* 

Aaaa 


de papatu adhaeferunt, 

colatu degentes per eamdem 

P. reverendam bene moti 

Sodales quatuor & y ^ vc ^ r * owtores. 
fit.Script, & Mw. mfl. CtlkSf. Tm. Vll , 


Digitized by LjOOQ ic 


843 ACTA VARIA PRAEVIA 844 


tcc infpicio donis & gratiis divinis plus ce- 
teris abuti , in religionis Chriftianx vilipen- 
dium & opprobrium fempiternum ftatus ve- 
ftri, mala & damna quae perpetrantur occa- 
tione amborum, & cordium vcftrorum ma- 
litias nequaquam ultra diffimulans, perur- 
get ftimulus caritatis in hzc verba prorum- 
pere , dicens cum propheta : Filii hominum uf- 
qne quo gravi corde f Ut quid diligitis vani- 
tatem & quantis mendacium ? Plaftnator ho- 
minis Deus aeternus , pie condolens humanis 
milcriis » filium proprium fub velamine car- 
nis dedit hominibus, ut faciens mirabiliter 
utraque unum ,£os qui difperfi erant congre- 
garet , falutem quoque operaretur illis ut bo- 
nus paftor , dirigendo fcilicet cos benigniter 
in viam falutis & pacis , cum nimium ober- 
rarent 5 palcendo eos multipliciter gratiarum 
ac virtutum odoribus , cum efficacia operis 
fanaque do&rina, cum diutius efurirent> nec- 
non protegendo illos mifericorditer , ne per 
incuriam evagantes , praedonis antiqui fauci- 
bus Exponerentur lacerandi , cum a paradifi 
deliciis perante longius exularent. Haec qui- 
dem funt pietatis officia bonique paftqris. 
Nunc vero, filii hominum, quid ufurpatis at- 
tendite , quid facitis videte , & de fututis pen- 
fate. Stabat olim grex Dominicus in unum , 
fub unico pallore dirigebatur, fovebatur, 
protegebatur. Invalefcente autem quorum- 
dam Romanorum nequitia , flati m maligno 
'fpiritu feminante zizaniam , grex ipfe tripar- 
titus eftabuGve,cum duorum veftrorum prae- 
deceflorurh unus hinc, alter illuc, quantum 
poffibile fuit i de grege vero , qui debet ede 
unicus , uniufque palloris , fubftraxerunt ovi- 
culas fraudulenter, non ut pafcerent illas, 
fed ma&arcnt, lanam inde recepturi, parte 
quadam fine talium pallorum regimine , uti 
Deo placuit, remanente. Quod hxc contra- 
ria fint evidenter operibus Chrlfli, nullus 
fanac mentis ignorat. Aggregat nempe bo- 
nus pallor gregem fuum , illi autem difperfe- 
runt , dirigendo oves, quantum in eis erat , in 
viam perditionis & erroris. Sed non erat vox 
hujufmodi pallorum audienda , qui raptores 
& mercenarii jugulare fatagebant, non fo- 
vere ; demumque perdere , non autem defen- 
farc : horum prxdcceflorum vcftrorum inhar- 
rentes veftigiis , cathedras etiam vobis erige- 
re, in eifdemque federe non abhorruiftis, 
cum animi benivolentia corpori etiam grata 
& fapida veri paftoris officium lethalitcr ufur- 
pando. Et nihilominus caufam eorum fponte 
fufccpiftis in vos, cum intentione bona, quod 
'fub uno pallore gregem ipfum, prout ne- 
ceflc cft, colligeretis in unum , licut exprelfo 
interveniente juramento promififtis , & dein- 
de ratificaftis. 

5 . Quid autem feceritis ambo fuper his 
tellis eft vobis confcientia larga, & Deus 
ferutator animorum tellis eft, qui ab alto 
profpiciens aflus veftros, & quomodo in lege 


fua ambulaftis, ut pius & mifericors, diftulit 
fententiam , mitigavit furorem , ac peccata 
veftra diffimulans , expetat emendam. Quid 
infuper conclufcritis in fine , ut verbis utar 
Da viticis , ambo fenes dedinaftis , proh pu- 
dor ! a via reda , fanda & eleda , per vos con- 
cefla & approbata , fimul inutiles fadi cftis , 
dum ex vobis non eft qui velit facere tantum 
bonum , licut foret fideles unire in unum. 
Sed quod damnabilius eft, rejedo Dei timo- 
re, vultis eos poft dies veftros in turbatione 
ac difperfionc manere , non curantes quo- 
modocumque tunc agitentur negotia , dum 
tamen habeatis medio tempore frudum ven- 
tris & gloriam terrenorum. Propterea cor- 
rupti & abhominabiles fadi, in ftudiis & malis 
aftutiis veftris proceffiftis dolofe ad negotia 
filiorum bene peragenda , nunc quoque vos 
habetis exeerabilius, caufam Dei tam doloro* 
fam tamque piam pro rebus tranfitoriis ob- 
mittendo. Et bene fauces vcftrae dolo & ama- 
ritudine plenae funt, exuberantes mendaciis 
& collutionibus , dum pacis viam aperientes, 
noluiftis pacem diebus Veftris agnolccre , nec 
dare populo Chriftiano cum pofletis.Per vos 
namque duos Hat , immo per alterum veftri, 
licut infra dicetur, quominus divifio Chrifti 
fidelium ceffet. 

6 . Unde haec vobis, filii hominum lutei,' 
milerrimi, carnalia lapientes, quae Dei funt 
negligenres 1 Ufquequo gravi corde 1 Ufquc- 
quo depreffi & aggravati nequitiis & mali- 
gnitatibus, cum pro mundi gloria ficDeuin 
offenditis, proximum laeditis , vofmet inho- 
noratis , famam propriam negligitis , flatum 
generis & patrix vilipenditis, crudeliores cf- 
fedi ceterorum paftorum officium velle fiifl 
ciperc , & contraria his qux tali incumbunt 
officio perpetrare. £ft-ne hoc defraudare, 
eft-ne hoc ufurparc ? Judicet inter gregem 
difpcrfum & Vos , qui paftores hujus vos efle 
fingitis, Paftor bonus & judex juftus. Si ejus 
vicarii fimul ambo creditis efle, cum ambo 
fedeatis hinc inde peftilcnter incathedrati , 
ipfi vos feducitis cum adhaerentibus vobis ia 
tali opinione damnata. Certe unicum infti- 
tuit loco fui gloriofus Dominus fbli Petro di. 
cens , cum ad Patrem vellet afeendere , Pafce 
oves meas. Dum autem quifque ex vobis fe 
tenet indubie fore fummum pontificem in 
parte fua, quam manifeftus & intolerabilis er- 
ror fit ille ad perdendas animas, fiampUur 
traditionibus veftris inferviatur confidenter 
in hoc& fibi provideant eundi : nam ex infla-' 
tutione divina , licut Deus unus , fides una 
& baptifma unum eft ; ita gregis Dominici 
paftor non poteft efle nili unus , fedes una , Sc 
collegium unum. Quis ergo fit paftor de prx- 
fenti , quis erit ille in faturum , pro vero nef- 
citur. Bene tamen fcitur abfque dubio, quod 
ambo fimul non cftis 310. Sigiilatim edam 
bene fcitur , quod neuter eft ille , qui fi unus 
veftrum papa foret, officium hujufmodi vi- 


Digitized by 


Google 


|4J AD CONQIUUM PISANUM ANNI mCcccix. «4 6 

cariatus deberet citius velle dimittere , quam A ita fuificit eis vivcrc.fufficit cis gloriari quam- 
pei fponfam , quae iadividua eft , fic velle ma- diu poffunt , Sc tranfire per bona temporalia, 

nere in fciflUra > compatieris & Ucrymabili* de refiduo non curantes, 
ter , ut mater infanti fuo fecit praefeQte Salo- 8 . Ecce filii hominum, ecce gloriam mun- 

ptqne, qu* noluit divifipnem parvuli, & di* ecce vanitatem quarumlibet vanitatum 
ideo finaliter adjudicatus cft fibi. Ut autem Sc ignominiam amborum , cccc vcftrum of- 
P rogationes & alia judicia omittamus de prae- ficium paftorale , quod viliter affumfiftis St 

lenti * hoc etiam manifefte probatur cx aficr* vobis ufurpaftis , ac detcftabilius exercetis in 
tipne H tcftimonio utciufque, fcilicec unius damnum multorum & grave periculum ani- 

ad alterum dicentis : Ego fum ille , quod effe marum. Cum enim ob difpcrfioncm hujuf- 

non poteft , quia dum unus hoc dicit, negat modi , caufante folum iniquitate Sc ambitio* 
alium hoc cftc , & econtra. Adhuc quis , fi ne nonnullorum tam praelatorum quam e. 

foret unicus Sc indubitatus, nolletque po- tiam clericorum aliorum de grege Dominico 

nere animam fuam pro ovibus filis, non vere g fic defolato, fic turbato, quidam uni,qui- 
paftor , fed mercenarius depravans gregem dam alteri , quidam nulli , ficut jam di&urp 
. eflet merito cenfendus : quanto magis vos cft, adhaereant, proceflfus vcftros componitis, 
duo impudice tenentes quod non licet , re- fcu fcdos de novo confirmatis hinc indci 
pudi antes quoque defercrc , quod veftrum alter in alterius partem fulminando fenten- 
Bon eft, Sc hoc pro bono pacis Chriftiano- tiascum fpiritualibus & temporalibus poenis, 
rum , quo melius haberi non poteft , debetis Expertes rationis , ambo etiam hoc facitis in 
mercenarii & fraudatores animarum rede ju- illos, qui neutri voluerunt adhaerere : ita quod 

dicari. Filii hominum , bene eftis gloriam nullus evadere poteft , quoad vos Sc crude- 
mundi fedantes , defideria carnis adamantes, lem opinionem veftrorum , quo minus liga- 

de gregis autem difperfione , ut apparet, mi- tus fit Sc involutus fententiis veftris , St per 
nime curantes, dum tamen percipiatis exin- confequens in periculo damnationis ztcrnz. 
de fomenta pro magnitudinibus Sc deliciis Ecce, filii hominum, quale eft officium ve- 
vcftrissquod etiam habeatis de bonis ctuci- q ftrum,quod omnibus eftdamnofum. A ver- ' 
fixi.quxex fudotc & labore multorum pro- ^ tat hoc Dei benigditas a populo fuo, quem 
veniunt omni die per manus collcdorum in redemit fanguine proprio multum care, quod 

abundantia , unde poffitis carni St fanguini , propter vos St caufam veftram nefariam, Dcp 

- multifque flagitiofis hominibus fubvenire, Sc hominibus exofam , in tali fit labyrintho 
quae quidem omnipotenti Deo oblata St in derelidus. Audeo nempe dicere Sctcftificari 
elecmofyna data potius debentur fandis Sc coram Deo St Christo Jesu Domino meo, 
piis ufibus applicari. quod de hujufmodi proceffibus filii non ha- 

7.0 paftor bone , Domine J esu , mi pro- bent in al iquo parere eundis bene advifatis , 

Sedor Sc auxiliator, quales paftores in mundo nec etiam de quibufeumque aliis fententiis 

fic diu tolerafti ! bene vident ambo quod er- aut condufionibus juridicis : dum tamen non 
rant, & multi erraverunt propter illos. Ma- fuerint in dolo vel malitia pertinaces St fir- 
aifefte etiam apparet , quod volunt adhuc in mati. Quia merito paffionis Dominicz non 

errore manere folum pro gloria vana , quod — obftantibus his per fidem redam atque fir« 
eft de pejori, dum errata corrigere poftpo- mam cum fandis operibus Sc meritoriis fal- 
nunt : fuperaddentes quoque novos errores , vari poterunt omnes hinc inde , folita pietate 

ia malitiis & vanitatibus fuis gloriantur : ac bonitate talis & tanti redemtoris. 

quin iqtmo potentes in iniquitate, vel te 9- Filii hominum ufquequo grovi corde i 
Deum non efle credunt, aut nimis prxfumunt Ufquequo duplici animo , ufquequo mala 

de mifericordia tua ^um feveritatem extre- voluntate? Quare non compatimini divifioni 

mi judicii perimpendere non abhorrent. huic miferabiii ? quare non occurritis perdi- 
Non eget, Domine, populus tuus hujufmodi tioni filiorum quam dicitis illos incurreret 
paftoris folatio , non funt tales amplius fu- quare non obviatis periculis & calamitatibus 
ftinendi,qui lege tua St orthodoxorum pa- eorum? En attendite Sc videte fi eft dolor fi- 
trtim conftitudonibus abutentes, qux tibi milis ficuti dolor meus. Infpicitelacrymas, 
Deo grata funt Sc animarum falutj expedien- confideratc languorem , fubyenientes in pro- 

tia, vanis condnfionibus reftringunt, qux ximo doloribus anxiz matris. Etenim phis 
vero placabilia aut deledabilia fibi fuerunt , * quam triginta annis dcfblata, fine terreno 
laxando ampliant , Sc ampliando fuper illis gubernatore permanfi , apud magnates que- 

difpenfant quantum volunt St poflunt ad lau- relandb , ejulando , plorando , gemendo pro 

dem St gloriam eorum , ad exultationem gc- divifione filiorum , nec inveni confolatorem 

neris Sc patrue, ad oftcnfionem magnitudinis przter Dominum St fponfum meum, cui 

St potentiz male St inique de nonnullis ju- fit laus , honor St gloria fempiterna. 
dicantes, ut philaderiisbene dilatatis fimbriif- io. Heu me ! filii hominum , heu mifer- 
que magfc-Jficatis , quilibet eorum per omnes rimi ceterorum , ut quid diligitis vanitatem l 

valeat acclamari flexis genibus , Pater fandif- ut quid pro tranfitorio St caduco faftu fz- 

fime, ruentes ad ofeula pedum beatorum. Et culi, ita fenfus vcftri xorb itant a lege di- 

Vtt. Scrift. dr Mon . amfl. Colle ft.Tom. VII. A a a a ij 




$4? ACTA VAR 

vina , afacrisinftitutionibus patrum, a femrta 
juftitix & via reda? O quam male diligitis 
vanitatem , bona xtema perdendo ! O quam 
anale diligitis fxcularia , populum Dei fcan- 
dalizando ! O quam male diligitis carnalia , 
falutem animarum veftrarum poftponendo ! 
Quifquis veftrum infequitur appetitum fuum 
vanum , juftitiam ejus afferens fore bonam 
fic fandam in hac odibili caufa veftra , pro 
qua dc longe certatis ad invicem , detinendo 
pecora gregis , judiciorum Dei r edorum mi- 
nime recordantes 5 quifquis divertit fe ab 
itinere plano vitas ia lutaris, carnis & (angui- ^ 
nis illecebram damnabiliter infequendo » 
quifquis innititur prudentiae fuac , quae magis 
in hac parte dementia , vanitas & vilitas eft 
cenfenda , rem autem publicam vult manere 
fic in turbine defolatam ; immo quilibet , ut 
moeftis oculis video , fzeuii hujus vanitati fic 
adhxret , quxrendo qu* fua funt , fic etiam 
qux fua non funt , ut vivat in gloria vana de 
tempore fuo , quod dc fchifmate pene irra- 
dicabili, ut tollatur, immo ctfi perpetuetur, 
nullo modo curat. 

11. Sunt ne hxcgefta Romanorum pon- 
tificum , quorum fedem unicam duo fimul C 
occupatis ? fic infuper , quod ludibrius eft ne- 
fafquc folum audire, cathedras ambo ac c- 
riam thiaras , contra Dei voluntatem fic le- 
gis ordinem , vobis impudenter feciftis , de 
veftro jure nequiffimo confidentes ; cathe- 
dras dico pcftilentix thiarafque vanitatis fic 
errorum, quibus utimini , nec erubefeitis ali- 
quomodo vos efTe papam hinc inde , quili-, 
bet in fede quam erexit , fallaciter mentien- 
tes > propterea fi non advertitis ambo , ma- 
net fententia Dei , ut reddat unicuique fe- 
cundum opera fua. 

12. Nonne P aftor bonus, generis huma- ^ 
ni Salvator fic Redcmtor , hic in via degens 
expreife docuit filios pacem fic caritatem ha- 
bere invicem , ac repetitis vicibus hoc pecu- 
liariter mandavit , cum alias non poffit ho- 
mo falvari > Quare ergo labem tantz divi- 
fionis non aboletis cum pofCtis? Quare fchif- 
ma jam inveteratum , plufquam tricenarium' 
inveterati dierum malorum finitis ultra vi- 
gere ? Ut quid fenes ita diligitis vanitatem , 
Chrifti vias gerere pariter fimulantcs ? Ut 
quid Dei legem irritatis, & pro fola gloria 
veftra nominis Chriftiani gloriam fic viiipen- £ 
ditis ? Grave utique eft cor amborum , fic om- 
ni impietate depreffum , cum retroagis tem- 
poribus mundiali honore non ita refplen- 
dentes, ut nunc, oftendebatis vos inter ce- 
teros mortales zelum permaximum habere 
fingulariter ad difperfionem hanc terminan- 
dam > quod fcilicet fieret unum ovile fic unus 
paftor. Sed ftatim monftruofo cathedrarum 
honore fublimati , aut verius peflimati , 4 u m 
earum fenfiftis flagrantiam, fandum evanuit 
propofitum ; cumque deguftaftis modicum, 
immutatum eft amborum defiderium , carne 


A P R JE V I A 84« : 

& fanguine, proh pudor ! revelante. 

13.O misera cupiditas , exeerabilis vani- 
tas fic canities deteftanda ! quomodo fic Dei 
laudem , proximi vitam , perfonz famam , 
generis honorem , patrix commendationem, 
omnium congratulationem , animz proprix 
falutem, fic quod lamentabilius eft, bonum * 
commune fidelium refpuitis, negligitis , fic 
poftponitis omnino ? Heu quam ferrea mens 1 
quanta dementia amborum , fic inauditum 
crudelitatis genus ! Nam etfi vitx falutaris 
viam fequi non poteftis mole carnis fic fan- 
guinis prxgravati , pro repubiica faltem de- 
bent corda veftra aliqualiter emolliri , fic pro 
bono juftitix crudelitas pietati cedere tene- 
retur. Mirum certe eft deflendumque ni- 
mium , quod talis vanitas excoecavit ambos 
ita repente , qui tales ac tanti reputati fuif- 
tis alias apud bonos fic graves. Quando enim 
per machinationes fic figmenta varia ftarc 
conamini pro veftris deliciis in ufurpatx dig- 
nitatis faftigio, ad quam indigni eftis meri- 
tis judicandi , famam negligitis propriam , ft- 
cut jam di&um eft , ad infima ruituri. Tanto 
enim vitio prxfumtionis, ufurpationis ac ctu- . 
delicatis veftrum quis plus irretitur , fcilicet 
fedem Petri occupando s quanto plus refugit 
ea per qux ad unitatem fidelium citius , pla- 
cabilius fic tutius pervenitur , fine quibus hi 
qui vobis adhzfcrunr, hinc inde caviilofe de- 
cepti , pacificari non poffunt ullomodo, at- 
tento quam maxime longi temporis curfu > 
quo duravit hzc divifio mala > neque luci- 
dius poteftis vos manifeftare non effe pafto- 
res , immo verius gregis difiipatores fic mer- 
cenarii , qusfndo non corpus fic animam , uti 
bonus paftor pro grege fuo fecit ; fed jam. 
ipfum honorem , quo fic abutimini , relin- 
quere fpontanei differtis in falutem omnium* 
quem dimiffuri eftis forfan cras etiam inviti, 
cum dolore. Quid acceptius Deo. vei majus 
holocauftum offerre pofietis in hoc mundo , 
quam dare fibi gloriam, non vobis, pacem- 
que filiis adoptivis , qui propter caufam ve* 
ftram tot annis in divifione fuerunt , plane 
fcilicet dimittendo id pro quo difeeptatis ad 
invicem , quod fine morte gehennali fimul 
tenete non poteftis. 

14. Infidelissimi hominum gravi corde 
quod male diligitis vanitatem adhuc non 
contenti , apprehenditis eam , fic Ruentes in 
foedos amplexus ejus ; dumque vos infpici- 
tis bene male incathcdratos , velit Deus , no- 
lit fic totus mundus, tenere przfumitis de in- 
dividuo faltem quilibet bolum fuum in obe- 
dientia fua , cum aliud facere nequeat, fic pro. 
fe totum habere , fccleratiores effe&i ac de- 
teriores ipfis militibus przfidis qui Jesum 
crucifixerunt. Hi nempe, licet maligni, tu- 
nicam ejus inconfutiiem noluerunt feindere, 
grande myfterium prxfignantes. Si Deus au- 
tem hanc veftram nequitiam ulterius diffr» 
mulet , ad finem quod bolum ipfum pro vo- 


Digitized by LjOOQ LC 


849 AD CONCILIUM PISANUM ANNI m£ccc i x. 8jo 

bis retinere poffitis , & abi n de non evelli , A tix Sc aequitatis. Non vere figis fpem tuam 
quxritis mendacium, quxritis diffugia , fimu- in Domino, Petre, nec bene firmas fupra 

lationes , cavillationes , conclufiones varias firmam Petram , excufans te vanis conclufio* 
& reprobas , fuffragante vobis falfo minifte- nibus , & pallians dcdccus tuum aftutiis tuis 
rio quorumdam adulatorum, pervetforum, fraudulentis; fed magis exemplo Judaeorum 
iniquorum, legis defraudatorum , aliorum- cum Jesvm comprehendere vellent» tu gla- 
que malignantium hominum , qui voibis af- dio temporali > hoc eft machinis & armis fi- 
fidunt ut capiant, & fi pereatis non curant. ne rubore procedis, qui de cxlo petere de» 

O quam male didiciftis litteras , quas dum bueras auxilium in agendis. Cur non atten- 

aliorum mentes illuminent, vos modico fu- dis quid Pallor bonus & pius tunc futuro 
mo vanitatis excoecarunt! cur fuper his men» vicario fuo Petro, dum amputaflet auricu- 
tis oculos non aperitis ? cur talia & fimilia lam Malchi , dixerit increpando, quod fci- 

non cogitatis ? quxrere mendacium prophe- licet gladium reponeret in locum fuum,pee 

ta hic manifefte improperat atque damnat : _ hoc volens innuere , quod non lic perveni» 
quanto gravius eft ergo malitiis atque fic- " tur ad czlos. Nonne tu es ille, qui cumaf- 
tionibus uti , Sc in confpedu omnium fic e- cenderes ad honorem quem appetebas , re- 
videnter mentiri , prout Sc fcciftis. O pru- futationem & lacrymas fingens , aiebas pro- 
dentes leniores mundi hujus , utique viri fal- motoribus tuis fic : Heu me , domini mei , 


laces , perjuri , voti promiffique fradores , 
quae Dei funt non rede fapientes ! Quomo- 
do fic Vana diligentes quaeritis mendacium ? 
Quctaiodo fic pater mendacii vos in repro- 
bum fenfum induxit , ut in confpedu Dei , 
qui veritas eft eunda profpicicns , mentiri 
audeatis 1 Quomodo vos a caritate vera , qux 
Deus eft , feparavit 1 Quaerit nempe caritas 
quae funt Jesu Christi, vos autem pro glo- 
ria vana colenda fic quxritis Sc componitis 
mendacia, nt illa quz veftra funt nequaquam 
omittentes, etiam qux veftra non funt ufur- 
petis, ficut jam didum eft fupra. O ! fi jux- 
ta vocem propheticam Deus perdere velit 
omnesqui loquuntur mendacium, quonu> 
do erit vobis , quos non folum deledat id 
ex ore Sc opere proferre, immo corde me- 
ditari , de fado quxrere & operari mala cum 
mendaciis non abhorretis aliquomodo? Qux- 
ritis femper fallere , quxritis animas defrau- 
dare , & cum novis erroribus protelare ma- 
, litias, fi ultra vos fuftineat ifte mundus, nec 
verecundamini fiepatenter in operibus ma- 
nuum veftrarum deprehendi peccatores. 

i$. O mi Petre de Lvna, qui per ali- 
quos Benedidus , Sc per multos nominaris 
maledidus , unde hoc tibi 1 Ab incunte enim 
xtate dies tui laude communi & fama mag- 
na Radiarunt. Unde hoc tibi nunc fenefeen- 
ti > cum lucidius virtutes Sc opera meritoria 
deberent in te quali luna plena ciarefcere , 
& m aula Dei rutilare , ut quivis poffit inibi 
recipere lumen > Unde hoc tibi , quod fic in 
fine dierum tuorum miferabiliter deficis, & 
vanitatibus obfisfcaris, turpiter maculans fa- 
mam tuam ? Tu promilifti frequenter dare 
pacem hominibus , ut teneris. Nunc vero pa- 
cem fugis, pacemque recufas, pandens quam 
intentionem habuifti. Recogita quid pro pa- 
ce habenda feceris & dixeris pluribus in lo- 
cis , nunc fecrete , nunc palam , antequam 
afeenderes cathedram vanitatis quam tibi 
erexifti. Quid etiam poftmodum feceris prx- 
pondera in animo , & intuere diligenter ve- 
ram lucem , perambulans firmitas bonx jufti- 


quid facitis ? Heu me ! vos profedo deftrui- 
tis ecclefiam fandam Dei, Sc nihilominus 
indignans jadafti te poftmodum , in tribula- 
tionibus Sc miferiis conftitutus ob tui cul- 
pam , quod fi quandocumque fumus afccn- 
deret caput tuum , me Chrifti fponfam unir 
cam in tali ftatu reponeres , quod de cen- 
tum annis poflem vix reftaurari , minus be- 
ne fentiens, quz, qualis & quanta fum ego. 
Multa quoque ignOminioia alia Sc defpicabi- 
lia dicere non erubuifti, qui dodor es litte- 
ras fciens, Iittetifque abutens in mei hono- 
ris vilipendium ac contcmtum .* qux quidem 
in te bene retorta , denigrant multipliciter 
famam tuam. Super his Sc quibufeumque 
aliis, Petre, volotefeire, quia non ego pcc, 
te , neque pro te , fcd magis tu per me , ai 
refipifeas, dcftrucris. Attende ulterius . Pe- 
tre , quid feceris Dto fxpe volens accedere 
cum duplici corde id pluribus fadis tuis .ha- 
bendo fcilicet unum in labiis, Sc aliud itl 
mente , ficut non ignoras. Finaliter vero , ' 
dum in Portu- Veneris efles, quod terger- 
verfari non poteft, gcftando mcl in ore Sc 
fel in corde, pacem tradabas fimulanter ~ 
per tuos in Lucana civitate cum adverfario , 
guerramque moliebaris ex adverfo. Cave igi- 
tur ne deterius tibi fiat, & in medio lenio- 
rum confundaris. Semper eft enim Deus om- 
nipotens judex , juftus , omnia videns. 

i6.Tu autem. Angele mi CoRRARio.qui 
a paucis Grcgorius, Sc a multis Errotius ap- 
pellaris, vide Sc confidera quid agis, recor- 
dare primordia tua , Sc fi non rede quomo- 
do tu ambulafti coram hominibus , ufquc- 
quo latere non potuit ulterius viljs condi- 
tio tua : tu jam pene habens unum pedem 
in fovea , fi mater omni tali veterano demum 
talem parere dignetur , fic dies Sc adus tuos 
bis delirando terminare. O mifer fenex ! quo- 
modo fic a tc caritatem abdicafti ? recorda- 
re noviflima tua , & define peccare. Recor- s 
dare vilem exceffum trium prxdecefTorum 
tuorum ab hac vita ; confidera aliquantulum 
fuper hoc quiefeens agere inantea perverfe, 

Aaaaiij 


Digitized by 


Google 


Sjr ACTA VARIA PRAEVIA 85* 

& lac bene quamdiu emis igniculum fovet. A 1$. Cor ficin*ftirnabilc caritatis bonum 
Ta olim praebere confuevcras pabulum vitae fugitis , fenes iofeafatj, quod patentibus au-, 
aeternae male fanis , dodrina pollens , vita , ribus, fummifque defideriis espedabant Ru- 
moribus Sc exemplo : nunc vero tui Crea- di in Domino Jesu Chbjstq (ponfo meq 

toris oblitus , in periculum damnationis tuae unico , vivere cupientes fub unico viearfo 

vifibiliter infanis , cum deberent in te vktu- fuo, ut expedit ad falutcm) Sed longe in 

tes ac bona meritoria potius augmentari. primis velle fjmulabatis unionem & pacem , 

Quid tibi & aliis , Angele ? quid agis aut quid acclamantes uhique pax , pax > de prope vero 

intendis J es-ne tu ille fathan vei angelus exeuntes ad unam diaetam , quafi pgr Cejf 

fuus , qui , teftc Apoftolo , faepe ih lucis an* menfes convenire noluiftis , immo d? pace 

gelum fe transformat, dum apparuifti ho- non curantes & inimici veritatis locum ap- 

minibus juftus , bonus , fandus , pius , Sc an- tum vobis benivolcnter reperire nequiviftis , 

gelus Dei, parans eundis gaudium inzftima- voientefque in fine condpfiftis A non erit 

bile , aperiendo fciiicet viam ac producendo g pax, tranquillum datum viatorum nequiter 

materiam fufficicntem ad habendam gene- poftponcndo. Nefcip qua fronte ^b initiato 

talem unionem , Sc pacificationem Chriftia- propofito unionis fan&iffimz vetffus Oricn- 

norum tam ardenti defiderio concupitam l tem unus & vcrfusQceidcntera alitis difccde- 

Et nihilominus ad verfarium tuum per dulces re potuiftis.nifi quia pacis «mulus hoc fugger 

litteras ad hoc induxifti , quod forte non in- rens , facit ut calidius poteft , na parita? apud 

tendebas , fperans , (i hoc ille recufaflet , bra- homines vigeat in ter risper vinculum unitatis 

vium foius capere foiufque reportare trium- & pacis , qui male fuperbiens inter angelps , 

phum cum honore papali.Qualis autem nunc non ' dignatus eft illam tenere in copiis, Nec 

fis , Sc qualis extitifti opera tua nefaria luce advertitis ad hoc miferabiles fenes, apud vof- 

ciarius produnt. De his tamen flagitiofis ope- met ipfos dolo Sc malitia redundantes, fed 

ribus tuis non decet ulterius denigrare papy- ftulti effedi apud Deum , vituperpfe incidiftis 

rum, ob vilem conditionem pcrfpnx tuae fce- ambo in laqueum , quem miqus bene prae- 
ierat* Sc inanitatem vitiorum qus omne a- videratis. Sic itaque per vos, &qumuun\ia 

liud malum excedunt. Sicque merito dum £ vobis eft, fpes hujufmodi paritatis pro nunc 

honorem appetebas , quaft inverecundus Sc eft fublata. Provideant circa hoc unanimiter 

effrons , honorem perdidifti , eundo poft vi- iiii qui debent & poffunt , obviando rigido 

iesconcupifcentias tuas. Heu ! quis umquam v malignitatibus veftris in timore Dei, por- 
talem fore talem credidiffet > Numquam fuit quam fic imprudenter egiftis. De negligentia 

tibi fimiiis hypocrita , ficuti es , quia dum an- tamen quorumdam non fufticio admirari , Sc . 

tca bonus Angelus appareres hominibus, te non fine caufa rationabili, quomodo fictae*, 

videns incathedratum , annulis adornatum darunt in hoc quod eft neceffarium ad falu- 

Sc decoratum infula pontificali , confcidtfta tem de congruis remediis citius provideret 

faecum tuum putridum , manifeftans qualis etiam qualiter hi qui vobis adhxferunt, tam- 

eras, Sc infuper te totum dedifti laetitiae vanar, diu vos fuftinere potuerunt Sc nominare pa- 

defideriis carnalibus, Sc gloria mundi fuici- flores j quinifi mentiar, debetis melius dici 

tus, etiam viris hypocritis & amatoribus hn- D raptores, mercenarii, gregis diffipatpres Sc 
jus faeculi , ut fimiles applaudant fuo fimili antichrifti formati , quamvis pagina (aera t«- 

abfquc rubore quocumque, & donec fex tua ftetur unum effe venturum. Vos de diredo 

fit penitus exinanita, bibant Sc ipfi peccato contrarii eftis operibus Chrifti difperfionem 

res tibi damnabiliter affiftentes. fovendo, pacemque fosendo, ficut opem 

17. Quid ultra , filii hominum , ufquequo veftra declarant , Sc de aliquibus di&mq eft 

gravi corde? De renuntiando juri prxtenfo fupra. De quibufdam aliis vero non eft dicen- 
amborum , ut congregari poffent fideles in dum per Ungula de praefemi , tam gratia ho- 
unum cum pace tranquilla , fponte ambo ju- nefiatis quam etiam brevitatis : quia fidelium 

raftis , ambo promififtis , ambo concordaftis, aures nimis adhuc funt replet* de malitiis, 

fpem gaudii novi atque defideratiffimi , hoc cautelis, mendaciis, iniquitatibus , malis aftu- 
cft unionis filiorum , ambo pariter nuntiaftjs tiis Sc ambitionibus veftris. Ne tamen de ool- 
tum litteris veftris patentibus hinc inde per E lufionibusfa&is ad invicem per vosomomo 
orbem. Unde exultaverunt nationes & regna, taceamus faltem ia genere, en viderunt «culi 

tibi colitur fides Chrifti. Et ob hoc fpccia- noftri fa&a hominum immutati, rxwaque 
liter juvenes Sc virgines, fenes cum juniori- miranda nec minus horrenda , hoc eft sejp- 
bus pariter nomen Domini collaudabunt, venefccre duos fenes preffeyterps , fimulque 
tanti boni gratiam pratftolantes. Non tamen ludere more parvulorum , fed latcbrofe.ptr 

commota funt propter hoc vifcera fuper eos iniquos & falfos relatores , convenientes in 
quorum vos praetenditis efle patres , nec quis unum figiUatim , vohifcum juxta nequitiam 

ex vobis parat fe adhuc facere bonum, ut utri ufquc A aliud muUispoltoralibusnimmn- - 

votivam conciufionem reciperem in Domi- tes , qui vix in celhgeec potuerunt circa hanc 
no filiisadtmatis, qu« tot annis langui obdif- materiam fit fuifle dehifps. Senum tamende 

perfionem hanc pc&feram Sc damnandam, juvenum diverfus *& ludus > qjuia veAcr no- 



Digitized by 


Goog e 


8J3 AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mtcccix. 854 

civus reipublicx , ac ludificans cft omnes A rem amplexando. Quanto diftridius ergo 


gentes » infantium autem jocandus cft ac Ix- 
tificans circumaft antes. ' 

19. Nec dicat unus veftrum , quod fit de- 
fe&us alterius fi pax non fiat ; quia fine du- 
bio poterat is dare operam efficacem ad ha* 
bendam illam , etiam altero invito * immo 
& ccvnfufo , ut infra dicetur } poffctquc ad- 
huc gloriofius ac virtuofius quam per ante 
feciffet , dum tamen bona voluntas apparen- 
ter Poftquam enim convenire noluiftis in 
aliquo loco, impleturi concordata, poterat 
& debebat unus alteri offerre ccffionem, flen- 
dam certa die per eum ftatim in loco ubi 
erat, cum folemnitare debita, vel etiam ini- B 
bi de fado hoc agere , aut per fufficientem 
procuratorem ubilibet , quia tunc fupcrftes 
ex vi promifiorum & contentorum in litte- 
ris fu per hoc fadis , tenebatur hoc facere pari 
modo i aliis autem compulfus & impulfus 
poterat jufte confundi, & veluti fchifmati- 
cus ac fraudator unitatis & pacis merito con- 
demnari. 

20. Ad impugnanda vero feu refellenda 
ea qux pro zelo fidei & unionis eundorum 
fbperius dedu&a funt, nullatenus occurrere 


obligamini ea facere cum juramento prxfti- 
to & voto folemni, quod feciftis male fua- 
fi , quod recufeftis illa pro tanto bono com- 
plere. 

2i. Dicitx mihi , quxfo , filii hominum , 
quale gaudium omnibus, qualis honor vo- 
bis in terra , quale meritum in coelis foret , 
quando per vos ceflaret di vifio , per vos u- 
nirentur fideles , per vos tanta clades abo- 
leretur a mundo ?0 quanta gloria, fednon 
vana / O quanta veneratio ! O quanta proe- 
mia caelcfiia & tcrrcftria vobis effent ! O quan- 
tis magnificentiis , quantis honoribus , quam 
dignis laudibus veftrum genus & patria do- 
tarentur in fieculo ! Ad hoc certe currere de- 
beretis fimul ambo. Quin immo etiam prae- 
currere , propter Deum & honorem nomi- 
nis Chriffiani , ad tantum bonum per vos 
feliciter confiimmandum : ita quod alter al- 
terum nequaquam expc&aret , bravium cx- 
Ucolarum exinde recepturi. Sed ad hoc di- 
cunt ipfi adulatores & hypocritx , vobis dc 
aliis crudeles inimici : Heu ! quid faccrc vul- 
tis > ut quid talia excogitaftis ? unde hxc vo- 
bis fuggefta funt i Nefas enim immo & dia- 


prxfumant vcftri confabulatores hypocritx, ^ bolicum cflct talia faccrc , & per hujufmodi 
feu carnales amici flentes & ejulantes. Qui 
per xnigmata fophiftice dicentes malum bo- 
num & bonum malum , concludere non ve- 
rentur, quod tales patres, ficut vos menda- 
citer fore dicunt, ad apoftolicam dignitatem 
afluam, minime debetis humanis legibus 
fubjacere , juramenta quoque per vos fafta , 
etiam prxftita Deo, non ligant vos aliquo- 
modo. 

1 2 1 . Sic itaque juxta appetitus veftros no- 
xios , abominabiles & corruptos , ut appsu 


viam procedere, aut illam pracicare tam- 
quam reprobam & damnatam. Et nihilo- 
minus cfiet eaufa mali exempli in futurum, 
& per confequens mortale peccatum. Non- 
ne faris feciftis ? nonne fatis laboraftis , far 
ciendo quod in vobis erat ) Quid ultra facc- 
rc debetis in hac caufa , quando per vos non 
fter quominus non fuerit confummata 1 O 
quales do&ores ! 6 quales ecclefiaftici viri! 
6 quales hypocritx ! maligni , fedu&ores & 
antifraziani. De his profefto qux dicunt vo- 
rcant & vobis complaceant qux faluberrima r\ bis , contrarium eft 5 verum fi cum timore 


funt Deo & hominibus grata , quantum va 
lent excogitare , deprimunt , in tantum, quod 
ob hoc fanguis humanus fxpius eft effufus, 
qux autem exeerabilia & deteftabilia funt in 
odium boni relaxant interdum , ac facra pa- 
trum eloquia ad intentum veftrum retor- 
quentes , animas , quantum in eis eft , ad tar- 
t&rea loca deducunt. Tales certe & quicum- 
que alii hujus opinionis damnaticx conclu- 
dunt , minus bene fyliogifantes in tam ardua 
materia & dolorofa , falva omnium pace. 
Nam pro aggregando populum Dei in unum, 
confiderato quod non poflunr ira bene con- 
fcientix hominum quictarv mentefque ferc- 
riari , etiam abfque promiffionc aliqua five 
juramento expreffo tenemini fub poena mor- 
tis gehennalis , facere illa pnre & (impliciter, 
qux per veftras litteras dudum tori mundo 
fignificaftis, nec ante Dei confpeftum in di- 
ftri&u magni judicii vos defendere feu cxcu- 
fare poterunt fyllogifmis feu vanis argumen- 
tationibus fais iidem obfequiales vcftri. Pa- 
rum etiam juvabunt vos claves inutiles, quas 
vobis fabricaftis fumtni pontificatus hono- 


Dci plane velint concludere in prxaffumto, 
cum dicunt fetis feciftis, fubjungant etiam, 
quod nimis feciftis , dum nova fcandala fuf- 
citaftis, mala malis accumulando, & nihil 
boni feciftis. Sic itaqne etit illorum argumen- 
tatio vera. Qux enim licite devoviftis , jura- 
ilis & promififtis, fi non adimplere velitis abfi 
que ulteriori diffugio , contra vos provoca- 
tis Dei juftitiam , & fimulantcfc vitare pecca- 
tum , telo multiplici veftras animas jaculatis, 
incidenres in gravioris peccati laqueum, qua- 
le fuerit umquam per hominem perpetra- 
tum a magno tempote citra , & ipfi peccato- 
res non evadent. 

2 3 . Quocirca , filii hominum , qui multa 
didiciftis , legiftis & vidiftis , ad terminan- 
dam hujus veftrx difccptationis caufam , re- 
ftc fapientes , attendite quod aura mundialis 
vos de cetero non inficiat. Sane intelligentcs 
guftate, quam bonum fit & quam jocundum 
habitare fratres in unum , & videte longxvi 
doloris tadum, noviffima providentes. Ex- 
pergifeimini dormitantes, quiftratu delicia- 
rum vitx hujus simium quieviftis. Exuite 


Digitized by {jOOQie 


m A C T A V A R 

veterem bomineta , prefbytcri fenes,& dif- 
•citc melius agere, quam hucufque feceritis , 
novum induentes in fenedutc bona , qui fe- 
cundum Deum creatus cft , ut veftri oculi vi- 
dere mereantur falutare fuum , quod jam pa- 
ravit Spiritus almus ante faciem omnium 
populorum , lumen ad revelationem gen- 
tium & gloriam plebis tuae Ifrael. Attendite 
legem filii , & audite piam matrem ; humi- 
liate vos fub potenti manu Dei , fraudem , fi- 
mulationem, & dolum omnino deponite, 
blandimentis noxiis vitae hujus efficaciter rc- 
fiftendo. Pius enim & mifericors cft Deus 
meus , praeftabHis fuper malitiis veftris , mul- 
tufque ad ignofeendum. Non certe vult per- 
dere quemquam : fed omnes vult falvos fieri, 
dum tamen pravos adus omnino corrigere , 
dies quoque fuos noverint in bono confum- 
mare. Partte igitur viam Domini , rettas fa- 
cite f emit as ejus , inquit Ifaias , quia omnis 
vallis implebitur , omnis mons & collis humilia- 
bitur , eruntque prava in direSla , & afpera in 
vias planas . Et quia jam nequeunt fideles ve- 
ftram cervicem duriffimam , nec hujus caufie 
monftruofx debatum amplius fuftinerc i im- 
mofub uno Chrifti vicario petunt omnes in 
pace reiiniri , confiderantes quod ex vobis 
iion cft qui defolationi huic vere compatia- 
tur , quamvis fit perpetuationi proxima , fi to- 
leretur diutius , videntes infuper quod pax 
generalis melius haberi non poteft, quam 
per generale concilium praelatorum & alio- 
rum , ad quos dc jure vel confuetudine fpc- 
&at. Quod quidem veftrum aliquis , ut vide- 
tur , congregare non poceft bono modo, at- 
tenta divifionc trifaria de qua fupra. Ob hoc 
veftri collaterales, qui tot annis femper fuere 
contrarii, ad fedandam quoque pcftem hanc 
valde negligentes & remifli, nunc impellente 
eos gratia Spiritus-fandi convenerunt in u- 
num. Et jam foederati , unici , cupientes om- 
nino de remediis congruis & utilibus provi- 
dere , totis viribus fe difponunt , ut tenentur 
& poliunt, una cum ceteris ad quos fpedat 
unanimiter procedere cum timore Dei, & 
Indefinenter laborare , & taliter quod, mi fe- 
tante fua benigna clementia , tenebris effu- 
gatis , lux vera fulgeat omnibus , vanitas quo- 
que & ambitio locum prxbeant caritati. Id- 
circo feftinate vos ambo, fi timetis Deum, 
filii defideratiffimi , venite bono corde pro- 
perantes ad civitatem Pifanam , ubi pro re- 
formatione morum, & exterminatione divi* 
fionis horrendx , hoc proximo fefto Annun- 
tiationis Dominicae decretum cft magnum & 
generale joncilium aggregari : utfigut Deus 
omnipotens, qui parietes duos fummo lapide 
angulari Christo Jesv Filio fiio mifcricordi- 
ter copulavit, dans illum mihi in fponfum 
inxftimabili caritate fua , tunc initiavit hu- 
manx falutis exordium in utero virginali , 
fic ibi dignetur fpecialis dono gratix ad ca 
qux afpiramus fua magnalia dcmonftrare. 


A PRiEVIA 856 

qux fibi grata fuetint bene peragere, & in 
omni bono concilium hujufinodi terminare, 
ita quod tefecatis vitiis & virtutibus augmen- 
tatis, gaudere valeat femper in Dominp po- 
pulus Chriftianus. Ad eam dico civitatem , 
qux humilis & plana cft devotiffime grefius 
veftros dirigite, fubmittentes colla jugo Chri- 
fti, ficut mites & humiles corde, & facite 
hanc mifericordiam plebi , ejus pacem vo- 
lenti , pacemque oranti. Quia fi promta de- 
votione & cum manfuetudine vota & pro- 
mifla veflra compleveritis, a Domino con- 
fecuturi eftis mifericordiam , eritifque revera 
beati, demumque in xthercis manfionibut 
terram poffidebitis cum omnibus fandis ejus ; 
in ea quidem civitate, qux nunc pacifica eft 
& tranquilla, fi pacem bonam 1 dederitis ho- 
minibus , quod vere poccftis , ut prxmiffum 
eft, fi bene vultis , bcatificaturi eftis, ut veti 
pacifici, & per confcquens, tefte Matthxo, 
vocabimini filii Dei, qui filii hominum fuiftis 
fxpe nominati. In eadem quoque Pifana ci- 
vitate, quam a fordibus illius emundat flu- 
men irriguum , fi non a modo gravi corde , 
duplicive corrupto : fed cum henedidione & 
timore Domini finceraque voluntate procef- 
feritis in agendis , conformantes vos teftimo- 
niis Christi Jesv , ut fimplici & mundo corde 
perambuletis vias redas : vere beati eritis hic 
& in via , dehineque feliciter migraturi ad 
patriam , Deum videbitis in gloria perenniter 
congaudentes. 

1+. Verum quia prxtcndcntcs ambo quif- 
que penes fe non habere fuperiorem , neque 
judicem in terris, qui poflit& valeat de hu- 
jufmodi caufa veftra cognofcere, pro Del 
Omnipotentis reverentia & amore, ut tantum 
malum in brevi tollatur e medio , vanitatem 
ac fxcularia defideria penitus abnegantes , 
cuftodite redum judicium, & facite de vo- 
bis juftitiam bonam in azymis finceritatis 
& veritatis. Sic enim eritis beati , dijudican- 
do vofmetipfos in prxtenfis juribus veftris 
qux nullatenus poliunt ftare j nec judicabimi- 
ni , tefte Paulo , fed magis , prout & ipfi efu- 
rientes & facientes juftitiam, annuente Do- 
mino, gaudebitis & vos gaudio magno, fem- 
piternis deliciis faturati. 

25. Agite prxterea dulciffimi, agite viri- 
liter , in agendis aftumere non pudeat vos le- 
gis difciplinam & audite fapientem. Quod 
fi a modo non fitis incredibiles timoris Do- 
mini, &ne accefferitis ad illum duplici cor-] 
de, ne infnper fueritis hypocritx in confpe- 
du hominum , & non fcandalizemini in la- 
biis veftris. Attendite in illis ne forte cada- 
tis , & adducatis animabus veftris inhonora- 
tionem , & revelet Deus abfeondita veftra , 
& in medio plebis elidat vos , quoniam ac- 
cefliftis maligne ad Dominum. In his perfpi- 
caciter advifate , filii hominum cariffimi , ex 
interioribus medullarum, & confortentur 
corda veftra femper m Domino, qui licet 

turpitudinem 


Digitized by 


Google 


«57 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

turpitudinem amborum hucufque fuftinuc- A faecula fxculorum. Arnen. 

jfit patienter, corredionem& emendam fa- . 

Cis expedans ,nunc tamen exulceratos , dono 
gratiae > non dedignatur vocare vos in admi- 
rabile lumen fuum. Quare fine amatoribus 
hujus fteculi in hac caufa pia jufto judicate 
judicio , formidantes illam vobis infligi fen- 
tentiam , quam fub Danielis xquo libramine 
duo fenes preibyteri in Sufannx concupif- 
ccntiam turpiter exardentes , jufto Dei judi- 
cio pertulere. Quamvis enim per trigintaan- 
nos St amplius quafi in opprobrium omni na- 
tioni , plurimum afHida, agitata , & concufla 
per vos quam maxime & multos alios fue- 
rim , hoc folum mihi reputans ad coronam, 
fpei mex anchoram fipgulariter figi in Do- 
mino Jesu Christo unico fponfo meo dile- 
diflimo , quem femper amo , in quem firmif- 
fime credo, & ad pacem quam inccflanter 
anhelo , ipfe me de manibus veftris concu- 
pifcibilibus & quibufvis aliis mihi adverfan- 
tibus potenter eripiet & illibatam confcrva- 
bit , ufqucquo dum ipfe rex magnus , terri- 
bilis St excelfus cum poteftatc magna vene- 
rit in gloria St majeftatc fua , & Deo Patri re- 
gnum tradiderit , para & immaculata forori 
mex triumphanti jungar in caelis ad beatitu- 


8 5 $ 


B 


L 1 TTERJE VTRWSgVE COLLEGII 
cardinalium , quibus Petrus tituli xn. apefto- 
lorum cardinalis Marchia Anconi tona & 
ducatus Spoleti adminijlrator creatur , 

A/f Iferationc divina epifeopi , prefbytcri , Annat+p*. 

& diaconi S. R. E. utriufque collegii car- 
dinales per Dei gratiam jam uniti , reveren- 
diflimo in Chrifto patri St domino domino P. 
miferatione divina xn. apoftolorum S. R.E. 
prdbytero cardinali apoftolicx fedis legato, 
falutem. 

Summo unanimiter cordis cupientes dc- 
fiderio fandae Romanx ecclefix jam quam- 
pluribus tam in fpiritualibus quam tempo- 
ralibus fubjedx periculis, quantum in nobis 
fuerit,ftatui providere, ac confiderantcs quod 
ipfa ecdefia in provincia Marchix Anconita- 
nx, necnon in ducatu Spoletenfi ad eamdem 
ecclefiam pleno jure pertinentibus , propter 
alienationes St occupationes nonnullarum 
civitatum , terrarum , caftrorum , & aliorum 


bonorum provinciarum & ducatus eorum 
dem multipliciter in fuo ftatu deftjtuta fit 
dinem fempiternam : vobis autem non dili- p & oculati m , nifi de remedio provideatur op- 

• i _ . * l • r.'.r ^ r !• J J _ _ . 


gentibus eum , neque timentibus, ni refipif. 
catis in brevi , dolor paratus eft & confufio 
fine fine. Videte igitur , amantiffimi , quo- 
modo prudentes ut ferpentes St fimplices ut 
columbx per omnia caute ambuletis, callidif- 
fimi hoftis verfutias cum diferetione pervi- 
gili retundentes. Nam vehementer exeerans 
abhominationes vcftras Dominus meus & 
Deus meus , nequaquam vult eas diffimurare 
ulterius , nec habere fibi duos vicarios fimul 
aut papas in terris; aliis aurem indignatio- 
nem ejufdem omnipotentis Dei & fando- 
rum apoftolorum Petri & Pauli, quam aliis 
fxpe temerariis aufibus comminati fuiftis, 
veftrum quilibet fe noverit incurfurum. 

26. Demum obfecro vos , dilediffimi , & 
exhortor in Domino meo Jesu Christo per 
vifcera mifericordix fux , & pet caritatem 
illam inexplicabilem St infinitam , quam ha- 
buit & femper habet ad filios adoptivos, dum 
pro reparatione mei , crucis in ligno mori 
dignatus eft, fuam ponens animam ut paftor 
bonus : ac etiam per adventum majcftatis & 
glorix fux ; St per merita fux carx genitricis 
Virginis gloriofx dominx S. Marix^oiii- 
niumque beatorum , ne de cetero, veluti 
carnales aut pufillanimes quxratis menda- 
cium , nec dilationem aliquam pro vanitati- 
bus fxculi retinendis ; fed via regia inceden- 
tes , coadunate difperfos caritatis in vinculis , 
unitatis St pacis, quia tunc amicabiliter ju- 
ftitia St pax fodabuntur in ofculo fando St 
lxta facie obviabunt fibi invicem mifericor- 
dia & veritas qux Deus eft , cum Patre St Spi- 
ritu-fando vivens & fegnans St imperans in 

Vot . Script. &Mon, ampi Colle fl, Tom. VII, 


portuno, funditus deftituetur; quodque per 
vcftrx circumfpcdionis induftriam St ftu- 
dium fruduofum hujufmodi civitates , terrx, 
caftra , St bona , gratia vobis alfiftente divina» 
facilius recuperari , St manuteneri > ac regi 
poflunt & defendi. Nos, ad quos id adprx- 
fens pertinere dinofeitur, animadvertentes 
quod pro nunc fuper hoc utilius provideri 
nequeat,matura fuper hoc deliberatione prx* 
habita , vos omni forma & jure quibus melius 
& efficacius poflumus St debemus, nomine 
didx ecclefix. ad recuperandum per vos vel 
alium feu alios , civitates , terras , caftra Sc 
bona fupradida , eaque pro ftatu , honore , Sc 
utilitate ejufdem ecclefix manutenere dum 
regendum & etiam defendendum, necnon 
conventiones , compofitiones & pada qux* 
cumque , de quibus vobis videbitur , curri 
eorumdem civitatum , terrarum , caftrorum 
& bonorum detentoribus St occupatoribus, 
feu alias de jure vel de fado, aut alias quo- 
cumque colore feu titulo poifidentibus ineun- 
dum St faciendum , ipfifque detentoribus St 
occupatoribus St poifidentibus, fi expedierit» 
hujufmodi civitates, terras, caftra & bona, 
feu eorum aliqua in vicariatu in forma con- 
fueta concedendum , & eos ad fervitia eccle- 
fix prxdidx cum aliis armorum gentibus pro 
eadem ecclefia militantibus conducendum , 
ac etiam ad abfolvendum omnes St fingulos 
detentores, occupatorcs , & poifidentes hu- ' 
jufmodi ab omnibus St fingulis poenis , ban- 
nis , St aliis condemnationibus tam tempo- 
ralibus quam perpetuis quibufeumquein eos 
audoritate fedis apoftolicx vel ejus officia- 

Bbbb 


Digitized by VJ 


oogle 


$59 ACTA VARIA PRAEVIA 860 

' lium quacumque ratione vel caufa latis , cof- A verfitari filix fux, ut veritatem praedicet ia 
-que , fi neccffc fuerit, ad ftatum, ac dignitates, ifto fado per totum regnum, 

tionorcs, jura,& privilegia prxfentia,etiamfi Quinta regesta. Revocetur epifeopus 
«orum abfolutio , reftitutio, Sc integratio hu- $. Flori a legatione & detineatur. Infuper dc- 
jufmodi Romano pontifici dumtaxat refer- tineantur magifter Petrus de Cantclla, San- 
Vata fuerit, reftituendum, reintegrandum cius Lupi ,& decanus S. Germani Autiifio- 
tenorc prxfentium conftituimus , ordinamus dorenfis , & puniantur juxta demerita. 

& etiam deputamus, plenam & liberam vo- 
jbis ad hoc ac omnia & lingula alia, qux circa 

«a didx ecclefix neceffaria , utilia , vel alias LITTERA 


quomodolibet opportuna fuerint, potclta- 
<tem & lfcentiam tribuendo , promittentes 
tam fub didx Occlefiz, quam cujufiibet no- 
ftrum hypotheca & obligatione bonorum 
przdida omnia & lingula, & qux , ut prxfcr- 
tur , circa ea per vos vel alium feu alios veftri 
nomine fada fuerint , firmiter & inviolabili- 
ter obfervare, & fecere, quantum in nobis 
fuerit, obfervarii & quod quamquam nos, 
Altiffimo concedente, conclave pro proximo 
futuro fummo pontifice eligendo intraveri- 
mus, ante omnia quilibet noftrum jurabit, 
vovebit i Sc promittet , quod ille qui ex nobis 
ad fummi apofiolatus apicem afiumtus fue- 
rit, ea omnia & lingula approbabit, ratifica- 
bir , ac audoritate apoftoitea in forma me- 
liori confirmabit, vel per primum fummum 
pontificem , fi forfan non ex nobis , fed extra 
collegium noftrum aliquis afiumtus fuerit , 
procurabimus eadem audoritate confirmari , 
nec umquam confentiemus , quod per ali- 
quem Romanum pontificem revocentur aut 
annihilentur quoquo modo. Die xxix. Au- 
gufti , indidione prima , mccccviu. 


REQJUESTvE UNIVERSITATIS 

Parificnfis , adverfus Petrum de Luna. 

Xx mf.illu* /jNno 140 8. Vniverftas Pariftenfis fuas 
mirich**- dedit comluftones aditer fus Petrum de Lu- 

velin. nA , quas refert Odoricut Rayn Aldus in anna- 
hbut ad hunc annum num. 40. lifdem conclu- 
‘ . funibus inmf chauvetiniano fubjiciuntur fe- 
Ruentes requejla. 

'■ R E <^U E S T AI. 

Prima requistA. Quod laceretur & fran- 
gatur prxdida littera admodum bullz con- 
feda tamquam injuriofa, feditiofa, fraudu- 
lenta , & regia? majeftatis offenfiva , cum pro- 
teftatione ad majora procedendi fidem tan- 
gentia , & explicandi prxdida coram quibus 
/ oportebit loco & tempore. 

SkcUnda re^uesta. Fiat informatio circa 
iftam litteram , capiantur Sc detineantur om- 
nes fuggeftores, fautores /receptatores pro 
puniendo , corrigendo fecundum cafum , de 
quorum numero plures funt in ifto regno , 
quos univerfitas nominabit tempore & loco. 

Tertia requesta. Nullam litteram reci- 
piat rex in fiiturum a dido Petro. 

Quarta re^uesta. Quod prxcipiaturUni- 


ad regem Hungarix. 

B Ttcftcrata fer contendentes de fafatu ecclefia 
unione , egne ilium fe generale Pifas indixiffe 
Jignijkant , fro quo favorem regium implo- 
rant , rogant que ut regni fui fr alat os ad il- 
lud mittat. 

S Ereniffimo principi & domino , domino Anno 140». 

SieisMUNDo Dei gratia Ungarix regi , &c. 
miferatione divina epifeopi , prefbyteri , dia- mini eh * *. 
coni S. R. E. cardinales falotem , & ad ea qux vdUu 
unitatem fidelium Sc pacem ecclefix concer- 
nunt , regiam opem ferre. 

Quantis dudum exulcerata doloribus , 
quantis fuerit laceffita Sc conquafiata flagi- 
C tiis facrofanda Dei ecclefia, mater fidelium, 
unica Chrifti fponfa , deploranda vulnerum 
acerbitas , quibus lxfa vexatur Sc premitur, 
univerfo jam orbi manifeftiffime demonftra- 
Vit : quorum culpa vel verius Ixvitia tantx 
peftis occafio creverit , & extenfis pernicia- 
fis radicibus dietim eo fortius Sc periculofius 
confirmetur, cum jam orbis noverit, vcftra 
ferenitas non ignorat. Ex quibus apud fere- 
nitatem vcftram non longa feripturarum pa- 
gina principaliter opus efie cenfemus. Cum 
enim , illuftriffime princeps /fanda mater 
D ecclefia jam triginta annorum fpatio lacera 
& afflida per manus duorum nunc certatim 
contendentium de papatu , qui promifiioni- 
bus , juramentis Sc votis aftridi , in eamdem 
fententiam pari concurrere videbantur affe- 
du , pacis & unitatis ftatum debimm afiequi 
videretur, maxime cum eorum multiplicita- 
te litterx tantx finceritatis nuncix diverfo- 
rum principum , comitatuum & populorum 
oculos fetigaflent 3 heu ! quod dolenter re- 
ferimus , tantum potuit czca & mifera tem- 
poralis ambitio, ut omni fidei religione fu- 
j. pernique judicis metu politis innegledum, 

11 tradatus profequendx unionis ecclefix per 
utrumque contendentium in ludibrium ver- 
fus fit , ecclefia fiuduans certiori naufragio 
expofita , Sc oves dominicx , fine duce , fine 
auxilio , in luporum faucibus linquerentur. 

Quis umquam eorum adus tam fceleftos, 
tam improbos credidiflet, cum eorum vita 
prxcedens tam exemplarem confcientiam 
Sc fandimoniam prodidiffet > Quis ulterius 
eis credet, qui fidem non tenuerunt homi- 
nibus, & votum Deo exhibitum tam perpe- 
ram violarunt ? Quid tamdem expedare po- 




%6i AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 8 61 


tcft ecclefia, nifi continuum diffidium & 
ruinam in moribns, cum tam pcftiicns tam- 
que horribile monftrum deleatur c terris! 
Quo fit ut eadem mater ccclefia , patefadis 
Vulneribus, filiorum imploret auxilium , pul- 
fet & excitet corda fidelium , Sc eundorum 
quos fidei zelus & fervor catholice religio- 
nis accendit, prxfidium obceftetur. Primum 
ad ferenitatem vcftram confugiens , ut ma- 
tri defolatx porrigatis dexteram , ac nutri- 
cem proft ratam erigendo, quantum in vo- 
bis fuerit , & ab improborum imprdlionibus 
liberetis , exemplo prxdcccfforum vcftrx re- 
gie majeftatis , qui nullis umquam laboribus, 
impenfis , aut periculis, nedum indefeflis ftu- 
diis > ad eam protegendam & ampliandam 
quomodolibet pepercerunt. Nos autem eam- 
dem tantis obnoxiam calamitatibus intuen- 
tes , Sc plane experti nullum ulterius reflare 
remedium, quo poffet eadem ecclefia per 
manus ipforum pacis & unitatis pulcritudi- 
nem obtinere , didis contendentibus in re- 
probum fenfum datis, cum annum Sc ultra 
in procurando loco conventionis utriufque , 
Sc difficultatibus inextricabilibus confumfif- 
fent , tamdem nullo in orbe loco eorum af- 
fedibusfatisfacicntc reperto, & ceffionis via 
tam folemniter promifTa Sc jurata effedua- 
litcr per cos , proh dolor ! reprobata , ut pro- 
miffiones , juramenta Sc vota noftra , ficut 
tenemur, viriliter impleremus, dimiffis u- 
trimque capitibus de papatu certantibus, fan- 
dam Sc legitimam in Dei nomine quxfivi- 
jnus unitatem , Sc de duobus collegiis hac- 
tenus divifis Sc fparfis, in unicum collegium 
cum finccritatc & caritate regreffi , hanCDci 
cautam, eo adroiniftrante , fumus amplexi, 
depolitis totis fcnlibus , ftudiis , ac viribus no- 
ilris , eam ufque ad confecutionem unionis 
tam fandx tamque defiderabilis promovere, 
Sc ut falubrius neceffitati ecdefix ejufquc fu- 
turo flatui valeat irrefragabiliter provideri , j 
generale concilium univcrfalis ecdefix per 1 
fpcciales litteras evocamus , ut nobifeum in 
fefto Annunciationis gloriofx Virginis Ma- 
sua proxime futuro in hac Pifana civitate 
conveniat. Sperantes nunc tamdem tanta 
nobis unitatis finccritate & commoditate 
defuper prxparata, vcftraquc majeftatc no- 
bis Sc ecdefix matri fux prxftante prxfidium, 
exalutionem Catholicx fidei , falutem ani- 
marum Chrifii fidelium , Sc regii culminis 
vcftri laudem Sc gloriam perpetuam obtine- 
re. Quis igitur nunc temporis non aperiet ei- 
dem ecdefix vifcera caritatis ! quis non pro- 
vocabitur ex intimis ! quis non accendetur 
ad iram , ut a tam infcftx tyrannidis fervitio 
liberetur ) Abfit enim ut a tam falutari no- 
ftri Redemtoris obfcquio quifquis fe retra- 
hat. Abfit ut relinquat arma rubigini. Abfit 
ut animum neget vidorix , cum non defit 
vidoribus corona per gratiam Sc meritum 
In prxfenti , & per glorix prxmhim in futu- 
Vct.fiript. <jr mon. ampl. CtUctt. T em. Yll. 


A ro. Quare vcftram regiam majefiatem, in cu- 
jus fortitudine dexterae plurimum falus pen- 
det ecdefix, totis prxeordiis obfecramus, ut 
ferventem zelum , quem ad unitatem Sc fla- 
tum gentis ecdefix vcftrorum exemplo ma- 
jorum , qui primum regii diadematis decus 
Sc debitum reputarunt ccdefiam defenfare , 
dignetur felidter profequi , Sc clypcum de- 
fenfionis cjufdcm potenter arripere , ad ip- 
fum generale concilium folemniter legatio- 
nem , ut tantum decet principem , in tem- 
pore rranfinittendo , quo poffic ipfa matet 
ecclefia , vcftrx majeftatis affiftente prxfidio > 
tam feliciter informari, Sc fupet inde prxla- 
B tos regni vcftri , ad quos hujufmodi vocatio- 
nis litterx diriguntur , regiis fuafionibus ex- 
hortari , quando etiam ubi opus exifterct , ne 
quis a tanto bono fe retrahat, modis debitis 
coercere , ut ad hujufmodi faerx convocatio- 
nis prxfcntiam ftudeant feftinarc. Nos enim 
fandum vcftrx majeftatis afTcdum Sc effec- 
tum celerem in tabulis meraorix, vite fuper- 
ftite, retinere difpofiti , quxeumque regii cul- 
minis veftri decus Sc exalutionem concer- 
nunt, libenter offerimus promtis Sc finceris 
animis promovere. Super quibus omnibus 
reverendum in Chrifto patrem dSminum ar- 
n chicpifcopum Solacanicnfem, de intentione 
“ noftra pleniffime informatum , ad ejufdem 
ferenitatis prxfentiam deftinamus , cujus re- 
latibus tamquam noftris placeat indubiam 
dare fidem. Datum Pifis die vm. Septembris 
anno, Sc c. 


LITTERA 
ad imperatorem Romcorum. 

Orant ut oratores fuos ad comitium Pifcufe 
mittat. 

S Ereniffimo principi Sc domino, domino 

Man ueli Palj£ologo Romcorum im- triffimi d»m. 
peratori Sc decertatori , miferatione diyiqa CktmV,lh ‘ 
epifeopi , prcfbyteri Sc diaconi S. R. E. car- 
dinales falutem , Sc ad ea qux ad pacem funt 
Jerufalem unanimiter afpirare. 

Quam grata fit fummo Creatori noftro. 
unitas , multis Sc variis ipfius operibus , at- 
que faerx feripturx exemplis Sc audoritati- 
bus edocemur, prxeipue dum ipfa umeas fit 
ab homine primo , omnes per propagatio- 
nem proccfferunt. Sicquc etiam in ipfius naf- 
centis ecdefix exordio videmus , in cujus in- 
ftitutione ad commendandam unitatem , uni 
Petro Redemtor nofter commifit ccclcfiam/ 
licet omnibus apoftolis parem dederit po- 
teftatem. qux quidem unitas ecdefix in mul - 
torum filiorum fuorum per dilcdionem con- 
ventione , in facramentorum Chrifti com- 
munione, in membrorum ad caput conjun- 
dionc confiftit : extra quam gratiam Dei ha- 
bere non poffumus , qux propriccfl donum 

B b b b ij 


Digitized by 


Google 



^6} ACTA VARIA PR^VIA 864 

catholicae unitatis 5 nec reraiffionem pccca- A fi fieri poffit, folemnes oratores fer en itas ve- 
torum , nec vitam spiritualem $ ita ut facra- ftra tranfmittat , qui didis loco & termino 
mentorum perceptio nihil profit , miraculo- adfint, & quae agenda funt videant : quos qui- 
tum operatio nulla fit , ipfa etiam martyrii dem acceptiflimos habebimus & libenter vi- 
'fufceptio fit inutilis, & peccatorum remifilo dcbimus, offerentes nos ad ea quae flatus & 
haberi non poffit : unde non multitudinem, honoris veflri amplitudinem concernunt, 
fed unitatem..... Unde Chriftiani feindentes Datum Pifis , ut fupra. 
unitatem ecclefiae , infideles merito reputan- 
tur , & paganis xquales , qui veluti fchifma- “ 

tici ccclcfiam Dei lacerant , & inde fciffam EPISTOLA NUNCIOKUM 
Dei tunicam per frufla difeerpunt. Quibus regis Franciae ad regem Hungariae. 

quam graves a Deo poeme inflidae & infti- 

tutae fint , in novo & veteri oftenditur tefta- Quanta contendentes de papatupro impedienda. 

mento, & fandorum patrum multiplicibus g ecclefia unione fecerint enarrant , hortantur- 

inftruuntur inftitutis. Haec itaque, fereniffi- que ad obedientU fubtrattionem , & ad mit- 

nic domine , diligentius recenfentes , & at- tendos regni fui pr alatos ad concilium Pifa- 

tendentes quanta perfidia , quantoque fcele- num. 
re contendentium de papatu jam longiffimo 
fpatio ecclefia fponfa Chrifti mater noflra TJ Ecolimus , illuftriffimc princeps , alias Anno 140». 

divifa permanferit, & quantum in eis eft e- JLv nos noftrofque collegas litteras ferenif- 

tiam in pofterum permaneret , nifi per nos fimi principis & domini noflri regis Franco- mini Cbm- 

& alios fideles praevia gratia & infpiratione rum univerfis principibus & Chrifti fidelibus vtlin% 

fuperna de optimo provideretur remedio : diredas, veftrae ferenitati mififfc ; per quas 

Nos utriufque collegii cardinales, quorum idem dominus rex majcftatcm veftram & 

quotidiana inflantia , tefle Apoflolo , effc omnes alios Chriflicolas ad viam fubrradio- 

debet , & cfl follicitiido omnium ecclefia- nis obedientiae, quam ipfe de maturo fapien- 

rum , qui etiam jure levitico fummi facer- C tum confilio elegerat , pia exhortatione co- 
dotis coadjutores exiftimus, ne tam patentis nabatur inducere. Nos quoque pro e jufdem 
erroris, cui univerfale damnum & praecipi- rei effedu, majeflati veftrae pro parte prae- 
tium totius reipublicae fubjacet , non tantum, fati domini regis & noflra confcripfimus , ad- 
fimulatores conniventes, fed etiam focii & dentes noflris litteris, cum admiratione non 

participes videamur, in unum nos univimus modica , quomodo quidam veflri oratores 

unitatis propofitum , abjeda & poftpofita u- in civitate Senenfi , in qua tunc Gregorius- 

triufque contendentium ambitione impro- relidebat , nonnulla afferebant contra hono- 

ba & damnata, per viam juridicam & legi- rem ejufdem domini noflri regis, immo^po- 

timam dare pacem ecclefiae, videlicet per tius contra veritatem & fandiffimam unio- 

convocationem generalis concilii , in quo vi- nem > quam oppugnare aut direde aut indi- 

fis & cognitis promiflionibus, juramentis & ^ rede, nefeimus quid aliud quam haerefim 
votis tam foiemnibus totiens repetitis utriuf- fapiat. Quamquam autem ad praemiffa ne- 
que ipforum, flatuatur quod debitum fue- que didus dominus nofler rex , neque hos , 

rit , & pax reddatur ecclefiae , & unitas revi- qui fui parte in Italiae regione pro bono pa- 

refeat ad Dei laudem , orthodoxae fidei aug- cis & fchifmatis fedatione , ad hoc fumus ul- 

mentum , & honorem nominis Chriftiani : timi , refponfum efficax habuerimus 5 tamen 

quam quidem convocationem concilii fieri quia nuper audivimus majeflati vefttae non- 

ordinamus in civitate Pifanain die Annun- nulla fuiffe fuggefta mendacia, utpote de 

ciationis beatae gloriofae Virginis Mariae 5 ad Gregorii juftitia, injuftitia autem dominorum 

quem terminum & locum per litteras & ora- cardinalium , opportunum effe & ad nos fpe-' 

tores noftros univerfaliter requiri facimus pa- dare putavimus , hujus rei veritatem brevi- 

triarchas, archiepifcopos , epifeopos , aliof- ter veftrae ferenitati confcribere, nec putet 

que praelatos ecclefiae ubilibet conftitutos , ut vcftra ferenitas , nos adeo unionem diligere, 

veniant, nec non reges & principes domi- _ ut pro ea velimus a veritate recedere, & ea 
nos & communitates, ut folemnes ambaxia- 11 aliis affirmare quae vera non lunt. Sic enim 
tores mittant, ficut in noflris litteris hujuf- hodie res fefe habent, ut unio ecclefiae nul- 

modi convocationis plenius continetur, qua- lis mendaciis , fed fola veritate pro fui defen- 

rum copiam tradi fecimus reverendo in Chri- fione indigeat. Perfevcrat Gregorius in fuo 

flo patri archiepifcopq Solacanienfi exhibito- • perverfo propofito , & ad fchifma perpetuan- 

ri praefentium , per quem progreflus nego- dum intendens , quam ufque in illud tempus 

tiorum , qua: hadenus occurrerunt , noftrum- celavit hypocrifim fuae perverfae mentis , in- 

que propofitum ferenitati veftrae latius refe- juftitiam publice declaravit , omnes unionis 

runtur,quam cum fciamus fummo defide* tradatus abrupit, nobis falvum-condudum 

rio concupifcere pacem ecclefia: & concor- negavit, tamdem contra fua juramenta 5 c 

diam populi Chriftiani, ficut celfitudinem vota, volens certos unionis inimicos creare, 

ycftram decet, rogamus & obfecramus, ut, cum in hoc fibi fandiffime diffentientes do- 



Digittzed by 


Google 


8<Sj AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 8 66 

minos cardinales aut captivare , aut trucida- A putavit , praetenfos cardinales elegit. Prxfati 


M 


re non potuerit , quoniam magnificus domi 
nus Lucanus P. tantum facinus non permi- 
iit , eifdem cardinalibus fub formidabilibus 
poenis mandavit, ut amplius non conveni- 
rcnt nobifcum , neque ipfi ad invicem con- 
venirent , neque fine fua licentia civitatem 
Lucanam exirent > quod quid aliud fuerit , 
quam de unione nolle verbum fieri , ferent* 
tas vcftra dijudicet. Volens autem fuum pri- 
mum implere propofitum, praefatis dominis 
cardinalibus non tantum non confentienti- 
bus, fed neque praefentibus, quatuor hypo 


domini collegii Italici volentes experiri, fi 
poflfcnt ullomodocjus mollire duritiem, re- 
verendiflimos patres dominosAquilegienfem 
& Mediolanenfem S.’ R. E. cardinales ad eum- 
dem miferunt.quos ut afpis furda nullomo- 
do audire voluit. Ipfi tamen cum reniten- 
tem movere & adhortari non poflent , affi- 
xis patentibus litteris in valvis cujufdam Sc- 
nenfis ccclefiae, per quas di&um collegium 
Italicum eumdem Gregorium requifivit , ut 
in praefato ftatuto termino ad idem veniret 
generale concilium celebrandum in civitate 


critas & unionis oppugnatores , in cardina- g Pifana, Pifas ad alios dominos rediverunt. 


les , fi hoc nomine appellari merentur , tur- 
piffime prophanavit. Sperantes autem prx- 
fati domini cardinales, cum id praefentes 
non poflent , in eorum abfentia ipfius indu- 
ratum mollire propofitum , ad civitatem Pi- 
fanam fe contulerunt , quam ipfe Gregorius 
& Benedi&us pro eorum conventione firpius 
approbarant, & per plures eorum oratores, 
demum per reverendiffimum patrem domi- 
num cardinalem Burdegalenfem fupplicari 
fecerunt, ut dignaretur animum fle&ere , & 
pacem ecclefiz dare , ut voverat & juramen- 


Ipfe autem Gregorius Ariminum (£) tam- 
dem fe contulit, in quo nunc eft , ad impe* 
dimentum unionis faciens quidquid poteft. 
Habetis, fereniflime princeps, poitambaxia- 
torum vcftrorum reditum , totius rei geftx 
fummatim vcrifllmam feriem. Nunc adver- 
tite , quaefumus , quae juftitia Gregorii efle 
poffic , & quae dominorum cardinalium in-j 
juftitia i fi unionem petere , & pro ea effica- 
citer laborare injuftitia eft , confitebuntur 
cardinales caufam favere injuftam : fi vero 
unionem fugere & fchifma perpetuare jufti-* 


to firmaverat. Poftquam vero eorum fuppli- q tia eft, confitebimur plane Gregorium ha- 


cationes & preces hominem marmoreum 
fle&ere nequiverunt, eidem de multorum 
tam utriufque juris , quam facrae paginae do- 
ctarum , maturo confilio obedientiam fub- 
traxerunt, Liburnum acccflerunt, & ibi fe 
cum dominis cardinalibus alterius collegii 
tanta caritate junxerunt, ut ex duobus col- 
legiis unum per Spiritus-ian&i gratiam fit 
conflatum , & obtenta tamdem a Florenti- 
nis civitate Pifana , huc fe invicem contule- 
runt, viamque convocationis concilii gene- 
ralis in eadem civitate Pifana , loco utrique 
parti congruentiffimo & maxime idoneo, in 


bere juftitiam. Certe , fereniflime rex, fi ifti 
duo dc papatu niifere contendentes ullum 
in fe habent jufticiae fomitem, non ab invi- 
cem diftantiflima loca pro conciliis elcgif- 
fent, non ipfi ab invicem, fefe tanta regio- 
num diftantia feparaflent, fed aut flantes pro- 
pinqui in uno loco conveniflent, aut libere/ 
ut voverunt, papacui renunciaflent, aut ad 
id procuratores conftituiflent legitimos, aut 
cum ambobus collegiis de generali concilio 
conveniflent, cum eorum concilia genera- 
lia & utramque obedientiam comprehenden- 
tia cfle non poffint. Nam nec ad concilium 


fefto Annunciationis dominicae dc proximo D Benedidi , illi qui funt dc obedientia Grego- 


menfe Martii celebrandi, dc maturo confi- 
lio elegerunt. Quam quidem viam faluber- 
rimam Gregorius & Benedictus dc papatu 
contendentes , in fuarum animarum prxju- 
dicium , & totius mundi diferimen, diftur- 
bare nitentes , eorum particularia concilia , 
immo conciliabula potius indixerunt > alter,, 
videlicet Benedictus , in regno Aragoniae in 
loco Pcrpiniani, in fefto Omnium-fandorum 
praeterito ; alter , fcilicet Gregorius , in exar- 
chatu Ravennarum , aut in provincia Aqui- 
legienfi , in fefto Pentecoftes futuro. Tam- 
dem Benedictus de Portu- Veneris, in quo 
erat , ad Perpinianum fe contulit ; Grego- 
juus vero Senas acceffit, ut dici poflit, unus 
ad occidentem , alter ad orientem fe contu- 
lit. Senis (a) vero morante Gregorio, qui 
f etiam ibidem aliquos, quos fuse voluntati 
ad fuum defendendum errorem conformes 

(a) Lucae adhuc inorabatur Gregorius iv. idus Julii , qu» 
iiteeras dedit ad univerfos fideles ad purgandum le de perju- 
rii crimine : ac vero die tf. ejufdent menfiS jam verlthacv 
Senis , ibid^pique per ifcs menfes coouuora.us.eft. 


rii accedent , nec e contra. Quare , ferenif- 
fime princeps, avertat fe veftra ferenitas a 
linguis mendacibus , veritatem infpiciat , & 
in fervorem unionis ardefeat , concurrat in 
obedientiae fubtradione cum domjno noftro 
rege , qui , ut vera fareri volumus , de majo- 
ribus veftris attinentibus eft , praefatis domi- 
nis cardinalibus utriufque collegii nunc uni- 
ci veftros dignemini pracftare favores , & ad 
didum generale concilium Pifis celebran- 
dum veftri regni praelatos tranfmittere , & ad 
idem faciendum veftros adhaerentes induce-. 
re, ut fic tamdem unionem dcfideratiflimam 
mundus videat. Scriptum, &c. 

(t) Ariminum menfc Novembri contulilfefe videtur. Nans 
Senis erat adhuc 6. cal. Novembris , quo dic litteras ad Lu« 
cardia ajem dedit. 


Btbb ii| 


[*3 


Digitized by Google 


16? 


A C T A 


Anno 1401. 
Mx mf. iUmf- 
trifmi dtm. 
C kxm uUH» 


VARIA PRAVIA 86a 

' A cedere, volumus rigorem ipfum manfuctu- 

dinc temperare. Idcirco de eorumdem fra- 
trum noftrorum confiiio , fuperius nomina- 
tos au&oritatc apoftolica prxfcntium tenore 
citamus , quatenus ipfi infra lx. dierum fpa- 
tium a data prxfcntium computandorum , 
quorum xx. pro primo ,& xx. pro fecundo, 
& reliquos xx. pro tertio ultimo & peremto- 
rio terminis a dignamus, Univcrfitas Studii 
prxdidi, Simon, Vitalis, Petrus, P. Plou 9 
Arnulfus , Jo. Garfix , Jo. Parvi , Jo. Guioti , 
minifter Mathurinorum, Stephanus Mortani, 
Gaufridus de Perufio Converte Sc Jo. Fran- 


BULLA BENEDICTI PAPJ£ XHI. 

J£na Parifienfem Vniverfitetem ac regis in Ita - 
Uam aratores citat ad compar endnm coram 
fi >& r effundendam de fibi obje&is. 

B ENtstcrvs, &c. ad futuram rei memo- 
riam. Inter curas innumerabiles, quibus 
ex debito paftoralis officii jugiter angimur, 
fHa nimirum nos angit , ut adverfus illos qui 
vineam Domini Sabaoth demoliri tamquam 
vulpeculx fub exfecrandis fa&ionibus fata- 
gunt, prout fecundum Deum commode pof- B cifci, coram nobis vel commiflario deputato 
fumus, procedamus. Sane hodie cum fitpu- vel deputando a nobis fuper prxdiftis om* 
felicum condftorium , prxfentibus venerabi- nibus , univerfitas eadem prxtenfa per fuffi- 
libus fratribus nofbris S.R. E. cardinalibus in 
palatio apoftolico , in quo tam prxlatorum 
quam in (aera pagina magiftrorum, ac utriuf- 
que juris do&orum indgnium , & aliorum 
quamplurium folemnium virorum tam fxcu- 
larittm quam regularium multitudo aderat 
copiofa ,dilc§us filius magider Ferdinandus 
Ponet procurator noder fifcalis propofuit 
coram nobis, iquod univcrfitas Studii Pari- 
fienfis, fi fic eam liceat appellare; Simeok 


cientem fyndicum & alii lupradidi fe perfo- 
naliter prxfentent , refponfuri de fide , ac qua 
vehementer fufpe&i habentur > necnon ad 
procedendum fuper prxmiifis omnibus Sc 
aliis qux adverfus eos proponentur, conti- 
nuandumque ac procedi videndum in no- 
tariis fuo modo, & in his qux judicialem re- 
quirunt indaginem, fummarie , fimplicher , 
& de plano, fine drepitu & figura judicii, fola 
fa di veritate infpeda , ufque ad definitivam 
Cramavs , qui pro patriarcha Alexandrino ^ fententiam inclufive, cum omnibus antecc- 


Sc adminiftratOrc ecdefix Carcadoncnfis fe 
gerit j Vitalis di Castro Maurono intru- 
fus in ecclefia Tolofana 5 P. Frenelli , qui pro 
epifeopo Mcldenfi fe gerit > P. Plou , Arnul- 
fus de Fonte , Jo. Garfix fratrum ordinis Mi- 
norum profefior, Johanncs Parvi, qui pro 
magidris in facra theologia fe gerunt, Jo- 
hannes Guioti minider Mathurinorum , Ste- 
phanus Mortanni , Gaufridus de Perufio Con- 
verte ^ & Johanncs Francifci aliis Chaufe- 
fonrree , contra fidem catholicam & apodo- 
licx fcdis ac Romanx ecclefix potedatem 


dentibus , concomitantibus & confequenti- 
bus. Qui fi veniunt, nos eifdem exhiberi fa- 
ciemus juditix complementum. Sin autem, 
eorum contumacia feu abfencia non obftan- 
te , procedemus feu procedi faciemus ad de- 
clarationem &inflidtonem poenarum tam a 
jure communi , quam a conditutionibus , 
proceffibus , Sc ordinationibus a nobis Sc aliis 
Romanis pontificibus prxdeccfibribus nodris 
impolitarum, &ad omnia prxdida Sc alia, 
prout juditia fuadebit. Ut autem citatio hii- 
jufmodi ad eorum notitiam deducatur, cartas 


& claves, di verfos errores aflerere, & perfo- D five membranas citationem hujufmodi con- 


nam nodram, qui eidem ecclefix licet im- 
meriti prxfidemus , variis criminibus, inique, 
perperam & falfo diffamare nituntur, aedi- 
verfa impedimenta adverfus unionem eccle- 
fix, cum tot nodris & didx Romanx ec- 
Clcfix cardinalium ac ceterorum nos fequen- 
tium laboribus , expenfis , & periculis procu- 
ratam, [ faciunt] nunc clam, nunc palam, ap- 
pellationes etiam interponunt feu interponi 
faciunt, & nonnulla alia enormia in divinx 
majedatis offenfam , fedis apodolicx contem- 


tinentes , in valvis cadri villx Perpiniani El- 
nenfis dioecefis, ubi ad prxfens cum nodra 
curia refidemus , Sc in ecclefia S. Johannis , 
qux principalis in eadem ed , affigi prxeipi- 
mus,qux vocationem ipfam fuo quafi fonoro 
prxeonio Sc patulo indicio publicabunt, ut 
prxdidi omnes &finguli , quos proceflus ipfi 
contingent , nullam poffint excufationem 
prxtenderc,quod ad eos hujufmodi citatio 
non pervenerit , & quod ignoraverint eam- 
dem , cum non fit verifimile,quod ad ipfos 


tum dc pemiciofum exemplum , ac plurimo- E [ poffit ] remanere incognitum vel occultum. 


rum fcandalutn committunt ac perpetrare 
Sc committere non verentur > quodque non- 
nulla ex prxmiffis adeo (unt notoria , quod 
probatione non indigent , nec aliqua poliunt 
tergiverfatione celari > Sc alia funt talia qux 
de facili poflunt comprobari. Nos igitur non 
volentes neque valentes , fana confcientia , 
&finc manifeda Dei offcnfa , tam horrenda 
crimina 5c exeeranda facinora conniventi- 
bus oculis pertranfire , licet fuper prxmiffis 
(diter pedemus fecundum rigorem juris pro* 


quod tam patenter omnibus publicatur. Prxi 
didum enim modum citandi eligendum de- 
crevimus, cum ad citandorum eorumdem 
prxfentiam , propter viarum pericula Sc alia 
diferimina varia , tutus minime pateat ac- 
ccflus > volentes Sc audoritate prxdicla Sc de 
poteftatis plenitudine decernentes, ut per- 
inde proceflus citationum hujufmodi eofdem 
ardet , ac fi eifdem infinuatus perfonaliter Sc 
folemniter extitiflet , quacumque conditu- 
tione etiam in corpore juris claufa per prx- 


Digitized by 


Google 


Addo 1408. 
Ex m/. ili »■ 
firijjimi d»- 
mtni Cbtut- 
vtlin. 


8<5p AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 8 76 

deceffores noftros Romanos pontifices in A rum & rerum difficultatibus intcrjcciis , ut 


contrarium edita non obftantc. Nulli ergo 
omnino hominum liceat hanc paginam no- 
ftrae citationis, affignationis, conftitutionis , 
& voluntatis infringere, vel ei aufu temera- 
rio contraire. Si quis , &c. Datum Perpiniani 
Elncnfis dioeccfis , xn. calendas Novembris, 
pontificatus noftri anno xv. 


EPISTOLA CARDINALIS 
Mediolanenfis , domino duci 
Mcdiolanenfi. 

Hortatur ad fubtraftionem obedientia Gregor io 
faciendam . 

I Lluftris princeps , & cxcclfe domine , ami- 
ce nofter cariffime, poft falutem. Quo- 
niam illius res agitur, qui pro falute generis 
humani non renuit prctiofum fanguinem 
fuum in ara crucis effundere, ut illud de 
tenebrarum ergaftulo redimeret & revoca- 
ret ad lucem, merito debet humana quseli- 
bet creatura caufam fui Redemtoris ferven- 
ter amplcdi, &eo ferventius , co animofius 
rem tam fandam , tam piam , tam defidera- 
bilem promovere, quo potiori beneficiorum 
dono prx venta, creatori fuo ardius obliga- 
tur. Quantum autem inter ceteros princi- 
pes catholicos Sc fideles illuftris excellentia 
veftra fummo rerum opifici teneatur , qui il- 
lam populis dominam & gubernatricem in- 
ftituit, illam fama & honoribus fublimavir, 
docet collata vobis dignitatis audoritas , & 
exuberans coeleftis gratiae largitudo, qua fuf- 
fultusolim inclytz memoria; dominus geni- 
tor vcftcr Chriftianiffimus femper & celeber- 
rimus in terris viguit , & ab hac luce voca- 
tus ad coeleftcm patriam orthodoxx fidei 
noftrat cultor devotiffimus convolavit. Cum 
itaque non parvum excellentis veftrs debi- ' 
tum erga fandam Dei ecclefiam, veftram 
cundorumque matrem fidelium revolvatur , 
in quo fimul Sc anims falus pendet. Nos 
quamquam a praefato vcftro celeberrimo ge- 
nitore , veftrs gubernationis officium cum 
ingenti commifTum fiducia tenerrime ara- 
pledentes , non minus ferventer ex debito pa- 
ftoralis officii , nec minori debito legationis 
apoftolies follicitudini noftrs commifls pa- 
ternis afFcdibus anxiamur , ut anims veftram 
falubriter confutamus , & in his qus tanto 
conveniunt debito, veftra ftudia , veftram di- 
ligentiam excitemus. Vidit Vidit excellentia ] 
veftra per bullas domini Gregor. 11 , qui fe 
xn. papam nominat , quibus promiffionibus, 
juramentis & votis, feipfum aftrinxerit, ad 
dandam unitatem & pacem ecclefis, qus 
tanto jam tempore duorum hominum am- 
bitione damnabili vulnerata, teterrimo mor- 
bo afficitur. Intelligere etiam potuiftis quam 
fidis grefiibus ad unionis tradatum accedens, 
tempus diu fruftra confumferit, tantis loco* 


tandem nullo in Italia loco invento, qui fri- 
volis conditionibus fuis fufficcret , cum no- 
vos Sc inextricabiliores quotidie modos ad- 
jiceret, occafionem invenerit pravum men- 
tis affedum , qui diu latuerat, exfequendi , 
Sc a tam fando tradatu fedandi fchifmatis , 
fd quod eledus eft, proh dolor ! recedendi. 
Et cum ejus corrupta confcientia diutius oc- 
cultari non poffet, quatuor, quos affedio- 
flutn fuarum fautores noverat, contra pro- 
milfiones , juramenta , Sc vota fua , creaverit 
in cardinales ejufdem ecclefis , ut in ea vali- 
dioris morbi peftem induceret, &dominan- 
B di cupidinem liberius adimpleret. Quis enim 
credere potuiffet tantam hujus hominis im- 
probitatem , cujus tam exemplaris Sc fanda 
videbatur vita prscedcns i Quis ei credet ul- 
terius, qui fidem etiam hoftibus fervandam 
non tenuit, & votum Deo exhibitum viola- 
vit i Quis tandem diffidiorum Sc malorum fi- 
nis a Chrifti fidelibus poterit expedari, qui 
cum falutarem portum jam crederent inve- 
niffe , nova fenfere vulnera , nova Sc certiora 
pericula duplicari , nifi Deus mifericors cau- 
fam fuam ex alto refpicicns novum Sc mi- 
randum diifidium induxUTct i quo fadum eft, 
C ut domini utriufque collegii cardinales , vc- 
lut firms fidei columns , non videntes ul- 
lum ulterius reflare remedium, quo pofiec 
per manus contendentium de papatu eccle- 
fis unitas obtineri , dimiffis utrimque capi- 
tibus , in felicem & finceram redierunt uni- 
tatem , difpofiti nihil intentatum omittere , 
nullo periculo, nulloque labore proftqnji , 
ut ad tam ncceflarium bonum, Deo pro- 
flante, perveniant. Nos autem ad has partes 
pro tanto bono faluck omnium Chrifti fide- 
lium, confcientia vigente,petventi, ne Chrifti 
caufam in tanto fluduantem diffidio , Sc pa- 
3 rata , proh dolor! animarum pericula conni- 
ventibus oculis tranfiremus, cum quamor 
jam menfibus omnem poffibilem operamde- 
difTcmus, litteris Sc nuntiis iteratis fspius, 
quo poftemus a dido domino Grego rio , 
caufa fuam adeundi prsfentiam , {alvum ^ob- 
tinere condudum , ut coram Deo foret fe- 
cum [conferendo] exonerata confcicntiano- 
ftra , Sc fi ullis humanis vel divinis rationibus 
fiedi poffet, noftrum debitum faceremus, 
hujufmodi falvo condudu aperte denegato , 
cum nobis ulterius proficiendi fecum fpes 
nulla linqueretur, ad reverendiffimos domi- 
? nos confratrcs noftros facri collegii cardi- 
nales in hoc fando unionis propofito con- 
firmatos acceffimus, una cum eis debitum 
noftrum Altiffimo reddituri. Et iterum non 
attenta negatione falvi condudus hujufmodi, 
ne didi aditus via per modum aliquem in- 
tentata remaneret , in protedione AUiffimi 
. confidentes, Sc folo magnifica: communitatis 
Senenfium falvo condudu fufecpto , una 
cum reverendiffimo dominocardmali Aqui- 


Digitized by LjOOQie 


«7i ACTA VARI 

tegierifi , pcrfonaliter Senas acceffimus , & ibi A 
habitis magnificis dominis, prioribus , civi- 
tatibus intcrccfloiibus, & mediatoribus apud 
■eumdcm Gregorium,ut nos pro pace ecclefix 
venientes , & eam caritativc fequentes , pro 
quibus adimplendis juramentis & votis tam 
folcmnibus (e aftrinxic, in tam ncceflaria 
Chridicaufa vellet audire. Quamquam pratf- 
fati domini priores iteratis vicibus ad hoc ob- 
tinendum odo dierum fpatio ferventer in- 
stiterint, nihilominus ille durius obfurdcf- 
«ens, & ad multiplicandum fchifma peltife- 
rum totaliter in reprobum fcnfum datus , 
cum ante nodrum introitum , novem beftias, 
ut ipfe nominat, cardinales (4) crcaflet , vel ® 
verius profanaffct, non erubuit pacis nuncios 
non audire , & fe nunc toti mundo eviden- 
ter odendere pacis adverfarium , & Chriftia- 
nx concordix dedrudorem. Quid deterius 
ad novam prophanationem afpirat, inten- 
dens alios, ut nominat, cardinales afiumere , 
quibus jam pollicitatio fada eft. Ex quibus 
nos omni fpe vacui, quod hic obfcuratiffimus 
hominum ab affedione mifera carnis & fan- 
guinis retrahatur , convocatis civibus ex me- 
lioribus & notabilioribus civitatis , protefta- 
tiones fecimus opportunas, & demum litte- c 
ram citatoriam ex parte iKriufque collegii , 
qua requiritur idem Gregorius, ut perfona- 
liter in cpncilio generali Pilis celebrando 
compareat, folemniter prxfentari fecimus 
fecundum canonicas fandkmes. Et his per- 
adis, a dida Senenti civitate recedimus. Cum 
igitur ex didorum contendentium ambitio- 
ne miferrima tantus in univerfa Chriftiani- 
tate morbus irrepferit, m jam unicuique lit 
de falute propria celeriter cogitandum > nos 
vedram ac (abditorum vcftrorum falutem , 
cx incumbenti nobis debito , paterna dili- 
gentia compledentes, in vifceribus caritatis 
vos duximus advifandos , quod quicumque 
didis de papatu contendentibus aut eorum 
alteri obedientiam quomodocumque prx,- 
ftiterit, vel favorem, qua mdiu a talis obe- 
dientix vel favoris exhibitione non cedet » 
in peccati mortalis macula detinetur, quia 
notorio fchifmatis nutritori , quales idi con- 
tendentes deprehenfi funt , adhxrendo , nu- 
tritioni fchifmatis adjicitur incentivum. Et 
ideo debent quicumque fideles a talium obe- 
dientia pernitiofa recedere , ne und fecum in ^ 
prxeipitium hxrefis deducantur. Vos igitur, 
illudris fili carilfime, per vifcera mifericordix 
Domini nodri Jesu Christi, per faerx fidei 
oodrxmyfteria, qux tot fandorum patrum 
fufo cruore firmata , duorum veneno mor- 
talium , in totius Chridiani generis oppro- 
brium vulneratur, per ipfam falutem vedram 
de qua agitur , obfecramus , ut ab ipfius do- 
mini Gregorii omnimoda obedientia rece- 

i 

{«} Gregorius ab antiquis cardinalibus defertus, ut fuum 

f apatum affererct, novos creavit cardinales norcra die 14. 
>£tabric 1408. quos reccoTct Ciaconius. 


D 


A P R JE V I A 872 

dentes , velitis eam in toto territorio vedro 
fubtrahere, mandareque, quod nulla de ce- 
tero participatio Vel affidentia cum eo per 
vedros fubditos habeatur , omnefque fubditi 
vedri curiam faam fequentes, ea dimiffa , 
confedim ad lares proprios revertantur. Ex 
quibus nullus ecclefiadicus nullum debitum 
apodolicx camerx fibi aut fuis adhxrentibus 
tranfmittatur, fed apud excellentiam vedram 
fideliter reducatur & confervetur , futuro 
fummo & indubitato Romano pontifici poft- 
modum affignandum. Sic etenim vedrx ac 
vedrorum faluti falubriter confuletis, & erga 
fandam ecclcfiam matrem vedram , tanto 
divifam tempore , diftradam & laceram , fi- , 
lialis devotionis obfequium impendetis s uc 
jam tandem fuperatis languoribus, vedro fic 
aliorum fidelium fuffulta prxfidio , in pridi- 
nam redeat dignitatem. Nunc igitur dum 
tempus urget exfurgite, & tam pro vedro, 
quam univerfali commodo viriliter laborate, 
uc paratum fidelibus aeternum praemium , in 
terris famam perpetuam vindicetis. Datum 
Florcntix ,&c. 


EPISTOLA PETRI DE CANDIA 
cardinalis Medioianenfis , ad A. 
cardinalem Penedrinum. 

Gratulatur ei quod propter jujlitiam fit perfecu- 
iionem pdflus, narrat quid & ipfe vicijjim 
a Gregor io patiatur , fuadetque ut pro fub- 
tratfione obedientia ad Florentinos mittan- 
tur oratores . 

R Everendiffimo in Chrifto patri ac do- Anno 140* 
mino , domino A. epifeopo Penedrino , 

S. R. E. digniflimo cardinali Aquilegicnfi , mini Qb tf * 
patri ac domino meo 'Gngulariffimo. 

Revercndiffime in Chrido pater ac domi- 
ne, domine mi fingulariflime, humili femper 
recommendatione prxmida. Sufceptas nu- 
per cum omni reverentia dominationis ve*- 
drx litteras Pifis datas xv. indantis menfis , 
non fine mentis amaritudine fateor perle- 
gi ffc , dum vedrorum fratris & nepotum cap- 
tio & detentio primo afpedu extitit pate- 
fada , nec immerito dolore devotio mea pa- 
ternx turbationis mucrone compunda ed. 

Quis enim fecundum humanitatem devotus 
filius benigniffimi patris & domini fui non 
torqueatur adverfis ? Habuit & dominatio 
vedra more humano dignam dolendi mate- 
riam ex cam infedx novitatis auditu , caufa 
legitima non accepta. Sed dum ultra pro- 
grediens & litterarum continentia totam exa- 
minis caufx cognitionem acciperem , quod 
fcilicet non eorum culpa , fed innocentix 
certitudine comitati , propter fandam unio- 
nis caufam , quam eadem dominatio pro 
Chrido complexa ed , indignx perfecutionis 
vulnera patiuntur , concepti doloris acerbi- 
tas non mediocriter ed linita. Ad hxc fan- 
dum 


Digitized by 




873 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


dum veftrx mentis propolitum in hoc Dei 
negotio conftantius roboratum, non parvum 
eontulit folaminis refpiramen,dum vidi quod 
pro viiitatione multiplici , quam Deus hoc 
anne in pcrfonis & facultatibus erga domi- 
nationem vcftram exercuit , conflantem Sc 
fortem animum confcrvavit , illum eo vali- 
dius roborare dignatas , quo fecundum hu- 
manitatem habuit infefta moleftia intima 
penetrare. Deo itaque gratias ago, qui tan- 
tum caufx fax pugilem non reliquit. Et fi 
quid apud dominationem vcftram velit fup- 
plcx mex devotionis oratio, cum omni qua 
pofliim inftancia audeo (applicare, ut in hoc 
fando folidatapropofico , magnanimitas fo- 
lita , miliis terrenis eventibus terreatur , & 
pro Chrifto militans humane perfecutionis 
jacula non formidet. Quid enim Deo perfe- 
dius ? quid fidelium animabus utilius , quam 
orthodoxx fidei noftrse defenfio , pro qua tot 
fandi patres martyrio coronari voluerunt i 
Quod pietatis & mifericordix genus eft di- 
gnius , quam oves Dominicas duorum ambi- 
tione divifas , laceras & vagantes ad unicum 
ovile verique ac unici palloris notitiam revo- 
care? Ut autem qusrcumquc perfonam meam 
tangunt vclut devotus filius patri ac domino 
meo notificem; quamquam vifitatio mea 
veftrx nuper digna nequeat comparatione 
ccnferi 5 cum ego in facultatibus, veftra au- 
tem dominatio in perfonis & facultatibus pa- 
tiatur , cum eadem reverentia fignifico, quod 
Greqorjvs nuper ad requifitionem , ut (cnfi , 
domini & ducis Mediolanenfis , dum Ar. 
prcfbyterum majoris ccclcfix Mediolanenfis 
de fado in archicpifcopum nunciavit. Quo 
non contentus , omnibus aliis commendis , 
quas poffidebam, de fa&o me privavit: ita 
quod hodie dicere poffim, nullum in ecdefia 
Dei beneficium poffidere , de quo gratias AI* 
tiffimo refero , qui propter fufeeptam hanc 
juftiffimam unionis caufam dignatus eft me 
contumelia & perfecutione dignum efficere , 
nec tamen, eo tcfte, mens mea conftans & 
fervida frangi poterit aut profterni , fed con- 
tinue ferventius animabor , omne temporale 
commodum pro Chrifto libentiffime con- 
territurus 5 demum quia dominationis veftrx 
litterx (abjungebant , ut fuper mittenda prx- 
fentialiter ad communitatem iftam ambaxia- 
ta , fubtta&ionem obedientix a dido Grjego- 
Mo pro viribus cura tara , meum dominationi 
veftrx judicium aperirem. Ecce quod reve- 
rendiffimis dominis meis pariter & reveren- 
tiae veftrx fcripfi , iterum replicabo , quod 
videlkct kedum utile, fed ncceffariunv mihi 
videtur , quod ad prxfens cum omni follici- 
tudine laboretis } quia nunc tempus vifitatio- 
his noftrx pervenit, nnne invenietis mate- 
riam difpofitiffimam & paratam. Clamant 
omnes in Dei caufa jam roborati, ut quid 
'tempus diutius teritur ? quid expc&aror ? quid 
diffinitur ulterius? Quod fi pro tam falubri 
Fet. Script. & Mon. atnpl. CoHctt.Tom. Fll. 


874 ’ 


B 


A caufa duo ex reverendiffimis meis cardina- 
libus, unus videlicet Ultramontanus , altet 
Italicus fimui acccffcrint , credo quod fru- 
dum optimum reportabunt. Sed quod inte-; 
rim cum omni follicitudine procuretur, ut 
magnificus Janux gubernator fuam ambaf- 
fiatam hac de caufa deftinet feftinanter,dum 
habemus priores propitios , & bonorum ci- 
vium animos invenimus noftris voluntati- 
bus inclinatos. Tollite itaque moras, quia' 
tempus ipfum dilationes refugit & abhorret. 
Valeat dominatio veftra feliciter , quam Al- 
tiffimus juxta voca confcrvarc dignetur. Da-' 
tum Florentix. 

Ejufdem reverendiffimx paternitatis ac 
dominationis humilis & devotus fer- 
vitor P. cardinalis Mcdioiaacnfis. 


EPISTOLA EJUSDEM 
ut videtur , ad eumdem. 

Vt quam citius Florentinis mittuntur pro fub - 
tractione a cardinalibus oratores . 

R Everendiffime in Chrifto pater ac do- Ann0 l4o8 . 

mine, domine mi fingulariffime , debita ** «A ui». 
cecommendatione prxmifla. Poftquam do- 
minationi veftrx per alias litteras fcripfi , oc- w/w. 
currit quod vir venerabilis dominus Bar. de 
Montegoncio pro parte reverendiffimi do- 
mini mei domini de S. Euftachio ad vcftram 
& aliorum dominorum meorum prxfifntiam' 
deftinatur , rogaturus cum effe&u , quod duo 
ex dominationibus vcftris , omni expe&atio- 
ne fcdufa , dignentur' ad hanc accedere civi- 
tatem , ut obedientix fubtra&io , nunc quo 
tempus eft, omnino concludatur. Nam, ut 
verum fatear, nifi res foret adeo difpofita ; 
ut facillimum credam , duobus ex vobis huc 
venientibus, omnia feliciter obtineri , jam ab 
hac civitate profe&us effern verfus Bono- 
niam, ad reverendiflimum dominum meum , 
dominum de S. Euftachio prxlibatum , ac- 
ccflum meum ad fui prxfcmiam poftulan- 
tem. Sed venerunt ad me cives hanc Dei 
caufam profequentes , prxfentiam meam hic 
heccflariam, tali pendente tradatu , & nullo 
alio pro vcftris dominationibus exiftente, 
omnes unanimiter concludentes , & ex meo 
rcceflii dubitantes , ne fervens & acccnfa 
multorum intentio refrigefeat. Quibus at- 
tentis , talem adventum difpofui prseftolari. 

Et fi dominatio veftra dignetur onus huc ve- 
niendi fufeipere , & reverendiflimum domi- 
num meum dominum de Thureio pro do- 
minis meisUltramontanis pariter fecum ha- 
bere , id ad meam & multorum gratiam lin- 
gularem & incomparabilem utilitatem acce- 
det. Spero namque quod vobis, utprxdixi, 
fimui venientibus , ante meum ab hinc recef- 
fum , omnia , Deo duce , feliciter concluden- 
tur. Feftinate itaque pro Deo ,dum tempus 
cxpoftulat. Ego interkn perfonam circum* 

Cccc 


D 


Digitized by LjOOQie 


87J ACTA VARIA PRIVI A 876 

fpedam & fidam , videlicet nobilem virum A fcripfifli, fi forte te memoria Iapfiim effe in- 


Johannsm de Brugexa, filium in Chrifto ca- 
riffimum, Venerias deftina vi, pro fufcipienda 
vera informatione fuper his, proquibus pridie 
ad veftram & aliorum dominorum meorum 
prarfentiam fpecialiter deftinavi. Mifi etiam 
ad praefatum reverendiffimum dominum 
noftrum de S. Euftachio nuncium proprium , 
ut per ipfum caufam expedationis meae in 
hac civitate pro tanti boni conciufione cog- 
nofcat, quam felicem concedere dignetur 
Altiffimus,& dominationem veftram ad vota 
confer vare. Datum Florentiae. 


B 


APPELLATIO B. DE AfONTICULO 
litterarum facra fxrnitentiarix ferif toris 
& cor retforis , a fent entia Gregor iana. 


Anno 1408. 
Ex mf iUn- 
ftrijftmi 4» 


V JEllcm pro communi falute mihi caufas 
appellationis aut omnino non effe , fic- 
vtUn ChM> fl uc a tc P to jtiftitia non oportuiffe difcedcrc, 
aut injuftas effe, & me magis jure privatum 
abs te quam injuria. Vellem potius in eum me 
exiguum hominem incidiffe errorem , qui 
mear privationis caufa fuiffet legitima , quam 


te tantum monarcham ejus effe fententiae , 
ut fponfa Chrifti in tanto non folum perfc- q pcftifcramque nutris difeordiam , nec adver- 


venias , te non folum Angelum , fed Gre- 
ooitiUM etiam fubfcripfiffe , quatuordecim fu* 
per hoc publica documenta, & in cis con- 
tenta voto & juramento firmaffe. Jam hoc 
planum cft , negari non poteft. Nonne etiam 
poft affumtum diadema, in publico confifto- 
rio, multis diverfarum nationum orbis terra- 
rum prsefentibus , adhaerentibus, & prae gaur 
dio lacrymantibus , in conclavi gefta , vota & 
jurata , firma & rata habuifti , & tertio pu- 
blice roborafti jurejurando & voto! Nonne 
palam dixifti, tc non vanitatis, fed caritatis 
via velle incedere! Nonne harc continentes 
litte^l univerfo orbi mififti ! An id memoria 
excidit ! Si forte praeteriit , in mentem revo* 
co ; fi meminifti , cur ab illa caritatis via de- 
clinas , per quam Salvator nofter gradiens , 
pro illa fponfa , quam tu dimidiam facis , vo- 
luit in cruce pendere ! Non pudet te ejus effe 
vicarium, cujus greffus non tantum non fo- 
deris, fed ejus etiam fis inimicus operibus! 
Ille pacem tcftamento reliquit apoftolis , tu 
fchifma non modo non aufers, fed auges. 
Ille dixit : Regnum meum non eft de hoe mundo'-, 
tu ut in hoc mundo regnes , non fine infinito- 
rum pene hominum fcandalo inveteratam 


verans diffidio, fed infuper omnes qui ejus 
unitatem quaerunt , tuis tamquam facrilegos 
damnes fententiis. Ego enim me hujufmodi 
effe naturae cognofco,ut aut caveam ne digna 
fupplicio perpetiar , aut monitus ab errato de- 
filiam- Tua autem cervix ea cft , ut tibi una 
erroris plurimorum fit caufa, nec umquam 
velis non tantum amicis confiliis monitus, 
verum etiam apertis contumeliis laccflitus er- 
rata corrigere. Nec vero crede me hujpfmodi 
privationis dolore pcrcujfum harc in te verba 
conjicere » cum me neque ego , qui mihi con- 
fcius fum innocentiae mear , privatum putem; 
neque hi, qui vellem Chrifti diffeiffam, te 
repugnante , refarcirc nituntur,plus me quam 
feipfos privatum volent. Sed propter duo id 
facio, primum ut veritatem non taceam, 
alterum quod exprimo procedit , ut juftitiam 
meae appellationis oftendam. Adhibe igitur 
aures , Gregori , & in teipfo confidcra num- 
quid eorum quae dicam mentiar. Si refellis, 
adhibebo in tcftes meae veritatis reverendiffi- 
rnos patres , qui te infeliciter elegerunt , quos 
fi fufpedos alleges, tamquam tibi contrarios, 
an etiam tuam feripturam allegabis fufpe- 
dam, Innumerabilia mihi teftimonia meae 
yeritatis , quocumque me verto, affunt. Sum- 
matim igitur res omnes, quae ad hanc rem 
pertinent , adufque hunc diem geftas explica- 
re tentabo. Antea quam de te eledio fada 
effet, cum ceteris patribus in conclavi vovifti, 
& jurejurando firmafti fciffam unire eccle- 
fiam , Sc fi tc ad fummum gradum contigiffet 
afeendere, renuntiare pro tanto bono papa- 
tui. Ad id verum non dico! relege quod 


tis quot quantorumque malorum fis mater. 
Nam vix unum reperies, qui ccdefiafticos 
ordines revereatur , ut decet ; qui cenfuras 
ecciefiafticas reformidet, qui non potius prae- 
donibus confidat quam clericis. Jam tu Sc 
tuus ille rivalis Maledidus, cum vae non 
poffim dicere Benedidus , cum quo tu Sc 
ipfe tecum tam aperte colluditis, ut omnes 
jam manifefte vcftras mutuas artes intclli- 
gant , fadi eftis vulgi fabula, An ego falfa prae- 
dico ! Non fuit collufio cum tanto , fed fido 
fervore civitatemacceptaffes Saonar,ad quam 
ille iecurus fe contulit, fciens te tandem fc- 
dem illam allegaturum fufpedam ! Tu Senas 
profedus es , non ut illico, ut debes , Saonx 
accederes i fed ut fimulatis timoribus fufpe- 
dam faceres. Tandem illius ad te, & tuis ad 
illum miffis legatis , de loci mutatione trada- 
tum eft , conclufum vero minime. Ille ut fe 
concordiae amatorem praetenderet , ad Por? 
tum - Veneris mari fefe tute locum , ut 
idem praetenderes , contulit. Quot ibi , quan? 
torum regum , quantarumque civitatum le- 
gati fuerint , qui inter vos duos de altero Iocq 
eligendo tradarent !Quid aliud egerunt tan- 
dem, quam ut vacui de unione dcfpcrante$ 
redirent ad propria ! O impudentes ! ofcelc- 
ftos ! 6 facrilegos homines! duos, inquam, 
homines impudentes , fceleftos & facrilegos. 
Num non impudentia eft, nunc affirmare, 
nunc negare ; nunc velle , nunc nolle ! Num 
fcelus non eft, a pace abhorrere , fchifma fo- 
vere, & tot mundi principes atque populos 
in dubio tenere ! An non facrilegi eftis, qui tu- 
nicam Chrifti individuam feciftis dividuam! 


Digitized by 


Google 


877 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix, 


878 


qui civitates & oppida remanere in fervitute 
permittitis? immo ut fic infer vabi liter regna- 
re poffitis,in fcrvitutcm datis, qui omnium 
turbinum Chriftianitatis edis occafio. Si te , 
Gregori , non pudeat tuam tribum , quam 
majorum tuorum infigncs decoraverunt vir- 
tutes, tua maculare fupcrbia , at pudere te de- 
buit clariffimam tuam patriam mari terraque 
famofiffimam , potentiffimam , omnibus de- 
nique omni virtute fplendentibus opulen- 
tam , tuis inficere maculis. O pulcherrima ci- 
vitas Venetorum, huncne filium pcperifti, 
qui te non modo non illuftriorcm fidei ob- 
fervantia faceret , fed fidem fallendo aliquid 
tux claritati detraheret? Quam felix mater 
fuiflcs , fi per hunc tuum filium fuiflet odiofif- 
fimum fchifma fublatum. Sed tu tantx ma- 
tris degener filius , cur ejus matris nunc im- 
ploras fuhfidia , quam innocentem fempiter- 
na foedas infamia ?Credifnc eam contra com- 
mune bonum totius reipublicx Chriftianx 
tibi inhibituram favores , quam manifefte 
tuis deformas fceleribus? Credis tuos conci- 
ves contra juftitiam , qua duce tam pulcrum 
quam amplum , tam ftabile compofuere do- 
minium , pro te arma fufeepturos ? Ea enim 
modeftia vigent , ut nullis eos poffis pollici- 
tationibus fle&ere 3 ea fapientia , ut tuam in- 
juftitiam aperte confpiciant 3 eo denique ani- 
mi robore , ut per honefta nullis eorum peri- 
culis parcant. Sperare igitur debes potius cos 
te in hac caufa dcfercrc, immo etiam te tuof- 
que fequaces cum fummis eorum periculis 
& impenfis perfequi , quam communi bono 
refiftcre. An vero ipfam tuam quoque pa- 
triam unionem volentem dices fu (pectam 
nimium? Nam omnes pacificos fufpedos, 
omnes fchifmaticos fideles habet. Allegafti 
fufpedum fereniflimum Francorum regem , 
regem Chriftianiffimum , non ut quicquam 
de tali principe jufte potueris fufpicari 3 fed 
ne te Saonam conferres, ne unionem faceres, 
ne pacem mundo redderes , ne fchifma fu- 
neftum tolleres. Quas umquam ulli homini 
etiam pagano clari (lima domus Francix ftru- 
xit infidias ? Quod vero contra infideles num- 
quam molita eft, in te moliretur Chriftianum, 
& glorix papali pro mundi falute renuntiaret 
papx 1 Quis per infidias aut violentiam 
unionem fieri poffe putavit? Pax enim vo- 
luntaria effe debet non rapta 3 infidix paran- 
tur fugacibus , violentia infertur rebellibus. 
T u vero , fi fponte Saonam accedebas renun- 
ciaturus papatui, quas infidias, quam vim 
poteras formidare ? Allegafti fufpedum Chri- 
ftianiffimum populum Florentinum , quod 
in civitate Pifana reverendiffimos patres, quos 
tibi in creatione novorum tuorum prxten- 
forum cardinalium diflentientes , in civitate 
Lucana aut crudeliter trucidafles , aut mife- 
rabilius vinculis coardafles , nifi tuo furori, 
nifi domini Lucani erga facrofandam ccclc- 
fiam providentia & humanitas reftitiflet , 
Vtt. Script. (jr Mon . ampl. Colle fi. Tom. FU. 


B 


D 


cum debito honore recepit. Eumtle populum 
ingrate fufpedum dicis , qui te per ejus loca 
tranfeuntem totiens tantis cumulavit hono- 
ribus? Florencinane civitas dici fufpcda me- 
retur , quia pacem defiderat , quia pacem 
quxrcns , & tuam fxvitiam fugiens , facratiffi- 
mum recepit collegium ? Non infamia eft; 
urbi clariffimx ifta tua fufpicio, fed gloria. 
Nam fi fufpcda non fuiffet , exiftimarctur ab 
optimis tux particeps fuifle verfutix. Prxftat 
clariffimx civitati falfo fufpedam dici , quam 
fuifle his patribus & Romanx ecclefix matri 
fux inhumanam atque cruddem. At tibi noti 
humanitas ifta aut pietas fuifle videtur, qui 
fubverfo rerum ordine humanos inhumanos, 
pios impios, virtutem vitium vocas. Voluiflcs 
hos patres non modo non receptos fuifle, ve- 
rum aut inde fugatos exilium toto otbe terra- 
rum pati , aut tux crudelitati de bono opere 
lapidandos torquendofque remitti. Felix Flo- 
rentia , fi termines ut ccepifti, quanta floribus 
gloria , fi ruis favoribus, confiliis atque auxi- 
liis facrofanda redintegretur ccclefia. Tu e- 
nim qux civitatem Pifanam locum fandifli- 
mx unioni opportuniflimum facro dedifti 
coi legio, in qua fanda fynodus celebretur, & 
tandem unici verique paftoris eledio ? Quot 
triumphos ducens , quibus laudibus per re- 
gum, principum, populorumque ora cele- 
bratur. Tu enim non locum tantum unioni 
dedifle 3 fed ipfam etiam unionem perfecifle 
cenfeberis. Tu civitatem Pifanam non colle- 
gio tantum , fed toti mundo dedifti. «Expeda 
igitur tibi a toto mundo accumulatiffimas 
& haberi & referri gratias. Progredere ut coe- 
pifti , ftudiis , favoribus , impenfis , quibus 
omnibus plurimum vales. Erige jam pene 
merfam gubernatoris negligentia Petri navi- 
culam. Effice uc tuo in portu fui remiges mi- 
ferabiliter fciflam pacis catena conjungant, 
& conjundx folidatxque de unico guberna- 
tore provideant. Nec vero metue ullam Grc- 
gorianx fufpicionis infamiam. Infamis cfles , 
fi te aut hujus fufpicionis metus , aut Grego- 
rii five blanditix five minx feciflent a facro 
collegio alienam. Quicumque enim, Gregori, 
tibi amici funt , hoftes efle unionis neccfle eft. 
Quod pulchre declarat creatio Lucx fada 
amicorum tuorum & prxtenforum quatuor 
cardinalium , qui quam perdite pacem eccle- 
fix impediverint , non tantum omnis mun- 
dus & Romana curia teftis eft , fed etiam pro 
mercede tanti fceleris abs te honor exhibi- 
tus. Tu enim eos tantum ad gradus honoris, 
non dicam dedecoris , promoves , quos tux 
nefarix voluntati conformes exiftimas. Eos 
autem qui abhorrent a fchifmate , paci indul- 
gent , tuis inanibus privationibus infedaris. 
Videfnc quanta fit ifta tua infamia ? Credifne 
cos privatos efle , quiecdefiam Dei tuis fal- 
laciis motam totis erigere moliuntur cona- 
tibus ? Sed quam accepta mundo eric ifta pri- 
vatio? Quos autem priyafti? profedo bonae 

Ccccij 


Digitized by t^ooQie 


ACTA V A R 

mertJdfiSc dominos A. cpifcopurnOftienfem, 
& J. SS.Cofmse & Damiani diaconum S.R.E. 
cardinales, qui cum fuis prxclariffirnis vir- 
tutibus , cum unionis pro qua decefferunt 
affectione , cum maxime iiluftri fama priva- 
tionis injuftx , ■&. in prxfenti fxculo ceiebres 
fcftipet etunt , & in alio cumele&is Dei glo- 
ri* corona fplendcBunr. Privafti infuper rc- 
Vtrcndiffimos patres dominos A. epifcopum 
PeneftHtienfem & P. Bafilicx X1L apoftolo- 
rurft prefbyterum cjufdem Romanae ecclefix 
cardinales, illum non minus animi viribus, 
quam majorum nobilitate illuftrem i hunc 
fummum theologum fummumque philofo- 
phum , utrumqUC virtutibus omnibus relu- 
centem ; utrumque tuis moribus adverfan- 
tem , quos ad te Senas , fi forte refipifccres, 
fi forte mentem meliorem haberes , pro pa- 
cis bono profc&os non modo audire nolui- 
fti i verum etiam cunftis curialibus ne ad eos 
accederent inhibuifti. Privafti reverendiffi- 
mum patrem dominum B. S. Euftachii dia- 
conum cardinalem , tui venenofi pedoris an- 
tidotum, qui ingenti animo roboratus, ma- 
ximifque virtutibus praeditus , ftriCto enfe tuae 
repugnat infamiae. Hic plane tuos jamdiu co- 
gnovit mores , & tuas tortuofas femitas quas 
ante Vidit , Romanx ecclefiae providentiffi- 
mc canet. Neque enim eft pafius urbem Bo- 
niam tua tuorumque nepotum ora fubire 
rapacia. Privafti ceteros reverendiffimos pa- 
tres in civitate Pifana , immo Florenti* , u- 
nionisbafilicam pulcherrime fabricantes, qux 
candidiffimis & non facile ruituris in dies 
mirabiliter furget marmoribus. Atchite&i ii- 
dem funt patres miniftri. Ceterum reges , 

, principes, populi , qui materiam veluci cal- 
cem & lapides , bafilicx conftruendx fefe 
exhibent. Non tu , perverfe , in hac mifiam 
cantabis bafilica , fed futurus unicus Roma- 
nus Pontifex , qui eam intus & extra teget 
auro puriflimo > nec ullus locus auro vaca- 
bit , nifi qui tuorum clariffimorum gefto- 
rum continebit memoriam. Erunt enim om- 
nia tua gefta tetris pi&a coloribus. In me- 
dio Lucifer afpedu horrido , luminibus ig- 
neis ore patulo, dentibus fanguineis , toto 
denique corpore fccdo. Te vero ejus ore me- 
ritas poenas alias luentem, ftantemxim. cir- 
cum ftabunt daemonia , quot inftrumenta 
publica fubfcripfifti nigris manibus, totidem 
patula inftrumenta , in quibus feripta funt 
juramenta & vota , in te autem dira vocc 
clamabunt : Quid agis, perjure, quid agis, 
vdtifrage pontifex > Ad quorum vocem ce- 
ter acircumftantia daemonia reboabunt. Hx 
tibi poft mortem , qux proxima eft ( neque 
enim , ut aftra indicant , proximum aut at- 
tinget autprxteribit decembrem.cclebrabun- 
tur exequix. Has habebis inferias. Hic erit 
perpetuus tux memorix tumnlus. Indulgc 
igitur privationibus crebris, perfequete eos 
qui unionem volunt. Difgrega Chrifti gre- 


IA PRjEVIA 880 

A gem , fi non fatis difgregatus tibi effe vide-* 
tur , hxc exiguo tempore fac ut libet. Con- 
fide caros nepotes , quos poifis tibi fautores 
allicere , in quos beneficia privatorum & of- 
ficia in prxmium perverforum confiliorum 
conferas. Ne dubita. Nam multos volentes 
& infuper gratias agentes invenies. Num- 
quam tux voluntati deerit ille tuus BerthoC 
Numquam Petrus deMontello, numquam 
Nicolaus de Benevento , numquam Fran- 
cifcus dc Madio , viri utique optime de te 
meriti. Numquam alii plures, quos nunc non 
prodo , non ut cos verear , fed ut fi emen- 
„ dare voluerint , ob hanc feriptionem , eo- 
** rumque manifeftationem , de venia non def- 
perent ; quod ex me ipfo judico , qui tuo 
quondam errori favi > demum melius infor- 
matus mentem mutavi. Prxfatos autem qua- 
tuor ex parte confcripfi , quos credo una te- 
cum in profundum malorum merfos, & in 
fenfum reprobum datos. Quod fi certo non 
fit, & peccafle pxnitcat , ipfisceterifque, qui 
melius fentire velint , locus eft venix , re- 
deant , & in gregem bonorum fe conferant, 
unionem cupiant , & pro ea etiam mori de- 
fiderent , & utinam teque , Gregori , pxni- 
teat, & mentem mutes, atque te his patri- 
q bus aggreges. Tunc enim diceris Gregorius , 
quod nomen a gregando di&um eft , Scquod 
hadienus tuis moribus contrarium fuit. Nam 
cur Lucam acceffifti? Cur Senas retro, peti- 
vifti ? Cur nunc Ariminum petis! Si pacem 
cum hofte defideras , non longe abi. Sed 
quid ego hxc inutilia verba fundo 5 putemne 
te qui pacis fis hoftis pacem quxrere ? Rec- 
tius igitor accommodatiufque tibi Difgrego- 
rius a difgregando nomen aflumfifles. DiC- 
gregafti enim a te pacem fugiens omnes pa- 
cificos , fcandalofos & fchifmacicos elegifti. 
Mc quoque ad pacificos profe&um , cum eis 
conftruendx faerx bafilicx intereffe volen- 
tem , iniqua tua damnafti fententia , damna- 
tumque privafti officio. O meam prxclaram 
damnationem,! O illuftrem privationem ! cur 
me damnafti ? an quia unionem ecclefix vo- 
lo? Cur mc privafti ? an quia ad hosprxfu- 
les clariffimos unitiffimi utriufquc partis coU 
legii , qui templum pacis facratiflimum fta- 
tuunt , humilis minifter acccffi? Quid aliud 
mihi fcelus adne&as ? quid damnatione aut 
privatione fit dignum , nifi forte quod tibi 
quondam favi ? Pxnitet favifle contra veri- 
tatem. Sed vifne tibi verum dicam , & ho- 
rum qux fcripfifti feriptoris particulam cor- 
rigam ? Rogatis favi. Rogatus in tuum favo- 
rem fcripfi , mente femper alienus fui , quid- 
quid fcripfi , quid aliud quam ironia fuit ? 
Peccafle autem confiteor, qui pro te etiam 
contra mentem amici rogantis caufa fcripfi, 
fed id quoque peccatum delevit pxniten- 
tia. Ab hac igitur tua nequiffima abfur- 
diffimaque prxtenfarum damnationum & 
privationis fententia , ad omnipotentem 



Digitized by 


Google 


88i AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mcccctt. 88a 

Deum & unigenitam Filiam ejus, dominam A le homui , & quartam fimile equila volanti. 
noftrum Jesum Christum, cujus tu , Has etenim imagines qua tuor e V angeli ftis 
cum ejus mandata contemnas, in inferno, (acri do&ores adaptant , ut facies hominis 
nifi propoGrum mutes , jufto judicio cru- Mathzo, facies leoni» Marco, facies vituli 
ciaberis ; & ad facratiflimam fynodum fntu- Lucae , Aaquilae facies Johannii & hoc fccun* 

ram , cujus juftara , fi tu vixeris , formidabis dum ftmHiuidiacs vatias, quas de Chrifto fuis 

fententiam ; ac ad futurum verum unicum in codicibus exprefferuot. Non enim Marcus 
Sc indubitatum Romanum pontificem , ad tc fecundam naturam Ico , nec bos Lucas., nec 

ipfum quoqne, fi refipifeas umquam, & men- Johanncs aquilaifcd fecundum fimitudinem, 

tem mutes & non Difgregorius fis , fed Gre- prout fuperius cft cxpreffiim. Ita & nomen 

gorius efle incipias, provoco & appello, pe- beftiae in facris codicibus quandoque fccun- 

tensapoftoiosinftanter , indant ius , & inftan- dum naturz proprietatem , qnandoque fe- 

tiilimc. Datum Pifis apud facrofandam ba- ^ eundum quamdam fimilitudinem invenitur, 
filicam unionis, calendis Novembris anno quemadmodum in Gcnefi legimus , Dixit 
Mccccvnr. quoque Deus producat ter r a animam viventem 

___________________________________ in genere fuo, jumento & reptili a, & beftias ter - 

re fecundum /pectes fuas. Et infra inquit Jaco- 
EPISTOLACARDINALIS bo. Fera peffima comedit eum, Beftia devoravit 

Mediolanenfis, domino Hermolao Bra- ofeph . Sicque in aliis feripturz locis variis 

gadino, civi Veneriarum. fecundum naturz proprietatem beflia nun- 

cupatur. In prophetis autem hoc nomen fe- 
cundum fimilitudinem fumitur , & maxime 
in Apocalypfi Johannis, quzin facra ferip- 

S Pe&abilis & egregie fili in Chrifto , amice tura ultimz locum obtinet prophetiz , ubi 

nofter cariflime , litteras vcftras Venedis debeftiis proponitur & declaratur , quarum 
datas xxvu. menfis Odpbris, fecunda przfen- C una de mari, & altera de terra deferibitur 
tis menfis per manus Secundani mercatoris afcendiftc, per quas ab ecclcfiafticis do&ori- 
accepimus ; qui cum a vobis mandatum di- bus perfecudones ecclefiz defignantur, Tria 
ceret hahuifle, ut litteras illas non alteri , fed namque perfecutorum genera diverfis tem- 
nobis in manibus affignaret , voluntatem ve- poribus etiam pafla eft. Primum fuit Judzo- 
ftram fideliter adimplevit. Dum igitur earum rum, fecundum paganorum , tertium vero 

continentiam legeremus , hanc in affedu fen- hzredcorum , qui quanto majores pcrfecu- 
tendarn percepimus contineri , videlicec tores fuere, tanto funt majores beftiae nun- 
quod quarumdam noftrarum copia littera- cupandi. Non credat igitur veftra prudentia, 
rum illuftri principi duci Mediolanenfi nu- nos adeo ignaros , ut aftumtos ad prztenfum 

perrime tranfmiflarum , ad illam inclytam cardinalatum bcftias dixerimus , fecundum 
pervenerat civitatem; Sc quoniam inter alia naturz proprietatem , fed fecundum fimili- 

referebat, qualiter dominus Gr.egor.ius an- tudinem, eo quod eorum aflumdo nontol- 
te noftrum in Senas introitum , per diem u lit fchifma peltiferum , fed potius auget & in- 
dumtaxat novem beftias, ut ipfe nominat, cendit , Sc ita hujufmodi aflumdo inimica 
in fan&z macris ecclefiz catdinales aflumfo- dignofeitur ecclefiz fan£tiflimz unioni. Bc- 
rat : ex hoc nonnulli di&x civitatis nobiles ftia quafi vcftia , mutata A. in E. quz dici de- 

fcandalizati funt , Sc conqucfti dicentes : affi- bet vaftia a vaftando ; & ita fecundum hanc 

nes noftri non beftiz, fed homines , Sc bene fimilitudinem ifti aflumti funt , non ad pro- 
nati nofcuntur. Cur ergo eos beftiarum no- fequendum ecclefiz unionem , fed ad ipfum 
mine, noftris in litteris vocabamus ? Ad quod potius devaftandam. Credite nobis , Hermo* 

illorum pace dixerimus , non videntur in- lac cariflime , fobolis hzc fucccffio non fi- 
telligere confuetudinem feripturarum , quz nem quzdt imponere fchifmad , fed ipfam 

quandoque per fimilitudinem , quandoque reddere nititur immortale. Hzc igitur fuit in- 

fecundum proprietatem nominibus ponun- tentio , non ut naturam ab eis hominis tol- 
tur. Dicitur enim Chriftus mundi laivator E letemus, neque generis civilis nobilitatem) 
quandoque Leo , quandoque lapis angularis, fed-ut efteduen viti i promeremus unionis ec- 

Sc cetera hujufmodi nomina , quz ut B. Au- clefiafticz deftrudivum. Et o utinam eos vo* 

guftinus refert, magis vera dicuntur per fi- care potuiflemus agnos vel oves, in quibus 

militudinem , & non fecundum proprieta- per fimilitudinem notatur non fuperbixfa- 
tem. Quatuor etiam evangeliftz per Ezechie- ftus , non elationis ambitio , fed humilitatis 

lem animalium imaginibus deferibuntur. In dignifiima virtus , unionis ecdefiafticx fir- 
cujus prima vifione ita contexitur , & in me- mum fundamentum , quod Chriftus eft, qui 

dio fimilitudo quaruor animalium: Et hh: in evangelio loquitur. Difctteame quiamitit 

vultus eorum facies hominis , facies leonis , fum efr humilis corde . Et fequitur pacis & con- 
facies vituli , & facies aquilz. Johannes etiam cordix vinculum. Et invenietis requiem ani - 

in Apocalypfi , animal , inquit , primum fimi- mabus vefiris. Tu nepos felices di xdTemus , fi 

le leoni , fecundum fimile vitulo , tertium fimi - talem prztenfam dignit&em judlateaus ac* 

Cccciij 


Explicat qua ratione recens creatos cardinales 
appellaverit beftias. 



SS* ACTA V A R 

ceptaflent. Sed quia viam acceperunt conti- 
nuandi fchifmatis , eos non agnos , non oves, 
non felices ; fed beftias merito nuncupamus. 
O mifera humanx ‘conditionis ambitio , ut 
propter honoris ambitionem & facultatis ca- 
ducam mercedem fidei relinquatur integri- 
tas , fidei poffponatur facra religio , fidei , 
quantum in cis eft , permittatur divifio. In 
tanta temporis brevitate Deus per fui miferi- 
eordiam eorum illuminctintclledus, inflam- 
met affedus fux caritatis incendio , ut ad cc- 
defiafticam perveniant unionem cum aliis 
ipfam defiderantibus & operibus indefeflis 
profequentibus toto corporis & mentis affec- 
tu. Tandem Deum oramus , nofter dulcis 
Hermolae , ut mentem vcftram in affectio- 
ne ecclefiafticxffabiliat unitatis. Datum Flo- 
rentiae, &c. 


SEQUUNTUR NOMINA EORUM 
qui ex parte provinciarum fuerunt eledi 
pro concilio generali die vi. Novembris 
in przfentia domini cancellarii Franciae. 

Pro Remensi provincia. 


IA PRjEVIA 884 

A Sandi Petri fupra Divam. 

Doli ores. 

Decanus ecclefiae Rothomafgenfis , & ma- 
gifter Robertus de Qucfneyo. 

Magiffer Ifambardus Martelli thdaurarjus 
facrz Capellae palatii Parificnfis. 

Magiffer Urfinus de Elavande. 

LicentUti iit utroque jure. 

Magiffer Adam de Bandribos. 

Magiffer Hcnricus de Calvo-monte. 
Magiffer Guillelmus De/puis. 

B Provincia Senonensis. 

Archicpifcopus Senonenfis. 

Epifcopi. 

Nivernenfis. 

Trecenfis. 

Meldenfis. 

Abbates doftores. 

Sandx Genovefie Parifienffs. 

Tironienfis. 

Sandi Benedici fupra Ligerim. 

Sandi Maximini Aureliancnfis. 


Anno 140S. 
Ex mf. fandi 
Laurentii 
Lttditnfi/. 



Belvacenfis. 

Lauduncnfis. 

Tornacenfis. 

Atrebatenfis. 

Abbates doftores. 


Doftores in theologia & jure. 

Provincialis Francix ordinis Minorum. 
Magiffer Johannes Cortecuijje. 

Johannes Luqueti. 

Guido de Alhdaco. 

Radulfus de Albiaco & de Matifcone. 


Sandi Eligii N o viomenfis. 
Sandi Crilpini. 

Priores conventuales . 


Provincia Lugdunensis. 

Archiepifcopus Lugdunenfis cum duobu$ 
notabilibus graduatis. 


De Crifpeyo. 

De Abbatis- villa. 

Omnes notabiles graduati. 

Magiffer Johannes Mauramie pro ecclcfia 
Remcnfi. 

Magiffer Petrus Gauchon pro ecclcfia Cata- 
launenfi. 

Decanus S. Audomari pro ecclefia Mori- 
nenfi. 

Magiffer Johannes Chairecon pro ccclefia 
Cameracenfi. 

Et ducet quilibet epifeopus fecum , fi vo- 
luerit , unum vel duos canonicos de ecclefia 
fua, & fuas lucrabuntur cotidianas diftribu- 
tiones legatione durante. 

•A 

Provincia Rothomage&si$. 

Epifcopi dottores. 

Lexovienfis. 

Ebroicenfis. 

Conffantienfis. 

Abbates doftores. 

Montis fandi Michaelis. 

Dc Gcmmctico. i 


Epifcopi quilibet cum uno graduato. . 

Eduenfis. 

Cabilonenfis. 

Matifconenfis fi non vadat , mittet notabi- 
lem graduatum. 

Abbates dottores in theologia & jure.. 

Virgiliacenfis. 

Molifmenfis. 

Sandi Sequani. 

Monaftcrii S. Johannis dc Reorno. 

De Caftellionc. 

Petrus dc Monceiaco decanus Lugduncn- 
£ fis , licentiatus in decretis. 

H. de Savoi/i decanus Lingonenfis & licen-; 
ciatus in utroque. 

Johannes Guioti dodor injure, canoni- 
cus Eduenfis. 

Hugo Fabri licentiatus in decretis, canoni- 
bus Cabilonenfis. 

Gaufridus de S. Amore cantor Matifco- 
nenfis, licentiatus in utroque. 

Provincialis Burgundix ordinis Minorum* 


Digitized by 


Google 


88; AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

Pro provincia Auxi tana. ^ 

Epifcopi. 


88(5 


Bafatenfis. 

Tarbicnfis. 

Convenarum. 

Ledorenfis. 

Abbas Chimorrx. 

Prxpofitus S. Juftini in ccclefia Auxitana. 

Pro provincia Vixnninsi. 

Archicpifcopus Viennenfis. 

Quinque notabiles viri fecum. 

Provincia Tvrqnxnsir 

Archicpifcopus Turonenfis. 

Epifcopi. 

Dolenfis. 

Rcdoncnfis vel Nannetenfls. 
Maclovicnfis. 

Trecorenfis. 

Abbdtes. 

DeNucariis. 

Sandi Sergii. 

Sandi Albini. 

Radulphus de Paruda. 

Decanus Cenomanenfis. 

J. de Tegula. 

Alanusde Vico. 

Thomas Girou. 

Andrxas Cotini. 

Didus Meugendre. 

Provincialis Turonenfis ordinis fratrum 


Decanus Pidavcnfis. 

ProvincIa Tholosana 
Archiepifcopus Tholofanus. 

Epifcopi. 

Mirapicenfis. 

Lombarienfis. 

Appamiarum. 

Rivcnfis. 

Eledus Vaurenfis. 

Duo d odores. 

Et duo dodores pro univerfitate Tholo- 
fana. 

Provincia Narbonxnsis. 
Archiepifcopus Narboncnfis. 

Epifcopi. 

Carcaffoncnfis» 

Uticenfis» 

Nemaufcnfis. 

Lodovenfis. 

Anicienfis , licet non fit de provincia. 
Abbstes. 

Sandi ALgidii. 

Craffenfis. 

Anianx. 

Johannes Fayditi vel Jo. dc Bora©» 
Eumanus Thomaffii vel Petrus Aftreboni. 
Prior de Vcrima. 

Dominus Guillclmus Bencdidi vel fitccifta 
Carcaffoncnfis. 

Gaufridus de Pompadorio. 


B 


Minorum. 

Provincia Bituiucinsis. 


EPISTOLA MICHAELIS STENONIS 
ducis Venetiarum ad cardinales. 


Archiepifcopus Bituricenfis. 

Unus de ejus ecclefia. 

Epifcopus Albienfis. 

Unus de ejus ecclefia , fcilicet magifter Jo. 
de Lacu. 

Epifcopus Ruthenenfis. 

Michael de Albis. 

Epifcopus Lemovicenfis. 

Magifter Gaufridus dc Perucia. 

Epifcopus Tutelenfis. 

Prxpofitus de Bello-monte. 

Epifcopus Caturcenfis. 

Abbas de Burgo-Dci. 

Abbas de Conches. 

Abbas S. Auguftini. 

Abbas dc Cafa-Dei. 

Dominus Petrus Poulen. 

Provincia Bukdegalensis. 

Epifcopi . 

Xantonenfis. 

Agennenfis. 

Lucionenfis. 

Abbas S. Maxentii. 


Mifium 4 rege Hungari 4 GuilUimtm de PratA 
D mA rcconciliAndos cum p*p* cardw+les fer ibit , 

net pojfe inter im eorum litteris rtfponderi. 

*D Evcrendiffimis in Chrifto patribus domi- An»o 140«. 

nis epifeopis , prelbytcris & diaconis per- * wJl 
miffione divina facrofandx Romanas cede- mini ch *"- 
fix cardinalibus. vtlin ‘ 

Revcrendiffimi patres, recepimus, & di- 
ligenter intelleximus litteras vcftras datas Pi- 
lis x x v 1 u. menfis Odobfis proxime elapfi , 
continentes ut nobis placeat mandare offi- 
cialibus & fubditis noftris , ut in omnibus 
terris & locis noftris reverenter tradentur & 

£ honorentur duo revcrendiffimi cardinalesno- 
minati in veftris litteris , quos deftinatis ad di- 
verfas mundi partes pro bono unionis ecde- 
fix fandae Dei. Ad quas refpondemus , quod 
his diebus proxime elapfis fuir ad prxfentiam 
noftram egregius ac fpedabilis dominus 
Guillermus de Prata comes dc Pore iliis, 
orator fereniffimi domini SiGisMUNDiilluftris 
regis Hungarix , fignificans nobis quod ad 
curiam proficifcitur , procuraturus nomine 
didi regis reconciliationem yeftrarum reve- 


Digitized by <^.ooQLe 


$'$7 


ACTA VARIA PRAEVIA 


888 


rendarum paternitatum cum fummo ponti- A blice renovatum ac etiam confirmatum; jam 
fice, & reducere utramque partem ad unum ! * 1 

concilium congregandum. Rogavit ut nobis 
placeret mandate noftro oratori ibidem esi- 
ftenti dida de caufa, quod fit fecum ad quae- 
rendum & procurandum praedida, afferens 
quod de brevi acceffuri funt etiam oratores 
partiumH.Bohemiae&Alemanniac.Qui orato- 
ri regio refpondimus nos effe contentos com- 
placere requifitioni regi*, fic fic praecepimus 
obfervari per oratorem noftrum pr*didum. 

Et praeterea nobis non videtur , quod cum 
fadnore noftro poflimus pro praefenti dare 
refponfum requifitioni contentae in didis ve- 
ftris litteris, donec informati erimus de his 
quae fequen turper acceffum didi oratoris do- 
mini regis Hungariaead partes praedi das. Da- 
tum in noftro ducali palatio dic ix. menfis 
Novembris indidione ii. mccccvuu 


B 


Michael Steno Dei gratia dux Vc- 
netiarum. 


EPISTOLA HENRICI 
Anglorum regis 

ad Rupertum imperatorem. 

Hortatur m tardintCibus concilium celebrare 
volentibus faveat. 


didi cardinales , de unanimi ipforurii affenfu, 
omnem fubtraxerunt obedientiam ab eo- 
dem , ac pro generali concilio apud Pifas ln 
fefto Annunciationis proxime jam futuro ce- 
lebrando dilponunc , ad didum fchifnja pe- 
nitus extirpandum , nullam aliam viam , per 
quam ad unionem ecclefix perveniri valear, 
magis accommodam reputantes. Nos igitur 
ad praedidi domini cardinalis fic litterarum 
praedidarum inftantiam excitati, fic cOnfcien- 
tia dudi , de confenfu ftatuum praedidorum, 
eidem domino fummo pontifici litteras no- 
ftras, juxta feriem copiae per latorem prxfen- 
tium ferenitatt veftrae, fi libeat, exhibendae, 
tranfmittimus, plene confifi, quod cum ec- 
clefia fic imperium mutuis in Deo fuftragiis 
fulcire fe debeant, ipfa veftra ferenitas ad 
viam illam inclinari dignabitur, anobis ar- 
dentius affedatam , quae iandx matris ccde- 
fiae propenfius inducere valeat unitatem ; 
quodque praelatos fic principes fui facri im- 
perii ditioni fubjedos , ac ceteros excellen- 
ti* veftrae benivolos 6t amicos efficaciter ex- 
citare curabit, ut intentioni veftrae circa prae- 
miffa , quam credimus effe adeo placabilem , 
abfque difficultatis obftaculo fe conforment , 
ad gloriam fic laudem illius, qui ut pacem 
emeret , fanguinem fuum fudit. Datum , ut 
fupra. ' 


Anno ue*. »7 1 Xcellentiffimo fic ferenilfimo principi 
Ruperto Dei gratia Romanorum regi 
dom. cbsm- iemper augufto , fratri noftro cariflimo , Hen- 
vtlia ’ ricus eadem gratia rex Angliae fic Franci* , fic 
dominus Hiberniae , falutem fic fraternae dilec- 
tionis continuae claritatem. 

Excellentiffime princeps , fraterque carlf- 
fime, poft plurima nova nobis diverfimode j) 
punciata de geftis fic fadis domini GrI&o- 
jih papae XII. nec non fic illius qui fecum de 
papam contendit , ac utriufque collegii nu- 
per in unam fic eamdem mentis confonan- 
tiam fuper tollendo fchifmate concurrentis , 
nt dicitur ; tamdern ex litteris reverendiffi- 
morum in Chrifto patrum dominorum S.R. 

E. cardinalium , fic relatu reverendiffimi in 
■Chrifto patris domini F. cardinalis Burdega- 
lenfis amici noftri merito prsdiledi, coram 
«nobis ac diledo filio noftroprhnogenito prin- 
xipeWaiii*, nec non praelatis 'fic proceribus 
«regni noftri quamplaribus conftituti , perce- £ 
primus bonam fic fandam intentionem, quam 
irdem cardinales fempet hadenus habuerunt, 
■prout fe habere in prxfentiarum offendunt, 
ad unionem ecclefiae Dei , cujus occafione 
«dicuntur varia pertulrffe gravamina , fuis non 
parcendo laboribus nec expenfis ; quodque 
‘jprxtextu continuationis prxdidi fchifmatis 
«contra votum fic juramentum prr iprfum do- 
minum Oregorium , dum erat in minoribus 
cortftitutus , de cedendo papatui folemniter 
prxfthum , fic poft affumtionem ad apoftola- 
tus apicem per fu* marrasfobfaiptrontrm ptr- 


EPI STOLA CARDINALIUM 
utriufque collegii ad Caroluoa 
Francorum regem. 

Ut ad futuram Alemannia dietamfuos mittat 
oratore r, qui unioms ccclefia negotium 
promoveant. - 

S Ereniffimo ac chriftianiffioio principi fic 
cxcellentiffimo domino domino Carolo 
Dei gratia regi Francorum veftrimifcrationc 
divina epifeopi, prefoy teri, fic diaconi utriuf. 
que collegii, facrofand* R,E. oastdinates , ea- 
dem gratia jam ad unionem uniti , ipitecde- 
fi* dudum lacerat* fic feflx , ac refurgerein- 
choantis , pno ejus unitatis decore , ut ha&e- 
nus femper egiftis , manus regias porrigere 
adjutrices. . 

Quacumque hadenns egimus, ordinavi- 
mufque relatibus fic fciiptiombus noftris fic 
oratorum veftrorum hic exiftenttnoi , dare 
celfitudo veftra percepit. Rcvcrcndiffimus in 
Chrifto pater dominus L. S.R. E. cardinalis 
Barenfis,de cujus acccfiuhujalmodipetnos 
deliberato , abunde ChriftianifGm* caritati 
veftr* ftripfimus, hic de quinta menfis in- 
ftantis difcedens, verfus partes Alemanni* ad 
illuftriflimum principem dominum Ruber- 
ium in novum Romanorum regem eledum 
profedus eft , 8c ad dominos Colonienfom , 
Moguntinum , fic Trevirenfera archicpifco- 
pos, facri imperii eledores , ncC non alios 

principes 


Anno 1401. 

JSx mf. il- 
Inftr. dtm. 
CbaKVtlin. 


Digitized by AjOOQLe 


889 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 890 

principes tam ccclefiafticos,quamfxculares A cellentiffimo domino , domino CAROLorc- 


Poft cujus difccflum nuperrime percipimus 
cumdem dominum eledum die xxi. proxi- 
me decurfi menfis Odobris , in Nuremberg 
nonnullorum prxlatorum & dominorum 
temporalium conventionem particularem 
tenuiffe , in qua quia interfuerunt prxfati do- 
mini clcdorcs, & major pars aliorum fpiri- 
tualium& fzcularium dominorum , nulla in- 
de conclufione fcu terminatione fumta , res 
integra refervata cft dilatataque ufque ad 
diem dominicam poft Epiphaniam immedia- 
te fequentem , in qua die univerfaliter ora 


gi Francorum , ut vcftra reginalis ferenitas 
per interclufam copiam poterit intueri. To-, 
tis igitur affedibus vcftram celfitudinem exo- 
ramus , ut circa oratorum miffionem , quam 
uti ncceffariam tanta cum inflantia poftula- 
mus , placeat apud eumdem dominum re- 
gem efficaciter, ficuti penitus (pera mus, inter- 
ponere partes veftras , veflrxque fublimitatis 
parte optime feribere tam principibus, prae- 
latis , & dominis Alemannix vobifeum con- 
fanguinitate conjundis, quam aliis quibus ex- 
pedire videbitur , pro eficdu facratiffimc 


nes Alemannix domini fpirituales & tempo- R unionis ecclefix fandx Dei , ut dignis prx- 

»1.. :_:L: \A « :• . - n_. J 


rales convenire debent, & inibi quid agen- 
dum fit pro tota Alemannia, ultimam & to- 
talem terminationem capere. Et quia in even- 
tu terminationis hujufmodi, Chriftianiffimc 
princeps , negotium fandiffimz unionis ec- 
clefiz prxeipue pendere putavimus , cum 
Alemannia tamquam magna Chfiftianorum 
pars in fc videatur , in hac Dei caufa non mo- 
dicum habere momenti. . . Et licet fperemus 
pro juftitia & veritate terminationem ipfam 
emanaturam , tamen, ut ita fine dubitatione 
fequatur , ad videndum , agendum totis co- 
natibus arbitramur. Quamobrem ferenita- q 
rem vcftram totis nrxeordiis exoramus, uc 
oratores veftros folemnes fufficientcs & prat- 
ticos ad ipfos dominum electum & eledores 
placeat deftinare , qui vcftrz cclfitudinis no- 
mine didx conventioni interfint , prxfatam 
fandiffimam unionis caufampro optato exi- 
tu promoventes, pro qua tanta charitate,fol- 
licitudine & tot fumtibus laboratis, omnibuC- 
que dominis partium illarum veftris amicis 
feribere, ut caufa & materia ipfa requirunt 


coniis extollatur Chriftianiffima domus Fran- 
dx, audrix unitatis , ad decus ecclefiz reftitu- 
tum & pacem populo Chriftiano. omnipo- 
tens Deus fublimitatem vcftram feliciter au- 
gere 3c confcrvarc dignetur. Datum, ut fZpra, 


COPIA LITTERA 
miflx dominis cardinalibus a rege 
Arragonum. 

*> 

Mifiurus fuos ad Per finiam concilium procura - 
tores , excufatfc a mittendis ad Concilium 
Pifanum . 

E verendi in Chrifto patres & amici di- Anno 140 r,- 


riffimi, magno cum gaudio, lxtaque 
fronte litteram vcftram recepimus , conti- \riuch** 
nentem multa , in quibus pro unione fandre wfi». 
matris ecclefix noviter proceffiftis, nos at- 
tente rogantes , quatenus pro interefiendo 
generali concilio , quod in civitate Pifana 
xxv. die Martii proxime venturi celebrare 
intenditis, noftros procuratores dignaremur 
Nullam enim opportuniorem legationem ifta infallibilitcr deftinare. Recepimus, inquam , 

mitri nnffc nnt.mii. * nn, — *V«- a lj am Hctcram per illuftriffimum CaROLUM 


mitti pofTe putamus , & qux majorem fru- 
dum fit Dei gratia allatura :& pro aliqua in- 
ftrudione mittendorum , mittimus domino 
Patriarchx nonnulla qux in fado confiftunt. 
Agite igitur , illuftriffime princeps , & qux 
maxima hac tempeftate pro reintegratione 
fandx matris ecclefiz , clariffimorum majo- 
rum Chriftianiffimz domus veftrz perindy- 
ta infidentes vcftigia, peregiftis , & eftis, Deo 
propitio peradurhhoc tam ncccfTarium.quod 
tantopere quzfumus , ficut indubia fpe te- 
nemus efficere celfitudo veftra dignetur : 
quam ipfe Deus omnipotens feliciter augeat 
& confervet femper promtiffimis animis ad 
illius placita & grata paratum. Datum Pifis. 


EPISTOLA EORUMDEM 
ad reginam Francorum. 

Ejufdem argumenti, 

S Ereniffimx principiffz dominx , dominx 
IsAMLLvt Dei gratia Francorum reginx , 
miferatione divina , &c. 

Scribimus Chriftianiffimo principi & cx- 
Vct. Script, & Mon. ampl. CoBeft.Tom. FII. 


regem Francix ad veftrircquifitioncm&in- 
ftantiam nobis mifTam, fuper materia prxja- 
ccnti quibus fub compendio rcfpondemus, 
quod fandiffimus in Chrifto pater dominus 
Benedictus divina providentia facrofandx 
Romanx ac univerfitatis ecclefix fummus 
pontifex, nos, ut fibi noftros procuratores 
mitteremus confeftim pro interreffendo ge- 
nerali concilio, quod celebraturus eft in bre- 
vi in villa Perpiniani fuper fado unionis jam 
didx , noftram celfitudinem eft hortatus , 

: &fic obtulimus nos faduros, & peragemus 
’ de fado , Domino annuente. Ulterius ad di- 
dum illuftriffimum regem Francix fuper prx- 
didis noftros ambaxiatores in brevi mitte- 
mus, de noftra intentione pleniffime infor- 
matos, cum quofperamus , difponente Do- 
mino , concordare. Quibus fufficienter & be- 
ne ad fervidum Dei & ecclefix honorem dif- 
pofitis, ad paternitates veftras noftros amba- 
xiatores mittemus, qui noftri pro parte, fic 
erga prxdida negotia fe habebunt , quod ip- 
fae paternitates veftrx debebunt de nobis ra- 
tionabiliter contcntari , & offerimus nos pa- 

Dddd 


Digitized by L jOOQLe 


r 


ACTA VARIA PRjEVIA 8 9 i 

ratos id confla veftros honores concernen- A veftri' vota .tamquam Romanorum &Bohe- 

miae rex, omni noftra obedientia & potentia 


Anns 1408. 

Exmf illu- 
firiflimi do- 


tia, & veftris aftedibus placitura. Datum Bar 
chinonae fub noftro figillo fecreto xiv. die 
Novembris, anno a nativitate domini m cccc 

-VIII. 

Revercndiffimis in Chrifto patribus domi- 
nis S.R. E. facro cardinalium collegio ami- 
cis noftris cariflimis. 


EPISTOLA WENCESLAI REGIS 
Romanorum, ad cardinales. 

Declarat mijfurum fi regni fui pr alatos dr ora- 
tores ad concilium Pijanum , modo excipian- 
1 tur tamquam veri regis Romanorum 
oratores. 

R Everendiflimi patres, amici cariffimi. 


B 


_ quanta cordis affedionc , quanto animi 
vdin Ch **' av,clitateun ^ on ^ s ftndae matris ecclefiae rein- 
^ tegrationem > hadenus aliquandiu praeftola- 
tum , zelare nofcimini.teftis eft experientia, 
quae per fe loquitur 5 teftis eft & fola ferip- 
torum ac nunciorum veftrorunj crebra per 
vos nobis cererifque mundi principibus & 
fidelibus fuper hoc tranfmiflorum replica- 
tio , quae vos coram majeftatc noftra ejuf- 
dem unionis proteftatur utique utiles pro- £ 
motores. Vos enim , ut ex tenore hujufmd- 
di feriptorum veftrorum didicimus, in refe- 
candis tam perniciofis peftifcri fchifmatis 
contagiis, veluti fideles medicos abfque in- 
termiffione temporis follicitos , & in redu- 
cendis in fandae unitatis corpore imbecili- 
tate languentibus membris., priftinae fanita- 
ti , vos redditis quam plurimum operofos. 
Super quo finceritatem veftram tanto altius 
commendamus , quanto vos per hoc non 
propria commoda , quin verius Chrifti fide- 
lium jam cernimus lucra quaerere animarum, 
ne autem follicitudinis noftrae,quam ad uni- 
tatem & ftatum ecclefiae femper ultro geri- D 
mus, diligentia paternitatum veftrarum no- 
titiae fit forfitan incognita , feu aliquatenus 
peregrina : ccce fcire placeat , quod receptis 
pridem ab honorabili Jeronymo de Syden- 
btrg dodore decretorum facri palatii audi- 
tore , devoto noftro diledo, veftris tam lit- 
teris quam relatibus curiofis, confeftim il- 
luftres terrarum noftrarum Slefiae principes , 

, confanguineos noftros , cctcrofque regni Bo- 
hemiae epifeopos & praelatos ad nos accerfi- 
vimus ,cum cifdem de unione fandae matris 
ecclefiae (alutifera confilia inituri. Freti ita- 


reciproce afliftere volumus fine dolo , pro uc 
fuper his honorabilis magifter Joannes car- 
dinalis de Reyufiam familiaris,devotus,fidelis, 
diledus patermitates veftras latius informa- 
bit : cui in referendis hujufmodi fidem no- 
ftro nomine velitis credulam adhibere , lin- 
gularem nobis in eo complacentiam oftenfu- 
ri. Datum Wratifla viae die xxtv. Novembris 
regnorum noftrorum anno Bohemiae xlvi. 
Romanorum vero xxxui. 

Wenceslaus Dei gratia Romanorum 
rex femper auguftus & Bohemiae rex. 

Ad mandatum domini regis Jaeobi- 
nus cancellarius Pragenfis. 

Nota, ifta’ claufula intrabit litteram praei - 
dentem ad fignum* 

Ita tamen quod cminentiflimae paterni- 
tates veftrae celfitudinem noftram fub paten- 
tibus litteris, figillis omnium dominorum car- 
dinalium de congregatione veftra circa eas 
appenfis , ante omnia aflccurare debeant fo- 
lida firmitate , quod cofdem ambaxiatores 
noftros ad concilium generale prardidum ve- 
nientes decenter fufeipietis , caritative per- 
tradabitis , ac ipfis tamquam veri & jufti Ro- 
manorum (a) & Bohemiae regis ambaxiato- 
ribus locum deputabitis, nec non cumcon- 
filio & fcientia ipforum fingula tam fandae 
Romanae ecclefiae , quam noftra & imperii fa- 
cri negotia fideliter tradabitis , tradataque 
concludetis. Nos enim, &c. 


C-3 


SEQUUNTUR VIII. CONCLUSIONES, 

quarum dogmatifatio utilis videtur pro exter* 
minatione moderni fihifinatis. 

1 7 Eri cardinales in eledione pap* victis 

V gerunt univerfalis ecclefiae Chriftia- iMiimps. 
nae. Patet quia per talem eledionem confti- 
tuitur papa verus vicarius Jesu Christi, & ca- 
put corporis ejusmyftici, quod eft ecdefia : 
fed hoc non poteft facere nifi Chriftus, vel 
ipfummct corpus myfticum, aut habentes 
in hoc poteftatem ipfius leu audoritatem. 

2 Veri cardinales hujufmodi ecclefiae vi- 
ces gerunt non folum in papae eledione , fed 


etiam in iis quae circa eam rite & legitime 
fiunt pro eccltifix unione. Patet quia eledio 
que eorum mature digeftis confiliis , prout E papa: finaliter ordinatur ad unionem eccle- 


ipforum feripta dilucidant, juxta fuafionum 
veftrarum hortamenta, ad generale conci- 
lium per vos fuper fefto annuntiationis glo- 
riofie virginis MarivE in civitate Pifana pro- 
. jxime venturo celebrari indidum, folemnes 
. ambafeiatores de fanguine noftro decerni- 
; mus tranfmittendos.* Nos enim paternitates 
veftras in hoc faufto propofito juxta defiderii 


fix. Nam ideo eligitur unus papa , ut in eo 
tamquam primo capite , fub Chrifto fit ec- 
clefiae unio. Et ideo propter unionem eccle- 
fiafticam eft eledio papx , & non c contra. 

3 Veri cardinales adjicientes in eledione 
papae juramentum feu votum de cedendo 

(«) Hanc adjecit Wcnceflaus claufulam , quia ab imperio 
fuerat deturbatus ,Ruperto ejus in locum fubrogato. 


Digitized by 


Google 


893 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 894 

ia cafu pratfenti , fcilicet pro tollendo tam A nuper emanavit determinatio conformis ad 


diuturno & obftinato fchifmatc , Sc pro dan 
da pace Sc ecclcfix unione , hoc rite Sc legi- 
time faciunt, non fuo proprio aut privato 
nomine, fcd auctoritate & nomine totius 
ecclcfisc. Et ideo qui tali juramento devoto 
ligantur , toti ecclefix obligantur > a qua obli- 
gatione fine totius ecclcfix confenfu non ab- 
folvuntur. Patet fatis ex prxmiflis : qux om- 
nia poflent faciliter non folum divino & hu- 
mano jure, fed etiam naturali , feu ratione 
morali fundari. 

Ex his tribas propofitionibus inferuntur 
alix propofitiones fubfequentes. 

4 Quicumque tenent dominum Angelum, 
vocatum Grlsorium , efle papam, & ejas 
prxtenfum collegium efle veros cardinales, 
habent confequcnter tenere propofitiones 
ante didas de cis verificari , & ideo habent 
concedere didum Grzqobjvm per juramen- 
tum & votum fidum , toti univerfali eccle- 
fix & fuosprxtenfos cardinales pariter tene- 
ri , ut , quantum in eis eft , ipfum faciant hoc 
juramentum Sc votum efficaciter adimplere, 
aliis ab univerfali ecclefia reputandi funt 
perjuri & fradores voti. 

5 Talis prxvaricatio juramenti Sc voti 
tam folemniter & in tam favorabili materia 
fadi, non folum eft graviffimum mortale 
peccatum , quin immo fi eflet pertinax , re- 
putandi forent non folum fchifmatici , fed 
etiam hxretid , aut de hxrefi vehementer 
iufpedi. 

6 Prxtenfi cardinales ex obligatione ju- 
ramenti & voci, Sc alias ex audoritate juris 
divini Sc humani, fi probabiliter videant di- 
dum Gregorium , prout hadenus fecifle vi- 
detur, frivolis excufationibus Sc periculofis 


prxmifla. 


A L I JE CONCLUSIONES 
per Studium Bonenienfe. 


I 


N nomine Patris, Sc Filii, Sc Spiritus-fandh tx mf. s. 
__ Amen. Primo prolata debita proteftatio- 
ne, quod fi aliquid dixerimus , quod abfit , d»m. 
devians a traditionibus ecclcfix , pro non di- 
do habeatur , ac ex nunc illud ex omni fui 
parte revocamus. Ad quxfita per reveren- 
g diflimum patrem dominum noftrum lega- 
tum (4) ponimus condufiooes per univerfi- [4] 
tatem venerabilium patrum & noftrorum a 
(aera theologia legitime approbatas. 

1. Schifma antiquatum licet a principio 
fit fchifma, ejus tamen per durationem Sc 
obftinacionem in fine tranfitin hxrcfim , 24. 
q. 1. c. Nen affirmamus*, eadem caufa&q. 3. 
luter fchifma , Sc quod ibi notatur. 

i. Stante fchifmatc antiquato, per quod 
(candalizatur ecclefia fanda , verus etiam 
apoftolicus, voto & juramento aftridus ad 
certam viam pro tollendo fchifmatc eledam, 
q pro eo quia alias de tollendo eo defperatur, 
ubi non agit realiter Sc cum eftedu quod in 
fe eft, & ad quod eft aftridus,. fi fe non cor- 
rigat, nutritor eft fchifmati&, quod confe- 
quenter defeendit in hxrefim , quia quantum 
in fe eft , contra debitum caritatis , voti ac ju- 
ramenti, abfque omni compaffionc nutrit 
populum Sc infantes excrefcentes ad duo ca- 
pita Sc duas ecclefias , ad quod nota in juribus 
prxallegatis 7. q. 1. Novatiauus cum glofla 
fcq. 24. q. t . in fumma Sc c. Dicimus in glo. 2. 


non obftat quod glofTx illx excipiunt papam, 
quia intelligi debent quando duo contendunt 
delationibus didi fui juramenti devoti im- D probabiliter de papatu recenti dubitantes, 
pletionem fubterfugere , debent Sc tenemur nec alter vel uterque adftridus eft ad certam 

viam in fchifmate tollendo exfequendam. 
Ubi autem uterque aftridus eft , maxime ex 
caufa , quia alias operante temporis malitia 
&dcfidia, non fperaturunio de fchifmate, 
prxfertim tam longo temporis tradu anti- 
quato , fi non dant pacem populo Chrifti, 
incurrunt ambo, quod didum eft, fi rebel- 
les exiftant & incorrigibiles. 

3 . Etiam a vero apoftolico nutriente in- 
corrigibiliter Sc notorie fchifma maxime an- 
tiquatum , per quod (candalizatur ecclefia , 
papx, Sc prxeipue majores prxlati Sc prin- E ad quod tollendum aftridus eft voto dejura- 


poft debitam monitionem, fe ab eo Sc ejus 
obedientia Sc communicatione fubtrahere , 
& contra ipfum tamquam notorie fchifma- 
ticum , Sc vehementer de hxrefi fufpcdum , 
ac perturbatorem & illuforcm totius politix 
Chriftianx, procedere, Sc ad id faciendum 
alios fideles , Sc prxeipue prxiatos Sc princi- 
pes inducere Sc monere» alioquin non pote- 
runt cxcufari a fautoria fchifinatis vel hxre- 
ticx pravitatis. 

7 Adhxrentes dido Grigorio tamquam 


cipes poft debitam informationem, a cardi- 
nalibus , vel alias fufficienter inftrudi de prx- 
jdida malitia ipfius Gregorii , tenentur fe ab 
ejus obedientia fubtrahere fub poena fauto- 
rix prxdidx. 

8 Dodores ftudiorum generalium , & prx- 
eipue theologi Sc juriftx , ac etiam prxdica- 
tores ad populum , debent & tenentur de 
prxmiffis fideles inftruere, & in hoc com- 
mendandum eftftudium Bononienfc.aquo 
Vet.fcript. & mete. ampl. Ce Ile £1. Tem. VII. 


mento, tamquam ab hxretico recedere pof- 
funtdt debent fubjedi, Sc obedientiam fub- 
trahere, fi ex eorum obedientia palpabiliter 
vident nutrientem fchifma, in fchifma foveri 
Sc manureneri, quia quantum in eis eft, parti- 
cipant in crimine ejus Sc favent , & cum eo 
defeendunt ad profundum malorum tanto 
gravius , quanto intelligentiores funt , fapien- 
tiores & potentiores. Et hoc agere pofiunt 

{«) Balihazarcm cardinalem tituli S. Buftachii. 

Dddd ij 


Digitized by GooQle 



*5>j ACTA VAR 

nonobftantibus juramentis , fidelitatibus , ho- A 
magiis , aut quibufeumque aliis obligationi- 
bus, qua? non aftringunt ad peccatum, aut 
peccantem in peccato nutriendum vel ju- 
vandum, i 5. q. 6. Nos fanttorum,Sx. e. Nu- 
tritus juxta declarationem Innoccntii de doc. 
veritatis. Pars prima probatur 19. d. Amjlx- 
Jius, & e. Nulli 79. d. Si quis pecuniam , 14. 
q. 1. Schifmx 2. q. 7. Sacerdotes , & quod ibi. 
notatur. 

4. Data negligentia cardinalium, ad quos 
fpe&atin congregando concilium contra pa- 
pam etiam verum, Contra votum & juramen- 
tum notorie & incorrigibiliter nutrientem 1 
fchifma , de quo fupra ; quorumlibet fubdi- 
torum incercft , & maxime conciliorum pro- 
vincialium & principum , ne , cum papa nu- 
triat fchifma induratum , maxime prarceden- 
te fufpicione de non danda pace , quae con- 
cluditur ex geftis praeteritorum pontificum , 
ex recordatione & retra&ationc de acceden- 
do Saonam, alia non fa&a praeparatione rea* 
li, ad fchifma tollendum poliunt humiliter 
exquirere papam etiam verum , ut fchifm* 
tollat via jurata, & quam jurando & foven- 
do juftam cenfuit. Et fi pro viribus & realiter 
& cum cffc&u , non verbalitcr tantum , non 
* A. pr*pa- imperat * modum & viam ad implendum 
quod vovit & juravit , eo fic debite requifito , 
concluditur nutritor fchifmatis indurati 3 c 
incorrigi bilis , Sc confequcnter zelator haercr 
fis & divifionis ecdefiz fan&ae, quae unita de- 
bet efle in unico pallore. Poteft enim quili- 
bet fubditus fuperiorem requirere & monere 
ad debitum implendum , & in mora & incor- 
rigibilitate conftituere de fupplenda negli- 
gentia praelati.c. 1 . de accufa. Veniens, Sc quod 
ibi notatur. Et hoc in peccato , de quo poteft 
accufa ri, ut dicit glofta40. d. Si papa , & ibi 
& in quo fubditus tacendo cum eo peccato 
involvitur, ad quod 2. q. 7. Paulus Petrum , 
[4] cum capitulis fcqucntibns. (a) 

Ex HIS INFERTUR. AD qUAESlTUM. 

Quod etiam verus papa a quolibet provin- 
ciali concilio praelatorum principalium pro- 
vinciae & clericorum quiihtcrelTe voluerint, 
convocatis ad hoc faecularibus principibus & 
dominis temporalibus provinciae, ac princi- 
palibus viris notabilibus de populis qui inter- 
efie voluerint, requifitus, ut det unionem 
per viam eledtam & juratam ; fi hoc non ac- 
ceptet, &ftatim cum poteft non verbalitcr , 
fcd realiter impleat cum effc&u , nec aliam 
juftam caufam Sc ncceflario concludentem 

(*) In cod. Cbauveliniano hic additor quod fequitur: 
Quidquid fit d* excufationiias papa in tundo Suionum, lictt 
notorium fit juramentum , ($> fama vigent contra tum , ac 
vigens fujpicio , ut pradecefforis fui vias ftqatns dilatet cau * 
Jam, nec actedtrt velit adimplendum quod protnifit ,ficut tenet 
communis opinio; ex non acc effit ad Savtnam; ex tali tamen 
non accefiu non convincitur incorrigibilis , 'cum pojfit moram 
purgare, vnde ad clare convincendum notta requiritur re- 
"quifitio , 4 * cum tffe&u realiter non VerbsUiter tantum det pra- 
paratoria qua pottfi dare, & quantum eft in ft impleat quod 
promifit. ' 


: A P R I A 

alleget, quare hoc non agit, vel viam non 
det aliam expeditam , per quam votum & ju- 
ramentum impleat i requifitus fecundo a car- 
dinalibus , ut faciat debitum fuum , provin- 
cialia quaecumque concilia poliunt & debent 
fubtraherc obedientiam tamquam a nutri- 
tore fchifmatis Sc hxrefis, Sc incorrigibili , 
non obftantibus quibufeumque obligationi- 
bus , fidelitatibus , aut juramentis , quibus pa- 
pae aftringuntur , fint vel non de temporali 
jurifdi&ione ecclefiae. Et hoc ne nutrientibus 
fchifma tam pcriculofe antiquatum , in con-. 
temtum Dei, vilipendium fponfaeChrifti,& 
periculo animarum populi Chriftiani, cum 
eis ia profundum malorum demergatur. 

Ex HIS INFERTUR SECUNDO. 

Quod fuppofita tanta antiquitate tam per- 
nicioli fchifmatis , Sc quod ambo , quia aliter 
defperabatur de fublatione fchifmatis, fe obli- 
gaverunt ad certam viam voto Sc juramento, 
vel promiflionc, eis non implentibus jura- 
menta, & incorrigi bilibus manentibus, fub- 
diti, praefertim fi vident ex obedientia fchifma 
magis indurari , peccant mortaliter , & tam- 
quam nutritores fchifmatis & participantes 
in crimine , atque juvantes funt participes 
peccatorum & malorum quae ex tam diro, 
fchifmate fcquuntur, Sc animatum quae dam- 
nantur. 

Quod omnia difta in papam procedunt ia 
eo qui fe gerit pro papa in Avenionc , Sc taji” 
to fortius, quanto pars fua fuit quae fchifma 
fecit , & quia minorem habet obedientiam, 

& partem noftram fpoliavit obedientia illa , 

Sc quia magis ingerendo fe pro papa , magis 
* inclinatus eft ad fchifma nutriendum', con- * ^ j nTete . 
tra promiflionem etiam ab eo antiquius fa- ratus eft, ac 
Clam , (b) proteftando infuper quod per fu- j- j-j 

praferipta nullum jus quaeratur, ncc quaefitum 
intelligatur illi qui fe Benedictum nuncupat. 

M c c c c v 1 1. dic xx. Decembris , nos fra- 
ter Antonius de Vignacro de Bononia facri 
ordinis fratrum eremitarum S. Auguftini, 
decanus reverendorum magiftrorum colle- 
gii facultatis theologiae , convocato, ut mo- 
ris eft, per Videllum noftrum collegio theo- 
logorum , in quo intererant duae partes & ul- 
tra collegii praenominati, de voluntate una- 
nimi omnium , tamen proteftantibus qui in 
principio ponuntur , praedi&as propofitiones 
approbavimus, & putamus atque putavimus 
fore veras, femper in omnibus fubjicientes 
nos corre&ioni ecclefiae landae Dei. 

In Dei nomine. Amen. Vifis litteris, & 
exa&a diligentia examinatis omnibus & Gn- 
gulis fupradi&is conclufionibus per hono- 
rabiles & eximios decretorum do&ores facri 

(b) Qu* fequuntnr defunt in codice Chauxcliniano , ia 
quo conlcqucnter hate leguntur : 

Hac omnia dicimus fubjicienslo correQioni tccltfia fanda , 
fi (4 in quantum approbentur per collegia utriufque juris, & 
per rtvertndiffimos patres de univerfitate theologorum, qui- 
btfs corrigor. ia emendanda fubmittimus . 


\ 


Digitized by 


Google 


897 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

collegii juris canonici civitatis Bononienfis, A 

collegium fupradidum reprzfentantcs , ad 
harc antea legitime vocatos per bidcllum didi 
collegii, de mandato mei Chilini de Argilie , 
tunc prioris fupradidi collegii , omnes fupra- 
didas conclufiones, matura deliberatione in- 
ter przdidos habita , unanimiter Sc concor- 
diter approbarunt Sc firmaverunt, ipfas vc-' 
ras putantes , falva tamen protcftatione , quae 
in principio didarum conclufionum poni* 
tur , fubjicientes (e fcmper in omnibus cor- 
redioni ecclefiz fanda; Dei. Et ita ego Chi- 
linus de Argilie prior didi collegii , de man- 
dato didorum dominorum d odorum didi 
collegii , & in nomine didi collegii , figillavi 
fub anno Domini noftri Jisu Christi mcccc. 
vm. dic xxn. menfis Decembris quintx deci- 
me indidionis. 

Ego Nicolaus Arpinelli olim Nicolai de 
Rolta , publicus imperiali Sc communis Bo- 
nonienfis audoritate notarius Bononienfis , 
prxdido mandato per dominos dodores di- 
di collegii juris canonici, dido domino Chi- 
lino de fe ut fupra feribendo didis cdpitulis , 
fubfcriptioni ftdx per didum dominum Chi- 


8p8 


B 


LITTERA UNIVERSITATIS 
Parifienfis, ad cardinales utriufque 
collegii. 

Hortatur Ad perfeverandum .in bono propojito 
dandi etclcjia pacem. 

S Atis datum fuerat mortalibus , patres me- Ann0 MOy . 

tuendiffimi , fi tales femper geftaflcnt ani- nx mf. ui*f- 
mos redores orbis , quales nunc geritis. Satrs chm>tu'u' 
datum foret populo Chriftiano , fi votis vc- 
ftris ambitiofo mens contendentium Sc in- 
foufta morem aliquem geififiet. Sed in abor- 
fum res vertitur. Nam omnibus pacem quae- 
rentibus , fchifinaticz mentes moliuntur im- 
pedimenta. Eunt tamen quo furialis impetus 
calamitates. In eos tamen dolor graviflimus 
redundabit. Et vos , 6 veriflimi pugiles Chri- 
ftianx pacis , qui Sc in falfis fratribus , Sc in 
regnantibus hypocritis, &in ingluvie fchif- 
matica plus quam fcylleam rabiem citis ex- 
perti , fortunam quam Deus dederit Iztiffi- 
mam habebitis , quia Chriftum noftrum fe- 
cuti 


ecclefiafticx perfccutionis videmini 
linum priorem prxdidum, & figillationi prz- magnum difeurfum omni diferimine plenum 
didi figilli didi collegii, ut notarius dido- ^ egiflc, in eo perfeveratis , quo fortis & cx- 

celfus animus amplitudinis virtutis finem re- 
petit gioriofiffimum. Qnid rcftat , nifi ut vo» 
bis dicamus : Donate Sc vos metas rebus fer- 
vate fecundis. Nam five hac, five alia via, 
ut fpes eft, dabit Deus finem veftris labori- 
bus. Itaque quo veritas trahit , quo cantas 
impellit , accedamus. Quidquid reliquum 
fisu fortunx fubcft , ferendo fuperandum eft. 
Ipfa quoque divina confolatio a fidelibus in 
omnibus experta malis prxftoerit, fupplcns 
iliico qux ferre non poteft humana debilitas. 


collegi 

rum dominorum dodorum didi collegii in- 
terfui , & de mandato didorum dominorum 
dodorum didi collegii in teftimonium prz- 
mi florum propria manu me fubfcripfi. 

In Chrifti nomine. Arnen. Anno mccccvui. 
die i. menfis Januarii convocato collegio 
dodorum juris civilis & congregato in ec- 
defia S. Pancratii, in qua juraverunt dux par- 
tes & ultra didi collegii , vifis & examinatis 
conclufionibus fopraferiptis , ac etiam atten- 
tis Sc ponderatis approbationibus fodis in eif- 


dem per venerabiles magiftros faerx theo- D Hoc tantum hortamur, ut in hoc extremo 


logix , & fucceffive per egregios dodores de- 
cretorum Sc i p forum collegium , przfati do- 
dores juris civilis unanimiter approbarunt 
didas conclufiones , cum protc (lationibus in 
primo przmiffis & repetitis , & nunc etiam 
fe fubjicientes determinationi ecclefiz fon- 
dx. Et ideo de eorum mandato & voluntate, 
ut prior didi collegii , figillum confuctum 
appofui , Sc me hic propria manu fubfcripfi. 
Ego Gafpar de Rufinis legum dodor. Et fi- 
militer mandaverunt notario didi collegii, 
ut fe in teftimonium fubfcriberer. 

Et ego Philippus Angelini olim Philippi 
de Marfiliis , publicus imperiali Sc communis 
Bononienfis audoritate notarius Bononien- 
fis, & nane notarius didi collegii , in fidem 
& teftimonium omnium prxmiftbrum pu- 
blice me fubfcripfi. 


labore perfeverantes , non exiftimetis hoc 
regnum aliquo cafu defuturum , quia prin- 
cipes noftri , atque Gallorum populus, omnes 
denique regnicolx ceteris rebus ecclefiz pa- 
cis procurationenvprxpofuerunt. Unum ta- 
men inter cetera minatur periculum , in quo 
vos commonitos volumus , ut neutri con- 
tendentium obedientiam prxftetis, neque 
permittatis eorum aliquem audoritate prz- 
tenfo concilium ingredi convocatum. Ce- 
tera qux pro bono caufx Dei , explofis hu- 
manz perditionis fraudibus , agenda cen fe- 
mus , explicabunt rcverendiffirfiis paternita- 
tibus veftris Guillelmus Bofratier utriufque 
juris dodor , confiliarius , Sc magifter reque- 
ftarum hofpitii domini noftri regis ,& Hugo 
Cholet mifes cambcllanus cjufdem domini 
noftri , quibus velitis in dicendis pro parte 
noftra indubiam fidem adhibere. Dirigat 
mentes veftras divinus Spiritus ad hoc munus 
deificum univerfx Chriftianitati ferendum. 
Scriptum Parifius , &c. 

Vcftri Redor Sc Univcrfitas Studii 
Parifienfis. 

Ddddiij 


Digitized by 


Google 



999 ACTA VARIA PRI VIA pob 

A diofc facere nifi funt. Aliqua tamen pcrftrin- 
g am compendio 9 ut cx paucis dominationes 
EPISTOLA CAROLI REGIS veftrx reliqua contemplentur. Unum quippe 
Francorum , ad Florentinos. e* mei* aliquando capiendi hofpitia & prx- 

. . - , parandi ncccflaria praemittebam , qui cum in 

Commendat eis patres Pifis congregatos & praeparatione hujufmodi adventum meum 

•congregandos. & caufas enarraret, continuo univerfus loci 

C Arolvs , flcc. magnificis & potentibus tam clerus quam populus pia devotione in 
prioribus artium ac vexillifero juftitix Domino exultabat. Clerus autem ad procef- 
fit populi communis Florentiae amicis no- fionem, fle primates ad occurfuum folemnia 

ftris cariffimis , falutem fle circa ecclefix unio- fe parabant » cetera vero quaeque plebs , que 

nem in omnibus opem ferre. vere eft in eundis oppidis numerofa , extra 

Magnifici fle potentes amici cariffimi , au- portam avide confluebat , quafi divinum ho- 
ditis relatu plurimorum curialitatibus atque g minem, nuncium pacis coelo demiflumvifu- 
favoribus multiplicibus collegii , inducimur ros fe arbitrarentur. Namque etfi dignitas 
vobis grates rependere valde multas, fed prae- cardinalatus propter raritatem in his partibus 

cipue quod alias totis nifibus , ut fiibjungitur, furama cum veneratione habeatur , augebat 


pro confecutionc unionis ecclefix plurimum 
elaboratis. Quocirca , amici cariffimi > vos 
precamur enixe, quatenus cum perfeveran- 
tia fle continuatione hujus fandi veftri propo- 
fici in rejedione iftorum peffime meritorum, 
contendentium de papatu, ac obedientix 
neutralitate , ut bina vice hadenus eftis pol- 
liciti , nobifeum veftra communitas , 8c nos , 
fi ufquam aut umquam quipiam nofirorum 
prxdecefiorum fuerint cum veftris prxdecef- 
foribus amicitix benevolentia conjundi , 
magis ac magis nofirx eft intentionis ifto 
rcfpcdu in pofterum cjufdem veftrx com- 
munitatis amatores femper fore. Ceterum , 
amici cariffimi , fuper vidualium adminiftra- 
tione pro pretio competenti moderatoque 
■ipfis cardinalibus fle aliis qui Pifas accedent 
facienda, animadverfuros vos efle precamur, 
fle debite provifuros , ut poteftis , fed maxime 
fle maxime de fecuritate perfonarum , cum , 
ut veflrx circumfpediones non ignorant , ex 
urbe mala perada , fchifma , quod , proh do- 
lor ! in Dei nunc viget ccclcfia , oborfum fit. 
Datum , flec. 


EPISTOLA DOMINI BARENSIS 
ad dominos cardinales. 

De fuccejftbus fuis in Alemannia. 

sub finem 1 • *D Everendiffimi patres fle domini fle be- 
1401. aut |\.nefadores mei , poft debitam fle hu- 
r '“Vwf ' r oailcm recommendationem. A Tridento , 

Ix mf. illMj • . _ 

trifmi dtm. quantum ad ufque tunc occurrerat memini 
cbMuvtUn, mc f a tj s plene veftris reverentiis fcripfifle. 

Abincjc autem nihil erat quod nuncium ad id 
notificandum exigeret fpecialem, quoniam 
etfi per omnes civitates & Oppida , mira cum 
veneratione , folemnibus proccffionutn , fle 
occurfuum magiftratuum fle populorum ap- 
paratibus , fuerim femper receptus ; bonum 
fuiflet ad Ixtitiam mentium veftrarum in Do- 
mino id fignificafle, fed quia non exigens 
diftuli ad hucufque, longum foret fingula 
enarrare, qux devotiflimi magnates fle po- 
puli Alamanni circa adventum meum (tu- 


tamen eam , immo facit principaliter caufa 
fandiffimx unionisDei ,quam procurare pro 
parce reverendiflimarum veftrarum domina- 
tionum ad partes has fciebant me efle pro- 
fcdum. Propterea nec ubi populis tuta quies, 
ubique inter magnates difeordix, ubique 
follicitudo timoris feu calamitas preffionum : 
ita ut non folum propter fidei articulum , 
quem videntur accuratiffime annotare ; ve- 
rum etiam quia ex ecclefix unione quietem 
populis ipfis reddi, injurias tolli, fidelibus 
pacem reftitui atque quietem. Igitur verbum 
pacificx unionis libenter audiunt, efie&um 
autem concupifcunt. Neminem hucufque 
teperi, qui ftatim cum caufam fandam ve- 
ftram , immo fidelium omnium , intellexerit, 
illam non laudaverit , adhxferitque eidem , 
adverfam ut perfidiofam inimicamque faluti 
fidelium deteftando. Quanta vero cura fit, 
ut tamquam nuncius fle procurator pacis ego 
fine oftenfione vel impedimento mandatum 
iter efficerem , fle fi vultus , fi verba modofi- 
que eorum intueri oculis non poffitis , animis 
falcem ex hoc uno intclligere,fupplico, domi- 
nationes veftrx dignentur. Unaquxque fi- 
quidem terra me cum omni comitiva mea 
adufque terram aliam militibus eorum atque 
nobilibus, armigeris fodantibus, cautiffime 
fecurum ponere procuravit. Quid ultra > in- 
ter horridos montes fle gentes feras in ipfo 
introitu Suevix duo barones inter feguerras 
mortiferas diffidebant, ftatim cum illos tran- 
fitus mei confcios feci , unus ad mei fecurita- 
tem familiares fuos mifit armatos, alius ve- 
nit fle quidem ferodor in occurfu,eam devo- 
tionem cum omni reverentia exhibens, uc 
ipfe miratus cognoverim fandum huic pro- 
curationi prxire Spiritum , qui prava in di- 
reda dirigeret , fle afpcra in vias planas. Nam- 
que non vos aut ego , fed Deus facit hxc om- 
nia. Ceterum fi fingula fic utgefta funt , per- 
currere feriatim voluero , opus fe extenderet 
in nimis longum , quamquam prxfens lingua 
vix pofiem exprimere. 

2 . Percurram igitur , importantiora legens 
ex plurimis. Prima mihi poft Tridcntum ci- 



Digitized by 


Google 



90 1 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. pdi 

vitas Brixincnfis Occurrit * ubi quamquam A tendens , quotidie praedicare veftrx verita- 
ubique cum proceffionibus fuerim & populi . tem ; a ditiae induxi : ac fic per diem totam ibi- 
concurCu receptus , ibi tamen ampliori hono- deni moram trahens , Sedificafle credo ftro- 

rc, quo intelligcntiorcs viros ibidem contigit Auram bonam in juftitix veftrae templo, 
reperifle. Pallio enim & cfculentorum potu- 5 Mane autem fuccedente, navis mihi i 
lentorumque muneribus receptus , folemni- univerfitatc difponente , parata eft, quam in- 
ter in eadem progreftus fum , communibus greflus , equis per terram euntibus ad oppi- 
dimiflis aliis , quantum feiebant poterantque dum Scafhufenfe , inde ad Baftlicnfem civi- 

devotionis, agentibus, ad oppidum Spru- tatem perveni. Ibi faAa funt mihi majora 
tenfc , in quo illuftris ducifia Auftriae novi prioribus ad honorem. Namque quantus mi- 
clcAi regis Romanorum filia morabatur: quae litum nobilium , quantufque populi cum fo- 

cum meum prxfcnfilTet adventum , primum lemni clero concurfus fuerit cum pallio, qux- 
certos milites ac nobiles ad me obviam mifit, ve vifttatio eorum ad hofpitii mei locum * 
deinde fub duobus fucccffivis palliis me in- quantave omnium geftorum folemnitas non 
gredi ordinavit, excufansfe, quod nifi gravis B facile fcripferim. Sed fuccedente die , popu- 
utero foret , cxiifTet ipfa etiam in occurfum. Io ad majorem ecclefiam convocato , foleot* 
Verumtamen eam in clauftro ante portam ni ritu miftam celebrari feci , in qua idem fo- 
ccclcfix cum folemni comitiva reperi devo- cius meus cariiftmus dominus Laudenfis epif- 
tam reverentemque , ut rationabiliter anno- capus , proponens Ecce mitto angelum meum * 

ttflem. Praetereo hic plurima ceterorum op- comraiffi mihi minifterii a reverentiis veftris 
pidanorum circa devotionem ipfam relatu illi asternx redemtionis fanAiffimx compa- 
digniffima, & cetera notabiliora percurro* ravit juftamcaufam veftram, per omnes par- 
Priori die fecus lacum ad caftrum quod tuf- tes explicans & alterius perfidam pravitatem* 
brug in Teutonico nuncupatur , hora quafi Similiter & alius in Teutonico praedicator* 
fecunda noAis perveneram , verumtamen deinde in prandio magiftros & confutes ci- 

unum ex meis ad Conftaatienfem civitatem , vium primatefque habui cum ecclefiafticis 

quae ex parte alia lacus tua eft , duxeram prx- plurimis illos curans verbo veftrae reficere ve- 

mittendum , per quem notum ibidem fece- ritatis. Similiter & ordinum priores ac praee- 
ram adventum meum. C dentes informatos feci , omnefque vifi funt 

3. Mane vero quod fucceflit,& ecce navis animis fanAo veftro propofitoinhxrere.per- 
4- Conflantia folemniter praeparata , quam verfitatem de papatu contendentium detef- 
cum eleAioribus comitivx mcx ingreffus tantes. 

fum, ceteris cum equis in navibus aliis tranf- 6 Hic cum animo recenferem » quod 4 

portatis. Cum vero Conftantix propinqua- Tridcnto, irnmo abipfisltalix finibus ulce- 
rem» exiverunt magiftri civium in fcaphis, rioribus ad civitatem hanc Bafilieniem per 
deinde primates cum reverentiis fe obviam xx. jam dies & ultra continua itinerationo » 
offerentes , fteque ad portam civitatis delatus, per illuftris ducis Auftrix territoria , interje- 

ibi clerum totum cum utriufque fexus populo Ais admodum paucis aliis , pervenerim , ac- 

congregatum inveni , fub pallioque receptus cepiftemque nonnullas terras habere ultC j 
cum devotione populi & confluentia, non rius , efleque ejus potentatum magnum , nec 
fine preftura proceffi ad ecclefiam cathedra- ab hinc ultra v. aut vt.milliaria Teutonico- 

lem. Inde fervato more , ad locum manfio- ^ rum feorfum diftare , cogitaremque ad caU- 
nis fociatus mirifice declinavi. fam veftrx juftitix plurimum pertinere , fi ip- 

4 Poftcro autem die miftam folemnem per fius fublimitatem de ipfius caufae meritis in- 

ornnes religiones & ecclefias flunciaram, feci formarem : Decrevi a dircAo itinere aliquan- 
me prxfcnte in ipfa majori ecclefia celebra- tifper divertere , & ad illum perfonalitcr me 
ri , fn qua duos egregios habui prxdicatores , conferre* Vix prius cum confiliariis meis ifta 
unum focium meum cariifimum dominum decreveram, &ccccnunciuscum litteris re- 
epifeopum Laudenfem , qui in latino ad cie- verendiftimi in Chrifto patris & domini , do- 

rum proponens , occurentis epiftolx cceleftis mini mei Bt fanAi Euftachii legati Bononicn- 
oratoris Semel fecit fe offerendo dominus Jejus fis , complementi fanAi hujus propofiti pro- 
ad Hebreos vu. quam mirum in modum ad curatoris vigilis & laudabilis in xternum , petf 

fententiam faciendx unionis ecclefix , im- quas me idem dominus advifatum reddebar* 
probationifquc Gr.egor.ii & Benedicti , ope- Gr.egor.ium impedimentum tranfitus Ala- 
rumque eorum decrete & rationabiliter re- mannorum ad veftrum concilium procurare * 
duxit. Alius Alamannus vulgari lingua clo- B fuumque conciliabulum celebrare , provide 
quenter de eifdem , ficut mihi fide digne re- fore cum illuftri domino duce prxfato reme- 
latum extitit.prxdicavit* deinde ad prandium dium adhibendum* Confirmavit me igitur 

quofdam abbates , canonicos , & primates in ipfius propofito tam veneranda monitio » 
habens quam plures,fanAam caufam veftram fapiens & curiofa domini mei prxdiAi , ip- 
intelligi illis dedi, priores & gatdianos rcli- fiufque mandatis obtemperans, a Bafilea con- 
gioforum ordinum advocavi atquemagi- filio magiftrorum civium & optirpatum per 
ftros , quibus litteras generalium fuorumof- navim recedens, ad oppidum per veni, quod 


- • 


Digitized by t^ooQie 


$0* ACTA VARIA PRjEVIA 904 

in- fchifmate adhsfcrat Benedicto. Cum ve- A fici credere & parerc.Ipfe quoque petitionem 
ro oppidani jam me venientem femirent , mihi fecit fieri fecundum fer icm copiatam, 

nullo fub honore me recipere procurabant. ut in inftrumento infertam. Quam fiquidem 

Verum cum pro pace & unitate ecdefis me petitionem fuo figillatam figillo, Sc fubfcrip- 

Intellcxcrunt-venicntem , pallio confeftim pa- tam a fecretario fuo recepi , atque teneo ad 
rato , cum clero & proeefllone , atque cxul - cautelam. Ceterum ea recepta & accurate 

tatione totius populi me folemniter reccpe- confiderata , cum reverendis in Chrifto pa- 
runt. Inde acceffum meum profato illuftri tribus fociis & confiliariis meis , plene cum 
domino notum feci , qui apud notabile op- omnibus dependentibus & connexis difcuffi 
pidumfuum , Friburgum noromc.diftans per eamdem. Et attento quod cft incredibilis 
tria Teutonicorum miliaria . manebat. Re- potentis , domini novi eledi Romanorum 
deuntes ab illo nuncii falvum condudum regis gener, Sc magnum ceteris principibus 
ejus reportarunt , etiam non petitum , quod- & populis Alamannis exemplum , delibera- 

que me libenti videret animo , de accelfu ta- g vi concludere cum eodem fecundum inftru- 
men facerem pro mes libito voluntatis. Pau- menti publici feriem , prxfentibus retro feri- 
lo poft duo, ejus confiliarius miles &fdcrc- ptam, 

tarius , ad me venerunt oratores , qui illum S Sequenti fiquidem mane illum ad prin- 

hode ex ingruentibus caufis equitaturum af- cipalem ecclefiam oppidi populofi , cum fo- 

feverabant , petentes etiam verbis , qus ipfc lemni apparatu cclcbrands miflz multitu- 

idem , m infra inferetur , litteris poftulavit. dinifque concurfu , ante mifls incohatio- 
Continuo illis caufam mei adventus expofui, nem , eodem domino duce coram me hu- 

& dido domino etiam per litteras meas ferip- militer genuflexo & petente , ut fupra , aftan- 

. fi, rogando, ut tantis rebus, quantis cum eo tibus multis baronibus , militibus & nobili- 
forem tradaturus , ceteras aliquantis per poft- bus, clero & populo infpicientibus , juramen- 

ponerct, & meum expedare dignaretur ad- to prius prxftito , & prxdido promiffionibus 
Ventum. Qui node litteris meis receptis, fine fadis , extitit abfolutus , ftetitquc in mifla. 

mora quofdam milites aliofque armigeros femper capite difeooperto; & miffa finita, 
ad me mifit , quorum comitiva fecurus , fc- C mc ad liofpitium ufque reduxit.litteras ctiant 
lenitatem fuam adirem. fuas fieri fecit damnationibus veftris , pro ut 

7 Jam meridie venientibus illis confeftim in intcrclufa copia poteritis annotare , quas 

fter arripui. Et quia tria Teutonica millia- confervo fimiliter , & alias fubdicis, quarum 
ria quindecim funt latina, in tanta brevita- unam mitto inter prsfentcs , cum habeam 
te dierum , mulis falmigeris equitum celc- duplicatas , ut alia ad fubditos dcftinctur. 

ritatem impedientibus, dies ceiTcrat jam in 9 Altera autem die magna cumcomiti- 
nodem, quando ad duo latina milliaria a va ad Brifahtn oppidum , quod eft etiam 
Friburgo oppido occurrentem cum magno fuum , perfonaliter me conduxit : & inde ma- 

Baronum , militum Sc armigerorum comita- ne poftero cum equitum Sc peditum comi- 
tu inveni , & poft dignos applaufus , facibus tiva , ufque in Columbrienfe territorium 
innumeris nodis tenebris fuperads , ad eccle- ubi nonnullos oppidanos procuratione didi 

fiam , prscedcnte cieto , proceffionaliter D domini reperi in occurfum. Inde a me quan- 
primum , deinde ad ordinatum holpitium ta cum humilitate Sc reverentia recelferit 
me reduxi , & inter fic faciendum miram colligite deprecor exprsgcftis. Procefliita- 

modeftiam didi domini annotavi. Namque que ad imperiale oppidum illud, ubi ante 

nox erat & pluvia , & cum ecclefiam efletn portas in morem folemnem clerum, magi- 
ingreffus, m ca faciens cerimonias confuetas, ftros oppidanorum , & populi magnam par- 
fbris ipfc remanfit fub dio expedans , ad hof- tem inveni. Quatuor ex primatibus pallium 

pitium cum imbrium patientia mc reducens. deferentibus , ficut etiam ex omnibus locis 

Reddito autem terris fole , pro reverendo in fuperioribus extitit obfervatum, receptus fum 

Chrifto domino epifeopo Brixinienfi , qui de Sc mirifice honoratus, 
primis cft confiliariis ejus, mifi. Quo defin- 10 Succedente dic ad oppidum Sclileghe 

gulis , quantum opus fuit , per feriem infor- fociatus optime a Columbrienfibus, ad ufque 

rnato, caufam vcftram intelligere & eidem E tuimentum Sclilche , ubi alii nobiles cjufdcnx 
vifus eft animo adhsrere. Poft prandium au- oppidi prsavifati a Columbrienfibus occur- 

tem ipfc illuftris dominus ad hofpitium ip- rcrant: a quibu*rcccptus,ad oppidum ipfum, 

fum perfonaliter cum confiliariis fuis advc- quod etiam imperiale eft,procefli in vigilia 
nit, quocum magna de omnibus reverentia- fefti dominicae nativitatis. Iliorum quoque 
rum vcftrarum gcftis & Gregorii locutio mi- oppidanorum quam reverens fit devotio , ex 

hi fuit , poftque multas fuafiones pluraque folo hoc adu poflunt dominationes veftrx 
feparatim cum confiliariis hinc inde fada colligere. Erant eo die immenfo frigore in 
confiiia , condufio tandem ifta , quod in- glaciem aftridxaqux, Sc nubes defuperfo- 
tendit per omnia facro veftro collegio circa lo aquilone comprcfls, nivem minutiffimam 
unionem ccclcfis inhxrere, & ad concilium raramque diftillabant , ita quod omnium 

mittere , Si fututo fummo eligendo ponti- membra pene rigebant, Cum per oppidum 



9o 5 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 90 6 


ab ecdefia ad hofpitium ducere , continge- 
rctque uc fluvium per ipfum oppidum de- 
fluentem tranfvadarem.cum pons clTct ine- 
quitabilis , opus foret, duo milites quatuor- 
que nobiles mulam regentes , deferentefquc 
pallium , a me inftanter moniti & rogati , ut 
per pontem tranfirent , nullo pado volue- 
runt devotum minifterium linquere , fcd 
per aquam ad femoralia ufque attingentem , 
non fine compaffione animi mei , licet in 
domino collaetarer de tanta affe&ione ccde- 
fix uniendx & reverentia ejus, cum gaudio 
tranfmearunt. 

1 1 Porro fefto die fequenti folemni in mif- 
fa & apud ecdefiam principalem , coram 
omni populo per eloquentem unum fratrem 
ordinis Eremitarum totam caufam vefiram 
cum deteftatione perfidix & obftinationis 
alterius feci clariffime prxdicari , habuique 
quofdam de primatibus mecum in prandio, 
merita caufx veftrx,immo fidelium omnium 
per fideles & idoneos interpretes aperiendo. 

1 a Ab inde quamprimum altera lux red- 
dita terris fuit , prxmiffis ad Argentinam do- 
mino cpifcopoLaudenfi,& dominoRobcrto, 
& domino Johanne de Bononia doloribus , 
ac magifiro Johanne Crcit , quoniam ante 
prxmiferam foium dominum Johannem de 
Bononia , qui ad me in di €to oppido fero re- 
dierat , dicens Argentinenfes in exhibitione 
honoris, maxime clerus, propter fententias 
Gregorji hxfitare , comitatus ab oppidanis 
ipfis , fic in oppido Argentincnfis territorii , 
quod a civitate per milliaria Teutonica tria 
4 iftabat, fum etiam honorifice, ficut prius, 
pro qualitate oppidi hofpitatus. Non enim 
alius civitati propinquior idoneus erat lo- 
cus. 

* x 3 Summo autem mane poftero inde dif- 
cedcns circa meridiem , ad Argentinenfem 
civitatem perveni, & prope portam in quo- 
dam monafterio , prxparationis caufa decli- 
navi. Continuo duo , quos prxmiferam , ad 
me venerunt, afferentes in civitate divetfas 
efle fententias , proccffioncs cardinalibus fa- 
cere non confuevifle , rem omnem fuper 
hoc tradatu in incerto pendere , donec pro- 
vinciale fit concilium celebratum, quoa uti 
fcitis in Francofordia in odava Epiphanix de- 
\>ct folemni ter celebrari, & ii milia, qux men- 
tem meam & eorum qui mecum funt com- 
moverunt, nec rationes multiplices per illos 
quosprxmifersmallatas&concludentiflimas, 
nifi taciturnitate, ad efledum aliquem admit- 
tebant , quamquam diferepationes in clero 
& populo plurimx fuerunt & diverfx. Ad- 
venientibus tamen Cordcfanis , & notis ci- 
vibus aliquibus prxcedentibus, falvus & dif- 
pofita comitiva mea in ordinem, in civitatem 
proceffi , in qua numerofum populum per 
magnam Aratam undique confluentem inve- 
ni, & majorem etiam vifitavi. Inde ad hof- 
pitium meum me contuli prxparatum. Et 

m.frnft. <jr men, mfl. CtlUft. T om. yu. 


. ecce magifter Scabinorum & omnes magi, 
flratus ad me cum multitudine militum & 
nobilium advenerunt , excufationes , quod 
debitum non fecerant allegantes. Puto quia 
viderunt res 3 c flatum veftros non abjedos , 
uti illis fuerat fortalTe relatum. Sunt cnith 
mecum equites numero centum ; quibus , 
Spiritus- Sandi gratia minifttante , refpon- 
di fandum veftrum propofitum & accefTus 
mei minifterium referando, ita ut ftatim con- 
verfi fuerint in aflenfum , deinde ab ipfis fui 
pifeibus & efculentis & potulentis donatus* 
quos ad prandium invitavi in diem fequen- 
tem benivole acceptantes. Poft hos &ecc« 
ecclefix majoris capitulum , quos, ut expedi- 
re vifum extitit , reprehendens , & merita 
veftrx fandiffimx caufx illis aperiens , re- 
duxi, ut illos pudere confiterentur » quam- 
quam idem capitulum fefe plurimum , quod 
per eos non fteterit, excufaret ; & in vero 
reperi per eos non ftetific 3 fed per alia ca- 
pitula aliarum folemnium ecdefiarum , ia 
quibus erat prxpofitus unus fenior , cujus 
mentem fathan ingreffus fuerit, omnia bent 
difponenda perturbans. Tandem idem ecde-. 
fix majoris capitulum emendationi neglec- 
torum & non fadorum fe fubmifit ,&con- 
dufum fuit , quod mifiam folemnem in ipfa 
ecdefia facerem celebrari fequenti mane , 
quo dies fuit Veneris Innocentium , quodque 
ad hofpitium proceflionaliter folemni more 
venirent , inde me ad ccclefiam perduduri. 

14 Ipfis deinde recedentibus fub conclu- 
fionc hujufinodi antedida , ceteri de aliis ca- 
pitulis advenerunt , & fenex ille : quibus ver- 
bum faciens de juftitia caufx veftrx , prout 
ipfe Spiritus dedit , cum rationabili cordis 
reprehenfione , fa&is per eos quibufdam ra- 
tionibus & plene etiam confutatis , nequam 
ille fpiritus de corde fenis in verbo veritatis 
cjc&us cft , & omnes crubefccre , finguli cul- 
pam recognofcere incoeperunt , fupplicantes 
veniam , & cum emendare velint , poffint 
cum majoris ecclefix capitulo interdic. 

1 5 Et fadum eftquod fequenti mane om- 
nes religiones , omnia ecdefiarum capitula , 
derufquc numerofus proceflionaliter ad hof- 
pitium fe contulerunt. Venerunt etiam ma- 
giftri fcabinorum,& omnes magiftratus con- 
venerunt, multi barones , milites , & nobiles, 
& numerofa populi multitudo ,& me exeun- 
tem fub pallio receperuoc , quod milites 
quatuor deferebant , quorum nepos domini 
archiepifcopi Colonienfis unus erat, tres tan- 
dem milites tenebant. Unus prxibat etiam 
cumcapello , ceteri magnates & primas prxi- 
bant. Quantus utriufque fexus populus per 
ftratas & feneflras manens, ad ecclefiamque 
procedens > commodiorem locum tempufi 
que feribendi exigeret. Quantus in mirabili 
illa ecdefia apparatus fuerit, cx aliis domina- 
tiones veftrx concipiant. Mifla autem folem- 
niffime inchoata, a t;que procedente in ritum , 

Ecec 


Digitized by OO 


9 07 ACTA VARI 

dominus epifcopus Laudenfis fub propofi- A 
tione decantati evangeiii Fuit homo miftus a 
Det, quantum dici pofiet, de vcftro fando 
propofito & veftris juftiflimis operibus prae- 
dicavit. Provincialis minifter ordinis Mino- 
rum , qui finceri cordis & ferventis volunta- 
tis eft in caufa vcftra , immo Dei , in Teu- 
tonico etiam plcniffimc praedicavit. Finita 
miffa majore , didis capitulis , & aliis , ficque 
ordinibus religioforum prarcedentibus, ad 
hofpitium me retuli; iitdem magiftratibus , 
baronibus , militibus , ac nobilibus fociatus, 
cum quibus caritative in eo hofpitio, videli- _ 
cct cum principalibus pranfus fui. Quid tan- " 
dem mihi ad honorem amplius fieri potuif- 
fet J Et quidem exiftimo non levem rem hanc 
effe in ftatera difponcndorum in concilio 
ipfo. Namque civitas potens eft , St depri- 
mis Alamanniae univerfae. In his omnibus vi- 
carius generalis domini Argentinenfis epif- 
copi fuit , ipfiufque domini epifeopi recepi 
litteras tenoris videlicet fubfcquentis. 

14 . Reverendiffima in Chriftt patri & do- 
mina domino L. eardinali Rarenfi , domino meo 
ftngulariffimo W. (a) epifcopus Argentinenfis 
ad paternitatis vcftra reverenda mandata pa- 
ratus , re commendatione pramifa. Reverendif ^ 
fime pater & domine mi fingulariffime , de ad- 
ventu vcftra reverendiffima paternitatis ad ci- 
vitatem Argentinenfem, intellexi , de quo mul- 
tipliciter fui dr fum gavifus , (jr toto cordis 
defiderio affeft avi veftram benignam. & reve- 
rendam paternitatem vifitare :Jed propter ino- 
pinatas caufas ad prafens occur entes infui- 

tus inimicorum partium mearum , non pojfem 
*/ 4 S«T«na. commode, nec valeo recedere de oppido * Zalome , 
in quo fum pro cuftodia aliorum locorum, idcir- 
co quantum poffum & valeo deprecor affettuofe , 
quatenus paternitas vtfira reverendiffima ad D 
prafens me dignetur habere excufatum , quod 
perfonaliter non veni , prout affettabam. Si ta- 
men omnino paternitas vcftra reverendiffima 
mihi pracipiat , omnibus pratermiffis , non ob- 
mittam ad R. P. properare , quam , &c. 

1 5 Qualia ufque in hanc horam gefta 
fune, puto me pro parte notabiliora expo- 
fuifle ; cetera quse imminent non attingam : 
fentiens apud Coloniam a Theodorico Nyem 
relata , qui meas fubinde receperat litteras * 
cum quibus i Pilis & domino Colonienfi feri- 
pferam acccffum meum: Venerabilis vir do- 
minus abbas S.Juftinz Paduanac.ftatim verfus ^ 
me, ad informandum de lingulis, quaripfc 
repperit regreffus eft, quem apud Argenti- 
nam inveni: biduo ance praevenerat meex- 
pedans, cujus informatione & avifationibus 
ufus fum. Eft enim providus & fidelis , & 
merito ponendus inter caros. Eo referente, 
percepi St aliis etiam fide dignis , quod o&a- 
va Januarii dominus archiepifcopus Mogun- 
tinus concilium fuum facit , in quod quid in 
provinciali apud Francoford fcncice debeat , 

{*) WiHelmu* comes Dicftenfu. 


A PRiEVIA 908 

providebit. In illo itaque interefie, nili alia 
melior ratio me moverit, difpono. Non enim 
parva res erit ad juftitiae vcftrae certitudinem, 
fi ibidem pro vobis fuerit ftatutum. Proptc- 
rea cras hinc, Deo auxiliante recedam, fo- 
cium meum abbatem reducens , & cum apud 
Spiram fiiero, quidfuper progreffu ulterio- 
ri fa&urus fuero , rebus ibidem melius cog- 
nitis, confiiio adhibito, deliberabo, eo in- 
fpirante, qui numquam deftituet caufam fan- 
dam fuam. Namque rex Romanorum pro- 
ximior eft ad civitatem Spirenfem , quam 
dominus Maguntinus. Non enim in Franco- 
fordia , uti fencio , eft ad prsfens , fcd apud 
Hildclbcrg. Ideo providendum. 

1 5 Litteras dominationum vcftrarum hio 
etiam recepi , apud Pifas xxm. Novembris 
datas, cum. copiis intcrclufis , quas reverentes 
perlegens , & accurate confiderans, jufliones 
vcftras & avifamenta curabo , quantum de 
fuperna gratia dabitur adimplere. Novit do- 
minus , noverunt & hi qui funt horum labo- 
rum participes mecum , ex quo a pedibus re- 
verentiarum veftrarum , maxime pofiquam 
Alamannis fines attigi , nullum temporis 
momentum infru&uofum permifi decurrere 
circa mandati itineris & commifforum ex» 
fecutionem , ficque curabo in futurum. Scri- 
bo magnificis & excellentibus dominis Flo- 
rentinis in generali St fub compendio nova 
haec. Vos autem fi ^videbitur ca poteritis fe- 
xiofius referare. Datum Argentinz. 


LITTERA DUCIS AUSTRIdC 
ad cardinales. 

Promittit fe eis fuos ad concilium oratores miftk- 
rumac ditionis fua pr alat os ut ad illud 
veniant hortaturum. 

R Evercndiflimi in Chrifto patres St do- 
mini , domini cardines ccclefi® Dei ve- 
riliimi , Fredericus Dei gratia dux Auftriae 
&c. poft devotam recommendationem in 
domino & reverentiam debitam in eodem. 
Dudum liquidem cum promiffiones , jura- 
menta St vota de papatu contendentium 
eorumdemque litteras de ccflione facienda 
ob caufam tollendi fchifmatis , & unitatem 
in Dei ecclefia reducendam, confiderarcmus, 
cxultavimus in Domino, gratias iHi agentes* 
qui fuper anguftiis fidelium fuorum mifer- 
tus , temporis plenitudinem venire fecit, quo 
tam exitiale malum de medio ipforum fide» 
lium tolleretur. Poftquam vero intuitu pa- 
cis , fuper fundum carnalium affe&ionum 
zizania feminante , cognovimus non teneri 
in promilTorum , juramentorum , Votorum- 
que , ac Chrifticolis fignificatorum obferva- 
tionem , St proinde corpus ccclefi* in diffor- 
mitate bicipiti fub tanta Chriftianorum per- 
verfitate teneri , corde compun&i fumus , 
quali Altiffimus adhuc fuper humana deme» 


Anno 140S. 
Zx mf. ili» - 
ftrijftmi da- 
mini r bam ; 
vtlin . 


Digitized by v^jOOQie 


9°9 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


910 


rita virgam ultionis extendere non ceflaflet. A 
Verum nova luxfpci pacis in domino dein- 
de illuxit , quando in templo fidei Chriftia- 
nx cardines ad tollendam fciffuram , fando 
infpirati flamine , in caritatis vinculo conve- 
nerunt, ficut fama praevium. Deinde adve- 
niente pro parte veftra reverendiflimo in 
Chrifto patre & domino, domino L.S. Ro- 
manae ecclefix cardinali Barenfl digniffimo, 
apertius fuit nobis fada veftri catholici pro- 
pofiti circa uniendam Romanam ccclefiam 
juftitia nota. Ipfum itaque omni devotione 
& reverentia debita, nomine vcftro,& tan- 
ti boni caufa , pro Romana ecclefla venien- g 
tem recipientes , ab eodem fpeciales gratias 
cupivimus , quas ejus benignitate nomine ve- 
ftrae unitatis , fummam gubernationem ipfius 
ecclefix effedualiter continentes , obtinui- 
mus , prout ipfc idem vcftris reverentiis rc- 
ferabit. Porro nos ita publicum bonum , ita 
Chriftianx fidei allicit firmamentum, quod 
in hoc fando propofito ecclefix uniendx , 

& reverentias vcftras fcqui', atque juflitix 
vcftrx favere in omnibus pofljbilibus noftris 
intendimus pleno animo & (incero corde , 
quantum de jure poflumus & tenemur , no- 
ftrofque etiam procuratores ad generale q 
concilium per vos indidum Pifas , tantum- 
modo (i legitime impediti non fuerimus , 
rranfmittemus , fingulos in noftra ditione 
prxlatos atque communitates confidentes, 
ad veniendum mittendumque ad id conci- 
lium veftrum fuo tempore efFedualitcr hor- 
taturi, & quantum permittet modeftia indu- 
cemus , reverentias veftras ad continuatio- 
nem tam fandi & mundo neceffarii veftri 
circa uniendam ccclefiam propofiti , ufquc 
ad perfedionem ejus inclufive , dante Domi- 
no, devote & humiliter in Domino exhor- 
tando.Datum in oppido noftro Friburgx &c. 

ReverendilTimorum in Chrifto patrum do- D 
minorum facrofandx Romanx ecclefix car- 
dinalium collegio venerando amicis noftris 
cariffimis. 

... 1 - ■ 1 1 ■ ■ ■ — 

SEQUUNTUR 

aliqua propefitiones utiles ad extinttionem pra- 
fentis fchijmatis per viam concilii 
generalis. 

N unitate capitis Chrifti plene & per- 
fede confiftit unitas corporis myftici 


I 


Anno 1409. 

Ex mJJ. JxnBl 

Lxmrentit t otius CC cle(ix Chriftianx, juxta illud Apo- 


nlxnm. 


ch*Hveli- ftoli : Chrifius efi caput ecclefi a , & illud : Om- 
nes unum corpus fumus in Chrifio. 

2 Licet papa in quantum Chrifti vicarius 
quodammodo dici poffit caput ecclefix , ta- 
men ecclefix unitas non neceffario depen- 
det aut originatur ab unitate papx. Patet 
ex prima , & etiam quia nullo exiftente pa- 
pa, femper ecclefia remanet una , juxta illud 
Canticorum : Una efi columba mea , & juxta 
illud fymboli : Unam fanftam catholicam & 
npofi eluam ecchfiam. 

Vet, Script. &Men. ampl. Collctt. Tem. VII , 


3 A Chrifto eapite,ejus corpus myfticum , 
quod eft ecclefia, originaliter & immediate 
poteftatcm habet & audoritatem, utadfuam 
unitatem confervandam rite valeat feipfam 
aut generale concilium ipfam reprxfentans 
congregare. Patet ex illo verbo Chrifti : Ubi 
duo vel tres congregati fuerint i n nomine meo > 
ego in medio illorum fum. Ubi advertendum 
eft, quod non dicit in nomine Petri , vel in 
nomine papa , fed in nomine meo , dans intelli- 
gere, quod ubicumque Ac a quocumque ag- 
gregentur fideles , dum tamen hoc fiat in 
nomine fuo, hoc eft in Chrifti fide, & pro 
ecclefix fux falute, ipfe afliftit eis tamquam 
infallibilis diredor & redor. 

4 Non folum audoritate Chrifti, fede- 
tiam communi jure naturali , prxmiflam au- 
doritatem five poteftatcm habet corpus my- 
fticum ecclefix Dei. Patet, quia quodlibet 
corpus naturale naturaliter rcfiftit fux divi-* 
fioni & deftrudioni i & fi fit corpus anima- 
tum, naturaliter congregat omnia membra, 
omnefquc vires fuas ad confervandum fuam 
unitatem , & repellendum fuam divifioncm~ 
Similique modo quodlibet corpus civile , fett 
civilis communitas, vel politia rite ordinata, 

; adeoque corpus fpirituale feu myfticum ec- 
clefix Chriftianx , quod ordinatiflime com- 
pofitum eft, propter quod ecclcfiaftica po-» 
litia in Canticis deferibitur velut cafirorum 
acies ordinata , fimili modo uti poterit ad 
fuam unitatem confervandam & quamlibet 
fchifmaticam divifionem repellendam, tam- 
quam fux ardinatiflimx compofitionis def- 
trudivam. 

5 Prxmiflaaudoritate & audoritativa po- 
tcftate ufa fuit ecclefia primitiva. Patet, quia 
in adibus apoftolorum quatuor leguntur con- 
cilia generalia congregata , & non habetur- 
quod audoritate Petri fuerint convocata , fed 

1 communi confenfu ecclefix, & jn uno Je«- 
rofolymis celebrato non Petrus , fed Jaco-* 
bus illius loci epifeopus legitur prxfuifle, & 
fententiam protulifle. 

6 Poft incrementa nafcentis ecclefix prir 
mitivx , prxmifla audoritas & poteftas con- 
gregandi generalia concilia , rationabiliter li- . 
mitata fuit & reftrida, fic feilicet quod fine 
audoritate papx nulli liceret concilia hujuf- 
modi congregare. Patet ex juribus commu- 
nibus, qux habentur in decretis & decretali- 
bus ; & ratio fuit , ut honoraretur fedes apo- 
ftolica , & obviaretur hxreticis fic fchifmati- 

i cis , qui quandoque ad libitum per poten- 
tiam principum fxcularium concilia vocati 
& congregari procurabant ad fuorum erro- 
rum fulcimentum. 

7 Prxmifla limitatio feu rcftridio non tol- 
lit quin prxdida audoritativa poteftas fem- 
per abfoiute remaneat in ipfa univerfali ec- 
clefia. Patet , quia jura pofitiva non poflunt 
ab ecclefia abfoiute tollere illam poteftatcm 

> qux ci competit divino & naturali jure. 

Ecec ij 


Digitized by UjOOQie 


912 


9 u A C T A V A R 

8 Non obftante limitatione & reftridio- 
tae prxmifia , in certis cafibus ecclefia fine 
audoritate papae poteft generale concilium 
celebrare. Patet ex prxdida , & etiam quia 
quod eft in favorem eccleiiae introdudum , 
non eft m ejus damnum & grave periculum 
obfervandum. Sed praedida limitatio feu rc- 
ftridio, quae in favorem eccleiiae jure pofi- 
tivo legitur introduda, utdidumeft,polfet 
in certis cafibus eidem gravifiime praejudica- 
te, & fpecialiter poflfunttres cafus aflignari. 
Primus eft, fi vacante fede occurreret hx- 
refis vel alia ecclcfix pcrfecutio , cui cflet per 
generale concilium obviandum. Secundus 
eil, fi in cafu neceflitatis vel manifeftx uti- 
litatis vocandi concilium , papa eflet furio- 
fus , vel hxreticus , vel alias ad hoc inutilis 
aut infuffieiens , vel fi fuper hoc requifitus 
concilium vocare recufaret, aut damnabili- 
ter negligeret. Tertius, fi plures effent con- 
tendentes de papatu , ita quod nulli eorum 
tota obediret ecclefia , nec ad alicujus eo- 
rum aut amborum fimul vocationem com- 
pareret , ficut efle videtur in prxfcnti fchif- 
mate. In his ergo & fimilibus cafibus clare 
patet ex prxmifiis, quod abfque audoritate 
papx pollet & deberet ecclefia generale con- 
cilium celebrare. 

9 Jura pofitiva, qux communiter dicunt 
quod abfque audoritate papx non eft fas ge- 
nerale concilium congregari, debent civili- 
ter intelligi i fcilicet quando eft unicus pa- 
pa concorditer ab ecclefia receptus , ad con- 
gregandum hujufmodi concilium , evidente 
Utilitate , idoneus & apparatus. Patet ex prx- 
didis, & ex dodrina Ariftotclis in Ethicis, 
ubi loquitur de epicheia. 

xo Pro fedando prxfcnti fchifmate , abf- 
que papx audoritate, immo ipfo contradi- 
cente, poteft audoritate univerfalis ccclefix 
generale concilium congregari , & non fo- 
lum per dominos cardinales convocari , fed 
etiam in cafii per quofeumque fideles , qui 
vel audoritativa potcftate, vel caritativa mo- 
nitione feirent, fi pollent, ad exfecutionem 
tanti boni cooperari. Patet ex prxmifiis, & 
etiam quia in tanta neceflitate omnes fide- 
les , & fpecialiter majores & potentiores de- 
bent ccclefix fuccurrere , & malis ejus tam 
evidentibus celerius occurrere. Poflent au- 
tem ad prxmifia rationes & audoritates tam 
divini quam humani juris indici ; fed bene 
affedatis ifta fufficiunt , & in fundamento 
prxdido poflent fxpe xdificari aliqux alix 
propofitiones magis particulariter refpicien- 
tes concilium nunc in civitate Pifana con- 
vocatum , quas dimitto , quia ita clare fc- 
quuntur ex prxmifiis, ut eas non fit necef- 
ftrium bene intelligentibus amplius decla- 
rare. In civitate Aquenfi prima Januarii an- 
no m c c c c i x. per P. epifeopum Camcraccn- 
fcm. 


I A 
A 


PRiEVIA. 


EPISTOLA PETRI EPISCOPI 
Camera censis 

ad cardinalem S. Angeli. 

R Evercndiffime pater & domine mi me- 
tuendifiime, humillima recommenda- 
tione prxmiffa. Scripfi nuper domino prio- 
ri magnx Carthufix & magiftro Vincinxio 
ejus fratri cedulam fupraferiptas propofitio- 
nes continentem , & ex certa caufa V.R. pa- 
ternitati alias declaranda. Et quia fuper prx- 
dida materia ab eis fpero habere aliqua bo- 
® na nova , deliberavi ab hoc loco ire ufque 
ad Tarafconcm , & ibi eorum rcfponfum ex- 
pedare. Supplico vcftram reverendam pater- 
nitatem , ut prxfentem cedulam velitis com- 
municare dominis meis cardinalibus Pencf- 
trinenfi, Albanenfi, Oftienfi, deThureyo, 
& mihi de novis veftris aliquid intimare. 
R. V.P. ad cujus beneplacita fum paratus, 
confervet Altiffimus feliciter & votive. Scri- 
ptum in civitate Aquenfi iv. Januarii manu 
propria 

C Vcftri humilis fervitoris Petri epifeo- 
pi Cameracenfis. 

Revercndiffimo in Chrifto patri & domi- 
no meo metuendifiimo , domino cardinali 

S. Angeli. 


CONCILIUM (a) A ENSE 
ex Arelatenfi , Ebrcdunenfi & Aquenfi 
provinciis congregatum. 

Fuerunt ordinata qxjm sequuntur in 
D Francia. 

P Rimo, quod prxlati utantur libertatibus 
libi competentibus. 

2. Item , quod non curetur de refervatio- 
nibus fadisper dominum Benedictum. 

3. Item, quod ad beneficia elediva eli- 
gant capitula (eu illi ad quos feu ad quaffpc- 
dat eligere. 

4. Item , quod collativa conferant ordina- 
rii. 

5. Item, quod ordinarii fuppleant negli- 
gentias exemtorum fux dioeccfis , fi non ha* 
^ beant alium fuperiorem a papa. 

6 . Item > durante hoc tempore delegati 
papales non procedant etiam in caulis coep- 
tis. 

7. Item , quod caufx coeptx coram dele- 
gatis papalibus , continuentur coram ordina- 
riis a quibus non fuit appellatum , in ftatu 
in quo erant coram delegatis prxdidis. 

8. Item, quod caufx pendentes coram de- 
legatis papalibus non continuentur coram 

(») Hunc titulum qui in codice deerat, nos hic appofui- 
mus propter ea qux leguntur in fine: nulli tamen dubita- 
mus quia eadem in aliis Galiiatum prorinciis ftatu ta fuerint» 


Anno 1409. 

Ex mff. s. 
Lxurentii 
Letdienfit , fjm 
ilMrijfimi 
dom. CbxM- 
vtliti. 


M 


Anno 1409. 
Exmf.fmnai 

Lunrentii 

Lndirtfis. 


Digitized by 


Google 


913 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


ordinariis , a quibus fuerat appellatum , fed 1 
coram fuperioribus ipforum. 

9. Item, quod deficientibus fuperioribus , 
ut quod fuerat appellatum ab archiepifcopo 
non habente primatem, continuabitur caufa, 
ut fupra, in concilio provinciali. 

10. Item, quod adveniente cafu przdi- 
do, concilium provinciale committat feu 
deleget caufam , ut fle in fuperioritatibus re* 
maneat, in tali cafu femper penes ipfum 
concilium , & fle femper appellabitur ad ip- 
fum concilium. 

1 1 . Item , quod de appellantibus intCrpo- 
fltis ad papam , omiffo medio , cognofcenr 
illi ad quos debuerat appellari, ut fl omiffo 
medio fupra archiepifcopo fuerat appel- 
latum ad papam , de ifta caufa cognofcct 
archiepifcopus omiffus , ad quem debuerat 
appellari. 

1 1. Item , quod pendente hoc tempore , 
appellatio interponenda ab archiepifcopo ad 
papam , ut quia archiepifcopus non habet 
alium fuperiorem, interponatur ad conci- 
lium provinciale. 

1 3 . Item , quod concilium provinciale ad 
quod cftappcllatum,committat ut cft di&um 
fupra. 

14. Item , quod de caufis exemtorum non , 
habentium alium fuperiorem a papa, cognof- 
cent ordinarii, quia alias cognoviffcnt , nifi 
exemtio obftitifTet. 

1 5. Item, quod a przlatis exemtis appel- 
labitur ad illum , ad quem appellaretur , & 
non fuiffet exemtus. 

1 6. Item , quod elediones exemtorum 
confirmabunt ordinarii fuperiores , qui con- 
firmarent, fi non fuiffent exemti. 

17. Item , quod concilia provincialia te- 
neantur. 

1 g. Item , quod ipfa concilia provincialia 
mandabit archiepifcopus , vel ipfo abfente 
de caufis epifeoporum illius provinciz, fl 
fit alias antiquior epifeopus promotione il- 
lius provinciz, mandabit ipfum concilium. 

19. Item, quod concilia provincialia 
monachorum teneantur de triennioad trien- 
nium, prout jura volunt. 

20. Item , eft ordinatum quod in conci- 
lio generali agatur de tribus ; primo Sc prin- 
cipaliter de unione fan&z matris ecclcfiz ; 
fecundo, de libertatibus eccleflz recuperan- 
dis» tertio , de unione eccleflz orientalis, 
hoc eft Gtzcorum , & occidentalis , hoc cft 
noftrz. 

21. Item , quod pendente hoc tempore, 
pro abfolutionibus habendis in cafibus refer- 
vatis, adeatur major poenitentiarius ; & fi eft 
cafus de quo non poflit abfolvere, abfolvat 
ordinarius propter pericula animarum, prout 
feciflet , fl refervatio non obftitifTet. 

ii. Item , fuit ordinatum quod de quali- 
bet provincia vadant ad minus xu. perfonz 
notabiles. 


1 3 . Item , de provincia Narbonenfi funt 
ordinati pro eundo ad concilium dominus 
Archiepifcopus Narbonenfis, dominus pa- 
triarcha Alexandrinus, qui tenet in commen- 
dam ecclcflam Carcaffonenfem fuffraga- 
neam eccleflz Narbonenfis, Sc domini epif- 
copi Uticcnfis , Nemaufcnfis Sc Lodevenfis , 
fuffraganei eccleflz Narbonenfis , Sc tres ab- 
bates , fcilicet de Craffa, Anianz Sc S. ALgidii. 

24. Item, pro ecclefla metropolitana Sc 
tota provincia vadunt alii numero quinque» 
vel fex folemnes viri graduati. 

25. Ordinatum eft quod dominus archie* 
pifeopus habeat in qualibet dic quatuor fran- 
cos pro expenfis , dominus patriarcha prop- 
ter dignitatem fuam recipiat qualibet die 
alios quatuor francospro expenfis, & quili- 
bet dominorum epifeoporum recipiant pro 
die tres francos ,& quilibet abbatum recipiat 
duos francos pro die, & quilibet aliorum 
recipiat pro die xx. folidos Parifienfes , qui 
valent xx v . folidos T uronenfes. 

2 6. Item, ordinatum cft, quod quzlibec 
provincia provideat fuis, hoc eft illis quos 
mittet. 

27. Item , ordinatum eft quod in iftis ex- 
penfis contribuant omnes habentes beneficia 
in provincia , ctiamfi fint Coeleftini , vel Car- 
thufienfes , vel Hofpi talarii» feu alii quicum- 
que , & etiam omnes gaudentes privilegio 
clericali. 

28. Eft ordinatum quod contribuendo in 
didis expenfis fint exemti tantum domini 
cardinales , cum fint in concilio. 

29. Item , domini Ciftercienfes , quia do- 
minus abbas Ciftercicnfis fe obtulit, acceffu- 
rus ad concilium expenfis ordinis Ciftercien- 
fis cum xu. abbatibus graduatis notabilibus 
fui ordinis. 

3 o. Item , eximuntur etiam clerici a con- 
tribuendo pro bonis temporalibus quz ha- 
bent , pro quibus contribuunt cum laicis in 
1 collc&is feu talliis. 

3 1 . Item , eft ordinatum quod expenfae 
przdi&z dividantur Sc leventur per dioece- 
fim , Sc quod quilibet dominus epifeopus le- 
vet in fua dioecefi partem contingentem 
fuam, Sc quod imploret brachium contra 
nolentes folvere ratam ipfos contingentem. 

3 2. Item , eft ordinatum quod in civitate 
Pifana quzlibet provincia ftet per fe fimul Sc 
non feparatim , nec mixtim cum alia. 

3 3 . Item , eft apun&uatum quod quzlibet 
provinciz mittant bona hora pro habendo 
. alogiamentum, pro omnibus fuis, fimiliter 
1 przparetur, quod ibi fit magna multitudo 
gentium. 

34. Item , aliqui przlati proponunt illuc 
mittere provifiones , quia dubitatur de ca- 
riftia. 

3 5 . Fuit conclufum Sc arreftatum in con- 
cilio generali cleri trium provinciarum , vi- 
delicet Arclatenfis , Aquenfis & Ebrcduncn- 

Eeee iij 


Digitized by {jOoq le 


9i5 ACTA V A R 

v lis , celebrato Aquis de menfe Januario, per 
dominos praelatos & totum clerum qui con-. 
venerunt ibidem, quod fuptafcripta capitula 
ferventur & teneantur quantum cos tangit , 
in tribus provinciis antedidis , conformando 
fe concilio & ecclefiae Gallicanae. 


EPISTOLA FRANCI SCI 
4»rchiepifcopi Narboncnfis , ad cardinales. 

De deliberatis in concilio PerptnUni. 


D Everendiffimis in Chrifto patribus & do- 
firifiimi dt- lA. minis meis, praecipuis dominis G. Pc- 
mni ah**- neftrincnfi , N. Albancnfi, J. Ofticnfi, P. Ani- 
cienfi , P. de Thureyo , A.dcSalutiis, &P.S. 
Angeli S. R. E. cardinalibus. 

Rcverendiffimi patres & domini mei prae* 
cipui, debita recommendatione praemifla. 
Per relationem domini Boqueranni decreto- 
rum dodoris legentis Avenionc, 8c pro parte 
univerfitatis ftudii apud Perpinianum miffi 
ad concilium , juxta mandatum apoftolicum 
cis fadum , qui Dominica proxime praeterita 
de dido concilio rediit, percepi quod poft 
propofita ea fuper quibus per ipfum conci- 
lium deliberari petebatur , de quibus pater- 
nitates veftrx reverendiffimse per magiftrum 
Johannem Guyardi informatae , ut teneo , ad 
plenum fuerunt, ad vifatum fuit poft aliquas 
cpnfultationcs , quod pro faciliori agendo- 
rum expeditione eligerentur ex omni mqlti- 
tudine viri lx. boni tcftimonii , quorum de- 
liberationi ftaret totum concilium. Deinde 


-I A P R 4i V I A 9\6 

A xime prseterita dominus Johannes de Bello* 
forti legum dodor, & Francifcus Ruffini, , 
redeuntes dePerpiniano , cum bullis promo- 
tionis domini Johannis Bcrtrandi ad ecclc- 
fiam Gebennenfem. An autem ita fe res ha- 
beat ignoro > fed relata & a quibus fignifico.. 
Cum autem alia fupervenerint, illico feri- 
bam paternitatibus veftris reverendis , quas 
confervarc dignetur benedidus Filius Virgi*. 
nis feliciter in longaevum. Scriptum in Villa* 
nova dic iv. Januarii. 

Vcfter totus Franciscus archiepifcopus 
Narbonenfis Romanae ecclefiae ca* . 

W merarius. 


DAVUM IN TARRASCONE PER ME P. 
cptfcopum Cttmeraccnfem x. Januarii. 

P Raefuppofitis decem propofitionibus (a) £ 4 j 

quibus ftabilire vifus fum concilium gc- . 

. . . n . r . ° Anno 140,. 

neralc m civitate Pifana proxime congregan- xxm/. uu- 
dum , in eis fundari pofie videntur aliae pro- *•- 
pofitioncs quae lequunmr. m u n . 

i. Duo domini contendentes de papatu 
didum concilium tenentur approbare & ra- 
tificare ,& quantum in eis cft validare. . 

2 . Didi contendentes tenentur in prae- 
miflo concilio per fe aut procuratores., vel 
nuncios idoneos & fufficientcr fundatos ad 
ea tradanda quae expedient unioni ecclefiae , 
comparere. 

Patent didae duae propofitiones , quia cum 
occafione didorum duorum contendentium 


quia difficulter illi convenire poterant , feg- 
niufquc expedirent negotia plures , fuit nu- 
merus ipfe ad xxx.redadus;fcd & iterum poft 
aliquot dies etiam ipfi xxx. fuerunt ad x. 
dumtaxat reftridi , videlicet reverendiffimos 
patres dominos Tholofanum & de Chalanco 
cardinalcs,dominos patriarcham Antiochen- 
fem , archiepifeopos Caefarauguftenfem & 
Tarraconenfcm, cancellarium regis Caftellae, 
epifeopos Valentiae, Mimatenfem, & Con- 
domenfem,ac generalem fratrum Praedicato- 
rum. Et ifti omnes poft fua multiplicia tenta 
confilia , & cum quibus voluerunt, collatione 
habita , remanferunt in his condufionibus , 
videlicet quod contra regem & regales pro- 
ccflus dudum fadi non aggravarentur. Se- 
cundo, quod via ccflionis pro pace ecclefiae 
alias acceptata & oblata exeeutioni deman- 
detur. Tertio , quod pro ipfacxecutione flen- 
da , papa, fi debitas & fufficientcs fccuritates 
habere poffic , Pilis fe transferat. Quarto , 
quod non habitis didis fecuritatibus,pcrfonas 
idoneas cum plena & irrevocabili poteftate 
cedendi , alio cedente , illuc mittat. Et haec 
deliberatio de. voluntate totius concilii de- 
bebat heri , quae fuit ni. hujus menfis , dici & 
in feriptis dari papae omnibus praefentibus qui 
ad concilium mandati fuerunt. Haec eadem 
in cffcdu etiam mihi dixerunt die Lunae pro- 


perfeverct fchifma tamdiu inveteratum , ipfi 
prar ceteris Chriftianis principaliter tenentur - 
ad ea quae faciunt ad extirpatkmemfchifma- 
ris praedidi, & ad accelerationem unionis ec- 
clefiae, cujufmodi funt praemifia. 

Nec in hac parte obviare debet utilitati 
publicae univerfalis ecclefiae, particularis fub- 
tradio vel neutralitas eis fada in aliquibus j 
partibus, regnis live provinciis fuae obedien- 
tiae , quam aliqui objiciunt , quia juxta com- 
munem jurium fenrentiam fcu regulam , ex- 
poliatis cpifcopisreftitutio danda antequam 
ullum crimen eis objici poffic, quodque in- 
duciae poft reftitutionem praeftandae funt an- 
tequam ad concilium convocentur. Hoc c- 
nim non obftar. Nam in multis cafibus fallic 
regula de reftitutionc fpoliatorum. Falluntur 
etiam qui textus jurium more Judaico nimis 
litteraliter intelligendo , hic applicare co- 
nantur , contra illud Apoftoli : Littera occidit , 
fpiritus autem vivificat. 

3 . Utilius videretur pro acceleratione u- , 
nionis prardidae didos contendentes per pro- 
curatores aut nuncios, quam per fcipfos per- 
fonaliter dido concilio comparere. Patet ex 
difficultatibus jam expertis fuper conventio- ■ 

(a) H* propofitiones datx Tunc Aquis anno 1409. Ja- 
nuarii printa die , cafque dcfciiptas ex m C. S. Laurentii Leo- 
dienfis modo edidimus. 



Digitiz ' by Google 


9 i7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. jHg 

ne pcrfonali, & etiam quia multa generalia A nis adhxrentiam facilius Sc ferventius indi-, 
concilia in majoribus caulis fidei leguntur nari. 

celebrata fine prxfentia papx perfonali. 9- In cafu prxmiffo, non obftantc pro»' 

4. Didi contendentes tenentur in prae* ceffii contra didos duos contendentes, ad 

miffo concilio ad finem unionis ecclefiae eos tamen reducendum in viam veritatis, 

viam ceffionis efficaciter offerre. Patet ex pro* pnrfigendus effet eis terminus , infra quem , 

miffionibus , juramentis, votis , & bullis eo» fi vellent efficaciter exfequi viam ceffionis, 

, rum, ubique divulgatis, & etiam ex communi provideretur eis de honefto flatu & fccuro 

confenfu fere omnium fidelium in hanc fen* audoritate concilii generalis. Patet quia e- 
tentiam concordantium. tiam non debet claudere gremium redeunti, 

5. Si didi contendentes ad przmifTa fa- & etiam quia talis provifiopofTetcffeoccafio 
cienda fufficienter evocati Sc moniti , ea fa* citioris terminationis fchifmatis. 

ccrc obftinate recufcnt aut negligant , didum g 10. Si uno didorum contendentium 
concilium licite contra eos procedere pote* in dida contumacia remanente, alter ad 

rit, tamquam contra principales fautores ca ad qux tenetur, ut przfertur, in dido 

fchifmatis, & dc hsrrcfi fufpcdos , ac Chriftia- concilio efficaciter fe offerret, illo rejedo. 


nae politiae illu fores. Patet ex praemiffis. Vi- 
detur tamen ad majorem cautelam expedire, 
eos ad prxmiffa facienda evocari & moneri , 
non folum cx parte cardinalium , fed etiam 
audoritate totius ecdefiz feu generalis con- 
cilii eam reprar lentantis. 

6 . In cafu pracmiffo prxdidum conci* 
lium licite poffet, rejedis didis contenden- 
tibus, ad novam eledionem fummi pontifi- 
cis procedere, feu procedendum effedecer- l 
nere. Patet ex przmiffis. Et notanter dixi di- 
dum concilium hoc poffe , propter aliqua 
dubia , quae poffent in hac parte moveri circa 
poteftatcm cardinalium , prout alibi tetigi. 

7* In cafu pnrmiffo , quamvis liceret, 
tamen non eft claram an expediret ad di- 
dam novam eledionem procedere. Patet, 
quia fecundum dodrinam Apoftoli , quam 
verbo Sc exemplo docuit , multa licent qux 
non expediunt. Ideo in hoc cafu quamvis 
liceret didam eledionem facere, tamen forte 
non expediret , nifi clare pateret , quod tali 
eledioni tota Chriftianitas adhxreret , vel * 
faltem talis aut tanta portio , qux fuffice- 
ret adhxrentiam (eu obedientiam didorum 
contendentium tollere, Sc fchifma penitus 
extirpare > alioquin hoc effet antiquo fchif» 
mati novum fuperaddere , & fle effet error 
forte periculofior & pejor priore. Si autem 
ad. tollendum hujufmodi erroris periculum 
dida eledio aliquamdiu differretur , magna 
opus effet prudentia, ad didam generalem 
adhxrentiam interim procurandam , Sc ad 
unionem ecclefiz tandem per novam ele- 
dionem faciendam , fuper qua re ad prxfcns 
loqui non prxfumo. 

8. In cafu quo fieret eledio nova an- 
tequam dare appareret de adhaerentia prx* 
dida , faltitn ad obviandum errori prxmiffo , 
providendum effet, quod noviter eligendus 
ardaretur ad viam ceffionis, fi eo cedente 
alii duo offertent fe ceffuros. . Patet quia ex 
hoc fchifma totaliter poffet tolli , Sc alias pof- 
fet irreparabiliter confirmari. Per hoc etiam 
offenderetur didam eledionem non ex car- 
nali , fed ex fpirituali affedione proccfliflc. 
Unde merito poffent fideles ad talis eledio? 


l 

\ 


L. 


videretur ifte merito audoritate ecclcfiz in 
papam affumendus. Patet , quia prima facie 
videtur, quod quis probabiliter fe reputans 
verum papam , non teneatur cedere , nili 
quando ex fua ccffione fequitur extermina- 
tio fchifmatis & conclufio unionis : qux ta» 
men non fequerctur in cafu ifto cx ccffione 
iffius. Quare rationabilius videretur , quod 
ifte in papam affumerctur , quam quod unus 
tertius fibi invito fubrogaretur , maxime quia 
dignum Sc juftum eft cum ex tam fando ope- 
re prxmium reportare. Hoc etiam dicere , 
eft utrumque didorum contendentium a 4 
debitum fuum exfequcndum fuaviter exci- 
tare : quod omnino expedit, attenta hujus 
materix prolixitate; Sc hzc brevitatis caufa 
fine allegationibus dida funt abfque terne* 
rana affertione. 


LITTERA MISSA BENEDICTO 
a Florentinis. 

Hortantur ut ecclejia pacem conferre contendat t 
veniat que ad indittum Pifis concilium. 

1 TJ Eatiffime in Chrifto pater & domine , Ann0 
D domine nofter fingulariffimc , nullius 
rei gratior apud mortales effe debet oratio, dtm - chtn ~ 
quam ca qux ad pacem fpedat, fi eo tem- vtUn ' 
pore habeatur , cum prxvalefcentibus difeor- 
diarum malis , nequeant ulterius homines in 
ipfis durare. Nihil eft enim naturx homini* 
magis aptum , quam pax Sc concordia. Ne* ' 
mo eft infuper qui xquioribus auribus fit au- 
diens , quam apud parentes bonus piufque 
filius. Qux cum ita fe habeant , haudqua- 
quam dubitamus , cum veri fimus Sc devo» 
tiffimi fandieatis vcftrx filii , hac tempeftate 
Sc his ecclefix perturbationibus, vos ad ea 
qux ad rcintegrationem chriftianam rcfpi- 
ciunt , hortari , Sc eo libentius audaciufque 
loquemur , quia , ut noftis , nullo* umquam 
tempore concordia in populo Dei adeo fuk 
neccffaria , neque magis anxiis votis dcfidc- 
rata. Et eft id quod quxrimus , cupimufque 
benignitatem veftram effe faduram tale , ut, 
ai decipiamur, fit etiam cx tam miferabiU 


Digitized by kjoooie 



I 


$ij ACTA VARIA PRA 5 VI A , 910 

deflenda que ruina, in qua cum magna ani* A berc debeant, quantum 'fuit vobis penfan- 
marum pernicie eft collapfa, procul dubio da, quantum debeant dies nodcfque men- 

credurum , & cum veftra falute gloriaque tem veftram inquietam reddere , ut lethali 

non parva ipfam ad unitatem atque dignita- huic ecclcfix vulneri medicamentum affc- 

tem priftinam redudurum. ‘Quid autem hoc ratis , quantum in ore omnium fuitChriftia- 

fit , quo fumus ad feribendum adduci , pau- norum , non noftrum eft in prxfentiarum rc- 

cis expediemus. Vos haec aequo animo acci- ferre. Nam ea veftrx fanditati animadver- 

piatis,& cum diligentia confideretis. tenda cogitandaquc relinquimus. Sed illud 

z Quanto hstc civitas defiderio fempec breviter aflumemus , quod fi nullum veftrum 

flagraverit. reconciliationem Chriftianorum extaret promiflum, nullum jusjurandum, fa- 

afpicere, res geftx a nobis reflantur , &vos erum tamen veri pafloris officium, quo dc- 

& quibus omnis cura efl pacis ecclcfix, non betis obnixe fludere , ut fi dominicus grex 

latere putamus. Eo quidem defiderio impul- divifus atque difeerptus fit , in unum redu- 

fi, cum videremus tot labores,tot fumtus , ac B catur, atque reintegretur , profedo debet in- 
pericula beatitudinem veftram & plerofque ducere manfuctudincm veftram , ad delcn- 

Chriftianos principes rei igiofos , fxcularef- dam , per crucem etiam & quodvis acre mar- 

que , ac nonnullos fideles populos incaftiim tyrium , fi aliter non poflic , hanc cetram ec- 

flubiifle •, & omnia remedia ufque in hanc clefix maculam , pcrniciofiffimamque fcif- 

diem fruftra efle tentata, civitatem noftram furam tollendam. 


Pilarum reverendiffimis in Chrifto patribus 
dc dominis cardinalibus utriufque collegii 
conceffimus , ipfis hoc a nobis fummopere 
petentibus , ut in ea univerfalem fandam - 
que fynodumChriftiani populi congregarent} 
quod eo libentius fecerimus , quia hac regia 
via, & qua alias laboranti ecclefix fubven- 
tum eft, videbamus cos ingredi velle, & ip- 
ibs tam paribus animis tantoque fervore nul- 
lifuo labori ac periculo parcentes, hanc fan- 
dam rem peragendam fufeepifle, ut ipfam 
Animorum fuorum conventionem atque de- 
fiderium potius a Deo quam ab homine efle 
judicaremus. Statutus eft igitur xxv. dies Mar- 
tii futuri , quo Annunciationis gloriofiffimx 
Virginis Maria etiam feftum celebratur , a 
reverendiffimis dominis cardinalibus, quo 
debeat die Pilis concilium congregari , ut di- 
gnationi veftrx omnibufque fidelibus prin- 
cipibus atque populis per ipforum litteras 
fignificatum fuifie, & convocationem fac- 
tam accepimus. Unde & unitatis defiderium, 
& lingularis atque vera diledio , quam ad 
beatitudinem veftram gerimus, nos impule- 
re ad has litteras confcribendas , manfuctu- 
dinemque veftram hortandam, ut obpaffio- 
nem Domini noftri Jxsu Christi , & eccle- 
fix fux falutem, & Chriftiani populi confo- 
lationem , dignemini in veftigia Redemtoris 
noftri , cujus vicem in terris gerere profite- 
mini , currere , humilitatis fcilicet & man- 
fuctudinis qux nobis reliquit , & ad hanc 
Jandam fy nodum, qux Pifis eft celebranda, 
venire. Ad quod faciendum , pace veftra fit 
didum , porro debet beatitudinem veftram 
adducere promiflorum veftrorum fides, qux 
inde eft, ut placuit veteribus , appellata, quod 
flat quod flendum. Debet etiam vcftri juris- 
j urandi religio , quo nullum eft vinculum 
majus , nullum ardius , nullum fandius , 
quo Deo hominibufque beatitudinem vef- 
tram aftrinxiftis , pro Chriftianorum pace , li- 
bere fponteque juri veftro ce fl uram fore. 

• 3 Hxc vero quantam vim apud vos ha- 


4 Nos fiquidem beatitudini veftrx polli- 
cemur , eas efle libertates fecuritatcfque prx'- 
ftituros, ultra prxfentem falvum condudum, 
quem ad vos his litteris alligatum mittimus , 
qux honeftx erunt , & benignitatem veftram, 

, omnefquequi vosfequentur tutos reddent, 
' quamquam eadem libertate in noftris civita- 
tibus , locifque efle poteft, abfque quod ulla 
vobis publica fides daretur , qua in noftfif- 
met oppidis. Si igitur, ut fperamus, veneri- 
tis, vidercpcrfpicue videmur uberrimos at- 
que fandifumos defideratx unionis frudus 
fubfecuturos. Nam cum iciamus egregiam 
efle voluntatem veftram , atque ferventiffi- 
me concupifcere , ut pax vera celeriter at- 
que canonice in ipfam ecclcfiam reducatur, 
& eamdem mentem cognofcamus divinitus 
his duobus facrofandis collegiis , quorum 
( unum eft cor, eademque voluntas inefle, 
non poterit alius efle finis. 

5 His ita fe habentibus, quoniam is qui 
anxie nimis ab ecclcfia expedatur , pacis fci- 
licet & rcintegrationis domus Dei . . . 

Eia igitur, pater piiffime , exfurgkc , & prx- 
cingite vos, & fandam una cum his duo- 
bus facro fandis collegiis induite humilita- 
tem. Accelera & veni , & mitte auxilium 
tuum de Sando, & oves afflidas Chrifti ex 
fovea hac confufionis atque erroris , in quam 
inciderunt, liberate. Non ambigimus ocu- 
latiffimam prudentiflimam fandieatem Ve- 
ftram facile pcrfpedum ire hunc unitatis ef- 
fedum efle fubfecuturum , fi huic interefle 
concilio, prout fpc concipimus, decreveri- 
tis : cujus rei perfedio ab omnibus fere vo^ 
bis aferibetur , eritque apud vos pars mag- 
na laudis hujus egregii fandique facinoris, 
quo nullum profedo majus jam multis fxcu- 
lis, nullum divinius geftum fuifle dici pote- 
rit, & quod ampliori proemio apud Deum 
dignum fit judicandum. Venite igitur in no- 
mine ejus, cujus exemplum fequi debetis, 
qui de cxlo in terram defeendere dignatus 
eft , & exinanivit femetipfum formam fervi 

accipiens. 


igitized by 


Google 


921 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 912 

accipiens , ut populum fuum liberaret a mor- A que illi fint , & fub quovis nomine cenfcan- 


te perpetua , fic pacem atque falutem Chri- 
stianis dabitis ; Sc ut Dominus noftcr priuf- 
quam in caelos aTcenderet , pacem difcipu- 
lis reliquit ; fic vos priufquam in requicm 
fcmpiternam migretis , pacem, Chrifti exem- 
plo , populo luo relinquatis. Cujus rei per- 
ficiendx nefcimus quidem quando majorem 
mclioremve occationem Dominus ‘fit beati- 
tudini vcftrx praebiturus. Denique , fandifli- 
me pater , ut fcribendi finem faciamus , vc- 
ftram fupplicitcr manfuetudinem depreca- 
mur, ut benigne fic *quo animo hzc acci- 
piatis. Deus enim qui renes fic corda homi- g 
num perfcrutatur, teftis cft haec depromta D 
eflfc ex ferventi detiderio unitatis , quo tene- 
mur , atque ex tincera devotione , quam ad 
bcatitudinem veftram gerimus , cui obnixe fic 
fuppliciter nos fic populum noftrum & chri- 
ftianam pacem commendamus. Datum Flo- 
renti*. 


FORMA SALVI-CONDUCTUS 

u Florentinis trunfmijfi domino Beneditto ud 
injluntium dominorum cur d moliam 

fortis fu 4. q 

Anno 1409. Um hoc fit quod generale concilium 
ill £ pro danda pace ecclefiz fit celebran- 
mM et*»- dum in noftra civitate Pifamm , hinc eft quod 
•otlin. BOS priores artium fic vexillifer jufiitiae po- 
puli Sc communis Florenti* , tenore prxfcn- 
tium damus Sc concedimus plenam licen- 
tiam , libertatem , atque falvum-condudum 
fandiffimo in Chrifto patri Sc domino , do- 
mino Benedicto XIII. ac etiam reverendif- 
fimis in Chrifto patribus Sc dominis , domi- 
nis cardinalibus, qui fecum effent , & omni 
fu* Sc fuorum cardinalium curi* , fociis Sc 
comitiv*, Sc generaliter omnibus, cujufcum- D 
que ftatus Sc conditionis exiftant, fecum ve- 
nire volentibus , veniendi conjundim , fepa- 
latim Sc divifim ad quafcumque noftras ci- 
vitates, terras, caftra, loca, portus Sc infu- 
las , maritimo feu terrcftri itinere , noftrx ju- 
iifdidionis , femel Sc pluries , totiens Sc quo- 
tiens ipfe Sc didi fui cardinales voluerint , Sc 
quando eis placuerit , durante infraferipto 
tempore , & in ipfis Sc ad ipfa feu altera eo- 
rum ftandi , difcedendi , atque redeundi cum 
omni ejus Sc didorum dominorum cardina- £ 
lium , Sc omnium fecum venire volentium 
curia , fociis fic comitiva , equis , jumentis , 
bonis, navigiis, Sc rebus fuis quibufeumque, 
non obftantibus quibufeumque impedimen- 
tis, repugnantiis , contradidionibus , aut a- 
liis quibufeumque, qu* dici vel excogitari, 
aut contra objici potient, vel potie diceren- 
tur, cujufcumque generis vel qualitatis illa 
eflent , aut fub quibufeumque vocabulis nun- 
cupentur. Mandantes infuper omnibus Sc lin- 
gulis redoribus Sc officiariis noftris , quicum- 
Vet. Srift. & Mon. umfl. Codcff.Tom. VJl. 


rur , ac etiam noftris gentibus armorum tam 
equitibus quam peditibus, Sc aliis qu* non 
tenerentur noftris ftipendiariis , fi qu* in no- 
ftris finibus aut locis, portubus aut infulis 
morarentur, quatenus przfatum beatiifimum 
dominum , dominum Benedictum Sc ejus re- 
vercndilfimos dominos, dominos cardinales, 
fi qui fecum venirent ,Sc quemlibet eorum , 
& omnes fecum venire volentes, cum om- 
ni ipforum curia , fociis & comitiva , libere 
permittant ad quzeumque noftra loca , por- 
tus fic infulas venire , ftare , recedere atque 
redire : przbentes dido fandiflimo patri Sc 
domino , Sc cuilibet fupranominatorum iter, 
tranfitum , fic reditum liberum Sc fecurum , 
cum didis eorum , Sc cujullibet eorum equis, 
mulis , rebus , navigiis , Sc amentibus quibuf- 
eumque, abfque aliquo impedimento reali 
vel perlonali, modo aliquo inferendo, fine 
ulla folutione pedagii , oneris , vel gabcll*. 
His tamen conditionibus adjedis, quod prx- 
fens fecuritas Sc falvus-condudus non exten- 
datur ad aliquos rebelles , exfules commu- 
nis Florentini , vel ad aliquos obligatos pro 
debito procuratorio communi Florentino , 
vel alicui univerfitati , vel collegio, vel lin- 
gulari perfonx, vel perfonis fubditis commu- 
ni Florentino. Hoc tamen addito , quod nul- 
lam armorum gentem fecum ipfe , vel altet 
pro eo in noftris civitatibus, terris, caftris, 
Sc villis poffit habere, przfentem quidem fifi- 
vum-condudum , libertatem atque fecurita- 
tem vim Sc robur habere volumus anno u- 
no Sc uno menfe infraferipto die initiatis» 
quia fic per nos Sc noftra collegia folemni- 
ter deliberatum fuit. Datum Florentiz die 
xin. Januarii , indidione n. Mccccvm. Volu- 
mus autem przfentem falvum-condudum 
valere fimiliter pro omnibus & lingulis fuis 
oratoribus , nunciis , feu procuratoribus, cu- 
jufcumque gradus aut dignitatis exiftant, cum 
decenti comitiva Sc honefta ufque in nume- 
ro centum equitum five armorum gentibus , 
tamen , fi , quod abiit , didus beatiffimus do- , 
minus perfonaliter ad didum locum Pifarum. 
non veniret. Datum Florentiz, utfufru. 


EPISTOLA CAROLI REGIS 
Francorum , ad Venetps. 

Hortatur ut ud concilium Pifunum mittunt i 
& neutri contendentium foveant. 

C Arolus , fice. magnificis & potentibus A " no r *°5>- 
duci Sc concilio Venetorum , amicis no- ^ 
ftris cariffimis , falutem Sc unionem ecclefi* Q 
gnaviter profequi , ut eft potie. 

Amici cariffimi , non eft opus horum male 
meritorum contendentium de papatu cor- 
ruptam , fi non dixerimus nequiflimam , ad 
unionem ecdeliz voluntatem refricare. Cun- 
disenim fatis patet fic evidenter eft notum, 

Ffff 


Digitized by ^ooQie 


$xf ACTA VARIA PRjEVIA 914 

quam obcaufam , ut vcftrz devotioni petdu- A libet Chrifticoiam credimus non latere , eo- 


dum e fle cenfemus , conciufimus ex praela- 
torum , univerfitatum ac aliorum ecclefiafti- 
corum & litteratorum virorum regni & Del- 
phinatus noflri confllio , neutrales nos red- 
dere, Sc nulli contendentium prxdidorum 
quoquo modo in pofterum obedire. Cum- 
que , amici cariflimi , pro extirpatione vigen- 
tes fchifmads & unione , Chriflo duce , con- 
sequenda , cardinales utriufque collegiorum 
.a diu degant Pifls , vcluti vos putanws noa 
latere, ibidemque de proximo certa dicta , 
certumque concilium per utramque obe- 
dientiam debeant celebrari, quo nos ma- 
gnam & folemnqm ambaxiatam mittere de- 
crevimus, & illo , ut fentimus , quam multi 
cx altera obedientia funt venturi, amicitiam 
veftram toto precamur affcdu , quatenusme- 
mpri je veftrx reducentes laudes & gloriam, 
quas ex his quae tempore fchifmatis Alexan- 
dri 111. veftri prxdeceffores retulerunt, de- 
hinpque perpetuohabituri funt, velitis Pifas 
addictam & concilium, ut prsfertur, cum 
ceteris quofpiam de veftris.dcftinarc , qui rc- 
jedo carnali & patrio affedu in hac parte, 
quxrant dumtaxat quz funt Chrifti, nec au- 
res praebeant , fi quis forfitan inducere aut in- 
duci facere fatageret, ad concilium particu- 
lare faciendum. Sub neutro quippe hujufmor 
.di contendentium vivo fieri quoquo pado 
jioteft, honore utriufque obedienti? plane 
falvo! Quod fi hoc modo vos gefleritis , up 
ccepiftis, in fempiternum nomenque veftrum 
laudefque manebunt, deque contrario, quod 
abfit , contrarium referetis. Datum Parilius. 


LITTERA WENCESLAI 


rum praecipue nunc de papatu contenden- 
tium , qui eam contra juramenta 8c vota fui 
Deo & hominibus prxftita ,.univctfoque orbi 
fuis litteris publicata , in praefata lacrymabili 
divifioqe retinere fatagunt & contendunt, 
eft temeritati ab univerfis Deum timentibus 
rcfiftendum. Quod attendentes nos , qui ma- 
tris noftrx calamitatibus merito compatien- 
tes, ad ipfius reintegrationem pro eundis 
malis fedandis fummo conatu femper afpi- 
ramus , quam etiam procurare totis viribus 
nullatenus defifiemus. Confiderantes. quo- 
que quod reverendiflimi in Chriflo patres , 
B domini cardinales utriufque collegii , amici 
noflri cariffimi , pacis Sc unionis ecclefiar Dei 
veriflimi zelatores , poflquam varios modos 
pro unione ejufdem ecclefiar, fulti diverforuo» 
dodorum Sc peritorum confiliis , prout ex lit- 
teris eorum Sc plurium fide dignorum tcfti- 
moniis accepimus, attentaflent , apud prae- 
fatos hodie contendentes nihil omnino pro- 
ficere potuerunt : propter quod ad extremum 
hujus morbi devenientes remedium , ipfos in 
fua obftinacia Sc pertinacia reliquerunt , & 
ab cis perfonaliter feparati, & in unum con- 
C venientes collegium, majeftatis noftrae Sc uni- 
verforum principum & eundorum Chrifti fi- 
delium prarfidium obceftantur, fuppiieiter 
exorantes , ut djdis contendentibus fic in re- 
probum fenfum datis, omnis penitus obediea- 
tia fubtrahatur , nec eis de juribus fedis apo- 
ftolicx aliquatenus rcfpondeatur , ut hac fal- 
tem via indudi, cogantur accelerare ad Chri- 
fliani populi pacem & Dei ecclcfiae unitatem. 
Nos igitur eorum falubria remedia cum mul- 
ta maturitate , ut certi fumus , inventa eximie 
commendantes, eorum deliberamus requi- 
fitionibus juftis annuere , Sc ipforum hos affe- 


Romanorum Sc Bohemix, ad univerfos ^ ^jb us p ro tam fendo & pio cxftquendo bo- 


regni fui fideles 

Prohibet ne quis Gregorio pAp& ullo modo 
obedi st. 


Anno 1409. 
Ex mf. 111 *- 
ftrifliml do. 
mini Cha*- 
vtUn. 


W! 


Enceslaus Dei gratia Romanorum 
rex femper auguftus & Bohemix rex , 
univerfis Chrifti fidelibus falutem in Domi- 
no , & ad illam quam magnopere aftedamus, 
cc clcfi a ftic am unionem pariter anhelare. 

Quamvis omnium regum proprium offi- 
cium efle videatur , judicium & juftitiam co- 
lere, & eripere de manu calumniandum vi 
v opprdTos; ad Romanum tamen principem 
cupdis temporalibus poteftatibus divina dif- 
penfatione prxlatu.m inconcuffi: pertinere 
dignofeitur, ecclcfixin fuis neccffitatibqs & 
turbationis temporibus opportunum auxi- 
lium exhibere. Cum igitur per multorum 
annorum curricula antedida Dei ecciefia 
Chrifti fponfa ufquc ad h?c tempora , divei;- 
fis , quod dolenter referimus , divifionum Sc 
contentionum fuerit intricadonibus involu- 
ta, cx quibus quanta mala provenerint quem- 


no, efficaciter in omnibus confirmare. Ict- 
hibemus itaque omnibus & fingulis principi, 
bus tam fpiritualibus quam fxculafibus , ce- 
te rifqu e cathedralibus, ac collegiatorum cc- 
ciefiarum prxlatis , canonicis & miniftris , 
necnon abbatibus , abbatiffis , prxpoflris Sc 
commendatoribus monafteriorum , ac edam 
archidiaconis, decanis Sc plebanis ecclefia- 
rum parochialium , cundifque aliis officiariis 
Sc fubditis noftris,& regni noftri Bohemix, 
quibufeumque nominibus nuncupentur, prae- 
fentibus firmiter Sc diftride , ne quifpiam de 
cetero aliquas litteras, gratiam vel juftitiam 
continentes Grcgorii Romani & delegato- 
rum fuorum,vel fibiadhxrcndum recipere 
aut exfcqui audeat vel permittat , aut ei jura 
fcu obventiones quafcumquc refpondeat 
quovis modo, tamdiu quoufque unio in 
fanda matre ecciefia non veniret adoptara , 
prout indignationem noftram , ac corporis 
ac rerum fuarum difpcndia affedat evitare. 
Mandamus igitur omnibus Sc fingulis offi- 
ciis, burgraviis, magiftratuum confulibus , 


r 


Digitized by 


Google 


9 2 5 

juratis , 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 




& comitatibus civitatum, oppido- A venietis, illaquc repulfa per unum ex quatuot 


tum & viiiarum , virtute prxfentium, feriofe , 
quatedus fingulos mandatis noftris hujuf- 
modi fic pro bono univerfalis ecclcfix ema- 
natis non obtemperantes > aut cis fc quomo- 
doiibet opponentes arreftarc , arreftatofque 
ad noftram ftudeant prxfentiam dfcftinare , 
aliter non faduri noftrx gratiae fub obtentu 
ac poena memorata. Datum Montibus Ca- 
thinis xx 11. Januarii, regnorum noftrorum 
Bohemiar xtvi. Romanorum vero xxxui. 


cardinalibus/pro veftra parte deputatis, per 
cumdem aperta fuit via univerfalis concilii 
utriufque partis St obedientiae in uno loco 
celebrandi , cui nullus cx deputatis contra» 
dixir. 

3. Soluto illo termino, Vcftri retulerunt 
gratiarum uberes odiones, illum diem & 
quae in eo dida St ada fuerant , multipliciter 
commendantes; demum approbata per om- 
nes , etiam per illos qui prius illi aaverfari 
' videbantur, via aperta utriufque partis con- 

" . cilii , a&um fuit ut veftrx fanditati prirdida 

EPISTOLA CARDINALIUM BENEDICTI « notificarentur, quia St continebatur in in 

1 f A f * l—f ® A(i| • At • L •«* A ftA M A •« 


*d cumdem Bencdiftum » 

Utm 1409- 1. QAn&iffime pater & clementiflSme do- 
** *• |J mine , fupplici ac humili rccommen da- 
donc prsrmifla. Redemtor nofter militantem 
gtmfkri iffimi ccclcfiam fupra petram folidam in ara crucis 
*"• &*»- p uo crttorc f un dans , fic ipfam decrevit unam 
exiftere , & in unitatis vinculo pcraianfuram, 
ut extra illius unitatis vinculum veritas & 
juftitia non exiftant , nec profint quxque vi- 
dentur in umbra virtuofa opera, etiam mors 
pro Chrifti nomine fuicepta : quod non fo- 
lum illos contingit, fed etiam eos maxime 


ftru&ionibus cratis , ut fi quid utile aperiretur 
unioni conveniens , illico vobis nota fierent ; 
quod & fodum extitit , & relatum per majo- 
rem partem eorum qui deputati una cum 
-tribus ex nobis fuerant , quod ea qux repulfa 
& aperta de via utriufque partis concilii ex- 
titerunt, veftrx fanditati accepta erant & 
merito grata. Et idem retulit magifter Simon 
Salvatoris. * Qua relatione habita , fuerunt * -**. 
tenti termini per dies fucceffive plures fuper 
di da via univerfalis concilii. Et quia quatuor 
domini cardinales partis alterius petebant , 
ut nos fine fanditaec veftra in univerfali con- 


quibus incumbit cx debito commifli Officii & £ cilio conveniremus; fuit tunc per udum ex 


profefltone folemni, tanto diffidio, finegli- 
gant , finem imponere, & illius laqueos totius 
corporis ecclcfix infed^vos radicitus cxftir- 
pare. Merito quidem ; quia etfi tales erga 
Deum fidem tenere videantur , non tamen 
erga corpus ejus myfticum , quod eft militans 
ecclefia , cujus damnabiliter membra patiun- 
tur dividi, & damnabilius divifionem au- 
geri in dies caliginofos memoratu non di- 
gnos. Profequentibus autem hujus tanti fcc- 
leris o?ftjrpationem cx corde toto & finccro, 
quo ecclcfix fundator diligendus eft & co- 
lendus, fic affiftit virtus Altiifimi, & vidrix 
ejus dextra pro nobis pretiofo fanguine 
cruentata, ut verborum lenociniis, ne dica- 
mus verius , mordacibus , qux fine offenfa 
Dei proferri nequeunt , opus non fit, adver- 
/us quos prxvalere nequeunt conatus homi- 
num, nec portae infeci, ut veritas atteftatur. 

2. Verum , pater fande, ut eorum pateat 
pura&fmcera veritas, qux nuper in litteris 
veftrz fanditatiper nosdiredis, inferta funt 
St narrata , de quibus , ut apparet , per litteras 
veftras nobis per venerabilem virum magi- 
ftrum Johannem Guiardi archiprefbyterum 
Pidavcnfem prxfentatas .veftra fanditas ple- 
ne informata non fuit. Eft verum quod tri- 
bus ex nobis de veftro mandato in Liburnio 
exiftentibus , una cum aliis deputatis, uno die 
Dominico de mane omnes ipfi deputati con- 
venerunt cum quatuor alterius partis domi- 
nis cardinalibus in domo domini Burdcga- 
lenfis , & ultra odo cardinales , convenerunt 
ibi perfonx duodecim notabiles &. infignes , 
motaque ibidem extitit via unioni non con- 
Vet. Scrift. & Mtn. unpL Collctt Tem. Vll. 


nobis de omnium voluntate refponfum,quod 
noftra erat intentio una cum fanditate veftra 
in ipfoconcilio convenire, quam fciebamus 
difpofitam juxta nobis relata , ad viam ipfius 
univerfalis concilii acceptandam, tfulio au» 
tem modo ibidem vel alias inter nos didum 
fuit, quod ad fanditatemVcftram pertineret 
univerfale utriufque partis concilium con- 
vocare in hoc cafu , quia nec cum veritate» 
obviantibus fadi vel juris evidentibus caufis » 
dici poterat feu defendi , St in hoc pendebant 
confilia , St non in articulo requifitionis fien» 
dz GKEGORii,de quo per prius deliberatum 
fuerat , St fine quacumque altercatione cort» 
clufum , quando revetendiffimus pater do» 
minus cardinalis de Chalanco & alii deputati , 
a loco Liburnii rccefterunt , tribus ex nobis 
ibidem exiftentibus infaltitatis, falvo quod 
dominus de Chaianco nobis dixit , fe ad nos 
cito reverfurum; quibus nulla fuit credentia 
impofita , quia nec patiebatur eorum admo- 
dum fubitus St admirandus receftus > nullam» 
que litteram vidimus, nec referri audivi- 
mus, quod veftra fanditas capi deberet, feu 
aliam violentum pati. Et fi caufa timoris 
fuiflet, extra terminos Januenfium poterant 
plura eligi loca vobis St curix fecura , abfque 
eo quod ad loca tam remota, deferto unio* 
nis tra&atu , & profecutione necefiaria irt 
evidentem defperationem pofita,dircxiftccis 
fic feftinanter greffus vcftros. 

4. Ante vero receftum vcftrum a Portu- 
Veneris, venit ad tres cx nobis in Liburno 
facrifta Magalonx cum litteris vcftrx fundi- 
tatis credcntialibus , ipfis explicans , quod 

Efffij 


Digitized by LjOOQ ic 


ACTA V A R 

cratis contentus de via aperta generalis conci- 
lii partis utriufque, Sc^uod illam pferfcquere- 
mur materiam, & eratis difpofitus pro illa 
profcquenda ‘aliquos cx veftris dimittere , 
liabitis pro illis a gubernatore Januenfium 
litteris de fecuritate > de .praemiffifque furit 
tcftes plures, quibus pro affirmativa depo- 
nentibus, edet potius fides adbibenda , quam 
numero pluribus , qui conarentur adruere 
negativam. Ad quid enim , fi haec vera non 
•eflent, fingere oporteret, cum materia uni- 
'verfalis utriufquepartis concilii, ad quod ten- 
dimus, adeo alias in fado & jure fit clariffimis 
^fulcimentis fundata, ut ifta adminicula velut 
levia non requirat convocatio particularis 
•concilii in Perpiniano tenendi , per quod , 
ut eft evidens, unio dari non poteft , nec fchif- 
maexftirparij ob quamCumque intentionem 
fada fit , fine caufa veritati praemiflorum non 
obviat , licet ex intentione .poflet effedui ob- 
viari. 

5 • Quod autem admirfentur aliqui , quod 
nos quinque vel fex, ut in praefatis litteris > 
-ad talia proceflcrimus, veftra faiiditate in- 
confulta ; ‘cum debita reverentia refponde- 
mus , quod juxta nobis per veftros relata , ne- 
dum nos fex, fed immo plures numero & 
majorem partem Romani collegii facientes 
una cum abfentibus nobifeum concurrenti- 
bus, ac toto collegio dominorum cardina- 
lium partis alterius , uno dumtaxat excepto* 
viam fumus univerfalis utriufque partis con- 
cilii profecuti. Quod autem de loco , termi- 
no & vocationis modo , fine veftra confcien- 
tia concordavimus, hoc non temeritate* 
feu prarfumta audacia facium eft , fed potius 
necefiitate falutis urgente , & utilitate fidei 6t 
ccclefia* , quae legi & fervituti non fubfunt» 
expofeente ,cum ctfi in his veftrum poftula- 
Viflemus aflenfum , oportuiflet & Gregorii 
requiri beneplacitum, quod quantum fuiffet 
difpendii, non folum ratione temporis & die- 
rum inutiliter & damnofe labentium* fed 
-etiam quia numquam fuiflfemus concordes 
ad invicem, ut praeteritorum docet expe- 
rientia manifefta , & fic res ipfa , ut fuere prae- 
teritae , in impedimentum unionis notorium 
& perpetuationem fchifmatis evidentiffime 
deveniflet. 

6 Habet enim comrhunis deputatlo,quod 
fi vefter & Gr.sqoiui in his poftulatus eflet 
aflenfus , & difpofitio in omnibus expedata* 
numquam ad Unionis defideratum perveni- 
retur effedum. Hoc enim docet praeteri tor- 
rum experientia manifefta : quia etfi in illis 
plura fecerit veftra fanditas* quam Grego- 
iuus antedidus > majora tamen & efficacio- 
ra fieri potuerunt ac debuerunt , & quaedam 
obmitti quae fada funt , & non fuiflent ma- 
la occurrentia fubfequuta. Et propterca Uti- 
lius fuit & ncceflarium hoc compendio per 
hos $t dominos cardinales partis alterius , 
quibus in caufa intrufionis & fchifmatis noti 


I A £ R JB V I A s>28 

A modica a canonibus traditur audoriras , hoc 
Dei negotium fandum & canonicum con- 
cludere , quam alio longo & nocivo flifpen- 
dio fchifma perpetuare , dt errores fovere * 
in fidei & ecclefiae manifeftatiffimum detri- 
mentum. 

-7 Nfitum eft cnirn eundis fidelibus & 
maxime in divina & canonica lege peritis > 
quod unitati ecclefiae, quam univerfale con- 
cilium repraefentat,poteftas a Ghrifto tradi- 
ta eft , ex qua etiam in verum Romanum & 
indubitatum pontificem, fi in fideerret,fehif- 
ina faciat , vel alias adverfus veritatem evan- 
g gelii moliatur, poteftatem habet : in tantum* 
ut ejus fententiam & particularis fui conci- 
lii , tefte Auguftino , cui in fententia con- 
fentitB.Gregorius, revocet & annullet. Mul- 
to fortius caufam duorum contendentium 
de papatu , ecclefiatn fine remedio in fchif- 
•mate tenentium , poteft juxta traditiones 
•canonicas diffinire.Hoc enim univerfale con- 
cilium fic ex tritico in agro Domini feminato 
conftituitur , ut infertam zizaniam non re- 
pellat, nec fepatet judicio indiferetoj cum 
hoc Chriftus prohibuerit* talem feparatio- 
nem apoftolis interdicens. 
r 8 Ex quibus infertur clari&me , quod ad 
^ hoc , ut in hoc cafu univerfale dicatur conci- 
lium, fui potentia, audoritate, & viribus uni- 
tatis in Dei ecdefia reducens vinculum eft 
omnino neceflarium , ut utriufque pa’rtis 
praelati in unum conveniant, cujus convo- 
cationis ad bonum pacis & caritatis coetus 
concurrentis tanta eft fortitudo, tahtuique vi- 
gor , ut qui perantea in una parte vel alia 
Vel etiam in utraque , quod zizaniorum no- 
mine cenfebantur, fint juxta B.Gregorium, 
ut Cypriani non contradicat audoritas in ca- 
fu pertinaciae ioquens , converti in trjticura 
&in ejus annotati acervum. Sic enim olim 
fandi patres tenuerunt univerfalia& fanda 
concilia, in quibus omnes vocati & admiffi 
fuere, etiam qui adverfarii credebantur 5 eft- 
<que effedum » ut unitatem fidei , caritatis St 
pacis profequentes , qui prius cenfebantur 
adverfarii , fuere catholicis adunati , dam- 
natis aliis qui in fua pertinacia permanfe* 
runt. 

9 Propterea facri canones & fandi patres 
Chriftum fequentes , ut pax ecclefiae falva 
eflet , St errantes ad veritatem facilius redu- 
ci valerent , feparationis concilia damnave- 
£ runt* dicente B. Auguftino, ilia efle inania 
& perniciofa atque facrilega* quia iniqua* 
& fuperba funt , & plus perturbant bonos in- 
firmos , quam corrigant animofos malos. Et 
licet vocationis modus fit adeo canonicus, 
decretis patrum conveniens * Concordans , 
ac determinatus a probatis * & fere a eundis 
collaudatus, ut rationabiliter impugnari non 
Valeat vel elidi , ut in concilio , fi neceflc fue- 
rit , luce clarioribus rationibus oftendetur : 
tamen ut per cafum fortiorem evidenter of- 


Digitized by 


Google 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mcccci& 930 

tendatur jufta & canonica vocatio, fi prz- A ecclefia poft veftram renuntiationem nulla- 


lati partis utriufque , five veftrz (anditatis, fi 
vc Gregorii ac noftra vocatione univcrfali- 
ter convenirent , ut tam notorio fidei & ec- 
clefiae fcandaio , & inde evidenter fecutis 
erroribus, quibus nuila alias adhibetur pro- 
vifio , veftra fanditate & Gregorio vocatis, 
fubvenirent , & debito modo fidei & eccle- 
fiae providerent, juxta majorum & fandorum 
patrum gcfta didaque , & facrorum deter- 
minationes canonum , fandum & univerfale 
ccnferetur concilium, potcftatem & audori- 
tarem, de quibus fupra adum eft, habens. 
Qui autem hoc impugnat univerfale conti- 


tenus remanebit. Hoc autem concordatum 
alias juratum & oblatum petitur, bene qui- 
dem , & omnes exceptiones fubmovens pro 
tam neceflario Dei negotio , honorabilem ad 
modum pro fine felici , fanAo-& toto orbi 
profuturo ; & fi urgeat in contrarium caro * 
vincere debet fpiritus 5 fi domcftici inftent 
deceptivis blanditiis , eos zelus domus Dei 
procul repellet : & ut hoftes abjiciat , non 
perturbent feu dilatent viarum diferimina, 
pericula aliquando nimis aftute per aliquos 
fed patenter fupervacue allegata. Quis au- 
tem nocebit -pro pace ecclcfiz renunciare 


lium, fcipfum, etiam fi verus papa exifteret, B volenti? certe nullus, cum folum paxquae- 
juxta beatos Auguftinum & Gnegorium, qui- 
bas &aflentitB. Ambrofius, damnat, perti- 
nacem oftendit , incorrigibilem , & abfque 
alia probatione convidum, taliter quod jux- 
ta B. Cyprianum epifeopi potcftatem habere 
non polfic nec honorem , qui fic pertinaci- 
ter , notorie , & contumaciter unitati eccie- 
fiae adverfatur , ut illa quae ex tali impugna- 
tione, & quae funt praecedentibus fortiora & 
dctcftabiliora concludi poliunt & inferri, ad 
praefens filentio committimus , eofdem cflfc- 
dus pariens in non veniendo vel non paren- 
do , contumacia merito & praecipue in hoc 
cafu damnata. 

1 o Quae pro tanto veftrz fanditati feribi- 
mus , ut dignetur & velit confiderare lamen- 
tabilem fidei & ecclcfiz flatum , animarum 
pericula, quae pereunt noftris ex dilationibus 
catervatim, quibus noftrae, ut formidabili- 
ter dubitandum eft , ducatum dabunt, nifi 
alia quam hadenus fecerimus, virtuofiffime 
faciamus, ac meritum quod petmaximum 
vobis eveniet, fi ultra iftudfchifmanon por* 
rigetur in dies , fed potius per renunciatio- 
nem debitam multiplicibus Vinculis & irre- 
vocabilibus nexibus roboratum tollatur de 


ratur , non renunciare volentis accufatio , 
damnatio vel jadura. 

1 i Eftquc cafus in quo ab offenfa Dei , 
ruina ecclcfiz & pcrjculis animarum non cx- 
cufabunt quaevis pericula, etiam mortis in- 
teritum allatura, fi proptet illa ceffio quae de- 
bita eft , obmitreretur feu dilataretur , quod 
abfit , & nihilominus fccuritatem Veftram 
Vobifcumquc venientium , Vel procuratoris 
& aliorum, quos ad aftedum praemiffum 8 c 
alias duxeritis deftinandos tam in eundo, Itan- 
do, & redeuhdo fufficienrer providimus tam 
cum fereniffimorege Francorum , guberna- 
C tore Januenfium, Januenfibus & Florentinis, 
quod merito poteft & debet veftra fanditas 
conternari , ut plenius noftri ex parte eidem 
veftrae fanditati referabit venerabilis vir ma- 
gifter johannes Guiardi archiprelby ter Fida- 
venfis , cui in prztniflis , & quare ad veftram 
fanditatem non acceffimus , ut aliis eidem 
injundis, dignetur Veftra fanditas fidem in- 
dubiam adhibere * quam dirigere dignetur 
Altiffimus feliciter ad reducendum unitatis 
vinculum in ecclefia fanda Dei. Scriptum 
Pifis die xxv. Januarii , anno a nativitate do- 
mini m cccc ix. 


medio , & contra pericula eminentia quo ad ^ 
Deum & mundum , ut de infamiis & oblo- 
cutionibus velut levioribus taceamus. Et in 
hoc imminenti utriufquc partis concilio ve- 
litis convenire in loco & termino ordinatis, 
ut alias pernoftras litteras , quibus ad pro- 
pofitum refponfum non fuit, fupplicavimus, 

& multa inflantia requifi vimus pro tantorum 
malorum & aliorum imminentium eVitatio- 
ne, & unitatis vinculo in Dei ecclefia redu- 
cendo ; renunciaturus papatui in propria per- 
fona, feu per procuratorem idoneum haben* 
tem adhoc fiifficiens & fpeciale mandatum * 
quia Sc hoc in vim cedulz juratae conclavis 


G. Peneftrinenfis. 

J. Ofticnfis. 

P. Tufculanus epifeopi. >S. R. E. cardinales. 
Ai De Saluciis. 

P.S. Angeli diaconi. 


• • 

] 


JQH ANNIS DUCIS 6tfRGUNDI/fe k 

Horutur *d mittendum ud tenctlium 
Piftmtm. 

I Oh annis dux Burgundii i cdrtics Flati- Extnf.iiiuf. 
driar , Arthefii & Burgundiar Palatinus, &c. tnjftmi d»m. 

r • ^ Chtuvilin . 


dicimus, prout & alias diximus, bono unio- E Diu penfantes, menteque ob id iirgernifcen- ch * HVllin - 


nis ecclefiz expedire, &inipfiusvim folem- 
ntter,ut alias fadum extitit, requirimus in- 
ftantiis iteratis. 

n Circa enim GreborIum, qui vix ho- 
die habet ubi caput reclinet , a fuis ferede- 
relidus , fi renunciare noluerit , taliter pro- 
videbitur , quod fui occafione fchifma in Dei 


tes , fpe&abiles viti , hinc non minus dolen- 
di quam longe vigentis fchifmatis protradid- 
nem damnofam , inde duorum contenden- 
tium pbftinationem firmatam , cundifquc 
pene exofam chriftieolis ambitionem noto- 
tiam , utriufquc obedientiz cardinales cum 
litteris cumambaxiatoribusfuis infinuavere 

F f f f ii) 


/ 


Digitized by ^ooQie 


53J ACTA VARIA PRJVI A 932 

domino meo regi mihique, quatenus ad con- A ficiorum fadx, fed illas confirmando , nul- 
cilium mcnfe Martio proxime futuro Pifis, ' lus cujufcumque ftatus, conditionis, veldig- 


fa vente Dei clementia , celebrandum , fuper 
accelleranda unione tam defiderata quam 
ncccflaria ecdefix fandar Dei , Sc ad quam 
univerforum animi , mundanis pofthabitis , 
afpirare tenentur > tales tatnque notabiles vo- 
lumus deftinare legatos , ut materiae , qua 
major aut ardua magis nufquam fe -offert no- 
ftris tradanda diebus ,& congruant , & pro- 
fedui eflfc poffint. Quae omnia fane adhor- 
tationis effe cundifque cuneorum fidelium 
viribus exequcndx .dominus meus praefatus 


nitatis exiftat, clericus vel laicus, civis vel 
fubditus audeat vel praefumat aliquod bene- 
ficium vel dignitatem, etiamfi fuerit dignita- 
tis vel cardinalatus , archiepifcopalis vel epif- 
copalis, vel alterius cujufcumquc qualitatis 
vel praeeminentiae vel dignitatis exiftat , ma- 
gnum vel mediocre vel parvum , fub quo- 
vis nomine nuncupetur .etiamfi cflcthofpi- 
tale , vel aliquod officium , praeeminentia $ 
fuperioritarem clericorum fiecularium vel 
regularium cujufcumquc ordinis vel religio- 


& ego advertentes , tamquam -hi qui totis g nis exiftat , quod quomodocumque vacare 


potentiae noftrae nervis huncfacrum merito- 
riumque laborem ampleditnur,fimur& prin- 
cipes , hujufque regni clerus , noftros ad prae- 
nominatum concilium ambaxiatores defti- 
nare folemnes unanimi irretradabilique de- 
terminamus confenfu, quos adveniente tem- 
pore certum eft illuc proficifci debere , uti 
principes aliofque quamplurimos & com- 
munitates quamplures utriufque ad prxdi- 
ducn ituros concilium, certis documentis ac- 
cepimus. Quocirca vos rogamus in vifceri- 
bus Tcsu C h Ri s t 1 , ac in vinculo fervi- 


contingeret, in civitate , comifacu vel diftri- 
du Florenti* , aut in aliquo loco , ubi com- 
mune praefatum habeat jurifdidionem vel 
prxeminentiam aliquam , aut in aliquo alio 
quocumque loco impetrare , per fe vel pet 
alium, direde vel indirede, a domino Gre- 
gorio XII. aht a quovis alio, fi quis forte in 
ejus locum durante fchifmate antedido af- 
fumi , aut ab ejus five eorum legatis , dele- 
gatis, vel fuSdelegatis commiffariis, nec etiam 
eis collata etiam proprio motu a prxdidis 
acceptare per fe vel per alium , nec propte- 


dae caritatis & hortamur, ut pro parte veftra C rea aliquefti poffefforem prxdidorum in fua 


notabiles & feledos ad ipfum concilium de- 
legare velitis , univerfos fmgulofque cujuf- 
que partis ad tantum accedentes negotium 
cum omni manfuetudine , favore atque fc- 
curitate tradantes. Qua ex re non modicam 
gloriam , fed potius laudem & honorem prae- 
cipuos veftr* fpedabilitati nullatenus accref- 
cere formidamus , cum vobis una cum prin- 
cipibus & ceteris communitatibus in prarmif- 
fis adhibentibus operam diligentem , unio 
in ecclefia , Deo juvante , fperanda fit. Scrip- 
tura* Parifius. 


I* mjf.pmffi 
Laurentii 
. Leedienpt , 
& illuftrif- 
fimi domini 
Chttuvelin. 


I 


LITTERA SUBTRACTIONIS, 

Collationis beneficiorum, &c. fatta per 
'Florentinos. 

N Dei nomine. Amen. Anno domini ab 
_ ejus incarnatione m cccc viu. (a) indidio- 
ne 11. die xxvi. Januarii. Cum hoc fit quod 
magnifici & excelli domini , domini priores 
artium & vexillifer juftitix populi & commu- 
nis Florenti* , una cum officiis gonfalone- 
riorum (b) focietatum populi & duodecim 
bonorum virorum didi communis , &c. ipfi 
magnifici domini priores artium & vexilli- 
fer juftitix populi & communis Florenti* , 
vigore poteftatis, audoritatis, & balix, (c) 
& omni modo, via, & jure , quibus magis 
& melius potuerunt, praeviderunt, ordinave- 
runt, & difpofuerunt.quod deinceps durante 
fchifmate antedido,non derogando alicui alii 
provifioni prxfenti annofuper materia bene- 

(4) Qui annus poft Pafch.i erit mcccctx. 

(tj'Gonfaloi)crii funt rcxillitcn Si duces. 

{e] Ideft ballivacus. , . 


poffdfione aliquo modo vexare vel molefta- 
re , nec propterea uti aliquibus litteris , 
gratiis , privilegiis, vel proceffibus fupradidis, 
beneficiis, dignitatibus, officiis, adminiftra- 
tionibus , vel prxeminentiis , aut fuper qui- 
bufeumque aliis impetratis vel conceffis , 
qu* fuum non fuiffent confequutx effedum , 
vel quorum notitia ante prxfentem delibe- 
rationem non pervcniKTenwad dominos per 
litterarum apoftolicarum prxfentationcm , 
vel in his qu* per referipta juftitix appella- 
p tioirum jam impetrata penderent , vel fc- 
querentur ex eis in civitate aut comitatu Flo- 
renti* , vel qu* in futurum durante pxfen- 
ti fchifmate impetrarentur vel concederen- 
tur , & prxdida omnia quxfupra de civibus 
& fubditis expreffa & provifa funt , intefligan- 
tur exprefia & provifa de advenis & forenfi- 
bus quibufeumque , quoad beneficia , digni- 
tates, & prxeminentias , officia quxeumque 
& qualiacumque exiftentia , vel qu* conferti 
feu concedi jconfucverunt in civitate , comi- 
tatu vel diftridu Florenti* vel in locis qui- 
bus commune Florenti* quampiam habet 
jurifdidionem vel prxeminentiam , & fi quid 
E contra fieret aut attentaretur direde vel in- 
direde, nihil valeat aut teneat , aut exeeu- 
tionem aliquam mereatur , fed / contra fa- 
cientes vel attentantes pro vice qualibet, qua 
contra facerent vel venirent per fe vel pcc 
alium, incidant inpcenam mille florenorum, 
applicandam communi Florenti* , quam 
unufquifque redor communis Florenti* te- 
neatur & debeat , quando ad ejus notitiam 
fuerit delatum per quemcumque , eligere fub 
poena florenorum quingentorum cifdcm de 


Digitized by 




933 ad CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 934 

fuo Talario auferendorum per camerarios ea- A que deliberaverint in civitate Florentix 
merx communis Florentix > quotiefeumque quamdam particularem congregationem fa- 
contra fecerint Et de his qux exegerint ha- cere quorumdam prxlatorum & profeflo- 
beant dups folidos pro qualibet libra pro ip- rum faerxpaginx, ac etiam quorumdam pru- 
forum diftridu. Et nihilominus tales fic im- dentum & dodorum virorum pro aliquibus 
petrantes vel acceptantes , vel quibus aliqua negotiis utiliter pertradandis pro bono ipfius 
talis conccffio vel gratia talis fuiifet, qux exe- fandx unitatis , & pro declaratione verita- 

cutioncm anxe prxfentem provilioncm non tis in hoc deflendo fchifmate. Ac etiam vo- 
habuiflet , vel cujus notitia ante prxfentem lentes prxfati magnifici. domini, domini prio- 

dclibcrationem non pervenifletad duos, per res artium & vexillifer jufticix , obviam ire. 
litterarum apoftolicarum prxfentationem ; fcandalis & differ, tionibus atque periculis , 
vel qux per referipta juftitix appellationem qux veriflmiliter durante hac perniciofa ec- 
jam impetratura praecederent vel fequeren- cleflx fciffura evenire poffent , & maxime 
tur ex eis in civitate aut comitatu Florcn- confldcratis & attentis ordinationibus ante- 
tix, vel qux qualitercumque fient in pofte- " didis , deliberaverant, quod omnes clerici 


rum , compellatur defiflete & ab omni ipfa- 
rum gratiarum, impetrationum vel conccf- 
Conum ufu , & ab omni eo quod direde vel 
indirede attentaretur contra prxfentem dif- 
pofitionem fyb poena prxdidis. 

2 Item , fi quocumque modo aliqua bene- 
ficia , officia , dignitates etiam archiepifco- 
pales , epifcopalcs , vel alia cujufcumque di- 
gnitatis vel qualitatis exifterent , & fub quo- 
vis nomine nuncupentur , etiam fi dignita- 
tes cardinalatus exiflerent , qux fpedarent 
ad folius papx collationem vel provifionem, 
fcu qux refervatx dicerentur , & qux & quos 
inferiores ordinarii non poffent conferre fi- 
ne fpeciali mandato papx vel fedis apofto- 
licx , vacare contingeret in dida civirate , co- 
mitatu vel diftridu Florentix, vel ubi com- 
mune Florentix habeat dominium vel prx- 
eminentiam aliquam , qux fit fine redore 
vel legitimo officiali fcu adminiftratore , du- 
rante dido fchifmate , remanerent ; domini 
priores artium & vexillifer juftitix populi & 
communis Florentix cum officiis gonfalo- 
neriorum focietatum populi & duodecim 
bonorum virorum didi communis tenean- 
tur & debeant providere & ordinare, quod 
interim iti cis & quolibet ipforum divina of- 
ficia celebrentur , adminiftrentur , & guber- 
nentur per illum vel illos quos deliberave- 
rint} & quod frudus, redditus & proventus 
expendantur in neceffitatibus didorum bene- 
ficiorum & adminiftrantium ibidem , prout 
per eos fuerit deliberatum. Refiduum vero 
confervetur & deponatur apud illum vel il- 
los , penes quem vel quos per didos domi- 
nos & collegia fuerit deliberatum , aftignan- 
dum cui de jure fuerit affignandum , quando 
Dei gratia ecclefia reformata erit fub unico 
& vero paftore. 

3 Item , cum hoc fit , quod , Dei gratia me- 
diante, univerfale generale fandum conci- 
lium in civitate Pifarum pro extirpando mi- 
ferabili ac deteftando fchifmate , pro pace 
atque unitate in fandam Dei ecclefiam In- 
ducenda, de proximo celebrari debeat; & 
cum hoc fit , quod fupra didi magnifici do- 
mini , domini priores artium & vexillifer ju- 
ftitix , cum ipforum collegiis decreverint at- 


& religiofi , tam fxculares quam regulares , 
tam in dignitatibus conftituti , quam etiam 
alii qui habitant & morantur in civitate, co- 
mitatu vel diftridu Florentix , vel in locis 
in quibus didum commune habet aliquam 
jurifdidioncm vel prxeminentiam, vel etiam 
quicumqueinde oriundi, volentes ad didum 
fandum conciliuih ire , Vel qui tenerentur 
vel deberent accedere. Et infuper qui vo- 
carentur ad fupradidam particularem con- 
gregationem, ut fupradidum eft> faciendam, 
poflint & valeant libere , licite , impune , & 
omni metu fepofito, ad didum fandum con- 
cilium generale Pifis celebrandum , atque di- 
dam congregationem ire,ftare, ac redire; 
in ipfis concilio & congregatione libere pro- 
ponere , dicere , confulere & allegare omnia 
qux eis fecundum Deum & veritatem & re- 
dam ac bonam confcicntiam videbuntur 8 c 
placuerint ; ac etiam ne didum concilium 
& congregatio aliqua ex parte differri , aut 
ratione aut occafione aliqua impediri queat, 
propterea providerunt atque ftatuerunt , 
quod deinceps contra eofdem volentes aut 
debentes ad didum concilium & congrega- 
tionem accedere , aut quofeumque alios cle- 
ricos fxculares vel regulares, fcu laicos civi- 
tatis , comitatus , diftridus , vel* ex aliquo 
cx locis in quibus dominium aliquod auc 
prxeminentiam habeant , aut inde fint oriun- 
di , vel in ipfis habitantes, cujufcumque gra- 
dus , dignitatis , prxeminentix , vel condi- 
tionis exiftant , ac fub quovis nomine nuncu- 
pentur , fupradidis de caufis aut aliis & occa- 
fionibus quibufeumque ,non poflint direde 
vel indirede , publice vel occulte , aut aliquo 
quxfito colore , procedi aut attentari aliquid 
in perfona, beneficiis, dignitatibus, officiis, 
& gradibus, & prxeminentiis, aut bonis ip- 
forum vel cujufcumque ipforum, cujufcum- 
que dignitatis vel etiam prxeminentix exi- 
fterct,etiamfi papaliaut alia quavis prxful- 
gerct dignitate aut commiffipne vel fuperio- 
ritate ; nec aliquis proceffus vel fententia pri- 
vationis beneficiorum , dignitatum , officio- 
rum, prxeminentiarqm vel graduum , aut 
fententia excommunicationis & fufpenfio- 
nis, interdidi vel alterius cujufcumque poe- 




$35 


ACTA VARIA PR Ai VIA 


936 


ftz temporalis vel fpiritualis contra eos vel A nia & fingula in prsfentia ipforum ac vcnc- 


aliquem ipferum prolati aut lati, vel qui aut 
qus in futurum , durante fchifmatc antcdi- 
Ao proferrentur aut fierent , valeant vel te- 
neant, aut exeeutionem aliquam direde vel 
indirede habere poffint. Nec per aliquem 
contra eos de talibus fententiis , poenis , pro- 
ceffibus & cenfuris poflit aliquid ia indicio 
vel extra peti , objici , vel opponi, vel ali- 
qua denunciatio fieri fub poena prsrdi&a in- 
ferenda contra facienti & prxdida non ob- 
fervanti ut fupra , & applicanda ut fupra. Et 
nihilominus quicquid contra fa&um fuerit , 


rabilium virorum gonfaloneriorum , focie- 
tatum populi , & duodecim bonorum viro- 
rum communis prsdi&s, de verbo ad ver- 
bum, ut fupra legitur, habetur & feriptum 
eft , per me Petrum notarium & cancellarium 
ita etiam legi fecerunt, & deinde fa&apro- 
pofita pro parte ipforum magnificorum do- 
minorum priorum & vexilliferi , quod fi eis 
viderentur prsdicla fecundum morem &fta- 
tuta communis Florentis , redderent eorum 
fabas nigras , vel fi cui videretur contrarium, 
redderet albas pro no. Unde fa&o inter ip- 


fit irritum & inane , & nullam exeeutionem B fos magnificos dominos priores artium 6c 


in judicio fsculari aut ecclefiaftico vel extra 
judicium habere poflit. Ac etiam domini 
priores artium & vexillifer juftitis pro tem- 
pore exiftentes , teneantur & debeant in 
quorum favorem latae edent tales fententis , 
poenae, & ccnfurae , vel fa&i di&i proceffus, 
aut in futurum durante dido fchifmatc pro- 
ferrentur vel fierent , Sc exeeutores praediro- 
rum cum effe&u cogere & cogi facere vigo- 
re eorum juramenti, ad decidendum Sc re- 
nuntiandum omnibus & fingulis fupradidis 
fententiis , poenis, cenfuris & proceffibus qui- 
bufeumque, ac etiam ad folvendum poenam 
m quam contra faciendo incidiflent. 

* Ac infuper deliberaverunt, quod fi con- 
tingeret quod aliqui ex praelatis vel clericis 
fupradi&is, qui fecundum traditiones facro- 
rum canonum , vel confuetudincs & pias ob- 
fervantias de accedendo ad generale conci- 
lium obfervatas , ire tenerentur & deberent, 
aliqua occafione ad di&um generale conci- 
lium debito tempore accedere, & in eodem 
interefle recufarent, quod domini priores ar- 
tium & vexillifer juftitis populi & commu- 
nis Florentis , poenis fupradi&is & aliis re 


vexilliferum juftitis, ac etiam inter ipforum. 
officia gonfaloneriorum, focietatum populi , 
& duodecim bonorum virorum communis, 
folemni Sc fecreto ferutinio , fecundum or- 
dinamentum communis Florentis, & ob- 
tento partico ad fabas nigras & albas , ipfi 
magnifici domini , domini priores artium , 
& vexilliferi juftitis, ac prsdida venerabilia 
officia gonfaloneriorum & duodecim bono- 
rum virorum, prsdida omnia & fingula fu- 
pra contenta approbaverunt & ratifica verunt, 
& voluerunt in omnibus vim & robur ha- 
bere , atque exfecutioni mandari , fecundum 
prsdi&orum continentiam , difpofitionem Sc 
affedum. 


DOMINO MALATESTM 
de Malaiefiis. 

M Agnifice ac potens domine mi fingula- 

riffime, ac fanfts matris ecclefis con- Si 

ftantiffime pugil, nifi nos inter levigata Ro- uUimfiu 
ms verba reccnfucritis , miramini etiam de 


meo ad partes iftas acceflu , fi caufam iegi- 
mediis opportunis teneantur Sc debeant eos D timam non excrerim. Audiatis igitur oro 


compellere & cogere ad di&um concilium 
accedendum , Sc in eo, ut expediens erit, 
interveniendum. Et nihilominus ditii prscla- 
ti feu clerici contra facientes in poenam prs- 
fatam incidifle intclligantur , qus applicetur 
& exigatur , ut fupra. 

5 Ada fuerunt di£ta omnia ftatuta , provi- 
fa, deliberata & ordinata per fupradi&os 
magnificos dominos , dominos priores ar- 
tium & vexilliferum juftitis populi & com- 
munis Florentis , & ipforum partico ad fa- 
bas nigras Sc albas , Sc fervatis fervari debi- , 
tis & confuetis , fub die xxvi. menfis Janua- 
rii Mccccvm. indi&ionc 11. 

6 Item, eodem anno , indi&ione 11. die & 
loco , & incontinenti poft prsdida, prsfati 
magnifici domini priores artium Sc vexilli- 
fer juftitis , moti bonis Sc honeftis rationibus 
& caufis , & maxime ut in cautione abunda- 
rent, non quia neceflarium efle diceretur, 
Sc ex ipforum humanitate & urbanitate , Sc 
quod prsdi&a fupra exprefia majorem auc- 
toritatem habere viderentur , prsdi&a om- 


fuppliciter, nec fabulari articulo di&um con- 
cipite. Venetis certe maritimi miniftcrii,ter- 
rcftris regiminis ac divini cultus laus abun- 
dans nec immerito per totius orbis confen- 
fum aferibitur. Verum cum nauclcrius in' 
longsvo forte minifterio abufus , naviculam 
fibi commiflam in littora fcopulofa nedum 
colliferit, verum etiam feipfum cum fibi 
commendata populi multitudine ad naufra- 
gium deduxiffe videatur , volui potius nudus 
naufragium evadere , quam veftitus fub fpe 
futurs tranquillitatis ac portus repetendi, 
fubmergi. Veniife igitur fateor iftuc, ad ex- 
quirendum Deo prsvio feliquos bonos an- 
tequam novum aliquod peregrinum viagium 
aggrediar. Rcverendiflimi namque patres & 
domini mei utriufque collegii cardinales di- 
gniffimi certum gratum peregrini Petri ha- 
buerunt adventum , promittentes navalem 
examini probiffimo ita difciplinam commit- 
tere , quod eliciatur navarchus unicus nedum 
mihi , fed toti populo Chriftiano gratus Sc 
falutifer adeo futurus, quod omnibus tunc 

provincias 


Digitized by t^ooQie 


Xx mff S. 
Umrtntii 
Ltt4ienfit,& 
CbsMVtU - 


937 


ACTA VARIA PRASV I A 


provincias univcrfas orbis transfretare vo- 
lentibus , naviculae per expertam gubernato- 
rum confidentiam tutus pateat ingreiTus. 
Quod quidem fpe , qua mihi ipfi cx multo- 
rum principum ac magnificorum Florenti- 
norum ad hoc fandum opus pie & unani- 
miter intendentium concurfu fpoponderim, 
•mnibus perfuadens hic mandatis eundis fic 
honoribus vcftris obnoxius moror , & cum 
diligenti fide laboro, ut hadenus experta pe- 
ricula non de cetero fubeam. Det igitur Deus 
gratiam nobis , ut celeriter gubernatorem to- 
ti populo Chriftiano falutiferum habeamus , 
quo tuti per fibi commiffam navem fludus 
omnes evafuri , quietis zternz portum va- 
leamus attingere , ad quem poft vitam, quam 
vobis felicem & longaevam auguror , vos nof- 
que omnes Deus ipfe fua mifericordia per- 
ducat, amen. Datum Pifis manu propria xm. 
Februarii. 

Veftrx M. fidus fervitor Petrus de 
Giralfredinis de Pona , cum de- 
bita recommendatione apofto- 
licus fecretarius. 


938 


A rum labor ufque in praefentem diem inca£ 
fum fuerit , nihilque eorum fandi conatus 
profecerint apud ipfum dominum Gugo- 
ri um, fcd omnem prorfus fpem amiferint 
poffc cum reducere ad fandam fic neceffa- 
riam unitatem Chriftianam , quam Deo fic 
hominibus promifit , juravit & vovit , nifi for- 
tiora remedia adhibeantur : ac etiam confi- 
derantes praefati magnifici domini & eorum 
collegia, quemadmodum S. Spiritu infpiran- 
te, ut pie credendum cft, duo facrofanda 
collegia reverendifiimorum dominorum car- 
dinalium, videlicet collegium illud quod 
g Gallicum apud quofdam appellatum eft , fic 
aliud quod Italicum , ab eorum capitibus , 
fcilicet a przfato domino Gregorio, & ab 
eo qui fc Benedictum XIII. appellat , difccf- 
ferunt, prorfufque defperati poffc cos depa- 
patu contendentes , ad reintegrandam ecclc- 
fiam adducere , in unum fe conjunxerunt in 
tanta unitate , ut vere de eis dici poffit , quod 
cor unum fint & anima una. Nec non pen- 
fantes ipfi domini priores & fua collegia, 
quod domini cardinales indefeifis ftudiis, 
prout Deo promiferunt, & cx ipforum de- 
bito funt aftridi, rebus eundis mortalibus 
fpretis, procuraverunt, procurantque reda 
C fic fanda voluntate Chriftianam pacem , S c 
maxime regia via , ea fcilicet qua aliis cccie- 
fiz perturbationibus fubventum eft , videli- 
cet per generale fic fandum concilium totius 
Chriftiani populi, quod celebrandum ipfi do- 
mini cardinales mandaverunt in civitate Pi- 
farum , eifdem ad hoc fandum negotium 
peragendum a Florentino populo conceffa. 
Advertentes praeterea , fic fecum diligenter 
confiderantes quamdam eifdem dominis 
prioribus requifitionem fadam per ipfos rc- 
falutem , ad Dei honorem , fic ad militantis verendiffimos dominos fic patres , dominos 
ccciefiz liberationem, quam his duris fic mi- D cardinales, cujus hic eft v effedus, quod Flo- 


CONVENTUS PR ALATO RUM 
Florentinorum 

Ad fubtrahendom feu fubtraftam 4 Gregorio 
■X / /. obedunt iam approbandam & confir- 
mandam. 

C Onfiderantes magnifici fic excelfi domi- 
ni priores artium fic vexillifer juftitiz po- 
puli fic communis Florentiz, nec non fic ip- 
forum honoranda collegia , quod nihil eft in 
hac vita mortali diligentiori cura inquiren- 
dum , nihil magis neceffarium ad animarum 


ferabilibus temporibus , fic in hac deflenda fic 
abominanda a eundis fidelibus ccciefiz fanc- 
tz fciffura , in hoc pcrniciofifEmo errore, quo 
periculbfe nimis grex Chrifti divifus eft , ea 
procurare quz ad pacem funt , atque fanc- 
tam fic veram unitatem populi Chriftiani , fic 
ad extirpandum ex ipfa Chriftiana religione 
monftruofum ipfum fic peftifcrum fchifma,. 
quod fere triginta annis ad magnam anima- 
rum perniciem in ipfius ecclefiz corde mife- 
xabiliter hzfit. Et Cum ipfi magnifici domini 
fic eorum collegia , cum his qui fub eorum 
ditione continentur , ipfius ecclefiz mem- 
brum fint, fic omnia ufque in przfentem diem 
cum cordis puritate fic animorum finceritate 
ob eorum debitum fecerint , non fumtibus , 
non laboribus , non periculis , nulli denique 
rei parcentes , quz proficua fic falutaria ad 
ipfius ecclefiz pacem judicarent, apud eum 
multis variis, honeftis fic efficacibus rationi- 
bus fic modis inflando , qui fe Gregorium 
XII. appellat, quz omnia figiiladm expri- 
mere longiffimum effer , fic cum omnis eo- 
Vtt. Script. & Mon. ampl. CoHeSt.Tom. VII . 


rentinus populus , quemadmodum obligatus 
eft , ipfe fic reliqui Chriftiani , fecundum 
Deum fic facrorum canonum difpofitiones, 
poftquam aliter haberi ecclefiz pax nequit, 
ad hoc ut hoc fchifma tollatur , omnem o- 
bedientiam auferre debet przfato domino 
Gregorio , tamquam a Chriftianz religionis 
vaftarore fic nutritore inveterati in ipfa eo 
clefia fchifmatis , fic propterea crimine hzrc- 
fis affefto. Afferentes quoque ipfi domini car- 
dinales hoc przterea ideo faciendum effe r 
ut omni metu fepofito, liberius ecclefiz prae- 
lati poffinf fan&iffimo generali concilio in- 
tereffc, fic iabenti ecclefiz in miferandam 
ruinam, priufquam funditus deleatur, gratia, 
Dei juvante , opem ferre, quam quidem pe- 
titionem ac alia quzque fupra narrata ani- 
mis volventes przfati magnifici domini prio- 
res , ac etiam habentes ante oculos Deum , 
8c fecundum ejus voluntatem incedere in 
his gravibus fic magnis negotiis volentes, ac 
etiam ftudere , quantum eis divina bonitate 
permittitur, Chriftianz reconciliationi, ni- 

Gggg 


Digitized by t^ooQie 


5>39 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 940 

hilque omittere , quod auxilium aliquod la- A tollendo , magnifici domini priores & eorum 


boranti ecclefix poflit afferre, ne fub fpecie 
boni in aliquo decipiantur, & ne quicquam , 
quod contra fandas inftitutiones ecclefix fit, 
per errorem faciendo & omittendo , com- 
mittatur, decreverunt velle in iftis eorum 
confiliutn fequi , quos fciunt Deum timen- 
tes efle, & qui noverunt quomodo in divinis 
rebus fit incedendum, quidve divino & hu- 
mano jure liceat vel non liceat, & 1 quibus 
cura eft Florentini populi in fpiritualibus fe- 
cundum ecclefiar ordinationem commiffa. 
Quapropter ipfi magnifici domini priores in 


veneranda collegia, cum univerfo clero & 
populo Florentino, & omnibus cujufcumque 
ftatus , qui fub eorum jurifdidionc continen- 
tur, pofiunt & debent, atque afiringuntur 
fub mortali peccato, omnem obedientiam, 
affiftentiam , auxilium atque favorem ab do- 
mino Gregorio fubtrahere & amovere, tam* 
quam a nutritore univerfalis Sc inveterati 
fchifmatis in ccclefia Dei , Sc diflipatore gre- 
gis dominici , & ecclefiar fandae Dei fubver- 
fore, & tamquam a violatore obligationis, 
juramente Sc voti , quam & quod Deo & 


palatio refidentix domini epifeopi Florenti- « Chriftianis omnibus folemniter fecit, ut pu- 

— : r ! .. , 1 _ _ o_ J • ® li: J 1 •. 0 n r. a* 


D 


m , infraferiptos reverendos patres & domi 
nos archiepifcopum, epifeopos, prxlatos , ab- 
bates, profeflbres facrar paginae, religiofos, 

Sc utriufque juris dodores congregari fece- 
runt, & ipfis fic congregatis , ipfi magnifici 
domini priores & vexillifer juftitiae fupradida 
Sc alia ad rem facientia narraverunt , & ab 
ipfis confiliutn pofiulaverunt, utrum fecun- 
dum Deum , bonam confcientiam & jus pof- 
fent & deberent juxta petitionem domino- 
rum cardinalium omnem obedientiam aufer- 
re a domino Grigorio. Qui fiquidem infra- 
feripti omnes ad requifitionem ipforum ma- q 
gnifkorum dominorum priorum juraverunt 
in manibus reverendi patris in Chrifto domi- 
ni epifeopi Florentini , fe in hac materia ea 
diduros efie atque confulturos, omnibus aliis 
pofipofitis , qux fecundum Deum , bonam Sc 
redam confcientiam, & fecundum Dei or- 
ml. inefla. dinationem, jus & veritatem effe * credide- 
rint. Unde fubfecutum eft , quod hodie hac 
prxfenti die infraferipti omnes , exceptis tan- 
tum tribus , qui inferius deferibentur , habi- 
tis prius tamen inter fe onines aliquibus die- 
bus magnis & longis diiputationibus, trada- 
tibus & allegationibus, & allegatis omnibus 
facris canonibus, decretalibus, gloflis, auc- 
toritatibus fandorum dodorum ecclefix , ac 
juribus omnibus ad partem affirmativam at- 
que negativam facientibus, ipfifquc diligen- 
ter difcuffis Sc examinatis, & interpretatis fi- 
deliter, pure atque canonice, ac fadoprx- 
fcnris fchifmatis plene examinato Sc diligen- 
tiffime confiderato,infpirati,ut pie creden- 
dum eft , Sando Spiritu , atque gratia Dei Sc 
Redemtoris noftri Jisu Christi , ob cujus 
ecclefiae falutem congregati funt & laborave- 
runt, atque gloriofiffimz Virginis reginas cae- 
lorum Marle, omnes & quilibet de per fe 
unanimiter interrogati , fingulatim per me 
Petrum notarium & cancellarium infraferi- 
ptum dixerunt, confuluerunt, declaraverunt, 
determinaverunt, quod fecundum Deum, 
bonam , puram & fandam confcientiam , fe- 
cundum fandas ecclefiae inftitutiones, veri- 
tatem & jura , pro bono univerfali fandae 
matris ecclefiae , & pro inducendo in popu-^ 
lum Chriftianum fandam & immaculatam 
pacem & veram unitatem, Sc pro fehifmatc 


blicis documentis in conclavi & poft fadis, 
continetur Sc habetur. Et me Petrum nota- 
rium Sc cancellarium infraferiptum , tam- 
quam perfonam publicam , ipforum decla- 
ratione rogaverunt , quatenus de hac ipfo- 
rum determinatione , ad perpetuam rei hu- 
jus memoriam, publicum confidam inftru- 
mentum. Et quo prxdida majorem obti- 
neant firmitatem , unufquifque infraferipto- 
rum propria manu fe fubfcripfit , & prxfen- 
tem paginam propriis figillis munivit. 

(4) EgoAtAMANNUs archiepifcopus Pifa- 
nus omnia fupraferipta approbo & confirmo, 
ideo propria manu me fubfcripfi & fignavi 
meo figiiio fecrctd. Hoc eodem modo in- 
fraferipti fe fubfcripferunt. 

Dominus Jacobus epifeopus Florentinus. 

Dominus Ludovicus epifeopus Wltera- 
nus. 

Dominus Petrus epifeopus Arctinus. 

Frater Birnardus de Gianfglaziis, genera- 
lis Vallis-umbrofx. 

Frater Honofrius de Florentia , prior ere- 
mi Camaldulenfis. 

Frater Bernardus de Florentia abbas mo- 
nafterii S. Michaelis de Podio Bonizi , theolo- 
gi* profeffor. 

Frater Thomas de Firmo theologi* profef- 
for, generalis Praedicatorum. 

Frater Antonius de Pedo ordinis Mino- 
rum generalis. 

Frater Matthaeus dc Bononia theologiae 
profeffor, generalis Carmelitarum. 

Frater Felix abbas monafterii S. Salvatoris 
de Septimo. 

Cappone de Capponibus de Florentia, pr*- 
pofitus Florentinus & Aretinus. 

J oh annes de Albicis canonicus Florenti- 
nus. 

Bonosus Florenti* de Federigis canonicus 
Florentinus. 

Derininus dc Pecoris canonicus Florenti- 
nus. 

Franciscus de Ancellenfibus canonicus 
Florentinus. 

J oh annes de Riccis canonicus Florenti- 
nus. 

(•) Subfcriptiones defunt io codice Cbauy diniano. 


w 


Digitized by 


Google 


94 * 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


94 * 


Frater Nicolaus de Rofctl decretorum do- 
dor. 

Johannes abbas S. Florae de Aretio. 
Jacobus de Campo utriufque juris dodor. 
Frater Laurentius de Boronteis decreto- 
rum dodor. 

. Albertus de Albicis de Florentia. 

Nicolaus abbas S. Mariae monafterii. 

. Baldassar abbas monafterii de Pafljgna- 
no. 

Domnus Bastianus abbas S. Salvatoris Ca- 

maldulii. 

Hieronymus Gilii de Florentia decretorum 
dodor. 

Laurentius abbas monafterii S. Petri. 
Lazarus prior plebis de Balneo. 

Frater Gaspar abbas monafterii S. Trini- 
tatis. 

Richardus abbas S. Pancratii. 

Antonius abbas S. Pauli de Razulo. 
Albertus de Albicis ordinis Praedicato- 
rum magifter. 

Micbail P. Thim profeflor theologiae. 
Frater Leonardus theologiae profeflor. 
Frater And reas Thomae profeflor theolo- 
gi*. 

Frater Jacobus de Pifis profeflor theolo- 
gi*. 

Frater Michael Johannis profeflor, ficc. 

: Frater Michael de Fegehino profeflor, 
&c. 

Frater Lottus ordinis Minorum inqui- 
fitor. 

. Magifter Johannes Georginii de Bononia 
minifter Fr. Minorum. 

Frater Mattblaus de Parma minifter pro- 
vincix Romani*. 

Magittcr Johannes Johannis de Florentia 
profeflor. 

Frater Jacobus Fci profeflor. 

Frater Bartkolom^eus de Bononia pro- i 
feflor. 

• Antonius de Mafla profeflor. 

Frater Benedictus de Teftis profeflor. 
Frater Valentinus Urcal. profeflor. 
Frater Hieronymus de Faventia baccalau- 
reus. 

BartholomjEus abbas de Puppio. 
Johannes prior S. Fabiani de Prato. 

Frater Antonius Petri prior generalis Ar- 
menorum. 

Frater Micbael abbas. 

- Frater Johannes Pari abbas. 

Frater Laurentius de Florentia profeflor. ] 
Frater Simon de Toroaquaneis profeflor. 
Frater Gabriel de Spoleto profeflor. 
Frater Antonius de Rignano profeflor. 
Frater Zenobius de Florentia prior pro- 
vincialis Provinci*. 

Magifter Bartholomaus de Pifis. 

Frater magifter Jo. de Sedoggiis. 

Frater Antonius Salvi de Florentia bac- 
calaureus. 

Vet.fsript, & mon. ampl. CdUtf. Tom. Vll. 


A Frater Nicolaus de Caffis baccalatireus. 
Frater Jo. Leonardi profeflor. 

Frater Jo. de Sicilia. 

Frater Lucas Hifpanus ordinis S Salvato- 
ris fub conftitutionibus B. Brigidz , guber- 
nator monafterii Paradifi. 

Frater Antonius de Alexandris profeflor. 
Frater Perius de Roma profeflor. 

Frater A ntonius de Paffignano profeflor. 
Frater Dominicus Bartholi de Florentia 
prior canonicus. 

Domnus Simon Matthzi. 

Frater Zinobius abbas. 

Simon Jeremi* canonicus Pifanus. 

B Petrus canonicus Pifanus. 

Frater Dominicus Rioftri de Florentia 
baccalaureus. 

Frater Thomas Jacobi de Regno. 

Frater ANTONius.Simonis baccalaureus. 
Julianus Cucchi. . 

Lucas canonicus S. Mari* majoris. 
Philippus de Corfinis dodor. 

Stephanus Bonacurfi dodor. 
Laurentius de Ridolphis dodor. 
Rossus Andreossus dodor. 
Bartholomaus de Poplechis dodor. 
Torellus de Torellis dodor. 

C Richardus Dclbcnc dodor. 

Johannes P. Ruftan. dodor. 

Marcellus de Strozzis. 

Franchiscus de Marchiavellis dodor. 
Dominicus P. Mini dodor. 

Petrus de Beccanugis dodor. 

Ego Petrus S. Mini , S. Dominici civis & 
notarius Florenti* & magnifici communis 
Florenti* cancellarius , imperiali audoritate 
judex ordinarius, prxdidis omnibus dum 
agerentur praefens interfui. 


EPISTOLA FLORENTINORUM 
ad dominum Gregorium papam XII. 

Declar M»t fe ei fui certis (auditionibus obtdieu- 
tiam fubtraxijje. 


"N 


Emo eft tam expers rationis, fandifi Ann0I40> . 
_ . fime ac beatiffime in Chrifto pater , b* *»/. itu- 
qui inficiari poffit omnes qui Chriftianam re- 
ligionem profitentur , rebus eundis mortali- vtiia. 
bus pofthabitis, non debere, etiam fi opus 
fuerit , vitam morti exponendo, ecclefiz fim- 
dz Dei pacem quzrere. Quid enim , fi terrea 
na fapere voluerimus, & cceca nimis ina- 
nium caducarumque rerum cupiditate tene- 
ri, magis neceflarium, magis utile, magis 
divinum mifer* & afflidx nimis ccdefizcx- 
cogitari poteft, quam peftifero fchifmate fub* 
lato , non duas , proh dolor ! fcd unam eccle* 
fiam afpicere, & hanc pulcherrimam Chrifti 
fponfam , quam ipfe pretiofiffimo fanguine 
fuo conftituit , non in partes duas fedam & 
duobus capitibus deformatam ; fcd integram 
& unico redimitam capite > & in ea efle pol* 

Gggg ij 


Digitized by t^ooQie 


$43 ACTA VARIA PRiEVIA 944 

chritudine.quaeam Dominus nofter xxor- A dorum hominum in facris litteris ,- Deum- 
navlt? Nos igitur cum divina bonitate non que timentium confiiium fcqui decrevimus, 
inferius membrum ipfius ecclefixfimus , nui- a quibus tandem nobis confultum fuit , ad 
la in re debere nos enixe magi» atque dii i- iplos domine» cardinales , cum itate ecclefiz 

gentiori cura laborare judicamus, quamdare conditio haberet, univcrCahs concilii con- 

pro viribus operam ut tam ingens malum , : vocationem fpedare, neque nos fine gravi 

tam (seva tcmpeftas , quz fandiffimos ac pul- Dei offenfa , cum Chriftiani fimus , poflfe ip- 

cherrimos ecclefiz parietes difturbat , ever- forum fandam petitionem non implere, 
tlt, & miferanda ruina deformat, penitus Valuit igitur plus apud nos Dei caufa, quam 

tollatur, tranquilla & ferena pax Chriftianis ulla hominum gratia , neque timuimus prop- 

reftituatur. Hoc igitur fandum defideriura terea periculo quopiam humano nos fubmit- 

noftrum , hxc egregia voluntas , quz nobis tere > fed in Deo ponentes fiduciam noftrdm* 
divinitus inferta cft , eo populum noftrum _ ad ipfaoi civitatem concedendam pro ipfa 
deduxit, ut nihil durum xftimet, nihil labo- a fanda fynodo devenimus, ne ob commodi 


riofum , quod ad Chriftianx religionis rein- 
tegrationem cederet. Hinc fubfecutum cft , 
ut non fumtus , non labores , non pericula 
pro hac tam necefiaria re declinaverimus. 
Nota (une haec bcatitudini vcftrx , proptetea 
ea exprimere obmittimus. Deo nota fiipt , 
cui ut placeremus , ad haec facienda deve- 
nimus , & ipfe notus cft teftis , finceris animis 
& reda mente Chriftianam a nobis pacem 
procuratam efle. 

2. Experti tamen fumus novem legatio- 
nes noftras quas ad beatitudinem Veftram 
infra biennium , & duas alias przftantiffi- 
morum civium noftrorum ad adverfarium 
veftrum,qui fc Benedictum XIII. appellat, 
tranfmiflas rogatu veftro, nihil ufque in prx- 
fentem diem profecifle. Nihil etiam valuii 
quod tam benigne , tam multa florenorum 
millia infra tam parvum temporis fpatium 
pro unitate confequcnda , ex beneficiis quz 
in noftris finibus funt , colligi fumus paffi. Ni- 
hil valuerunt infinitae propemodum fuppli- 
ces exhortationes noftrar, nihil preces quas 
apud vos porreximus , nihil tam uberes , tam 
amplz oblationes noftrx , quibus nonfolum 
facultates noftras , fed fanguinem quoque 
pro ecclefiz filute benignitati vcftrx obtu- 
limus i nihil pptuitquod Florentinam , Pi fa- 
na m & alias civitates $c oppida noftra non 
femel tantum concedere pro tradam uni- 
tatis obrblimus ; nihil denique alia opera no- 
ftra profuere : cujus rei culpa apud quem 
(it nolumus indicare. Deus enim hoc ipfe in- 
dicabit. Quid igitur , cum omnia fruftra Flo- 
rentinus populus tentaverit , conatus (it , & 
verafim plicitate egerit , quz ad gregem Do- 
minicum reintegrandum proficua judicaret, 
facere debebat, an fandum obmitterc prin- 
cipium i non vere. Scriptum cft enim, non 
qui incoepic , fed qui perfevermerit ufque in 
finem , hic fdvus erit. 

3. Cum ergo (andum & univerfale conci- 
lium a reverendiffimis dominis cardinalibus 
celebratum iri cognoverimus , & ab ipfis ro- 
garemur , ut in urbe noftra Pifana eis per- 
mic teremus fac rum concilium celebrari 5 
non tantum hoc affimtiri voluimus, fed ne 
divinam majeftatem offenderemus , aut con- 
tra fand* ecclefiz inftiruta faceremus, do- 


loci defedum , hxc fanda & necefiaria ad 
Chriftianam pacem concilii convocatio im- 
pediretur, aut ratione aliqua differretur. Quo 
fado , per egregios oratores noftros fuppli- 
cavimus beatitudinem veftram , ut dignare- 
mini exemplo Redemtorisnoftri, qui exina- 
nivit femctipfum , formam fervlacdpiens , 
fadus obediens ufque ad mortem , mortem 
autem crucis, humilitatem induere, & non 
ad mortem eundo , quam etiam nequaquam 
rccufarc pro falutc Chriftiani populi debe- 
tis ; fed ad facram & univerfalem fynodum 
prxfatam accedere , quoniam & via renun- 
tiationis papatui quz tradabatur, in totum 
fublatacfler, & concilium illud quod con- 
gregandum mandaveratis, non poterat ex 
duabus ecdefiis quz conftitutz funt unam 
facere , renuiftis id quidem , ut noftis. 

4. Quam obrem volentes divinz inhzrere 
voluntati , & ab lege (ua non difcederc , cum 
crebro a reverendiffimis dominis cardinali- 
bus, atque aquibufdam magnis principibus 
Chriftianis, nonnullifque fandis hominibus 
moneremur , labi nos in perniciem anima- 
rum noftrarum , fi quam obedientiam fan- 
ditati veftrz prxftarcmus , poftquam non ju- 
ramentis, non votis, quibus Deo & Chri- 
ftianis omnibus vos obligaftis, non fupplica- 
tionibus totius ferme populi Chriftiani ad- 
duceremini ad pacem & unitatem fandiffi- 
mam Chriftianx religionis. Perturbavit nos ; 
fane admodum talis hzc admonitio , & un- 
dique nobis angor & anguftix erant, patri Sc 
capiti noftro & in (piritualibus domino obe- 
dientiam amovere cor noftrum acri dolore 
vulnerabat. Ex altera parte metus divini ju- 
dicii , & caritas quam ad falutem animarum 
gerimus , quam falutem omnibus fcimus efte 
rebus anteponendam, alia ex parte pene in- 
credibiliter nos anxios reddebat. Hac in per- 
turbatione nobis exiftentibus, nihil melius 
eft vifum , quam id videre , quod fecundum 
facras ecclefiz inftitutiones , & Dei volunta- 
tem a nobis eftet faciendum. 

5. Convocari ergo fecimus omnes prxla- 
tos , profeffores faerx paginz , & decretorum 
legumque dodores, nonnullofque religiofos 
fandofque viros in locis ditioni noftrz fub- . 
jedis degentes, a quibus unanimiter, jure- 




$45 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mocccijc. $ 4 <5 

jurando tamen prius in manibus Florentini A quo ecdeftam fandam fundavit , pCf illum 
epifeopi pracftito , determinatum fuit , quod fandum lignum crucis , in quo ipfe pendens, 
nili a vobis defeiremus , & omnem obedien mortem de ftiperbiam dcftruxir, de pacem bu- 

dam auferremus, animas noftras mortali pco mano generi dedit, vos oramus atque ,ob- 
cato occidebamus, quod quam luduofum* teftamur , ut exfurgatis in manfuetudine de 
quam grave, quamvedurum nobis videretur, humilitate, de huic fando Sc univerfali con- 


non facile exprimeremus. Sed prius quam ad 
hoc, ad quod neccffitaie , quz nulli cft legi 
fubjeda , induceremur , tentandum effe fur- 
iam per oratorem noftrum virum egregium 
ac peririffimum dominum Stvphanum Bona- 
cursvm , an vos adducere poffetnus fupplica- 
tkmibus dc oblationibus illis bearitudini vc- 


cilio, fuat yos determinationi fubjidendo, 
interefle dignemini, aut aliam fandam,quam 
fupra retulimus renuntiationis viam ample» 
di , ut tandem indubitata de vera pa* «edefiaJ 
fandz reddatur. Nos vero beatitudini vcftraf, 
illi honeftz dc focietati quam nobtfeum ha- 
bere decreveritis, omnem rationabilem li- 


flrzfadis,otpropaceecclefizdanda,aduni- « bertatem & falvnm condudum, quem pe- 
r. i — ’- L — j : ftulaveritis, ut liberius ad ipfam civitatem Pi- 


verfale concilium Pifis celebrandum veni- 
rer. Ex qua quidem noftra legatione, ut 
noftis , nullus cft effedus fubfccutus. Quid 
faceret ergo , fande parer , populus Floren- 
tinus , videns dc feiens quod in mortem aeter- 
nam fe praecipitarer, Deum tam graviter of- 
fenderet ? Eamne obedientiam praedaret , 
que inveteratum fchifma nutriret , que paci 
Chriftianz inimica eflet? In his tamen diffi- 
cultatibus durifquc rebus, dc in hac neceffi- 
tate,inquam devenimus, quod mitius fuit 
huraaniufve delegimus. Subtraximus a vobis 
enim obedientiam omnem , prout per parti- 
culare concilium, quod in noftra civitate te- 
nuimus .determinatum fuit, non tamen ali- 
ter, quam folec prudens dc pius filius, qui 
urgente neceffitate, dc legitima caufa fub- 
liftente, impellitur flens gemenfque gravi- 
ter , patrem relinquere , dc ejus imperium dc 
obedientiam , ic (i ignotus eflet, non atten- 
dere. Verum has adjecimus conditiones , 
quod hxc obedientiae fubtradio , non ante 
fextum dc vigeftmum diem faturi proximi 
xnenfis Martii locum habeat ; ac etiam decla- 
ravimus , quod fi infra hoc tempus manfue- 
tudo vcftra dignata fuerit ad prsefatum uni- 
verfale fandum concilium accedere , feque 
libere dc fponte determinationi ipfius fynodi 
fubmittere , atque determinationi przfatz 
ftare vos obligabitis i vel (i decreveritis infra 
przfatum vigeftmum fextum diem per vos 
vel legitimum procuratorem veftrum , cum 
pleno dc irrevocabili mandato , ad przdidam 
renuntiationem papatui in manibus reveren- 
diffimorum pattum dc dominorum cardina- 
lium Pifis exiftentiam , aut alterius cujufcum- 
que fpeciale mandatum ad przdida habentis 
ab ipfts dominis cardinalibus > tunc dc in his 
cafibus hzc fubtradio obedientiz pro nihilo 
habenda cft, ac fi fada non effer. 

6 . Tandem ur finem feribendi faciamus , 
teftis cft nobis , beatiffime pater, teftis cft con- 
fcientia noftra, quam ardenter exoptemus, 
ut ita vos geratis, quod minime neceflarium 
fit hanc fubtradionem obedientiz locum 
habere. Vos igitur pro falute animz veftrz dc 
omnium Chriftianorum , per plagas illas fan- 
difiimas redemptoris noftri Domini Jxsu 
Christi , per pretiofiffimum ejus fanguinem. 


larum accedere valearis , dc generali concilio 
interefle tenore przfcnrium pollicemur. Da- 
tum Florentiz. 


AD MAGNIFICOS FI ROS DOMINOS 

Florentinos , fojl fuhtrnftiontm fuSlam 
Gregor io. 

Agnifid dc potentes domini, amici no- Anno 140$. 
IVI ftri cariflimi , poft falutem. 

Cundos inter populos qui fub profeffionc ditnfu. 
Ghriftiana cenfencur, veftram communita- 
tem de zelo > facro Dei cultu , juftitia , fingu-* 
larique in fuis adibus gravitate femper audi- 
vimus nec immerito commendari , ex quo 
quidem agro virtutum a bonis vcftris ferat* 
natis veteribus , S c uique ad vos noviffimos 
diligentiore cultu , noti folum odorem bonae 
famz progreflum probabilem zftimami», fed 
dc frumas pacis , libertatis ubertatem , po« 
tentiz magnitudinem , ac divitiarum copiam 
veftro fingulariter populo pervenifle ; adeo 
ut digne dici poflk : Populus cft vefter cui 
Deus benedixit. Audiveramus enim , fed ex 
ore reverendiffimi patris domini A,(a>S. EL [a] 

E. epifeopi Pencftrinenfts cardinalis Aquile- 
gienfis digniffimi , nuper a veftra Florentina 
civitate redeuntis , lzto animo percepimus 
dc jucundo, quantum ab antiquis non devian- 
tes, fed potius perfeverantes , devotionis a£- 
fcdum ad fandam Romanam ecclefiampcc 
opera manifefta in perpetuum memori* re- 
tinenda , veftrz nuper virtutes offenderunt 
quantumque cum diligentia dc gravitate ce- . 
lebratis folcmnitcr comitiis dc conftiiis ve- 
ftris , nccnon ad concilium przlatis dc aliis fa« 
moftffimis clericis , qui veftro in territoria 
funt reperti, folertiflime convocatis , pro effe 
du fandz przfatz ecclefiz toti populo Chri- 
ftiano optatz unionis, maturaque omnibus 
deliberatione penfaris , veftram dc omnium 
veftrorum devotionem a domino Q regor 10 
dcteftandi fchifmatis pertinaciffimo fautore 
divertenres, divina infpitante clementia, in 
favorem ejufdem unionis, noftris jugi ardore 
ad ipfam flagrantibus vota unanimiter, ex* 

(4) Antonii. 

Ggggiij 




Digitized by 


Google 


947 ACTA VAR 

ccptis pauciffimis numero & qualitate , la- . 
queo fatanx irretitis , conformia penitus red- 
didiftis. Digne quidem omnes veftrz przce- 
ritx adiones laude multiplici, fed laudum 
inexplicabilem cumulum hzc quz in prxfen- 
tiarum feciftis opera mortales inter omnes 
glorizque promitfione xternx apud cundi- 
potentem, cujus res agitur, vendicarunt. Nos 
vero penfantes quanto dignior fit res matu- 
ris digefta confiljis, quodque pler,umquc con- 
ciliorum prolixitas operibus brevitatem lar- 
gitur, in agendifque fuccenditur quod dila- 
tatur in otio, quamvis ardore quodam ab ipfo 
Jisu Christo nobis infufx caritatis citiorem 
ad conclufionem fuiftemus incenfi ; veftram 
tamen hanc fandam operam eo majoribus 
attollimus laudibus , quo magis digeftam to- • 
tique populo Chriftiano futuram in Domino 
confidimus : gratiarum adiones quas poflu- 
mus vcftrx magnitudini referentes , ac Do- 
minum J esum Christum continuis orationi- 
bus propulfantes , quatenus veftram rempu- 
blicam felicibus extollat , augeat & confervet 
aufpiciis juxta vota , nihilominus univerfa- 
liter & fpecialitcr hos favorefque noftros ve- 
ftro ftatui continuis temporibus obnixius of- 
ferentes. Demum , magnifici domini , amici 
noftri cariffimi , quamvis ea quz hadenus fe- 
ciftis, fpem nobis in dies pinguiorem fpopon- 
derint, confidenter, tamen veftram magnifi- 
centiam requirimus & hortamur in Domino, 
rogantes afteduofe , quatenus ea quae circa 
ea fanda coepta pro bono unionis przfatz 
minus completa fuperfint, ad perfedionem 
Veftra prudentia jugi & folerti cura , prout 
fperamus , faciat perduci ad magnificos do- 
minos Senenfes & alios conterminos & cir- 
cumvicinos cum feriptionibus , cum oratio- 
nibus , omnibufque aliis veftrz prudentiz vi- 
fis honeftioribus modis hortari , quatenus fe 
in operibus veftris fandis aperto oculo fpe- 
culantes , ad itidem faciendum fe difponant. 
Quicquid enim per alios veftris interccffio- 
nibus & exemplis fadum fuerit , ad laudum 
przconium vobis majus cedet. Nos vero & 
litteris & vocibus vivis, quantum cum Deo 
poterimus, eos & eundos alios forte dor- 
mientes curabimus ad hoc pium & toti po- 
pulo Chriftiano falutigerum opus excitare : 
parati femper ad veftra & veftrz reipublicz 
beneplacita , augmenta , & honores unanimi 
& promto corde. Datum Pifis, fub priorum 
■oftrorum fignetis, die xi. Februarii, n. 
indidione, mccccix. 


AJ> MAGNIFICOS DOMINOS SENENSES 
hortatoria , quod idem /sciant. 

Vf Agnifici domini amici noftri cariflimi , 
i-Y-A poft lalujtem. Inter alias dotes quibus ab 
AltiflEmo yefter infignitus cfle populus prxdi- 
catur, pro non minori quidem devotio, quam 


IA P R£ V I A 94 * 

l inconcuflibilem ad fandam matrem eccle-^ 
fiam Romanam femper habuiftis, vobis aferi-, 
bitur. Nunc itaque temporibus exigentibus,, 
fi ad ejufdem > proh dolor ! tamdiu in fciftura. 
vigentis unionem fandam, vobis Scroti po-, 
pulo Chriftiano falutiferam,vocati,antiquatz 
veftrz devotionis favores prxbueritis , non 
• dubitamus quod perpetuum laudum inter 
mortales przconium , ac zternam gloriam 
apud altifiunum Dominum noftrum Jisum 
Christum , cujus res agitur , vendicabitis. 
Quanto namque divina opera majores quam 
j terreftres cupiditatibus intenti labores pa- 
riant frudus, veftro judicio fubjicimus. Cre- 
dentes indubie a eundorum creatore datam 
notitiam , quatenus levorfum ad damnatio- 
nem , & dextrorfum ad falutem zternam iter 
valeatis difeernere. Pfeudo audivimus apud 
vos fuifle prophetas, qui pro parte domini 
Gregoru deteftandiffimi fchifmatis fandz 
matris ecclefiz nutritoris, novis & exquifitis 
coloribus falfifque przdicationibus populos 
veftros przftigiare moliuntur , quo de luci- 
diffima dextraque falutis via ad finiftram , vi- 
delicet opaciffimam damnationis xternz ipfi 
; przcipitati vos omnes feducant. Habetis & a 
dextra noftram devotionem Sandi Spiritus 
ignea caritate perfufam , necnon magnifico- 
rum dominorum fratrum noftrorum & ami- 
corum communis Florentinorum , plurium- 
que fcreniifimorum principum , ac famofilfi- 
morum facrz paginz ac legis tam canonicae 
quam civilis profefforum fententias , quz om- 
nes ad veram & falutarem viam exemplis cf-, 
ficaciffimis vos invitant. Nos igitur veftrae 
non minus quam nbftrz totiufque populi, 
Chriftiani falutis cupidi , per afpcrfionem 
fanguinis noftri creatoris , ac per antiquatam 
J veftram devotionem prxfatam requirimus & 
hortamur , vos in eodem creatore afteduofe 
precantcs , quatenus veftrummct non imrne-. 
mores , ad unionem prztadam veftrz matris 
ecclefiz vota una nobifeum tamquam veri 
Chrifticolx velitis & placeat dirigere. Ex hac 
enim pacis amoenz dulcorem , potentiz am- 
plitudinem , ac libertatis ubertatem , necnon 
omnibus prxponendam animarum falutem 
zternam , quam ipfe Deus cundipotens om- 
nibus eum imitantibus promifit , confeque- 
mini s ubi fchifma , fi diutius , quod abfit , fo~ 
3 veatur , nonnifi ruinam , omneque fuppli-. 
cium ac exeerabilem corporis ftragem Sc 
damnationem animarum toti orbi pollice- 
tur. Demum ad veftram magnificentiam de 
noftra unanimi intentione ad plenum infor- 
matus R.P.D. Ludovicusepifcopus Wltera- 
nus prxfcntium exhibitor proficifcitur , cujus 
verbis tamquam ex ore proprio noftro pro- 
deuntibus, ac omni veritate refertis placeat 
fidem indubiam adhibere. Datum, ntfuprx. 


Digitized by t^OOQLe 


Anijo 1409. 
Ix mf. illu- 
ftrijftmi fa- 
mini Cb 4 »* 
Win. 


94 ? 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 550 

__________________________ A quod non ante fcxtum & vige fimum diem 

menfis Martii proxime venturi , hxc locum 


EPISTOLA 

ad fereniffimuni Francorum regem perma- 
gnificos dominos priorem,vexilliferum ju- 
ftitise populi & communis Florentino- 
rum. 

Declarant fe fubtraxific obcdientiam Gregor io 
fapa. 

S Ereniffime atque glorioffime princeps, & 
plufquam mctuendiffime domine, domi- 


haberet, ac etiam ut pro nihilo haberetur ac 
fi fubftrada non effet, fi infra didum tem- 
pus ad przfatum fandum concilium ipfe 
Gregorius acceflerit,& ipfius determinatio- 
ni fe fubmifcrir , vel per fe , aut per fuum 
legitimum procuratorem, papatui antequam 
prxfatus vige fi mus fextus dies labatur, renun- 
ciavcrit. Quam noftram determinationem 
majeftati feren itatis veftrx idcirco notam fa- 
cere decernimus , ut cognofcat nos Veros at- 
nenofter finguiariflime, quot labores jam in que devotiflimos filios veftros fublimitatis 

procuranda ccclcfix unitate , poftquam do- g veftrx vcftigia imitari , & ea implcviflc , ad 


minus Gregorius in fummum pontificem 
afiumtus fuit , pertulerimus , quot ad eum 
legationes hac pro re miferimus , quam 
fupplicibus verbis ipfum ad rcintegrationem 
Chriftianz religionis adducere conati fimus , 
quam ingenti pecunia eum propterea juve- 
rimus , qualia etiam idcirco fecum quanta- 
que egerimus, quoniam longam exigerent 
orationem , filentio praeterire decrevimus. 
Satis enim nobis eft , majeftati veftrx figni- 
ficare , quod fruftra omnia ufque in hanc 
diem tentavimus,& quod nihil noftri fandi 
conatus apud cum profecerunt. Quam ob 
rem vifum nobis expediens fuit ipfius ecclc- 
fix unitati, ut reverendifiimis in Chrifto pa- 
tribus & dominis cardinalibus utriufque col- 
legii hxrercmus, qui, ut fublimitati veftr* 
notum eft, ab eorum capitibus difcefierunt , 
prorfus defperati ipfos de papatu contenden- 
tes ad fandam dcneceffariamChriftiano po- 
pulo unitatem pofle adducere, quofve cer- 
nebamus pure & fande unitatem ipfam que- 
rere. Hinc igitur eft fubfecutum , quod eis 
Pifanam civitatem pro fanda & univerfali fy- 
nodo congreganda concedimus , multis nos 
propterea periculis fubjicicndo , qua: omnia 
fubire non recufamus , tum ut divina: bo- 
nitati placeremus, tum uthuictammagnz, 
tam falutiferx , tamque fandx rei non de- 
eftemus. conati etiam fumus pluribus noftris 
legationibus ipfum dominum Gr.eqor.ivm 
adducere , ut ad hoc facrum & univerfale 
concilium vellet accedere 5 fed nihil apud 
eum , qui in hodiernum ufque diem aures 
veritati claufit , hxc vim habuere. Quare 
tandem cum a pluribus dodis & fandis vi- 
ris admoniti edemus , non debere nos ei 
qui ecclefiamDei vaftaret, & in ipfius per- 
niciem inveteratum fchifma nutriret , ali- 
quam obedientiam prxftare , quoniam hoc 
faciendo mortali peccato animas noftras oc- 
cideremus , a prxfato domino G. obedien- 
tiam omnem fubtraximus, non tamen fine 
confilio cujufdam particularis concilii, quod 
in noftra civitate congregavimus , quorum- 
dam prxlatorum atque multorum (aerarum 
litterarum utriufque juris dodorum , qui 
centum & ultra fUere. Sed huic obedientix 
fubftradioni has conditiones adjecimus , 


qux dignatus eft nos hortari , & per litteras 
& per egregios oratores majeftatis vcftrx , 
cui nos humiliter commendamus. Datum 
Florentix. 


C A P ITU L A DOMINI NOSTRI 
papa ad Florentinos. 

I N nomine domini &gloriofi(fimx geni- Anno 140?. 

tricis Domini noftri Jesv Christi Marix 
femper virginis Dpminx noftrx. fam. ch *»• 

Primo ambaxiatores fandiffimi inChriftb vtlin ' 
patris & Domini noftri , domini Gregorii di- 
vina providentia papx XII. diledis filiis fuis 
prioribus artium , & vexillifero juftitix popu- 
li & civitatis Florentix , ccterifque civibus 
ejufdcm civitatis , apoftolicam benedidio- 
nem & paternam falutationem exhibeant 
pro parte fanditatis ejufdcm. 

Deinde dicant quod fandiflimus Domi- 
nus nofter prxdidus fufeepit ambaxiatam 
quamdam pane prxdidorum diledorum fi- 
liorum fuorum , per nobilem & egregium 
dodorem oratorem eorum , dominum Stc- 
phanum de Bonacorfis in hoc effedu. 

Primo quidem cum filiali reverentia vifi- 
tavit przdidum dominum noftrum papam 
parte didorum priorum & vexilliferi juftitix 
& totius populi Florentix. 

Secundum ipfius fanditati communitatem 
& populum Florentinum commendavit. 

Tertio ipfi obtulit ipfam communitatem 
& populum in rebus poffibilibus & honeftis. 

Quarto fupplicavit & precatus eft fandi- 
tatem fuam , ut dignaretur ad concilium Pi- 
fas per utrumque collegium convocatum ac- 
cedere, ut pax & unio in ecclefia fequerC- 
tur. 

Qux quidem omnia & multa circa illa fe- 
riofe & eleganter in publico fux fanditatis 
confiftorio narravit. Ubi benignam , ferio- 
famque audientiam per dominum noftrum 
fufeepit. Et quamquam multa qux expedien- 
tia vifa funr, per prxfatum dominum hoftrum 
& oratorem prxdidum hinc Inde pluribus 
mediis , rcfponfionibus , replicatlonibufque 
ventilata fuerint , velut notum cftmultis af- 
tantibus , & prout didus eotum egregius ora- 


Digitized by t^rOOQLe 



$>ji ACTA VARIA PRiVIA 9ji 

tot poterit referre, tamen ad dilc&um filiam A Non utique confilium poteft efle ele&io, fcd 
fuam communitatem Florentiae dominus no- confilii finis. Unde cum confilium fit eorum 

fter papa fuos deliberavit tranfmittere ora- quae funt ad finem, quomodo fieri poteft, ut 

tores , fuam intentionem refponfuros fuper clc&io antecedat confilium ; aut fi ele&io 

prxdi&is, praeterea & quxdam alia narratu- manifefta fuerit , quomodo efle potuit poft 

xos ut infra. deditionem confilium. 

Primo quidem vifitationem fufeipit tam- Ordo praeterea & judicii natura perverfit. 
quam a diledtis filiis fandititatis fuae & fandae cft per illos qui Pifis funt , quoniam judicium 

matris ecclefix , & eis paterno affe&u regra- ante latum dt , quam de competente judice 

xiatur. terminatum fit. Et fi certum judicem fore 

Similiter quoque eorum recommcnda- illiufmodi concilium quod vocaverunt, ad- 
tionem fufeipit , eifque ut fupra regradatur. mitteretur ; manifeftum cft eos qui Pifis funt. 
Tertio, de oblationibus didx diledae filix prius fententiam contra dominum noftrum 
fux communitatis prxdidx paterno affedu g papam tulifle, eum per orbem publice an- 
& toto pofle regratiatur , & certificat prx- tiquati fchifmatis fautorem damnando & hx- 

didam communitatem & diledos filios fuos reticum , & obedientia quam poflederat per 
cives univerfos populi & civitatis ejufdcm , xxx. annos & ultra exfpoliando, aliofque ut 
quod ad nihil aliud fufeipit oblationes fuas , cxfpoliarent incitando, prout notorium eft. 


nec illis uti vult , nifi ad ea qux fint profi- 
cua paci unicx & immaculatx fandx Dei 
ecclefix Iponfx , & opportuna unioni populi 
Chriftiani , & ad ea qux proficiant reipu- 
blicx & commodo fpirituali & temporali 
civitatis prxdidx , qux fint infuper illi pof- 
iibilia , juridica , xqua , honefta, & prxdidx 
communitati honorifica ; diledos filios prx- 
didos paterne hortans , quatenus B. Petri 
fedis honorem conculcare nolint , tamquam 
catholici filii : fed & fi qui conculcare prx- 
fumferint , ea potentia, qux fibi a Domino 
tradita eft , ad reprimendam malitiam refi- 
ftere velint. In hoc enim putat tam Deo gra- 
tum , quam hominibus honeftum & debitum 
exhortari. 

Quarto, dominus nofter papa miratur quod 
dida communitas inftet , quod Pifas acce- 
dat. Scit enim in ipfa civitate Florentix mul- 
tos fore facrarum feripturarum juriumque 
peritos , multos prxterea prudentes, probof- 
que cives , unde ignorari non debet nec pof- 
fer , quod concilium Pifas convocatum nul- 
lum cft, quia prxter, immo contra legiti- 
mam audoritatem convocatum. 

Quod etiam concilium taliter Pifas con- 
vocatum nullum eft, quia naturx concilii 
contradicit. Concilium enim a communi in- 
tentione didum eft,unde cum hoc non com- 
muni , fed particulari intentione vocatum 
eft , concilium efic non poteft. 

Non poteft prxterea efle concilium , quia 
concilium quali confilium didum eft. Unde 
quotiefcumque prius terminatio fit quam 
confilium , concilium evacuatum eft. Nunc 
autem quia manifeftum eft , eos qui Pifas fe 
evocafie concilium dicunt, prius dominum 
noftrum papam exfpoliafle obedientia , & 
plurimos concitaffe , ut prxfatum dominum 
noftrum de fado obedientia exfpoliarent , 
antequam concilium five confilium judica- 
verit ipfum exfpoliandum > certum eft ipfos 
audoritatem concilii prxoccupaffe , & eva- 
cuafle concilii naturam, quia cum eledio 
fada eft, fuper eodem confilium fruftra cft. 


antequam fuus judex , fi tamen judex dici 
poteft, nedum adus opportunos prxmifcr 
rit, ad fententiam legitime ferendam ; fed 
etiam antequam judicandi caufa fedecit, & 
quod abfurdiffimum eft, etiam anjtcquam ad- 
iit judex quem expedant. 

Et quamquam dicant, quod ideo eorum 
cft concilium generale , quia ad illud utriu£ 
que obedientia concurret jrefpondetur, quod 
neque de jure , neque de fado eorum conci- 
lium poteft c(fe univerfale. De jure canones 
atteftantur > de fado manifeftum eft multos 
utriufque obedientix ad ipforum cojacilia- 
bulum non efle venturos. 

Advertat igitur , requirit & monet fiindifi> 
iimus dominus nofter papa , tot proborum 
civium prudentia, qualiter eorum opinioni 
faveant , qui nec de jure nec de fado valent 
fandx ecclefix pacem exhibere modis quibus 
tentant. 

Advertat ceterum attente, requirit & mo- 
net SS. dominus nofter, tot proborum civium 
prudentia, quomodo & coniulunt & eum 
deprecantur , ut Pifas accedat , & eorum fe 
concilio fubmittat , aut illorum concilium 
approbet , qui conventuros ad concilium il- 
liufmodi, non ideo vocaverunt, utconfulant, 
fed ut determinata ante concilium appror 
bent, nec eos, ut auditis partibus & eorum 
difcuffis juribus judicent , vocaverunt > fcd ut 
iniqui judicii approbatores & exeeutores 
fiant. 

Advertant quomodo cis faveant , qui pa- 
cem velle dicunt , & cum pacifici haberi pof- 
funt , jurgia qux non expediunt excitant. Pa- 
ratus cft enim dominus nofter papa fervarc 
fpbnte vota per eum jurata , immo paratus 
eflet & eft potius, mortem , fi expediat, velle 
fubire , quam jura menta frangere & vota. 

Advertant quomodo illis faveant , qui pa- 
pam cogere volunt, ut cedat juri fuo, cum 
cefiio non valeat & expediat, quod volunta- 
ria fit non coa&a. 

Adverrant quomodo illis faveant, qui cum 
univerfale velle concilium dicunt , & univer- 
fale 



Digitized by 


Google 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 954 


fele de jure & de fa&o habere poflunt ; po- 
tius particulare quzrunt habere , contradi- 
cente domino noftro papa, quam univerfaie 
habere, ipfo cum fuis adverferiis convenire 
volente , Sc univerfaie congregare communi 
omnium confenfu concilium. 

Advertat eorum prudentia, quomodo illis 
feveant , qui fibi ipfis palam contradicere de- 
prehenduntur. Dicunt enim quod dominus 
nofter papa non vult unionem , & cum ipfe 
velit , Sc operam , quantum in ipfo eft , exhi- 
beat , ut fiat , ipfi contradicunt ; & quod vo- 
luntarie & pacifice vult, ipfi fuis fegacibus 
jurgiis deftrucrc moliuntur. 

Dicunt velle quod cedat , & dum ipfe pa- 
ratus fit juxta promifla fua fponte cedere, ut 
pax Romanae Sc univerfali reddatur ecclefiz , 
ipfi vim inferunt : & fic quod fponte fecere 
vult, Sc quod fponte fieri poteft, & fponte 
fieri debet, eorum violentia inficit & in va- 
lidat. 

Dicunt quod concilium , etfi fpeftaret ad 
eum , quod adverfa pars numquam fuo con- 
cilio vellet interefTe , univerfaie efle non pof- 
fet, Sc quia univerfaie expedit concilium pro 
pace ecclefiz; propterea modum fervari o- 
portet , ne propter hoc pax impediatur ec- 
clefiz. Nunc autem dominus papa attendens, ( 
quod licet concilium per ipfum convocatum 
de jure univerfaie fic , tamen ne fefti dcfc&us, 
quantum in ipfo eft, unionem populi impe- 
diat & pacem ecdefiae , coptentus fuit Sc eft , 
quod relidis juris apicibus , fiat communi 
omnium partium confenfu congregatio Sc 
concilium unum, per quod pax ecclefiz fan- 
dae reddi, Sc unio populo Chriftiano valeat. 
Ipfi vero qui univerfaie concilium expedire 
dixerunt , nequaquam ei quod de jure & de 
fedo eft univerfaie afientiunt, fed ne uni-' 
verfale fiat contradixerunt hucufque. Et ne 
illud quod univerfeliter fieri poteft & debet , 
omnium communi aflcnfu fiat, toto pofle 
laborant, particulare deteftantes & particu- 
lare quzrentes , juris veritatem Sc fandiones 
importunas inquirentes , & noviffimis jurium 
interpretationibus fuam molientes deducere 
voluntatem. 

Advertat infuper attente , requirit & mo- 
net Florentinorum catholica prudentia , fi 
dominus nofter papa bene feceret, fi excu- 
febilis in diftrido judicii examine reddere- 
tur , fi fedem B. Petri inftituttone divina eun- 
dis praelatam fcdibus, his qui fe utriufque 
collegii cardinales inferibunt, fubderet, Sc 
futuris praeberet audaciam cardinalibus, qui 
ipfius judicio fubmittuntur , judicem apofto- 
licum ad judicium trahere , qui foli Deo Sc 
nulli hominum fubeffe dignofdtur, cujus 
caufam & culpam a populo , ab augufto , 
&a clero Deus juftusdt omnipotens eximens, 
fuo tantum voluit refervare judicio. 

Advertat etiam catholicorum prudentia 
filiorum , fi papa tenetur aut debet beati apo- 

Vit.fcript. dr mon, ampl. Colle ft. Tom. HI, 


A ft olorum principis Petri fcdis ftabilitatem 
impelli trahique permittere , & impellenti- 
bus trahentibufque aflentiendo, occafionem 
przbcrc , viamque reclaudere , per quam fe- 
des przdida przfumatur concuti , in cujus 
ftabilitate & firmitate univerfa fides fundata 
eft, & poteftas quiefeit ecclefiz. Cum enim 
xu. apoftoli erant , foli Petro per Dominum 
non fruftra didum eft : Ego dito tibi , quia, tu 
es Petrus , dr fuper hanc petram adifieabo do- 
mum meam. Et iterum ut fidei ftabilitatem 
in eo dcmonftraret principaliter inftitoifle , 
inquit : Petre , rogavi pro te , ut fides tua non 
deficiat . Nec abs re putandum eft fedem B. 
® Petri eundis fcdibus fore przlatam , quia 
cum federc mobilitatem feaentis excludat , 
Sc federe poteftatis Sc judicantis fit , & Petrus 
a petrz immobilitate didus fit, valde difio- 
num eft & protervum , ecclefiafticam potefta- 
tem in tanta ftabilitate fundatam commove- 
re , & quodammodo inexcufabilis redditur , 
qui fidei firmitatem , & ecclcfiafticz potefta- 
tis venerationifque quietem concitare audet, 
vel quod concutiatur aflentft. Heu ! quam 
magna impietas , quam infolens texitur pe- 
riclitatio ecclefiz, ut propter unius odium, 
vel ad fatiandam plurium ambitionem , fide- 
n les difeant fundamentum fidei concutere 
° volentium tradere poteftati. 

Circumfpiciat attente prudentia Florenti- 
norum , & facile deprehendet , quis aut qui 
fint antiquati fchifmatis fautores, Sc novi 
fchifmatis fufcitatores,vel per quem aut quos 
flat feu differtur, quominus pax vera redda- 
tur ecclefiz , & vera unio fiat. 

. Dicant qui fui erant , fi dominus papa 
G&egoiutjs verus umquam papa fuit , num- 
quid poterat efle fchifmaticus , cum proprie 
fchifma fit , quando fideles dividuntur a pa- 
pa; vel fi fchifmaticus papa fit, & antiquati 
fchifmatis fautor defendendo jus papatus Sc 
fuum. 

) Et fi fit , quare non ita dominus Bonifa- 
cius , Sc dominus Innocentius, cum tempore 
ipforum fchifma novum dici non poterat, 
fed antiquatum 1 

Et fi illi etiam fautores fchifmatis fuerunt , 
quare de manibus illorum cardinalatum fuf- 
ceperunt, ad nutriendum fchifma invetera- 
tum , & ad fovendum fchifmaticos ? 

Et fi dominus Gb.egob.ius numquam fuit 
papa , quare ipfi cardinalatum ufurpant 1 

Et fi dominus Gbegobjus hzrcticus eft, 
quia dubium fibi jus papatus fervavit , quare 
, non fic ipfi, qui pari ratione dubium fibi jus 
1 cardinalatus fervantes fervaverunt ? 

i Dicent , licet in dubio dubium jus fer- 
vare, quoufque terminatum fuerit fuper du- 
bio, aut aliter inter partes dubias pro unitate 
conventum fuerit , & fufficit toto pofle in- 
fudare, ut dubium terminetur jure vel paci- 
fica conventione, quare non fiat illi licitum 
ficut Sc fuit cis ? 

Hhhh 



Digitized by 


Google 


$?5j ACTA TARI 

Vult dominus nofter papa rcalitcr rennn- A 
tiare , ficut juravit At vovit , ut veram pacem 
veramqac unionem ecclefia habeat & po- 
polus Chrrftianius. Difeutiatur ergo folectcr, 

Ac fagscitcr ventiletur,!] dominus nofter papa 
a juftiria & aequitate divina & naturali dif- 
ceetit. Et cum vera pax & juftitia ofculat* 
fint , St pax vera abfque zquitate effenon va- 
4ct, Ii dominus nofter a juftitia & zquitate 
diicedir, hoftts pacis ecclefiz habeatur : fi 
vciojuftitiz & aequitati divina & naturali ipfe 
faerct, alii vero ab omni juftitia & zquitate 
■di&edunt , ipfi eodem judicio habeantur i**- 
noxii. 

Videatox m fu per , fi ipfe aliquid pro- ® 
piium quzrit , unde merito fufpicaxi valeat , 
quod pacem ecckfiz impediat, cum ipfe pa- 
ratus fit, ut fupradidum eft, propter veram 
unionem pa patui renuntiare. 

Inquirat orbis, qui fcit multos etiam ci- 
ves Florentiz non ignorare,utramiioijnuili 
Pifis exiftentium St aliqui qui fe cardinales 
dicunt, multis illicitis promiffionibus & viis 
papatum quzfierint St quzrant. 

Inquirunt illi unionem , juftitiam & zqui- 
tate m divinam & naturalem confundere non 
verentes, ut papatum St magiftratum in cc- ^ 
cfefia, quocumque modo fiat; acquirant. Et 
fecundum juftitiam & zquitatem divinam & 
naturalem dominos nofter papatum relin- 
quere procurat , & propterca damnanduscft, 

St ipfi fandificandi erum > O hominum Im- 
menfa juftitia 1 

Attentis igitur praedicis , St quod domi- 
nus nofter paratus eft operam cum effedu 
exhibete promiffa fua feivando. St cetera 
quz expediunt prodida unione exfequendo, 
quz fint fecundum juftitiam Ac zquitatem di- 
vinam St naturalem, &non fint in concul- D 
cationem apoftolicz fedis Ac fideiium fuo- 
roro. Nam aliter divina majeftas, quz in fede 
B. Petri quiefeit Ac fulget , fuper terram lzde* 
retur,& dignitatum otdo, qui ab ipfbRege 
regum Ac Domino dominantium inftitutus 
eft, confufus perverteretur, Ac przterveniendi 
magnum exemplum Ac occafio przberetur 
fubditis adverfus Chriftum Domini , quibus 
nullo modoafientire debet aut vult, nec in- 
tendit infuper aflentire aliquo modo , quod 
fideles a ceteris mirabiliter conculcentur , ne 
divina juftitia injuftoram oppreffionc lzda- ® 
tur,quod foret piaculum grande, Ac maxi-; 
mum dedecus apoftolicothrono inde redun- 
daret. 

Diledos filios fuos communitatis Ac po- 
puli Florentini cives univerfos requirit Sc 
hortatur in Domino, Ac per mifericordiam 
Domini obfecratur fandiffimus dominus no- 
fter papa, quatenus cum illis qui Pifis funt. 

St cum adverfario intercedere placeat , Ac ta- 
liter partes interponere fuas , quod ad unum 
locum communem a partibus non przcle- 
ftum, St venientibus ftantibufquc tutum. 


A P R JE V I A. 955 

qui illas habeat circumflantia*, quis 'cano- 
nes & zquitas didant , cum ipfo convenire 
velint , in quo fiat communi partium can- 
fenfu congregatio Ac. univerfkle canalium, 
ubi paratus eft intereffe , Ac unionem cum 
effedu , promiffa fervar» populo, daxe, quan- 
tum in eo erit. Sperat enim » fi veftra iater- 
ccffianc hoc fiat , frudus optatus pacis a 
Domino dabitur populo, votivus Ac expedi- 
tus, Ac rejedis fcopulis juris Ac periculofis 
involutionibus , quz propter illa multorum 
Chrifticolarum animabus imminerent, refc? 
cabuntur corporibus innumerabilibus dif* 
crimina quz parantur , laudem jubilumque 
pacis poterii divinus populus decantare Do- 
mino cum Pfalmifta : Beet quam fanam & 
quam jucundum habitare fratres in tutam. T unc 
florens civitas praeter merita quibus florebat 
vere in cxcelfis,in taris florens ptzdicabitur 
Ac gloriola. 

Hzc enim dominus nofter papa paterno 
affcdu, St cuim grandi fiducia przdidis filiis 
fuis exigit. Scit enim quanta poffunt circa 
hzc,Acprzcipue cum illis qui Pifis funt; Ac 
ipfos quz poffunt fadoros fperat , attento 
maxime qucurumcumquc fidelium debito Ac 
proficuo. Ac attento. quantum zelum erga 
unionem Ghriftiani populi Ac pacem fandas 
matris ecclefiz attenderunt. 

Sperat infuper prudentiam fuam taliter 
fe habituram , quod omni populo propala- 
bitur, ipfos non ^nionem propter privatum 
commodum Ac loca fua diicxiffc ; fcd prop- 
ter unionem loca quzlibet illi apta Ac zqua 
pariter diligere ; non enim propter loca res * 
fcd propter res loca quzrcnda funt. 

Et ne fufpicari valeat, quod ad dilatan- 
dam St fubterfugiendam unionem dominus 
nofter papa mutationem loci quzrat, con- 
tentus eft dominus nofter papa , quod adver* 
farix fus fanditaris unum virum eligant, qui 
ipfis placuerit , Ac ipfe fimiliter unum eliget, 
pro parte fua. 

Et quoniam dominus nofter papa quod 
fupradidum eft tota intentione peroptat, 
intendit virum eligere , eundis rationibus di- 
vifionem Chriftiani populi, &fchifmaDco 
abominabile, Ac hominum exterminium o- 
dientem , Ac ecclefiz fandz pacem Ac unio- 
nem fidelium diligentem , non foium prop- 
ter publicam utilitatem Ac commodum ; ve- 
rumetiam propter privatam ; cui fandi taa 
fua injungere deliberat, ut locum eligat cum 
omni fblertia Ac zquitate, rejedis eundis ca- 
villationibus Ac dilationibus. Et ideo carit 
fime requirit Ac hortatur in Domino, prz- 
didos diledos filios fuos * ut inftare velint 
cum adverfariis fanditaris fuz> ut fimiUtcc 
faciant. ' 

, Dolet infuper paterno affcdu dominus 
nofter cum przdidhs filiis fuis, de modis fer- 
varis Florentiz his diebus adverfus fandita- 
tem fuam. Et primo dolet , quod concilium . 


Digitized by LjOOQie 


9J7 AD CONCILIUM PISANUM ANNI wccccix. . pjs 

quod congregaverunt ad deliberandum u- A fgnoria. Sed fi libera dari volebat confiliariis 


trum eidem domino noftro papae deberet 
per ipfos totaliter auferri obedientia , fuit ex 
perfonis ut plurimum paflionatis contra ju- 
ftitiam fuz fanditatis, & quorum plurimi af- 
fenferant confpirationibus & terminationi- 
bus contra fuam fanditatem fadis. 

Deinde dolet de modo fervato in for- 
mando & proponendo pundum, fuper quo 
confilium quaerebatur. Modus quidem pro- 
ponendi pundum , & quaerendi confilium, 
iicutfuae fandttati relatum eft, hic fuit .'Ve- 
xillifer juftitiz in haec vulgaria verba furrexit : 
Stando ne i termini delfcifmacome egliftannojioi 
domandtamo fe fecundo iddio e labo na confcien- 
tia,& fecundo la ragionefiamo obligati a dare 
in tutto la obedi entia al mi fero papa Gregor io 
perche in cotefto non vogliamo folo attendere la 
conf cientia ma eciandio le ragioni , ne voglia- 
mo piu la parte affirmativa che la negativa ; ma 
Jtare intendiamo Jecondo ragione olle vofire de- 
terminationi. Voces apparentes honeftatis 
fuerunt ; fed fi intentio & verba honcftati 
confonabanr, non diu per proferentem infra- 
feripta abfeonfum fuit. Inquit enim : & ac- 
tioche ciafchuni fano Uberi nel pariare , & da 
niuno timore fuggetti noi vi notifickiamo che gU 
e determinato per noi che ninno boulle apofloliche 
fiano obedice fotto la nojlra fignoria fiano obole 
per privatione de beneficii o per deceffione de 
prelati. Ancora determinato habiamo che ninno 
denaroper colle (for i fiano portati almiferopapa 
Gregorio. Ex quibus fatis comprehendi po- 
teft, quod confilium ad utramque partem 
poftulatum , folum illis qui obedientiam au- 
ferendam confiliaturi erant , ljberum fadum 
eft , immo fatis aperte fuafum , aliis vero haec 
libertas data eft. Haec fuafio prarftita libere 
pro veritate confulendi , quod videlicet do- 
mini deliberationi fe opponerent,fi obedien- 
tiam dicerent non auferendam. Quis enim 
nefeit naturale fore hominibus , etiam ami- 
cos abfentes faciliter culpare , quosprzfcntes 
redarguere non auferinr. Quanto magis , fi 
agnofeant veritatem , cum dixerint , magi- 
ftratibus difplicere ? Quis nefeit quod multi 
confiliarii inveniuntur , qui vultum principis 
& adus ante examinant , ut quid applaufe- 
rint perpendant , quam rem difeutiant , ut 
confulant veritatem. Sat fufficcrc debebat ad 
haec mala prona ut plurimum confulentium 
malitia. Verum ne propter ignorantiam pec- 
carent , domino papae jam oblatam efle per 
dominium Florentiae poteftatem apoftolicam 
exercendi jurifdidionem in terris fuis, & de- 
bitos apoftolicae camerae proventus, palam 
didum fuit. Quid ergo illi auferendum con- 
fulere fupererat , nifi folum papz nomen , 
cum jam diredo & utili dominio dominus 
jiofter papa Gregorius eflet exfpoliatus per 
eos. Dixerunt infuper : Ancora habiamo de- 
terminato che ver uno generale de gli ordini de 
Mendicanti non nofia e fer e offefo fotto la noftra 
Vet. Script. (jrMon. ampl. Colle (l. Tom. VII. 


B 


D 


ad utramque partem facultas ; quare non fal- 
tem additum fuit illis verbis : Et determinato 
habiamo che a ver uno de Mendicanti che voglia - 
no vel configliate tenere la obedientia de papa 
Gregorio , niuno de generali pojfa fare novit a- 
nei noftri terreni. Sed quanta cum honeftato 
ulterius proceiTum fuerit verba referant. Di- 
xerunt enim : Gli e ftato chiamato per voi il ve- 
nerabile patre maeliro Luca a cotelia congre- 
gatione e non e venuto , ben fora devenirve do- 
mam meglio hfurebbe fatto fe vi fofe venuto 
oggi. 

Vifum erat fupradidis verbis nomen pa- 
patus relidum fuifle domino noftro papa: 
Gregorio; nunc autem cum didum fit : Gli e 
(lato chiamato il venerabile patre > &c. domi- 
nium Florentis non habere in cardinales 
eos quos fecit cardinales dominus nofter.pa- 
pa , per ipforum verba aftantibus manifeftum 
fuit; quod nihil aliud apud cos qui audive- 
rint refert , quam quod ex tunc dominum 
noftfum Gregorium papam non habebant 
in papam. 

Quibus didis , relatum eft domino noftro 
papz per cancellarium veftrz communita- 
tis : Diledi filii fui priores artium & vexilli- 
fer juftitiz populi & civitatis veftrz legere 
fecerunt inftrumentum confcdum fuper tol- 
lendo fchifmatc, tempore quo ad fummum 
pontificatum dominus nofter Gregorius eve- 
dus eft. Deinde przceptum fuit omnibus 
aftantibus, ut redirent in craftinum. 

Hoc quidem fumme placuit & placet 
domino noftro papz Gregorio , videlicet 
quod inftrumentum illud ledum fuerit, & 
fzpius perlegatur : quoniam difpofitus eft 
quodeumque apparet in inftrumento ipfo 
juratum, votum, & promiflum integre & 
realiter obfervare. Et utinam adverfariorum 
fuorum jura & debita a fidelibus debite dis- 
cuterentur & cernerentur , ficut jura fandi- 
tatis fuz indebite ventilata funt. Et utinam 
eorum ipfi cogerentur juramenta & vota 
fervare , fi nollent , ficut ipfe realiter & fponte 
paratus eft,fua juramenta & vota fervare, 
quoniam pacem celerem & bonam fine pec- 
cato & dilatione experiretur fanda matec 
ccclcfia. 

Ceterum relatum eft domino noftro pa- 
pz, quod in craftinum congregatis przdidis 
omnibus didum fuit illis per cancellarium 
przdidum in hunc efFedum : Ut omnes fu- 
per materia fint magis dodi & clari , volunr 
domini mei , quod dominus Laurenrius de 
Ridolfis primo loquatur pro utraque parte , 
nihil determinando. Poft quz ipfe dominus 
Laurentius tradatum quemdam , quem con- 
tra veritatem & juftitiam domini noftri papz 
confecerat , recitavit : in cujus narratione li- 
cet quicquam conclufive non fuerit vifus a (Te- 
rere ; tamen conatus fuit , quantum potuit , 
ut argumenta impugnantia contra defenden- 

Hhhhij 


Digitized by ^ooQie 


9J9 ACTA VARIA PRAiVIA 960 

tia juftitiam dt veritatem vellicando ptaeva- A tollendo fuifle concordem, dc inde diXum, 
Iere viderentur. cft ipfum fautorem fchifmatis fuiffe & hxre- 

Poftquatn vero ille conticuit, ut relatum ticum. Negatur propofiuo i antecedens pro- 

cft , furrexcruat inulti dc praecipue quidam bent ipfi qui afferuerunt, vel fi probare non 

qui interfuerant , quando de unione traXa- poliunt , quod numquam poterunt, quia vc- 

tum fuit inter dominum noftrutn papam dc rum non eft , unde ex antecedente hoc falfo 

adverfarhim fuum , in multis malitiofis adin- conclu fio vera ? Et quamquam fufficiat domi- 

ventionibus deducere conati funt , dominum no nofiro papae negaffe verum effc quod 

noftrum papam cum adverfario fuo intrin- falfum cft : tamen ut magis adhuc falfitas de- 

fecc de fchifmate non tollendo fuiffe concor- prehendatur , dc clare videri polfit , quod fu a 

dem. Secundo dicebant per dominum Grc- fanXitas non fuit, nec concors eft cum ad- 

goriumtraXatum unionis fuifle fractum. Idem verfario de non tollendo fchifma > quod do- 

afferebat ille qui fe dicit cardinalem dc Thu- minus papa pluries dixit, iterum replicat, 

reio , dc multas alias cavillationes per domi- 3 quod paratus eft in uno loco communi cum 
num noftrum papam dc adverfarium fuum fuo adverfario convenire a partibus non prx- 

fervatas fuifle ad impediendam unionem, ma- cleXo , dc venientibus & flantibus tuto , qui ii- 

gnjs fiXionibus probare nixus cft. Peindc las habeat circumflandas , quas canones dc 

faXaaliquati reflexione , multi alii pulpitum xquitas diXant, in quo fiat communi par- 

a fcenden tes,approba v erunt totalem obedien- tium confenfu congregatio & univerfale con- 

tiam removeri debere a domino noftro papa. cilium. Ibi paratus eft intereffe , dc unionem 

His omnibus ponderatis , videre videtur cum effeXu , promiffa fervans , populo dare , 

S$. dominus nofter in principio difputatio- quantum in eo erit. Et fi ille adverfarius fuus 

nis illius, videlicet utrum fibi deberet au- venire recufaverit, paratus eft etiam abfque 

ferri totalis obcdientia,an nc, licet non fuc- adverfario fuo cum illis qui Pifis funt con- 

rit przmiffa laudabilis & confueta protefta- venire in loco , prout fupradiXum eft , & fua 

tio, tamen aliqualem confuetudinem fuifle juramenta devota integraliterobfervare. Ex 

fervatam , videlicet quod quidam furrexit, C quo fatis date patet , quod cum ilio concors 
dc quzftionem propofuit, dc per quetxidam non fuit, nec eft de fchifmate non tollendo, 

alium argutum fuit ad partem utramque. Sed* prout affertum fuiffc ia illo confilio fux fau- 

cum foleant conclufiones poni , ille tacuit Xitati relatum eft. 

quod per alios quofdam & per quem alias Audivit infuper ibidiXum fuifle fanXita- 
conclufum fuerat. Cum foleat infuper folul tem fuam fregifle traXatum unionis. Ad quod 

unus conclufiones ponere , dc quantumcum- ipfe refpondet , quod tunc non unionem 

que veriffimx fint , major pars aftantium , e- multi traXabant , fed confpirationes dc fub- 

tiam qui fuper cathedram fedet, pro eluci- verfionem veritatis, & dcftruXionem per- 

cidanda veritate conclufiones impugnare t fonx fux. Quod vero hoc verum fit , quot 

exceptis tribus, quorum unus, ut relatum fcandala c veftigio pullulaverint contra fuam 

eft , dixit fibi non videri quod obedientia dc- veritatem.de perfonam , opus probat, 

beret auferri fux fanXitati, nec tamen aliter Advertens igitur prxfatus dominus nofter 
aufus eft contradicere ; alius vero inquit, me- papa Gaegorius , cum quanta animofitate 
iius cft bene mori quam male vivere, dc quod D dc injuftitia in illo confilio, quod tamen de- 
habebat dominum Gregorium in verum pa- liberatio prxceffetat , aXum fuerit adverfus 
pam. Alius obtulit fe velle in fornacem ignis fanXitatem fuam , prxter , immo contra om- 

ardentis introire , fi aliquis ex adverfariis do- nem juris ordinemde xquitatem, dolet non de 

mini noftri papx Grcgorii fimiliter introire communitate dc civium univerfitate , fed de 
vellet in teftimonium veritatis. Nullus in- quibufdam qui five ignorantia, fivemalignita- 

juftas conclufiones aufus eft impugnare , nec te, five odio, cujus tamen parti fui caufam illis 

inventus eft inter tot illorum, qui divinas datam ignorat, five injufto amore aljcXi, five 
veritates cavillare confueverunt , zelo Audio- iniquo pretio, aut illicitis promiffionibus ven- 

fi tatis dc exercitio intclleXus , vel ut videan- dicati , veritatem dc judicium fubverterunt ia 

tur ceteris fapientiores , qui fi non zelo veri- offenfam omnipotentis Dei dc apoftolicx fe- 
tatis, aliqua faltem hujufmodi caufa apofto- . dis, dc perfonzfuz fanXitatis opprobrium , 
licam juftitiam , dc principis apoftolorum fe- fancientes contra principis apoftoiorum fuc- 
dem dc thronum defenfarc voluerunt , dc fa- £ ccfforem , dc exequentes quod contra mini- 
pientia ad fallacias dc fophifinata refellenda mum clericum dc fubditum fuum facere de 
ufi fuerint , quam a Domino receperunt , fed jure dc xquitate non poterant , nec debebanr. 

ad fua defideria coacervabant fibi magiftros Ut videant infuper diicXi filii fanXitatis 
prurientes auribus. fux cives Florentini, qualis dc quanta honcftas 

Verum quot vera & honefta ibi propofita fervata fuerit adverfus fanXitatem fuam , ad- 
de prxfuppofita fuerint , faciliter difcutcre vertant attente requirit. Qux enim lex prx- 
volentibus innotefeet. Prxfuppofitum enim cepit , qux xquitas fiiafit, ut concilium illud 
ibi fuit dominum noftrum papam Grego- ad inflandam adverfandum fibi congrega- 
tuuM cum adverfario fuo de fchifmate non rent, dc cum fanXitas fua noa diftet a civi? 



Digitized by 


Google 


5>«r AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 961 


ttte Florentix ultra quam per tres dictas , A 6 honefte expedata refponfio! 
nihil Hbi notificatum extiterit. , . Quoniam vero dominus nofter papa G&e- 

Qux lex prxeepit, qux xquitas fuafit , ut go&ius magnam, immo maximam ofienfatn 
ex fot adverfantibus fibi & complicibus, ilio- in omnipotentem Deum , in apoftolicam fe- 

rum admiffi fuerint in concilio, & fanditas dem , flt in fcipfum fufccpiffc vifuseft , d*ie- 
fua minime requifita fuerit, ut fi unum fal- dam filiam fuam communitatem Florentia 
tem minimum vellet mittere , pofiet ipfiw de fuofque cives hortatur , requirit & monet in 

fua veritate & juftitia informaret Domino, ut velint fle operam adhibeant > 

Forte ad excufandas excufationes in pec* quod quia contra juftitiam fle xqottarem de 
catis dicent, vocatus fuit ad concilium prx- &do exfpoliatns fuit obedientia quam pof- 

didum cardinalis fuus , Sc noluit interefie, federat per xxx. annos Sc utera , in prxdida 
Sed quomodo vocatus eft dicatur. Intetefie civitate Sc dominio fuo, defado reftituatur 
voluit tamquam legatus apoftolicx fedis , fle in ipfai quoniam exfpoliatus eft de fado , 

illo modo noluit admitti. Quid aliud hoc ante omnia debet reftitui. 
referebat, nifi quod aut legatus nolens oppro- B Sperne -enim fandiffimus dominus nofter 

brium apoftolicx fedis Sc perfonx fux , ideo papa Gregoiuus, immo certus eft , quod nifi 
ineerefie recufaree , Sc fic honeftum vocatio- fcdudi fuiftetis per quofdatii , numquam hoc 

nis colorem fibi vendicafle nifi fuerint > vel icandalum eveniffet. Certus infupei eft, quod 
quod fi tamquam non legatus intereffer , ma- fi fanditatis fux volueritis veritatem Sc jufti- 

gis videretur patrix voluntati fle legi per eos ... tiam , juxta veftrum debitum , audire , de ipfa 
jam ordinatx affentire velle videri j fic fic ip- plene. informati m*li$nantium fallaciis con- 


fam injuftam tamquam juftam approbare fufis, veritai fle juftitia domini noftri papx 
legem, quam domini noftri papx Grego ru Gregom apud vos gloriofa venerabitur, 
poteftati credere, Sc ipfam patrio dominio 

prxponendo defenfare. " r "" . 

Verum Deus omnipotens, qui abfcond i- DIFFICULTATES 


ta cordium confilia manifeftat , noluit ipfos 
longe fuam honeftatcm abfeoodere poffe. 
Mifcrunt enim ad fanditatem fuam orato- C 


adverfus concilium Pifanum propoftta , dr ante 
ejus celebrationem folvenda. 


rem fuum, narrantem qux ftatuta fuerunt poft Uia in concilio univerfali pollent duo ex mf. m»f. 

confilium hujufmodi, fle certa, ficutfupra- vX.de papatu contendentes, 'fcu ipforum wtUnu' 
didum eft, petentem. Sed quare non fic alter, vel iplbram fcquaces movere dubia, 
antea >. Sc dare exceptiones qux fequuntur : Ideo fu- 
Sed ut honeftum adderent honeftati , ter- per illis eft habenda ante diem concilii ma- 
minum dierum trium orator ipfe ftatuit do- tura deliberatio. 

minonoftroadrefpondendum. Si vero infra i Et primo forfan dicetur fle excipietur, 
didum terminum dominus nofter papa non quod cardinales non potuerunt de jure vo- 
refponderet , dominos fuos aliter provifuros care concilium , fed potius ille qui gerit fc 
aiebat. Prxvifi fuerant adverfantes domino pro papa in parte fua. Et hoc videtur habe- 
noftro papx per hebdomadas, ut confue- rc colorem per §. Huic etiam xv ii. di. Aconi- 
tum eft ut plurimum. Triduo longior termi- nia jura illius diftindionis. Et fi huic dubio 
nus furibus Sc homicidis fle aliis reis fle dam- ^ dare non fatisfiat, non cenfebitur ccclefia 
nandis ad mortem folet indulgeri , fle apofto- u congregata , nec clTe ibi concilium , fed po- 
lorum principis fuccefioris veritas, juftitia , fle tius conciliabulum , fle fic nullius audorita- 
poteftas tanta ignominia, tantoque dedecore tis , juxta cap. Multis xvn. di. 

prxfumitar conculcari. Obonc Jesu, qui di- 2 Item, poflet moveri aliud dubium, fi 

xifti fideli tuo Petro : Tu es Petrus , & fuper quilibet qui pro papa fe gerit , petat ante om- 

banc petram adif cabo eccle fiam meam , dr porta nia reftitutionem propter fubtradiones fle 

inferi non pravalebunt adverfus eum , dr tibi neutralitates fibi fadas. Talis petitio videtur 
dabo claves regni caelorum , & quodeumque li- habere colorem per §. Item Symmachus 1 1. 

gaver is fuper terram , erit ligatum & in coelis; q. vn. / 

& quodeumque folveris fuper terram , erit fe- 3 Item , poterunt dicere prima facie con- 

lutum dr i» calis , attende fle miferere. tendentes , quod polito quod cardinales pofi 

Nec licet tam abominabilis injuftaque fipt vocare concilium , vocatio ifta eft nui- 
fuerit prxdidi prxfixio termini , adhuc eo 11 la : quia fpoliatus epifeopus ex quacumque 
modico differri potuit. Nam miflac funt lir- caufa vocari non poteft de jure ad concilium, 
terx eundis qui in curia fanditatis domini nifi primo fuerit reftitutus , ncc de aliquo 

noftri erant fubditis prxdidx communicatis , crimine agi contra eum , ut volunt jura per 

magnas injungentes pcenas, nifi a prxdida expreflum 1 1 1. q. 1. Ac 1 1. q. 1 1. fit ifta eft 
ftatim difcederent curia; qux litterx datx una exceptio, qux prima facie videtur juri- 

funt Florentix xvw. Februarii. Die vero eo- dica per dida jura , fle in qua Benedictus 

dem . oratore Florentinorum difcedcnte a fe fundavit tempore alterius fubrradionis ; 
ptxfentia domini noftri : O magna honeftas ! fle nifi ifti dubio fufficicnter refpondeatur , 

Hhhhiij 



9 6 3 ACTA VARIA P R JE V I A 964 


concilium nullius effc&us redderetur. A 

4 Item , p offer moveri dubium : Si Bene- 
dictus vel Gh.egqk.kjs in concilio peterent 
fubcra&os vel neutrales repelli a concilio, 
tamquam ibidem vocem non habentes. Ida 
petitio videtur habere colorem per §. Huic 
etiam xvu. did. Sc quia fubtra&i feu neutra- 
les fpoliantes per hoc papam , cenfentur effc 
inimici juxta jura vulgata , & fic veniunt in 
concilio ut pars , non autem ut judices vel 
vocem habentes. Et iftud dubium ed forte. 

j Item , (i in concilio odendatur aliquid 
contra alterum vel utrumque contenden- 
tium , propter quod dederit effc papa , ut g 
puta hzrefis cum pertinacia » tunc ed pla- 
num que agere pofGt & debeat concilium > 
juxta c. Anajtsfius xix. di. & c. Aeacius cum 
gloffa xxiv. q. i . Si autem non probetur ali- 
quid vel dicatur propter quod alter ipforum 
papa effc dederit , ctiamfi probaretur haere- 
fis five pertinacia , videtur quod concilium . 
non poffit ipfos abjicere a papatu per c. Eje- 
ftionem lxxix. di. xl. di. Si papa , & c. Incau- 
tum xxl di. cum ibi notatis per gloff. Et in 
ido dubio multa funt corifideranda & avf- 
fanda. 

6 Item , poterit moveri dubium , quod ^ 
licet idi duo contendentes (int negligentes ^ 
in extirpatione fchifmatis , vel non fervent 
juramenta & vota ; ex hoc fchifmatici non 
fune nec effc poffunt , ex quo membra libi 
obedientia a fua communione non abjiciun- 
tur, per c. Non vos xxui. q. v. Sc per diffini- 
tionem quam ponit B. Thomas x. z. ubi tra- 
ftat de Schifmate,& idem Alexander de Ha- 
les iiv. it. ad fin. ubi etiam tradat de Schif- 
mate. 

7 Item , pollet moveri dubium , quod li- 
cet idi contendentes ex prsemiffis pollent di- 
ci fchifmatici» tamen per hoc ille qui papa 
verus edet , non defiviffet ipfo fa&o effe pa- D 
pa , nec papatum amififfet praetextu qui ha- 
betur in c. 1. in fin. deSchifmate. Et fic ta- 
lis qui non defindet effc papa, licet fchifma- 
ticus , a concilio non videtur poffe dejici. 

8 Item, Edicatur quod idi funt fchifma- 
tici, & fchifma inveteratum tranfit in hatre- 
fim , hoc non videtur habere locum , nifi of- 
fendatur, quod aliquam in fchifmatc confin- 
gunt hxrelim. Et dicit Hieronymus in c. In- 
ter fchifma xxmi. q. m. & praecipue quia duo- 
bus contendentibus de papatu, quorum qui- 
libet credit penes fe ecclefiam , fchifma non E 
tranfit in hxrelim, juxta notam per glof. xxiv. 
q. x. in prin. 

9 Item , poffet moveri aliud dubium , quia 
pofito quod diceretur , quod idi ex enormi- 
bus criminibus Sc notoriis fcandalizant ecclc- 
fiam , de quibus funt incorrigibiles , ex hoc 
funt dejiciendi , ficut pro hzrefi , juxta glof. 
c. Si papa xl. di. Illa gloffa ufquequaque non 
ed vera, & reprehenditur, juraque allegata 
ibidem non probant intentionem gloffar. 


10 Maxime quia ex hzrefi largo modo 
fumta papa non dejicitur , nifi fit hzrefis con- 
tra fidem Sc articulos fidei , ut notatur per 
glof. lxxix. di. Si quis pecunia. Sc multi dolo- 
res folemnes illam gioffam fcquuntur. 

Quare nifi praedi&is dubiis clare fadsfiat, 
concilium de facili poffet impediri & dividi, 
Sc fic nullus bonus fequeretur effedus. 

1 1 Item , ed avifandum quis modus agen- 
di fervabitur in concilio contra utrumque 
contendentium in ipforum vel alterius con- 
tumaciam : cafu fcilicet quod non compa- 
rcant , vel fi comparcant, renuntiare nolint 
per fe vel procuratores , videlicet utrum pro- 
cedatur per accufationem , inquifitionem vel 
denuntiationem. 

1 2 Item , fi deliberetur per accufationem , 
quis accufator, fi per inquifitionem, quis pro- 
motor ’» fi per denunciationem , quis denun- 
tiator , & qui tedes erunt producendi , Sc quae 
litterae feu indrumenta ad probandum con- 
tendentium culpam , deli&um , & negligcn- 
tiarn. 

1 3 Item , poffet moveri dubium , fi con- 
tendentes non veniant, & quilibet ipforum 
habeat multos fequaces & adhaerentes, quid 
fiendum tunc per concilium : quia fi pod con- 
cilium cardinales utriufque collegii eligunt 
aliquem in papam , erunt tria fchifmata Sc 
tria capita in ecclefia de fado \ Sc fic majus 
fchifma. Et ideo oportet, quod in ido ben« 
avifecur Sc plene provideatur , ne ex fchifma- 
te alia fchifmata oriantur. 

14 Item, quia dominus Benedictus& 
Gk.egoh.ius ordinaverunt , quod teneant 
concilia fuae obedientiae, utrum per hoc pof- 
fint impedire de jure vocationem faciendam 
per cardinales. Videtur prima facie , quod 
fic ; quia cardinales non poflunt convocare, 
nifi in ipforum defeftum , Sc ipfi nunc viden- 
tur fupplere defe&um. 

1 5 Item , videtur competere domino Be- 
nedicto legitima exceptio , fi vocetur ad lo- 
cum , qui fit extra fuam obedientiam , per ju- 
ra vulgata 1 1 . q. v 1 . cap. i.Scu. cum fimili- 
bus. 

16 Item, poterit dicere dominus Bene- 
dictus in concilio, quod ipfc acceptavit viam 
ceffionis , & ad locum Saonz conventum ac- 
cedit, & non detit per eum, fed per Grego- 
rium , quominus pax daretur per viam ceffio; 
nis » & hoc ed notorium. 

1 7 Item , poted dicere quod ex pod venit 
ad Portum-Vcneris, & requifivit advcrfarium 
per nuncios Sc litteras de cefiione facienda, 
& obtulit loca etiam obedientiae Gregorii: 
quz omnia fuerunt per Gregorium refutata » 
&. hoc ed verum. 

Ex his videtur poffe concludere, quod in 
fa&o fchifmatis non poted fibi imputari nc- 
gligentia , dolus , vel contumacia , Sc fic con^ 
cilium nihil poted facere contra eum. 

1 8 Nec obdat fi dicatur quod imputan- 


Digitized by ^ooQie 



£5$ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix» 966 


dumeftfibi, quia non obtulit fe renuntiatu- 
Tum per procuratorem propter difcordiam 
locorum vitandam, quia poteft hoc excufare j 
quia in renunciatione facienda per procura* 
torem , poteft intervenire fraus tacita; renuo» 
dationis fcu occultae, quz etiam non intima- 
ra parti , renuntiationem redderet nullam , 
jruxra notam in c. Ex farte decani , de refeript. 
de procura, mandato, Sc de renuntia, c. Cum 
illufto y in cie. & ibi gloffa otdinar. 

1 9 Item , poterit excufare , quia adverfa- 
rius publice dixit, quod ad renuntiationem 
faciendam non procederet per procurato- 
rem , & ita fruftra offerret quod adverfarius 
acceptaturas non effet. Ex quo videtur quod 
nullatenus (ibi valeat imputari, pro eo quod 
non obtulit fc renuntiaturum per procura- 
torem , maxime quia in caufa tam ardua non 
tenetur procuratorem confti tuere, juxta cap. 
guerelam , de procura. 

20 Nec obftat fi dicant, quod domino 
Benedicto poteft imputari duratio fchifma* 
tis , eo quod repente receffita partibus iftis, 
& ad longinquas partes , non difpofito de fa- 
6co unionis i quia poterit hoc excufare , vide- 
licet quod fecit neceffitate compulfus, & pro- 
pter metum jnftum , qui cadit in conflantem 
virum $ Sc hoc eft fatis notorium. 

2.1 Item, videtur quod ex eodem metu 
poffie fe excufare ad hoc quod non veniat 
ad locum concilii , cum tranfire ipfum opor- 
teat per terras fubtra&oram & neutralium , 

Sc fic inimicorum fuorum , qui eum perfe- 
quuntur, etiamfi darentur littera de falvo» 
condu&u 5 & ita videtur quod convocatio 
qux fiet fit nulla , & quz fient per concilium 
eram irrita. 

22 Item , videtur quod ex pmrmiflis fi re- 
quiratur , ut affenfum praebeat concilio, quod, 
ipfe poteft recufare rationabiliter, nec difien- 
fiis in tali cafu habebitur pro confcnfu , nec 
habebit locum, quod noratur per Jo. de Con- 
fli. c. primo fiiper verbo Rationabilior, Sc per 
Archia, xvm. di. m prin. per glof. lxv. di» 
c. primo > Sc fic videtur quod concilium nul- 
las vires habebit. 

23. Item, videtur quod ipfe Gaeuoriw 
jufte poffir contradicere huic vocationi , St 
concilium totum recula i e , quia cardinales 
utriufque partis vocant ad concilium Sc ad- 
mittunt fubtraftos ab obedicntia utriafque, 

Sc quia utramqtre perfcqttuntur & fpoliant» 
Et ifta caufa recufationis & contradi&kmis 
Videtur juftiffima , juxta jura vulgata m. q. 1. E 
quafi per totum ; Sc porerunt ipfi dicere ratio- 
habiliter : fenriici noftrl conftitauntur judi- 
ces. 

24 item, fi dicatur quod concilium or- 
dinabit , quod dominus Benedictus cedat, 
poterit rcfpondcre , quod paratus eft , fi alter 
cedat. £t fi dicant quod cedar, etiam altero 
continuante, quia contumax abjicietur per 
ec.clefiam , potefitrefpondere , quod adver- 


farius abjicietur verbaliter & noft tealitcr, 
& fic remaneret ecclefia incerta in fchifma» 
te : quo remanente , ipfe dominus Benedic- 
tus non tenetur cedere. Immo fi cederet , pec- 
carer, juxta notam iu.c. J$gam perknhfum » 
vii. q. k 

25 Item, Iftx eaedem exceptiones Sc ra- 
tiones videntur competere Gkego&io , cafu 
quo dominus Benedictus effet contumax. 

Prxmiffx caufx Sc multa: aliae , quz pote- 
runt fuboriri forte majores , reddunt exitum 
iftius caufz valde difficilem & pcriculofum , 
nifi prudenter advertant, & omni affedione 
depofita fecundum Deum procedatur. 


ANONYMI EPISTOLA 
ad cardinales Pifis congregatos. 

De mutando Pifarum loco pro concilio 
celebrando. 

I N nomine Dei omnipotentis* cujus Tri* 
nitas, videlicet Pater , Filius , Sc Spiritus» 
fandus, in unitate pcrfc&a, gloriofiffima St 
aeterna vivit & regnati 

1 Mandatum eft , revertndiffimi patres 
Sc domini i Honora matrem tuam. Cujus qui» 
dem honoris exhibitionem non fotum hrex» 
teri ori reverenti* cultu , fed etiam in fub* 
ventione cirCa incumbentes opportunitates 
attendendam fore Dominus ac Redemtof 
itofter J Esus Christus Pharifaorum calum- 
nia refpondens , terminat fic ; Deus dixit fiet 
Honora patrem tuum & matrem tuam. Et Qui 
maledixerit patri aut matri , morte moriatur » 
Vos autem dicitis : Jguteumqoe dixerit patri 
aut matri , munus quodeumque eft e* me tibi 
proderit , & non honorificabit patrem fisum aut 
matrem fuam , & irritum fectftis mandatum 
Dei propter traditionem veftram . Super qud 
beatus do&or Hieronymus ita inquit ; Ho- 
nor in fcripturis non tantum in falutatkml- 
bn$ & officiis deferendis ^quantum in elee- 
mofynis ac muneris oblatione fentirur. «a* 
toora, inquit Apoftolus , viduas qu» vere Vt» 
da* funt» Hic honor donum inceliigitur. Et 
in alio loco : presbyteri digni habentur dupli * 
ei honore , maxime qui laborant in verbo $ itt 
doUrtna , & per hoc mandatum jubemur, ut 
bovi trituranti os noti claudatur , & dignus 
fit operarios mercede fua. Quantum enim 
mater dignior eft, tantum fibi major a filiis 
honor debetur. Quoniam autem eft dignio* 
corpore fjriritus , fpirituali matri quam cor- 
pore* majori honore tenemur. Corpore* 
namque mater ad effentiam vitx corporeae 
efcpedk , in q»a juxta B. Job fententiam , con- 
tinue morti fnbjidmut , in qua multis reple- 
mut miferiis , St humqoam manentem afpi- 
cimus flatum, fed de utero ad tumulum itV 
inflanti transferimur, in patre fufeipiente» 
putredinem , vermefque pro matre atque fo- 
ror* amplcdcntes , cui fi pro milcro mcffl» 


Digitized by LjOOQle 


'1 


967 ACTA VARIA PRIVI A 968 

brorum ergaftulo & repugnante menti lege, A cutiens vefte laniata, frigus materiale fpiri- 

qux ab adolefcentia prona eft ad malum, tualeque per omnia membra illapfum, totum 

qux ab ipfa matre accepimus, divino obii* corpus tanta frigiditate complevit, ut omni 

garaur mandato jureque naturae , quantum -vitx calore rejc&o, non remanferit in ea an- 
nos obligatos debemus confiderare , hono- helitus , nec fpiritus vitae , qui eft caritas Dei 

rem exhibere (pirituali matri , quae nobis ex- & proximi. .Infirma , juxta illud Ifaix : Om- 

pendit ut renaiCcamur in Chrifto,& effentia m ne caput languidum & omne cor moerens. 

vitx adipifeamur cxlcftis , ubi angelorum A planta pedis ufque ad verticem non eft in 

choris intereffe, cum beatiffimis fpiritibus eo fanitas. Vulnus & livor & plaga tumens, 

gloriae conditoris affiftere , prxfentem Dei non eft circumligata , nec curata medicami- 

vultum cernere , incircumfcriptum lumen ne , neque fota oleo. In carcere tali , quod 

.videre , nullo mortis metu affici , incorrup- de ea verificatum eft illud Jeremix : Occidit 

ationis perpetuae munere lxtari , qualia & rex Babylonis , quod interpretatur rex confu- 

quanta fint gaudia mens confiderare & lin- fionis , filios SedechU , quod interpretatur fi- 

gua explicare non fufficit. " lios iuftitix Domini , vel juftificantis Domi- 


2 Non fatis vero fore , quam a carnali fuf- 
cipimus parente generationem, ut ex hac cor- 
ruptibili, qux eft mors potius dicenda quam 
vita, ad immenfam , ineffabilem xternamque 
cxleftis regni gloriam advolemus : Sed re- 
generationem oportere magifter Veritatis Ni- 
codemum inftruens , his cenfet verbis : Arnen, 
amen, dico tibi, nifi quis renatus fuerit demo, 
nonpoteft videre regnum Dei. Dicit ad eum Ni- 
co demus : Quomodo poteft nafei homo , cum fit 
fenex ? Numquid pote fi in ventrem matris ite- 
rato introire & renafei? Refpondit jefus : Arnen , 
omen , dico tibi , nifi quis renatus fuerit ex aqua 
(jr Spiritu f antto , non potefi introire in regnum 
Dei. Quod natum eft ex carne , caro eft quod 

natum eft ex Spiritu , Spiritus eft. Qux etenim 
mater illa fit,, qux nos pariat & regeneret in 
cxlo , Galatis Apoftolus infinuat : illa autem 
qua furfum eft Jerufalem libera eft , qua eft ma- 
ter noftra. Scriptum eft enim : Latare ,fterilis 3 
qua non paris. Erumpe (jr clama qua non par- 
turis , quia multi filii defert a , magis quam ejus 
qua habet virum. Hxc autem mater noftra 
quot quantifque calamitatibus laboret Job 
dixiffe videtur : IJ tinam appenderentur pecca- 
ta mea in quibus iram merui , dr calamitas quam 
patior , in flater a : quaft arena maris hac gravior 
appareret , unde dr verba mea dolore funt ple- 
na, quia f agit ta Domini in me funt , quarum 
indignatio ebibit fpiritum meum , dr terrores 
Domini militant contra me. Quot autem filios 
ufque adhuc miferatiores invenerit, quorum 
faltem affe&us profuerit effe&ui, proh dolor ! 
res oftentat, ita ut dicere poffit adverfus pro- 
prios filios in utroque homine : Efurivi , dr 
non dedifiis mihi manducare i fttivi , dr non 
dtdiftis mihi potum ; hofpes eram , dr non col- 
legifiis me ; nuda , dr non operuiftis me f infir- 
ma & in carcere , dr non vifttafiis me. Efuriem 
namque pafla eft , & fitivit non una die & 
no&e , fed pluiquam triginta annorum cur- 
riculis femper in gemitibus fuit, propter flen- 
dum fchifma. Panis & vini materialis & juf- 
titix, hofpes eft lxfus ab hofpite, ftratuseft 
in lacu miferix &. in luto fecis , quodque fi di- 
xerit confolabitur me le&us meus & releva- 
bor, loquens mccumin ftra tu meo, tenebis 
me per fomnia, & per vifiones horrore con- 


num., in oculis ejus, & omnes" nobiles Juda, 
quod interpretatur omnes nobiles confiten- 
tis vel juftificantis Deum. Oculos quoque Sede- 
chia eruit , dr vinxit eum compedibus , ut ad- 
duceretur in Babylonem, ubi vere juftitia & ju- 
ftificatio , confeffio & glorificatio Domini re- 
perietur , nifi in fanda Jerufalem qux eft ma- 
ter noftra? Quis autem inventus eft in caris 
& notis ejus , qui in tantis gemitibus & angu- 
ftiis confolentur eam ? qui inventus fuerit fi- 
ne macula , qui poft aurum non abierit, qui 
non fperaverit in pecunia & thefauris ejus: 
certe beatus erit vir ille , & laudabimus eum, 
quia fecit mirabilia in vita fua. Poteft quip- 
pe mater noftra vere dicere : Amici mei dr 
proximi mei adverfum me appropinquaverunt 
& fteterunt , (jr qui juxta me eram de longe 
ft et erunt , (jr vim faciebant qui quarebant ani- 
mam meam. 

3. Hxc itaque attendens, reverendiflimf 
patres & domini , Carolus filius & fervus 
fan&x matris ecclefix, & agnofcensfe mul- 
tiplici ratione obligatum , quodammodo fe 
inexcufabilem judicaret divini violatorem 
prxeepti , fi tantum diftuliffet pro facra u- 
nione laborare , fufficientiores tamen cer- 
nens inftare, diftulit veritus prxfumtionem. 
Interea quoque cum membra magna capiti 
defervirene , ne ipfilm nimium a parvorum 
obfequio vacaret , laborare vifum eft paci 
Longobardix in ftatu dominorum Mediola- 
ni , papx , & Mantux , quos patres eorum 
fub fua gubernatione reliquerant. Dum ve- 
ro Mediolani foret, requifitus per Antonium 
Spalatinum a domino Grsgorio papa , vi- 
dens fe modicum prodeffe ecclefix redeun- 
do, multum vero defeendendo patrix illi & 
dominis obeffe, fupplicavitfc excufatum ha- 
beri , addens fe & quxeumque rclidurum, fi 
videretur ecclefix profuturus. 

. 4 Videns tamdem laborantes unioni quo- 
dammodo defifterc , requifitus iterum, hor- 
tato primum domino papa , ad unionem tam- 
dem rediit Ariminum , difpofitus fan&x ma- 
tris ecclefix & dominx fux in omnibus & per 
omnia commodis & obfequiis. Ut autem o- 
tiofum rediens iter non ageret , Venetos hor- 
tatus eft, ne pro unione laborare ceffarent, 

quos 



Digitized by 


Google 


$ 5 $ 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccCcix. 


97 » 


quos optime difpofitos invenire vifus cft, A cis per Carolum nominatis aflenfit. fndega- 

« i ^ r _ • . r. /• /• . ■ 


fiium deliberantes tranfinittere oratorem . 
operaturam quod unum & non plura concilia 
fierent. Dominum quidem papam, poftquam 
rediit Ariminum , requifitus ab eo quod ipfe 
reciperet, ibi hortatus fuit ad unionem cum 
effe&u , quantum in illo fuit : quod fi non in- 
tenderet unioni, fupplicavit ne illuc accede- 
ret. Orator autem collegii obedientix Ro- 
manae dominus S i m e o n Carolum hortatus 
fuit, quod nollet favores ullos impendere 
domino Grigorio perjuro , fautori antiqua- 
ti fchifmatis , nec vellet eum Arimini fufei- 
pere. Cui refpondit , quia omnino difpofitus 


vifus fuit refponfo , non titubans potius a 
facro coetu vcftro obtenturum , quam obti- 
nuiftet a domino papa , quia , abiens audierat 
zelum veftrum circa unionem. Tamen do- 
minum cardinalem tunc legatum Bononicn- 
fcm, & Malateftam fratrem fuurn exoravit, 
ut ratiocinatis aflenfum deprecarentur, Sc 
fuos diftulit oratores mittere , ne introire vi- 
deretur in labores eorum. Sed audiens no* 
gativam per dominum Jacobum delfolanis* 
pet ipfos oratores experiri deliberavit, & ex- 
clamando infuper , doluit Sc dolet fan&z Dei 
fponfit matris & domina fuz vituperio, in 


erat & eft partem jus faventem fovere , ei vi- B qua non folum duo capita apparent , fed illa 


debatur expediens de his quz in fa&o acci- 
derant informari, quoniam in hoc ex fa&o 
jus oriebatur ; Sc interea nonxgrc ferri ro- 
gabat acceffum papae Ariminum , quoniam 
utilis efle potius poterat, quam inutilis. Et 
medium pacificum pra: (tantius perfuadebat 
ad ccclcfiz pacem , quam involuto jure no- 
vas diffenfiones parere. Ne vero dominus pa- 
pa Perufium diverteretur , quia illuc profec- 
turus dicebatur > quod ecclefiz paci non pro- 
futurum cogitabat, ad Burgum fandi Sepul- 
cri properavit, Sc ipfum fociavit Ariminum , 
Ariminumque, cives & fe obtulit ad utilita- 
tem Sc pacem Domini noftri Jisu Christi 
fidelium. Pervento fiquidem domino papa 
Ariminum , indulta fenio quiete, ipfum pa- 
pam hortatus fuit ad congregandum difper- 
fas oves in ovili uno , quia ejus przcipue tam- 
quam paftoris intererat. Papa vero juftificato 
defiderio ,& mediis per eum fervatis, con- 
queftus eft per vos omnem fibi przclufam 
fuifle foreque viam , quam intenderat & in- 
tendebat pro pace ecclefiz. Inter quz domi- 
nus B. legatus Bononiz mifit ad Carolum , 
alludendo fibi de adventu papz Ariminum, 
quia fperabat paci profuturum, iliumque ad 
ipfam hortatus fuit i przfertimque papz ad 
ccffionem perfuadendo. Cui pro optata fibi 
valde unione Carolus fc toto pofle a&urum 
obtulit , & univerfale concilium, viam divi- 
na difpofitione paratam commendavit, com- 
mendatque; & ad illud Sc non particularia 
rogavit dominum B. ut facrum veftrum coe- 
tum hortaretur in locO partibus & concilio 
tuto & condecenti conventurum. Poftquam 
enim papam hortatus fuit ad unionem , Sc 
ille fe fponte liberaliterquc ipfam velle dixif- 
fet, eum ad concilium univerfale cum fuis 
adverfariis convenire deprecatus fuit. Cui 
cum papa refpondiflet , ad fe de jure fpe&arc 
convocare concilium i replicavit Carolus u- 
nionem fponfz Dei expedire , cui nimis con- 
tentiones obfuerant. Denique ut conclufio- 
nem Carolus experiretur de locis tra&ando, 
Pifas dominus Gregorius omnino refpuit, 
tamquam a parte praelegas, nolens fuis juri 
& dignitati derogari. Dixit infuper non libe- 
ras concilio , ut decebat ; fed tamen aliis lo- 
Vet. Sript. dr Mon. ampl, CoUeft.Tom, VIL 


infimul certare , Sc illa cum humeris ,Sc cum 
illis humeros cernitur. Exclamans itaque Dei 
feveritatem placari & ejus patientiam exfur- 
gere, deprecatur non infpiciendo principum 
peccata , fed inopum miferiam Sc gemitum 
pauperum. Mortem Infuper fidelibus pro vita 
optandam potius his miferis diebus fore di- 
cit , patrum exempla obfervantibus , quam 
gentis fuz opprobrium pati. 

2 Excufat igitur fc , fi bis negata repetit > 

, quia ad hoc honeftum fuadet, allicit utile, 
’ Sc opportunitas cogit , fpefque ipfum reddit 
audacem. Nam cum Dominus dicat : Peti- 
te dr accipietis , f marite & invenietis , fulfa* 
te dr aperietur vobis , quoniam nullo modo 
credere poteft in facro coetu vcftro, uno fal- 
tem carere amico , quia diligit omnes, & a- 
ruor reciprocus naturaliter eft, quoflibetfea- 
micos habere putat , cum omnes vos unius 
voluntatis efle audierit, Sc per veftras ferip- 
turas infpexit. Et quia populus Dei amicus 
fuus ad eum venit de via , non per viam , 
nec in via , quia quicquid dicatur , nondum 
1 in via , nec per viam unionis efle videtur. Ca- 
rolus vero non habens quid poneret ante il- 
lum , venit ad amicum deintus facrum coe- 
tum veftrum , quem cum fervus fit , amicum 
vocavit , quia amor zquat omnia. Et media 
node ad cum venifle dicit , tres petens pa- 
nes fibi pro amico commodari,' id eft tem- 
pore maxime poteftatis malorum , quia foi 
obfcuratum eft, & luna lumen non przbet, 
Sc ftellz de caelo ceciderunt , Sc folum in re- 
gno militantis ecclefiz judicium tribulatio- 
nis , quz per crucem defignatur , apparet. Pa- 
nes pro faturitate amici petiti funt Sc petun- 
tur, zquitas voluntatis , zquitas loci, Sc ae- 
quitas temporis. jEquitatcm voluntatis ne- 
ceflariam probat, quia fine zquitate bona vo- 
luntas haberi nequit , Sc gloria in extelfis ca- 
nentibus angelis , pax nonnifi hominibus bo- 
nz voluntatis annunciatur in terris. Alter 
petitur panis zquitatis loci , quz attendi de- 
bet, ut perfonarum non inficiatur dignitas, 
zqualitas fit laboris , venientibus iter tutum , 
confiliantibus plena confulendi libertas, a 
timore fecura , a fedu&ionc przmiifque lon- 
ginqua. Et fi alias fuiflent communes Pifz, 

liii 


Digitized by ^ooQie 


97 1 ACTA V A R : 

qaia aperteprxter & contra aliorum confen- A 
fum ad concilium cleftx fuerunt , communes 
non videntur, quoniam juri & dignitati eo- 
rum, qui clc&ioni illi non affenferunt, fi af- 
fentirent, derogari appareret. Dominum au- 
tem Gregorium liquet vocatum fuiffe Pifas 
etiam cum comminationibus ; fic Pifas etiam 
fuiffe clc&as per vos ad concilium , praeter 
aliorum confenfum. Unde apparet eo affen- 
tiente dignitatem infici , quia dignitatis & po- 
teftatis veneratio inficitur , fi minori major fe 
fubjicit, impreffus timore vel viribus. Loca 
quidem , ad qux fi partes acccfferint , propo- 
fuit & proponit , fcilicet Bononiam , Forli- 
vium & Mantuam , quae non funt a partibus " 
prxcle&a, unde non juri derogatur ipfarum 
nec dignitati, & ad quorum aditum iter tu- 
tum quibufvis partium manifeftum eft. De 
Arimino namque , quamvis fit tutiffimum , 
liberrimumque , & diu eft fandae matris cc- 
clcfiae & devotum , nullam vel parvam men- 
tionem propofuit facere : nullam, inquit, 
quia nihil pro ejus ele&ione proponere, nec 
in aliquo infiftere intendit, quod unioni quo- 
modolibet obftare valeat : parvam vero, quia 
nec omnino nominare voluit , nec illud 
quod ecclefix eft , quodque pro ecclefia gu- 
bernat , & ultra feipfum fanda mater eecle- ~ 
fiafua,fi non offerret, ignoraret fuisprom- 
tiffima honoribus & obfequiis jugiter fore, fi- 
cut & funt. Sed quia dominus G&egorius 
papa illuc primus accefferat , ex indecentia 
& non apparenti aequitate fufpicabatur ei qui 
dicitur dominus Benedictus , & unito veftro 
facto coetui parum acceptum. VerUm circa 
hoc non filendum deliberat reverentiis vefi 
tris , quod fi divina infpirante gratia, locus 
ille Arimini paci ecclefix & populi Chriftia- 
ni commodus appareret, fecundum quam- 
libet difpofitionem & confenfum partium 
promtiftimum offert. Atque propterea fi pro 
fecuritate & concilii libertate vifum fuerit al- ^ 
teri partium expediens, filium fuum,quem 
fibi reputat unigenitum, Galeottum obfi- 
dem offert , nedum in Gatliis , fed fi opor- 
tuerit , ubique ufque ad ultimum terrx. Pro- 
pofita nempe loca tantum effe concilio vel 
fieri poffe fecura dicit, quantum ecclefia uni- 
verfalis deliberabit. Ait infuper incongruum 
fore fpiritualem ecclefiam poteftati fubeffe 
temporali, & multum dififerre, fi tempora- 
lis a fpirituali jurifdidionem fufeeperit & po- 
tentiam , an fi fpiritualem tantum in loco ' 
concilii poffe & velle oporteat, quantum fx- E 
culari placuerit. Nec fibi contradicere pute- 
tur , quia propofuit Mantuam , licet fit im- 
periali jurifdidioni fubjeda , & immediate 
gubernetur a domino temporali : quia impe- 
rium dependet a papa, & quia imperator fi- 
lius eft ecclefix, defenfor & advocatus; & 
quia qui Mantuam gubernat, vaffallus eft 
propter comitatum Gonzagx , & aptus ip- 
fius regimini , fecundum omnem difpofido- 


[ A P R JE V I A P 7 i 

nem univerfalis ecclefix , ipfi propter hoc tra- 
dere. Etenim quia forfan Carolo poffet op- 
poni , quod domino Gregorio hon prohibi- 
tum eft, quod Senis & Lucx prohibitum fuit, 
ut prpcederet contra S. R.E. cardinales, af- 
ferentes quia pro fanda ecclefix unione la- 
borabant , ipfiufque fchiftnatis antiquati fau- 
toris latebras detegunt , adverfanturque ip- 
fius iniquo propofito. Ait Carolus, Contra- 
dicit papa. Numquid ergo oblivifci debet 
facrum illud principis xterna memoria com- 
mendandum ? quod B. Hieronymus in addi- 
tione Ecclefiafticx Eufebii Cxfarienfis Hifto- 
rix a&um Nicxx in facro concilio refert his 
verbis : Sed in eo concilio admirabile fa&um 
principis non puto reticendum. Etenim cum 
ex omnibus pxne locis epifeopi conveniffent, 
& , ut fieri folet , diverfis ex cauffs inter fc 
jurgia quxdam detuliffent , & interpellabatur 
frequenter , & magis ad hoc , quam ad id pro 
quo ventum fuerat , animos dabant. At ille 
videns quod per hujufmodi jurgia caufa fum- 
mi negotii fruftraretur , & diem certam fta- 
tuit , qua unufquifque epifeoporum , fi quid 
querimonix habere videretur, deferret. Et 
cum refediffet , recepit a fingulis libellos , 
quos fimul omnes in finu fuo continens, nec 
in eis quid contineretur aperiens , ait ad epif- 
copos : Deus vos conftituit facerdotes, & po- 
teftatem vobis dedit de nobis quoque judi- 
candi. Et ideo nos a vobis re&e judicamur. 
Vos autem non poteftis ab hominibus judi- 
cari , propter quod Dei folius expe&ate judi- 
cium , & veftra jurgia , quxeumque funt, ad 
illud divinum referventur examen. Vos ete- 
nim nobis a Deo dati cftis dii, & conveniens 
non eft, ut homo judicet deos, fed ille folusde 
quo fcriptUm eft : Deus ftetit in fynagoga deo- 
rum , in medio autem deos di/cernit. Quia a&us 
qui fa&i funt , non ad concilium fa&i funt. 

3. Ariminum non. reddunt de jure con- 
cilii fufpc&um partibus : quoniam praeci- 
pue fi a propofito loco concilii fui concor- 
daret fe conventurum cum aliis Arimini » 
intentionem fuam mutare dominus Gte- 
gorius videretur ; alii vero ipfius approab- 
re nequaquam. Si tamen partibus ecclefix 
paci aptum videtur, ita illud &fe offert, ut 
nihil propter hanc omnino refervet; quorum- 
libet obedientix loca xque diftare afferit,- fi 
orbis figura & venturorum menfurctur iter. 
Replicat infuper cujuflibet eorum concilio 
libertatem , aptitudinemque : & prxeipue 
quia in quibuflibet poteft corruptela compefi- 
ci; quoniam non folum de poteftate difeuti 
prxeipua videtur intentio 5 fed de paftore a 
quibuflibet concorditer acceptando , juffus 
eft locorum circumftantias canonis difpofi- 
tioni concordare : videlicet quod ubi adeft 
univerfalis poteftas ecclefix, ibi non licet 
mere & libere fubjc&am fore temporalibus. 
Decet infuper ele&ores ut confiliarii papx 
fint a metu tuti , & a favore corruptionis alie- 


Digitized by LjOOQLe 


973 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


974 


ni, aequum & utile ecdefix propofuiflc putans A rem fuperare na t urz,juvenefcente in homine 


mutationem , ideftloci, fperans fe jam ob- 
tenturam (altem a Domino, mutationem 
temporis petit, quia aliter partes in unum 
concilium convenire non pofie dcmonftrat 
evidentia. Quzftioni rcfpondctur de incon- 
ftantia clericorum reprehendenda , qux non 
cft inconftantia, quando propter proximo- 
rum falutem confilium reformatur in melius 
per exemplum vcftrarum reverentiarum : 
quia ab eo quem quilibet vcftrum papam re- 
putavit, & in cujus juraftis manibus, quem 
toties publice a dora ilis fuper terram, difceifi- 


ambitione , quae ut plurimum in fenefeenti- 
bus juvenefeit, Benedictus fenex praepotens 
valde adverfus metum & laborem exiftens , 
fi Pilas accedat, nec propter metum , nec 
propter laborem alio accedere recufaret. Si 
tuendi aut dilatandi dominii caufa Pifas ac- 
cedat, & veniet locorum quovis Benedi&us» 
Et 'fi recufaverit Pilas venire , imitari nolens 
Domini & ejus magillri humilitatem , quo» 
modo poteftatem gerat in terris , fi non ca- 
ritatis ardore, fed inanis amore gloriae Pifas 
etiam renuntiaturus acccfleric : utique quo- 
ftis. Nec notam mutabilitatis & inconftantix » cumque propolitorum locorum & ultra li 


& juramenti tranfgrcffioncm timendam ve 
ftrum cuilibet effc vifum eft, propter hujus 
unionis bonum. Hoc per B. Auguitinum di- 
centem : Eccc in confpe&u Dei & veltro mu- 
to confilium. Hoc per canqncm Alma mater 
tccltfia. Hoc principem apollolotum , qui pe- 
des quos lavari libi a Domino negavit pri- 
mum, myftcrium falutis intelligens imme- 
diate permifitHoc per Dominum qui incom- 
mutabili prxdcftinatione contingentes con- 
cordat effedus. Et per Salomonem, tempus 
fcindendi& tempus confuendi. Nam utique 
fi licet filiis propter dile&ionem Dei patri 
objurgari & ipfum odi fle , multo magis cum 
non difcedat a via zquitatis , decet cum ipfo 
convenire , etiam fi devius fuifler. Exemplum 
de Noe habetur, qui benedixit Sem & Japhet, 
quia avertentes vultum pudenda patris ope- 
ruerunt , & maledixit Canaam qui afpexit & 
rifit. 

4. Objicitur forte fi mutaretur locus Pila- 
rum , B. fc lxfum dicere pollet , & propterea 
recufare ad concilium ipfe & fui accederes 
unde przter inhoneftatem populi cot auferen- 
tur , quot ipfo cum fuis non veniente diflen- 


benter accedet, quia ambitioni hujufmodi 
nihil grave , nihilque fatis periculofum ap- 
paret, fed lene nimis. Cum enim litis & ar- 
dor habendi omnem fuperet concupifccn- 
tiam , fuperatur ab illa , & ultimum terribi- 
lium propter eam parvipenditur , & omnipo- 
tentis Dei potellas vilipenditur. Si vero cer- 
tus cft fe papam non efle , & maligno traha- 
tur fpiritu Pifas , ut alterius jura ufurpet, vclut 
proprium pudorem abfeondat, exemplis & 
rationibus probari potell alio venturum. 
Quod fi non , cum inopportunum fit impios 
interefic concilio juftorum , & ut ufurpatori 
facultas minime trihuatur propter abfentiam 
fuam nequaquam differenda cft pax eccle- 
fiz. Si quoque illum Dei Spiritus converte- 
ret, fciens fe tot annis idolum fedem apo- 
ftolicam invafifle , cum quxlibet potentia mi- 
nima fit ad fatisfaciendum divinx offenfx 
quz infinita eft , libi minimum cerneret fi 
trans Gades accederet. Hoc etiam Cananex , 
cocci , & Marix Magdalenx probatur exem- 
plis. Si Pifas dubius de jure fuo venerit, prx- 
cligens certe innocentix quanj dubii papatus 
pofleffionem , ultra quxeumque propofito- 


tirent , & ideo cum propofiti mutatio loci D rum locorum iret , cum naturale fit infuper 


honefto contradicat & publico officiat bono , 
propofitura mutari malum efle. Atque hu- 
manus intelle&us faciliter errat, nifi libi ob- 
je&a difcuflerit phantafmata. Et quoniam va- 
ria circa loci competentiam incompetcn- 
tiamve reprxlentata funt , & maxime de ad- 
ventu ejus qui dicitur dominus Benedictus, 
caufas imaginari convenit, qux ipfum Pifas 
adducant vel divertant a Pilis. Aut enim a- 
pud fe certus eft papam efle , aut certus cft 
quod papa non eft , aut dubius utrum papa 
fit , quod tamen Carolus non credit , fciens 
veftram intentionem, & eum qui dicitur do- 
minus Benedi&us ignorare non putans , fi jus 
fuum indubitatum fibi prxfens ita proponere 
concilio xftimaverit, ut papatus per univer- 
fum concilium fibi vendicet poteftatem, quo- 
cumque accederet & libens. Et fi jus fuum 
propter abfentiam Ixdi penfaret, hoc etiam 
licet fenis fit , exilem metus caulam & labo- 
rem itineris expavere , quia non eum juveni- 
lis naturx calor fortem & infatigabilem red- 
dit: tamen cum voluntatis ardo.r foleat calo- 
Vtt. Script. & Mon. ampl. CoUett.Tom. FII. 


odire ignorantiam ad repellendum iftam ig- 
norantiam , qux nefeiendi tantummodo cau- 
fa obeft. Sed gehennx culpa longius acce- 
dere deberet, quod Pitagorx, Platonis, & 
Apollonii exemplis deducitur , qui remotiffi- 
mas peragravere provincias propter fcientiae 
amorem. Ad quemcumque etiam didorum 
locorum iret, nedum Pifas, fi ambigeret ab- 
fens jus dubium pofie tueri , ut confuftonem 
evaderet, ut non de jure fuo dubitare vifus 
contra fe juris faceret prxfumtionem. Vo- 
lens quidem indubitatum fibi jus fervare do- 
minus Benedi&us , ad locum ad quem voca- 
tus non fuerat , & non Pifas , acceflurus ve- 
rifimiiiter efiet,ne jurifdi&ionem facere vi- 
deatur in eos quos negat habere: quia aliud eft 
ad locum communi confenfu non vocatura 
ire, quam ad locum ab adverfario prxcle- 
dum venire vocatum. Ambiens vero fovere 
dominium, prout apparet ex fervata, qua- 
lifcumque fit, pofleffione tot annis, cura 
pofleffionem diligat , & cxfpoliationcm pa- 
vere putandum fit , nequaquam verifimile eft 

li ii i j 


Digitized by <^.ooQLe 


97S ACTA VARIA PRiEVIA 97 6 

fe in rebellium fiaorum manibus potiturum , A qua dicebatur , quod prxtcr inconftantiac no- 
aifi aliquid lateat ad locum acccifuris , in tam , valde mutatio loci concilio obeflet» 
quo parem cum adverfariis poteftatem ha- &percoufcquens impeditet unionem , quo- 
berc poffiti quoniam (ibi teftis eft confcien- niam multi Pilas accederent , qui audita mu* 
tia fua , fi haereticus cft , quia etiam quantum- tationc loci ad propria retrocederent. Hoc 
cumque infideles fim , non diffitentur divinae enim licet non putaret , fed fcxnper a certo 

oculos juftitise ubique praetentes , ubique illos tenuent & teneat multo plurcs ad concilium 

offendere fcit. Cumque Dei dementia per univcr&lc acceffucos , fi faverint communi 
divKionem Sc diftantiam locorum a juftitia omnium partium confenfu congregari, quam 

«on diftinguator , cujufcumquc loci non de- fi divifim & ad diverfa loca vocati -fint. Quis 

bet pudere ad veniam , quia non puduit ad enim nefeiat quod fpes certa intentum obti- 
culpam , & ubique debet Dei mifericordiam nendi voluntatem excitat & corroborat? Quis 
iperare implorando, quia ubique eft. Si au- infnper ignorat unionem voluntatum con- 
teris non fuerit haereticus , feiens papam fola g cordiam Sc pacem cfie » difeordiam vero ha- 
haerefi poffe privari, debet alio accedere, ne bitualc fchifma fore Sc originem fchifmatis 

vocatus accedens videatur fe haereticum a C- adualis? Jam quidem per hoc unio nedum 

feritire. Nam humilitatis caufa mentiens , fperari poffet , verum fiida videri , iodeque 


fi non erat antea , peccator efficitur , nec ira 
caveri debet arrogantia , ut veritas relinqua- 
tur. Adcft infupcralia ratio : nam fi pontifi- 
cem fe putaret ille qui dicitur BENH>icrcs,ad 
loca immediate ecclefisc fubjcda libentius 
accedere deberet, quam ad aliena, etiamfi lon- 
ge pulchriora , magifquc amoena & opulenta 
forent. Nam ab experto videtur unumquem- 
que loca fibi fubjeda libentius viferc , liben- 
tiufque inhabitare, quam ea quae alterius ju- 
rifdidioni fubjiciuntur. Quod fi dicatur , quo- 
niam propofita loca nequaquam fibi fubje- 
da funt, certe negari non poteft,quod neu- 
tralia funt , quoad obedientiam , ut ita dica- 
tur , contendentium dc papatu : verumtamen 
ccclefiae de jure & de fado fubdita fore con- 
tradici nonpotcft. Si vero dicatur Mantuam 
& Ariminum obcdienciae domini Gregorii 
papae fubjeda, nequaquam negatur. Sed ut 
fupradidum cft , fi partibus commoda paci 
ecckfiae videantur , hoc pado oblata funt Sc 
offeruntur, ut nihil ibi fervetur partium juf- 
fioni diffomim. Si igitur propofita loca , cum 
ecclefisc fint , aliorum locis non praeponit , pa- 
ftor non cft «St chriftus Domini , qui proprias 
oves abhorret. Ex his igitur qux fupraferipra 
font, liquet multas fore rationes, per quas 
rllcqui dicitur dominus BEHEmcTusad quem- 
libet propofitornm locorum accedere debe- 
tet, etiamfi Pifas non. Unde fi ad commu- 
nem partibus locum Sc non praecledum ac- 
cedatur per reverentias veftras , manifeftum 
eft , non propter illud concilium ruiturum , 
nec unionem impediri. Verumtamen hoc 
difleruifte Carolo fupcrvacancnm videretur , 
quantum circa praefentiam ejus qtii dicitur 
Benedidus fpedaverit, nifiquia forte putare 
poffet eum procurare illi auferendam loci 
arquitatem , qui ad pacem vocatur ccclefiae 
& populi Chtiftiani unionem. Nam fempec 
opinatus eft illum nequaquam Pifas acecftu- 
rum , quod & noviffime fibi a pluribus fide 
dignis aflertum eft. 

5 . Nec infifiendum ultra videtur circa pe- 
ricula illa rcfponfionis exhibita? Rodulfo can- 
cellario fratris fuiJdaiatcft* dcPenfauro, m 


fcrupula juris eunda fuccifa , & eminentium 
fceletum evuifa radix quaelibet , Sc novae hae- 
retis pullulatio. Praeterea cum univerfalis 
divifio fieri non poffet in ecdefia Dei , nifi 
aut in intelledu canonum fchifma fiat aut de 
fado , & hoc rebellantibus capiti membris» 
licet quod jus didat intelligant : quoniam 
fecundum fententiamB. Auguftini, contraria 
contrariis curantur , oportet quod in utroque 
concordia fiat, ut morbus difeiffionis cure- 
tur , qui per utriufque difeordiam exortus cft. 
Attendendum eft infuper per reverentias ve- 
ftras Sc eundorum fidelium diferetum exa- 
men , fi ceffionis via praeclcda cft tamquam 
fecurior , Sc a veftris dubiis magis aliena , ce- 
terum tamquam magis caritativa , quia per 
eam non detegitur injuftitiz multorum vere- 
cundia , qui etiam propter ignorantiam pec- 
caverunt , quod prudentia veftra talem ad- 
hibeat modum, per quem fiat, ut fuum in- 
teritio fortiatur effedum , & non inducat op- 
pofitum ejus quod videtur intendi. Nam fi 
modus fervatur , per quem fecundum jus du- 
bitari poffit utrum ceffio valeat , cui metus ■ 
infertur , poteratne verus Sc indubitatuspapa 
a eundis haberi? Si vero nullus metus infer- 
tur, fed fponte partes communi confenfu 
convenetint , & juramenta fervent , quis fpc- 
rare non poteft , immo certus effe non debet , 
quod unio indubitata fequatur , & unus ve- 
rus atque indubitatus papa a eundis accep- 
tabitur ? Neque ceterum minus caritati op-- 
ponitur alterius violare jus quam juftitiz pu- 
dorem detegere. Et fi dicatur, dubium efti 
advertite fupplicatur , quod dubius de jure 
alieno, nequaquam de fuo cerrus cft, quod- 
que caritas exigit unumquemque dubitan- 
tem de jure fuo, ita illud fervare teneri, quod 
non rapiat quod fuum effe non novit. Rede 
judicatum eft per quamlibet partium conci- 
lium fieri univerfalc ad peftifcrum & lethale 
fchifma madandum, tamquam viam a fandis 
patribus confuetam in fimilibus, a facrifquo 
canonibus approbatam , per quam nulla ex- 
cluditur via voluntatis aut juris. Nunc autem 
quis non fen fatim apprehendat, quod fi a 



Digitized by 


Google 


977 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 978 

qualibet pcutium divifim convocentur patres, A qui divinat arquitati propinquiores exiftunt. 


quin icnmo altera com minante Sc prohibente 
de accedant ad alteram , & fi unum de jure 
concilium fuerit, plura oporteat fore de fa&o. 
Quis inde jam non circumfpiciat infpiciat- 
que, non vetus ma&ari fchifma, fcd quod 
eque jufteque , breviter & faciliter , fi volue- 
ritis, interficietur, fi nolueritis, revivilcet* 
Verum cum fcandalorum mater prava vo- 
luntas praegnans fufpicctur, filium pariet pa- 
tre pejorem. 

6. At fi iterum objiciatur , illum qui dici- 
tur Benedicius, neque ad Pifas, neque ad 
quemquam propofi torum locorum acceflu- 
rum , & propter hoc univerialc concilium 
falcem de fado locum vendicarc non polle i 
hoc non putat Catolus quemquam pruden- 
tem affirmare. Nam quia quod peritur zqui- 
tatem in fe continet , fi D£i mandatis Sc judi- 
ciis contradicere nolit, arquitati minime con- 
tradicet. Non enim ignorat ille, quantae au- 
domatis David propter Deum fuerit ; de quo 
Dominus ad prophetam : inveni hominem fe- 
cundum cor meum. Et alibi : Semel juravi in 
fanSo meo , fi David mentiar , femen ejus in 
atemum manebit . Cujus David verba fune ad 
Deum : Omnia mandata tua aquitas. Et rurfus ; 
Cognovi , Domiue , judicia tua. Ut quid ergo 
dubitari poteft quod qui aequitatem fpernit , 
omnia Dei mandata & judicia fpernit ? nec 
illiufmodi idcirco fequendam voluntatem, 
fcd refellendam. Poterit fbrfan prztcndcre 
propofita loca fibi , feu concilio , vel utrique 
patiter inepta. Caufas affignet , Sc alia pro- 
ponat quae magis feu ita arqua fint,& magis 
aut tantum ad illa tutus fit accdfus quibufli- 
bet partium ad illa accedere volentibus; in 
quibus fit tuta Sc libera manfio , & qux cano- 
num difpofitionibus amplius aut tantum con- 
formia fint. Quis tamen crediderit , cum ipfc 
primum feiverie vcftras reverentias cum do- 
mino Gregorio fore concordes conveniendi 


B 


Nam non foluin in unum convenire pax eft ; 
fcd fi xque conveniatur. Convenientibus enim 
nobis in unum , juxta Vas eledionis, jam non 
tjl Dominicam canam manducare , fea corpus 
Chrifti fecundum divinam inftiturion em con- 
ficere, & illo fecundum canonicam difcipli- 
nam participare , hoc eft c oenam manducare 
Dominicam. Cum ergo modus conveniendi 
In unum fecundum aequitatem & communi 
confenfu convocandi concilium , via fit abf- 
que aemulatione pacifica , quieta abfque tur- 
bine fcandalorum, omni carens iniquitate» 
libera fine motu , ab omni turpitudine alie- 
na, tuta fubjedis, praelatis honorifica, nul- 
lum circumveniens , neminem conculcans, 
expedita ablque praecipitatione , conclufio 
unionis , per quam , fi partes convenerint , 
non promti affedus poteft ambitio reptehen- 
di , dum propter telum unionis uuufquifquc 
veftrum propriam voluntatem fupcrafte pro- 
batur. Hxc igitur via tamquam triumphi 
caufa ab omnibus diligi debet. Non enim ca- 
ritatem Dei & proximi potius quam pro- 
priam quis diligere probari poteft, nifi prop- 
ter Dei diledionem & proximi propriam ab- 
negaverit voluntatem. Eft infuper via propo- 
fita & petita per Carolum fuavi humilitate 
plena , abfque adulatione imitantibus eam» 
& fine proximi dctrtdionc ,grandique redo- 
let caritate, eundo hypocrifis colore carens. 

7. Ut igitur Carolus jugiter petat, jugiter 
quserat , jugiter pulfet , honeftum fuadet , al- 
licit utile, inopia cogit; indequequod ape- 
riatur Sc exaudiatur fpes ipfum reddit auda- 
cem. Cum enim honeftum Sc morale conver- 
tantur , quod morale eft , honeftum eft. Beati 
quidem Ambrofii verba funt, morale eft om- 
nibus , ut qui fidem exigunt , fidem aftraant. 
Quod itaque veftris reverentiis honeftum eft, 
honeftum fuadet ut petatur a vobis. Exigitis 
namque a domino Gregorio , ut relido loco 


in uno loco , in quo communi confenfu par- D concilii fui & concilio fuo , Pifas accedat , Sc. 


iium congregatio fiat, Sc univerfale conci- 
lium convocetur, ipfum nequaquam illuc 
conventurum. Nam fi Deum non vereatur, 
minime ambigi debet cum faltem humanam 
maximam vereri confufionem , quam fi eo 
non accederet , non Utique fe evafurum , cum 
prudens habeatur Sc expertus fit, credere 
poftet. Verum fi tanta fuerit, quod putandum 
non eft, obftinatione circumventus, quate- 
nus , volente domino Gregorio Sc vobis infi- 
rnul convenire , ipfe noluerit , legis ditio Sc 
nature potius imitanda cenfctur , quam illius 
qualifeumque voluptas. Didant quidem lc. 
ges Sc natura mala Sc noxia quaecumque evi- 
tari , majora vero prsefertim : nunc autem exi- 
ftente triplici , ut taliter referatur , in ecclefia 
contentione , ad unionem venire volentibus, 
quanto magis infimul concordes cxtitcrint, 
tanto minus ab illis Unio diftat. Illos quidem 
quifqoc fibi uniendos optare amplius debet, 


juri fui papatus renuntiet. Et haec omnia pro- 
pter fidem & commodum fidei. Grande eft 
hoc; quis dubitat cum magna petat impen- 
dere parva ? Minus eft certe quod a vobis pe- 
titur , videlicet ut mutato loco Pifarum con- 
gruo tempore , vel quam brevius ratio quae- 
rit , ad alium locum accedatis communiter 
eligendum, ad quem communi partium con- 
fenfu univerfale concilium convocetur ; mo- 
rale ergo & honeftum eft vobis qui fidem exi- 
gitis, fi non majori, fi non xquali, faltem 
minori exemplo vcftri fidem adftrucre. Mo- 
rale Sc infuper honeftum eft , vos qui fidem 
in juramenti & voti obfervatione a domino 
Gregorio exigitis propter unionem , fidem 
obfervatione vcftri juramenti & voti propter 
unionem adftruatis. Juraftis quidem & vo- 
viftis nonnulli ex vobis , certum eft , nihil de 
contingentibus omittere , ut (aera unio fe- 
quatur, faltem quantum in vobis effct. Qui 

lii iij 




Digitized by 



979 ACTA VARIA PRAEVIA $»8o 

voviftis & juraftis locum quidem Pifarum A quam Spiritum bonum , Spiritum videlicet 


non mutare , certum eft non efle de genere^ 
necefiariorum , contingentium vero fic. Alli- 
cit utile, quamvis enim quoddam appareat 
utile , bonum & delectabile , quod quia ho- 
nefto contradicit, bonum non eft, licet in- 
fe&x voluntati bonum appareat. Et ideo hoc 
nequaquam quaeri debet, nec quod quaera- 
tur debet allicere. Quando vero utile & dc- 
lc&abile honeftum bonum eft, & quaeri Sc 
appeti debet,. quia naturaliter omnia bonum 
appetunt. Re&e etiam tunc utile allicit ad 
quaerendum. Quid vero utilius quaerere,quam 
illud quod eundis fidelibus prodefle poteft , 


ilium, qui Deus eft, & oculorum vifio & pax, 
per quem pax annuntiari difcipulis fuis prae- 
cipitur dicens : In quamcumque domum intra- 
veritis , primum dicite : Pax huic domui. Illum 
humiliter fupplicat in voluntates veftras 6c 
aliorum Dei filiorum mifericorditer infpi- 
xari , ut divino afflante Spiritu , bonse effi- 
ciantur voluntates , ut pax vera illabatur ia 
illis. Spes enim , etfi non mereatur fufeipere , 
& ideo audax poftulando fit, audacem pul- 
fare facit , quia ea quzrit & optat , quae re. 
quifiti negare non debent, fi non ratione a- 
micitiae petentis & quaerentis amici , fi non 


& nullis obefTe , nifi illis forte , qui hominum B proximorum dile&ionis , nec , quod his om 


fubftantiisfic carne fuam faturant efuriem , il- 
lifque pariter qui hominum detra&iones & 
fanguinem fidunt , & in ipfis moliuntur de- 
bacchari. Quid praeterea utilius, quidve de- 
ledabilius , quam perfedi defiderii optatum 
confequi effedum \ & quid magis ad quxren- 
idum allicere debet \ Cogit inopia , quia pro- 
pter defe&um eorum quibus natura eget , 
ut fe fuftentet & proximos , inopia vim natu- 
rx infert, quoniam aufert quod natura po- 
pulat. Ideo naturam provocat , ut vi exqui- 


nibus majus , divinx caritatis amore , propria 
faltem. Eia ergo furgite , reverendiffimi pa- 
tres & domini , licet odium vcftrum claufum 
fit, & pueri veflri* vobifeum fint in cubili, 
furgite fupplicatur , & in cubili amplius ob- 
dormire nolite. Surgite , & fi gravitas huma- 
na impediet, juxta beati do&rinam Auguftini 
fub pedibus veftris fcabella vobis facite , terrae 
faftigia conculcando > quanto namque ma- 
jora funt, tanto magis fuper illa fcandendo 
furgite. Prxtcrea cum veritas fanciat : fttui fe 


lita procuret vim qux fibi illata eft repellere. C humiliat exaltabitur , humiliando vos furgite. 


Exiftenteea vero tam exilis potentix,' quod 
neque propriis viribus valeat , neque opem 
fibi alius ferat , cogit inopia non folum pe- 
xere , non folum quxrere , verumetiam pulfa- 
re , quod etiam conceditur neceffitate im- 
minente, quamquam fine impetu & violen- 
tia quadamque importunitate fieri nonpoffit. 
Unde & fervos infpicimus urgente eos op- 
portunitate negotiorum principis vei fui ip- 
forum , licet dormitetprinccps , licet fint pue- 
ri fecum claufi in cubiculo , oftium pullare. 


reclaudite oftium , & fi non dedcjjtis ei , eo 
quod amicus vefter fit , faltem ex improbitate 
date ci quotquot habet neccflarios. Audite 
Dominum quid dicat : Mifereor fuper turbam , 
quia ecce jam triduo fujiinent me , nec habent 
quod manducent. Mifereamini & vos fuper tur- 
bam Chriftianorum : quia ecce jam triginta 
annis & ultra fuftinent,nec habent quod man- 
ducent. Et certe fi dimiferitis eos jejunos in 
domum fuam deficient in via. Quamquam 
vero Carolus petierit , quxfierit , pulfaverit , 


Unde Dominus ut majorem exhibeat licen- ne omnino obtinendi quotquot panes nc- 

-• i r 1; : f — 1 O . _ ■ r 1 - - 1 _ . : I 


tiam pulfandi, non principis nomine, fed 
amici parabolam afTert. Inopia ergo Caro- 
lum cogit pulfare : nam cum inopia proprie 
fit, dum eo eget quod nec fibi fufficic , nec aliis 
largiri poteft ; egente vero eo non folum pa- 
nibus tribus propter fe , fcd etiam propter 
quofeumque fideles ; neque habente unde fe 
& amicum reficiat , qui non folum fame vc- 
rz unionis patiuntur inopiam , verum aper- 
tiffime pereunt, quamvis petierit, quamquam 
quxfierit , ut pulfet cogit inopia. Cum enim 
major fit caufa quam cffe&us , major omni 


ceftatios pro animz habet faturitate, modum 
omittat. Illos fibi dari per vos omnes patres 
reverendifilmos , qui Pifis congregati eftis , 
obfecratur in Domino , & adjurat per illud 
fandiffimum & ineffabile myfterium , pet 
quod Trinitas in unitate, & unitas in Trini- 
tate veneranda eft , & per illud fandiffimum 
& ineffabile myfterium , per quod ex puriffi- 
ma carne gloriofiffimx : femper Virginis Ma- 
ri.* Verbum caro fa&um eft , & cum crcatot 
fit , creaturx uniri dignatus , & Deus & homo 
fadus eft Chriftus , & per labores , fudores , 


inopia eft, qux omnis quafi noftrz inopix ^ opprobria, paffionem& mortem, qux Jesus 


caufa eft. Ex quibus omnibus fpesipfum red- 
dit audacem ; audacem quippe fe dicit , quia 
licet pium fit quod optat, tamen ultra vi- 
rium fuarum omnium competentem & con- 
formem qualitatem aggreftus eft opus , hoc 
autem urgente caritate, qux omnia credit, 
omnia fperat. Quid enim fperare non debet , 
dicente Veritate : Cum vos qui mali eftis , 
noftis bona dare filiis veftris , quanto magis 
Pater vefter caeleftis dabit Spiritum bonum pe- 
tentibus fe? Nihil vero aliud in hoc quxrit , 


Christus paftus eft , ut difperfas oves ad mi- 
litans revocaret ovile, ut fub fe coelefti ca- 
pite cum angelis unirentur in gloria. Et quo- 
niam per Dominum omnia fafta funt, & 
fine ipfo fa&um eft nihil , & ipfe inftruit : Sine 
me nihil poteftis facere > atque ne fpes deficiat , 
cum docuerit impoflibilitatem humanam, 
ipfe promittit, quodeumque petieritis Patrem 
in nomine meo dabit vobis. Carolus fupplici- 
ter deprecatur divinam mifcricordiam, in no- 
mine Domini noftri Jesu Christi, fanftz 


Digitized by 


Anfto 1409. 
Ix mf. HI»- 
firiffim! do- 
mini Ch *»- 
vtlin. 


$>81 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix, psi 

matris ccclefic-c fponfi coclcftis, ut benefaciat A folutas vel depulfas macerias noti conftare. 


vobis , & meminerit teftamenti fui , quod ad 
Abraham , Ifaac , Jacob locutus eft fervorum 
fuorum fidelium ,& det vobis cor omnibus, 
ut colatis cum , & faciatis ejus voluntatem 
corde magno & animo volenti. Adaperiat 
cor veftrum in lege fua & in praeceptis fuis, 
& faciat pacem & reconcilietur vobis , nec 
vos deferat in tempore malo. Incircumfcrip- 
tam infuper Altiffimi miferationem exorans , 
quatenus amodo mifertus gregis fui, illum 
ad fc convertat , & a peccatis ejus vultum 
dignatus avertere, quod fub uno paftorc fub- 
jccit , difpcrfum fub uno paftore uniat & con- 


quofdam cum mercenariis declinare, alios 
latere cum furibus, plures diffimulare cum 
fi&is , & filios qui juvalfc debuerant, in matris 
parricidium confpiralfc , quos tamen paterna? 
dile&ionis affcdu optamus a tam horrendo 
lapfu retrahere , ut non cogamur eos pro de- 
meritis jufto damnare judicio 5 fed dum extat 
locus venia? , ipfos volumus ad paterni favo- 
ris gremium & femitam reducere veritatis. 

x . Apoftolicis ergo monitis , o filii , aures, 
quxfumus, intentas adhibete, ac filialis ac- 
commodate promtitudinis intclle&um , nec 
videantur dura & amara qua? feribimus ; fed 


fervet ad aedificationem corporis Chrifti, g ipfa animos veftros .confidcrato feribentisaf- 


donec occurramus omnes in unitatem fidei 
& agnitionis Filii Dei in virum perfettum , 
in menfuram aetatis plenitudinis Chrifti. Et 
donec poft humanam terrcnofque labores 
ele&os fuos fub fe veriffimo capite & paftore , 
cum angelis fuis unum corpus effici volue- 
rit, & triumphare jufferit in sternum. 


BENEDICTI PAPA 
ad cardinales. 


XIII. 


fe$u, molliant, & in falutiferx monitionis 
confideratione dulcefcant. Nuper fiquidem 
litteras vcftras recepimus, quarum repetita 
feries fub celato verborum facrorum vela- 
mine , quxdam cum pace loquendo aliter 
quam fe veritas habeat , exprefla nonnulla ju- 
ris, alia verofa&i errores plurimos contine- 
bant. Scripfiftis etenim vos profequi de man- 
dato noftro concilii generalis viam , cujus 
convocationem ad vos & illos quos vobis par- 
ticipes adjunxiftis, aderitis pertinere , per ver- 
ba tumentia nos ad caufam , ut feribitis , pro- 
C vocantes. Unde poft multa quibus in aliis 
noftris litteris brevi fatis epilogo comprc- 
henfa refpondimus , pro nunc folum nos ad 
illa convertimus , qux videmini comminan- 
do fubjungere , quod nifi vcftris monitis & 
requifitionibus annuamus , contra nos ad qle- 
&ioncra,immo verius intrufionem antipapx 
novi & infclicilfimi procedetis. 

3 . Verum quia vobis jam per noftras prx- 
fatas litteras veritatem geftx rei continentes, 
intimavimus noftrx intentionis propofitum, 
& qux pro felici agendorum ad confequcn- 
dam , concedente Domino , veram eccle- 


1 

Bes (jr omnes qui adverfus eum procedebant 
excommunicat , fy beneficiis as digni- 
tatibus privat. 

I. TJ Enedictus , &c. venerabilibus fratri- 
JLJ bus G. Pencftrinenfi , N. Albanenfi, 

Jo. Ofticnfi , & P. Tufculanenfi epifeopis, ac 
dilectis filiis P. tituli S. Sufannx prelbytcro , 

AMtDEO S. Marix-novx , & P. S. Angeli dia- 
conis cardinalibus, falutem & apoftolicam 
benedictionem. 

Si adverfus eccleGam catholicam hxre- 
tici garriunt, fi tyranni, fi eam perfidi per- 
fcquuntur , hxc velut ante prxvifa fidelium 
mentium muniunt non concutiunt funda- D fix unionem in facro generali concilio, quod 


mentum. Habent enim ut plurimum ten- 
tationum hujufmodi experimenta proven- 
tum , in quibus invalefeit fidei noftrx robur , 
probata fidelium caritas frudibus meritorum 
foecundatur uberius , & fpiritus inconfufibilis 
continuis ducitur profe&ibus ad coronam. 
Sed fi videat fponfa Chrifti infeftos fibi fieri , 
in quibus fperaverat homines pacis fux , qui 
comedunt panes fuos 5 fi propugnatores fuos 
in bello defenfionis, quod adverfus integri- 
tatis fux pcrfecutores inftruit , non folum 
defertores effici, verum etiam transfugas > 


celebravimus de fratrum noftrorum confi- 
lio , & eodem fupplicante & approbante 
concilio , per nos conclufa ftint publicavimus, 
Sc prxdi&os juris & fa&i in vcftris litteris 
contentos errores deteximus fatis clare , ac 
per noftros folemnes nuncios, quos ad vos 
& ad partes ipfas deftinamus , plena fuper 
agendorum exeeutione poteftate fufiultos, 
qui folum pro receflu falvof-condu&us prx- 
ftolantur, iterum ad feripta per vos noffra 
refponfa dirigimus. Unde ulteriora verba 
pro nunc depromere non curamus , fed fo- 


non immerito veteris qucrelx verba refumit, g lum providere circa illa, qux inconfufionc 


piis ad fideles Chrifticolas fufpiriis ingemif- 
cens, quod adverfus eum pugnent filii dege- 
neres, quibus improperans i ab eis quos enu- 
triverat beneficiis & exaltaverat honoribus , 
proclamat fe contemni. Videmus fiquidem , 
vigente hoc turbine impacati temporis , & 
debemus in hac lufta , quam pro faluteChri- 
ftiani populi experimur , nonnullos quos ec- 
defia deberet habere pro muro, tamquam 


ecclefix & toties Chriftianitatis redundan- 
tia , fi fierent , quod abfit , earumdem littera- 
rum veftrarum totius textura cumulata re- 
petiit , qux utinam earumdem litterarum 
artifex maturius difcufliflet , ne produ&a fuit 
fent in lucem, qux confinxi? ejufdem artifi- 
cis invediva , nec de vobis videtur id cfle ve- 
rifimiliter prxfumendum. Nonne eflet mira- 
bilis, immo & miferabilis in petfonis tam gra- 


L 


Digitized by 


Google 


$»83 ACTA VARIA P R jE V I A 584 

vibus inauditae prxfumtionis audacia, qux A alias qualitercumque cum prxdi&is, quos 
f propriae (alutis; prodiga, Ac in ejus detrimen- vobis, ut prodicitur, participes adjunxiftis, 
-tum armata, -obedientix, quae vidirais eft prx- aut aliis quibufeumque, vel fine eis , univer* 

ftantior , femitis relegatis , viros tam doftos (aliter vel figillatim procedatur, vobis de cer- 
& tam excellentes ab ccclefia & in ecclefia ta (cientia Sc expreffe au&oritatc apoftolica 
fublimatos, fic efficeret abufiiros (cientia , fic diftridius inhibemus , decernentes irritum Sc 

pro tantis beneficiis receptis ingratos redde- inane , fi fecus fuper his a quoquam quavis 

xet, fic in malorum profundum impelleret audoritate, vel potius temeritate feienter vel 

finaliter defccnfuros, ut ipfi inconfutilcm ignoranter hadenus attentatum fuit, vel in 
Domini tunicam , cui crucifixorum manus pofterum contigerit attentari, 
pepercerunt, ecclcfix videlicet unitatem tam 5 . Quod fi noftris fpretis monitis , requifi- 
inhoneftefcinderc, tam turpiter, tam impie, tionibus, vel mandatis 5 vos culpabiles fcu 
& tam infideliter obftinata elatione attenta- contumaces reddideritis in prxdidis, ad pro- 

bent iterum difeerpere, quod non valent. cefluum declarationem contra nos vel intru- 
Hoc enim non efiet unire ecclefiam, fed pro B fionem hujufmodi , quam vos eledionem di- 
gravi defolatione fidelium & magno prxfa- ciris, procedentes, ut tam exeerabilis prx- 
gio &pr*nuncio antichrifti,manifeftx in tem- fututionis audacia , ficut eft juri confonum , 
pio Dei abominationis idolum infideli prx- in fux temeritatis initio, virga corredionis 
fumtione & damnata infolentia collocare , & & juftitix conteratur > volumus & audoritate 

nedum fuo fchifmata & hxrefcs libenter , ut prxdida decernimus, quod in ipfo inchoa- 
veftro parceremus pudori , filentio tegere- tionis exordio ftatim cum ad tam damnatae 
mus. perfidix proccflus declarationis contra nos 

4. "Sed quia , ut prxmittitur , per diverfa' feu clcdionis,immo verius intrufionis adum, 
mundi climata deftinaftis , nos volentes Dei feu exeeutionis , conventionis , Sc prolatio- 

populum nobis creditum a tam periculofis er- nis prxfumfcritis profilire , etiam 

roribus prxfervare , licet jam per conftitutio- ante confummationem hujufmodi prolatio- 
nes apoftolicas in jure claufas , & alias a no- nis vel adus privationis, depolitionis, ex- 
ibis contra talia attentantes editas falubriter communicationis Sc alias infraferiptas poenas 

fit provifum, etiam pro Chriftianx fidei tui- C & fententias vos incurrere ipfo fado. Vos 
tione contra vos Sc alios talia attentantes in enim & veftrum quemlibet Sc alios quofeum- 

virtute Altiffimi adurgentes , de fratrum no- que vobifeum & fine vobis ad talia proceden- 

ftrorum confilio & prxfati facri collegii (up- tes , vobifquc afiiftentes , & dantes auxilium , 

plici requifitione pulfati, ipfo etiam appro- confilium vel favotem, cujufcumque ftatus, 

bante , circumfpcdionem veftram paternis gradus, prxeminentix, dignitatis, feu condi- 

moni tis , Sc falutaribus requifi tionibus exhor- tionis cxiftant , etiam fi cardinalatus , patriar- 

tamur in Domino , quatenus ut veftrx digni- chali , archicpifoopali , epifcopali , aut alia • 

tatis profeffioni conformes nobis 8c nun- quacumque prxfulgeat dignitate , excom- 

ciis,quos,ut prxmittitur, deftinamus, afli- municationis fententia, aqua nullus poffic, 

(latis, confiiiis, auxiliis, Sc favoribus op- nifi in mortis articulo , prxterquam a nobis 

portunis , ad veram unionem ecclefix debite vel fucccfioribuS noftris canonice intrantibus, 

profequendam , vofque infuper & veftrum abfolutionis beneficium obtinere , innoda- 

quemlibet fub debito fidelitatis,quo nobis Sc mus , $c ab omni cardinalatus, patriarchatus, 

ccclefix Romanx aftridi eftis , requirimus , u archiepifcopatus , epifeopatus dignitate , ho- 
vobifque in virtute fandx obedientix diftride nore , ftatu , Sc commodo , ac titulo & exeeu- 

prxeipiendo mandamus , quatenus a prxdi- tione ordinum deponimus, & depolitos cfle 

do nefando intrufionis,quam vos eledionem decernimus , judicamufque fchifmaticos Sc 

dicitis , propofiro penitas defiftatis > Sc nihi- blafphemos , ac vos Sc eos omnibus benefi- 

lominus ne procefium quemcumque feu ciis, officiis, honoribus, dignitatibus, Scprx- 

declarationem aliquam, cum nullo jure eam laturis perpetueprivamus , ac reddimus in- 
facete poffitis , fuper prxdidis vel ea concer- habiles ad habenda > omnemque perfonam 

nentibus feu alias contra nos facere prxfu- prxfentem Sc futuram , cujufcumque fuerit 

matis feu attentetis; ne ad eledionem vel prxeminentix, aut ftatus, feu dignitatis, ec- 

poftulationem , provifionem, feu verius in- clefiaftici feu mundani, qux feienter Sc deli- 

trufionem cujufcumque in apoftolica fede berate, vos vel veftrum aliquem pro cardi- 

proc edatis, vel fu per hoc vota vel prxnomi- nalibus habuerit, aut tenuerit, aut adeardi- 

nationes ullas detis aut faciatis 5 Sc ne de cli- nalatum admiferit , aut in pontificem Ro- 

gendo vel potius intrudendo aliquem in pa- manum elegerit , nominaverit , affumferit , 

patum , cum quacumque vel quibufeumque yel receperit, feu dederit in his vel ad hxc 

perfona vel perfonis colloquium vel trada- confilium, auxilium , vel favorem , ipfo fado 

tum aut deliberationem ullo modo habea- excommunicationis fententix decernimus 

tis aut faciatis , nec ad aliquod papatorium fubjacere, aqua abfque licentia Romani pon- 

prodida poftuiatione , eledione, feu verius tificis non poffit abfolvi , nec per apoftolicx 

intrufione facienda verbo vel fcriptuca , vei fcdis majorem poenicentiarium , aut quem- 

cumque 



Digitized by 


Google 



Anno 140?. 

Er mf. ill »■ 
flrijftmi fa- 
mini Chmu- 
'vtlin. 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mcccctx. 

cumque alium, eadem fede vacante, prztcr- A dignatus eft in terris committere, nullum 

magis fidei orthodoxae neceflarium , magif- 
que noftro regio nomini decens & con- 
gruum efle credimus, quam ecclcfiz facro- 
fandae fponfz fuae rebus feiCs pro viribus fuc- 
currere, quam eamdem a calamitatibus, ae- 
rumnis , & oppreffionibus , maxime his tem- 
poribus , quibus , duorum contendentium do 
papatu nequitia praevalente, lethalitcr con- 
teritur, liberare. Unde noverunt pene Chri- 
ftiani omnes, immo jam nullanatio extra non 
ignorat, vofque fatis cognovifie arbitramur» 


quam in mortis articulo , ut eft didum , eum- 
que praelatione, dignitate , ftatu & honore 
ecclefiafticis omnino privamus. Nihilomi- 
nus omnes qui vobis & aliis przdidis in fchif- 
mate Sc rebellione perfidentibus favorem vel 
auxilium praebuerint , excommunicationis 
lententia innodantes. 

6. Alia autem circa prxmifla per nos fada 
in noftris proceffibus & litteris , bulla noftra 
munitis contenta , hac noftra conftitutione 
perpetuo valitura ratificamus Sc approbamus. 


confirmamus ,& etiam innodamus , eadem- „ quanta finceritate animi, quantifqu» labori- 

1 r • r ^ l n 1 • • _ « _ e. ; 


que de novo facimus de fratrum confilio 
prardidorum j & ut tanta malitia non inve- 
niat fucceflorem , Sc punita; tranfgreifionis 
exemplar retrahat alios aboffenfa, ac in obli- 
vione veritas veniens non vagetur incerta, 
ftatuimus & etiam decernimus , ut Sc ipfa in- 
violabiliter obferventur , Sc fi miles excefius 
& culpz poenis fimilibus puniantur, non ob- 
ftantibus quibufeumque conftitutionibus Sc 
ordinationibus , privilegiis, libertatibus , gra- 
tiis, indulgentiis, ac immunitatibus apofto- 
licis a nobis vel praedcceflbribus noftris Ro- 


bus Sc ftudiis, hoc exitiale & inveterarunt 
fchifma jam fex luftris Sc ultra fpatio totum 
Chriftianum populum contaminans , conati 
fumus viis rationabilibus evellere , uti vos 
parte pro vcftrafeciflc non ambigimus. Tan- 
dem poft graves variofque labores circa hu- 
jufmodi fchifmatis exftirpationem devote 
tentatos Sc adhibitos , poft requifitiones, fusn- 
mationes fxpius iteratas eifdem contenden- 
tibus noftra parte fadas , poft denique ex- 
pedationes , proh dolor ! inutiles, dierumque 
& annorum plurium confummationes , noti 


manis pontificibus editis & conceffis quibuf- C funt prarfatorum contendentium doli mani- 


cumque , Sc qualitercumque , & fub quacum 
que forma vel expreffione verborum , etiam- 
fi de illis Sc totis eorum tenoribus de verbo 
ad verbum fpccialis Sc exprefia effet mentio 
facienda, Sc quamcumque claufulam deroga- 
toriam contineant , quam Sc quas de noftra 
certa fcientia Sc plenitudine poteftatis tenore 
prxfentium revocamus , in quantum poffent 
prardidorum effedum fufpendcre, impedire, 
vel fibi in aliquo derogare, fcu in aliquibus a 
fede apoftolica fit indultum , quod cxcom- 
interdici , fufpendi , feu privari 


munica n f imviuiva > I pi«rai» jl^uuv j^iiui j uiivvi» w liMViwa auuwi var 

non pofiint, per litteras apoftolicas, non fa- u riffimi, cum res ccclefix magna pro parte 


fefti,nota fubterfugia, notz fraudes Sc col- 
lufiones > quibus malis nos obviare , Sc lan- 
guoribus ecdefiar, ficuti veftro incumbit offi- 
cio, providere cupientes, uno Sandi-Spiri- 
tus, ut pie credimus, fpiraminje tadi, in ci- 
vitate Pifana convcniftis , quo jam multarum 
regionum plurimi archiepifcopi, epifeopi, 
abbates , priores , dodores , & alii viri folctn- 
nes etiam noftrorum regni & Delphinatus , 
veftris fuadentibus pariter & requirentibus 
litteris , concurrerunt. 

Nunc igitur, diicdi Sc fideles amici ca*. 


cientes plenam Sc exprdfam ac de verbo ad 
verbum de induito hujufmodi ac eorum per- 
fonis Sc locis, nominibus propriis , ordinibus, 
feu dignitatibus mentionem , Sc aliis contra- 
riis quibufeumque. Datum Perpiniani El- 
nenfis dioeccfis, m. nonas Martii, pontifica- 
tus noftri anno xv. 


EPISTOLA CAROLI REGIS 
Francorum , ad cardinales utriufque 
collegii. 

Hortatur ad pacem ecclefia profequendam , fe- 
que eum agniturum prdmtttit pontificem , 
quem illi canonice elegerint. 

C Arolus Dei gratia Francorum rex, di- 
ledis fidelibus amicis noftris cariifimis 
facrofandx Romanae ecclefia; utriufque col- 
legii cardinalibus, falutem, Sc falutifero operi 
per vos laudabiliter & magnifice incoepto 
finem faluberrimum breviter imponere. 

Inter cetera , diledi & fideles amici carif- 
fimi , quae nobis Deus fua ineffabili clementia 
Vet. Script. & Mon . ampl. Colletf Tom. Vll. 


veftris in manibus polita fit , omnifque ca- 
tholicorum laeta fpes aflequendx pacis in vos 
remaneat j cumque magna nunc fe offert op- 
portunitas , ut his diebus aut per renuntiatio- 
nem vel dcccffum ipforum contendentium , 
feu alterius eorumdem , vel per eorum legi- 
timam abjedionem , rite de paftore pacifico 
provideatur , attentis veftris incoeptis pro* 
ceffibus, Sc fidelium prxfenti congregatione, 
in qua Spiritum-fandum abefle non credi- 
mus , vos per vifcera mifericordiar Dei noftri» 
£ per quantum falutem Chriftiani populi quz* 
rere tenemini , rogamus , requirimus , & hor- 
tamur, ut hac vice, dum ecclefia fidelium tam 
magnifice , tatnque folemniter congregatur , 
cum maturitate Sc viis congruis adeo proce* 
datis , quod fchifmatis divulfis erroribus, pax 
Chrifti fidelium , quam tantopere videre prae- 
’ ftolamur , reftauretur : quod fi cafu przmiffo 
aliquem cujufpiam ftatus vel ordinis eligi in 
paftorem , Spiritu-fando cooperante , conti- 
gerit, talem eledionem per principes & prz- 
Jatos Chriftianitatis approbandam , gratam 
St acceptam habendam zftimamus , prout 

Kkkk 


1 

L 


Digitized by 


Google 


98 $ 


$% 7 ACTA VARIA P R JE V I A 

noftrae intentionis eft, pro nobis regnoque A ’ 

& Delphinatu noftris gratam & acceptam ha- 
bere, & rite per vos eligendo, vobifque au- EPISTOLA CONCILII PISANI 
xilium& favorem quales poterimus exhibe- ad Bucicaldum. 

re. Sic enim mature deliberationibus prxha- 

bitis > cum carifEmis confanguineis noftris Mittit ad eum epifeopum Cameracenfem. 

Sicilis & Navarrx regibus , avunculo & con- 

fanguineo ducibus Biturix & Burgundix , co- O Aerum generale concilium Pifis pro ec- Anno 1409. 

tnitibufque & aliis viris de noftro magno »3 clefiaftica unitate in Dei nomine congre- jjjygjj 
confilio, faciendum decrevimus. In cujus garum. mini ck^ 

rei teftimonium prxfcntes litteras figillo no- Magnifice & potens amice cariffime , con - vtiin ' 

Aro figiilari fecimus. Datum Parifius in men- fidentes uberius in affedione prxeipua, quam 

fc Martii, anno Domini mccccvih. regni vero a diu nobilitas veftra impendere non defiftic, 

noftri xxi*. g ad pacem ccclcfixDci meritoriis adibus pro- 

. curandam,reverendoinChriftopatriCame- 

racenfi epifeopo , apud veftram magnificcn- 


EPISTOLA GREGORII PAP^E XII. 
ad civem & mercatorem Lucanum. 

* De mutuo ab eo prafiito camera apollolica. 

Txmf.niu. Regorjus , &c. diledo filio civi & mer- 
ftrijfimi do- ■ catori Lucancnfi , falutem & apoftoli- 

tzWm. cam benedictionem. 

Cum nuper tu de propriis pecuniis , ad rc- 
quifitionem diledi filii camerarii noftri, pro 
certis necefiitatibus camcrx apoftolicx rele- 
vandis, gentibus cjufdem camerat in promta 
pecunia v 1 millia florenorum auri de camera, 
boni & jufti ponderis , titulo gratuiti mutui 
duxeris aflignanda. Nos id ratum habentes 
atque gratum , mutuumque ipfum recognof- 
1 centcs, ac tibi propterea volentes de fuffi- 
cicnti providere cautela , omnia bona ejuf- 
dem camera: prxfcntia & futura , five in pc- 
' cuniis numeratis , five in rebus aliis fuerint , 

ufque ad integram fatisfadionem prxdidi 
■ mutui, necnon damnorum , expenfarum & 
interefle, qux fiforian tibi loco & tempore 
conventis dc mutuo ipfo non fatisfacerct , 
incurrens tibi tuifquc heredibus tenore prx- 
fentium efficaciter obligamus , tibique quod 
hujufmodi mutuum in aliquam utilitatem 
didx camcrx fuiffc converfum probare mi- 
nime tenearis concedimus , ac non numera- 
tx pecunix, & omnes alias & fingulas excep- 
tiones juris & fadi , qux tibi ad exfequendum 
fatisfadionem de prxmiffis quomodocum- 
que pollent obefle aut contra te opponi vel 
adduci , remittimus per prarfentes , & infuper 
promittimus , quod tibi de hujufmodi mutuo 
in & fuper bonis prxdidx camera: ufque ad 
duos annos proxime futuros in Romana 
curia, ubicumque illam adefte contigerit, 
integre fatisfier. Datum , &c. 



tiam parte noftra principaliter deftinato,qux- 
dam referanda commifimus, in quibus ei 
credula fide data, precamur eadem magnifi- 
centia fe prxbeat favorabilem ac benignam , 
quod vobis ad gloriam venire confidimus & 
meritum apud Deum. Datum Pifis, fubfi- 
gnetis duorum priorum cardinalium alterius 
figilli abfentia ordinatis, die xxii. & c. 

Magnifico & potenti amico noftro cariffi- 
mo domino Jo. Le Meingre dido Bou- 
cicaut , marefcallo Francix Sc guberna- 
tori regis Januenfi. 

RESPONSIO 
ftffa per reverendifjimos patres dominos S.R.E. 
cardinales pto unitate fanfta Romana eccle - 
fi a profequenda , dr ut fperant , in Deo felici - 
ter concludenda, in civitate Pifana degentes , 
prudenti & circumfpetfo viro Rodulfo fe - 
cretario ac nuntio & ambajjtatori viri mag- 
nifici domini Malatefia -de P en f auro ad qua- v 

dam capitula petita per eum , fequitur & eft 
talis. 

P RTmo^idi domini cardinales ad primum Anno k«*. 

capitulum , videlicet , prxmiffa debita re- ^uthui r* 
commendatione , de affedione & de fide 
ingenti , Sc intentione optima quam fem- 
per& habuit & habet prxfatus dominus Ma- 
latefta circa fandam unionem & didum ve- 
ftrum facrum collegium. # 

1 Refpondent quod regratiantur dido 
domino Malateftx de affedione Sc bona ac 
finccra intentione quam habet ad unitatem, 
fandx matris ecclefix. Nam per effedum 
operis conftat eis , quod labores & impenfas 
fuftinuit pro profecutione didx fandx unio- 
nis , & certificant eum , quod ad ipfum ha- 
bent lingularem fidem Sc confidentiam, 
quantam habent ad quemcumque alium 
magnum dominum Italix. 

Secundo ad capitulum fecundum , vide- 
licet Dixi pro parte fidelijfimi fervit oris vefiri 
domini mei Malatefia , quomodo magnificus fra- 
ter fuus dominus Carolus fibi pridem inti - 


D- itized by 


Google 


i 


98? AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 990 

mavit , quod pro unione confequenda eidem vi- A tare videris, acceffibilis , abundans viduali* ** 
deretur unicum tantum fore viam indubita- bus , capax multitudinis > tutus ab omniref* « 

tam , (jr fine aliquo fcrupulo enerv stivam peni- pedu, fic accommodus, ut ad iftam con- « 

tus omnis fcandali, dr cujufcumque dubitatio- ventionem fabricatus videatur. Dei * 

nis de mentibus fidelium , videlicet quod fiat (patio nos per terram ita per mare ad eum * 

unicum dr generale concilium ; in quo concur- locum convenientes pacem Chriftianitati * 

rat voluntas ditti domini Gregor ii pariter & reddere pofliimus. Itaque ad iftum locum 

vefira. Mias fi plura concilia in diverfis locis per utrumque eledum didi domini cardi* 

inditta fierent , sit ordinatum efi , vifibiliter dr nales m anda verunt concilium generale , vo* 

necejfario multa fcandala , divifionc? , achare - caverunt folemniter & canonice utrumque 

fes fuborirentur exinde ; drfic ubi pacem qua- contendentium ad didum locum & prae fi* 

r imus , multiplex difeordia fequeretur ,ficque xum diem. Et ita intimaverunt per eorum 

erit error pofierior pejor priore . folemnes nuncios & litteras publicas , & 

2 Rcfpondent & dicunt fic , quod veri- g apertas omnibus prxlatis , regibus , principi- 
tas efi; , quod pro bono negotii , & ut in eo bus , ducibus, nobilibus , & notabilibus com* 

certius procedatur , & ad ferenandas con- munitatibus totius Chriftianitatis. Itaque 

feientias omnium, utile & expediens efi, quod concludunt quoad iftum articulum , quod 


non teneantur pluta concilia, quia funtfo- 
lum ad impediendum fandum negotium de 
quo agitur. Ipfi ergo conjunxerunt fcfimul, 
& fecerunt unicum & unitum concilium pro 
profecutione fandae unionis s & habitis in- 
ter eos multis deliberationibus , & diverfis 
& repetitis confiliis pro unica & fola via 
dandi pacem ecclefix, elegerunt convocare 
concilium generale, & elegerunt locum con- 
venientem infra Italiam , fcilicet Pifarum , 
qui locus per contendentium quemlibet fue- 
rat oblatus , ut patet per publia inftrumen- 
ta. Nam primo didum locum obtulit Be- 
nedictus in Maflilia nepoti & aliis ambaflu- 
toribus domini Gregorii. Et ambafliatores 
domini Gregorii locum eumdem in loco 
de Portu veneris publice obtulerunt domi- 
no Benedido , ad quam eledionem etiam 
domini cardinales utriufque collegii con- 
fenferunt , & praecipue collegium Italicum 
hoc procuravit de mandato didi domini Gre- 
gorii , per organum magnifici militis comi- 
tis Campanix , qui ad hunc effedum mi- 
ferunt Portum- Veneris ad dominum Bene- 
didum & fuum collegium. Et ideo domi- 
nus Gregotius habet quod quxrit. Nam Pi- 
lanus locus , ut prxdicitur , cft eledus de 
communi confenfu , ut ipfe vult : & nedum 
de communi confenfu > fcd ad procuratio- 
nem ejus folius , ut patet ex rcfponfione fua 
fada in Luca , & ex bulla quam fuper hoc 
domino Benedido tranfmifit , cujus bullx 
particula fequitur in hxc verba, videlicet, 
„ Itaque nobis illa via magis, placebat & pla- 
„ cet , ut fub uno aliquo domino , in quo utra- 
« que pars tuta foret , hujufmodi foret con- 
„ ventio perfonalis. Hxc enim via omnia im« 
, pedimenta excludit, omnes fcopulos rcpel- 
, Iit, omnes amputat difficultates, pro cujus 
„ exeeutione Florentinorum & Scncnfium lo- 
„ ca habilia & decentia tam maritima quam 
„ terreftria , & infuper civitatem Lucanam ti- 
„ bi pro parte noftra fecimus offerri , & prx- 
„ cipue civitatem Pifanam , qui locus fic eft 
„ idoneus, ut nullus magis valeat reperiri , divi- 
K fus flumine, per galeas,fecundum quod tu op- 
Vet.fcript. dr mon, mpL Collclf. Tom. VII. 


per eos non ftetit nec ftat, quin concilium 
generale fiat, ficut fieri debet in unico loco 
dumtaxat. Veniat igitur dominus Gregorius 
ad didum concilium , fi dido loco adefle 
difponir, ficut debet, ad quem ipfe & Be- 
nedictus , de cujus re fimiliter agitur , fpe- 
cialiter funt vocati. 

3 Ad tertium articulum , videlicet , hem; 
dicit profatus dominus Car olus fibi a certo in* 
notuijffe , multos principes dr communitates con- 
currere ad hanc viam , tamquam pra ceteris 
meliorem i inftetifie quoque cum profato, domi - 
no Gregor io, eidem fupplicantes , ut fibi place* 
ret concurrere cum fuo concilio in uno loco ve* 
ftris cum reverendis paternitatibus vefiroque 
concilio. Subjungens idem dominus Carolus , 
quod fi altera partium vettrarum R. P. videli- 
cet , dr profati diSti Gregorii fe retraxerint a 
prodifta eleftionc di£ti unici loci communiter 
fienda , verifimiliter hoc eventurum ajjerit , 
quod ab illa parte qua recufabit, omnis obedien - 
tia totaliter fubfirahetur cum vilipendio , de* 
trimento , & infamia maxima ejufdem partis , 
cum manifefie convinceretur nolle unionem per 
modum jufium dr aquum , attenta maxime pro - 
mijfionc utriufque faffa de non omittendo ali- 
quid de contingentibus recufare aut electionem 
difti unici loci efiet omittere , dr fic contra 
promiffa venire. 

4. Rcfpondent didi domini cardinales» 
quod de fide , legalitate , & probitate & pu- 
ra intentione didi domini Caroli circa uni- 
tatem ecclefix didi domini confidunt , ficut 
de fpcciali & Angulari filio ecclefix Roma- 
nx, & pro tanto quidquid dicat vel faciat , 
domini reputant eum in omnibus bono ze- 
lo procedere. Sed poffibile eft quod domi- 
nus Gregorius vellet cum circumvenire fi 
poflet ; fed cum Dei auxilio fperant didi do- 
mini , quod ipfe eft talis , qui non permittet 
fe decipi vel feduci; & quia dicitur in dido 
articulo quod poflet multum imputari ad 
vilipendium , detrimentum & infamiam il- 
lius partis, qux non acceptaret certum locum 
eligendum, cura mdnifefto convinceretur 
eos nolle unionem , & per confequens ab illa 

Kkkk ij 


Digitized by ^ooQie 


99 1 


ACTA VARIA P-RASVIA 


99 * 


parte fubtrahcrctut omnis obedientia , at- . 
tento quod multi principes & communita- 
tes concurrunt ad. hanc viam. 

5. Refpondent didi domini cardinales, 
quod poffibilc cft quod aliqui domini & 
communitates, qui non funt plene infor- 
mati de fado & decircumftantiis, ad infor- 
mationem feu fuggeftionem didi domini 
dregorii, conternarentur , & placeret eis , fi 
poflibile effet , quod fieret mutatio ad uni- 
cum locum de communi partium volunta- 
te i fod domini certificant didum dominum 
Carolupi & dominum Malateftam , quod ipfi 
habent nova de majoribus regibus & prin- 
cipibus Chriftianis & de majoribus praelatis 
totius ecclcfiae , quod ipfi acceptant, lau- 
dant, approbant viam iftam receptam per 
dominos cardinales de concilio generali ce- 
lebrando in Pifis , & veniet ad didum lo- 
cum & tempus quot venire poterunt, legi- 
timo impedimento ceffante. Et qui erunt le- 
gitime impediti , mittent procuratores plene 
inftrudos cum fufiicienti mandato. Et erunt 
in tanto numero , quod bene admirabitur 
uterque iftorum contendentium. Et nihil- 
ominus credunt didi domini cardinales , 
quod omnes qui pro nunc approbant muta- 1 
tionem loci , quando erunt informati de 
poffibilitate juris & fodi , malitiofa cautela 
per quam iftud procuratur per dominum 
■Grcgorium, recognofcent veritatem, & con- 
current cum majori & faniori parte regum , 
principum , comitatuum , cleri & populi 
Chtiftiani & cum tota ecclefia audoritative , 
canonice , & fufficienter unita. Et ut didi 
domini fint de fingulis informati tamquam 
fpeciales ecclefix filii , domini cis notificant, 
ipfofque cum pura veritate informant , quod 
in cafu de quo agitur, quando fcilicet fune 
duo contendentes de papatu, uteft in cafu 
prxfcnti , concilium generale eft judex ordi- 
narius & fupcrior utriufque. Nam clarum eft 
quod propter dubium, unus non eft fuperior 
altero , nec ambo fimul , cum non pofiint efle 
duo capita, & efiet contra articulum fidei : Et 
in unamfantfAm , &c. Nec alter ipforum per 
fe habet in ifta materia aliquam jurifdic- 
tionem , nec convocandi , ncc ordinandi , 
nec aliquid ftatucndi. Nam alias quilibet ef- 
fet judex in caufa propria de titulo fui pa- 
patus. Ita quod oportet de necefiitate quod 
fit dare tertium qui judicet inter alias, & nul- 
lus alius eft , nifi univerfalis ecclefia , quae 
eft fuperior & mater utriufque , quam re- 
prxfentat generale concilium in hoc cafu. 
Nam nullus eorum habet integram obe- 
dientiam. Ita quod ecclefia univerfalis non 
eft nec efle poteft apud aliquem eorum , & 
per confequens neuter poteft convocare 
concilium, quod fit generale totius ecclefix. 
Opponuntur etiam contra eorum quemli- 
bet fautorios fchifmatis, & qux afferuntur 
notoria ex didis & fadis cotum. Opponun- 


tur enormia & gravia crimina notoria fadi 
permaneatis , dc quibus pluries & folcmni- 
ter moniti fuerunt incorrigibiles , pertina- 
ces, obftinati. Et crimina funt talia , qux 
enormiter fcandalizant totam ecclefiam , 
immo funt in fobverfionem , nifi occurra- 
tur , totius ftatusecclefiaftici. Iftis vero prx- 
fuppofitis, qux funt luce meridiana clario- 
ra , qux prxcidenda lingua phrenetica au- 
debit afferere, quod ipfi vel eorum alter in 
ifta materia poffit vel debeat efle judex, nec 
per confequens audoritative convocare con- 
cilium generale, cum multi opinentur eos 
jam efle prxcifos 1 

6 Prxterea clarum eft, quod ifti duo funt 
principales Benedictus & Grjegorms, de 
quorum fado agitur : ita quod de neceffita- 
te juris oportet eos requirere & provocare 
ad caufam, & aflignare eis locum fecurum. 
Et iftud jam eft fadum per dominos cardi- 
nales. Nam dominus Gregorius hunc locum 
recufare non poteft. Nam omnis locus in 
hoc articulo recufatur , vel quia non eft ido- 
neus, vel inhabilis , vel quia non eft tutus, 
vel quia non eledus per partes. Quo ad ido- 
neitatem vel habilitatem loci Pifarum non 
eft infiftendum , primo quia notorium eft, 
fecundo etiam ultra alia loca mundi Gre- 
gorius commendavit locum Pifarum , ficuc 
eft rei veritas. Item ex tunc fe pofuitbisin 
manibus Florentinorum, in quorum domi- 
nio eft ipfe locus. Similiter dominus Bene- 
dictus , qui reputavit hunc locum , non po- 
teft eum acceptare fufpedum , & pro ut 
communiter dicitur , & habentur litterx a 
diverfis perfonis fide dignis, dominus Bene- 
didus perfonaliter veniet ad iftud concilium 
ad locum prxfinitum : fi inveniat locum mu- 
tatum , fadis juftificationibus & rationabili- 
bus proteftationibus fu is, recedet , & fic con- 
cilium ruet ex toto , & ipfe prxtendet fe ex- 
cufatum. 

7 Prxterea reges & principes , commu- 
nitates , prxlati , clerus , & populus totius 
Chriftianitatis utriufque obedientix, funt fo- 
lemniter vocati ad iftum locum & termi- 
num , & a pluribus habetur rcfponfio quod 
venient vel mittent. Si inveniant locum mu- 
tatum , tamquam delufi & fruftrati ; fi vene- 
rint , recedent ) & fi per prius ea fciverint, 
non venient , & arguent nos probabiliter 
vatios , mutabiles & inconftantes , & per 
confequens concilium ruet , ut fupra. Et cre- 
dant didi domini Carolus & Malatefta, quod 
multi venient Pi&s , qui propter rationa- 
biles & juftas caufas non tranfibunt magis 
profunde in Italiam. Sunt & multa alia ex 
quibus mani&fte convincitur , quod domi- 
nus Gregorius & fui , qni vellent divertere 
St impedire iftud fandum negotium , pro- 
curant ifta diverticula. Quis fanx mentis non 
videat quod quicquid agitur per didum Gre- 
gorium Sc fuos,cft ad divertendum iftud fan- 


Digitized by 


Google 


99$ ad CONCILIUM PISANUM ANNI mcccci* 

dum concilium, per quodfolum poteftfe- ^ celebrando in patriarchatu R* uennite vel pa- 
dari fchifma & uniri ecclefia, & quod ma- triarchatu Aqutlegienfi , oftenderetur vos ire ad 

litiofc & nequiter procuratur ad impedien- locum deputatum per ditium dominum Grego - 
dum tantum & tam optatum bonum , ita rium. Refpondetur per eumdem Cardum : affir- 
per Dei gratiam difpofitum & propinquum , matur dominum Gregarium ante publicationem 

& fub fallaci ac diffimulata cautela petunt feu ditia concordia , nottficaturum dr publicaturum 

peti faciunt loci mutationem ? Quas enim eft per orbem alium locum pro ditio fuo concilio , 
ratio , quod didus Grcgo/ius non venit ad prater loca fupra nominata , ita quod nec in 
locum, nedum per eum acceptatum , fcd tam loco electo per vos videlicet pro veftro concilio , 

publice & folemniter oblatum , & copiofe nec in loco deputato feu deputando pro fuo ,fiet 

laudatum , nifi ut fub verborum pampinis ditium univerfale concilium. Sed tantum in 
fruftretur negotium ? Nam fi nunc, quod ab- iUo t loco , qui de partium concordia fuerit com- 

fit , concilii congregatio impediretur , non muniter eletius dr deputatus. 
e flet fpesquod dc tempore noftro pollet ite- 12 Refpondent didi domini ut fupra » 
rum congregari. Et ad iftud tendunt ifti fe- ® quod non eft necefle agere de mutatione 


dudores populi Chriftiani & maxime bono- 
rum virorum & fimplicium devotorum , tra- 
dando & procurando per vias exquifitas 
quod divertatur negotium & concilium non 
teneatur. 

8 Item , ad quartum capitulum videlicet i 
Item, dicit in quantum R.P.V. ad hoc conde f 
cenderint , idem dominus Cak.oi.us offert fe 
pralaturum obfides dr omnem aliam cautelam 
fibi poffi 'bilem ; put atque ad hanc cautelam dr 
promiffionemconcurrere etiam dominiumVeneto- 
rum , quod prafatus dominus Gregorius in ditio 
loco communiter eligendo pro ditio univerfali 
concilio fe prafentabit , dr quod fati a concor- 
dia loci inter vos dr ipfum , non erit tam dif- 
cordia de modo & tempore , quin immo plena 
concordia. 

9 Refpondent didi domini cardinales , 
quod ipfi habent tantam confidentiam & 
plenam fecuritatcm de fide, legalitate & om- 
ni probitate didi domini Caroli filii talis pa- 
tris, cui fucceffit .nedum in terra , fed fide 
probitate & moribus, quod fi mutatio loci 
fieri quoquo modo poffet , ipfi nollent obfi- 
des , nec aliam ab eo cautelam , nifi folum 
fimplex verbum tam fidelis & notabilis do- 
mini ,& idem etiam repetunt de inclyto do- 
minio Venetorum , de quo numquam fuit 
auditum , quod promiffionem eorum rupe- 
rit feu eorum fidem violaverit , vel macu- 
laverit , fed ex fupra feriptis & infraferip- 
tis apparet de mutatione loci quod nulla- 
tenus eft agendum. 

I o Item , ad quintum capitulum videli- 
cet : Item „ affirmat prafatus ditius Carolus 
quod in quantum reverenda dominationes ve- 
ftra contenta remanerent de concordia ditit 
unici loci , prafatus dominus Gregorius etiam 
contentaretur ditium concilium fieri in altero 
ifiorum locorum , videlicet Bononia , For livit 
dr Mantua. 

Refpondent didi domini per fupra dida , 
quod mutatio didi loci efiet deftrudio to- 
tius negotii. 

I I Item , ad fextum capitulum videlicet : 
Si in quantum per vefiram reverendam domi- 
nationem objiceretur , quod ratione eletiionis 
fatia per dominum G regor ium de fuo concilio 


alicujus alterius loci , prxeipue , quia do- 
minus Benedidus & fui loca quas mutari 
contingerent poflent rationabiliter recufarc. 

13 Item, ad feptimum capitulum videli- 
cet Item prafatus dominus Carolus confide- 
rans traditi a , dr fciens quantum prafatus fra- 
ter Juus dominus Malatefta , e(l fidelifftmus & 
devotifftmus Jervitor vefirarum reverendarum 
dominationum , requifivit dr hortatus eft ip- 
fum Malatejlam , ut interponeret fe , dr opere- 
tur cum dominationibus veftris , ut vobis pia - 
ce at condefcendere ad ditiam eletiionem unici 

C loci fiendam pro unico univerfali dr indubita- 
to concilio > 

14 Refpondent domini, quod ipfi confi- 
dunt plene de dido domino Malatefta , & 
poflunt , volunt & debent dc eo veracitcf 
confidere , quia ejus confilio reputant & con- 
fidunt fe non pofie errare. Confidunt etiam 
de dido Carolo propter ejus probitatem Sc 
fidem, & recolendam memoriam fui patris 
& totius fui magnifici generis. 

15 Item, fuper odavo capitulo, videli- 
cet quod prafatus fdeliffimus fervitor veftet 
intentus continuo & vigilans circa omnia qua 
adverteret proficuum afferre poffe huic fantia 
unioni , confiderans fupra allegata , dr maxime 
conturrere ad hoc voluntatem quamplttr imo- 
rum principum dr ditionum, ut etiam in par- 
te vobis notum effe poterit ex referendis reve- 
rentiis veftris per oratores fereniffimi regis 
Hungaria dr illuftris dominii Venetorum , ut 
venturos putat , credens hanc viam optimam 
fore& perfetiivam defiderata unionis , remo- 
tivamque penitus fchifmatis , fcandalorum , di- 
vifionum, drc. ut jam dixi, f applicat humiliter 
dr devote reverendas paternitates veftras per 
paffionem Jesu Christi, quod fi poffibile 
eft, dr vobis videatur juridice poffe fieri pla- 
ceat dr dignemini inclinare dr humiliare vos 
ad hanc communem dr concordem eletiionem 
ditii unici loci , ne contra vos annotari poffit 
aliquid omiffum de. contingentibus , ne juri ho- 
norique veftro objici poffit , vel aliquid in con- 
trarium modo aliquo allegari. 

16 Refpondent didi domini ut fupra , 
quod tcfte Deo & eorum confcientiis , quod 
fi quoquo modo efiet poffibile fine eviden- 

Kkkk iij 


Digitized by LjOOQie 


595 A C T A V A R I 

ti perditione & deftrudionc", ac claro im- A 
pedimento concilii generalis , quantum «fi 
fet eis honefte poffibile fine prxjudicio ec- 
clefiae , ipfi conformarent fe .votis & requi- 
etionibus didi domini Caroli & confiliis di- 
di domini Malatcftx. Sed per prxmiffa pa- 
tet , quod nullo • modo pofiunt mutare lo- 
cum 5 & etiamfi facerent , quod abfit , non 
effet concilium generale. Placet etiam cis 
de adventu ambaffiatorum illuftriffimi regis 
Hungarix & inclyti domini Venetorum. 
Nam fperant in veritate, qux cft ipfe Deus, 

■dc in prudentia didorum ambaffiatorum , 
quod poftquam erunt per didos dominos 


A PRjEVIA 99<S 

ex variatione eorum concilium ex toto im- 
pediretur , & gravia fcandala fequerentur 
ecclefix. 

is Neque, quamvis nonnulla ada funt 
pridem quam dominus Gregorius Ariminum 
acceflerit , & antequam mutationes loci & 
multifarii concilii in unum tutum apud eos 
dominos qui Pifis erant , didos unitum col- 
legium, fupplicaverim mediis quibufdam, ab 
illis exorfusfum,fuperfluam repetitionem e- 
vitaturus.Implicata quippe funt omnia in refi 
ponfione hac quam detulit in feriptis exhi- 
bitam illi ab eis Rodulfus de Giancontis, fe- 
cretarius magnifici domini Malateftx Pen- 


veraciter informati de juftis & rationabilibus B fauri fratris mei. Hanc nempe ideo propo- 


motivis eorum , rejedis falfis informationi- 
bus, fi quasforfitan habuerunt, conforma- 
bunt fe rationabili opinioni didorum domi- 
norum cardinalium : Et ita fperant quod fa- 
ciet quilibet Chriftianus , fi per eos fuerit in- 
formatus. Et propterea didi domini pro Dei 
mifericordia rogant & requirunt didos duos 
•dominos ab antiquiffimo ex propagata pro- 
genie peculiares ecclefix filios , quod ipfi ve- 
lint eis affiftere , ipfofque juvare ad profccu- 
tionem tam findi, pii & meritorii operis, 
pro ipforum animarum falute , pro indelebi- 
li fama & gloria fempiterna. Nam , tefte Deo, 
domini cardinales non agunt pro aliquo 
proprio peculiari & temporali intereffc , fed 
pro tollendo fchifmate i & dando pacem cc- 
clefix, & falute tot animarum , qux omni 
die funt in ftatu perditionis. Et certificant 
didos dominos, quod ipfi non faciunt, nec 
facere intendunt quamcumque partem in 
favorem alterutrius eorum ; fed funt com- 
munes mediatores in caufa prxfenti ad dan- 
dum pacem & unitatem ecclefix. Et prop- 
terea degerunt etiam iftum locum, ut non 
magis viderentur favere uni quam alteri , 
maxime quia , ut fupra tadum cft , ambo 
de ifto loco confenfcrunt 


fui , licet poft adventum domini Gregorii 
fida fuerit, mihique praefentata , quoniapi 
in alia oratione (V) fequent i quae ante«ccef- 
fum praedidum per me gefta fuere, narrantur. 


ACTA ET TRACTATA 
Inter Carolum de Malatejlis & cardinales Pifo 
exifientes pro extinttionc fchimatis . 


I 


dominus Gregorius de prxfenti cft in terra 
didi domini Caroli, domini rogant eum & 
quantum pofiunt cordialius obfecrant, quod 
ipfe velit inducere didum dominum Gre- 
gorium ad veniendum ad iftum locum in 
dieta praefixa & ad dandum pacem & unita- 
tem ccclefiar. Et rogant etiam didum domi- 
num Malateftam, quod quantum cft ei pof- 
fibjle , velit affiftere & juvare cum dido do- 
mino Carolo confanguinco fuo., pro felici & 
votiva conclufione praedida. Et declarant di- 
di domini in eorum confidentiis, quod di. 
dum dominum Grcgorium & fuos omnes 
tradabunt cum tanta benevolentia , reveren- 
da , caritate , dulcedine & amore , cum 
quanta fcient & poterunt. 

1 7 Et offerunt ulterius, quod fi concilio, 
poftquam hic fuerit congregatum , aliud vi- 
debitur utilius & magis expediens circa ex- 
ftirpationem fchifmatis fiendum,ftabuntcon- 
fiiio & ordinationi didi concilii , cum nunc. 


N nomine SS. Trinitatis & individuae uni- 
tatis Patris & Filii & Spiritus-fandi, & glo- 
riofiflimae genitricis Domini noftri J e s u 
Christi M a r 1 x. femper Virginis Dotni- 
nx noftrx. Arnen. Informatio gcftorum cum 
reverendiffimis & reverendis ac venerabili- 
bus patribus Pifis exiftentibus , congregatis 
pro univerfali concilio. 

Eadem namque dic , qua oratores Caro- 
li exhibuerunt coram reverendiffimis do- 
minis Pifis exiftentibus orationem illam quae 
incipit Mandatum ejl , &c. Ipfe Carolus Pi- 
fas appulit, nec illa dieperipfum quicquam 
adum eft , nifi quia fignificavit per reveren- 
dum patrem dominum Cervienfem , fe il- 
luc acceffiffe caufa pacis ecclefix , audien- 
Et quia didus D tiam dcprecans tempore congruo & illis 


commodo. Sicque concefluros libenti ani- 
mo refponderunt , ordinatoque tempore , 
die illa coram fuis reverentiis benigne re- 
ceptus, aftitit in facriftiaS.Martini,ubi mos eft; 
illis congregari. Idque effedualiter poftula- 
vit , quod in oratione prxdida habetur difiu- 
fius. Unde poft quafdam rcfponfiones com- 
mendativas domus & perfonx ipfius Caro- 
li , & quafdam perfuafiones fidas ad eo- 
rum intentum , fc pratticaturos cum eo col- 
legiatim , vel per quofdam ipforum ad hoc 
deputandorum, petita per ipfum fpoponde- 
runt, & fic fadum eft. 

Nam his quidem per oratores fuos & per 
fe ipfum juxta gratiam a domino conceffam 
effedualiter narratis , Sc fibi benigna audien- 
tia prxftita pflr reverendiffimos patres do- 
minos Gallicos & Italicos , & poftulatis in- 

(4) Sequens oratio Caroli Malateftst , quzextat in biblio- 
theca regis Chriftianiflimi, eadem cum epiftoia anonyrai. 

ad cardinales fuperius edita pag. 966. 


w 


Digitized by t^ooQie 


AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 998 

duciis ad rcfponfionem exhibendam» vclut A tes infimul ad tra&andam & cum Dei au- 
ipfi confcii funt , dati fuerunt fibi audito* xilio perficiendam unionem convenire dc- 

res , fecum pratticaturi circa petita per eum » bcre , eos videlicet qui erant Romanae obc- 

videlicct reverendiffimi patres & domini AI- dientiae & cos qui erant Gallicae » locus utri- 
bancnfis, Aquilegienfis , de Tureio,&Mc- que aptus exigebatur ad conveniendum in 
diolanenfis. unum. Confiat vero Pifas hujufmodi effc » 

Coram quibus iifdem replicatis » fi non cum fit in extremitate Italiae Sc in confinio 
immemorefi, in domo habitationis domini Ripariae Januenfis , quae per illuftrcm Fran- 
Albanenfis , omiflis praefatione &commen- eorum regem gubernatur, 
datione fa&a circa progenitorum fuorum fi- V. Dicebat infuper ad eundem locum 
dem Sc legalitatcm erga fandam matrem ntrique obedientix conventuris conciliatu- 
ccdefiam habitam diu & jugiter, ficqueper rifquc tam per terram quam per inare tu- 
fratres fuos & ipfum, per dominum Aqui- tum, patentem & commodum acceffu effc, 
legienfem fada poftmodum proteftatione , g locus ille cft etiam capax, fertilis & amae* 
quod quicquid dicebat parte duorum fuo- nus inter Italia: loca, 
rum cardinalium Sc fui , non caufa ref- VI. Et cum nonnulli principes potentes 
ponfionis , fed collationis Sc pratticx cujuf- impedire fatagant (aeram unionem , locum 
, dam dicere intendebat. Nam quidquid per erat expediens eligere, fub potenti tutami- 
Carolum diceretur, feu circa petita trada- ne confiitutum. Hujufmodi autem Pifas efle 
retur, intendebant fui domini illic aftantcs • liquebat , quoniam fub potenti brachio SC 
&ipfc ceteris fuis dominis, qui non aderant, regimine magnificx Sc potentis comitatus 
fideliter Sc feriofe referre , & demum ptx- Florenti» gubernatur, 
dido Carolo cum deliberatione atque con- VII. De hac prxtcrca Sc maxime quxli- 
fenfu eundorum dominorum fuorum & fui, bet partium confidere poterat Sc debebat » 
fperabat refponfum exhiberi juftum & x- tam Italica , quam Gallica i maxime quia 
quum , ex quo prxdidus Carolus tamquam pro facra unione valde fe obtulerat Sc labo- 
fidelis fandae matris ecclefi» filius conten- q ra verat , & locum illum pro facra prxfenti 
taretur & merito. unione commodaverat liberaliter valde. 

I. Gratia collationis cujufdamque trada- VIII. Confidcrant prxtcrea, dicebat, re- 

tus , ut fupra dixerat, refpondebat , quod pe- verendiflimi domini mei Sc ego , quia dic- 
tita per Carolum dominis fuis atque fibi vi- tum eft de fecuritateloci , quod tutius eft in 
debantur impoffibilia de jure Sc de fado : manibus unius communitatis efie , Sc fub 

& fi eis aflentirent , contra juftitiam facerent' ' ejus fide, quam unius domini. Nam cum 
& xquitatem. plurium exigatur confenfus in regimine com- 

I I. Videbatur namque impoifibile per eos muni , difficilius magifque enorme plurium 

aflentiri poflc petitis de jure , quoniam ipfi effet aflenfiim inducere , quam unius. Quia 
nolentibus duobus dominis contendentibus vero ubi majus eft periculum , ibi cautius eft 

de papatu fervare eorum promifta , vota Sc agendum , debent qui ^rxfunt eccleftx, ma- 
juramenta, immo infimul, ut fatis notorium xime advertere , ne univerfalem ccclefiam 
eft, colludentibus, Sc nedum fervantibus fcif- fub unius ditione Sc arbitrio fubmittant. 

fionem ecclefi» tantum > fed , quod omni- D IX. Poteft autem atque debet , inquiebat , 
no peffimum erat, omnibus afiutiis & pofii- de prxdi&a magnifica communitate confi- 
bilibus fagacitatibus operibufquc facram dere pars Italica. Nam Sc patria Sc fide ab 
unionem molientibus impedire & deftrue- illa non diferepat. 

re , pluribus experti mediis , nec ptoficicn.- X. Alia quidem e Gallica parte. Nam eo- 
tes, tandem tamquam ultimum remedium rum fidem multis temporibus experti funt, 
generale concilium compuifi funt indicere Sc infuper tot pecunix Sc eorum mercandae 
& convocare. Sc perfon» fub didone Gallicorum conftitu- 

III. Hoc ideo in civitate Pifarum indu- tx funt , ut nequeant Gallici verifimiliter 

cere deliberaverant, & congregare , ut nui- fulpicari , illos quicquam in eorum mole* 

lus contendentium jufie aut juftidz appa- ftiam tentaturos. 

rentis captato colore ad illum accedere de- XI. Eft autem locus Pifarum valde accora- 
clinare valeret > prxfcrum cum per utrum- modus ad acceflum domini Bencdifti , quo- 

que eorum, licet non eodem forte tempo- E niam poteft illuc accedere tute, Sc cum cona- 
re, ficut patere poterat , per utriufque pu- modo fui corporis & parvo labore rquxom- 

blica documenta , locus ille propofitus fue- nia valde indulgeri debent grandxvis xtate. 

rat commendatus , utpote idoneus, ad fa- XII. Mirari infuper ipfos dicebat, cur do- 
cramque perficiendam unionem accommo- minus G&eqorius locum illum declinare 
dus. prxfumeret , nec caufam videre (ciebant , ni* 

IV. Ulterius vero , quia locus ille vifus fi lolum adfubterfiigium, ut haftenus con- 

eft fibi plurimum aptus, & commodus unio- fueverat. Nam etfi ineptitudo lociopponc- 

ni Sc concilio. Nam exigente prxfcnti cafu batur , ipfa eadem erat, quam ipfcfua bulla 

fchifmatis, duas dediverfis obedientiis par- c&nonizavcrat tantum. Ncc-fufpicionem al- 



I 


Digitized by ^ooQie 


$99 


ACTA VARIA PRjEVIA 


iooo 


kgarc poterat dominii Florentinorum. Nam A tereffe & admitti concilio , & a pluribus eo- 

• ■ r ■ fr *** n^nlrt a fi* eum /»nc npr fi* fime nrATU 


in fuis manibus & poteftatc paulo ante fc 
pofuerat libere , & femper fuerat honorifice 
& optime per fua territoria receptus & trac- 
tatus, & per fuos cives de gentes aflociatus , 
de ad loca eondu&us quae voluit. 

XIII. Unde circa primam partem infere- 
bat, quoniam defe&u contendentium ad fa- 
oram unionem tranandam & perficiendam 
corapnlfi fuerunt (aerum univerfale convo- 
care concilium : cumque illud rationibus fu- 
pradidisde aliis multis quae allegari poffent, 
indixerint in civitate praedi&a : cumque fta- 
tutum concilii praefati tempus adveniffet , 
jamque per Dei gratiam multitudo non par- 
va ex omni fere natione illuc perveniffet , 
tam praelatorum venerabilium , quam amba- 
xiatorum fereniffimorum & illuftrium prin- 
cipum, communitatum atque magnatum, 
tam ratione audoritatis quam numeri fuffi- 
cientis , Pifis dici poterat in rei veritate con- 
gregatum jam effe univerfale concilium , 
quod poteftatc & audoritate univerfalis cc- 
clefiae fungebatur. 

XIV. Didante itaque jure , quod ubi ma- 
jor audoritas & potcftas adeft , minor cef- 
fet i dicebat ipfe quoniam univerfalis conci- 
lii audoritas & potcftas , nedum fupra car- 
dinalium audoritatem & poteftatcm eft , fed 
fupra papae poteftatem & audoritatem. In- 
de ergo quoniam domini mei cardinales uni- 
ti collegii & ego concilium convocavimus, 
& per Dei gratiam jam hic adfit, fundi fu- 
mus officio noftro , & ceffat audoritas no- 
ftra minor , adfiftente majore. 

XV. Impoffibile igitur eft de jure , quam- 
quam domini mei cardinales , aiebat , ho- 
norabilius membrum fint ceteris in ccclcfia 
Dei poft papam , ipfos nedum locum pro fa- 
cro concilio mutare , & de alio difponere , 
fed nec minimum adum validum exerce- 
re. Cum ad univerfalis concilii difpoficio- 
nem fpedet, & noftra inter cetera compu- 
tentur vota privata. 

XVI. Adeft iterum, dicebat, 'alia impoffi- 
bilitas de jure. Nam poftquam provocavi- 
mus ambos contendentes de papatu ad lo- 
cum iftum , quem nulla ratione aliquis de- 
clinare poteft, cum jam quifque eorum pro 
unione facienda illum propofuerit & com- 
mendaverit, fi locus mutaretur, adus cita- 
tionis eorum ad facrum hoc concilium nul- 
lius redderetur roboris, & fic uterque excu- 
fatus effet de jure, fi coram hoc facro con- 
cilio non comparcret. Ipfis vero non com- 
parentibus coram hoc facro concilio , & in 
fua obftinatione relidis , non unio , fed unio- 
nis difioiutio , & fchifmatis hujus protradio, 
vel forte , ut ita dicatur, perpetuitas feque- 
rctur. 

XVII. Si prarterea locus mutaretur , cum 
jam per nos convocati fint ad locum iftum 
tam clerici quam laici , qui debeat dc jur« in- 


rum habeamus eos per fc vel fuos procura- 
tores huc fore venturos , fatis inhoneftum 
foret contra fpem fibi miffam , abfque co- 
tum confcientia mutare locum. 

XVIII. Poffent infuper non abfque caufa 
conqueri per dominos meos , inquiebat , & 
alios hic congregatos fibi injuftitiam fieri , 
fi abfque ipforum fieret indidi & acceptati 
jam per eos mutatio loci. Cum enim non 
ignoremus ipfos huc effe venturos , & ad 
concilium debeant & poffint intereffe dc ju- 
re , injuftitia fibi fieret , fi ipfis non prarfto- 
- latis, faltem per congruum temporis fpatium, 
hoc quod tanti ponderis eft , & quod jam pro- 
baverunt, mutaretur. 

XIX. Poffct iterum dc injuftitia & iniqui- 
tate fibi fada conqueri dominus Benedictus. 
Satis enim, cum fe verum putet pontificem, 
injuftun? eft , ut ia loco obedienti* adver- 
farii fui & non fu* concilium convocatum 
fit. Majoris , quod illuc ipfe citatus & pro- 
vocatus fic. Nec putare debere concilium , 
dixit, dominos meos cardinales obedientis 
fu* hic aliqualiter affenfiffe, nifi pro eo tan- 
tum , quod femel ipfe locum Pifarum pro- 
pofuerat , ut cum adverfario fuo ad fedan- 

^ dum fchifma conveniret. 

XX. Quantum itaque majorem querimo- 
ni* caufam prsbercmus , aiebat , domino 
Benedicto , fi adverfario nobis adfentienti- 
bus, & coadjuvantibus, non folum ultra id 
quod intra obedientiam illius traheretur ip- 
fc dominus Bencdidus & tota pars ipfiusj 
verum ufque ad illius ferme patris lares. 
Conftat enim quodlibet propofi torum loco- 
rum quafi in Venetiarum dominii finibus 
effe. 

XXI. Qua: infuper , dicebat , honeftas , 
_ squitas foret ex parte noftra & aliorum pa- 
^ trum hic congregatorum, locum mutare , 

cum intra xv. dies vel circa expedentur hic 
nonnulli reverendiffimi domini mei cardi- 
nales, nec non venerabiles prslati & am- 
baxiatores > inter quos funt oratores ferenif- 
fimorum regum Bohemi* , Anglis , Hunga- 
ris , Poloni* , Portugalli* & facri elegorum 
imperii Moguntinenfis , & Colonienfis. 

XXII. Prsterea fi squitas attenditur, ma- 
jor squitas eft quod unus folus, videlicet do- 
minus Gregorius fatigetur, quamBiNEDicTUS 
qui fe papam putat, & a multis papa reputatur, 

E & tot centena prslatorum , qui Pifas acce- 
dentes, valde fatigati funt itineribus longis 
& expenfis plurimis , abfque quod qusratur 
ipfos ulterius quafi infupportabiliter fatigare. 

XXIII. Fieret etiam , dicebat , magna in- 
commoditas & infupportabilis iniquitas fere 
dominis meis Gallicis , fi ultra Alpes du- 
cerentur , qui propriis relidis laribus , cum 
maximo eorum difpendio & periculo, xelo 
unionis dudi , ia manibus Italicorum qui 

contrarii 


Digitized by 





¥6oi AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccgcix. looi 

‘Cbntrariifuerant fibiin fide pontificatus , non A bus nec aliqua ipfarum fadam e fle dc con- 
lfte tu erunt fc ponere. cilio congregando mentionem patet. Unde 

XXIV. Ulterius, inquicbat,Carolum, quem cumfolum poftquam domini mei Gallici & 

. fciebat fidelem filium fandx mitris eccle- nos a contendentibus difceflimus, *& poft- 

fiac , tamquam ad quemlibet catholicum fpe- quam nos viderunt unitos , & fciverunt con- 
dar, folerter prudenterque advertere debe- gregaturos univerfale concilium, unufquif- 

tc , ne aftutiis domini Gregorii & (horum que eorum fnum diverfis locis & tempori* 

quorumdam fequacium fedudus, ea propo- bus congregandum (latuerit; manifeftum eft 

fiat & petat inflanter , que (i admitterentur hoc cantum fubterfugii & impediende unio- 

& fierent , non unionem afferrent, fed po- nis caufa feciflc. Videbant enim & vident 

lias fubverfionem unionis. . per hanc viam, quam, domino dante, (uif- 

, XXV. Etenim dominus Gregorius a mo* cepimus , & ipfo adjuvante profequemur , 

ido , dicebat , non pofle ulterius fubterfu- non pofle per ipfos > njfi illam impediant > 

gia evadere, quin aut papatum (ibi expediat g amplius (aeram differri impedirique unio* 
relinquere , aut sternam confufioncm in j nem. 

currere , nifi aut hoc facrum concilium di- XXX. Quid enim expediens eft (ibi con- 

vidat , vel diffolvat. cilium , aiebat , (i vult cedere prout vovit & 

XXVI. Fallaci igitur honcftatis modo ad- juravit IPoteft namque cedere per procura- 

m vento , videlicet conveniendi omnes in torem. Ec (i vult cedere * fed non ni (i in 

nno tertio Iodo» & ibi communi confenfu manibus aut confpedu concilii, accedat huc» 

congregandi concilium , aiebat , nos fallere ubi univerfale concilium congregatum eft , 

credit. In hoc modo non unionem profe- ubi honorifice & caritative (ufcipictur , Sc 

qui , fed impediTe , vel* fi poterit > penitus cedat , vel per fuum cedat procuratorem 

dcftruere procurat. idoneum. Quod fi neque hoc voluerit ,mit- 

XXVII. Primo itaque putat , fi locus mu- tetad ipfum facrum concilium in compe- 

■ tetur , dominum Benemctum indignari de- tenti & honorabili numero cardinales & alios 

bere , & inde occafioncm fumere non con- ^ prxlatos , cura fufficientiffimo mandato, no- 
veniendi nobifeum in hoc facro concilio & mine facri concilii univerfalem reprxfentaq- 

rcnunciandi. Scit enim quod quotiefeum- tisecclcfiam, ufque ad przfcntiam fuam , ad 

que dominus Benedicius facro adeflfet con- recipiendum prxdidam ceflionem flerenun- 

cilio , male poffit evadere ne cederet , atten- ciationem de manibus fuis. Quid vero (ibi 

tis ipfius promiflionibus & juramentis. Scit expedit aliud concilium , quam hoc quod 

infuperquod (i dominus Benedidus cederet rite congregatum eft in fufficienti numero > 

aliquo modo, aut ceffionem aut perpetuam & de omni natione , in quo utraque obe- 

confufionem ipfum protendere vel penitus dientia convenit in unum. 

effugere non valere. Scit etiam dominum Be* XXXI. Advertunt etiam » dicebat , domi* 
nedidum femper dixifle non effe fuzinten- ni mei & ego; quod fi petitis aflentiremus, 
tionis accedere velle ad aliquapi terram ita- magnum tempus labi necefle eft, antequam 

■ lix , qux non fit penes mare ; proinde loca per orbem hxc nota fierent , & antequam illi 

proponere facit, ad qux impoffibilitatem effe quibus notificatifm effer*, accedere poflTenr. 

cogitat dominum Benedidum aliqualiter ef- D Ec hoc Tolum eft quod Gr.egor.ius quae* 
fe venturum. Et (ic denique credit per hanc rit ,ut patres hic congregati , alii laboribus, 

viam facram differre unionem vel devafta- alii paupertate , alii neceffitatibus edclefia- 

* * ie , fi fibi credent ab & non de aftutia per- rnm fuarum &fuis fatigati 3c coadi,indifcufla 

pendentes invenerit. & indemnata malitia contendentium, & non 

XX VIII. Inquiebat etiam , nefeiunt do- provifo opportunitati unionis , ad propria ex* 

mini mei & ego agnofeere qua honeftatis pediat remeare. Et quoniam hoc eflet dif- 
fisu opportunitatis fropte dominus Grego- folutio hujus facri concilii , & per confequens 

rius petat mutationem loci, ut in eo unum unionis, non fumus difpofiti aifentire, nec. 
univerfale concilium celebretur in quoipfe debere dicebant Carohun talia tenrare, im- 
fiia promittit fervare promiflk votant jura- mo fi facere vellemus toto pofle prohibere, 
menta . XXXII. Aiebat etiam prxter fpiritualia pe- 

XXIX. Nam fi fua vult fervare Vota & E ricula, incommoda, & j aduras, qux pro- 
juramenta , ea fcit fervare teneri ficut vo- pter hanc longam moram obvenirent , fe* 

vit & juravit. Scit autem quod eo tempore queretu» ex ea totalis defolatio & dilapida- 

quo juravit in conclavi, una cum aliis domi- tio bonorum temporalium & ftatus S. R. E. 

nis meis ibi adftantibus , non fuit noftrx in- Nam ex una parte rex ufurpat & ex alia 

tentionis quod expediret ad obfervationem Gregorius difpergit & alienat. Hxc autem 

Voti & juramenti , & ad unionem ecclcfix neque nos neque quifquis fands ccclefixfi- 

univerfale concilium ; quod fux etiam inten- delis fit & fubjedus velle debet aut tolerare, 

tionis nullomodo fuerit, aptiflime liquere po- XXXIII. Quibus attentis , aiebat, fcom* 

teft per fuas juramenti confirmationes , & nino compulfcts fuifle negativam prxbere 
bullas, aliafque publicas feripturas , in qui- venerabilibus oratoribus fercniflimi regis 
Vct. Script. &Men. ampl. CslUft. Tom. Vll. L 1 1 1 



Digitized by 


Google 



»00 j ACTA VAR 

Hungarix & inditi domini Venetiarum , qui 
•ad eos acccflcrant fimilia poftulantes , nec 
non reverendiifimis oratoribus fererrifluni fe- 
cundi cfedi Romanorum regis , qui nuper 
huc proprerea accefferant , Sc adhuc Pifis 
■ctant. 

XXXIV. Unde licet non finalis refpon- 
lionis caufa hxc diceret , tamen quia puta- 
bat Sc dubitat Carolum frurftra a modo labo- 
rare circa talia infiftendo, concludens roga- 
bat Sc hortabatur Carolum ex parte domi- 
norum Aiorum cardinalium uniti collegii Sc 
univcrfaliis concilii illic congregati, univcr- 
falem reprxfentantis ecclcfiam , per fidem & 
■devotionem , quam debet fandx matri Sc 
dominae fux ecclefix , Sc quam fui progeni- 
tores illi fcmper geflcrunc & fervavcrunt , 
quatenus vellet unionem & pacem darcpo- 
pulo Chriftiano & ecclefix fandx Dei, quo- 
niam poterat fi volebat , videlicet modum 
fervando , quod dominus Gregorius , qui erat 
• in domo fua Sc in ejus poteftate, Pifas acce- 
dat, & renunciet ficut promifit, vovit & ju- 
ravit, velftansubieft vel per procuratorem. 

XXXV. Offerimus infuper , dicebat , do- 
mini mei & ego , Sc non dubitamus facrum 
concilium pariter confenfurum , volente do- 
mino Grcgprio hxc adimplere qux dixi , be- 
ne Sc honorabile ftatui perfonx fux, fratris 
' atque nepotum fuorum providere. Et fi quid 
Carolo per ipfos cirCa hoc in genere aut in 
fpccie faciendum videbatur , rogabat carifi 
fime & inftanter , quod eos placeret redde-' 
s re avifatos, quoniam fibi ad Angularem com- 
placentiam redundaret : quod fi nollet ita 
, publice cis referre, conternarentur domini 
fui Sc ipfe per quemcumque & quomodo- 
cumque Carolo videbitur avifari private vel 
palam. 

XXXVI. Hxc ipfo finiente , reverendiffi- 
mi Albanienfis & de Thureio inconftantiam 
notoriam Scaftutias maximas circa profecu- 
tionem unionis duorum contendentium de 
papatu plurimum arguentes , nihilque de eo- 
rum promifiionibus fore fperandum , nifi 
exinde fallacias & dolos inquiebant. Prop- 
terea dicebant , credimus patres facro ftan- 
: tes concilio , nullomodo petitis per Caro- 
lum confenfuros 5 & fi vellent, multis om- 
, nino putamus impoffibile foret. Etindenon 
auderemus , quifque dicebat , hoc illis ullo 
modo proponere , verentes ne putarent nos 
.. illos illudere velle aut fallere. 

XXXVII. Poftremo dominus Mcdiola- 
. nenfis hxc omnia affirmans , adjecitin hunc 
effedum ad Carolum : Certe domini^nei Sc 
. ego putamus nullum prudentem virum viam 
. certam , paratam Sc celerem ad fuum obti- 
■ nendum obtentum , pro incerta Sc nondum 
parata Sc celeri , fed nec incepta & lorigiffi- 
ma via dimittere debere , neqnc nifi per ali- 
quem prudentem amico fuo confulere quod 
relinqueret. Patens eft enim ultra rationes 


B 


I A P R M VIA 1004 

A optime inducas pec dominos meos ex fadi 
evidentia , viam per nos Dei infpiratione in- 
choatam, certam, paratam & celerem fore 
ad facram 'unionem , divino cooperante au- 
xilio; cito perficiendam i viam vero propo- 
fitam per Carolum non inceptam , nec pa- 
ratam, immo longifiimam. Unde dominis 
meis Sc ceteris patribus hic pro lacra unio-’ 
ne congregatis , illam nulla fcirem ratione 
confulere vel proponere. Verum cum fua 
fupportatione didurn fit , non defino admi- 
rari , cur tam inftanter per Carolum hujuf- 
modi via petatur , cum non ignorem eum. 
Virum catholicum & fandx matris ecclefix 
devotum atque fidelem. 

• XXXVIII. Deinde iternm fubjunxit: Do- 
mini mei , cum reftri reverentia Sc correp- 
tione , volo feifeitari a Carolo , utrum rccor- 
_ detur, anne , dum Mediolani eramus pluries 
infimul de hac facra unioni conferendo , 
& de modis per quos ad ipfam perveniri pof- 
fet ratiocinando , <5c prxeipue paflquamdi- . 
vulgatum extitit de collufionibus amborum 
contendentium de papatu , Sede eorum fub- 
terfugiis , Sc prava intentione erga facram 
unionem Sc pacem Sc publicum bonum po- . 
^ puli Ghriftiani, in hoc mccum, ii. recolo» 
convenit , quod ultimum remedium Sc po- 
tiffimura erat, quod ambo collegia , dimif- 
fis contendentibus, convenirent in unum» 
Sc convocarent concilium , & fecundum 
quod concilio videretur , fuper unione pro- 
viderenr. Et poftquam in hoc conflantem, 
pluries fecum conferendo , ipfum Carolum 
reperi , iterum petii in cafu quo utrumque 
collegium hoc faceret» fi viam illorum fc- 
qucretur ,8c eis faveret ; qui , fi bene memi- 
ni , rcfpondk quodfic. Unde fi fic eft, toto 
D corde, ac toto ipfum mentis affedu depre- 
cor , quod propter reverentiam domini no- 
ftri Jisu Christi , qui fibi fandam ecclcfiam 
fui pretiofiffimi fanguinis effufione defpoii- 
favit, Sc propter obligationem , quam quif- * 
que fidelis fux matri debet ecclefix fanda? , 
Sc propter eam quam ipfe debet ex beneficiis 
per fuos prxcefTores & feipfum a domina 
fua fanda ecclefia fufeeptis , Sc propter in- 
tentionem Sc promica qux ab ipfo fufccpi , 
velit dominis meis vobis Sc aliis qui hoc fa- 
crum negotium tampie fiifccpiftis, Sc cum 
F tot periculis, laboribus Sc difpendiis , favete 
& interponere cum affedu partes fuas , ita 
taliter , quod fanda mater Sc domina fua fuo 
opere optata unione Sc pace fruatur. Ex hoc 
enim prxter xternum prxminm , quod pro- 
pter tam pium fandqmque opus a domino 
merebitur , apud homines perpetuum Sc glo- 
riofum prxeonium in fxcuk> confequetur , 

Sc domus fua in temporalibus exaltabitur 
plurimum. 

XXXIX. Si vero , quod ahfit , quodque 
mihi fere credere apparet impoffibile,con- 
fiderans diuturnam fidem Sc legalitatem , 


Digitized by 


Google 


iooj AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1006 

quam erga fandam ecclefiam fui prxccffo- A apparet, quia de competentia & irtcompe- 


res St ipfe huc ufque geflcrunt , hoc facere 
neglexerit vel noluerit , certus fit , vix pro 
tanta negligcntia tantoque piaculo apud 
Deum falvabitur. Magnum dedecus ipfe & 
domus in faeculo confequetur , & quidquid 
laboris aut difpcndii in commodum fande 
matris ecclefix & dominae fu* pafiiis cft 
totum , fi hoc non egerit , inficietur St per- 
det. Nam in cau&erit fandae ecclefix tota- 
lis dcfolationis ex nunc. Nec hoc non poffc , 
fe excufare valebit , cum dominus Oregorius 
In ejus fit manibus Sc poteftate* neque hoc 
iacere non teneri, cum juxta patnim decre- 
ta 8c fandiones , quifquis fidelis obligetur 
fchifmaticos fchifinatifque fautores , pro iit 
cft dominus Gregorius , per brachium fzeu- 
larecompefccre,& in carcerem trudere, fi 
opus extiterit. 

XL. Denique concludens ait : Hxc certe 
non dixi improperationis, feu contentionis, 
vel difpntationis caufa j fed quod ex debito 
& prxfemm officii mei teneor, quemcum- 
que fidelem in falutiferis anlmx fu* , & pu- 
blicis fandx ecclefix commodis admonere Sc 
exhortari, Scprxter ceteros erga ipfum hoc 
agere me obnoxium puto , cum S. R. £. ipfe 
fiiique patres diu fuerint devoti pardcularef- 
que filii , Sc quoniam infuper cum ipfo con- 
verfacus fum , Sc amicitiam contraxi lingu- 
larem atque domefticam. Unde fi tacerem , 
nimis me putarem errare. Rogo igitur Al- 
tiffimum, ut mentem fuam ad hxc & alia 
fibi placita dirigere & confirmare dignetur. 

His auditis , Carolus eflfedualitcr fic ref- 
pondiiTe videtur'. Omiffis gratiarum asione 
circa commendationem fidei progenitorum 
filorum Sc fui , St qualibet alia przfatione. 

Ad primum. Quod neutrum iftorum pe- 
tivi flet aut peteret, fi quod dicebat fic efle 
cognofcerer. Scit namque quod impoffibiiia 
de jure fieri non debent , & impoffibiiia de 
fedo fieri non poftiint. Et propterea Itui tus 
eft, qui impoffibiiia de fado petit, & impius 
qui impoffibiiia de jure petit. St iniquus qui 
ea petit fieri, qux contra xquitatem funt. 

Ad II. Primo namqqe proteftatur, quod 
non venit difputandi caufa de jure partium 
Pifas , neque principaliter aliquam partium 
accufandi feu excufandi, nifi quantum con- 
ferre pode videretur fibi pro concordando 
partes , quod maxime necc darium cft univer- 
fo populo Dei , Sc non contentionibus no- 
vas parere contentiones , inveteratafque nu- 
trire. quicquid tamen fit , rebus fic liantibus, 
concilium valde approbat, quod unicum at- 
que univerfale fieri petit , ut unio fiat St uni- 
verfalis reintegratio , St non particulare , ne 
divifio major fiat, Sc modus per quem ad 
unionem perveniri juridice Sc confucte po- 
teft, videlicet concilium dividendo , deftrua- 
tur. 

Ad III. IV. & V. Refponderc fuperfluum 

Vtt.ftrift. & mon. *mfl. Cille ff. Tom. Vll. 


B 


tentia loci Piferum in petitione fua fatis dif- 
fertum putat Sc conclufum, quod propofita 
loca per eum fint magis xqua, tuta delibe- 
ra partibus. 

Ad VI. Primam partem fateri dixit, fe- 
cunda vero quam vera edet notum erat. 
Nam & cum magnificum commune Floren- 
ti* tanta cum fufpicione Pifas gubernet, quo- 
modo poteft exteris ibi plenam dare tute- 
lam? 

Ad VII. Tres dixit ede partes , unam ejus 
qui dicitor Benedictus, aliam domini Gri- 
fiORii, aliam eorum qui fuerant obedientix 
ipforum. Quod vero dominus Benedidus 
poffic aut non podic dc prxdida communi- 
tate Sc dominio Florenti* confidere , igno- 
rat. Unum tamen feie , fe audivide nullo um- 
quam tempore voluide Pifas Accedere , nifi 
fortalitix prxdidx civitatis edent depofitx 
in manibus fibi fidis. Quod fi verum eft , cer- 
tum eft ipfum non plene de prxdida com- 
munitate confidere. De domino vero Grcgo- 
rio fcit, quod valde conqueftus eft dominii 
Florenti* , fuis eunda ad verfariis auxilia prx- 
ftitide in ipfius vilipendium exterminiumque. 
Prxtcrea paflbs fuifle St fccifle publice ipfum 
fautorem fchifmatis St hxreticum prxdicari. 

Ad VIII. Omiffis pluribus objedis qu* 
fieri poflent , ne contentiones , quas odit , po- 
tius quam pacem pro qua venit, dicatur mo- 
vere , dixit quod numquam hoc foedere pro- 
pofita funt loca, ut fub unius vel duorum 
tantum fit ditione univerfalis ecclefia St par- 
tes contendentes. Sed loca propofita ideo 
Pifis prxlata furit, quoniam in illis nullius 
fub poteftate fxcularis clerum Sc partes ex- 
pedit ede, nifi fui ipfms St unius duorum, 
trium , decem , centum , mille , St quotquot 
tc quorumcumque partes iofimul convene- 
rint & voluerint , & cum locorum illorum 
tria ecclefix fandae fint, videlicet Bononia, 
Forlivium Sc Ariminum , de illis ad benepla- 
citum abfque contradidione difponere va- 
lent. Similiter vero de Mantua, quia fibi 
propter hoc abfque refervatione oblata eft 
Sc odertus. Verum quia de fecuritate loco- 
rum tangitur, dixit quod fecuritas fi atten- 
datur penes locorum incolas , quilibet pro* 
politorum locorum tutior eft Pifis. Si autem 
attendatur penes e%erorum incurfus, nul- 
lus prxdidorum locorum , ftante civium fi- 
de erga fandam ecclefiam , ficut eft, minus 
tutus eft Pifis , cum quilibet fit inexpugnabi- 
lis. Sed nulli dubium eft , quod Mantua prx- 
cipue Sc Bononia tutiffima eft ab omni ho* 
ftium invafione. 

Ad IX. Dixit, fi conventio & congrega- 
tio ipforum qui Pifis funt , fufficiens erat de 
jure Sc de fado ad faciendam pacem ecde- 
fix Sc uniendum populum, fufficit : fi autem 
non, locus exigitur, non uni tantum parti, 
fed omnibus non fufoedus. 

Lilii) 


Digitized by t^ooQie 


ioo 7 ACTA VARIA PR^YIA 1008 

Ad X. Supra dixit, quod aliud expedire A jus fihi adminiftrare. Si vero non comparo- 
videtur ad pacem ecclefix & unionem po- rct infra terminum , tuoc de duobus poflens 

puli Chriftiani , quam quod qui Pilis conve- alteram eligere , & ipfum tamquam contu*- 
nerunt de illo loco poffint confidere. Nam , macem judicare , ea qua fungebatur audor 
foli nequeunt de jure & de fado fine aliis pa- ritate & poteftatc nihil tantum diffcrre,quOr 

cem veram & rcintegrationem facere. Eepro- . ufquc unam de communi confienfu domini 
pterea expedit locus ceteris etiam fecurus. Ec Gregorii Sc fui , ut petebatur, congregatum 
fi dicatur quod ibi funt ex utraque obedien- cflet concilium ad opportunam & majorem 
tia , admittitur , quod de olim utraque obe- cautelam , & etiam una cum domino G. Sc 
dientia * fed manifeftum eft , ibi non efle fuis , de domino Benedido & fequacibus fuis» 

utramque obedientiam, fed unam quae ex fecundum formam juris providere. Hoc au- 
duabus fada eft , & ab illis divifa non unio- tem neque dilatio erat , neque unioni prxju- 
nem , fed trivifionem facit. dicium. Nam infra tempus conceffiim cita- 

Ad XI. Dixit fatis circa hoc didum fuifle B tis ad comparendum, poterat de modis con- 


in petitione. 

Ad XII. Non fubterfugii caufa ,quod fibi 
valde exofum eft & damnofum, inter ceteros 
fideles quarfivifle mutationem loci. Dicebat : 
criamfi dominus Gregorius hac caufa quaere-, 
rct, quod non eft putandum , fed Solum pro- 
, pter debitum aequitatis & juris > & quia videt 
fi hoc fiat, verifimiliter & abfque dubio pax 
bona Sc vera fequetur fandx matris ecclefix , 
Sc unio populi Dei : alias, dcteftabilis diyifio 
Sc confufio. Ait infuper fateri mutatum non 
efle loci fitum , quem dominus Gregorius fua 
bulla canoniza verat tantum, fed mutatam 
& detedam efle voluntatem gubernantium 
locum illum fatis manifeftum efle dixit. 

Ad XIII. & XIV. Supra dixit non acccG 
fifle illuc caufa dilputandi de pattium cul- 
pa. Similiter dicit fe nolle nec oportere dis- 
putare de poteftate concilii , Sc utrum con : 
gregatio illa concilium fit , Sc. univerfalis ec- 
clefix habeat audoritatem. Nam canones pa- 
trum Sc jura non noviter edita, nec a per- 
fonis in hoc fufpedis terminant circa hoc 
fuffkicntcr , quibus quantum in fe eft acquief- 
cit. 

Ad XV. Dicit , quod non dubitabat pa-. ; 
tres Pifis pro facro concilio congregatos, con- 
fenfuros libentiflime mutationi loci, dum- 
modo ipfi reverendiflimi vellent, immo fi 
non prohiberent s quia cognofcere poterant 
aperte, quod ex hoc fcquebatur vera pax& 
unio populi Chriftiani , remotis eundis fco- 
pulis juris Si impedimentis fadis. Nec cre- 
dendum erat ipfbs proprios reliquifle lares 
propter unionem , Sc deinde refpuerent obla- 
tam. 

Ad XVI. Duos fuifjs citatos dixit , vide- 
licet dominum Gk.egor.ium & dominum Be- 
nedictum. Si vero cum domino G. prout 
petebatur, convenire aflentirent, citationem 
illam non expedire amplius manifeftum erar, 
& certum hoc non nocere unioni, immo 
ampliifime proficere 5 qui$ prxftantiflima erat 
via concordii vix rigoris juris. Ceterum, auc 
dominus B. pariter convenire vellet, & etiam 
eadem de ipfo erat ratio > aut non , & tunc 
terminus ftatutus ex eo quod non fufpcnde- 
batur, fluebat, & poterant ipfo com parente 
in loco citationis infra, terminum ftatutum. 


/ 


veniendi in unum & forma tradar* atque 
concludi : quod tempus aliter tampp prarfto- 
lari expediebat , antequam poflet fententia 
ferri : Sc fi aliquo modico differretur ultra 
ftatutum terminum , non tamen propter hoe 
citatus excufabatur, feu abfoivebatur a con- 
tumacia 5 fed quotidie magis ejus pertinacia 
Sc contumacia accufabatur & damnabatur a 
jure. Unionis ergo pet hoc di Ablutio , nec 
fchifinatis hujus protradio nec perpetuitas 
fcqueretur , fed oppofitum. 

Ad XVII. & XVIII, Qiiem libet prudentem 
' virum Sc non malum dixit putare, debere , 
quod convocati ad concilium» ficut princi- 
paliter vocati funt ad unionem, ita princi- 
paliter de omnibus contentar j , qua* unioni 
conferant & optare. Cum vero manifeftum 
fit concordiam inter vos & dominum Gre- 
gorium plurimum proficere unioni , de haq 
quoflibet contentiflimos fore non . eft ambi? 
gendum, qui non fuerint pacis hoftes Sc ae- 
muli. Honcftum quidem eft Sc juftum, at 
qui pacem quxrunt , potius per concordiaua 
quxrant & partium fpontaoeum affcnfiim , 
quam per juris fcrapulos , rigorem , Utes , & 
jurgia : prxeipue in his qu* dq ecclefix cau- 
fa & hominum confidentiis agpntur. Prxte? y 
rea non magis inhoneftum Sc injuftum foret 
abfque confidentia Sc confenfuaccedenjium 
mutare locum , ut pacifice Sc abfque juris du- 
biis Sc fadi, unio facta fieret, quam fi ipfis 
infeiis Sc non affentientibus , propter contin- 
gentem utilitatem, videlicet epidemi*, belli 
Sc hujufmodi. Nec tamen inde tot evidentia 
bona fandx matris fequerentur ecclefix ficut 
ex hoc. Prxterea multi adus fadi funt, ipfis 
infeiis Sc non prxftolatis , non minoris forte 
ponderis, qui quamvis dicantur fadi , forte ... 
immo quafi certe majorem faltem de fado 
cum multis juris anfradibus parient divifio- 
pem in principio, licet Dominus Deus ad 
fuum beneplacitum difponet in fine, quo- 
modo vero ignorant homines. Arnen. 

Ad XX. Quamvis de hoc fatis differtum 
fit in petitione fua,<jUxb tamen quod non pe- 
tierat abfolute dominum Benedidum ad pro- . 
pofita loca accedere, licet illa valde com- 
mendaverit, fed quod vel ad illa accedat, 
vel quod aeque bona vel meliora proponat» 


Digitized by 


Google 


1 


1009 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. ioio 

tamen adhuc dixit quod dominus Benedic- A adhxc teneri, qux dicunt diligenter adver- 
sus ad loca ecclefue accedere non deberet tere , & quod male immo peflime faceret, 

recufare, fi fc papam reputat. Exemplum oppofitum faciendo. Sed dixit quod fpera.bat 

habetur de prxtcritis pontificibus, qui pro a bonitate AUiffimi, quod fi dominus Grego- 

commodo Sc opportunitate minori flatus cc* rius & fui hxc decipiendi caufa Sc deftrucndi 

elefix etiam temporalis , majores fuflulcre unionem propofuifTent adverteret , & tunc 

labores. Et ut non longius queratur , multi prius deberet velle mori , & Domini Dei gra- 

debent recordari de domioo Urbano V. & tia mori vellet, quam talia non folum tra- 

domino Gregorio XI. dare , verumetiam aliqualiter affentire. Nec ) 

Ad XX. Dixit , ut fupra , verum etiam adeft etiam caufa , quare hoc tra&are debe* 

propofita loca tuta efTe partibus & concilio rct, aut affentire, cum fux fit per divinum 

ab omni invafioite & violentia. munus intentionis femper fidelem fervum 

Ad XXI. Ait ut fupra ad XVII. & XVIII. ede fan&z ecclcfix matris & dominx fux. 

hoc addico, quod prxdi&i nec eorum do- g Unde ex commodis ipfius , quid aliud quam 
mini haberent juftam querelar caufam , quia commoda , fperarc potefl aut debet , & ex in- 

eis non petitur auferri commoda & hono- commodis & ja&uris quid aliud quam in- 

res, que ex facro concilio & facra unione libi commoda & ja&uras. Dixit infuper tempore 

proveniunt. Infuper ad rem certam accede- plurium pontificum , Sc a quibuflibe#, fui 
rent unionis Sc pacis fandx matris ecclcfiac ipfe fuerat bene tradatus,& fica quocumque 

& totius populi Chrifliani , ubi nunc ad con- foret , fperarc debebat , & fperabat in pofte- 

tentiones, rixas, Sc ambiguitates accedunt. rum , ipfo permanente in debita fidelitate , 

Quis igitur fapiens crederet ipfos lamentari , ficut intendebat. Et quicumque ctedere ve* 

libi paratam pro ambiguitate unionis certi- iit , credar, quod dummodo vera pax & facra 

tudinem , Sc pro labore quietem , & pro unio fieret fan&x ecclefiz Sc populi Chriftia- 

onere honorem , & pro incommodo com- ni , nullum habet hodem quem recufaret ut 

modum 1 Infuper tam breve fpatium eft xv. pontifex fieret. Dixit etiam quodhullus repe- 

dierum, quod ante pratterient, quam inter rirc poterit dicens, quod ipfe aliquam gratiam 

ipfos & dominum Gregorium capitula con- q aut munus aliquod importune receperit feu 
eludantur. Et fic etiam non erunt ab hac petierit a domino Gregorio, poflquam fuit pa- 

conclufionc abfentes. pa.Unde infert quod talis credulitas ab ipfis Sc 

Ad XXII. Nolebat , dixit, de majoritate ab omnibus debet fufpiciocxfulare. Sed quod 

Sc obedientia partium difputare, fed hoo evidentiflimum in oppofitum eorum qux di* 

omitto, dixit , quod vclut in fua petitione da funt eft, dicit quod ipfe non fuit de hoc 

continetur , fi vocatorum przlatorum nume- prius tentatus a domino Gregorio ; fed viam 

rus attendatur & diftantia locorum propo- conveniendi in unum cum domino B. fi vel- 

fitorum & Pifarum , plures numero valde , kt , Sc fuis reverentiis, ipfe propofiiit domino 

plures przlatorum a Pilis didant, quam a quo- Gregorio primum , deinde ipfis , nullam vi- 
cumque propofitorum locorum. Tamen de dens viam per quam habilius ad concordiam 

hoc in petitione latius habetur. partium veniretur. Cernebat enim quantum 

Ad XXIII. Fatetur, ait, fed cum non poflit excidium univerfali ecclefiz fequeretur ex 

publicum bonum efle abfque privato incom- difeordia $ quantum vero commodum Sc 

modo , potius certum ed publicum privato ^ proficuum ex concordia trium inter fe par- ' 
debere przponi : prxfertim cum publicum tium contendentium , quocumque etiam ju- 

commodum maximum ed , & privatum iu- ris colore aut veritate pars una adverfus alias 

commodum fatis tolerabile. Infuper quis contenderet. 

jgnoratqoodncgligens&infipiens mercator Ad XXVII. Satis faciliter comprehendi 
ed, qui fi transfretavit, licet condu&z non pofle inquit , quomodo ratidhes illae proce* 

fint me r canti* ad portum pro quibus navi- debant , tam ex his quz in petitione fua con- 

gavit, fi expediat laborem Sc expenfas fuf- tinentur, quam ex his qux fupra proxime di* 

ferre non paucas, potius vacuus domum xit. Addit etiam cur dominusGregorius hanc 

redire voluerit, uc cito veniat, quam fi dif- viam quzreret, ne dominus Benedi&us Pifas 

ferat, ut onudus optatas merces, quamquam accedat, cum vere omnibus manifedum fit, 

fero& fatigatus,perducat ad propria ? Subjun- cum illuc nulla ratione fore venturum. Ante 

xit etiam fubridendo reverendiffimos domi- enim quam contra eum tantum a&um fuifler, 

nos Gallicosfhon debete majoris rzdere la- ^ antequam domini Florentiz pro reverentiis 
boris, quia a parte Romana triumphum Sc vcftris dete&i fuiffent, manifedum ed quod 

vidoriam eaepedant, cum via ceflionis per noluit Pifas adeedere , Pifarum fortalitiis exi- 

ipfos inventa Sc femper & maxime profe- dentibus abfolute in manibus eorum , quo- 

cuta fuie, nec poffunt dicere , quod trahantur rum funt. Quantum ergo nunc minus acce* 

ab Italicis , immo ipfi vexillum ante ferunt. deret i 

Nos vero illos in hoc imitamur a tergo, quo- Ad XXVIII. & XXIX. Dixit fe ignorare , 

cumque ierint. ficut fupradixit , quod dominus Grcgorius 

Ad XXIV. XXV. XXVI. Fatetur, dixit, fe .principaliter hoc quzfierit, hoc vero fcit, 

L 1 1 1 iij 


Digitized by Google 


®ot i ACTA VARIA PRjEVIA 

quod roquifitus affenfit. Vcrumtamen fi do- A omnibus debet approbari 


minus G. poftquam res fic proccfierunt, & 
& in his terminis funt> quxrit concilium 
univerfale fieri pro facra ecclefix fanda- unio- 
ne, credit quoa expediens fit, quod &bcne 
faciat, & male faceret, fi non fic quaereret. 
Ad id vero quod di&um cft per reverentias 
litas , fatis manifeftum cft,quod domino Gre- 
gorio jurante & vovente in conclavi , cum 
effet cardinalis, & poftquam fuit papa ipfo 
confirmante quae voverat & juraverat , non 
fuit fa&a, quod fciatur , publica mentio de 
concHio , nec pro unionis efflentia (Impliciter 
oportebat congregari, fed fi dominus Gre- 
gorius & dominus Bcncdi&us fuiflent con- 
cordes de renuntiando & cedendo & modis 
circa futuri paftoris eledionem ; quamquam 
in omni eventu nihil nocere potuifict aut po- 
terat facri concilii congregatio propter unio- 
nis celfitudinem & confirmationem , & pro- 
pter inulta decidenda dubia eorum quae ver- 
fabantur , &qu* agitari oportere verifimile 
erat inter ecclcfias & praelatos. Diffiteri enim 
nequaquam poffe certum cft, multas inter 
ecclcfias contentiones & lites fuiffe diu poft 
Celebrata cOncilia, quae licet papa dirimece 
poffit, ttmen volens patrum, fandorum vc- 
ftigia fequi , quifquis fuerit indubitatus papa 
cum ecclefiae confilio dirimet. Nunc autem 
eo magis , quo ecclefia tanto tempore fub 
Contraria obedientia fciffapermanfit,ex quo 
inveteratum eft odium inter partes, & per 
confequeris difficilius eft diffidentium ani- 
mos ad pacificam unionem revocare, &fi 
revocati focrint, faciliter parvus defpedus 
& difeordia, que inter unum contra alium 
adverfae partis oriatnr , fufficit priftinam me- 


B 


IOI2 

Veram fi hxc 
ceffarent , negari non valet , quod non exi- 
ftente domino Bcncdido concorde cum do- 
mino Gregorio , unio fieri non poteft , nifi 
per concilium generale , falvo nifi Dominus 
ipfe mirabiliter faciat. Hoc autem quia non 
eft in poteftate hominum , non debet tradati 
per homines ; excepto etiam nifi per violen- 
ientiam five propria voluntate una pars al- 
teri fe fubjiciat.Utrumquc vcroiftorum quan- 
tum fit (adibile, credibile & fperandum ju- 
dicet quifque non ftultus aqt non hoftis ma- 
nifcftac veritatis ; quod autem hoc verum fit , 
non perfuadetur , fed demonftratur. Cum 
enim non fint concordes de modo cedendi , 
aut alia via ad unionem dominus Benedidus- 
& dominus Gregorius , efto quod dominus 
Gregorius cederet & dominus Benedidus 
non > certe vel dominum B. in titulo papatus 
abfque omni obedientia relinquere oporte- 
ret , & fic non fieret unio : aut diceretur quod 
omnes fibi obedirent, & hoc quantum fa- 
cerent illi qui funt Romanae obedientia: & 
nonnulli de filis plus quam manifeftum eft; 
aut illum ejicere oporteret a titulo & poffcf- 
fione obedientia:, & hoc vel per fententiam 
domini Gregorii , vel per aliam. Si autem 
fententiae domini Gregorii tantum acquicf- 
ceret, & pareret pars Gallica, fatis apertum 
cft : Si vero non per ipfius fententiam , pec 
quorum fententiam ? fi per alterius vel alio- 
rum quam concilii generalis fententiam , de- 
beret five poffe ejici aliquo juris colore. Di- 
cat fi quis dicit non expedire concilium ge- 
nerale pro unione, dummodo Gregorius ce- 
dat. Praeterea fi quis juris difpofitionem & 
veritatem infpcxcrit,& cognitam gratis no? 


morare difeordiam. Et fi inter piares partium luerit negare , fatebitur reditudini & ccrtitu- 
cujuflibct adverfus alios multae lites & difeor- dini unionis expedire , volente maxime uno 

diae ingentes, quamvis etiam juris difpofi- convenire cum aliis ex his qui in papatus 
tione fedentur, non (edentur de communi tituli poflfeffione eft , illius praefentiam & au- 
partium confenfu s&c deliberatione , faciliter doritacem antequam cedat ad abfolvendum, 
fufeitari poffet inter partes error novus pejor D difpenfandum & habitandum. Ex his igitur 


priore , & difeordia quodammodo impoffi- 
bilis ad fedandum. Verum quis nefeit quod 
fere innumeri praelati in eodem concurrunt 
titulo i Nonnfe tot intitulati cardinalatus in 
patriarchatibus, archiepifcopatibus, epifeo- 
patibus, abbatiis, prioratibus & quolibet ge- 
nere praelationum ; nonne in quolibet magi- 
ftratu & generaiatibus Mendicantium , quis 
ita fapiens quoque confutet haec fine par- 
. tium & totius ecclefiae confenfu & delibera- 
tione terminari, ut vera unio fiat & duret? 
Sed quid dicetur de difeordiis urgentibus in- 
ter principes fieculares , quibus ut providere- 
tur , jam alias exiftente uno omnibus indu- 
bitato paftore, facrum univerfale concilium 
congregatum fuit.. Nunc autem numquid 
non duo funt de Romano contendentes im- 
perio? Numquid non duo de regnis Sicili* 
& Hungarix? Certe ergo cum negotium unio- 


& pluribus aliis moti fereniffimus rex Roma- 
norum & fereniffimus rex Hungarix, illuftrc- 
que & inclytum dominium Veneriarum , vi- 
dentes univerfale concilium expedire & o- 
portere pro facra unione jufte & rede perfi- 
cienda celebrari ; & feientes quod a tribus 
convocatum fuerat ; infpicientefquc quod 
hoc erat addere trivifionem divifioni , & non 
facram facere unionem , (altem de fado ; at- 
que attendentes «quitatem , & putantes quafi 
de fado impoffibile quod una pars ad alterius 
vellet concilium & citatione»! accedere , 
ficuc per oratores prxdidorum principun* 
difeere potuerunt, cum domino Gregorio 
tradaverunt , ut in uno univerfali concilio 
vellet communi parttum confenfu congre- 
gando cpnvenire, & ibi fua vota & juramenta 
fer vare, & modum effedualcm unioni prx- 
bere , a quo habito refponfo quod conccn- 


nic omnes tangat, docent kges quod ab. ubatur;fcd nolebat in loco ad quem citatus 


Digitized by Google 


r 


1013, AD CONCILIUM PISANUM: ANNI Mccccix. »14 

luerat , & qui parti fuar & fibi foret ftffpc&us A brachium potens, per qilod pars domini Gre* 

gorii, fi omnem foveat injuftitiam , fub obe* 
dientia partis Pifenx reducatur invita ? Vc- 


acccdere , mutationem loci & unius non ptu 
tium conciliorum ex communi confenfu fa- 
ciendam proburaverunt. Ipfe vero demum i 
iicet inutilis & minimas inter tantos , tamen 
aftri&us debito & propter recepta bchcficia, 
fan 3tx matri ecclefix dominar fuar, qux fu- 
pradida fune attendens & confpiciens , ficut 
in fua petitione eriarti "dixit, quod quia non 
folum periculum & damnum plurimum , fed 
fere totalis ja&ura fcqucretur univecO po- 
puli Chriftiani, hoc tentavit , procuravit, & 
petiit mediate pluries, & nunc immediate , 
ut confpiciebant. Haec autem quis credat ip- 


rem cfto quod fit imperator fen princeps- 
alius potentiffimus partis illius totaliter abx> 
diens & devotus , numquid facilius , ipfis no* 
lentibus , eos ad unionem cnm pane Pifi» 
exiftence reducet, quam ipfis affentientibus 
Sc volentibus^ Dicitur quod tempus rqagnum 
labetur ; fed quaeritur , in quo majus & quo* 
modo fieri poteft‘, ut corpus longo affrdunr 
flccXtcnoatum morbo, parvo rcftaureturin 
tempore , vel fi contra natur* voluerit cur- 
fum Sc confuetudinem reftaurari , utrum ci* 


fum procurare deftruend* unionis caufa feu g tius fanabitur vel madabitur J Dixit fc tamen 


differendx, cum exinde non confequeretur 
meritum , nec honorem , nec dcle&ationcm. 
Nec fibi propter hg>c quicquam oblatum aut 
datum eft per dominum Gregorlum feu ali- 

3 uem fuorum.; vcrutfi fi tam peffimumfe, 
ixit , quifquam fufpicari poffcc , cum-tamen 


audiffe a domino Gregorio nolle modis qui* 
bus petunt cedere , propter fupradidas ratio** 
nes, Sc ne fibi fideles conculcentur Sc confun- 
dantur contra omnem juftitiamdc xquitatem* 
Prxterea non effet major dilatio quam duo* 
rum menfium , fi fiat quod pecitar , quam fi 


nullam occafionem infpiciat quomodo cred? negetur. Nam antequam tempus citationis 


debet hoc vel poteft de illis fereniffimis prin- 
cipibus , Sc illuftri inclytoque jdominio , qui 
loci mutationem, Sc unius & non plurium 
conciliorum congregationem, fieri inftite- 
runt inftantcr. Non igitur, intulit, hoc pe* 


prxterierie , 'Sc antequam concilium Pilanum 
congregatum fuerit in plenitudine fua & jti» 
dicaverit , jam menfis tranfadus erit a prin* 
cipio indidi concilii per dominum Grego» 
tium. Addatur ergo menfis,folum unius «Sia» 


tiic dominus Grcgorius ad deceptionem: & G tio erit. Et fi duo addantur , quod Afficere vfc 


fi pecit locum tutum & xquum fibi & parti 
fux ; Sc fi dicat nequaquam velle fe fideles 
fuos a concilii honore Sc commodo fore pri- 
vatos, nec velle etiam fideles fuos in manibus 
& poteftatrf fuorum ponere adverfariorum. 
Sed quia nihil fibi Carolo nifi oppofitum pro* 
baretur per alias quam audiverit rationes, 
vifum eft ditionum juftitix Sc xquitati prop- 
terea propter juftitiam Sc xquitatem , Ut vera 
pax Sc facra unio fiat , Sc non deteftanda ma- 
jorque nova divifio , hoc petiit , petebat, & 
petit. Dixit infuper quod fi dominus Grego- 


detur , duoriim erit dilatio menfium , Sc pra> 
cipue quia pars Pifas vocata venifle debebit 
tunc , Sc fimiiiter quicumque venire delibera* 
verint ad concilium domini Grcgorii intra 
tve$ mentes a -principio ftatuti termini, ad 
cOnciham venifle putandum eft. 

Ad X3CX4I;'Inqurt pluries fc conccfiiffe, 
Sc iterum fateri , quod nullas fidelis fcrvui 
fen €tst matris e^pkfix , nec ipfe inter cetero* 
ea tolerare , mnltoque minus tradare debe* 
ret , qux in defoiationem S. R. E. filique 
temporalis ftaros redundarent. Unde ipfe in* 


rius tantum unionem odiebat, dcceffionem D ter ceteros Romanx & univcrfalia ecclefix fi* 
diffugiebat, nihil aliud tantum quateret, deles & fervos viam conCordix & voluntati* 

quam quod plura fierent concilia, juftitix unionis tota mente & toto poflcinqufrerete- 


captato colore, Sc non unum. Sed cum unum 
affentiat fieri , Sc nihil ut illi interfit concilio 
pso fe fuifquc petit, abfurdum hujuftnodi 
oppofitum oftendit. Ipfi vero fi hoc negave- 
rint, domini Grcgorii juftificant caufam, & 
fe in alterius reprehenfione quodammodo 
damnabunt. 

Ad XXX. & XXXI. Ait caufam dixifft, 
quare petitur unum univerfale concilium Sc 
non plura, faltem de fado fieri , & omnia ite- 


netur , Sc intendit profcqai, -divina profequen- 
te clementia, utpote viam per quam omnis 
pax Sc exaltatio ftatus fpiritaaiis & temporalis 
fandx ecclefix redundabit. Sicqucex adverfo 
eeteri fideles Sc ipfe minimus teneturAc in- 
tendit viam difeordix Sc majoris quam nunc 
fit, abominabilis divifionis tota mente Sc toto 
pofle dcteftari , Sc ne fequatur quantum, in eo 
eft evitaro, tftpotc periculum & anguftiam 
fandx ecclefix fpiritaaiis , ftatus tcmporalif- 


rum repent, non deftruendx unionis, fed de- g que dilapidationem Sc exterminium. Ad id 


ftruendx divifionis caufa ; & non dilatandx 
Unionis caufa, fed perficiendx & ’accelerandx. 
Quis enim prxtcr certitudinem juris & fedi , 
qux ex via concotdix‘& voluntarix unionis 
erit univerfx ecclefix , negare audebit, quod 
Facilius per concordiam pars, ut-ita dicatur, 
domini Gregorii cum his qui Pifis funt Sc aliis, 
fi voluejjpt alii, reducantur in unitate , quam 
per violentiam ? Quis iterum extendere feiet 


vero quod dicunt viam propofitam dilatione 
indigere , Sc dilationem hujufmodi dilapida- 
tionem & defoiationem utriufque ftatus ec- 
'elefix fore, ait, falva reverentia, raanifcfte 
apparet oppofitum. Nam rationibus fupradi- 
dis Sc pluribus aliis aperte probari poteft, 
quod fi dominus Grcgorius cum ipfis con- 
veniat ad voluntarium unionis modum , cer- 
tius & brevius unio fequatur , quanvqua- 


Digitized by 


Google 


«.ii ACTA V AI 

cumque alia rigoris feu violenti* forma , fe- 1 
eundum prsfentcm poffibiliratem & rerum 
«contingendam. Praeterea infpiciatur quod 
per viam-difcordke Sc judicii-, fibreviorfom- 
nictur, neccfle eft ut totalis dilapidatio bo- 
xiorum ccclefix fequatur. Nam eum quaeli- 
bet pars, (ive credat , Uve credere fimulet , at 
decipiat, violentiam fibi inferri cognofcet, 
ii.juftitiam fovebit. Et finonfimulabit,opus 
-fibi fore violentiam -fibi illatam vi repellere, 
& cum violentia per potentiam faecularem 
inferatur , & cum fecundum jus aut juris co- 
lorem , fpiritalem (latum oporteat teniporali 
praeponi, qui irrlecuritatem & obedientiam 
fpiritualis eft, neccfle -habebit faecula re bra- 
chium fibi propitiutnquifque vindicare con- 
'tendentium:quod& hucufque fieri experien- 
tia docet. Dum enim ratus inveniatur gra- 
tis faecularc exhibens brachium in utilitatem 
ccclefiae vel praetenfae, quilibet quodlibet e- 
tiam vile & exiguum fibi eorum comparat, 
<5c hoc totum non fine fcandalo & detrimen- 
to fandae Romanae ecclefiae fuhjcdorumquc 
Aiorum. Qui habet , tradit , vel ut fpirituale 
reformet, vel protegat temporalequod reflat, 
cum non putet pec fe pofle tueri, qui non- 
dum poflidet , promittit , ut acquirat dilapi- 
datum antequam habeat, vel fiat de fummo ( 
.pontifice fummus fidei promifiorumque vio- 
lator. An forte diipenfare fe cogitabit gratis 
i&expropofixo peccans, & in contradidione 
peccandi & abfolvendi fe perfeverans» Ta- 
cendum de fplritali jadura, cum nullus au : 
ferit praelatorum excedentes caftigacc fub 7 
jedos , ne ad alios diffugiant oppofitos, licet 
infuper plures amodo fint & futuri fint fimo- 
niaci, quam praelati, ^Mpmnes forte ut 
nummos praebeant , fed oDcdieqtiam & fa- 
vorem. Haec quidem omnia in praelatis, licet 
fimonia non cadat in vero pontifice, fed forte 
balaatica , qui mercedem fufeepit , ut popu- 
lum Dei peccare doceret. Verum fi concor- 
diae vias unio facra fequatur , horum nullum 
expedit, & quamvis dilatio aliqualis in unio- 
ne & reintegradone aduali appareat , non erit 
in habitu tamen, cum fchifma habituali di- 
vifione incipiat , & fedari fimiliter necefle fit 
per habitualem unionem , priufque cum in- 
ter partes fuerit, unionem efle dici valet Sc 
provideri ad confervandum & rcintegran- 
grahdum temporalem flatum ecclefiae faci- 
liter. Non enim putandum eftt, quod prin- 
ceps quifquam , cum fenferic inter reveren- 
tias fuas & dpminum Gregorium concor- 
diam fore , audeat terras fandae ecclefiae in- 
vadere. Immo fi invaferie , de concordia co- 
gitabit potius quam de invafionis perfeve- 
rationc: & fi noluerit, quis populorum fibi- 
adhaerebit? Verum ifta interim ad futura ca- 
vendum pericula Sc perdita readquirendum 
quotquot partibus videbitur fuper haec com- 
muni confenfu proponi. Nc tamen haec fuf- 
picentur eum dicere , ut unus ipfe fit ex illis , 


A P R & V I A 101S 

ex nunc tali honori onerique renuntiat. 

Ad XXXIII. Dixit quod non putabat prin- 
cipes praedidos indignari , fi propter bonam 
pacem (and* ecclefiae , & meliorem , certio- 
rem ,& faciliorem reintegrationem & unio- 
nem populi Chriftiani , mutato concilio in 
melius , quod ante negaverant , ipfi nunc fa- 
cerent , cum quicquid praedidi quarfierint, 
non quae (ierint, nifi «propter pacem & bo- 
num fand* matris ecclcfis & totius populi 
Dei. Et quamquam duorum ex prxdidis prin- 
cipibus oratores difceflerint ab incoepto per 
ipfos fando propofito , nec invideant multi- 
plicatis intercefioribus, hoc etiam fcit , quod 
difccdentibus oratoribus prxdidorum , ab 
ipfis exhortatus fuit & exoratus , ut circa in- 
coepta per- fuos dominos Sc ipfum Carpi ura 
vellet viriliter & ferventer infiftere,tamquam 
pro re fumme utili & ncceflaria fand* matri 
eockfiz Sc Chriftiani? omnib.ns a majori ufi 
que ad minorem, &qu6d de hoc. ipfeCa- 
rolus valde fuis dominis complaceret. Scit 
etiam quod' licet oratores Romanorum re- 
gis femel negativam fufeeperint , inflare plu- 
ries fuper ho£ intendunt , quod ab ipforum 
didicit ore ; quem edam pluries exhortati & 
deprecati funt, ut ipfe omnem poflibilem 
& efficacem in his adhibeat operam, inde 
maxime fuo domino placituras. 

, AdXXXlV. Sc XXXV. Inquit fe non dolc- 
re de labore fuo praeterito vel futuro proptex 
(e , etiam fi non confequatur finem optatum* 
Sciebat enim (e ad majora propter fana Sc 
cpmmoda fand* matris eccleli* dominas 
fu* teneri. Et fi cafliis appareat omnis fuus 
labor , laborare non t*dct , nec definet labo- 
rare , nc umquam confcientia fua & homines 
accufare valeant coram juftp judice , quando 
manifeftabuntur confilia cordium Sc abfeon- 
dita tenebrarum , ipfum vidifle jaduram, de- 
foJationem, Sc quantum in hominibus eft, 
ultimum exterminium fand* matris cccle- 
(i* Sc divini populi, & non obftitifte quantum 
potuit. Nec etiam dolet , fi appareat fe ex 
hoc non confcqui honorem. Sciebat namque 
fe non tantum mereri honorem , ad majp- 
rem vero teneri laborem. Verumtamen do- 
let , & plus quam dolet fervus Sc filius ufque 
a progenitoribus & proavis ejus malo Sc ex- 
cidio fand* matris Sc dominx fu*, quod 
imminere manifeftum eft, nifi aliter cleri 
principes geflerint in futurum , qu&m con- 
tentiofe inter fe agentes egerint vel geflerint 
in prxteritum. Et quod maxime dolendum 
eft, aduri potius peju(que judicantur j Sc quid- 
quid fuerit , dixit fe difpofttum toto pofle 
agere , quicquid cognofcat aut fibi oftende- 
retur ipfum debere Sc teneri vel pofle facere 
de jure pro vera pace & (aera unione fand* 
matris ecclefi* Sc populi Chriftiani , domi- 
num Gregorium exhortando humiliter & in- 
ftanter Sc opportune atqile importune ad 
hoc Sc omnia alia circa eum Sc cofftraeum 

faciendo , 


Digitized by 


Google 


ici/ AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccgcix. . loig 

faciendo, quae de jure debet & tenetur. Ta- A fibi poffibilem, quod dominus Gregorius quae 


men fatis conternabatur fe non pro finali ref- 
ponfionc fufcepiffc quae a fuis reverentiis au- 
dierat. Sperabat enitn qiiod maturius infi- 
pientes quae ad pacem fojent , & non ad con- 
tentiones & aemulationes deliberarent. Er fic 
eis humiliter 5c toto cordis fupplicabat affec- 
tu,& quod dignarentur per obiigati6nem,qua 
coram Alciffimo obnoxii funt, & fe obnoxios 
agnofeunt , vel viam propofitam acceptare , 
Vel meliorem proponere & profequi , quae fic 
quieta, aequa & jufta & pacifica; & non jurgio- 
rum mater, 'fed fcandalorum extin&iva ,& 
per quam facra unio de jure & de fallo effe- 


ipfc Carolus obtulerat, integre fervarct. Et 
propterea putabat ipfos audere debere haec 
patribus Pifis congregatis proponere’, &pro 
his cum ipfis ut fiant indare. Quoniam bona 
funt manifefta & utilia faallx ecclefiae & uni* 
verfo populo Dei. Nec putabat propter pau- 
cos labores & expenfas incumbentes fibi ex 
aliquali mora patres illos petita negaturos , 
fi publico moventur commodo , etiamfi pri- 
varo. Quis enim voluerit tot fallas pro unio- 
ne impenfas ,.tot labores perpeflfos caflfos re- 
linquere pro minimis qui refidui exigantur 
pro vera pace & facra confequenda unione l 


Hualitcr fiat. Supplicabat infuper, quod fi C Quis infuper, fi confiderat quantum profi- 


quid in propofita via difficultatis aut dila- 
tionis appareat, velint librare , remotis om- 
nibus odiis & rancoribus a mentibus fuis,cum 
his qux fcqucntur , fi potius per viam rigbris 
& violenti* partes inceflcrint,quam per viam 
concordi* & voluntari* unionis. Oblationes 
fe fideliter relaturus dixit, quamvis modicum 
fperarct per illas poffe proficere ex his qux 
audierat a domino Gregorio , nifi fu* reve- 
renti* aflentirent his qu* petita funt, & quod 
eos femper publice avifaret vel clam de cun- 
ilis qu* cernere poflet faerx unioni & ver* 
paci conferre fanUx matris ccclefi*. 

Ad XXXVI. particulam dominorum Gal- 
licanorum , videlicet Hoc ipfo finiente , dixit 
fi: de culpa partium incompctentem judi- 
cem &non idoneum tcftem fore. Nam ab- 
iens & longe diftans fuit , dum de mutua 
conventione tra&abatur inter dominum Grc- 
gorium & dominum Bcnedi&um , & quod 
hoc fciebat , fe diverfa immo oppofita a di- 
verfis audivifle , de quibus parum indagare 
curaverat , putans quicquid in vero effet , ma- 
gis ccclefi* concordiam tradarc proficuum 


cient eorum proventus & commodi ex hoc , 
putabit illos expendere nolle parum ut ma- 
ximum inde fufeipiant lucrum , quamvis nec 
Deum nec ccclefi* rempublicam venerentur* 
Dicebat prxterea , quod fi qui inopes expen- 
fas tolerare nequirent , quoniam has propter 
ecclefix commodum fupportabant , con- 
gruum videbatur, quod at) apodolica ca- 
mera talibus provideretur. Et quoniam par- 
tem proventuum camerx dominus Grego- 
rius percipiebat, partem vero aliis; congruum 
erat quod portionem fibi contingentem pars 
quzlibet folvcret , & fic impoiCbilitas illa 
ceflarct, vel quod ille qui eligeretur in pon- 
tificem folvcret. 

Ad\XX VII. Confefliis fuit fe malum & im- 
prudentem effe , fi confukret fcu peteret , 
quod via certa, parata & brevis ad unionem 
pro incerta & longiffima dimitteretur. Ec 
quia viam quam incoepcrunt videtur via fibi 
certa celerque ad trivifionem , incerta vero 
de jure , & de fallo quafi impoflibilis ad unio- 
nem. Via quidem propofita per eum certa 
ad unionem de jure & de fallo , & brevis fe- 


effe.quam fuper contentionibus & partium B eundum rei naturam. Propterea pro hac in- 


culpis infidere, prxeipue cum non videret 
in f*culo judicem ad reprimendam punien- 
damque malitiam perverforum idoneum & 

S otentcm. Verum quicquid fuerit , non crc- 
endum putabat dominum Grcgoriumpro- 
pofiris affcnfifle ad caurelam & deceptio- 
nem. Poterat enim manifede nihil propofi- 
tam fuifle., quod verifimiliter patres Pifis 
congregati renuere deberent. Illis vero aflen- 
tientibus, podquam jam ipfe acquieverat, 
vel in eodem perfideret vel non : quod fi fic. 


dat tam follicite& accurate, tamquam fer- 
vus fan&x matris ecclefix, bonum illius op- 
tans , & pacem , contrariumque odiens. Quis 
enim non perpendat aperte quod dominus 
Benedictus cum fuis fequacibus non ed 
pariturus concilio Pifano , nec fimiliter do- 
minus Gk. e gori u scum fuis lUndefinon 
concordant faltem cum altero illorum, non- 
ne certum ed , quod alium eligi expediat 
per eos, qui non faciliter omnium , fi forte 
plurium, obedientiam habebit. Etficacer- 


qu* exinde deceptio poterat fufpicari? Si P to de faUo augebitur divifio,quamnonni 

- n i. • ’ _ J _ • " /! • _ i • _ r l • J _ _ e* 


vero non , parum fibi erat, quantum de in 
condantia & fubterfugio accufatus fuerat abf- 
que eo quod fibi expediens jgnofceret , toto 
Orbi qux fibi obje&a fuerant adeo facere no- 
ta , quod nulla amplius ratione vera effe ne- 
gare nequiret , nec ulla tergiverfatione diffu- 
gere. Cerre dultiffimus ed , qui adverfarios 
judificat, feipfum condemnando , ut illos de- 
cipiat , feipfum decipiendo. De hoc tamen fi 
dubitabant, Carolus obfidem fe offerebat, 
& infuper omnem aliam cautionem prxftare 
Vet. Script. drMon. nmpl. Colle ft. Tom. VII. 


fi per violentiam fedari credendum ed. Et 
cum dubius fit eventus belli , & cum, ficut 
fupradiHum*ed, non appareat potentia , qu* 
fit alios fuperare potens , dubium ed utrum 
per viam illam diebus nodris unio fieri va- 
leat , immo quafi debet a certo judicari , 
quod non. Nam & per viam nov* eleUio- 
nis omnis fpes concordi*, quantum in ho- 
minibus ed , prxfcinditur & aufertur. Et om- 
nis modus per quem fupetborum colla a fua 
valeant perverfitate cohibeas. Tollitur quo- 

Mmnim 




Digitized by 


Google 




1019- ACTA VARIA P R M V I A 1020 

que fpes futura mutuz ccflionis , quz cum A di st aum domini Grcgorii. ■ Unde fi conve- 
tam difficilis fuerit , ut executionem mereri niet dominus Gregorius cum dominis qui 
non potuerit inter duos , multominus fpe- Pifisfunt, Sc unuslpfo ccdentc.eligatur, neu- 
rari poterit inter tres , & przfcrtim fi iftc ter przdidorum de regno Sicilias conrcn- 

noviter eligendus plurium , ex his qui utrius dentium verifimiliter cpntradicct , poterit» 

duorum obedientiz fuerunt confenfum fuf- que contradicere illius difpofitioni qui hoc 

ceperit & favorem. Et fi via compromiffi dif- modo erit elc&us. (a) Ubi colorata juftitiz [*] 

ficilis erat inter duos ; ira quod quafi pro apparentia alius eorum poffeflionem tuetur 

impoffibili religa fuerit, multo difficilior erit & titulum. Alius vero titulo pofieffionem 

addito tertio. Viam infuper facri concilii quzrit , & fic perfeverat augeturque conten- 

univcrfalis divifim tradam quafi etiam re» tio & bellum inter eos, & non fit pax. Unde 

reparari impoffibile erit , Sc unionem ipfo etiam fperare poffit fubfidium ad refiftentes 

concilio tripartito nedum in przfenti ', fed coercendum & rebelles. Ita quod manifcftc 

In fiituro parere poffe. Exfulat infuper per g judicari poteft , quz via potior eft , an illa 

viam hujus novz eledionis omnis fpes Ro- per quam totum juris theologici canonici 


matium uniendi imperium. Cum enim duo 
pariter contendant pro' illo ; fi alter ab unO, 
reprobabitur , illum ipfe reprobabit , adhz- 
fcnfque alteri, capto juftitiz colore,, favebit. 
SiCque alius aget econtra. Regum regno» 
tumque fic provinciarum quas Colet ccclefia 
fedarc contentiones fic difcordias fufcitabit 
fovebitque. Unde fic fomes miniftrabitur 
igni univerfum Dei* populum fpiritualiter & 
temporaliter voraturo. Non fic autem , fi 
Concordia inter ipfos fic dominum Grego» 
rinm fiat: Sequetur quidem primo abfque 
juris fcrupulo vera pax Sc certa reintegratio 
fifndz ccclefiz Sc populi Chriftiani in clero, 
Sc deinde in fxcularibus. certum quippe eft , 
quod vel dominUs Benedidus concordabit 
cum domino Grqgorio & illis qui Pifisfunt, 
vel non; Sc fic propofitum habetur. Sinoni, 
Cum concilium domini Benedidi termina» 
verit ipfum cedere debere Sc renunciare pa- 
patui , domino Gregorio cedente Sc renun- 
ciante ; ipfum cedere oportebit Sc renunciare. 
Vel afui! relinquetur $ Sc fic unio de jure & 
de fado erit. Si vero dicatur fcquaccs domi- 
ni Benedidi non relinquent ipfum i mini- 
me etiam eo cedente ; dixit hoc non effe 
verifimile ; fed dato quodrira , quifquis poft 
didam concordiam papa fuerit , Romanum 
fi volet imperium faciliter uniet. Cum enim 
utrique de imperio contendentes Romanas 
femper fuerint obedientiz per xxx. annos 8c 
unum , non adeft color aut verifimile, quod 
quis eorum ad dominum confugeret Bene» 
di&um , cui nullus umquam adhzfit , fed 
totaliter etiam qualitercumque erga eos per 
Romanum przfulem adum fuerit , utrique 
illi fe ardenter & jugiter oppofuerunr. Unde 
dum papam illum eligendum , exiftente prius 
domino Gregorio concorde cum his qui Pi- 
fis funt , utrumque ipforum diffiteri nequi- 
bunt ; nccefle erit quemlibet ipfius adquief- 
cere voluntati atque fententiz. Similiter 
quoque de regno contendentes Hungariz , 
pari exiftente ratione: Similiter etiam de re- 
gni Siciliae contentione. Manifeftum quidem 
eft in przfenti dominum Ludovicum devo- 
tum St fidelem effe reverendiffimorum do- 
minorum Pifis eziftcntium , fic dominum La- 


& civilis corpus , fecundum favorem con- 
tendentium revocatur in fcifTuram , infuper 
irreparabilis contentio de fado inter cleri- 
cos fic clericos Sc inter laicos fufeitatur, etiam 
quz paratz funt confirmantur. An via con- 
cordiz , per quam quantum fri eo quod circa 
hoc verfatur , tollitur omnis fciftura , Sc con- 
tentio tam divinz quam pofitivz feripturz , 
Sc per quam fit vera pax Sc concors unio de 
fado, vel faltem exhibetur potentiz modus 
per quem ccclefia compefcere rebelles po- 
terit fic in viam juftitiz invitos dirigere. 

Ad XXXVIII. Dixit fe plane fateri , no- 
lente domino Gregorio facere debitum, ut 
ferebatur, fic fi nondixiftet iterum diceret , 
fed quod placeret reverentia: fuz reminifei 
unius inter ceteras cqnclufionis , quam fibi 
dederat in feriptis , confulendo dc modis qui 
jibi videbantur tenendi, ut veridica fic vera 
unio fieret, quam mifit reverendiffimo do- 
mino Bcnedido , in qua dixit quod habe- 
retur magna advertentia , quomodo quid 
tradaretur contra Sc in przjudicium Romani 
pontificis , cum divina feriptura , facri cano- 
nes , legefque civiles valde fibi faverent, ejuf- 
quepoteftatem eundis nimium venerandam 
injungerent. Unde nolente domino Grego- 
rio facere debitum , nec volente per modum 
juftum fic zquum cum fuis reverentiis' con- 
venire , ad przbendum verum , juftum , fic 
zquum fic effe&uaiiter modum unioni , pa» 
ratos erat , quod reverentia fua dicebat ip- 
fum femel obtulifTe, cxfequi. Sic rogabat 
econtra reverentiam fuam ut confulti recor- 
darentur , fit volente domino Gregorio , pro- 
ut ipfe Caroius obtulerat Sc offerebat, fuum 
exfequi debitum, fic non difcedereab zqui- 
tate fic juftitia , immo ultra fuam obligatio- 
nem facere pro pace fandz matris ecclcfix 
fic rcintegrationq vera populi Chriftiani , nol- 
. let ipfe fic alii odio vel ultione , fi forte ul- 
tionis prztenderent caufam Dominum Ji- 
svm Cbbjstum perfequi ab re fic abfque fal- 

(4) In margine hstc leguntur. Hic videtur e fle defedus , 
etiam in originali. Nam qux fequuntur cum prccedcntibua 
non continuantur , nifl aliud medium poneretur. Er creden- 
dum eft quod aliquid omiifum fu, forte ad hunc cfit&um : 
Sin autem dominus Gregoriui Sc qui Pifis funt non concor- 
daverint, quomodo illi reges concordabunt. Ubi colorata Sce. 




ion AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1021 

tem opportunitate in vicario fuo Sc apofto- A ad reddendam rationem , quantum, plura cc- 


lorum principem in eo quem ipfe dominus 
Mediolanenfis & collcgx fuiRomanx obe- 
dientix habuerant in ipfius fucccfforcm. Et 
prxfertim quoniam hoc fieri non poterat feu 
tentari prxlcntatio prxtcr divinam & apofto- 
licam offcnfam , abfque gravi prxjudicio Sc 
manifefta ja&ura populi divini. Verum offe- 
rebat fc fadurum & adurum , quantum do- 
minus daret fui clementia , pro vera pace fa- 
craque unione quicquid poterat, Sc quicquid 
fibi oftenderetur ipfum poffc aut debere de 
jure nihil omittendo, & fibi & omnibus qui- 
bus debebat favendo , ad bonum & unionem 
veram ecclefix facrofandx. Satis fibi putans 
iis hoc fxculo datum , nec aliud petens quam 
fuum facere debitum coram domino , qui 
potens eftdepofitum fervare , Sc complica- 
tum cum maxime proderit reddere. 

Ad XXXIX. Dixit quod certe peftime fa- 
ceret , fi quid tra&affet vel tradaret in prx- 
judicium lan&x ecclefix matris Sc dominx 
fux cumnuHa ratione deberet, Sc tanto am- 
plius damnandus foret , quanto culpabilior 
redderetur , ab antiquata fide Sc devotione 
delirando. Sed quia bonum Sc utile procu- 


B 


teris fufeeperanta domino, & quantum prx 
ceteris ab ipfo gubernandi gregis fui . fufee- 
peranr curam , & quantum hoc prx ipfo Ca- 
rolo majoris exiftentes intellcdus limpidius 
cognofccbant , quatenus vellent viam con- 
cordix pacificam Sc unitivam , cum eis offer- 
retur, ampledi. 

His itaque didis eflfedualiter replicarunt 
quod ipfi audierant , qux Ca.aor.us dixerat, 
eaque diligenter atque fideliter ceteris reve- 
rendiifimis dominis fuis referrent. Et cum ipfc 
Garolus audiflet etiam qux ipfi dixeram, nec 
credere poflent quod aliud ultra quam dixe- 
rat non haberet , rogabant quoa vellet ea 
proponere, qux fibi poflibilia forent jnftaSc 
xqua , Sc libentibus animis exequerentur. 

Quibus breviter replicavit, fe nihil ultra 
quam dixiftet habere , eofque minime crede- 
re debere , etiam fi profenetarum more in 
ceteris negotiationibus amici praerogativam 
quxreret , certe nullum ipfe amicum fandx • 
ecclefix proponeret matri Sc dominx fux. 
Sero igitur illo poft hxc vale inter fe fcdo 
difccflcrunt ab invicem. 

Poft hxc per nonnullos dies inter fe concu- 


rare putat , Sc nifi reverentix fux ab aliquali ^ Ierunt plura cffedualitcr , fecundum qux 


fint paffione quaflatx, hoc idem eos tnani- 
fefte putare credit : ideo quod petiit, petit , Sc 
eo quod inftetit inftanter, inftat, ne jure dam- 
nabilis fiat. Certum , Inquit , utfupra, con- 
tra dominum G. paratum fore quicquid de- 
bet de jure facere, & fic dicit etiam fatu- 
rum. 

Ad XL. Regratiatus fuit reverentix fux 
pro tanta caritate Sc monita fua reverenter 
Sc humiliter , quantum poterat Sc dicebat fuf- 
cipiehat. Quantum autem jus xquirafque fua 


narrata funt. Nam Sc ipfi fua replicabant ar- 
giimenta Sc repetebant. Carolus vero iUa re- 
fellebat , ut fupra , nec propterea celfabanc 
perfe, Sc varios, variifque Sc multiplicibus 
modis atque vicibus tentare utrum aliud 
Carolus refervaffet exprimendum. Ipfe vero 
cum nihil aliud haberet quam dixiftet, in fuo 
perfeverabat propofito , pacem & non aemu- 
lationes dicens fandae ecclefix expedire. 

Verum cum inter ratiocinia pluries con- 
clufiffent in eorum excufationem, quod noa 


derent , illa exfequi erat infitum in corde p debebant de jure mutare locum Pifarum. ln- 

fuo. Et quoniam fc faciliter inter infipientes ~ 1 L ~ — r * i '— — 

erraturum, nifi dirigeretur a Domino, qui 
eft Via, Veritas, & Vita , dubitare debebat, 

Sc propterea cum fua reverentia exorabat Al- 
tilfimum , ut mentem fuam in beneplacitis 
fuis dirigere & confervarc dignetur. 

Infuper adjecit quod fuppiicabat humiliter 
& devote quantum poterat, etfi multa in utra- 
que via dubia apparebant ponderanda, quam- 
vis infipientix ipfius Caroli nihil dubii nihil- 
que jadurx appareret ad unionem veram Sc 
juridicam confcquendam , fi cum domino 
Gregorio concordarent , velut oblatum eft > 
quod placeret fuis rcverentiis,quibufcumque 
remotis rancoribus animotumque paffioni- 
bus , folum omnipotentis Domini noftri Jx- 
su Christi, ejufque immaculatx Sc diledx 
fbonfx reverentiam atque caritatem haben- 
do, fuper omnia in cordibus eorum diligen- 
ter prudenterque librare , quantum viacon- 
cordix certior, juftipr , brevior , Sc facilior 
erat via difeordix , Sc quantum ecclefix fan- 
dx & omni populo Deletilior. Et fi fic quod 
fit , fuppiicabat eis quanto obligatiores erant 
Fct. Scrift. & Mon. CtUctf.Tom. VII. 


quiebat Carolus , fe pon venifle Pilas litigan- 
di difputandique caufa , cum lites Sc difpur 
tationes non jurgia Sc xmuiationes folcrcnt 
fcdarcj fed plurimum generare, dum prx- 
fertim de poteftate partium Sc eorum culpa 
innoccntiavc principaliter agit , opus erat , 
(*) rei exigente qualitate. Attamen dicebat 
fe quafi indubie putare, ipfos teneri ad quem- 
libet propofitorum locorum accedere ,& ad 
quemlibet alium cjufdem partibus fecuritatis 
Sc xquitatis. Dato quippe quod dominuc 
Gregorius nolens Pifas accedere , nec fuum 
fervare votum & juramentum , nifi alium 
propofitorum fux reverentix accederent , 
fibi bene ftaret; Sc fi alium locum accede- 
rent , paratus eflet fuum fervare votum Sc 
juramentum ; Sc dato quod exinde perjurus 
fieret & voti frador. (J>) Verum tamen noa 

(s) In margine ponitor Hxc non t forte Hic deficit nega- 
tio non fecundum mentem loquentis , qui convenient me- 
dium ad concordiam quxfivir. 

(*) In margine alia manu fic legitur. Hic 0 dtftS ut , tr*4» 
tMtiun futdvtlit dictrt , pofito quod dominus Gregorius ex 
eotnm propofito poffit convinci , tamen ex Hoc fcnifma dx 
h&o tolletur, nec unio dcfadofequeretur. 

M mm m ij 


M 


m 


Digitized by LjOOQie 


['] 


\ 


IQ2J 


ACTA VARIA PRiEVIA 


1024 


unia videretur propter hoc quamquam ille A 
damnaretur («) tolli de fa&o. Nonne vos 
etiam voti Sc juramenti vcftri fra&ores effe- 
tis, fi viam poflifcilem ad unionem pcrficien- 
- dam omitteretis J Nonne & peccati ipfius 
efficeremini participes, fi ille vobis compla- 
centibus fibi de re poffibili non injufta nec 
iniqua fua promiffa fervaturus effeti Si vero - 
UQn' dejeraturus , nonne ipfi, licet ille prin- 
cipaliter peccaret , fcandali proximi privati 
etiam maximique ecdefiae publici , Sc dura* 
eionis antiquati fchifmatis , effetis culpabi- 
les atque rei. Advertere deprecabatur ip- 
fos eocummct proccffum. Non enim in illo 
exprzvaricatipnc domini Gregorii domi- B 
nucn Benedi&um abfolvendum judicabant } 
neque, ex praevaricatione domini Bcncdi&i 
dominum Gregorium. Sed quamquam alter 
Rojubt unam viam fequi, alium ad omnem 
aliam poffibilcm Sc rationabilem teneri ex 
fu» voto Sc juramento dixerunt. Et fi non fc- 
q neretur omnem aliam viam rationabilem 
peffibttem , licet adverfarius fuus contra de- 
bitum Sc juramentum unam ex rationabili- 
bus refpuiffet , illum fidefragum & antiquati 
fchifmatis nutritorem aiebant. 

$ed quod majus cft , non exiftente fchifma- 
tc , fi unicus verus Sc indubitatus pontifex 
Romanus , incumbente opportunitate , fa- < 
eram & univerfalcm fynodum Pifis congrc- 
gaffet , interim quoque pontificali fcdi M ar- 
chia & Romandiola rebellarent , nullaque 
fuafionc ad obedienciam redire volent , nifi 
dominus papa cum facra fynodoad alterum 
pcopofitorum locorum accederet , ad quem 
tbte pofiet accedere Sc morari , haberentque 
centum millia equitum papa cum omni ad 
(operandum illos expeditione parata , fatis 
manifeftum apparet utrum deberet bonus 
paftor vicarius domini noftri Jesu Christi 
cum univerfa fynodo ad quemlibet di&o- 
tum- locorum accedere , ut illi ultto ad gre- . 
mium redirem , Sc debitam fidelitatem fan- 
dae matris Sc dominae fuae , licet graviflime 
tefelliffent ? An minime accedere Sc experiri 
illos armorum debellari potentia , cum ra- 
pinis , fixage & fcclcribus quae confucverunr, 
Sc pjaefettim in devidos parere bella ? Quanto 
igisurnunc magis, cum defint currus & equi- 
tes, omnifquc (ufficicns bellicus apparatus ad 
hoftss confringendos, Sc pro hujufmodiac- 
ceffu fequi tu r concordia inter ipfos Sc do- 
minuat Gregarium fibiquc fiddes , ex qua 
non fblum duae has provincias , fed decies am- 
pli ua invicem, rcinregcantur ? 

ioffabantecgo ilii pro duorum altero , vel 
quod dominus GfcEqqruvs.Pifas accederet, 
vel quod exiftentes Arimini , etiam non ce- 
dente domino Bencdido , ipfe per fe in ma- 
nibus fui concilii renundaret & cederet, di- 
cent es hoc ad perpetuam gloriam illius civi- 

(*) Etiam hic in margine aJdicur : Credo quod mtlius 
fetoriri vtl fieri-, «t k(e dtfiti* -vtrbwm fchifoaa. ■ • - 


tatis & univerfae domus de Malateftis. caufa 
quoque erat haec , quia fi dominus Gregorius 
cederet Sc renundaret Arimini , ibi ipfe pa- 
patui habebatur civiliter defundus. Dican- 
tibus ergo factis canonibus quod ubi pontifex 
decederet , ibi futuri fieret cicdio , omnes ibi 
convenire profuturi eledione pontificis opus 
erat. Et quoniam haec verba Italicorum eranr, 
addebant,quod fi Carolus ambigeret, ne Gal- 
lici iis affentirent,certi. erant illos nequaquam 
diffenfuros. Nihilominus fi hoc promittere 
vellet , fperabant hoc parte fui ipfum certifi- 
carc fi vellet. 

Refpondebat Carolus fe non propriam 
gloriam & civitatis Arimini quaerere , fed 
divinam Sc ecdefiae fandae fuz pacem & rein- 
tegrationem, & quod per ca quae percipere 
potuiffet a domino Gregorio , non fperabat 
quod ipfe ullo modo cederet per procura- 
torem , neque Pifas vellet accedere multis 
rationibus , quarum aliquas fubftantialiter fir- 
pra dixerat. Et credere certe poterant, fi vel- 
lent , quoniam veritas harc erat , quod pro 
facra unione difpofitus erat , quantum do- 
minus ex alto donaret, totis fuis viribus la- 
borare. Nec vellet vere, fi alibi cum majori * 
commodo partium & majori quiete fandae 
' ecclcfiae fieri poffet , quam Arimini. Ideo 
' hanc fciens per divinam gratiam fuam fore 
intentionem, aliqualiter admirabatur eos cre- 
dere ipfe amplius propter hujufinodi gloris 
dblationem pro unione laboraturum aut cu- 
raturum quam abfque tali obligatione fe- 
ciffet. Mirabatur infuper non parum cur non 
fic Ariminum vel ad quemcumque propofi- 
torum locorum fibi amplius placeret, acce- 
derent , ut ibi unumfacrum concilium cele- 
braretur , in quo dominus Gregorius renun- 
ciaret, Adigeretur abfque contradidione > 
faltem ipfius & fuorum , unus pontifex , ficue 
abfque concilio accedere volebant. 

. Ad hoc replicabant qui dixerant illa , quod 

J facilius duceretur collegium , quam conci- 
lium i Sc quod cardinales Galliti videntes 
quod Carolus tantum operatus foiffet , quod* 
dominus Gregorius renuntiaret , merito in- 
clinarentur ad accedendum Ariminum. Sed 
. non ita libenter accederent , ex fua mera vo- 
luntate, difponente jure quod fub prxdido 
cafu deberent accedere, dedinarenequirent. 

Ad quae iterum Carolus dicebat , non pu- 
tare , falva honcftate , Sc debito propter opoc- 
tunitates varias fandx ecdefiae , Sc proptec 
_ etiam contentiones Sc periculum Sc diffen- 
fionem quae in eledione futuri pontificis con- 
tingere poterat , concilium antcclcdioncm 
poffe vel debere diffolvi. Et propterea vide- 
batur fibi ita ipfos cum concilio poffe & de- 
bere Ariminum accedere, antequam cede- 
ret dominus Gregorius Sc alius eligeretur fi* 
cut poft hxc > nec minus debere reverendi^ 
fimos Gallicos ante clffionenvacccdere quam 
poft $ A praecipue ficertificati fijerint domi- 


/ 


Digitized by 


Google 


I01J AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1016 

num Gregorium renuntiaturum omnino ,fi A ta re fuum. Quod namque fufficiat dominum 


admitterent quod concilium univcrfelc ede 
braretur in altero propofitorum locorum , 
vel in alio loco tuto partibus & univcrfeli 
concilio. 

HU vero non obftantibus , quaeritabant in- 
ftanter , ii Tuum valerent cum Carolo obten- 
tum obtinete , & putare videbantur ipfura 
alia in commiffione habuiffe a domino Gre- 
gorio, qux propter ipfius Gregorii prxroga- 
tivam pandere diftuliffet, & differret ufquc ad 
receffum , fi videret omnino quae poftulave- 
rat interim obtinere non poffe. Ipfe autem 
non habens aliud quam obtuliffct , nec crc- 


Grcgorium fuum ferv are votum & juramen- 
tum ad unionem non impediendam , patet* 
Nam fi dominus Grcgorius fuum nonferva- 
rct juramentum * fovere fchiftna certum eft, 
indubium eft ipfo fua fervando juramenta 
quantum fibi incumbit * ex illo vero auferen- 
di fchifma non efle culpabilem. 

Dixit infuper Carolus quod (i -diceretur 
per fuas reverentias : quis judicabit quid dc- 
bitum fit dominum Gregorium fecere ad fua 
juramenta & vota fervandum , cum ufquo 
nunc femper ipfc dixerit fe fervaffc Sc ferva- 
turum fore » & tamen omiflo quod aliinod 


dens unionem fieri poffe , cognita eorum B fateantur , immo diffiteantur expreffe hoo 


qui inter pattes erat conditione > nifi oblatis Sc 
petitis annuerent. Inflabat quod veram erat* 
videlicet certe fe nihil aliud quam dixiffet 
fubftantialitcr Sc in commiffo habuiffe. 

Videntes quoque Carolum in his qux di- 
xerat pcrfcvcrarc, dixerunt domini illi reve- 
tendiffimi , qui a principio dari fuerunt ad 
t radiandum fecum fecrx unionis negotium , 
fe velle eum declarare * quid parte domi- 
ni Gregorii promittebat faciendum in fa- 
ftoccffionis. Ipfis vero ille inquit * quodeum- 
que de jure tenebatur dominum Gregorium 
efie fedlurum. In hoc abfque fubterfugio Sc 
rcalitet > dicebant illi : Hoc nimis generale 
cft. Nam (i non aliter fpedficabitur hoc po- 
tius ad fubterfugium & dilatandum vel im- 
pediendum unionem dici parte domini Gre- 
gorii fufpicandum effe, quam ad ipfam per- 
ficiendam , dodris ipfis ab experto. 

Ex alia quidem dicebat parte Cakocus fa- 
tis hoc quod dixerat parte domini Gregorii 
fibi apparere , Sc hoc ipfos quietari debere 
de jure; quoniam nullus poteft honeftatem 


ipfum fcciffc ? verba haec abfque effedu fis 
ambiguitas haec ecclefiar fandae retntegratio- 
ni & paci obfuerant. 

Refpondebat , quod dominos Grcgorius 
per ea quae ab ipfo perceperat , contentus eras 
concilium communi coofeofu congregans 
dum hoc videre Sc terminare. Et hoc ipfe Ca^ 
rolus paratus erae promittere Sc fide jubere 
dominum Gregorium obfervatunim. Ulte- 
rius perceperat ore ipfius domini Gregorii , 
quod fi concilium communi cortfcnfu con- 
gregatum decerneret ipfum ultra fua vota 
Sc juramenta aliquid fedurum pro unione > 
paratus erat exequi quantum in eo foret uf* 
que ad mortem. 

Quoniam autem Carolo videbatur pro- 
tendi pra&icam, non cum opportuno effe- 
du , dubitabat ne temporis fpatium cum de- 
trimento fandx ccclefix voluntas ic non ne- 
cefficas vendicaret. Inflabat igitur procon- 
dufione. Quo intermedio fedum eft , at ad 
ipfius habitationis domum fui humili tateae- 
cederent reverendus dominus A. Pifanus ar- 


& id quod fufficiebat quxrere debebat ab al- ^ chiepifcopus & reverendus dominus Came- 
'tero. Si enim jure debiti aliquid a domino 
Gregorio quxrebatur , fatis erat quod ipfe 
dicebat* fuum velle fervarc debitum. Et de 
hoc fuffickns fecundum fui poffibilitatem 
cautio prxftabatur. Prxtcrea quantum ad 
unionis fufficiebat effe&ura , juxta domini 
Gregorii potentiam * hoc intelie&u * quod 
dominus Gregarius non poterat immediate 
ecdefiam reintegrare, nifi quatenus in eo Sc 
fais fidelibus foret, fidejubente quidem pro 
ipfo Carolo , in cujus fecundum fxculum bra- 


racenfis Sc alius dominus- Gallicus* cujus no- 
minis Carolus non recordatur & venerabi- 
lis faerx theologix profcffor ordinis Prxdi- 
catorummagifter Thomas* miffi a capitibus 
nationum pro univccfali concilio congre- 
gatorum. Verba quidem fuerunt reverendi 
domini Cameracenfis in hunc effetium/omif- 
fa quacumque prxfetione Sc pulcro cujuf- 
dam collationis ordine. 

Primo namque Carolum commendabat' 
de affumto labore pro tam pia caufe fandae 


chio ejus dominus Gregorius erat perfona * E matris ccclefix , in quo fuoram parentum fi- 


ipfo Carolo volente in Galliam St quocum- 
que vadens , fe fub eorum potentia confli- 
tuere , parum dubitare habebant de donjuni 
Gregorii inconftantia Sc fallaciis * Sc quod 
fuum ipfe debitum non fervarct. Si vero at- 
tendebatur honeftas , non erat valde hone- 
ftum dominum Gregorium ad novam coar- 
tari obligationem , fi fuamipfe obfervarc vo- 
lebat * Sc illius obfervatio ad unionem noa 
impediendam fufficiebat. Magis quidem ho- 
neftum erat, faciente domino Gregorio de- 
bitum fuum * alios etiam fe ad debitum coar- 


dem opere renovabat. Ex hoc referebat fibi 
gratias parte concilii univetfelcm rcprxfen- 
tantis ecclefiam. , 

Secundo commendans * prout fibi placuit* 
quxdam gcfta per Carolum, dicebat patres 
fecri concilii valde fperare pacem ccclefix 
reddi a Domino * mediante ipfius Caroli per- 
fona, & hoc ex gratia confucta , quam Do- 
minum in caufe fua fibi non fperabant au- 
ferre, fcd augere. Sperabant infuper, fi um- 
quam aliorum caufis prudenter Sc fokrtec 
Carolus geflerat, nunc maxime totis viribus 

Mmmm iij 


Digitized t!>y {jOOQie 


1027 ACTA VARIA PtUEVIA 1028 

laboratunmnn caufa divina & fandae cccie- A Vcrfalis ccclcfia de injuftiti* & ingratitudinis 
fi* , cujas Carolus erat a cunabulis filius pe* '»■ macula merito deprehenderetur. 
culiaris,A ad hoc , quamquam non oportere . Deinde reverendus ille Gallicus , cujus no- 

putarcnt, Carnium quantum valebant hor* minis Carolus non recordatur, omnia affir- 
tabantur, mabat , maximum przcipue faciens funda- 

; Tertio inquicbat, quod ex eo maxime fpe* mentum fibi fu per experta > ut dicebat , per 

rabat ecclefi* pacem reddi , quoniam non ipfum domini Gregorii inconftantia & ver- 
dubitabant Caroium magnam le rvare fidem futiis multis , quibus lacra unio fuerat hade- 

ic devotionem erga fandam ecclefiam ma* nus impedita , Sc adhuc per viam iftara , ut fir- 

trem ipfius’& dominam. Cum igitur domi-* initer putabat , impediri querebatur , & prop- 
•iis Gregorius effet in manibus fuis , rogabant terea non afientiendum petitionibus fuis afle- 

cum parte Domini noftri Jisu Christi Sc rcbar. 

fu* (and* (poni* hortabantur Sc monebant, Poftremo reverendus magifter Thomas de 

vcquirebant, injungebant, quatenus vellet, g Firmo ordinis Praedicatorum, illa ipfa effedua- 
quoniam poterat , pacem, qu* in manibus liter a(Terensinquiebat,pr*didam mutatio* 
filis erat, reddere ecclefi* hoc modo : vidcli- nem loci certe futuram fore omnimodam 

oetiperfitadendo cum domino Gregorio tan- diflblutionem facri illius concilii Sc per con- 
tum efficaciter , quod abfque alia hxfitatione fequens fandz unionis , quod ullus fidelis nec 

vellet cederet quod (i nollet (ponte , ficut quxrere nec affentire debebat, propterca fua- 
quilibet fidelis tenetur , per cdida factorum, debat , rogabat, hortabatur, inflabat , ut do- 
canonum, ipfum cohiberet tamquam fauto- minus Camcraccnfis fecerat, 
rem antiquati fchifixutis & hercricum , ut His auditis, Carolus dixit fe humiliter, 
fic opere fuo fanda ccclcfia pace potiretur , quantum poterat , regratiari reverendiffimis, 

Jg ipfe Carolus maximisdn ucraquc vitapre* reverendis Sc venerabilibus patribus Sc do- 
miis Sc gloria. minis Pifis pro facro concilio congregatis , 

. Aiebant quarto concilio facro relatum nec non reverentiis fuis pro tanta curialita- 
fuifle, Caroium tradarc mutationem loci & q te exhibita in vifitando ipfum per tantas do- 
concilii , Sc quamquam credere non pofienc, minationes & paternitates ufque ad fui habi- 

Carohim hoc nifi bono zelo querere , non taculum : qu* licet gratiofiffima fuerit , ta- 

poterant non admirari , eum pro ifio tan- men ad fui reputabat confufionem, vifitan- 
tum Pilas acccffiffe : verum ipfum avifabant tium & vifitati qualitate ponderata. Infuper 

talem petitionem nimium unioni obefle , Sc Sc gratias referebat de commendatione val- 

quod facrum concilium talem admittere pe- defua merita prxcellenti. Ceterum de pater* 

titionemerat impoffibile J?rimo namque non nis exhortationibus ad facram unionem , ad 

debebat admitti de jure nec de equitate. quam promovendam & profequendam fc 

Deinde impoffibilis erat defado,& h*c mul- ultra cognitionem Sc vires fatebatur obliga* 
tis cffedtialiter rationibus fupradidis quan- tum , toto corde Sc pofie, quantum annue* 
tum poterat deducebat, qu* ad evitandum ret largireturquc Altiffimus , feparatum offe- 
cjufdem replicationem non replicantur. Ite- u rcbac & promtum, atque fi pro pace & com- 
tum concludebat facrum concilium rogare modo flatus fande ecclefi* Romane matris 
Caroium , ut vellet alium proponere mo- & domine fu* , Sc cujufcumque principis 
dum , offerens facram fynodum , utpote op- Chriftianorum , umquam obligatumfc labo- 
time difpofitam ad facram unionem , in cun- rare cognovit , Sc quantum foa fragilitas paf- 
dis ad illam conferentibus promtam , nec fa eft laboravit ; nunc maxime toto corde' 
non etiam ipfius contemplatione tamquam Sc opere pro facra unione laborare teneri fe 
inter ceteros praecipui fandx matris cccie- obligatum agnofeebat & profitebatur , tanto 
fi* Sc filii Sc fubditi , quem libenter de tanto maxime , quanto publice Chriftianorum rei - 
opere viderent optatam gloriam reportare. & cujufiibet privato commodo fpiritali tem» 
Poft hxc archiepifcopus Pifanus hec que poralique facra unio cernebatur conferens 
Cupradida funt affirmaro, adjiciebat ejufmo- & opportuna. Inde quamvis etiam in mifti- 

di mutatione loci magnifice communitati _ mis fe infufficientem confpicerct Sc imbccil- 
Florenti*, fi fieret , in magnum opprobrium h lem , tantoque amplius in maximis. Tamen 
tendere in magnamque difpliccntiam ,& in in eo fperans , de quo feriptum eft : Differ - 
maximum fuorum civium difpendium , & fit , dedit pauperibus , qui potens eft omnem gra * ; 

flatus fui periculum. Inferebat ergo, fi eunda tiam abundare facere in omnibus nobis > difpo- 
alia ceflarent , numquam propter ifta facrum (itum fc offerebat pro facra unione laborare , 

concilium debere mutationi hujufmodi a fi quantum ab co per quem fada fune omnia , 

fentirc. Quoniam predide magnifice com- & fine quo fadum eft nihil , fua validaretur 
munitatis confilio , ope & opera facra illa imbecillitas > (icque reverentias patrum Pifis 
(ynodus fuerat principaliter , immo quafi fo- congregatorum humillime & inftantiffime, 

lum tam feliciter Scmagnifice congregata, per qnantum poterat , rogabat , hortabatur , fibi- 

quam facra unio debebat fperari , & fpera- que fuadebat , quatenus vellent promovere 
batur , Deo favente , ventura. Nam aliter uni- facrum unionis opus , ad quod fe venifle toti 



I 




1029 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1030 

mandaverant orbi , remotis quibuflibet ran- A culptbilc , magis inane, magis tremendum» 


coribus , odiis , -injuriarum paffionibus, & ul 
tionum fiti , nec praeeminendi libidine fic am- 
bitionibus dominandi. Namque fperabat , ip- 
fis fic facientibus , pacem a Domino reddi ec- 
clcfiat fuae fandae , & populo fidelium rran- 
quillitatem. Aliter namque pacem reddi, me- 
diante homine , defperabat > quia juxta illud 


quam hominibus potius placere, quam Deo, 
fit veritatem divinae juftitiae famofa hominum 
gloria commutare , fic ut juftus videatur ab 
hominibus & praedicetur , maledicat ei quem 
credit Domini noftri Jesv Christi vicarium» 
& beati apoftolorum principis fuccefforem. 
Ad quartum inquit, verum efle mutatio» 


B. Auguftini : J^ui fecit te fine te , non falvabit nem pcrquifilfc & quaerere loci , .non imbe- 

te fine te. diendae verae fandxque unionis caufii , fea ut 

Ad tertium dixit , quod vere tnagnam te- vere unio fponraneum , verum fic indubitabi- 
nebatur fetVare fidem erga dominam fic ma- lem fbrtiatur cffedum/>mni praeditum divinae 

trem fuam fandam Romanam ecclefiam , & humanatque dulcedine caritatis. Nam fipo£ ->■ 
fic fervari difpofitus erat , quantum Altiffi. g fibile foret quamlibet partium jus fovere, & 
mus largiri dignaretur. Verum ad illud quod ad quamlibet convocationem concilii, fpec- 


diccbant , quod Carolus poterat pacem red 
dere ecclcfix fi volebat, cogendo dominum 
Gregorium, qui in manibus ejus crar, ad rc- 
nunciandum papatui> fi non vellet fponrc i 
dicebat , quod ficut in jure habebatur , papa 
omnia poterat , fic tamen quidam papa de fe 
ipfo, potentiam fui interpretando , dixit : Il- 
lud dicimur polle , quod de jure pofTumus. 
Nolens itaque fui domini jurildidionem fic 
potcftatcm , offerebat fe velle totum facere 
pro facra unione , quod de jure debebat fic po- 


tare ordinario jure, ficut quilibet alferit , di- 
vinam veneratur quilibet caritatem , (i juri 
praeponat fuo univerfsle commodum occlc- 
fi* fande. Infuper fi prxtcr commodum pro- 
ximi juris fni gloriae cedat, ne pudor proxi- 
mi detegatur. Praeterea cum ipfi dicant du- 
bitandum , quis contendentium jus foveat! fic 
propter hoc quemlibet alteri cedere debere 
in jure fuo , multo fortius quilibet affentirc 
debet, quod unum cqjnmuni confenfu con- 
gregetur concilium , ut exinde vera fic indu- 


terat , fic nihil ulterius fe poffe interpretaba- q bitata unio facra Chriftianorum fiat de jure 


tur , five velle debere , niti vel quantum ju- 
ra fibi mandabant, vel fibi licere permitte- 
bant. 

Inflandas quoque admonitionefque, qui- 
bus ipfum hortabantur fic fibi injungebanr, 
ut vellet dominum Gregorium cohibere 
quod cederet , Aixit fe humiliter fic reveren- 
ter fufeipere ficut decebat ; verum hoc ne- 
quaquam expedire cernebat. Nam dominum 
Gregorium fponte cedere velle, dummodo 
pax vera ecclefix fic reimegratio ex fua ccf- 
fione lequcretur, obtulerat reverendiffimis 
patribus fic dominis datis ei auditoribus, 6 C 


fic de fado , quam ut unufquifque velit fibi 
jus competens vel prxcenfum confequi , eunt 
manifefte cernere poffit , immo qoafi fe red- 
dere certum, quod unio non fequetur exin- 
de de fado , fed tertia trivifio plufquam du- 
bicabilis-dc jure, fic quantum de hominibus 
eft impoffi bilis ad tollendum de fado,6c pluf- 
quam impoffibilis ad tollendum de jute.Quo- 
niam vero dixerant mutationem lod impof- 
fibilem, dixit fe fateri de plano, quod iin- 
poffibile fimpliciter impoffibile eft , fic nemo 
tenetur ad illud. Veruouamen hoc impofli- 
bile noti putat de fallo fic de jure , etiam quo- 


fic denuo offerebat. Et li forte hxc dida fuf- D quo modo fimpliciter : quod fi putaret , nuf- 


picarentur aliqua fraude , fe ficut alias , ita 
nunc offerebat in Galliam fic in qucmcum- 
que locorum pergere pro oblide , ut quxpro- 
miferat fervarentur > reum quidem fe fore 
facrorum canonum poena , qux non cohi- 
benres fchifmaticos fxculari etiam alflidio- 
ne,fi expediret, decernebat quantum in eo 
effet , propofuerac fic proponebat effugere. Et 
fi Dominus parem cum voluatate fapientiam 
& potentiam circa hoc prxflitiffet, non tam* 
diu de fchifmate tollendo viguiffet opus fic 
labor , nec amodo fupereffer. Ceterum non 


quam rogaffet pro mutatione ipfa , nec ro- 
garet. Addit infuper, quod quxdam impof- 
fibilia erant natura , qux tamen poffibilia ef- 
fici poterant , quia obftaculo affiftentc fieri 
non poterant : quo remotO , fic illud remo- 
veri non exiflente impoffibilc. V. G.exiftcn- 
te impedimento inquodam organo fcu mem- 
bro, multoties, ficut clare patet , illud ad fuas 
operationes redditur impoffibilc, quod re- 
moto impedimento habile redditur. Simili- 
ter fic potius mens humana , que cum fuis 
obumbrata voluptatibus , nec lumen verita- 


minus illud dominicum colere proponebat: E tis infpicere, nec quod bonum eft velle pof- 


Nolite tangere tbriftos meos , & in frof betis 
meis nolite malignari ; prxeipue cum domi- 
num Gregorium chriftum Domini non de- 
prehendat a juftitia fic xquitate alienum, in 
his qux ad unionem conferant veram , in- 
dubitatam fic facram. Nihil vero fibi debere 
gioriofum magis reputare , quam divina va- 
leat adorare prxeepta , fic fandorum edidio- 
nes patrum venerari. Nihil quoque magis 


fibile eft , nili impedimento remoto : quod- 
libet quidem obftacuium removeri , prxtef- 
quam in obftinatis cordibus , poffibile fore 
nemo diffiteri poteft. Dicebat igitur quod 
certi effent , ipfum Carolum , quantum Do- 
minus largiretur , omnino difpofiram , non 
oblimatum fore , fed femper paratum redi- 
tudini acquiefcere rationis > fic propterca ip* 
fos rogabat , ipfifquc toto affedu fuppHcabat, 


Digitized by LjOOQ ic 


/ 


io 3 1 ACTA V A R 

quatenus fi aliis quam audiifiet rationibus l 
'deducere vellent , quod ipfe petebat injuf- 
tum fore, feu impium vel enorme» fibi pla- 
ceret edicere verbo vel feriptis : fin autem » 
cum fatis putaret eos cognofcere vel agnof- 
cere potuifle atque pofle , ea qua; propofue- 
rat facram allatura unionem, veram & cer- 
tam , & omne commodum ecclefiz fandae 5 
vellent , aqnotis ambitionibus & odiis qui- 
bufeumque , quae impoffibilem huc ufque pe- 
titam mutationem loci Sc congregationem 
communi confenfu facri collegii effeci fle vi- 
-debantur , fuis humilibus petitionibus ac- 
quiefeere, quas non propter privatum amo- 
rem & odium, quae folenta veritate diver- • 
tere > fed folum propter omnipotentis Dei 
honorem , Sc fponfae fuae quietem , totiufque 
Christiani populi falutem & pacem porrexe- 
rat » dignarentur. Si autem induratum effet 
cor eorum , quod Dominum Deum averte- 
re deprecabatur Carolus , non ecclcfiae tem- 
peftate , quam exinde fcqui videbat, dolebat 
tantum , quantum ipforum culpa & paena 
futura. Sciebat namque naviculam 8. Petri 
apoftoli tanto altius extolli , quanto maio- 
ribus ftu&uabat undis, nec dominum obli- 
vifei pofle fponfae fuae feiebat, dicente pro- 
pheta -.Sieblivifci fotefi , &c. nec propter fe 
tantum dolebat etiam , quantum propter cos. 
Si enim affligeretur in foculum propter fua 
demerita , poena minus affligeretur aeterna. 
Et fi quid propter facram unionem laborave- 
rat minus debito, fi ultra quam potuiflet fe 
feCifle cernebat , gratiafque reddere teneba- 
tur Altiffimo , fi quod voluit & licuit fecit. 
Agnofcere quidem fatebatur patrem qui in 
coelis cft, Sc qui folem fuum oriri facit fu- 
per honos Sc malos , Sc pluit fuper juftos Sc 
• injuftos homines , contra eorum volunta- 
tem non falvare , juxta illud B. Auguftini ; 
J%ui fecit te fine te , nen fdvat te fine te. Con- 
cludendo ergo quod nullam aliam viam hac 1 
meliorem rationibus fupradidis proponere 
fcivit vel fciebar. quod fi ipfi meliorem ag- 
nofcerent, fupplicabat quatenus proponere 
placeret & profequi , quantum enim in eo 
<rat , paratum fe offerebat in hoc. Sin autem, 
humiliter deprecabatur, ut nollent quantum 
in eis erat populum domini deftruere Sc cc- 
defiam facrofan&am perturbare & fcandali- 
zare, cum per viam propofiram poflent unire 
Sc pacificare fi vellent i & fi non , fed quam 
incoeperant profequerentur , certe nifi valde 
fallatur, videre videtur i pfos quantum in eis 
antiquatum fchifma nedum foturos efle,fed 
perpetuaturos duplicatnrofque , & quodlibet 
quid ha&enus propter prxfcns fchifma Sc 
Jfcandalum fecutum cft innumerabilius mul- 
tiplicatum. 

Ad quintum dixit certe apud quemcum- 
-que fapientem & probum virum effe debe- 
re, mutationem loci, cum exinde rationibus 
fupradi&is Sc aliis patenter infpici poffet , pa- 


IA PR7EVIA ioii 

cificam, veram, facrarti & indubitatam unio- 
nem, fecuturam fore , non ad magnum fuo- 
rum opprobrium , magnifica: communitatis 
Florentiae, nec ad magnum fuortim civium 
difpendium , nec ad magnum fui (latus peri- 
culum tendere , fed nec ad minimum cujuf- 
cumque iftorum. Nam fi honor, & quod, 
magis attendendum eft, infpiciatur in quo 
principaliter meritum confiftic humanum, 
nequaquam dubitari valcr, majus ei deberi 
praemium Si honorem, qui publicum com- , 
modum femper privato commodo praepo- 
nit , quam ei qui poftponit. De duobus ergo 
cum fit alterum neceffarium , videlicet quod 
magnifica communitas Florcntix unionem 
profecuta fuerit propter publicum ecclefi* 
commodum principaliter, vel propter fuum 
principaliter , divinam quidem juftitiam , cui 
nihil occultum cft , quae novit abfeondira te- x 
nebrarum Sc occulta infpicit cordium , fua 
prxferre libra eo$'qui commune prxdiligunt 
bonum privato , manifeftum cft illis quod 
ampliora reddere prxnpia debet. Igitur prx- 
di&a com munitas , fi prxmium quzrit, ma- 
jus minori przponere debent , & quicumque 
communitatem diligunt illam. Iniupcr fi ho- 
nor fzculi attendatur , vel a fapientibus , etfi 
pauci fuerint, vel a multitudine infipicntium 
quxrendus eft. Si namque a fapientibus , quis 
fapiens non magis a fzculo ufque nunc ho-. 
norificavit publicum bonum privato prxpo- 
nens, quam ccontra. Prxterca quid dicetur, 
fi Florentini crivifioni affentient , quz e ve- ; 
ftigio futura eft, nifi locus mutetur, potius 
quam loci aflentire mutationi voluerint ; Un- 
de enim ipfos magis unionem dilexifle , Sc 
omnia quxeumque fecerunt propter unio- 
nem feciflc probabitur , quam fi fumo inani 
Sc commodis omnibus renuntiaverint , dum- 
modo verz valeant proficere unioni ? Num- 
quid forte propter pacem ecclefiz , an prop- 
1 ter ejus anguftiam Pifas obtulerunt & dede- 
runt? Si quidem ponderetur difpendium Sc 
utilitas , longe major apparebit utilitas , quz 
Florentinis adveniet propter mutationem lo- 
ci, quam detrimentum & difpendium quod 
fcqui valeat inde. Difpendium enim & de- 
trimentum propter mutationem loci tem- 
poraliter evenire poteft , vel quia fi alibi unio 
fiat quam in fuis locis, cum multas ecclefiz 
terras habeant, dubitant ne ita faciliter cc- 
clefia Sc futurus pontifex illas fibi concedat , 
ficut fi in fua ditione unio fiat , vel quia cum 
prxfcndaliter a rege Ladislao moleftentur , 
non ita promta & fubita fubfidia quibus in- 
digent abecciefia fperant, fi alibi unio fiat, 
ficut in fua poceftate : Sc hoc duplici ratione, 
vel quia foedus cum unito concilio traxerint, 
feu differri fiimmi pontificis ele&ionem du- 
bitant, quam fuis profuturam, maxime, fi 
cito fiat, opportunitatibus fperant, vel quia 
lucrum videantur amittere, quod ex gen- 
tium magno concurfu ante. & poft tra&a- 

tionem 


Digitized by 


Google 


1033 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix . 1034 


tioncm futuri facerdotis attendunt, necnon 
etiam propter fperatas impetrationes offi- 
ciorum & beneficiorum in Romana curia , 
' quibus propter mutationem loci carere du- 
bitant , feu faltem illa confcqui difficilius 
' poffe. Verum cx adverfo confiderandum e- 
rat, quod quanto majus donum majufque 
beneficium ccclefia fufeipiebata Florentinis, 
quanto liberalius fic tanto amplius illos di- 
iigere tenebatur , & promta ad fua commoda 
reddebatur , affirmante fententia Veritatis : 
£>ui plus recipit , amplius diligere debet. Non 
ergo dubitare debent ecclefiam fic futurum 
pontificem ipfis minus conceffuros fore, cum 
viderim loca fua illos dediffe liberaliter , non 
venaiiter, quam fi non liberaliter, fed prop- 
v icr cxpc&ationcm prxmii. Si etiam lucrum 
cum damno calculatur quod Florentini per- 
cepturi funt , vere modus propofitus fic pe- 
titus , non folum eis non debet difplicerc , 
fed illum toto poffe perquirere & profequi. 
Nam fi lucrari fperant ex adventu multo- 
rum in eorum territorium propter concilium 
iftud, & beneficiorum obtentu, abfque du- 
bio cum magis fint mercatores ubique ter- 
rarum , fic magnum undique commodum 
percipiant propter pacem , parvum verovi- 
' gentibus guerris; cumque propter unionem 
maxima ubique pax fieri fperetur, maxima 
vero jurgia atque bella propter triVifionem 
•qua: fecutura cft, nifi petitioni ifti affentianr, 
amplius lucrabuntur ex univerfali commo- 
do , fi non fiat concilium in terris fuis , quam 
fi in terris fuis concilium fiat cum univerfali 
Chriftianorum difeordia & incommodo in- 
numerabili. Ceterum quemadmodum effe- 
dualiter dixerat re verendiifimis dominis qua- 
tuor auditoribus , fi dominus Gregorius con- 
cors fuerat cum cis qui Pifis funt , non eft 
putandum quod .rex Ladislaus amplius con- 
tra Florentinos bellum profequatur., prxei- 
pue prohibitus ab univerfali ecclefia , cum 
omnem colorem ultra ipfos irfvadendi amit- 
tat , fit omnem fpem fuam confequendi in- 
tentum , videns uniri ecclefiam , fic contra ip- 
fius unitx voluntatem fciens fe nihil poffe 
proficere. Verum prxfuppofito , quod bel- 
lum profequi voluerit , poteft dominus Gre- 
gorius quadraginta lanceas tenere , ad expen- 
fas terrarum ecclefix quae fibi obediunt , ipfo 
quidem cum illis, & per confequens cum Flo- 
rentinis exiftente concorde. Hx lanccx in au- 
. xiliutn converterentur ipforum; Ipfis vero 
difcordantiSus, in fui. hoftis commodum fit 
eorum detrimentum. Putabatque Carolus 
Florentinos potius ccclefix egere fuffragio , 
eorum prout eft conditione penfata, quam 
ecclefix ipfis commodum fit neceffe effe prx- 
ftare fubfidinm. Satis quidem manifcftum 
effe, fi fic ecclefia confiftat, illos qui Pifis 
funt eorum potius indigere fuffragio , quam 
quod iliis valeant fuffragari. Si quoque ad elc- 
, Aionem tertii pervenerint, au&a ecclefix 
Vet. Script. & Mon. ampi. Colletl Tm. FU. 


A diflenfione , non perpendit quovis modo ab 
ecclefia fperare poffunt auxilium , ilee a fu- 
turo pontifice, quoniam immo potius ne- 
ceffe effe ipfos jlli vel auxilium prxftare op- 
portunum, vel ab ipfis dcrcli&um fore, fic 
luo opere tertium , ut ita dicam , pontificem 
eleftum in fua caufa fuccumbete. Elc&us 
namque quifeumque fuerit., fi non priusin- 
tcr illos qui Pifis funt & Florentinos fic domi- 
num Gregorium concordia fuerit, ecclefix 
ftatum temporalem , qua: adhuc pro majori 
parte in manibus domini Gregorii cft, non 
poffidebit , nec faciliter valebit acquirere \ 
g unde nec potens erit illis prxbere auxilium' 
temporale. Cumque duos habuerit fecum 
in cleri regimine contendentes, nequaquam 
audebit clericos fibi parentes gravare; non 
dixerit tantum propter Florentinis auxiliati, 
fed propter fui imminentes opportunitate?, 
fic quod potiffimum erit, propter juftitix cul- 
tum ,ne ad adverfarios fugiant. Porro otrumf 
qux proxime di&a funt magis profutura 
Florentinis fint, quam lucrum quod ex con- 
gregatione hujufmodi percepturi fint, etiam* 
fi duplicaretur, fatis cft patens. Nec minus 
fi propter hoc fu i ftatus periculum vel in- 
currat vel evadat. Unde intulit, quod tam- 
^ quam grati, fi non propter aliud, quam prop- 
ter Florentinorum meritum , honorem fic in- 
commodum petitis affentire debebant & te- 
nebantur. Infuper eis notificabant , quod eo 
per Florentiam tranfeunte , de his omnibus 
cufn magnificis dominis prioribus artifftn fic . 
fuis collegiis contulit; dumque videre vifus 
fuit ipfos magnam affumfiffe fpem fua onera, 
pericula- fic ja&uras tolli feu minui propter ' 
novam Pifis electionem pontificis , in hxc ei* 
verba vulgaria orfus cft : Magnifici Padri e 
fignori miei , mi pare vedere che la vojtra 
D citta avrebbe bifogno che la chiefa fanta fofft 
proveduta d'un paftore huomo adulto e virile , 
che per fe fofie Jufficiente & pofente a follevart 
le noftre anguftie , dubii . ... fe voi non 
mutate propoftto per vojlro onore 


. . Et demum de multis hinc inde difcuftb 
refponderunt, quod valde contentabantuc 
de loci mutatione , dummodo dominis qui 
Pifis erant placeret : fic ipfo poftufante fic fup- 
plicante quod illos rogatos mitterent , ref- 
E ponderunt , quod vere libenter facerent ; fed 
timebant , ne domini qui Bifis erant , indigna- 
rentur fufpicantes , ne cis propter hoc curiali- 
ter licentia ntf impertiretur, ut exinde conci* 
lium diffol veretur fic unio. Verum deinde 
Deum rogabant , ut gratiam prxftarct in ocu- 
lis ipforum ad faciendam facram unionem , 
de qua fumme gratulabantur , quovis modo 
fieret , propterea ipfum inftanter rogabant , 
ne ab incoepto propter (aeram unionem la- 
bore defifteret, fed viriliter infiftcret, fpe- 

Nnnn 


/ 


1 


Digitized by 


Google 


10)5 ACTA VARIA f RjE VI A ioj<5 

lantcs-noa defuturum ipfi divinum auxilium. A his quae venerabiles oratores ferenifficnoruni 


Ad VI. Ait ad ea quibus affirmabat alio- 
lumdi&a, ficut fupradidumeft. Dum vero 
fundamentum fic faciens de inconftantia 
praecipue domini Gregorii inferebat, &c. di- 
xit dominum Gregorium non fic dicere , fcd 
quidquid fuerit in fafto , etiamfi fuiffet velut 
ipfi domini qui Pifis erant, dixerant, cum juxta 
Donaini fententiam , duodecim funt hor a diei , 
Sc in undecima fieri poffit quod non fatium 
eft in aliis, & folvere jubet procuratorem 
fuum venienti in noviffima denarium ficot 
Sc primis , neque debebant circumvenire feu 
repdierc dominum Gregorium , volentem 
perceffionetn , & omnem aliam viam jufitara 
Sc rationalem , quantum in eo erat , pacem 
exhibere veram, concordem' & bonam. Se 
«fiam valde ftuperc dicebat , quomodo tan- 
ram facere videbantur difficultatem de loti 
mutatione , propter affectam per eos exper- 
tam domini Gregorii inconftantiam. Si enim 
quod petitur, reda rationis libra penfefur, 
quomodo cogitari poteft , quod dominus 
•Gregorius petat quod unum communi con- 
fenfu concilium fiat , ut fit univerfalc tam 
de fafto quam de jure locum petat partibus 
omnibus communem & tutum , fi ipfenon 1 
intendat concilio illi intereffe! Si namque 
haec petitio exaudiatur , quare putandum eft , 
ut ipfe locum parti fibi fideli & tempus petat, 
in quo convenire Sc conciliari cum aliis tute 
Sc habiliter valeant! Quare infuper quod 
fuarrt & communem concilium audoritatem 
habeat, quod eft ipfum indubitabile facruna 
Sc potens ad judicandum Sc exequendum fa- 
cere, fi non vciic concilio intereffe! An fibi 
parum eft quod aliorum judicari fe videat 
audorirate , nifi foam contra fe praebeat au- 


regum Romanorum & Hungariae & iiluftris ' 
dominii Venetorum fibi retulerant. Sin equi- 
dem crederent ipfi Carolo, trivifionem pro * 
unione facerent , & multos inducerent in er- 
rorem pejorem priore, omnes autem faltem 
incertos , quid circa hoc credere quid ve fe- 
dari deberent. Quid enim iftorum magis 
proficiat aut magis officiat populo Domini 
cogitent ipfi & judicent, divinum judicium 
praeponentes omnium hominum odio & cu- 
pidini. Cogitent infuper, rogabat , quid no- 
cere poteft mutatio loci , nifi quod parum 
g augeat illis qui Pifis funt laboris & expenfir. 
Cogitent alia ex parte, fi non fiat, fcelera, 
labores, & jaduras , quse in univerfa fequen- 
tur ecdefia. Et cogitent pro certo vereque 
ipfi atque quicumque fuerint , qui publica 
ecclefiae damna & jaduras potuerit evitare & 
non fecerit , ficut a culpa , ita a poena non 
erunt immunes. Et fi dicatur, ficut per ali- 
quos jam przdidum eft , quod pro fubter- 
fugio dominus Gregorius petit ifta, non cre- 
dens eos aliquo petitis modo afientire ; porro 
nimis inane & nimis ftuitum eft pro fubter- 
fugio ab adverfariis quaerere , qua; in ipforum 
Z funt poteftatc acceptare, & faciliter, vei fal- 
tem non valde difficulter exfequi poffunt. Ne ’ 
putent quod ipfe Carolus tamquam fervus 
S. R. E. in fado reintegrationis & pacis fuae 
affentiret , quod decipulae pararentur, & mul- 
to minus ipfe effe vellet qui decipulas ven- 
deret. 

Ad VII. Quoniam haec tam per reveren- 
diffimos dominos auditores, quam ipfos re- 
verendiffimos dominos quatuor , necnon per 
ipfummet cum ipfo Carolo differta fuerint, 
fuperfluum dixit fibi videri fuper differtis am- 


doritatem! Quare etiamfi concilio interefle ^ piius difpurare. Sicut tamen aliorum fuafio- 
“ J J L - -J— ^ ^ — nibus, rogationibus, hortationibus refpon- 

dendo pbtulcrat, iterum offerebat breviter. 
Domino danre Sc coopcrante, fe eunda fa- 
durum pro reintegratione & pace fandae ma- 
tris ccclefi* , qu* poterit, feiet, & debebit» 
fic verfa vice eos qui Pifis pro concilio con- 
gregati erant , rogabat , hortabatur, St illis 
toto corde fupplicabat, quatenus affumtum 
laborem & fadas expenfas nolint pro parvis 
quae fupereffent amittere, & pacem ccclcfiaet 
pro parcimonia , lucro & otio venundare. 
Et etiamfi dominus Gregorius multo pra- 
vior fuiffet quam dicebant , illud quod ferip- 
tum eft attenderent : Noli vinci a malo ,fed 
vince in bono malum. Nolint , fupplicabat mul- 
to amplius , cum poffint juftc Sc aeque , aut 
nefeire aut nolle pacem dare in ecdefia , qua 
nimium eget 5 fcd contra omne ipfius com- 
modum agere difeor diam. 

Auditis itaque per eos refponfionibus , pe- 
tierunt infimul feorfum loqui, Sc parvam 
poft moram dixerunt, quod ficut reveren- 
diffimi domini Sc ipfi eum exhortati fuerunt 
fuper profecutione unionis, iterum atque ma- 


no! u erit , dubitandum eft, quod ipfe non 
cxfequatur debitum fuum. Et fi concilium 
etiam Aia audoritate congregatum in loco 
tuto fuerit, quompdo credendum eft, quod 
dominus Gregorius velit aut auferitfic, aut 
poffit (uae fe opponere voluntati & fententiae ! 
Si autem petitioni affentiatur Sc ipfe interfit 
concilio facro & indubitato , quod certepu- 
tandum eft , quis fapiens quafi certam, immo 
praefentem non infpiciat unionem ! Sicut 
infuper dominis auditoribus obtulerat , quod 
dominus Gregorius ad peritum concilium ac- 
cederet, Sc fua fervaretvota & juramenta & 
promiffa , & ultra quidquid judicia & aequitas 
fundebat faceret pvo facra unione. De uno 
offerebat fe obfidem iturum in Gallias Sc quo- 
cumque terrarum. Verum his ‘omiffis , dato 
quod dominus Gregorius non accederet, five, 
fi accederet, cedere nollet quemadmodum 
promiferat , voverat & juraverat } certi effe 
poterant , quod apud partem domino Grego- 
rio fidelem , fuam juftificarent caufam, Sc eos 
qui in fua remanferant obedientia, vindica- 
rent. Et fatis comprehendere potuerunt ex 


Digitized by ^ooQie 


I 


1037 AD CONCILIUM ' PISANUM ANNI mccccb. 1038 

gis , fi poterant , exhortabantur , quopiam li- A quod jpfe cos decipi.it} nam quamvis infi- 
cet plurimis rationibus perfijaMkt mutatio- piens fit , cur credere valent quod Dominum 
nem loci , omiffis rigoribus juri™uibufcum- Deum fuum , fandam matrem ccclefiam do- 
que , cognofccbant hxc quafi fieri poffe , fal- minam fuam , in fui & univerforum fidelium 

tem per multos, etiamfi vellent , effeimpof- fcandalum .& detrimentum , decipere velit, 
fibile. Manifcftum quidem effe dicebant mul- ut praeter demeritum & dedecus, perfonam 
tos ex patribus longregatis Pifis impeditos, & omnia quae poffidet perdat. Cur etiam pa- 
alios fenio , alios languoribus , alios cgeftatc. vere vellent, quod dominus Gregorius ipfum 

Excmplumque adduxerunt de dominp Pene- Carolum decipiat, cum in fuis fecundum 
ftrino Gallico & aliis quibufdam , quorum fieculum manibus & poteftatc fit > Neque 
nominibus non recordatur , qui propter prae- tam ftultus eft , quod non agnolcat, quod po- 

didanon poffent concilio intereffe, fi locus tiuS & prius fc deciperet, quam ipfum Ca- 
mntaretur. Non debere igitur velle hoc do- rolum. 

minum Gregorium , neque ipfum Caroliim , g Hoc igitur audito & fado, invicem adhuc 
neque debere ipfos affentirc dicebant, & collocuti dixerunt fe valde libenter audiviffc 
propterea rogabant , utfupra. qua: dixerunt , quod multa audiverant fupec 

Dixit fe fuo [judicio] fatis fupra dixiffq. ifta materia, qua: numquam audierant, & * 
Supplicabat , quod eis ut frudum qui feque- ■ praecipue de fecuritate , quod dominus Gre- 
tur ex uno , & malum quod fequetur ex alte- gorius cederet , & quod eunda feriofe refer- 
ro librare vellent. Infuper aequa lance difeer- rent reverendiflimis fuis uniti collegir & ca- 
nere , quid magis verae &c indubitatae unioni pitibus nationum, qui ad tradandum hoc nc- 
profuturum fit, an quod univerfali concilio gotium eledi fuerant a facro concilio & eos 
non interfint hi quos mutato loco dicunt miferant, & non dubitabant cos eunda fa- 
intereffc nequire; an Quod dominus Grego- duros illis poflibilia pro facra unione, & quod 

rius non interfit cum omnibus fuis fidelibus. certe omnia facienda effent, nili probata cflTct 

Ponderent etiam , fi arquum cft domino Gre- verfutia de papatu contendentium & eorum 
gorio non complacere de loco fibi & fuis _ fubterfugia , quibus 'hadenusufi fuerunt. In- 
. tuto volenti juri fui papatus cedere, ut aliis ^ fuper propter caufas quas fupradixerant, quafi 
paucis refpedu fui & fuorum complaceant. impolfibile fore facrum concilium mutationi 
Qui tamen propter minimum refpedum pa- petitae affentirc , & propterea poftquam do- 
patus beneficium ad remota orbis accedere minus Gregorius nolebat cedere, melius & * 

conarentur , fi feniores effent five inopia aut habilius foret ipfum Pifas accedere : quod (I 

languore amplius torquerentur. Adjecitprae- nollet , cederet per procuratorem, & quod- 

terea , quod loquens cum multis ex his qui cumque iftorum faceret , fuam optimam 
fuerant obcdientixRomanx, dicentibus quod intentionem probaret cfFedu , & facrum con- 

ctiam fi Italici affentirc vellent mutationi cilium fibi in fuis & fuorum 'commodis & 
foci, Gallici potius ab illis difeordes difcc- honoribus nunc & perpetuo obligaret. Et hoc 
derent quam affentirent , pluries intra fe con- non loquebantur abfque caufa. Dicebant c- 

fercndo.cum manifefte certam unionem ex tiam hoc adverfus Carolum.fi tantum OpC- 

hoc fieri non dubitari credat ab cis , cumque raretur quod ille faceret. Ceterum ut melius 

& ipfi zelatores unionis non minus Italicis P & certius illis qui eos miferant referri: vale- 

appareant, cogitavit cur ipfi renuerent quod rent fuper voluntate ddmini Gregorii in 

appetere videbantur. Nec fciebat alias infpi- modo cedendi, ccce dicebant : Nos feimus 

ccre caufas , nifi quia forte dubitant , vel per pfavam intentionem dorrHni Bcnedidi in ce- 

quofdam zizanix feminatores fibi fuggeftum dendo. Cum ergo concilium effet congrega- 

eft , quod fi totaobedientia iComana conve- tum , dominus Benedidus non cederet ; quid 

licrir, & dominus Gregorius cum eis, tunc ergo faceret fi dominus Gregorius non ce- 

primo petet fuper jure papatus fui per con- deret, dicens: Ergo non teneor cedere, non 

cilium terminari, & cum plures valde fint cedente adverfario meo. Petebant ergo velle 

numero , & prxeipue cum intra (e divifi fint, informari , fi dominus Gregorius cedere in- ' 

riment Gallici non confundi , & fic timentes; tendebat , fi locus mutaretur , etiam domino 

decipi non affentiunt. Verum ne propter hoc £ Benedido non cedente, 
tantum deficiat bopum, immo ne propter Dixit quod eunda falterh effedualiter Sc 
tantum bonum quod ex petitis veniendum " feriofius re verendiffim is do minis auditoribus 

eft vero affentiendo innumerabile fequatur dixerat; utrum autem ipfi concilio retulif- 

fcelus & fcandalum , ipfos certos reddit quod fent fua eunda qux dixerat ignorabat , licet 

dominus Gregorius non tentabit , & de hoc credere debuiffet quod fic. Quod aurem con- 

vultipfc fidejubere & certificare eos fe obfi- cilium illud circa poffibilia faceret pro facra 

dem exhibendo, ut prius obtulit. Vult infu- • unione fufficcre dixit, neque aliud petierat 

per omnes fottalitias quas ipfe Carolus gu- aut petebat ab eis, de verfutia quidem & in- 

bernat tradere in manibus ipforum in abun- conflantia domini Gregorii , & de fecuritate 

dante cautela , quod hxc omnia qux pro- fatis dido nihil addere incendebat. Quod 

miferit . fervabuntur. Nec pavere debent , enim Pifas accederet dominus Gregorius 

Fef./cript. & mon. ampl. Colle ft. Ttm. VI L Nnnn ij 



Digitized by 


Gc tgle 



loty A C T,A V A E j 

neque jufta neque aequa petitio videbatur , < 
dationibus quas fcripto& verbo jamdixerat , 
& multis aliis efficacioribus longe. Verum 
quamvis haec tentare praefumeret , eunda pu- 
tabat officia perdi. Similiter autem quod per 
procuratorem cederet. Nec debebat fuqvj- 
derc nequam effe adverfus dominum Gr$- 
gorium , ipfum videlicet Sc fideles fuos a 
concilio priyando , ne incumbentibus, pu- 
blicis Sc privatis ccclcfiae commodis inter- 
(int, qui eos ficut ceteros , fi non ampiius , 
faltem tantum tangunt, dicente jure, quod 
omnes communiter tangit , ab omnibus de- 
bet communiter approbari ». fcd ipfe dotnij- 
hus Gregorius volebat bonus effe, & cedendo 
juri papatus fui quantum in eo erat pacem 
* reddere ccclefue fandae : quod quidem ce- 
dente domir\o Gregorio, fuis fc offerebant 
commodis & honoribus & fu orum. Licet eo 
cedente' fatis hoc juftum cenfetur Sc aequum, 
'nufquam tamen hoc petivifie aut petere fc 
dikit, nec quidquam fibi fuper hujufmodi 
injundum fuiffe a domino Gregorio affirma- 
bat. Satis autem jam fibi dixerat Carolus fore 
putabat , fi quod debebat Sc poterat, faceret 
propter Iaeram unionem , quod facere nec 
inde quaerere humanum mpnus propofuerat , 
quantum 'Dominus donare dignaretur. Ad 
petita autem per eos fuper ceffione , dixit 
quamquam abunde collegifrc.potuiflent ex 
didis jam per eum parte domini Grcgdrii , 
quod cffeduaiitcr erat ipfum velle Sc omnia 
& fingula fervare quae promiferat , voverat Sc 
juraverat, Sc quicquid infuper renebatur de 
jfare , ulterius quidem quicquid juftitia , srqui- 
tas fuadebit pro parte ccclcfiae Sc vera unione 
be ipfum forte fadurum. Quamvis ipfe nihil 
hlrcrius facere teneatur , Sc nihil ulterius ab 
CO quarrere videatur honeftum 5 tamen noQ 
parte domini Gregorii , fcd habens fiduciam 
in Domino Deo Scln bona difpofitione do- 
mini Gregorii circa hoc promittit ex feipfo 
Sc fidejubet, quod fi petitis jam per eum af- 
. fbntirent, quidquid illiufmodi concilium fa- 
crum terminabit dominum Gregorium fa- 
durum pro facra unione, abfque contradi- 
dione faciet, non folumufquead ceffionem 
iriclufivc, etiam domino Benedido non ce- 
dente, verumetiam ufque ad mortem, nec 
ifta,quid aut quomodo loquatur ignorans, 
diCit. Ipfe enim pluries ab ipfius domini Gre- 
gorii ore percepit. Rogabat igitur & fuppli- 
cabat , ut immenfum bonum , quod fieri fa- 
cile poterat, non commutaretur in immen- 
fum malum quod imminebat in foribus pro 
facili te. Ipfi quoque his finitis eunda fc fide- 
liter relaturos , Sc quidquid boni poffent ope- 
raturos dixerunt, fperantes quod ipfe Caro- 
lus a facro concilio talia reportabit , quibus 
incrito poterit contentari. Verumtanien fi 
concilium fuum deliberaverit non aflentire 
petitis, cis fupplicabat quatenus quas dixe- 
rant, ipfi in fcriptisdarcnt^InfnpcrScfiquas 


I A f R AVI A 1049 

1 alias rationes haberent eorum concludentes 
animo , quftd petitis nequaquam affentite 
deberent ,*t etiam non tenerentur. Ipfos 
namque ccrtificabat , quod quantum cognof- 
ccrct , paratus erat non effe pertinax, fed fena- 
per acqukfcere rationi, Sc fimiliter .de cis 
(perate debebat, Sc de holcis fupplicabat. 

Hoc quidem nondum fermone completo, 
ecce nuncius ex parte reverendiffimorum do- 
minorum auditorum nuncians horam adeffe, 
in qua cum Carolo fimul imereffe convene- 
rant, & quod propterea congregati in domo 
domini Aquilegienfis , fi de domo tamen 
g bene recordatur, ipfum expedabant. Cui ipfe 
dixit fc paratum fore, neque propter aliud 
■ diftuliflc , quam quod occupatus fuerat cum 
teverendiffimis dominis a capitibus .natio- 
num miffis, de quorum tranfmiffionc ipfos 
ignorare non credebat. Tunc magifter Tho 
mas unus ex illis aic , fe putare pra: (tantius 
ipfos primo didos dominos informare de his 
qua; cum Carolo contulerant, quam cum 
eis prius Carolus loqueretur. Et mtre omnia 
propter commodum unionis. Cui Carolus 
ait fc de omnibus concentum ; quae ad unio- 
nem conferre poffent. Sic itaque illis difcc- 
p dentibus , Sc pene oftium habitationis Caroli 
egreffis , alius nuncius fu pervenit dicens , re- 
verendiffimps dominos fuos Carolum ipfqm 
praeffolari , Sc quod nifi fecum die eadem 
convenire poffet , cum hora tranfiret, ycfpc- 
rafccnte jam die , circa alia quae eis incum- 
bebant unicuique opus erat t er fari. Tunc- 
que equum afccndit , dumque pene prxdidi 
ad reverendiffimos dominos attigiflcnt , ipfe 
domum in qua convenerant ingrefius cft, 
Sc jam incipienti equum defeendere occurrit 
quidam dicens ei , praefatos dominos ipfijrrt 
rogare , ne molefte ferret , fed differret in cra- 
ftinum mane loqui fecum. Porroipfc ftatim 
® dominum epifeopum Cervicnfcm mifir quo- 
modo vocatus accefferat domum , fi praeci- 
perent domum reverteretur t acceflurus ad 
illos cum poffet audiri. Nihilominqs de fqfr 
expeditione rogabat. Ille quidem parvam 
poft morulam rediens acceffum illis tunc 
nuncians , quodque ignoraffent cum domum 
HIorum attigiffe dicebant s quod fi noviflent , 
nequaquam retrocedere poftulaffcnt; 

Acceffit igitur, Sc ipfos odo congregatos 
inveniri atque alium fimul, quem non no- 
verat ; fcd per ea quae a domino Mediolanenii 
audivit, Meldenfis erat. Dominus Albancnfis, 
E fi bene recordatur, dixit vere domini fui li- 
benti animo Carolo complacerent , libcn- 
terque vellent , dummodo poffent , quod ipfe 
in his quae tradabat Sc in eundis aliis hono- 
rem reportarer Sc votivum intentum 5 quod- 
que propterea mtiltoties ipfi Sc alii domini 
fui contulerant. Noviffimc etiam patrum 
quos ad eum m i fetant audita relatione, Se 
quamquam ifta non diceret pro finali ref 1 - 
ponfionc, tamen quantum fuam tangebas 




Digitized by 


Google 


io 4 i AD CONCILIUM PISA{?UM;'ANNI wtcccix. 104» 

pcrfonam, videns Carolo videri nihil fieri A ideo non eft amplius loquendum de hoc. 


poffe fine mutatione loci , dolcbat ipfiim der- 
here, fi fideliter tamen , incaffum' laborare. 
Nufquam cnimrem hanc, utpotc omnibus 
aliis magis exofam facto auderet concilio 
proponere , ne faerx unionis haberetur hortis, 

& quod vellet facrum illudere concilium , Sc 
dirtolvcte putaretur. Verum fi alium cogi- 
taflfct modum , ut proponere vellet , quoniam 
dominos fuos & univerfum 'concilium ad 
omnia alia fibi poffibiiia pro facra unione 
'& vocis fuis promtos experiretur. Inquicbat 
'infuper , quod eis difficillimum videretur ^ 
credere , immo quafi impoffibilc , quod aliud 43 
quam dixiffet ufquc huc non haberet i .& 
quod fi ipfi vidcrerur,pcr eos aliquid offeren- 
dum arit faciendum domino Gregario Sc fuis 
ut cederet per le in manibus concilii facri, 
vel per procuratorem , vel in manibus pro- 
curatorum concilii facri. Certus autem erat 
quod domini fui Sc univerfum concilium in 
fu a relinquerent diferetione, fa&uri quidquid 
erga dominum Gregorium videretur facien- 
dum ipfi Carolo. Dicebat etiam fperandum 
effc a dominis fuis Sc fperare facram unionem 
fcqui , mediante ipfo Carolo. Nam attentis 
obfequiis qux domino Gregorio exhibuerat ^ 
opere Sc verbo , ipfum videlicet recipiendo 
ab omnibus quafi ab omnibus dcrcli&um Sc 
repuifiim, Sc fuajura defendendo , non erat 
dubitandum, quodCarolus videns locimu- 
tatfbnem impoffibilcm , nec univerfali con- 
cilio gratam , non confulat, non inrtct apud 
ipfum , quod nortris petitionibus cum ipfius 
domini Gregor ii Sc fuorum proficuo Sc hono- 
re annuat , Sc fic facra unio fiat : prxfcrtim fi 
ram bonx intentionis cft,velut affcrit;quod 
tamen fibi Sc aliis dominis fuis difficillimum 
apparebat. Si autem non affentiat > tunc etiam D 
non erat dubitandum, quod Carolus cernens 
ipfius deceptionem Sc malitiam , univerfalis 
ccdefix pacem Sc bonum potius diligeret 
quam cum damno Sc ja&ura ccclcfix ipfius 
domini Gregorii ineptam ambitionefh. Ec 
propter hoc ipfum , velut tenetur, ardabitfic 
coget. Ideo hortabatur Sc coget , Sc c. Modus 
rogationis omittitur , quia ille fuit qui alitis. 
Demum conclufit : non obrtantibus qux dixi,' 
domini mei Sc ifti alii domini fuam dicent 
intentionem. 

' Tunc dominus de Turreyo acutiffime di- ^ 
xit , quod nullomodo erat traftandum de 
mutatione prxdida, quia diffolverctur con- 
cilium & unio totaliter deftrucretur , fi ver- 
bum fuper hoc fieret. Aliis vero omnibus 
qux dixeratjjlominus Albanenfis applaufit. 
Similiter q6idctn& alii duo, unus tamen ex 
didis quatuor ait : vos fcitis domini mei , 
quod aliquis veftrum voluit verbum fuper 
hoc facere cum capitibus nationum , Sc fci- 
tisquod tam molerte tulcfunt, quod dubita- 
mus eorum indignationem nimis fore dam* 
nofam faerx unioni 5c perfonis noftris : Sc 


Nihilominus vehentes fc ad alios quacuor, 
inqdicrunt : Dicite vos qui inifli fuiftis a na- 
tionibus , SC melius nofcere debetis eorum 
interitum; Hi vero quatuor h6c idem dixe- 
runt fcftfe&ualiter , nec ita mite locuti funt, 
ficrit ante fecerant, quando in domo habi- 
tationis Caroli fuerant. ^ 

His cum magna difplicentia intellectis , 
'quoniam videre videbatur futurum e pro- 
pinquo ja&uram & defolationem totius po- 
puli Chrirtianidolerc quantum valebat, Ca- 
rolusait : Et fuper hoc nihil aliud dicere fci- 
rp, quoniam dixerit fatis fuper his qux po- 
terat circa hxc ,& intendebat, & verbis fu- 
perftua addere verba tamquam inane quid 
nolebat : eoqu& maxime apparebat ipfos di- 
vertiffc quo nolebant. Ad fuam tantuqt 
memoriam reducebat reverenter, q[Uod no- 
vum fufeitabant fchifma , peffimam hxrefim 
pariturum. 'Et cum ea qux tchtabant prop- 
ter unionis opportunitatem dicerent (e a* 
gere , unibnis firmitatem , quam^unius 
paftoris reverentia dominus nofte^ssus 
Chritus conrtituerat , totum unitatis ec- 
clefix robur mobile Sc tremulurh facientes 
dcftruebant. Cum 'ergo hoc evitandum eft^ 
ipfi nofcere debebant , &.quantum jus cano- 
nicum & civile hxc deteftatur, prxeipue curri, 
aliter facra Sc indubitata unio fieri valeat, 
'Et fi unum quodque collegiorum quod de- 
liberaverunt attentaverit profequi, videlicet 
quem dixerunt fiium paflorem deponentes , 
membra capiti rebellabunt abfque opportu- 
nitate Sc utilitate aliqua , prxter eam quod 
fchifmati augebitur fchifma. Verum tamen 
cum nec dolere in ipfius Caroli potertate fit, 
nec poffe proficere fibi appareat , & propter 
ejus abfentiam Sc vicina illis regii Caftra 
tcrrxquas pro Romana gubernabat ccclcfia, 
non fine periculo firit , 'nullo prxfertim fra- 
trum fuorum in patria exiftente , roga- 
bat , fupplicabacquc pro f jus expeditione , 
quam non nihil proficuam univerfali puta- 
bat ccclefixinconlervatfone temporalis fia- 
tus.' Hoc idem quatuor a nationibus ‘miffis 
dicens , Sc addens quod rogabat eos , quate- 
nus ficut fibi intentionem exhibuerant , fal- 
tem in ipfius Caroli excufationem qux di- 
xerat fideliter referre vellent. Infuper & ei 
dare in feriptis rationes, quibus urgebantur 
de non mutando locum , quoniam paratus* 
erat femper certis acquiefcere rationibus ia 
his qux cognofccret velut fupra dixerar. 

1 Tunc replicarunt allegantes nedum fore 
impoffibilc locum mutare, fed de mutatio- 
ne loci tradare fine concilii & unionis diffo- 
lutione. Ipfum vero expediri rtatim a domi- 
nis fuis procurarent. Sic & alii quatuor. Ve- 
rum maglrter Thomas dixic Carolum non 
debere ignorare , quod ea qux praecipue tari- 
turri finportant pondus , non ita faciliter & 
in brevi fpatio deferibenda erant.' Etquo- 

Nnnn iij 


t 

Digitized by 


Google 


io4) ACTA V ARI A P R JE V I A 1044 


riiam Carolus fuum frequentare videbatur A 
tlifceflum, licet putaret facram iynodum ra- 
tiones quas poftula verat , fuflkientibus com- 
mittere patribus ordinandas, & in fcriptis 
exhibendas, non tamen putabat ante fuum 
difccflum ei ipfas tradi poflc.fed adhibita pof- 
iibili diligentia per fidum illi nuntium tranf- 
ifcitcerent , quod xgre non ferre rogabant, 
fcrCTjuoque dixerat Htud & dominus Mel- 
denfis poft tergum unius dominorum qua- 
tuor miflorum , qui juxta eum fedebat , fe 
extendens. Satis plane dixit magifiro Tho- 
mx : non dicatis dari fibi in fcriptis quid- 
quam fuper hoc, quoniam domini mei car- g 
diriales deliberaverunt nihil libi dari'. Hoc 
quoque quamvis dicere fccrcte voluiffctvel 
oftendiflet aftutix quadam , timen Dei gra- 
tia totum Carolus audivit , & ex illa hora 
{pemamifit amplius quid fuper hoc in fcrip- 
tis habere, quod poftmodum experte eft in 
lado. Surrexerunt igitur omnes , & dum 
fua curialitate & humilitate dominus Me- 
diolancnfis ipfum fociaret jam prope oftium 
camerjPt ipfis duobus exiftentibus , in haec 
verba prorupit : Antiquitus & diu fuimus 
dominus Gregorius & ego conftituti in mi- 
noribus' valde domeftici & amici cariflmii- q 
B.ogo ergo quamquam nuncius magnus lis, 
dicas libi mei parte , quod perventis nobis ad 
fenium expedit cogitare animas falvarc no- 
ftras. Relinquamus ergo dignitates iftas, quae 
magis vanitati quam faluti proficiunt. Cedat 
ipfe papatui, & ego volo cardinalatui cedere. 
Eamus ad S. Nicolaum de lettorc fervituri 
Deo, &ibi fibi paratus fum fervirc per an- 
num & ultra. Hxc omnia jundtis manibus 
in modum orandi eum maxima efHcacia di- 
cere videbatur dicens : Rogo te , Carole mi , 
dicis fibi hoc mei parte. 

Ad h*c Carolus ait }o Domine mi, quam 
bene verba vcftra fonare videntur ; fed cum ^ 
dominus Gregorius velit' papatui cedere , nec 
petat vos renunciare cardinalatui, nec quod 
iibi ferviatis in monafterio, quare quod mi- 
nus eft fecum non vdltis in loco partibus tuto 
<onvenire , & ipfe ibi papatui cedet , & vos 
perfiftetis cardinalis , & vera unio & facra 
pax reddetur ccclcfix fan&ar? 

Ad hxc ait : certe , Carole , ipfe non ce- 
deret. Guftui namque fuo tam dulciter fapit 
fuper pontificatus cathedram federc, quod 
numquam nifi compulfus defccnderet. 

Tunc Carolus -. Si tam dulce eft fuper ca- E 
thedram B. Petri federc , quod hi qui num- 
quam federunt , tanta vexantur rabie, quod 
ccclefiam & uni ver fum populum domini de- 
ftrucrc non curant , ut citius fedeant , quagb 
iftum tantum quifque culpat, etiamfi aliquali 
mora fuiflet deprehenfus? Quis namque ma- 
gis reprehendendus eft , vel ille qui dulce gu- 
ftaverit ferculum > fi nullius concupifcentia 
labatur., vel ille qui in non expertam dele- 
gationem exarfexit ?Ec cum poffet unufquif- 


que quem dominus elegit , unicus verus & 
indubitatus fore pontifex , fi petitis afienfe- 
ritis vos & alii , certe valde ftupendum eft 
quomodo unicuique taminfefta fit ambitio- 
nis voluptas , ut non valeant per paucos dies 
prxftolari. Sed cttm omni reverentia loquen- 
do , fimiles mucipularum fiant , quae propter 
frequentiam catulos fuos patiunt coecos. Sed 
ecce juftum & xquuni eft , ut peccata Chri- 
ftianorum inveniant eos. Etiam in hoc dixit . 
non defineret admirari , quare non experien- 
tia comprobare vellem utrum dominus Gre- 
gforius cedere vellet, ficutoblatutn eis erat. 
Nihil enim fic nocere poterat experientia 
hxc. Nam fi dominus Gregorius cederet , 
fuum haberent intentum ; fi non , omnes 
Chrifticolas de fua malitia certos redderet. 

At ille : dicis hoc forte propter me 1 , con- 
fcius ipfe fibi : verum modicum de papatu" 
curo per Dei gratiam , & fit pontifex quicum- 
que voluerit., dummodo unio fiat , parum 
curo, licet, quantum in me eft, bonum pa- 
llorem optarem ccclefia. 

At Carolusnon amplius propter eum hxc 
dixerat verba , fed propter unumquemque 
magis & minus , velut magis & minus in hoc 
noxii forent, & fe de unoquoque figillatirn. 
putare quod unufquifque de aliis lingulis pii- • 
tabat , & fubridens licet corde triftis propter; 
ja&uram populi divini & properam , ad cete- 
ros ait : Creditis , domini mei, quod domi- 
nus meus Mediolancnfis cathedram illarfrli- 
benter afeenderet? illi vero riferunt , & ipfe. 
Carolus- Certe in hoc credo quod vos om- 
nes credere puta Et his di&is ad fuum rediit 
hofpitium. * 

Dum hxc autem viciflim tra&arentur , do- 
minus Aquilcgienfis t radiavit cum Carolo, 
quod tamquam frater & amicus fuus ipfpl- 
ciens ipfum ex jam coeptis honorem accep- 
turum. Cumque fibi aperuiffet ipfum Caro- 
lum non parum dubitare de ele&ione futuri, 
pontificis , cum ratione Gallicorum fibi pon- 
tificeA quxrentium , tum ratione Florenti- 
norum.quos dubitabat etiam eis potius quam 
fan&x ccclefi* optare pontificem. Etpropte- 
rca non folum propter ceffionem , verum 
etiam propter fecuram canonicam & libe- 
ram elettionem , ipfum inflare pro loco ex- 
tra Florentinorum fines , cogitaverat quod 
fi Carolus tantum cum domino Gregorio 
operaretur , quod ipfe Arimini cederet ,.cum 
celfio illa loco mortis civilis haberetur , non 
poflent declinare Gallici & quicumque hujus 
forent opinionis, quodeleftio futuri.ponti- 
ficis fieret Arimini. Ex qua omnis fufpicio 
Carolo cellare debebat , & ccrfificari quod 
futuri pontificis cledlio, certa erit&iibera. 
Infupcr ad perpetuam famam domus fux Sc 
ipfius hoc futurum erat , quod in ejus , ut ita 
dicatur, domo fchifma quod per xxxi. annos 
duraverit & ultra fedatum fir. Nulli enim 
principi Chriftianorum ( cum multi appete- 


t 


Digitized by 


vGoogle 


io4$ ' AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1046 

rent) hoc datum fuit. Rogabat ergo, qua- A honorabili numero praelatorum ipfum Pifas 
tenus fibi conccffam gratiam agnolccrct , & honorifice fociarent , ubi etiam honorifice 

ipfa uti non negligcret. Propterea pontifex receptaretur, Ac ibi cederet, &ecclcfia& fu- 
ille futurus , cum concilii opus fit , congre* turus pontifex illi provideret de aliqua lega- 

garc illud incumbet fibi , nec alibi quam tionc honorabili jinfuper flatui fratris & nc- 

ibi congregare ipfum velle aut polle com- potum fuorum opportune & honorifice, & 
mode putandum eft , Ac fic ccclefix fande quoniam feiebat dominupa Gregorium,cum 
ferviet , quod clcdio & concilium ipfo ope- de fua ceffionc tradaretur , aliqua a collegio 
rante in domo fua erunt libera. Hoc idem * fuo poltulaficpro fuis affinibus, dicens non 
frater fuus Malatefta Penfauri dominus dixit. effc decens fu os non remunerari ab ecdefiae 

Ipfe quidem domino Aquilegix inquit , . fi cederet papatui, fperandum erat omnino 
jam dixifle fe totum adurum & curaturum ipfum afientirc debere, fi hxc fibi offerrentur, 

pro (aera unione, quod dominus pofle con- Et fi nollet Pifas accedere, quamvis melius 
cederet & debere nofcet. Ultra autem pofle 15 ageret fi veniret, & rem magis concilio gra~ 


fi fe offerret , ftultus foret ; fi tentaret , pluf- 
quam ftulcus > ultra autem quam fibi videa- 
tur debere , malus foret fi facere auderet. Hoc 
autem dixit domino Malateftx fratri fuo. Sed 
addidit fe non parum mirari de eo, & quod 
certe id erat quod a cunabulis noverat , nec 
crederet ipfum alterum fore , nec crederes 
ipfum fxculi pompam fuo magis diligere de- 
bito , Ac quod fuo debito non faceret , prop- 
ter pompam nemo fperaretipfum cfle fadu- 
rum. 

Dum cflet invitatus eflam a domino Me- 
dioianenfi & a prandio recederet , prope fca- 
lam conftitutum cum domino Medioiancn- 
fi , rogavit quod domino Gregorio arabaflia- 
tam faceret , qux fupra di da eft. 

Iterum vero ipfi ille refpondit, ut fupra : 
fcd addidit vos Vultis quod dominus Grego- 
rius papatui cedat , quod non parum eft : Et 
vos non vultis juri voftro congregandi con- 
cilium cedere & locum mutare , quod re- 
fpcdu ejus quod petitis parum aut nihil eft. 
Nihilominus quod injunxiftis fideliter refe- 
ram. 

Poftquam autem cum illis dominis odo 
in prxfentia domini Melden fis Carolus con- 
tulerat, accedit ad eum magifter Thomasdie - 
quadam, dicens cum magna difpliccntia vi- 
dere ipfum fine conclufione unionis , vel fal- 
tem fine optima fpe unionis difcedere. Pri- 
mo namque confiderabat bonum unionis in 
fe, quantum rei obligatus, necnon proprix 
ejus perfonx , & cum diu ipfius Carolus no- 
tus & benevolus , & beneficia tam a domino 
genitore fuo quam a civibus Arimini Ac ab 
ipfo Carolo non pauca fufeeperit. Unde poft- 
quam difcelferat a dominis fuis, plurimum 
cogitavit quomodo fieri potiet quod prxdi- 
dis & pluribus aliis rationibus optabat , vi- 
denfque mutationem loci impoflibilem , nec 
fieri pofle unionem , nifi dominus Gregorius 
cederet , fperabat quod fi Carolus domino 
Gregorio offerret aliquid honorabile & utile 
fux perfonx & fuis , ipfe acceptaret. Cogita- 
verat eum pro honore perfonx domini Gre- 
gor» , fi Pifas vellet accedere, quod aliqui ex 
cardinalibus , & fi bene Carolus recordatur , 
videtur fibi quod dixerit de Italicis & Gallicis 
itent ufque Ariminum obviam fibi, qui cum 


tam univerfo , cederet Arimini in manibus 
venerabilium patrum , quos concilium tranf- 
mktcretin condeccnti numero & reverentia, 
juxta quod mittentium & ejus ad quem mit- 
tentur honor exigeret , cum juridico Ac pleno 
mandato , ad recipiendum nomine & vice - 
fan&x matris ecdefix univerfafis' ceffionem 
prxdi&am , & ad prominendum fibijnomt- 
ne Ac vice prxdi&a, quod ea qux fibi ptotnifla 
fuerint, ut fupra didum eft, inecgraJitcr fibi 
& fuis fervarentur. Confiderare namque de- 
bebat, ad quid ex voto Ac juramento Tuo re* 
nebatur , & quantum proderat ecdefix At fibi 
Ac fuis : ex adverfo quidem quot mala feque- 
bantur ecdefix , quot fibi Ac fuis pericula. 
Cernere quidem poterat , nifi hoc faceret , 
fe omni ecdefix exofum , atque ab omnibus 
derelidum. Concludens igitur di ferte oroace- 
queCatolo perfuafit intercedendum propter 
hoc apud dominum Gregarium , ut fibi prae- 
mium Ac gloriam magnam apud Deum Ac ho- 
mines vendicarcr. . 

Ad 'hoc Carolus ait , quod regradabatur 
fibi de his qux domefticc fecum contulerat , 
Ac verfa vice tamquam notus & filius fuus dif- 
pofitus erat fecum amicabilicer conferre Ac 
domefticc, dolebat namque valde cernere 
quod cernebat , licet verecunde referret , ip- 
fum referre compelleret veritas , videbatur 
fibi quoque videre omnes excufationes fupex 
mutatione loci fibi fadas frivolas Ac inanes 
cfle. Ideo videbantur fibi potiflimx caufx 
quare locus non mutabatur, uonillx quas 
dixerunt, fcd alix quas ne dominos Pifis exi- 
ftentes irritaret , neve puurent ipfum odii 
caufa , feu inter eos fcandalum fufeitandi di- 
xifle, tacuit coram eis; nunc vero inflante 
opportunitate tamquam patri Ac amico fa- 
miliariter pandere deliberaverit , quod hxc 
fibi videntur , incipiendo a Gallicis , quoniam 
eos numquam confenfuros dicebant Italici , 
primo namque quia interpretando eorum 
voluntatem in melius confiderabat , quod 
vehementer titubarent, ne pars domini olitn 
Urbani congregarentur omnes infimul. Scie- 
bant enim, efto quod utraque pars integrali- 
ter cum altera conveniret, partem domini 
Urbani fuam excedere tantum , quod fi duo 
eflent cx ipfis in concilio , quinque ad minus . 


Digitized by t^ooQie 


v 3047 ACTA V A R 

forent ex noftris. Cumque fciant inter eos 
fchifma vigere fortius valde , & propterca 
dubitabant de violentia , primo ne Italici 
vellent ante omnia fuper jure contenden- 
tium de papatu terreri , deinde dato quod 
hoc fibi dum tolleretur , dubitant ne circa 
beneficiorum moderationes in quibus eum 
, noftris concurrunt fuccumbant. Sed alia cau- 
4'a ede poteft , quam pudibunde referebat ex 
sfarte dominorum Gallicorum. Nam fi tan- 
tum papatum ambierunt , ut plures ex no- 
ftris dixerunt, unde fadum fitfchifma non 
judicandum eft, fed cavendum a noftris juxta, 
illud Domini : Ejlote prudentes utferpentes & 
ftmplices ftcut columba, ne quod circa xxxn. 
annos experti fuerunt, obtinere per diredum 
non valuerunt & per indiredum, vel faltem 
lubftantialiter obtinere procurent , & prop- 
terea fumferint occationem impoffibilitatis 
mutandi locum, ne obedientia Romani pon- 
tificis infimul integra valeat convenire & 
concordare. Putant quidem fi Romana obe- 
dientia concors fuerit, nufquam velut illi, 
neque in papatu neque in papatus admini- 
drationc.dicbus praefertim his, potentes fore : 
unde Ii in unum convenerint , dum appa- 
reat eis illos faciliter concordaturos. Cum- 
que infpiciant, difeordia loci inter illos vi- 
gente , nufquam inter eos concordare poflfc , 
quod de loco concordent non aftentiunt, 
quin immo impedire fatagunt. Cogitantes 
vel propter illorum difeordiam ad fitndua- 
tium Domini haeteditate poflidendum reverti 
ficut hadenus : vel fi non potuerint , & in 
unum obedientiae Romanae cos aflentire 
opus fit , gratis & liberaliter oftendant lar- 
giri velle» quod obtinere non poflint , & tan- 
tum obtinere effedualiter , quod aliis largi- 
rentur apparenter. Quis enim tam infipiens 
eft , qui non videat , fi fideles Gregorii non 
conveniant ,& concordaverint cum aliis qui 
Pifisfunt, quifeumque fuerit Pifis pro pon- 
tifice eledus , omnino, quamquam fuerit Ita- 
licus natione , fide & voluntate oportebit 
a Gallicis dependere. Et fi noluerit , in caufit 
papatus fuccumberc opus habebit , neque ad 
iiniftram neque ad dextram declinare , ni£ 
quantum feu voluerint, feu aflenferint Gal- 
lici. Si cetetum ad partem Italicam fuam Ca- 
rolus vertebat confideratiottem , videbat , 
heu ! quofdatn tanto odio , quofdam tanto 
ultionis debacchatos ardore , quod nollent 
dominum Gregorium cedere & ecclefiae pa- 
cem reddi, fed potius non' trifchifma fieri, 
fed centifchifma , dummodo dominus Gre- 
gorius cum fuo fcandalo & faorum cedere 
oporteat, vel quod a papatu ejiciatur tam- 
quam fchifmaticus & harrcticus. Quofdam' 
vero jam fibi videri vifos cathedram afeen- 
diffe, ex promiflionibus quas fufceperant& 
cautelis quas adhibuerant , tantum taedebat 
ad horam nedum per dies mora: fcandcndi. 
Infuper tantum dubitabant ne mutatione illa. 


IA PRiEVIA N 1048 

1 & majori in eledione adhibita libertate , a 
fuo propofitoevanefcereht, quod prius , proh, 
dolor ! coelum &. terram ruere affentirent. 
Audifte infuper dicebat, fi promifiionum ob- 
fervatio circa multos fervata non implicaret 
contradidionem.tot futuros paftores tam de 
collegio Italicorum, quam de his qui erant 
praelati extra collegium quod penetot eis oves 
fubjedae fbrent. Hoc etiam non paucos fpe- 
rare ex eorum proprio ore &geftu didicerat, 

• Hinc igitur ifti non foium fupradidis caufis, 
quafcumque alias fingerent caufas , loci mu- 
tationem & alios impedire fufficientes erant i 
fed fi Dominus Deus annueret omnem con- 
5 fundere unionem , atque alios ad unionis 
feducere turbationem : in his , inquit , men- 
tem fuam cum ipfo familiariter effudifie ju- 
vabat. Addens quod certe non foium qui 
tam ineptis voluptatibus & ambitionibus ec- 
defiam fandam defteuebant j fed quicum- 
que juxta poffe , aut prece , aut pretio , aut 
formidine jundi non refiftcbant > magnam 
in diftrido examine apud omnipotentem , 
fapientiflimum & juftiflimum judicem , cui 
nihil cordium occultum cft, poenam eis ven- 
dicabant. Ad dida quidem per eum rcfpon- 
debat, quod quicumque vellent fingere fibi 
, poterant , quod aliud habuiffet in mandatis 
a dornino Gregorio, quam illa quae dixerat» 
fed veritatem dixerat & non credebatur ; & 
fi credebatur , non credi fingebatur; Sthaec 
omnia in detrimentum fandae matris eccle- 
fiae & in augmentum fchifmatis redunda- 
bant. Et quod veriffime a domino Gregorio, 
nec ab aliquo fuorum quidquam petereJia- 
buerat in mandatis , ipfo cedere difponente, 
nec fi aliquid offerrent acceptare , & quod 
nullomodo credebat dominum Gregorium 
ceffurum per viam illam, & praefertim quo- 
niam pluries audierat ab ipfo ,qtiod potius 
mori volebat, quam propter moleftiam hoc 
j temporale cederet pnrmium. Et quod fpon- 
te , fi permitteretur , cedere intendebat in hoc 
propter honorem Dei & ecclefiae pacem- 
Dicebant etiam Carolum , etfi ipfe oppofi- 
tum afieveraret , eum tamen hoc credere. Si 
namque dominus Gregorius praemium quae- 
rebat aeternum, nefeiebat qua ratione aeter- 
num pro temporali feu amittere feu commu- 
tare vellet. Si vero temporale, hoc duplici- 
ter quaereret, vel honore vel gazis. Si honore, 
vel quod tamquam virtuofus coleretur , vel 
tamquam dominus magnus & potens exi- - 
miaque poreftate venerandus. Quod cum 
detur , iftorum quis negabit , de primo quod 
potius liberaliter cedat , quam mcrcede , & 
quod praemium potius poft adum expeder, 
quam quaerat ante, fi de aliis quod dicebat 
ipfe Carolus , offerri illi poterit quod circa , - 
potentatum & gazarum venerationem papa- 
tui aequipolleat fua: perfonae perfonifque fuo- 
runa; etiam non parum admirari inquiebat, 
quod ipfe tam prudens Carolum rogaffec , 

quod 




Digitized by 


Google 


* f. qui pe- 
tierat. 


1049 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. iojo 

quod offerret domino Gregorio legationem > A tur, rogabat Carolum, quatenus cogitare Sc 


& non dicebat quam, & {uper omnibus aliis 
generaliter loquutus fuifler, nihil fpecifican- 
do. Quid enim diceret dominus fuus domi- 
nus Gregotius papa , fi ifta fic fu* propone- 
ret fanditati? Numquid dicere poflet:quid 
hoc tentafti fine mei licentia; infu per, quid 
mihi refers? Quid igitur ad hxc refponderec 
Carolus > a fua quxrcbat reverentia. 

Ille vero hoc audito , breviter & cfFedua- 
liter perfuadebat ut fupra, dicens nullo modo 
hanc pra&icam omittendam fdre , Sc quod 
fperabat ipfam effe unionem parituram; 
quodque fatis videbatur honeftum, Carolum 
tam nude ad dominum Gregorium fuper hoc 
non redire, & quod cogitaret fuper hoc,& 
in craftinum clare & particulariter fuum vi- 
dere diceret. 

Ad ifta Carolus ait , fe non ifta praeftolari , 
quia non propter hoc venerat , fed tantum 
.rcfponfionem a reverendiflimis dominis qua- 
lem fibi exhibere vellent 5 & reverti , St ref- 
ponderc vel non, beneplacito relinquebat fuo: 
ex quo ille videns Oftolum , fatis lxtus dif- 
ceilit, credens forte, licet noluifiet expri- 
mere , Carolum tandem fuper hoc pra&ica- 
turum , videns circa poftulata per eum nihil 
omnino referre pofle. 

Die quidem fequenti reverfus fuit ad eum 
przdidus magifter Thomas cum quadam ce- 
duia , in qua continebantur quaedam quae vi- 
debantur ipG magiftro offerenda per Caro- 
• lum domino Gregorio, paderat * pro fuis at- 
tinentibus a fuo collegio , in cafu quo cede- 
ret, Sc quod habito refpedu ad pradentem 
rerum difpofitionem, Sc ea qua? petiverat, ifta 
illi offerenda videbantur. ■ 

Primo, fi vellet Pifas accedere, quod uni- 
tum collegium, facrum concilium , & domini 
Florentini illi & fuis bonos falvos-condudus 
St in pieniflima forma concederent. 

Secundo, pto reverentia ftatus eccfefiaftici 


B 


dicere vellet, quid illi arquivalens fanda ma- 
ter ecclefia concedere pofict , fi dominus le- 
gatus non affentiret , de quo valde erat du- 
bicanduni.lnfupef cogitaverat intra fe,cum 
Caroli fororemin uxorem habeat Johannes 
Galeaz, ne ipfc Carolus libenter tradaret al- 
teri quam cognato fuo Faventiam dandam 
fore. Haec quidem dicebat ex fe , ut tantum 
fequeretur bonum,cogitafle > tamen fi Carolo 
videretur amplius quam dixerat, domino 
Gregorio & fuis per unitum collegium & fa- 
crum concilium debere auferri,rogabat quod 
fibi tamquam amico fuo pandere vellet, 
promittens, quod fi voluerit hujus tradatus 
promotor videri , ipfe nihil parte ipfius dicet 
de eo quod avifatus fuerit ab eo parte ipfius 
Caroli , fed tamquam a feipfo tradabit, Sc 
quod effedum Caroli optatum res fortiatur 
toto pofle Sc fideliter laborabit. 

Ad hoc inquit Carolus, quod ignorabat 
quid inter dominum Gregorium Sc fuum col- 
legium tradatum fuerit , Sc quod ipfe ma- 
gifter Thomas bene fciebat ipfum , quando 
hacc tradata dicuntur, fuifle Mediolani, St 
quodquicquid fingeretur, non fperabat hanc 
viam pofle unionem producere, nec abfque 
q caufa loquebatur. Sed per ea quae roanifefte 
didicerat tentans a domino & fuis, verum 
quidem confiderabat illam efle viam certam 
ad unionem aquam propofuerat, fi domini 
qui erant Pifis, vellent illam acceptare : quia, 
ficut jam dixerat, vel dominus Gregorius fer- 
varet quod promittebat, $c fic unio certa, 
indubitata Sc facra ; vel non , Sc fic confu- 
fus Sc ab omnibus derelidus ejicietur. Et 
quamvis alias dixiflet , itprum dicebat fe ne- 
quire comprehendere , dicant quod volue- 
rint, quo jure , qua zquitate, quahoneftatis 
fronte negabant aflentire petitis. Ec ficut di- 
xerat , fi propofita nolebant acceptare , zque 
bona , vel meliora Sc magis xqua propone- 


.Scperfonzfuz,deobviaturisproviderent,ut D rent loca , & tunc fi Gregorius non accepta- 


fibi dixerat prius. 

Tertio , quod honorifice Sc caritative ab 
univerfo concilio recipietur. 

Quarto, quod cum ceflerit, provideatur 
fu* perfonx de legatione Fori- Julii Sc Mar- 
chixTrivifianx per totum tempus vitx fu* ; 
&fi in curia voluerit prope futurum pontifi- 
cem morari , venerabiliter tradetur inter car- 
dinales ceteros , Sc de tot fibi provideatur 
beneficiis , quod vitam ducere valeat hono- 
rabilem. 

' Quinto, cum fuum collegium ad fui in- 
ftantiam promiferit nepotibus fisis providere 
in patrimonio de Monte-Flafcone , de Cor- 
neto , de Urbe- verere , Sc in Romandiola de 
Foro- Pompilio, Forlivio,Sc Faventia, Sc quod 
eis provideatur de terris illis alias fibi in pa- 
trimonio oblatis. Verum cum dubitet, ne 
dominus legatus Bononiz aflentire noluerit, 
quod eis terrz illz Romandiolz traderen- 
Vet. Script. &Mon. ampl. Calle 8. Tom . VII. 


verit , erunt excufati. Dolcbat, fed nihil ultra 
valebat, quam referre fideliter domino fuo 
papz, dum ejus przfentiam adibit , quz fuper 
hxc dida fibi fuerint. Non enim pradicare 
quidquam in his auderet, cum contra om- 
nem. fuam foret impofitionem. Hoc tamen 
non tacebat , quod fi dominus Gregorius vel- 
let pro munere temporali proprio Sc fuorunt 
cis aflentire , pro nihilo putabat hzc pofle 
concordari inter eos, quamvis non poflent 
eis dari terrz illz Romandiolz. Nam de duo- 
bus alterum fieri poflet, vel enim eis per ec- 
clefiam tot denarii fuper imprzftitis Vene- 
tiarum , quod cx eis perciperent zquivalen- 
tem introitum terrarum illarum, detradis 
expenfis pro ipfarum cuftodia opportunis, 
vel aliz zquivalentes darentur.Et quod vere, 
fi de propriis quas pro Romana quam guber- 
nat ecclefia illis dari expediret , conternaba- 
tur dummodo vera unio fieret in populo Do-. 

Oooo 


Digitized by 


IOJI ACTA VARIA PRiEVIA ioj* 

mini. Haec male libenter Car olus dixit fecum A quidem cum acccffiflct ad eos magiftcrTho- 


contpliffc propter duo. Primo quidem ne 
videntes iftis ipfum aurem praebere , putent 
quidquid oftendat , non tradare fuper hoc 
aibfque confenfu & commiffione domini Grc- 
gorii. Secundo & maxime ne putantes hoc 
abfque eo quod pedtis aflentiant putent u- 
nionem fieri pofle. Sed nolint primum cre- 
dere rogabat» quoniam vere hujufmodi cre- 
dulitas falfa erat $ nec velint fperare quod 
unio fieri poffit cum concordia partium , nifi 
vel Dominus omnipotens mutet mentium 
voluntates» vel nifi locus domino Gregorio 
dc fuis tutus concedatur. Et alia quidem parte 


mas ordinis Praedicatorum » & qusrdam illis 
oftendiflet capitula, quae cogitaflc dixerat» 
& cum ipfo etiam Carolo contulifie , ne tan- 
tum bonum ex ipforum caufa deficeret , neve 
ipfeCarolus fandae matris ecclcfiae filius fua 
fruftratus intentione abiret , contenti erant 
affentire » quod omnino domino Gregorio 
& fuis facienda promitterentur , & fervari 
promittebat » ficut in przdidis capitulis con- 
tinebatur. Infuper non dubitant quod facra 
fynodus univerfalem repraefentans ecclcfiam, 
his omnibus affentirct, & quod domino Gre- 
gorio & fuis fervarentur quae promitteret fo- 


J — * w w i r 

> dixerat i quae dixerat dixit» ut fi cum domino 0 lemni fiipuiatione. Rogabam ergo Carolum 


Gregorio convenirent, 'quid illi poffent, & 
quomodo fibi & fuis providere fcianc , cum 
Carolum pluries interrogaverint domini au- 
ditores per fe Sc alios ; deinde ipfe magifter 
Thomas cum fuis collegis » & tandem per fe- 
ipfum de provifione quae fibi domino Gre- 
gorio & fuis per eos fienda videretur, fi ce- 
deret. 

Reverfus vero poftea cum apparenti licen- 
tia , dixit fc, haec quae cum ipfo Cirolo contu- 
lerat , cum dominis fuis collegii uniti contu- 
lifie. Sperabatque ipfum ab eis gratum & vo- 
tivum accepturum refponfum i & fi bene re- 
cordatur Cardus , ipfe idem ait , quod do- 
mini predidi convenerunt omnes in unum 
propter fuae expeditionis caufam , quodque 
■cum in loco S. Martini expedabanc. 

Igitur vel, per ipfum vel per alium , quod 
nihil ad fubftantiam refert, vocatus acceflit 
ad locum in quo convenerunt omnes qui 
Pilis erant uniti collegii , praeter vulgariter 
•didum dominum Pidavcnfcm , aliter vero 
Pcncftrinum , qui tunc defuit, & dominum 
vulgariter didum Neapolitanum , fi bene 
recordatur , capta occafionc fenii & languo- 
ris. Cumque coram fedentibus ipfe federet , 
fuo videre dominus Albanenfis ex parte om- 
nium eflfedualiter dixit, quod attenta perfe- 
-dionc unionis quam Carolus tradabat, quam- 
que ipfi toto corde dilexerant & diligebant 
affedu , & ufque ad mOrtem profequi , quan- 
tum in cis erat, forent difpofiti. Infuper & 
fidelitate Arorum progenitorum & praecipue 
genitoris illius, quam a longo tempore erga 
fiin&am matrem ecclcfiam ferva verant , nec- 
<»on ipfius fide & labore , quarque propter ze- 
lum tam pii operis fumferat , raultotiens do- 
mini lui cardinales fandae Romanae fccclcfix, 
atque ipfe una cum eis cogitaverat , exifiente 


D 


multis obfecrationibus & adjurationibus , 
qua cum (upra didx fint,omittuntur , quate- 
nus ita inftare vellet, quod per hunc modum 
lacra fieret unio. Sciebant namque quod fci- 
ret & pollet fi vellet, neque dominus Grcgo- 
rius his quae offerebantur difientirc deberet, 
neque & fui. Magna quidem erant quae pol- 
licebantur, & ultra hoc perpetuis tempori- 
bus ipfe dominus Gregorius & fui fandam 
fibi obligabant ecclefiam ad gratias & benefi- 
cia potiora , quoniam per ipfos pax reddeba- 
tur ccclefiar tanto tempore pet alios fcifiae & 
afflidx. Haec Carolum .tentarc debere dice- 
bat, primo honorem Dei, & populi Chriftiani 
falutem fi infpiciat & commodum ; deinde (i 
privatum meritum & gloriam hic & in alia 
vita , etiam quoniam dominum Gregorium 
diligere videtur, quem fuum vocaverat Sc ■ 
vocabat , quem ex hoc manifefte videbatur 
magnum fore meritum & praemium quarfitu- 
rum. Nec fufpicaretur ipfe Carolus, quod ex 
hac obligatione ullam fimoniz incurreret 
maculam. Poterat quidem , immo fecundum 
facra decretalia decens erat per fummum fa- 
cerdotem providere praelato , qui ad evitan- 
dum fcandaluxn & bellum beneficio cedebat 
fuo. Multo igitur fortius per univerfalem cc- 
clefiam & futurum pontificem provideri de*, 
cebat, immo debitum erat , domino Grego- 
rio , fi propter tantum fcandalum evitandum 
tanto renunciaverit beneficio. Ulterius fi vi- 
deretur per cos aliquid ultra domino Gre- 
gorio offerendum , rogabat ipfum parte do- 
minorum fuorum A fui , ut vellet illis pan- 
dere ante fuum difceffum , quoniam difpofiti 
erant nihil de poffibilibus eis negare domino 
Gregorio & fuis tamquam benetneritis, dum- 
modo difponeret velle abfolutc cedere, quod 
debebat propter fuum juramentum & alias 


tmpoflibilitate afiemiendi petitis per ipfum, . multiplices rationes facere. Et ut Carolus 


rationibus quas pluriis fecum contulerant, 
modos invenire , per quos optata per eos Sc 
illum facra unio efferum fortiretur , fed Sc 
ipfe inde honorem acquireret. Ec cum vi- 
diffent ipfum Carolum circa ea quae petierat 
inftare tantum , nec alios voluiffe proponere 
modos, valde dolucrant, tamquam propter 
rmpoffibiiitatera annuendi defperaci Nuper 


cerneret manifefte optimam difpofitionero, 
Sc quantum optabant ipfum honorem fufei- 
pere ex aftiimco unionis tradatu , licet fbree 
omnibus qui ad hoc facruna concilium veoe* 
rant , & pnefertim dominis omnibus ultra- 
montanis , Franci genis St Anglicis & multis 
hujufmodi, qui per mare venerant, Sc cum 
maxima difficultate opushabcrcat fibi equos 


Digitized by 


Google 


I0J3 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 10^4 

& alia opportuna fere eis reperiri impoflibilia, A catu domini Urbani poftulabit, ficut defa&o 
mutando locum , ad quem non poiTent per expoliatus fuit, ita de fa&o primo fic ante om- 

aquam pervenire , contenti erant fi dominus nia refti tuatur , fic per viam hanc putat inter 

Gregorius nollet Pifas accedere , nec renun- obedientiam Romanam & partem Gallicam, 
tiare per fuum procuratorem , neque in ma- quam unitam quali cernit, novam lufcitare , 
nibus procuratorum facri concilii, praeeligens diflenfionem , fic abolitum ferefchifma in pe* 

propter mundanam pompam cum incom- jus priore indeteriorare. Poftquam igitur hxc 
modo fic difpendio ecclelix locum mutari, videre videbantur, dicebat quod nullo modo 

quam ecclelix complacere, fic ipfamfibi per- hanc fraudem pati volebant nec debebant 
petuo obligare , per xx. milliaria vel xxx. ad in tantum ccclefix dedecus fic incommodum, 

plus ultra Pifas infra terram ad locum con- fic propterea ccrtificari volebant fi locus mu- 
gruum accedere , dummodo fecuri forent , taretur , fic fi aflentirent qnod unum commu- 
quod ipfe accederet fic cederet , ficut ipfe Ca- ni conlenfu congregaretur concilium, ne do- 

rolus dixerat cis , fi ad petita loca potuiflent g minus Gregorius aliquid fuper jure papafus 
ire. Quoniam ergo videre poterat Carolus fui & obedientia fibi reftituenda petat. Scire 


quod nihil dc contingentibus per dominos 
iiios fic ipfum omittebatur propter facram 
unionem perficiendam , concludebat rogans, 
obfccrans fic adjurans , &c. Deinde vertens fe 
ad dominos aditantes, dicebat fe dixifle, quod 
ei injunxerant, quantum feiverat, fecundum 
quod ipforum ultimx intentionis e fle com- 
prehendere poterat. Nihilominus rogabat 
unumquemque eorum , quatenus omifia per 
eum fupplere fic minus bene dida corrigere 
placeret. 

Deinde dominus Aquilegienfis affirmans 
di&a per cum , ait fe aliquid dicere velle pro- 
'pter-meliorcm unionis effc&um, fic ipfius tra- 
ftandx certius medium , non vero fupplendi 
emendandive caufa. 

Primo quidem videbatur libi, fi dominus 
Gregorius nolit Pifas accedere, fed omnino 
locum mutari , fic quamvis concilium congre- 
gatum Pifis fit fufficiens ad negotium unionis 
perficiendum , fic alia ecclelix fandx incum- 
bentia, tam de jure quam dc fafto, fi dominus 
Gregorius petit aliud concilium convocari , 
ficut per ipfum Carolum petitum videtur. 
Quare hxc cum fui domini fic ipfe , ficut alias 
dixere, nefeirent apprehendere finceritatem 
animi domini Gregorii, nullam inde infpi- 
cientes opportunitatem. Quxrendum itaque 
videbatur a Carolo fic ab ipfo ccrtificari de- 
bere, antequam locum fit concilium mutent, 
nc in unionis detrimentum hoc quxratur pec 
dominum Gregorium fic fuos.Poffet namque 
cogitare mutare locum , prorogare conci- 
lium , & ad nullum demum celfionis pertin- 
gere finem ; led cum aliis coloribus novas 
jullificationis fux exquirere fallacias. Ex qui- 
bus alterum putaret , vel quod i mpoffibi litate 
fatigati fecedcrent patres, fic fic unio defola- 
ta, vel quod ipfe juftificatus appareret. Vel, 
fi tantum machinari valeat , quod tota obe- 
dientia domini olim Urbani unita congrega- 
retur, petere forte putat, quod primo & ante 
omnia fuper jure papatus difeutiatur , vel for- 
te amplius, quia quod dicit dominum Urba- 
num fuilTe in plena pofTeflione univerfalis 
obedientix, fic per nonnullos , nulla legitima 
lata lententia , ipfum fua obedientia fuifle 
fruftracum , tamquam fucceflorem in pontifi- 

Vet.ftript . & mon. mpl. Colle ft. Tomi VII. 


quidem dicebat dominos Gallicos illis num- 
quam confenfuros, neque ipfi affentire inten- 
debant , ne jam fafta inter eos unio fit concor- 
dia in divifioncnvfic fcandalum pervertatur. • 

Infuper dubitavit, ne dominus Gregorius 
quxreret,quod concilium terminaret ante- 
quam cedat, utrum fit hxreticus vel non ; fic 
propter hancdifcuffionem vel fchifma in con- 
cilio, vel concilii dilfolutiofiat, vel quod ip- 
fe papa judicetur fic remaneat papa. Hoc au- 
tefn minus quam primam fultinere difpofiti 
erant. Igitur certificari petebant fuper his an- 
; tequam locum concilii fic concilium mu- 
tent. 

Infuper vertens fe ad ceteros dominos afi 
tantes , dicebat : Domini mei , puto bonum 
de locis ad qux ire poffimus fic deliberavimus 
Carolum certificare , ut melius fic certius tra- 
dare poflit : cumque illi dicerent bonum eis 
fimiliter vidcjri , ipfe dixit de S. Miniate , vel 
Piftorio, eos deliberaffe , fic quod fpc rabat do- 
minos fuos obtenturos talem fecuritatem a 
dominis Florentinis fieri domino Gregorio fi 
vellet ad prxdi&a loca accedere , quod me- 
rito contentari poterit, fperabat etiam depo- 
fitionem fortalitiorum alterius illorum loco- 
rum, ad quem dominus Gregorius accedere 
deliberaret, fe obtenturos in manibus fido- 
rum partibus fieri. 

Dicebat etiam non parum dubitandum , 
quod dilatio temporis qux petebatur a domi- 
no Gregorio, ut pars fua cum aliis valeat con- 
venire , in defolationem concilii fic unionis 
redundare poflit', fic propterea volebant fcite 
quantum differri concilium petebatur. 

Verum fi dominus Gregorius re&e vellet 
incedere, ficut Carolus dicebat, ut ipfe Ca- 
rolus perpendere poflit , quanta cum carita- 
te erga ipfum dominum Gregorium domini 
fui incedere velint, inquiebat quod fi in cu- 
ria flare vellet, 'quantum in eis erat procura- 
rent cum ceteris dominis cardinalibus apud 
futurum pontificem honorabilius fic gratio- 
fius tra&ari. Prxtcrca ut inde fuos honoraret , 
unde haberet quod viverc*honorifice ipfe- 
polfet, provinciam Matchix Anconitanx fub 
fuo regimine dari promittebant per totum 
tccripus vitx fux. 

Oooo ij 





5 DJ 5 , ACTA VARIA P R & V IA 1056 

Et quoniam dominam Gregorium forte A rum fidelium , contra omnem divini Sc hu- 
puderet inter dominos cardinales fcdcre , fu- mani juris modum & debitum , ipfum multi- 

per quos femel tamquam papa infedit, fi nol- fariam & fuos fideles lxdere procuraverant 
letin curia morari, ei promittebant provide- atque laefcrant, & propterea numquam ac- 
ri de legatione , quam magifter Thomas di- . cedere debere vel fub eorum ditione & po- 
sterat, ut cum honore Tuam ducere valeret tcftate. Hocinfuper ipfi faciliter fatis verum 

^ritam & quiete. Confiderabant enim ipfum effe difeere potuerunt ex his, qua; oratores 

magis in legatione illa, quam alibi , quietam domini papae Florentinis non multis clapfis 

-duitarum vitam , quoniam patriae illi finiti- diebus expofuerant, quae ipfos nequaquam 

mus erat & nocus. ignorare ambigebat. N efeiebat ipfe Carolus 

, Concludebat tamdem , fi locus mutaretur, aliquam reconciliationis caufam inter domi- 
& de tempore concilii congregandi cum ipfo nutri papam & Florentinos poft haec initam 
convenirent , ipfos omnino ccrtificari velle aut contradam fuiffc , oppofitum quippe ex 
dominum Gregotium ccffurum abfque .ulla B his quae viderat comprehenderat: & propte- 
contentione five haefitatione aut fubterfu- rea fupplicabat eis toto poffe ,& qualibet fan- 
gio. dimoniae obfccratione , quatenus poftquam 

•Cumque nullus praedidorum dominorum loci mutationi & concilii unius congregatio- 

ulterius addidiflet , fed quifquis quafi effec- ni affentire videbantur, nollent pro modico, 

tualiter affirmaffet dida per duos , & exhor- immo pro minimo labore itineris & difficul- 

tando quae illi , fermonem confummaffet tate, facrum unionis vere pacificas Sc indubi- 

fuum, refpondcns Carolus primo ad dida tatsr bonum impediri, immo defirui, Sc ia 

domini Albanenfis , in fubftantia dicebat : majus pcjufque priore fchifma verti : dolc- 

Poft gratiarum adiones de approbata fide bat quidem, fi propofitum non mutarint, fan- 
progenitorum fuorum , & de commendato di populi Dei excidio. Dolebat & fandae ma- 
labore ipfius , ad quem tamen fe obligatum , tris ecclcfiae turbine : fed quia fciebat neccffe 
'divina illuftranre gratia , cognofcebat : gra- effe ut fcandala veniant, etiam quod vae crip 

tias iterum referebat de cogitationibus fu m- C homini illi per quem fcandalum venerit, non 
tis per eos propter ipfius honoris affedum , aliud poterat, nec licere videbatur fibi, quam 

maxime quidem tamquam ex fidelibus mini- dida fibi domino fuo papae fideliter refctrc » 

mi , quod facram unionem toto poffe Sc in- & quod unio fiat St pax fandae ccclefix,quan- 

genio profequi deliberaffcnt Ceterum fiuc- tum Dominus dederit, toto poffe operari.: 

d>atur magiflrum Thomam de Firmo ad eum nec penfarent, quod hoc diceret quia nollet 

acccfiiffe cum cedula quadam , quam ipfe vi- dominus Gregorius cedere.Non enim locum 

derat , & quam eis illum oftendiffe confcffi pro ceflionc aequum Sc commodum peteret, 

funt , atque de His quae in ea continebantur vel ut ipfe cederet, vel confundi ipfum ne- 

offerenda fore & petenda a domino Grego- cefle effet, fi ipfum remanere papam vellet, 

rio , ipfos fore conyntos. Infuper fatebatur Nec putent quod dicat, quod offerre dubi- 

fe pro bono unionis quaedam refpondiffe prx- ter, timens aliquam limonia; maculam,fi quae 

dido magiftro foper contentis in cedfcia illa , ipfi offerebant domino Gregorio , renuncia- 

& fu per offerendis domino Gregorio Sc fuis ; D rer. Sciebat namque rationibus allegatis per 
fed certi effent, quod vere quicquid circa ipfum dominum Albanenfem , Sc nonnullis 

illa contulerat , praeter omnem commiffio- aliis, ipfum propter oblationes illas fimonia- 

nem fibi injondam adomino Gregorio fece- cum minime fieri > fed manifefte putabat fru- 

rat. Et licet amodo tantum dixerit replica- ftra offerri, quae offerri volebant. Et quoniam 

veritque fuper didis filis , ut naufeaverint au- de impoffibilitate accedendi ad loca petita Sc 

ditores , tamen quia opportunitas veritatif aliis confequentibus fatis alias dixerat , dicere 

pro pacc ipfum cogere videbatur, qua; plu- amplius non videbatur opus exigere, 

ries replicaverat , iterum dicere nec pudebat Ad dida per dominum Aquilegicnfcm in- 
nec txdcbat. Credere ergo ddminationes fuas quiebat, fe totiens fuper his fecum contu- 

dcprecabatur , quod omnes oblationes & liffe , quod recitare non erat expediens : non 
quxeumque alia pauca funt Sc inania , nt u- tamen omittebat, quod nulla inerat fibi cau- 
nio fiat fponranea Sc libera per dominum E fa , per quam domino Gregorio volenti fallc- 
Gregorium perviam Ceffionis , nifi aflentiant re fandam matrem eccfofiam dominam 
quod unum communi confenfu in altero fuam, fi cerneret, favere feuaffentire debe- 
propofitorum locorum concilium congrege- ret. Et licet infipiens foret, certe omnes infi- 
-tur , Sc nifi aeque bonum St tutum partibus pientiae limites excederet, fi fe & fua trade- 
alium proponant locum. Et fi dixerint, quod ret , ficut obtulerat & offerebat , in manibus 

duo bona Sc tuta propofuerint , dicebat quod ipforum, in certitudinem quod dominus Gre- 
dominus Gregorius nufquam putabat eonfi- gorius promiffa per ipfum Carolum fervarct , 

dere accedere ad loca dominorum Floren- nifi de hoc certus foret, 

tinorum , aut velle , Sc hoc quia ab ipfius ore Dicebat ipfos excogitare poffe quod eis li- 

Sc fuorum pluries audiverar, quod in oppro- bebat, fed vere ipfe nullius fallacix perpen- 
btiuta fedis apoftolicx Sc pcffonx fuce & fuo- dere potuetat nec poterat , & fi perpendiffet 


Digitized by 


Google 





1057 AD CONCILIUM PISANUM ANNI Mcctcix. 1058 

infuiipfius perfonx & bonorum fuorum de- A rcbatur , nifi quie opportuna foret, & quo- 
trimcntum non fuffctret : mulco quidem mi- niam unio potius per viam pacificam 6 c pir- 

nus in ejus animx perditionem. £t quamvis tibus acceptam quarri debebat, quam aliter $ 

dici pofTet , quod dominus Gregorius nullam aequitas circa partium commoditatem fervaii 

alicui injuriam inferret , fi fuo vellet uti jure debebat. Sciebant namque ipfi quantum rem- 

in concilio juxta regulam juris : Nemini inju - poris lapfum erat poft primum concilii fui 

rum fuit , qui utitur jure fuo : tamen quia terminum , & quot verterant, quantumque, 

viam ceffionis inventam & propofitam per ut alii quos venire fperabant accedere pof- 

dominos Gallicos ad evitandum judicii du- fent , oportuerat ipfos fuum prolongare coit- 

bium dominus Gregorius acceptaverat , & fe cilium , fciebantque primum terminum indi- 

etiam ad illam propter pacem ecclefix fo- dura per dominum Gregorium fuis ad fuum 

lemni voto & juramento obligaverat , fciens concilium veniendum. £t propterea fi divi- 

intentionem domini Gregorii : Volebat ipfc nam & naturalem legem & aequitatem nolc- 

Carolus fidejubere, quod Impetitis affentirent, bant attendere , debebant circa dominutn 

cederet abfque eo quod jus papetus fui profe- B Gregorium modos fervare , quos , fi in eo- 
quetetur. Et propterea non expediebat ipfos dem cafu eflent , circa ipfos fervari vellent, 
ex hac titubatione loci 'tuti & congregandi Dicebat vere ipfos valde fuo videre com- 
concilii petiti modum differre , fcu mutare , mendandos fore de grSta provifione , quam 
fcu auferre. perfonis domini Gregorii & fuorum facere 

Dicebat fc valde mirari ipfos petere domi- difpofuerant poft ceffionem fuam , & quod 
num Gregorium non poffe fe purgare de op- omnia , Domino concedente ,• diligenter re- 

pofira fibi hxrefi coram concilio , cum excu- ferret ipfi & fuis. 

fatio ab infamia liceat unicuique & defenfio Inquicbat conclufive , quod dominus Gre- 

fux innocentix de jure divino, naturali & gen- gorius cederet , quando & quomodo conci- 
lium >& quod videre videbatur ipfc Caroius, lium congregatum , ut peritur , terminaret 

quod nullam propter aliam caufam petebant abfque contradi&ione > & hoc promittere 

hxc, nifi forte, fi dominus Gregorius fuffi- nolebat ipfe Caroius, & pro domino Grego- 

cienter purgaret fe coram facra fynodo, ipfi rio fidejubere : Nam cum domino Gregorio 

condemnati vel confufi remanerem. C loquens, & volens fuper fua ccffiortc feifei- 

Ad hxc ftatim Aquilegienfis replicavit: tari, dixit, quod vere quicquid adulatores . 

Non diximus hoc quia judicium concilii ti- ipfi fuggererent, certus erat ipfe Caroius, 

meamus , fcu effugere velim us , quoniam abf- quod numquam unio fieret , ipfo remanente 

que dubio credimus eunda a&a per nos con- papa. Er propterea de duobus alterum prxe- 

tra eum legitime Sc debite ada fuiffc ; nec ligcre fibi expediebat, vel papaxuln cum de- 

quod velimus quod ipfc non excufet fe > fed foiatione ecclefix , & tamdem fui & fuorum > 

bene dicimus ,quod fua nocentia vel innocen- vel pacem ecclefix cum ceflionc , & merito 

tia agitetut pet viam judicii , quoniam effet & bono fui & fuorum. Ipfe vero refpondit, 

fcandalum & fchifma fufdtare , quia unuf- quod pacem ecclefix potius volebat, quam 

quifque fuum vellet honorem tueri , nolimus paparum : & fi Dominus tantam concederet, 

afientire. Et fi ipfc vult quod per viam judi- quod in concilio petito fi reperiret to- 

cii procedatur , comparcat hic coram facro tum mundum de hoc cum opere certifica- 

collegio , ubi jam citatus eft , & adminiftrabi- ret , & quod certe numquam illius concilii 

tur fibi juftitia. U terminationi contradiceret. Mirabatur quo- 

Ad hxc Caroius : Quare ergo non fic alibi que Caroius, quomodo mentes ipforum,qnos 

ficut hic fi tutus eft , ita hic veiut alibi foret , prudentes reputabat, titubare valerent, quod 
verum ut videatis quod non quxratur velle dominus Gregorius modos exquirere aude- 
fcandaium pro pace fufeita re, dicebat, Vo- ret, fi concilio intereffet, ad ceffionem fil- 
io promittere & fidejubere, quod faifta fuffi- giendam vei evitandam. Notum quippe illi 
cicnter per dominum Gregorium excufatio- erat univerfam quafi ecclefiam inclinatam 
ne fua , nihil fufeitabitur contra vos. & difpofitam fore , quod ipfc fuufque adver- 

Inquiebat quod audita referret domino farius cedere deberent & -cederent, & quo- 
fuo papx , & cum ipfo operaretur, fecundum niam vifum fuit eis vias inveniffe ad fubter- 

gratiam quam Altiffimus fibi concedere dig- fugiendam vei evitandam ceffionem , pluri- 
naretur , toto poffe dc bona fide , quod domi- bus ex fuis etiam fidelibus exofam fe nofeit > 

nus Gregorius accederet Piftorium , fi fieret h unde nec dubitandum erat ipfum caufam 
fufficienter tutus , ipfe & fui ad concilium ve- odii contra fe ipfum augere velle , nec debe- 

nire volentes : verumtamen in hoc modicum bant ipfi ex frivola hac dubii occafione mo 
fperabat poffe proficere rationibus quas dixe- dum ad unionem petitum fcu differre , feti 

tat, fic quod cis fupplicabat, quatenus noi- nonexfequi. 

knt in hac fpc perfiftcrc , fed dignarentur io- His ita didis , inter fe mutuo conferebant*,' 
clinari afientire petitis, fi unionem volebant fi melius fora aliquos cum pleno mandato 
& diligebant. uniti collegii & concilii univerfalis Arimi- 

Aiebat quod nulla tempotis dilatio qux- num tranfmirtcre cum ipfo Carolo , infot- 

Ooooiij 



Digitized by 


Google 



3 ?j 9 ACTA VARIA PRjEVIA 1060 


•matos plene de eorum intentione. Cumque 
pluribus eorum vifum fuiflet , quodnon ,Ca- 
«olum confulereplacuit , quid fibi fupcrhoc 
utilius appareret. Ipfe vero confidcraus, quod 
partium animos inter fcdiftare cernebat, ne 
odii inter eos augeretur fomes, praemitia ex- 
cufatione fux infufficicntix ad confulendum 
tanto negotio , dixit differendam fore miflio- 
•nem propter parttum honorem , & ad tol- 
lendum omne rancoris futuri poflibile aug- 
mentum. Ipfe enim cum fui beneplacito, 
poftquam conclufive expeditus erat, ad do- 
minum fuum papam feftinarct, & comparata 
ejus intentione fuper tradatis , fi modicam 
inter eos differentiam reperirct, infra quin- 
decim dies ad pius perfonaliter rediret, vel 
petfonam tranfmitteret, juxta potie quam pu- 
taret idoneam. Si viro dominus Gregorius 
oblatis per eos aifentire dignaretur, ipfis fta- 
itim nuntiaret , & tunc tranfmittere poterunt, 
•Rogabat quoque eos, ad tollendam omnem 
moram , quatenus interim eligere placerer eis 
patres utique venerabiles , idoneos , & quan- 
tum eorum confiderationi poflibile erit,ju- 
•flos, Equos Sc pacificos, jurgia odientes & 
fcandala. Nam aliter noviffimaccclefix prio- 
ribus pejora fierent, & hos. tranfmittere cum 
pacifica commiffione Sc fufficicnti mandato. 
Infuper una cum dominis Florentinis provi- 
. 4ere fuper modo acceffus domini Gregorii 
& fuorum , Sc fuper fecuritatibus opportunis 
przflandis fibi atque fuis , fl judicaverit acce- 
dere ; quod tamen, ut alias dixerat, parum 
fpcrabat , & illos fuos fi venturos fcriberet, 
plente do&os mandarer. Supplicabat, atque 
eis obfecrabat, ne vellent pro modica iti- 
neris difficultate Sc temporis intervallo , in 
omnem eventum quietem fandae matris cc- 
clefix & omne ejus commodum , quod ex 
concordia inter eos & dominum Gregorium, 
•fi fieret, futurum erat, perdere. Dcmumquc 
licentiam petiit ab eis ad patriam remeandi. 

Illi autem provifuros fe obtulerunt de mit- 
tendis, ut petebat , & fecuritatibus , & conce- 
dendo illi licentiam receflus , rogando , ob- 
fecrando , adjurando , utfupra, dicentes eum 
potie fi vellet. 

. Tandem difcedenci, nec aliter reverentiam 
exhibenti , nifi uti confuetudo eft magnis do- 
minis exhibere fzcularibus, dixit unus ex cis : 
non vis ofculum pacis dominis iftis exhibere. 
Tunc Carolus : domini mei vos bene fcitis 
me non convenire vobifeum quis patior fit: 
nihilominus quia quicquid dixeritis , credere 
debeo vos unionem diligere Sc velle , ex quo 
unionem fpero , habitum in fpe futuri adus 
venerati paratus fum , Sc tunc antequam dif- 
ceffiffet, ab eo obtenta Jam licentia a domi- 
no Gregorio ipfos venerandi, juxta quod fux 
diferetioni videretur , accedit ad eorum of- 
culum , fecundum ordinem venerabilitatis , 
quem inter fe fervabant , & ficdifceffic, nihil 
effedualiter amplius cum eis agens. Neque 


filendum eft , quod Carolus putat quod poft- 
quam Pifis fuit, pridie quam fieret eorum 
feffio , quidam frater Angelus de Reate, fe- 
cretarius , ut ferebatur , uniti concilii , explo- 
ravit fi cum aliis concilio in illo Carolus fe? 
dere vellet, dicens fc fcire honorabilem lo- 
cum federe volenti cedere decretum fuifie 
per eos qui concilio praeerunt, ipfe quidem 
tefponditfe velle libenter, dummodo, quod 
pro pace univerfalis ecclefiar quaerebat pro- 
ponere, coram concilio illo permitteretur. 
Ille vero dixit, quod non putabat permitti , 
quoniam non erat moris farcuiares aliquid in 
facro concilio prqponcre : ipfe autem refpon- 
dit fe ergo confcdere nolle, fi proponere non 
licebat qux ecclefiar quieti & commodo uti- 
lia cernebat & tra&are venerat , ne ad con- 
fentiendum eorum terminationibus fedifle 
videretur. Poti liare magnificus dominus Ma- 

Jatefta de Pcnfauro frater fuus hisfimilia di- 

• 

xit. Cui cum fimiliter rcfpondiflct , illi dixit 
fe voluitie informari quoniam Sc ipfe federe, 
fi vellet, requifitus erat, & quod reperiat mo- 
ris non efle in facro concilio alicui' quid- 
quam proponere licere, nifi praelatis & ora- 
toribus; Sc cum federe dcliberaflet , volens 
notabiliffimam rem videre , quam numquam 
forte vifu rus erat, ftatuerat intra fcconfue- 
tudinem fervare, Sc nihil penitus proponere , 
& adhocCarolum alliciebat. Ad quem Ca- 
rolus ait quod potius vifus cerimonix con- 
cilii privari volebat , quam quod licere non 
videbatur tibi prxfens& tacens atientire vi- 
deretur. 

Difceffit igitur a Pifis & Florentiam venit,’ 
dominifque & eorum collegiis a<fta Pifis fub- 
ftantialiter retulit ; quos vifus eft per eorum 
refponfa plene fuperca informatos reperite. 
Sed quamquam exhortatus fuerit eos mul- 
tis rationibus, quarum pars efficacior fupra 
di&a eft , qux petebat ratione manifcfta pu- 
blicx Chriftianorum rei utilitate, Sc eorum 
privat* , per eos afientiri Sc promoveri de- 
bere, hoc cffcftualiter refponfum obtinuit, 
quod libenter voluiffcnt eum a reverendiffi- 
mis dominis cardinalibus uniti collegii Sc fa- 
cto concilio obtinuifle quod optabat , poft- 
pofitis in quibufeumque eorum privato' ho- 1 
nore Sc commodo. Verum quia dominis illis 
non videbatur atientire aliter quam feciflent, 
falvo honore & debito ipforum , non vide- 
batur eis illos ulterius cogere potie , nec vo- 
lebant; nec videbatur eidem domino Grego- 
rio cum juftitia feu xquitate renuere potie Pi- 
fas accedere , five faltem S. Miniatum auc 
Piftorium, prxfertim fe volentibus, velut do- 
mini illi obtulerant,dominum Gregorium tu- 
tum fufficienter reddere , Sc ipfum , fi ad fua 
accederet loca , bene honor ificeque tra&arc. 
Et propterea concludentes rogabant , obfe- 
crabantur, adjurabant ut alii efieftu aliter. 

Ad hxc Carolus refpondic ficut circa fi- 
milia dixerat dominis Pifis exiftentibus. Ad- 


# 


Digitized by 


Google 




io6i AD CONCILIUM PISANUM ANNI, mccccix. 1062 

didit tamen quod fupplicabat eis , ne prop- A domino Paulo nepotibus fuis , Sc quantum 
ter vanum timorem juftum Dei judicinpi in- minus male valuit, eunda explicitc & feriofe 

currerent, & contra eos in ultionem provo- retulit, quod particulariter 8c abfolutepct ; 

carent. Quidquid enim dicerent , feiebat Ca- eum fieri domini qui Pilis erant poftulabant, - 

roius, fi veram ecclefix pacem & ipforum quom odoque ccrtificari de hoc petcbant.Pa- \ 

utriufque verum commodum privato quo- riter quoque retulit oblationes quas fux per- 
dam apparenti commodo St honori prxmit- fonz Sc fuis faciebant , & certitudines quod 

tere vellent. Dominum Deum non parvam promiffa fervarent oblata, 
cis dedifle facultatem ecdeGam fandam tot Ipfe quidem, his auditis , cogitare vifus , 

annis fcilTam reintegrandi , St divinum unien- aliquantulum tacuit , deinde lacrymans , in- 
di populum , St fuis occurrendi periculis St quit , juxta verbum Sufannx : Anguftiz funt 

expenfis. Sufficiebat quoque libi haec illis di- mihi undique. Si enim egero qux illi petunt, 
xifle St fuam circa hoc purgafle confcientiam. caufa fum defolationis omnium qui fideles 

Difpofitus tamen erat quidquid poterat pro g fuerunt prxdecc florum meorum & mei, 8t 
facra unione operari, & quod dominus Gre- prxfettim eorum qui fuerunt mihi fideles, 
gorius Piftorium accederet , licet aequam de- mcx etiam proprix perfonx & meorum pro- 

clinandi caufam haberet , propter illa qux ditor eflem : Si vero non egero , maximum 
contra eum tam impetuofe Sc opprobriofe in ecdefia fcandalum facient. Dicebat ulte* 
fecerant , St quamvis modicum fperaret ipfe rius , quod certe peffime faciebant , nolendo 

Carolus in hoc proficere pofle , & licentia tam juftis & aequis petitionibus affentifc , ex 

obtenta, die aliadifceffit. quo pax reddita fuiffee ecclefix , St quod 

Deinde quidem continuatis dictis Arimi- perpendere poterant omnes , quod odium 
num appulit xxvt. Aprilis, &horam circa vefi quod in eum gerebant , & ambitio papatus , 
perrinam domino fuo obfequium reverenti* quem mulri eorum cupiebant , tot malorum 
confcrvatum exhibeas , juffus in ctiflinum rc- caufa erat & fuerat. Verum quid aliud poflet 

dire , & qux egerat exponere , paruit. Mane nefeiebat , nili fuam diligentiam facere , & 
autem fa&o in unica hora ad palatium domi- poftquam illi volebant , quod unum com- 

niGrcgorii perveniens, illum in camera fui C muni confenfu fiat concilium in loco tuto, 
paramenti fedentem reperit , omncfque do* difponcbat fuum accelerare acceiTum adlo- 
minos cardinales fuos circumflantes , qui Ari- cum , ad quem facrum indixerat concilium ; 
mini fecum venerant , inter quos dominus ibique difpofitus erat juxta gratiam quam 
Tudcrtinus tunc aderat, atque ddminus Co- fibi daret Altiflimus, facram unionem pro- 

rario prxdi&i domini papx nepos. Prxceptus fequi, & alia ecclefix fan&x commoda tra- 

igitur a domino liib qux dixerat , audierat & dare, & terminationibus concilii illius , quod 
refponderat Pifis & Florentix , quantum ci 'juridicum erat, acquiefcere , ipfafqucquan- 
a domino datum fhit , pofle recordari atque tum in eo eflct exccurioni mandare. Neque 
cxplicare,fidcliternunciavic,partcm tantum enim credere poterat, quod Dominus Deus 
illam oblationum particularium dominoGre- jpfum juflam caufam foventem. St qui ecclc- 

gorio& fuis faciendam filentio pertranliens. fi* fandx commodum profecutus fuerat Sc 
Videre namque vifus erat jubere honeftatem D profequi intendebat, non foveret. ImpofS- 
prius illis domino Gregorio' private nuncian- bile ceterum apparebat ci quod populusChri- 

das fore, quam palam. Dicebat cum coram flianus,&prxcipue qui fuerant fidei domini 

aftantibus multa bona offerri domino Gre- Urbani & luorum fucceflorum per tot annos, 

gorib Sc fuis , fi vellet accedere St cedere, vel videntes adverfariorium ejus iniquitatem Sc 
tantum cedere ut petebant. Tandem vero dolos tam male, fraudulenter & inique rem 
dicebat : Sande pater & domine mi, fuper- ifiam fan&z ecclefix duci paterentur 5t per- 
fluum cft St reprehendendum putaretur , fi mitterent. ' 

verbum perfuafionis fcu exhortationis fandi- Refpondebat Carolus, credendhm efle ip- 
tativeflrx fuper unione ecclefix fan&epro- fum anguftiari prx ceteris , tanto amplius , 
ferre accederem , cum longe fit excelfior pru- quanto magis cognofcebat imminentia fcatv- 

dentia veftra fenfu meo. Quantum unio fan- dala , futurafquc ja&uras ecclefix , quanto 
&x ecclefix conferat longe melius me cog- " etiam fan&tati fux incumbebat populum 
ftofeitis. Non ignoratis infuperqux ecclefix domini fibi prx ceteris commiflum ab omni 
proficua fuerint > quanto ardore vobis incum- incurfu & fraude Uberare. Ipfique in tot an- 

bat inquirere , perfequi , St exfcqui. Conclu- guftiis St perplexitatibus involutum , a quo- 

dam tantum in verbo veritatis xternx , Nifi libet prxfertim fidelium fiiorum compaticn- 
abundaverit ju/fitiu vcjlra plus quam Scriba - dum fore fatebatur. 

rum <jr pharifaorum , omen , omen dica vobis , Inquit , quod de duobus alterum eflct , vel 

tion dabitis pacem ecclefix, nec intrabitis in Pifis exiftentes & Florentini ipfum fufficicn- 

rtgnum cialorum. ter tutum redderent , St fuos fideles , fi Pifto- 

Circa autem vefperas diei illius ad domi- rium feu ad S. Miniatum accedere inclinaret, 

num Gregorium acceflit , prxfentibufque do* vel non : fi fic , non poterat perpendere Ca- 
mino Antonio cardinali Sc camerario , X roius qua ratione Uh&itas fua conculcatio- 






'«x 5 s ACTA VARIA PRjEVI A ' . 1064 

uis & defolationls faoram olim & tunc fi- A rum & vilitas, qui cum bonum cernerent, 
delium , etiam fux*perfonx & fuorum perdi- , pronavere non curabant , putantes apud Ai- 
t ion is cflet caufa. Verum ex adverfo, cum tiflimum & homines fatis fibi fore majo- 
iiii fibi fuifque fufficientem offerant fccuri- res , & multitudinem cernerent contradicere 

- tarem, fiipfa renueret fimpliciter & ab ex- palam , feu illis fe opponere non audebant, 

perto, non videatur quod illi tutelam & cau- Verumtamen conceffis eorum erroribus & 
donem fuper libertate concilii non fint per malitia , fupplicabat toto corde quod ipfo- 
«ffc&um tribuere difpofiti quam offerant fuf- rum multam malitiam & errores fuse jufti- 
ficicntem. Ad fubterfugium imputabitur fibi dat plenitudine convincere vellet , metuo- 
omnis quam ingeflerie ratio, impofitum , & rans fan&itatem fuam illud apoftoii , Noli 

• divifio quae inter plures fuorum fidelium & vinci a mdo , fed vince in bono melum , nec 
ipfum orta eft , quia videre vifi funt , cum excufatam cum reverentia potabat fan&ita- 
Tubterfugia cum fallacibus juftificationibus nc tem fuam illos dimittere in eorum fuperbia 

cederet quxifivifle , ampliabitur. Sicquecon- g & adinventionibus abire , non folum quidem 
culcadonis & defolationis fuorum & per qui horum principalis caufa erant quae fibi of- 

confequens fui augendo caufam , augmenti ferebant, fed innocentes plurimos & omnem 

effe&us caufa fiet. Si quoque aflentire non Dei populum in maximas j a duras & fcanda- 

renuerit San ditas fua, & illi idoneam & fuffi- la trahebant , nifi ipfe fux humilitatis & pru- 
dentem cautionem feu notuerint feu praedare dentix occurreret abundantia. Replicavitque 

non poterunt , tunc ejus non. accedendi ad verba Domini , qux jam mane eodem dixe- 

locum patefiet juda caufa & dolus ad verfa- rat. Amcn , amtn dteo vobis , nifi abundaverit 

r iorum , fiyc non xqua poftulatio & excu- jufiitia veftraflus quam Scribarum & Pharifca- 

Tatio ipforum , cum nec ad loca tuta & xqua rum , non dabitis pacem ecciefix , nec intra - 

. accedere voluerint, & cum fua fan ditas ad bitis inregnum calorum. 
locum non xquum accedere humilietur, fuf- Ait fuam fanditatem facere poffe quod 
fidentem ci &fuis non prxbeant fecuritatem. fibi libebat, cum reverentia tamen de his 

Hanc igitur aiebat fuo videre viam effc ca- c qux titubat ipfam ad vifabat, videlicet accc- 

lumniatores confundendi & fe judificandi , lcrationcm accefius fui ad partes Forojulii , 

Tuos fimiliter judificandi fideles & exaltandi : accelerationem futuram ede maximi futuri 

aliam quippe calumniatores judificandi fuos, fcandali , non exdirpandi forte diebus fuis. 

& fuorum fidelium plurimos ab ipfius repel- Credere quidem poterat fanditas fua ipfi Ca- 
lendi obedientia , & inter fe ipfos dividendi. rolo , fi placebat , non daturo in hoc menda- 

Demumque viam efie poffe, nifi folus Deus cium. Per ea enim qux dum eracPifis cora- 

Dominus obviaverit , omnimodi opprobrii prehendere potuerat, multi erant qui folli- 
te conculcationis fux perfonx & omnium citabant per publicos proceffbs fanditatem 

qui in fua fidelitate perfc verabunt. Dixit quod fuam & adverfarium fuum ejici , & opportu- 

vere per ea qux propriis oculis viderat , & nitatem ad honedandum negotium quod 

propriis palpaverat auribus, nifi fanditas fua ~ optant quxrunt. Cumque viderint fandita- 

cum hisquiPifis erant concors fuerit , majus U tem eamdem difceffifle, calumnias cxafpe- 

_ longe quam putetur ab hominibus fcanda- rabunt in eam, jus fuum dilatantes, dicen- 
lum populo Chriftiano fieret , & in ecclefia tefque : Ecce viam ad conveniendum pro fa- 
Dci. cra unione exequenda , atque ex hoc jam 

Inquit quod iuftum & xquum vifumfuit adepti vifi coram fuis aftantibus quod cu- 

■fibi & utile ecclefix fandx quod petitum fuc- piebant , proceffus urgebunt , & podquam 

rat , & videbatur, & propterea ut obtinere- de tradatu unionis in fado illos palam in- 

tur laboraverat , atque plene admittebat nui- ftrucre poterunt , eum perjurum , fautorem 

lam intellexiflc rationem , quamvis quiPi- antiquati fchifmatis, &hxreticum adruent, 

fis erant congregati multas reddidiffent, pro- neminemque nofcent excufare eum poffe, 

pter quas non debuiflent aflentire petitis. Fa- cum cedendi tradatum quemlibet infecerit , 

tebatur etiam quod in multis illorum caufa nec alium profequatur , per quem unio fieri 

futuri maximi fcandali erat odium partium _ poflibile fit. Perpendere quidem patule di- 

in mentibus eorum adverfusperfonam fuam 14 centpoted orbis univerfus , quod non nifi ad 

& ejus qui dicebatur dominus Benedidus > fubterfugiendum ceflioncm A decipiendum 

fed adhuc potior in quibudlam ambitio pa- fideles illiufmodi concilium indixit & pro- 

patus ; apud quidem alios fpes promifforum, fequicur. Certus namque eft dominum Bene- 

qux nonnullos vendicafle apud expertos rei dictum & fuos ad illud accefturos non fore, 

manifeftum erat, apud vero alios ignoran-? Similiter neque majorem partem fidelium 

tia fadi , feu quxdam , forte non abfque otn- qui ad hoc verum & facrum concilium ac- 

nimoda occafione faltem apparenti , concc- cefierint & acceflura eft, & propterea ipfum 

pra fufpicio comta eum &adverfarium fuum. cum pauciflimis fuis confluentibus non poffe 

Apud autem alios metus expenfarum & rc- unionem per concilium illud facere, cum 

cordia quxdam timore laboris exorta: apud certiffimus fit, certi quilibet efie debeant» 

quoque ceteros hebetudo quxdam animo- quod non accedebat illuc ad unionem perfi- 

ciendam, 


X 




* 

tb&s AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. ioSS 


ciendam , Ted quantum in eo fuerit deftruen- A fieri. Movebant quidem prXfcrtim animurii 
dam. De concilio quidem domini Bene- fuum rationes iftx. Nam dominus Gregorius* 

dicti qualem unionis frudum actuliffet pa- adverfariis ejus non cedentibus , cedere dc- 

tebat, unde inferrent quod uterque eorum bere atque teneri non credebat filum confu- 

jam prtteifus eft, & notorie incorrigibilis, Iere concilium aut diffinire. Quod fi huic 

gravemque jaduram ccclefix imminere, fi vix dominus Gregorius jam conoaeperat tcr- 

fedem apoftolicam diutius vacare finatur. Et minaverarque , fuo concilio illam terminan- 

exrnde occafionc fumta , concorditer proce- te , affentirc $ longe prxftantius penfabat Ca- 

dent ad fententiam diffinitivam celeriter , & rolus certitudini unionis & ipfi domino Gre* 
poftmodumad tertii, ut fic dicatur, ponti- gorio fore , Piftorium accedere, quam fefti- 
ficis clcdionem. Quo fado, quod jam fadum nare fuum concilium celebrare, ut talem 
effe,dominoGregorioForojulium accedente, exfcquatur terminationem, poftpofitis quh 
Carolo videre videbatur, cum reverentia dem aliis rationibus publicis & priva tist HxC 
petebat , quando & quomodo putabat fieri propter certitudinem unionis apparebat prx- 

unionem poffc? & fi diceret forte quod alias C ferenda , videlicet primo cedere quam alius 
dixerat , reparatum aCquiefcere terminationi eligatur , quam poft. Si enim primo cefferit , 

concilii fui, quod vere & juridice univerfa- dubia non eft elcdioox caufa fui, fiquidem 
lem reprxfentat ecclefiam, & ecclefix uni- antequam cedat alius eligatur ,fuaceffio poft 

verfalis audoritate fungebatur , petebat dato fadam eledionem illam , nifi de fa do tan- 

quod fic effet , quid in fado concilium illud tum certificare non poteft ; valeat quidem 

proficeret unioni , & quid circa hoc confu- licet pontifex cedere , non poteft fibi fubfti* 

Iere poterit aut diffinire. Si enim confultum tuere pontificem s & fi mala feu ineptaTuerit 

fuerit, & concedo etiam quod juridice ter- eledio, illiufiflodi ceffio poft fada inepti- 

minatum , quod dominus Urbanus, prxcef- tudinem illius auferre poterit multo minus* 

forefque fui & ipfe veri fuerint pontifices , fi ve validare. Si dicatur difpenfari poffc elc- 

& quod diligentiam debitam adhibuerint pro ^ dionem illam per eum prius quam cedat* 
unione exequenda > iterum terminent ipfum quis dicet hoc certum effe de jure, an du- 

tamquam verum pontificem ab omnibus ve- bium potius eft, ac cuilibet juri canonico 

nerandum fore , ceterum cerminent aliorum diffonum & oppofitum ? Prxtereaquis credet 

congregationes non concilia, fed concilia- cledum illum &eledorcs hujufmodi poftula- 

bula fuiffe, irritent, damnent eos& adaper re difpenfationem , vel gratis oblatam ae- 
cos, petebat a fanditate fua, fi alios crede- ceptare velle ? At fi dicatur. Ille talis poft* 

bat hujufmodi acceptare fententiam , dicens quam fuerit cledus cedere poterit i dicebat 

Carolus fe certiffimum effe quod non , & quod bene faceret, fed ratione multiplici* 

propterea ccrtiffimus erat, quantum humana & prxfertim prxteritorum experientia, & prx- 

fragilitas de aliquo certificare poterat, hu- fentium qualitate ponderata, nor* putabat* 

mana confideratione , concilium fuum per quod fi tertius eligatur, nifi invite, umquam 

viam illam de fado unionem facere non cedet. Aut enim cogitatur eligendum eligi 

poffe. Infuper fi diceret quod dabitur mo- debere cum modo, ut cedat aliis cedentibus* 

dus in illo concilio rcintegrandi obedien- " quifquis cledus fuerit , cum voto folemni & 
tiam qux fuit domini Urbani , dato quod fic juramenti cautione , quantum magis de jure 

fiat , quod tamen fieri quodammodo impof- valide fieri queat 5 & tunc vel credebatur illos 

fibile Carolus putabat, animadvertebat quod quiPifis erant hujufmpdi eledionem fadu* 

pars illa fuit per multos annos , abfque ulla ros effe , vel non * detur quod fic , tunc qua 

divifione , multa principum profpcritatc & ratione habilior modus repcriatujr , tres infi- 

potentia fulta, & tamen fchifma minime mul conventuros fore deceffuros quam duosi 

fublatum fuit, quin immo quotidie audum Si namque difficultas negotii caufa impedi- 

& inveteratum : unde etiam per viam illam menti fuit , auda caufa. difficultatis , addi im- 

concilium fuum unionem producere parum pedimentum neceffarie erat. Qualis enim 

fperandum erat. Prxterea dato quod ipfe fuerat difficultas conveniendi infimui duos » 

Grcgorius una cum concilio fuo omni poft- & modum reperiendi ad cedendum * opus 

pofita excufatione , ubicumque in orbe ter- £ tefte erat. Si negotii difficultas , & non par- 
tarum fuerint adverfarii ejus , utrique , vide- tium voluntas caufa fuit impedimenti, fi quo- 

licet qui dicitur Benedictus, & uniti collegii, que voluntas, credcndumne eft humanae 

terminaverit accedere, ibique fuum debitum menti liberum citius ceffurum -fore, quam 

quodlibet adimplere plene & perfede , non eos qui per vota foiemnia & juramenta vali- 

putabat tamen Carolus , quod fi qui Pifis funt da ad cedendum obligatos fore toti patebat 

eledionem alterius jam fecerint , ftante, quam orbi 5 vel forte credendum erat , fi tertius ille 

in fado expertus eft i modica erga Dominum majorem fibi ceteris favorem infpiciat, citius 

Deum reverentia & caritate , infuper urgente quam ceteri cefferint cedere > Quod autem 

in proximos odio & privati honoris & com- eledio illa non fieret cum obligatione ad ce-» 

modi mundani ambitione proterva , non cre- dendum , his rationibus ipfe Carolus move* 

4 it, licet unio fieri deberet, ipfam tamen batur. Primo quidem putabat, quod fi volc- 

Vet. Script. &Mon. *mpl. CoUctf, Tm. VII. PpPP 


* 

L 


Digitized by t^ooQie 


i'oi 57 ACTA VARIA PRjEVIA 1068 

bant qui Pifis erant eorum concilium juridi- A feftos , & adverfos contra fanditatem fuam 
cum & indubitatum affcrere,yelut afferebant, quam alios longe. Sed & omnes tamen con- 

coruin terminationes , tam circa ejedionem, tra eum & adverfarium fuum unanimes cog- 
quam circa eledienem fore validas , indubi- noverat. £t licet in aliis particularibus minus 

tatas & irrefragabiles omnimode fore eundis concordes effent , contra tamen coe ambos 

fidelibus conarentur oftendere , Sc inde non nufquam difeordes erant. Fer ea infuper quae 

cum obligatione illiufmodi cledionera fa- viderat, certe nullus eorum hoftem habebar, 
duros fore, fi quidem bono moverentur zelo. quem non vellet prius in pontificem eligi. 

Dubitandi maxima inerat ipfis caufa, fi cum Sc quantum fibi incumberet, in pontificem 
modo cedendi debere elegerint , ne forte fi eligere , quam alter eorum pontifex remane- 
noluerit ille fervare promiffa, opus eis, fic » /et. Et licet multas inter eos difeordias corn- 
uato- quod jus foveant, illum iterum tam- prehendiffet, maxime ambitiones papatus, 
quam alios velut perjurum antiquati fchif- & praerogativas quas quifque a benivolo fibi 
matis fautorem & hxrcticum ejedum & prae- fperabaj papa futuro , tamen in ejiciendo eos, 

cifum declarare , & ad quarti eledionem per- " quoflibec plus quam concordes repererat. 
venire ; unde quartifchifma pro trifchifmate Et certe quifquis fabulabatur oppofitum , fcu 

fieret. Concludebat ergo deprimo ad ulti- non informatus falfum dicebat, fcu adula- 


muai , quod ut in principio hujus particulae 
propofuit , videlicet accelerationem ad con- 
cilium fuum Eorojulii , accelerationem poffe 
effe , immo futuram effe credebat accelera- 
tionem tertii ad nomen papatus cligendijquo 
fado , de unione diebus fuis /Irum , quin im- 
mo minime forte erat fperandum. Et ideo 
fuppliciter Gregorium deprecabatur fuum 
modum adhibere, per quem tam proximum, 
maximum, peffimumquc fcandalum non fiat 
in ecdefia fanda Dei. 

Dixit nedum per fanditatem fuam , fed 
per quemlibet fidelem redo animo inceden- 
tem hoc fperandum fore. Prope enim ejl Do- 
minus invocantibus eum , fed prsefcrtim om- 
nibus invocantibus eum in veritate . Et prop- 
terea fi reda ambulavit & ambulabat mente, 
nihil erat & quod' formidare deberet. Si au- 
tem iion,»evcrcntcr fuam fanditatem memo- 
rabat , quamvis prxfumtuofus nimis effet fibi, 
quod fi homines decipi quandoque poffibile 
fit , Dominum Deum decipi femper impoffi- 
bile eft, nec credat quod Deus ultionum Do- 
minus non vindicaret adhuc injuriam fponfse 
fuse diledx , five in eum, fivein adverfarios 
ejus, quifquis injurix hujufmodi adverfus eam 
caufa fuerit. 

Inquit quod certe neque incutiendi fibi 
timorem caufa , neque quemquam blafphe- 
mandi, fed quia fi veritatem fileret, erga fan- 
tatis ipfius ,quem fibi. dominum fpiritualem 
& temporalem cognofcebat, nimis noxium 
fe putaret , pandere proponebat, quod prae- 
cipue potuerat ex opinionibus eorum qui Pi- 
fis erant. Sciebat quidem multos fanditati 
fux fuggeffiffc , congregatos Pifis multum in- 
ter fe difeordes fore , verum tamquam fidelis 
perceptor & relator fuam reddebat fandita- 
tem certam,quod fi non certificaret populum 
Chriftianorum aliter quam illuc ufque feciffet, 
fe potius pacem ecciefix Sc unionem divini 
populi diligere quam papatum, quafi eundos 
fibi adverfantesteperiet etiam ufque ad ma- 
jorem numerum eorum, quos fibi fideliffimos 
reputabat. Se quidem vidiffc dicebat eos qui 
pbedientix fuerant domini Urbani, magis in- 


tionis ope fomentum quxrens, maxima fux 
fanditati adftruebat mendacia. , 

Tuqc dominus Gregorius ait fe totum ftu- 
pefadum fore ex his qux Carolus dicebat. 
Videbatur namque fibi ipfum mutatum opi- 
nionis efle poftquam Pifas iverat. Nam antea 
modum propofuerat arquum & juri confo- 
num , Sc modum illum juftum Sc «quum tam 
fibi quam aliis pluribus bonis rationibus per- 
fuaferat. Ipfe vero quamvis attenta juris dif- 
pofitione aliter procedere debuiffet , & re- 
bellium fuorum indudis a jure remediis prz- 
fumtionem cohibere , & caftigare , tamen a£ 
fenfit,necab illa opinione mutatus erat, Sc 
promiffa per eum fervare intendebat, nec 
fui erat culpa, fi alii jufiis petitionibus Sc xquis 
affentire nolebant. Unde ftupebat Carolum 
exhortari ipfum affentire debere iniqux eo- 
rum & fallaci petitioni in detrimentum fiii 
Sc fuorum fidelium > efto quod illi a juftitia 
& xquitate deviaffent & deviarent. Et inter- 
rogabat Carolum fi confulebat ci quod Pifas 
accederet. 

Ad hxc refpondit Carolus , quod mutatus 
non etat ab opinione fua, nec crederet fandi- 
tas fua ipfum qux dixerat dixiffe, aut qui» 
rationibus illorum convidus , propter verita- 
tis reverentiam , fua opinione thutata, dida 
mutaverit fua : aut quia prece alledus , aut 
quia pretio feipfum venumdaverit,aut quia 
timore percuffus , potius multitudinis quam 
veritatis favore hxrere intendat. Neque enim 
Domino Deo przveniente & cooperante , 
tantx obftinationis effe propofuerat, quod 
fi convidus ratione foret, rationi non ac- 
quiefeeret & veritati quam cognofceret. Ne- 
que etiam tantx fuperbix erat , quod con- 
• vidum non puderet amplius mendacium 
defenfare, quam fe a veritate vidum fateri. 
Ceterum neque adulationibus perverfus erat. 
Nullo infuper pretio , ullaque pretii fjpevc- 
numdaverat fe , neque tantum multitudine 
congregationis eorum territus erat, quod ve- 
ritatem Domino Deo faciente, non prxferret 
humano favori , & quod fptfrabat fanditatem 
fium ejus conftantiam majorem experiri, 


Digitized by 


Google 


1069 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1070 


quam eorum qui in facie fibi adulabantur , 
Domino quidem annuente , fperabat fe num* 
quam fuam fan&itatem reli&urum , nifi ju- 
ridice oftenderetur fibi ipfum fuis demeritis 
prxcifum effe & cje&um. Non infuper vide- 
batur fibi fua variafle di&a , immo paulo ante 
confeflus fuerat & iterum fatebatur, quod 
apparebat ei qui Pifis erant contra omnem 
juftitiam & xquitatem negafle petita, quid- 
quid in oppofitum arguiflcnt. Sed qua; in- 
quietat fanftitati fuie , ideo dixerat , quoniam 
pax fan&x ecclefiz & unio populi Chriftiani 
tanto majorem ab ipfo exigebat dementiam, 
quanto adverfariorum fuorum fuperabun- 
daverit iniquitas & injuftitia. Non enim ali- 
ter fuperari malitia a virtute poteft ) nec 
putaret per ea qua: comprehendere portet , 
aliter de fuis hoftibus triumphaturum fore, 
& quietem redditurum ecclefiz. Et propterea 
fan ditati fuz bis dixerat: Nifi tbuhddverit , 
&c. Et dicebat quod non hortatus fuerat fan» 
ditatem fuam a (Tenti re illis cum fui & fuo- 
rum detrimento. Sed licet illi inepte peterent 
quod Piftorium iret, fuz fupplica verat fan- 
ditati , & fupplicabat , quod illorum defedui 
fua benignitate occurreret. Et hxc omnia 
propter Domini ‘honorem & (ibi commiffi 
populi caritatem. Multum quoque etiam fibi ( 
apparebat differens , fi fupplicaflet & fuppli- 
caverat fanditati fuz quod Pifasiret, vel fi 
fupplicabat quod accederet Piftorium. Pifis 
namque citatus fuerat, quo fi accederet, ju- 
rifdidionem cis, quam non habebant, facere 
videretur, cum illis quos in eum jurifdidio- 
nem non habere feiebat , aflentiret , & coram 
fuo throno vocatus accederet. Unde non 
folum fe , fed pontificile culmen fubjicicns 
fubditis, inficiebat illud) maximam infuper 
opinionem genuiflet in pofteris adverfus om- 
nem juris difpofitionem aflentire vifus , quod 
cardinales poftent concilium congregare, & I 
ad illud citare papam ) pluribus necnon ra- 
tionibus aliis, quz per ejus feripta apparebant, 
dicebat fe non fupplicaflc nec fupplicare 
quod Pifasad illorum concilium citatus irer. 

Przterea quoniam non folum per ea quz 
clandeftine perceperat , verum per ea quz 
manifefte viderat, & multis tam aliorum 
quam eorum qui fecum ierant manifefta efle 
putabat, non credebat fanditatis fuz perfo- 
nam tutam Pifis efle , porcftate civitatis illius 
exiftente velut erat in favorem congregato- 
rum Pifis promta j multo quidem minus con- 
cilium. Nec quoque putabant, quodfumta £ 
fufpicionis rationabili cxcufatione apparenti, 
propter detrimentum fui ftatus fuarque civi- 
tatis reive publicx excidium evitandum , do- 
mini Florentini fortalitia & poteftatcm civi- 
tatis Pifanx in manibus non fufpcdorum 
partibus, & ecclefiz upiver falis traderent. 
Verum ex adverfo confiderabat quod conci- 
lium Piftorio congregatum, non privatum 
fed commune c(Te oportebat, quia communi 
Vtt. Scrift. & Mon. ampl. CoUtft.Tom . VII. 


A confcnfu & audoritate congregari alii aflen- 
tiebant, nec amplius fuz prxjudicabat fan- 
ditati ipfum Piftorii congregari communi 
partium confcnfu & audoritate , quam fi Bo- 
noniz & ceteris locis quibus fic congregan- 
dum efle aflenferat , qui Pifis dant affentirent 
congregari. Credebat etiam per ea quz fibi 
oblata fuerant, quod domini Florentini Pi- 
ftorium & forralitias ejus in manibus non 
fufpcdorum, panibus , & ecclefiz univerfalis 
deponent ad hunc adum celebrandum , ex 
quo tura erit perfona fua & concilium tutum 
& liberum. Siquidem non deponent) tunc 
orbi patebit, quidquid ex parte fui implefie 
B debuerat, eum fecifle> illos vero minime. 
Innotefcet ceterum orbi humilitatis ejus a- 
bundanria,& fuorum fuperbia ad verfantium, 
& multimode fallacia exquifita: unde fortes 
animo efficerentur multi , convenircntque 
«d notoriam perverforum malitiam fuperan- 
dam. Deque duobus alterum fieri neccfle ipfi. 
Carolo videbatur, fi non obftante illorum 
qui Pifis erant non zqua petitione , Piftorium 
humiliaverit ire , vel exhibita fibi & fuis tu- 
tela fuffirienti cautione unio fiet, vel apud 
Dominum Deum & homines juftificatus erit 
penitus , cum nihil obmififle de his quz tene- 
- tur ad unionem perficiendam , & ultra Deus 
noverit & hominibus patens erit. Sicque a 
Domino Deo per fe & homines ecclefiz fuz 
fandz & fanditatis fuz caufa fovebitur, ad 
optimumque dirigetur. Et cum multi prop- 
ter fufpiciopem captam in eum ei opponan- 
tur, & ipfi tamquam malcfadori de tradent, 
& bonis operibus confiderantes eum, glori- 
ficabunt Dominum & fuz venerabuntur fan- 
ditatis bonitatem. Supplicabat igitur fandi- 
tati fuz , ne vellet propter modicum permit- 
tere tot fidelium errare mentes , & peflimum 
fchifma tot inveteratum annis plurificari, 

) intendi & extendi , cum fuz fanditatis maxi- 
ma ignominia & fone demerito. Depreca- 
baturque fanditatem eamdem quatenus ani- 
madvertere placeret, quale quantumque ex- 
cidium divino fieret in. populo, fi non con- 
cordabat fe cum iis qui Pifis erant, & fi fe 
paftorem reputat , ut credebat Carolus , pen- 
fet quod de minima ove perdita rationem 
cogetur reddere a Patrefamilias. 

His auditis , dominus Gregorius replicavit, 
illos velle fe reos qui fuerunt Sc funt fibi fi- 
deles in eorum manibus & potcftate poni , 
& quod abfolute cedat concilio in manibus 
eorum & potcftate pofito , & quod cognof- 
cebat hanc efle defolationem fui & fuorum , 
dicens fi abfolute ceflerit , quid fieret de car- 
dinalibus fuis, quid de rege Romanorum & 
de rege Ladiflao , & de rege Ungariz , & de 
aliis fuis curialibus & fidelibus , quos feiebat 
propter eorum conftantiam erga eum illis 
exofiffimos efle , & concludebat valde apud 
Dominum Deum fe errare credere , Sc maxi- 
mam agere impietatem , fi fui & fuorum per- 

Pppp ij 


Digitized by OQie 



1071 ACTA VARIA. PH ‘Ai VIA 1071 

ditionis caufa foret, ut aliorum fatiaretim- A rat nempe a (anditatc fua pluries,ut faverent 
piam voluntatem , & quod propterea nolebat ci ad facram unionem perficiendam fuos fe- 
Deum & fuos Sc confcientiam fuam taliter ciflc cardinales. Primos autem , ne inter eos 
laedere , fod potius mortis periculo fe fub- qui adverfus eum jam confpiraverant , & de- 
mittere, fperans in Domino, quod ipfum cipulas non ccflabant fuis tendere pedibus, 
•& fuos fideles adjuvabit. folum fc abfque concilio reperirct & favore. 

Ad haec Car olus ait , quod qui Pifis erant, Alios quoque, ne rebellatis adverfps eum car- 

promiferant ipfum & fuos bene Sc caritative dinalibus fuis , ipfe ab eis cum tribus dcrc- 

tradare , quodque haec Sc cetera particulari- lidus cum ipfis tantum tribus remaneret. Au- 

ter promifla fibi , ipfo cedente , fervabuqtur. dierat etiam a fua fanditate , quod vifo$ hu- 

Volebat promittere Sc fe obligare unitum miles ,& quam meliores faverat elegerat ad 

collegium infuper aduros Sc curatpros fore ecclefiam fandam Dei uniendam Sc refor- 

cum effedu , quod facra fynodus folemniter mandam , omni penitus fpe humani favoris 

hoc idem faceret, etiam quod futurus pon- g ejeda. Conccflb igitur hoc ,cum cardinales 
•tifex promifla illa fervabit integre Sc invio- iftos fecerat propter unionis favorem , Sc 

labiliter. De cardinalibus vero fuis Sc de aliis fandae ccclefiae quietem , rogabat fandiorem 

particularibus, nifivelut retulerat, nihil tra- fuam Carolus, quod non in detrirqeqtum 

daverat. Sciebat namque fanditas fua, quod propofiti ipfos feciffe reperiatur. Putabat 

nullam habuerit licentiam feu potcftatem etiam ipfos debere velle fux dignitati ccde- 

ab eo tradandi fuper aliquo cum eis, fi non af- re , ne propter hoc fandae ccclefiae impedia- 

feqtiebant prius ad aliquem propofitorum tur commodum Sc tranquillitas > videntes 

locorum accedere pro unico Sc communi praecipue ipfius exemplum, qui poft Domi- 

concilio celebrando. Noluit igitur manda- numDeum fuus,& magifter,& pontificali 

to Sc licentiae contradicere : verum opina- quae major erat fuis -dignitati renuntiabat, 

batur per ea quae comprehendere valuiflet, ut quiete Accommodo fruatur ecclefia. Si 

quod cernentes qui Pifis erant ipfius maxi* autem nollent, cum mala in hoc deprehen- 

mam humilitatem Sc libertatem multa me- datur eorum ambitio , potius ecclefix cpm- 

rcri , ipfo cedente propter facram unionem *“* modum coli a fanditate fua fupplicabat , 
ccclefiae conternarentur .dominum B. nepo- quam ipforum prava voluptas. De fuis vero 

tem fuum cardinalem remanere, Sc forte ca- cardinalibus fimiliter dicebat , concludens in 


merarium, quamvis hoc fibi difficilius vide- 
retur propter duos collegii illius hoc officium 
protendentes. De aliis vero quibufdam.quos 
non malos reputabant , forte hoc aflentient : 
<le duobus quidem videlicet dominis vulga- 
riter didis Ragufienfi& Scnenfi , nullomodo 
<:redcbat,quoniam peffimos viros reputabant, 
At eos & eorum quemlibet caufam fuifle de- 
ftruendx unionis , Sc omnis firandali , publice 
At communiter Pifis fereba tur , Sc propterea 
eundis plufquam exofos effe palpa verat.Prin- 
cipes autem qui fux fanditatis fideles fuerant, 
fecuros de fuo ftatu fieri decentiffimum erat. 
Alias quidem quando via ceffionis tradata 
cft , recordabatur ipfe Carolus didum fuifle 
ad omnem futuri (candali inter partes fomi- 
tem extinguendum , optimum fore, quod 
«a quae dominus Urbanus Sc fui egerant aut 
fucceflores in obedientia fua firma Sc rata 
haberet univerfalis ecclefia : fimiliter quoque 
qux ille qui didus fuit dominus Clemens 
fucceflorque fuus. Namque aliter necefle fo- 
ret. . . juris papatus.ad quam delendam ceffio- 
nis vix partes aflenferunt , fufeitare , vel qux 
partium jus profecuta fuiflet audoritatem exc- 
cutione non pari approbando terminare, cfto 
quod fublaca fuiflent ftrepitusfit figura judicii. 
Defiiis quoque curialibusdixit putandum efic, 
quod benignetradarentur. Verum adjiciebat 
dato quod fuos cardinales alii nollent cardi- 
nales remanere , & fuos curiales in officiis 


refponfione hac , quod fi videbatur fanditatt 
fax annuere petitioni eorum qui Pifis erant, 
cum opportunum foret tradare de fecuritatie 
fui acceflus Piftorium , Sc concilii tute ibi ce- 
lebrandi, futurique pontificis libera eledio- 
ne , poterat immo decens erat de ftatu fuco- 
rum cardinalium futuro tradare , necnon de 
fecuritate ftatus principum qui fuerant con- 
flantes in obedientia fua , Sc de aliis fuis fc- 
quacibus Sc fidelibus. 

Ad hxc dixit dominus Gregorius, quod fe 
Sc fuos,ficut dixerat, in poteftatc rebellium 
fuorum, Sc in ipforum perniciem manifefte 
tradere non intendebar.Tradandi quidem ea 
qux dicebat Carolus modum non infpicie- 
bat, qui fibi Sc fuis non obeflet nimium. Nam 
tempus aderat indidi per cum concilii , Sc 
femper titubaverat quando Carolus Pifas 
iverat , ne per verba fine frudu ab illis du- 
ceretur , ut fub concordii velamine agerent 
qux difpofuerant : ipfe autem & fui pacem 
fperantes.prxparationem concilii ,& accef- 
fum ad concilium negligens , feu faltem dif- 
ferens , Sc fic inciderat in eo in quo timue- 
rat incidere. Nam fub fpe acceflus ipfius, cre- 
dens quod illi tam juftas Sc xquas petiones 
non negarent , non providerat fibi de galeis 
Sc opportunis navigiis, ut valeat ad conci- 
lium accedere , cum ei non fit tutum pet ter- 
ram iter. Unde fadum erat , quod cum multi 
venire difpofuiflent ad concilium fuum , non 


eorum , numquid hoc unionem impedire videntes apparatum ejus, a dominio diffiden- 


-debebat uniucrfi populi Chriftiani >. Audie- tes quod concilium celebrate debeat , acce- 






1073 AD CONCIUUM PISANUM ANNI mccccix. 1074 

dcrc tardabunt , vel forte non venient , & fic A Jesu Ch&isti , (i quietem ecclcfiae fandas , fe 


fuum dilationibus & verfutiis multis deftru- 
xere concilium , cum maximo eorum con- 
eiliabuli favore. Nolebat igitur totaliter ipfo- 
rum pravam intentionem fuum definiendi 
conciliunv, quaptum in eo erat , vocum con- 
fequi j & propterea deliberabat omni labore 
& periculo negkdo, infra (Intutum tempus 
ad locum concilii fui infii&um accedere, nec 
ulterius per pratticas tendere , cum vix fibi 
tempus fupereffet reperirc fe vadendi inloco 
quem dixerat. Statuti temporis in principio. 


in quo falcem per menfem ante attingere g tra 


mediante , optabat reddi , omnem poffeffio- 
nis papatus a fe abdicaret cupiditatem , & ani- 
madvertere placeret centuplum in aeterna 
vita fe recepturum pro hac tranfitoria & mul- 
tum poft tempus ncceflario amittenda gloria, 
& illum voluntarie relinqueret propter Do- 
minum. Infuper quae bona cx quiete St unio- 
ne populi divini fequerentur omnia iq prae- 
mium & gloriam ipfius redundare- Ex ad. 
verfo quot mala in ejus ignominiam > ama- 
ritudinem & jaduram. Qijjdquid eqim con* 


debuiffet , exigente GPnfu^tudine, nec minus 
opportunitate pegqtii irhmincmis. Aiebat 
infuper quod a principio , ufque nunc fub fal- 
lacia unionis, hoftes fibi laqueos extenderunt, 
Sc quod oratores Gallici offendendo unio- 
nem tradare, cardinales fnos ei rebella re & 
ab ipfo difcedece fubduxerunt,quodpoftca 
completum cft per oratores Florentinorum , 
fub eadem fallacja & antea f§dum fuiflet, 
nifi fuis cardinalibus tra&andi quidquam, & 
firaul conveniendi fine ipfo , cupa de fcdi- 
tionibus illiusmodi perpendit , inhibuiflet. 
Dicebat tamen quod licet ab Arimino dif- 
cedexet , & concilium celebraret , paratus 
erat , fi qui Pifis erant propofitum mutaverint, 
& petitis aflenferint, ad qucmcumque pro- 
po fit orum locorum accedere , & promifla 
fervarc , & quod nuilomodo ad terras Flo- 
rentinorum accedere volebat, de quibus con- 
fidere minime poterat nec debebat ulla ra- 
tione. Hifque fubjungebat , licet qui Pifis 
fune crederent eum fub altitudine oblatio- 
nis & cantionis fibi fiendx per fuum , quem 
dicebant unitum collegium , •& concilium 
^faciliter decipere > non tamen per divinam 


dicerent adulantes fib,i , nuUa rarion^ cer- 
nere valebat, quod & alias, dixerat , uqiqqem 
fiendam, ipfp non cedente ,& quoniam non- 
nullos oblocutores fari auifos fuifle fqLcbat , 
fuam amplius mereri fanditatem faqflam 
ccclefiam bene gubernando,, bqnifque refor- 
mando prxlatis , quam fe ipfaro pacificando 
per ccffionem in manibus pravoruin , ficuc 
hadenus fuerat, relinquere^. memorabat fan- 
ditas ejus cum fupplici reverentia, quod vi- 
deatur ipfi Carolo datum fuifle fan&Ifaxi 
ejus a Domino Deo imm^nfis fcandalis Sc 
exitiali fore jadurae un i verfi populi Chriflia- 
ni , antequam evenerint , occurrere poffe. 
Si autem papatum przdilexit, quidquid fa- 
bulatores fingant , qudd detur illi fubmerfum 
ejus culpa populum liberare , & laceratam 
ecclcfiam rcflaurare & reformare , omnino 
non credit. Poterat namque unico adu plura 
nunc fibi populoque ei fubjcdo mereri at- 
que prodefTe, quam omiffo hoc, ficencum 
annis virtutibus (luderet in pofterum, Vi- 
diflie enim aiebat in codicibus S. Romane 
ecclcfiae plutes fummos facerdotes ipfam op- 
time rexifle , dodrina & morum exemplo 
excellentes ; nec tamen ifti mortem propter 


— • a a 

gratiam tantx erat infipientix , quod igno- u Dominum evitarunt, ut populo ejus vivendo 


rarct quomodo valide futurus pontifex poffec 
obligari ad fervandum promifla illa. Unde 
confcius periculi proprii & fuorum , nolebat 
nec debebat velle , cum valeret & deberet ju- 
ridice & xque evitare , illud fubire gratis. 

His finitis, Carolus ait, fibi apparere po- 
tiffimam eflc caufam futuri excidii Chriftia- 
nx plebis, quidquid fua fanditas dixerit, quod 
omne quxrcbat fubterfugium ne cederet, li- 
cet plurimos fingeret honeflatis colores. Si 
namque qui Pifis erant petitis aflenfifient,fi 
j ullae erant rationes & xqux quas reddiderat, 
cum ad ceffioois condufionem perventum 
fuiflet, ipfas eafdem aflignaflet, & fiiftxad 
juftam exccutionem admittendx funt,ita& 
illae fuiflent, ne videlicet cedere deberet , cer- 
nens palam fui fuorumqqc periculum , ne- 
que enim plus ecclefia poflet futurum obli- 
gare pontificem, ubicumque foret petitorum 
locorum quam Piftorii. Petebat igitur a fan- 
ditate fua , fi hxc olim mente geflerac , quare 
toties circa petitorum obtentum laborare per- 
miferat fruftra. fupplicabatque humiliter fan- 
di tati fuar, quatenus amore Domini nofiri 


proficerent. Tantx enim humilitatis fuerunt, 
quod femper fe indigne prxefle putarunt , 
nec umquam prxfumfifle auferant , adeo 
quod dignos fe crederent popnioDominipro- 
defle, valere , & quod Dominus populum ejus 
non immenfe amplius illis dilexeric, & di- 
ledurus fic ufque in finem. Neque etiam tam 
modicas fuere fidei , quod nefeiant quod Do- 
minus fponfx fux quam fibi pretiofo ejus 
fanguine dedicavit , non provideat de op- 
portunis prxfulibus , five boni five difcoli 
humano appareant judicio, & quamvis ho- 
minibus datum fit homines ad prxlaturas 
vocare, quod licet quandoque reda, quan- 
doque iniqua , quandoque infeia mente ho- 
mines cxfequantur, tamen Dominus efl qui 
numquam valet errare , cujus difpofitionc 
difpenfationeque homines hominibus- prx- 
feruntur , & propterea morti fe ultro obtu- 
lerunt , quod nequaquam feciflent , fi adula- 
tionibus & falfis fatanx fuggeftionibus ac- 
quieviflent , atque fi Domino Deo fuo mi- 
nus moriendoque quam vivendo novifleot 
fe placituros , 5c quam quam plures eorum 

Ppppiij 


Digitized by ^ooQie 



¥ 07 J ACTA VARIA PRjEVIA 1076 

qui optime populum regebant , & tamen A nec cedere rcnuiflet ; fed omiffis jurgiis pri- 
:gubernationem popnli moriendo fponte re- vatis , qux inter eos qui Pifis cranr,&prxci- 
liquerunt , multi tamen fummo facerdotio pue qui fui fuerant cardinales & ipfum agi* 

quam aliis prxlataris indigni .immopcffimi cabantur , ad obviandum fandae ecclefix 

e veftigio in principatibus fecuti fuerunt, non ' icandalis , & proprio fui & Tuorum pericu* 

fuerunt illi fqo fruftrati merito , nec eorum lis, attentis odiis & inimicitiis,qux a fuis olim 

prxmium minutum. Manifeftc quidem Ca- cardinalibus contra ipfum & fuos fideles cx- 
rolo apparebat diabolicam fuggcftionem orta fuerunt , clam & palam , nec non ob- 
ede , cum valeret occurrere , fandam cccle- probriis nimiis &injuriis attentatis & illatis in 
fiam prius fcindendi in novam fcifluram, fe & fuos: duobus per facram illam dc libe- 
vctcre permanente , occafioncm aliis prx- ram fynodum provideri , ipfo omnino ce- 
dere , ut ipfam in melius , quam a centum dere volente , antequam cederet , peti videt, 

annis fuerat, reformet, ctiamfi ipfius guber- Primo quidem quod futuri pontificis cano- 
nationi intenderet, prxponere viros qui fibi & nicx &indubitatxclcdioni providerent. Se- 
idonei viderentur & optimi. Nam fub fpe eundo quod digeretur talis, qui fufpedus non 

incerti commodi futuri , certum inferebat edet partibus juda & evidenti caufa; fed de 


ede incommodum Sc detrimentum. Prop- 
terea fi hx afeenderant in corde fuo cogi- 
tationes , rogabat ab ipfo tamquam pedimas 
& univerfo domini populo , nec non ipfius 
animx officiofas evelli , & ca fupplicabat fan- 
ditatem fuam tota mente amplcdi , quib^f- 
cumque privatis abjcdifquc , quieti Sc unioni 
fandx matris ecclefix fuerint profutura. 

Propter hxc igitur qux Carolus dixerat, 
'aliqualiter vifus cft dominus Grcgorius con- 
flriftari , & ait quod vere apparebat Caro- 
lum maximum peccatum acquirere , judi- 
candd ea mentis fux fuifle & ede, qux non 
fuerant nec erant. Nam numquam propo- 
fuerat nec proponebat potius papatum velle , 
quam ecclefix fandx quietem & unionem 
^populi Chriftiani : neque rationes illas affi- 
gnavCrat, ad quxrendum fubrerfugium ne 
cederet : quoniam pacem & unionem ve- 
ram "videns fequiex ceffione fua cedere fem- 
per paratus fuerat atque erat. Et dicebat quod 
fi Carolus feiret mentem fuam , non puta- 
bat ipfum tantum cum perfuafionibus plu- 
rimis quas fibi fecerat inftitide ut cederet , 
quoniam opus ei non erat illa perfuadere ad 
qux anhelabat tota mente , dummodo re- 
ferire valeret ' modum per quem cedendo 
nom maximum augeretur in ecclefia fcan- 
dalum , maximaque in eos qui fuerunt fibi 
fideles judura. Siquidem fecum perfonali- 
ter convenire voluidet adverfarius fuus an- 
tequam ceffidet, intendebat fecum concor- 
date de modo adhibendo , per quem futuri 
pontificis canonica & indubitata fequeretur 
elcdio,ne fieret error no vidimus pejor priore? 
ipfo quidem minime fecum conveniente , 
arbitratus fuerat opus ede facri concilii con- 
gregandi , quod & fecerat , & quamvis jure 
fibi competere hujufmodi concilium con- 
vocare & celebrare cognofceret , tamen ad 
petitionem principum fibi fidelium & ipfius 
Caroli inclinaverat fe, omido juris fibi com- 
petentis rigore, cx quo opus illis unionis exi- 
gere videbatur , unum communi confenfu 
Congregari concilium in loco partibus tuto 
Sc xquo , & quoniam concilium fic congre- 
gari aficnfcxat, ad illud utique convcnidct , 


ejusperfona podent partes merito confidere. 
Hxc autem fibi tam juda videbantur, quod 
certus quafi erat illa obtinere , prxfcrtim fi 
concilium liberum foret, quod nequaquam 
ede poterat in ditione Florentinorum. Scie-* 
bat namque Carolum fcire, finondiflumu- 
hbat, quomodo poterat confidere Floren- 
tinis. Sciebat & eorum adutias , infedam- 
, que voluntatem ad obtinendum quod volc- 
' bant , blanditiis , pretio & minis. ^Sciebat 
quod aliqui ex fuis olim cardinalibus , qui 
intentioni ejus & captivitati , fi fieri potuider, 
adenferant , immo quod fieret indanter labo- 
raverant , ad papatum anhelabant , quibus 
non parvam favoris fpem Florentini tradide- 
rant, qux Carolus non ignorare fciebat. Ex 
quo ii exhiberet Florentinis quod cupiunt, ob- 
tinendi facilitatem & commodum in Deum, 
in fe & fuos graviter peccare putairet. Quo- 
modo enim, fi aliquis ex illis eligeretur, qux- 
cumque fibi & fuis promitterentur , etiamfi 
( concilium fe obligaret , confidere poflet ipfe 
& fui quod fervarentur ? quomodo infuper 
majus commodum ad obtinendum eorum 
cupiditatem contra fe & fuos illis prxdare 
valeret , quam fi in una terrarum Tuarum , 
qux in medio potentix eorum ed concilium 
fieri adentiret ? An ignorare dicebat Caro- 
lum Florentinos mififle ad fe deducendum 
plures ex curialibus ejus , oblationibus , con- 
tumeliis, & minis » fubditis vero fuis per pu- 
blica edida mandafle , quod nifi ab eo da- 
tim difccdercnt ,confifcatis illorum faculta- 
tibus eundis , perpetua ab omni eledorum 
dominio exfularet ? Dicebat fi ergo in Ari- 
mino terrx fandx matris ecclefix & fibi fi- 
dcliflima & tutidima tantum contra eum aufi 
fuerant , quid facerent in Pidorio vel S. Mi- 
mate ? Nimis quidem hxc ignorare crada 
ignorantia fuerit , nimifque impia pietas in 
fe Sc fuos fideles , Sc propter hoc non ad 
fubterfugiendam cedionem , nolebat , ad illa ’ 
accedere loca, Sc 1 qux dixerat propterea di- 
xerat, quidquid Carolo cogitare placeret, feu 
de mente fua judicare. Si namque adentif. 
fent petitis qui Pifis erant , aiebat mentem 
fuam comprehendidec per Dei gratiam uni» 


Digitized by. 


Google 



10 77 AD CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 

vcrfa ecclcfia manjfcfte , & quod non plps A 
dilcxiffct papatum retinendo illum , quam 


pacem ecdefix fanda: dc unionem populi 
Chriftiani juri Tuo cedendo & papatui renun- 
tiando, experientia docuiflet. Namficut di- 
xerat , jam exiftente in libertate plena & de- 
bita de jure, facro concilio congregato ve- 
lut quxficrat , obtentis juftis petitionibus fu- 
pradidis , fecuri fuiffcnt adverfarii in futuro , 
quia modus datus extitiiTct , quod nullus eli- 
gi poflet , qui jufta ex caufa fufpedus effet 
partibus. Securus erat ipfc, fecuri principes , 
qui propter fidem ipfi fervandam hoftes ef- 
fedi fuerant illorum. Securi forent curiales 
fui & prxfertim ille, qui in defendendo ve- 
ritatem dc juftitiam fuam , & in texendo con- 
tra eos procelfus & publicando , licet fui 
mandato,iliis difplicucrunt nimis , qui juftam 
timoris caufam habent maximam prar cete- 
ris , propter minas illatas eis prx ceteris , dc 
fic juribus cedere fuis Sc papatui renunciare 
potuiflet, dc feciflfct abfque confcientix fux 
fcrupulo , nullamquc habuiffet queriraonix 
caufam , quotquot (ibi fideles fuerant, quod 
eos propter ignorantiam feu malitiam feu 
defidiam tradidiffet aut vendidilfet in mani- 
bus inimicorum fuorum. Subjungebat quo- 
que quod nefeiebat confpicere quare Caro- 
lus crederet, quod ipfe tantum papatum di- 
ligeret , manifeftum quidem erat quod pa- 
patum non quxGverat , nec aliquem roga- 
verat ex his qui in conclavi fui fuerant ele- 
dores , quod ipfum in papam eligerent , de 
quando acceptavit , non cum intentione re- 
tinendi papatum acceptaverat , dc fic jura- 
vit, quod dc poftmodum confirmavit. Ma- 
nifeftumquc erat , quqd ex papatu ifto num- 
quam receperat, nifi labores, irrifiones, op- 
probria , contumelias , blafphcmias , minas , 
infidias , Jk omnia fere malorum genera. 
Nullam diem viderat fecundum orbem quie- 
tis animi , nullam folatii corporis. Sunt igi- 
tur, dicebat, ifta tameffeduofe optanda, G 
ea quxrere vellet, inquiebat, qux orbis erant, 
nonne melius fuerat ei antequam ad da- 
tum illum fuiifet affumtusjfed confidcrata 
conditione fua , quotquot Gbi adverfaban- 
tur , canGderataque xtate qux naturali- 
ter quietis eft avida, quanto magis nunc 
cum tot dc tanta Gbi fuifquc in datu mundi 
hnjus pollicita Gmt. Inferebat ergo , G afpe- 
dum mundi Sc fuorum confanguineorum 
affiniumque opes diligeret , qux Gbi promit- 
tebantur acceptaret > fed quia nolebat fuos 
fideles Sc ^eipfum , irnmo fandam matrem 
ecdeGiam contra omne debitum juris necare 
Sc obruere , Sc confentiendo quod concilium, 
congregaretur in territorio Florentinorum, 
Sc prxfertim in medio potentix fux , effet 
necare deobruere fandam matrem eccleGam, 
fe , dc fuos fideles, propterea deliberabat nul- 
lomodo talibus affentire , fed fuam fpem po- 
nere ia Domino dc potius mortem pati. 


fi 


1078 

Conticentibus igitur paulifpet eundis , 
dominus Gregorius dicens , ex quo non vi- 
debatur Carolo , quod illi territorium Flo- 
rentinorum egredi Vellent , nec ipfe debe- 
bat nec valebat ad loca Florentinorum ac» 
cedere , Sc prxfertim quia erant in centro 
dominii fuis petiit a Carolo fi modus repe- 
riri valeret alius pei quem vera Sc non vio- 
lenta unio fieri poffet , dicens fi bonus repe» 
rietur, fe plus unionem quam papatum di- 
ligere oftendcrct. 

Ad hxc Carolus dicebat , quod videbatur 
fibi comprehendiffe , ipfum nequaquam pet 
procuratorem cedere velle , neque in mani- 
bus procuratorum , neque concordare infil» 
per pofTe fe Sc adverfarios de loco in quo 
convcnianr, Sc communi confcnfu celebrent 
concilium. Nullum' igitur medium aliud 
confpicicbat fadibile cognita partium volun- 
tate. 


A C T 

CONCILII 


A (a) 

PISANI 


anni mccccix» 

Bx mfk S. Ltafentii Ltodienfis. 

— — - -- ■ - --- — -- J — m ' 

sfissio L 

S Anda Synodus propter celebritatem fc- 
flivitatis hodiernx , qux fuit pretium te? 
demtionis noftrx , & propter prolixitatem 
longx procefGonis, & ut omnes prxfenti 
die ac node vacent Sc intendant devotioni 
Sc orationi , ut Deus per fui, niifcricordiam 
^ perficere dignetur , quod in fpe ejus gratix 
feliciter inchoatur, ad laudem Sc gloriam 
fui nominis , pacem , rcintegrationem Sc uni- 
tatem eccleGx fux fandx ordinat , quod pri- 
ma feffio concilii generalis hic per Dei gra- 
tiam congregati, Gt cras de mane die martis 
ixvi. prxfcntis menfis Martii in ifto eodem 
loco in folis ortu , ita quod omnes convo- 
cati conveniant, Sc nomine didx fandx fy- 
nodi Sc omnium quorum intereft peto, pet 
omnes notarios hic affiftentes fieri publica in- 
ftrumenta , & fic ab omnibus notariis fieri pe- 
£ tiit Sc rogavit. 

Gregorius X. in generali concilio Lugdu* 
nenfi. 

Fideli & devoto profejfione fetemur , &C. 
Legitur in concilio Toletano XI. dehabe* 
tur y. q. 4. c. In loco quod eft ultimum. 

In beo benedictionis , frc. 

Ut ledum & recitatum eft , ut in generali 
concilio Lugdunenfi continetur, tenet, Sc 
profitetur , & firmiter credit hoc fandum dic 
univcrfalc concilium , Sc omnia alia qux de 

' (4} Vide obferrationem przviam ad a&a, quchoc pttfccl* 
finiat concilium. 


Digitized by 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


1080 


fumma Trinitate & fide Catholica , facra- 
mentis ecdefix , & ecdefix unitate hadenus 
'docuit & prxdicavit , docet & praedica c fan- 
•da Catholica •ecclefia , firmiter tenens om- 
nem haereticum vel fchifmaticum cum dia- 
>bolo fit; angelis ejus aeterni ignis incendio par- 
ticipandum , nifi ante finem hujus vitx ca- 
tholice -fuerit incorporatus & reintegratus ec- 
clcfix. 

Sanda Synodus ordinat , quod fecunda 
fcflio concilii generalis hic per Dei gratiam 
congregati, fit cras de mane in folis ortu, 
videlicet die Mercurii xxvn. prxfentis mcnfis 
Martii in ifto eodem loco , ita quod omnes 
convocati -conveniant. 

Sessio I L 

'Sanda Synodus fcu hoc facrum generale 
concilium dominum Petrum de Luna Bene- 
dictum XIII. nominatum , & dominum An- 
gelum Corrario Gregorium XII. nuncupa- 
tum de papatu contendentes, & quantum in 
eis eft ecclefiam Dei notorie in fchifmate 
tenentes , legitime requifitos & vocatos , & 
provocatos in caufa fchifmatis& fidei ad hoc 
prxfcns fandum generale concilium , & om- 
nia in eo agenda , non venientes fcu legitime 
comparentes per fe vel per alios , non termi- 
no ftatuto fatisfacientes , licet expedati poft 
terminum per duas feflionfs, reputat, & de- 
cernit, & declarat in caufa fchifmatis & fidei 
contumaces, pohitquc in contumacia & de- 
fedu, & ordiettt in eorum contumaciam ad 
ulteriora debere procedi , & prxtendit fore , 
ordinans feflionem aliam fieri die Iunx poft 
dominicam in albis , qux erit xv. dies futuri 
menfis Aprilis, ad quem diem ordinat prx- 
fens fandum concilium dominum cardina- 
lem Tudertinum domino Gregorio adhx- 
rentem , & dominum Johannem Sabinen- 
fem epifeopum, S. Adriani & fandx Marix 
in Via Ut a de Flifco & de Chalanco vulgari- 
ter nuncupatos S. R. E. cardinales Benedicto 
adhxrentes , de benignitate expedandos fore 
cum intimatione , quod fi prxdidi duo con- 
tendentes ,&prxfati domini cardinales non 
comparuerint in dido termino , ad ulterio- 
ra procedere , eorum contumacia non ob- 
ftante. Ordinat nihilominus prxfentem or- 
dinationem in valvis prxfentis ecdefix ca- 
thedralis affigi publice , ne deprxmiflis va- 
leant ignorantiam allegare. 

Univerfis & lingulis , facra mandante fy* 
nodo', tenore prxfentium intimatur , quod 
hac die fabbati penuldma hujus menfis Mar- 
tii in ecclefia cathedraliPifana celebrata de- 
vote & folemniter milfa pro unione fiterofan- 
dx ecclcfix ordinata , didis in cantu litaniis 
& devotis orationibus, ac expictis aliis in ta*- 
libus confuetis, auditis quidem propofitio- 
nibus & petitionibus deputatorum , advoca- 
torum , & procuratorum facrofandx Roma- 
nae ecclcfix iniquis de papatu contendentium 


aufibus laceffitx , proh dolor ! imtno diutiffi- 
mc laccratx . per quas recenfito quod accu- 
fata contumacia infraferipeofum contenden- 
tium proxime lapfisin procefiu hujufcc caufx 
deferiptis terminis , petitum fuit eolHem con- 
tendentes , etiam & adhxrentes eis cardina- 
les, & alias ad hujufmodi concilium legiti- 
me vocatos reputari , decerni & declarari 
contumaces jam bis & nunc tertio prorogata 
feu continuata dies inftat , in qua contenden- 
tes ipfi ac cardinales eis adhxrentes & ceteri 
vocati comparere tenentur , accufataque tan- 
dem legitime hac ipla die contumacia prx- 
didorum , & petito eos contumaces reputari, 
decerni & declarari , ipfa fanda fynodus feu 
facrum generale concilium antedidum prx- 
fatis contendentibus & aliis legitime , ut ex 
procefiu confiat, ad valvas ecdefix vocatis 
& aliis lervandis fervatis , unanimi confcnfii 
& voto fuper prxdidorum contendentium & 
aliorum contumacia , reputavit , decrevit & 
declaravit per organum reverendiffimi in 
Chrifio patris & domini domini* (5. epifeopi * 
Prxneftini Pidavenfis vulgariter nuncupati , 
ficut continetur in cedula cujus tenor de ver- 
bo ad verbum eft talis : Sanda fynodus, &c. 
ideo ut fi prxelegitur feriofe. Super quibus 
quidem reputatione , decreto & declaratione 
prxfatx hujufce ecclcfix deputati petiverunt 
fieri unum vel plura publica inftrumenta in 
procefiu hujufmodi caufx reaggravanda. Da- 
tum ubi & diebus quibus fupra , anno a Nati- 
vitate Domini mccccix. indidione u. 

Sessio III. 

Sanda & univerfalis fynodus auditis , in- 
telledis , & conlideratis omnibus & fingulis 
fupradidis, & quolibet tempore volens ma- 
ture arque cum gravitate procedere, & eo 
attento potiffime , quia fide dign^ relatione 
perceperat aliquos dominos cardinales, & 
quamplures valentes prxlatos,ac nonnullo- 
rum prxlatorum procuratores & nuncios in 
itinere efle ad ipfum facrum concilium ve- 
nientes ,& Pifas infra nonnullos dies appli- 
care debere, cum quibus confiderabat agen- 
da omnia laudabilius Scconfulttusprocefiura, 
prxfentem feflionem hodiernam ufque ad 
diem xxiv. prxfentis menfis Aprilis proroga- 
vit ,& continuare ftatuit & decrevit, ordi- 
nans hujqfmodi continuativam prorogatio- 
nem per cedulam in modum edidi ad val- 
vas hujus ecdefix cathedralis Pifanx affigi 
debere , ne de ipfa prorogatione contendent 
tes prxdidi &quatuor cardinales fupra no- 
minati valeant quomodolibet ignorantiam 
allegare. < 

Univerfis & fingulis, facra mandante fyno- 
do, tenore prxfentium intimatur , quod in 
ecclefia Pifana eadem fynodo fcu facro con- 
cilio generali congregato, cantata per do- 
minum Bartholomaum epifeopum Ale- 
tienfcm mifla B. Marix Virginis* didis lita- 
niis 


Digitized by t^ooQie 


io8i CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1081 

niis in cantu , & aliis fcrvandis fervatis, hac A aurifrigiata & fine paftorali baculo, nulla e- 


die lunae de mane xv. hujus menfis Aprilis , 
quo pendebat terminus ad procedendum ad 
ulteriora contra Angelum Corrario Grego- 
rium, & contra Petrum de Luna Benedictum 
nuncupatos, de papatu perperam conten- 
dentes, ad quam etiam dominos Tudertinum 
Angelo ,& Auxitanum , de Flifco & de Cha- 
lanco cardinales Petro de Luna contenden- 
tibus przdidis adhaerentes expedandos, in 
ultima feffionc decretum fuit , poft auditos 
ambaxiatores feu nuncios illuftris domini Ru- 
perti in regem Romanorum ele&i, praeci- 


nam benedidione fada folemni , fed ea fola 
quam fimplex facerdos facere confucvit in 
fine miflx. Tunc omnes cardinales & alii 
praelati exuerunt fuum habitum , & fe indue- 
runt cappis fericis feu pluvialibus cum fin- 
gulis mitris, fcilicet albis & fimplicibus. 

Poftmodum ftatim inccepit cantor quidam 
iftam antiphonam : Exaudi nos , Domine , quo- 
niam benigna eft mifer icor dia tua , fecundum 
multitudinem miferationum tuarum refpice nos , 
Domine ; cum Pfalmo & Gloria Patri , fecuta 
ftatim oratione per unum cardinalium dida. 


pue fada per dominum advocatum & pro- g Deinde dixit diaconus , orate ; quo dido, ora 

j._ nes proftrati oraverunt fub filentio quafi per 

fpatium dicendi pfalmum Miferere mei Deus. 
Oratione fada , praedidus cardinalis legic 
cum cantu quamdam orationem , fcilicet 
iftam : Deus , qui diverfitatem gentium in tui 
nominis confcjjione adunafii , da ut renatis fonte 
baptifmatis una fit fides mentium , & pietas • 
attionum. Per Dominum. Subfequcnterdida 
proftratione durante , decantata fuit letania , 
in qua multa fiunt preces & rogationes fpc- 
ciales materiam prxfentcm tangentes & ref- 
picientcs , ut fic : Ut ecclefiam tuam fantfam & 
omnes ecclefiaflicos ordines in fantta religione 
Chrifiiana regere , dirigere , <£• fanttificare di- 
gneris , Te rogamus , &c. Item, Ut omnes ini- 
micos ecclefia humiliare digneris , te rogamus , 
&c. Ut hanc fanttam fy nodum dirigere , &c. 
Finita autem letania, praedidus dominus 
cardinalis dicit orationes propter hocfpccia- 
litcr fadas. Quibus finitis, clamat diaconus : 


curatores , feu promotores deputatos peti- 
tione , de novo contra Angelum & Petrum 
contendentes declaratos contumaces in prx- 
fenti decerni &‘dcclarari , quorum didorum 
contendentium per fe vel per alium non 
comparentium , feu huic termino & fcflioni 
non fatisfacientium prius contumacia extitit 
accufata , eadem fanda fynodus volens con- 
tinuo non per rigorem , fed cum debita man- 
fuctudine procedere maxima , quia relatione 
fide digna accepit aliquos dominos cardina- 
les & plures valentes privatos effe in via ad 
hanc facram fynodum venientes , feffionem 
p ridentis xv. diei & adum feu adus ad ipfam 
diem pendentes cOntra contendentes & eis 
adhzrentes praefatos ufque ad xxiv. diem ejuf- 
dem menfis continuantes prorogavit , ordi- 
nans atque mandans prxfentem continua- 
tionem & prorogationem in valvis ejufdem 
ecclcfiae Pifanx per prxfens publicum edi 


dum affigi, ne de hujufmodi prorogatione' Erigite, vos, & ftatim alius diaconus cardina- 


contcndcntes& cis adhzrentes prxdidi pof- 
fint quomodolibet ignorantiam allegare , 
cum intimatione quod fi in dida xxiv. die 
non comparuerint, nihilominus procedetur 


lis legit cvangelium indutus tunica. Quo di- 
do , iterum fequitur quxdam oratio per pri- 
mum cardinalem dicenda. His vero peradis, 
przccptum fuit ut omnes exirent , prxter eos 


ad ulteriora, prout prxfatx fandx fynodo qui poterant & debebant ibidem interefle 

-/i: r — n u.. quod fuit exeeutioni demandatum. 

Deinde quidam nominatus magifter Con- 
radus de Sufato petiit audientiam , ut in prx- 
fentia concilii proponeretur intentio domini 
Ruperti regis Romanorum , quam habebat 
ad unionem fandx Dei ecclefix. Cujus pe-; 
titione audita, domini cardinales quafi prx- 
fidentes ibidem, ut fupra prxmifi, miferunc 
notarios ad fingulas fedes aliorum prxlato- 
rum & procuratorum, ad petendupi fua vota 
fuper audientia prxdida concedenda vel de- 
neganda , in qua concedendam omnes con- 


ifti videbitur, eorum feu cujuflibet eorum 
contumacia non obftante. Datum Pifis, dic 
prxdida Iunx xv. Aprilis, ujndidione, anno 
Nativitatis Domini mccccix. 

Sessio IV. 

Lunx xv. Aprilis , ad quam diem conti- 
nuatum fuerat concilium in ultima feifione 
przcedente, fuit concilium de mane con- 
gregatum in ecclefia mctropolitana civitatis 
Pifanx , ubi primo devote fuit mifla de beata 
Virgine folemniter celebrata in plano cantu. 


per quemdam epifeopum, dominis cardina- E fenferunt , & fic eis concefla fuit. Tunc non 

1 Sr «11« r\nrorlnC omtmic frn- 


libus & aliis prxlatis ibidem exiftentibus,& 
fedentibus in fedes fibi affignatas , fecundum 
tempus ordinationis corumdem : ita tamen 
quod domini cardinales erant & fedebant 
in uno fcamno quafi praefidentes, & haben- 
tes dorfum ad altare , vultus autem ad epi- 
fcopos & alios coram eis afliftentes. Omni- 
bus etiam dida mifTa durante indutis fuis 
veftibus & cappis communibus. Qua mifla 
celebrata per illum epifeopum cum mitra 
Vet.fcript. & mon. ampl. Collctt. Tom. VII. 


ille magifter Conradus , fed dominus epifeo- 
pusVerdenfis collega prxdidi Conradi afeen- 
dit cathedram , ubi fecit quamdam arengatn 
aflumens thema Pax vobis. Quo aliquantu- 
lum dedudo, dixit fe efte miflos ad concilium 
prxfens pro parte fereniflimi & illuftriffimi 
principis Ruperti regis Romanorum fempet 
augufti,&c. Et deinde prxmiflis quibufdana 
proteftationibus &’excufationibus , dixit : In- 
tendo difficultate & impugnare ada & agen- 


Digitized by 


i©8* CONCILIUM PISANUM ANNI mccccis 1084 

da in dido concilio. Plura dubia quali ob- A refponfionc eadem die facienda, ut eft di- 
tium. Et ficfuit ordinatum & conclufum de 


jetiive , & quaeftiones propofuit , requirendo 
finaliter mutationem loci ditii concilii, Sc 
inulta alia, de quibus conflare plenius po- 
teft per tenorem & copiam ditiorum pro* 
politorum. 

Hac igitur propofitiorte fic fatia , domini 
cardinales praefidentes per organum domini 
cardinalis Pcneftrini dixerunt praefatis do- 
minis ambafliatoribus, quod fe retraherent, 
& concilium fuper fua requifitione delibera- 
ret. Quo fatio, concilium deliberavit, & eif- 
dem refpondit, quod mandatum , fi quod a 
rege Ruperto haberent fuper praemiffis pro- 
ponendis , exhiberent , & quod fuas petitio- 
nes, dubia, ac quaeftiones ac propofita in 
feriptis traderent, ut plenius. fuper eifdem 
poffit eifdem fatisfieri, & plenius valerent 
informari & dominus . eorumdem. Et licet 
iiujufmodi refponfionem prima facie non 
acceptarent praefati nuncii, fed potius recu- 
. farent tradere &. procuratorium & ipfa dubia 
five obietia : tandem rationibus convitii, 
praemifia tradere confenferunt Sc promife- 
runt. Et tunc ditium fuit, quod in prima fu- 
tura feflione ditii concilii refponderetur & 
fatisfieret eorum dubiis Sc quarftionibus per 
eos propofitis. Et ulterius fuit ordinatum, 
quod de ftngulis provinciis aliqui deputaren- 
tur ad videndum ipfa dubia. Et fimiliter do- 
mini cardinales aliquos ex eis ad hoc depu- 
tarent qui haberent conferre, & delibera- 
tione fatia, providere de condecenti rcfpon- 
fione prxditiis nunciis facienda. 

Hoc fic conclufo , ftatim generalis advo- 
catus concilii pro & nomine procuratoris Sc 
promororis cura concilio deputati publice 
requifivit, quod duo contendentes , & car- 
dinales eifdem adimentes numero quatuor , 
quorum tres domino Beneditio , fcilicet de 


B 


confcnfu in concilio afiiftentium. 

Sessio V. 

Mercurii xxiv. menfis Aprilis fuit quinta 
feffio concilii generalis in ecclefia majori, 
ubi celebrata primo rniflafolcmniterde Ah- 
gelis per quemdam epifeopum modo fupra 
praemiflo in proxima praecedenti feflione, & 
aliis folemnitatibus praemiflis, vocati fuerunt 
duo contendentes , fed non cardinales eis ad- 
haerentes , fcilicet in valvis ecclcfiae eo modo 
quo fupra praemiflum eft , & quia nullus ex 
eis vel pro eis comparuit , accufata & adju- 
dicata eorum contumacia extitit, promotore 
inflante. Et poflmodum licet ordinatum fuifi- 
fet in proxima praecedenti 'feflione, quod 
nunciis regis Ruperti fuper dubiis fuis Sc 
eorum propofitis hodie refponderetur $ quia 
tunc praecedente tempore de Pifa hofpite in- 
falutato receflerant, dimifla per eos quadam 
appellatione clam Sc occulte 5 praefatis eo- 
rum dubiis hac die rcfponfum non extitit , Sc 
etiam quia fatiis duorum contendentium 
vifis & auditis , refponfio clarior poterat ad 
praeditia dubia haberi. Igitur hac die pro 
fundanda hujus facri concilii intentione, letia 
fuit quaedam prolixa feriptura (a) per modum 
libelli Sc articulorum contra ipfos conten- 
dentes, fatia eorum continens, Sc publice 
propofitae condufiones , ad quas tendit pro- 
motor hujus concilii inferendo. Et infupec 
quamvis fatia in ditia feriptura contenta Sc 
narrata dicerentur effe notoria , nihilominus 
ad majorem eorum pacificationem advifa- 
tum fuit fore expediens , quod procederetur 
ad eorum probationes ; ad quas recipiendas 
eligerentur aliqui notabiles viri per nationes 
vel provincias, prout videbitur expedire. 
Quibus peratiis , continuata fuit feffio ad 


Chalanco, de Flifco Sc Auxitanus , & Grego- 
rio unus adhaerent, evocarentur in valvis ec- j) diem Lunat inde proximo fequente. 
defiat comparituti in hoc facro concilio, &c. 

Cum debite citati & vocati fuiflent, accu- 
fando eorum contumaciam, nifi legitime 
per fc vel procuratores idoneos comparercnt. 

Qua requifitione fatia, duo cardinales vel 
tres vel quatuor archiepifcopi & epifeopi una 
cum notariis, ut teflibus, venerunt ad valvas 
ecclefix , & inde poflmodum reverfi , retule- 
runt quod folemniter Sc debite vocaverant 
praeditios, de quibus Sc pro quibus nullus 
comparuit. Et tunc ad promotoris inflan- 
tiam reputati funt contumaces per conci- 
lium. Poflmodum per unum de dominis car- 
dinalibus ditium fuit, quod plures erant 
praelati & domini ac viri folemnes ad con- 
cilium venturi » quorum praefentia erat con- 
cilio profutura , & ideo fi videbitur expedire, 
di<S fefiionis concilii continuaretur & pro- 
rogaretur ufque ad xxiv. ditii menfis Apri- 
lis , & interim legerentur propofita nuncio- 
rum ditii regis Ruperti , & ordinaretur de 


S £ s s 1 q VI. , 

Martis xxx. & ultima die menfis Aprilis 
fuit fexta feffio fantiz fynodi univerfalis in 
ecclefia Pifana, in qua fupcrvcncrunt plures 
Anglici epifeopi, abbates, dotiores, Sc alii 
cum magna comitiva fzcularium dum mifla 
cantaretur. Qua celebrata , Sc aliis folemni- 
tatibus folitis adimpletis , primus ditiorum 
Anglorumin ordine, fcilicet Salifbericnfis, 
ftatim cathedram afeendit , incipiens fer- 
monem fuum per hoc thema : J uftitia & ju- 
dicium prapamtit fcdis ejus. Quod quidem 
thema deduxit prolixe , inducendo concilium 
& praelatos ad infequendum voluntatem di- 
vinam , & non propriam vel humanam , & 
ut omnem carnalem affetiionem & appeti- 
tum dominandi abjicerent , fenfus fuos fub- 
jieientes rationi ac difpofitioni divinae , qua- 


(*) Extat hxc feriptura in Spicilegii tom. t. ia adis 
«juintx fciConic concilii Pifani. 


Digitized by ^ooq e 


1085 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


1086 


tenus omnifemota carnali affcdione , odio , A non tamen mifla durante, quia tunc fedic 


favore , timore & amore, ftuderent providere 
ecclefiz & fedi apoftolicz de paftorc, qui 
in vera caritate vellet*Chriftum fequi & uti- 
litati fubditorum intendere. Finaiiter com- 
» picta’ propofitione dixit per hzc verba : R. 
» patres & domini , ex parte fereniffimi & illu- 
” ftriffimi principis regis Angliz , &c. domino- 
» /um praelatorum & cleri totius regni veni- 
« mus ad concilium , cum bona & fiifficienti 
»» ac necdTaria poteftatc faciendi & confen- 
** tiendi ea, quz per hoc fandum concilium 
” vel majorem ac faniorem partem ipfius vi- 


poft dominum camerarium Narbonenfcm 
archiepifcopum, fed ftatim mifla dida, & 
indutus pluviali & mitra alba tranfivit ad lo- 
cum przfldentis. 

Sessio VII. 

Sabbati iv. menfis Maii fuit feptima feflio 
facri concilii univerfalis in loco folito , ubi 
primo mifla de S. Spiritu per quemdam epifc 
copum celebrata, & aliis folemnitatibus fy- 
nodi fadis, prout fupra in iv. feffione di- 
ftum eft, quidam folemnis dodor de (ludio 


*» debtmtar facienda , nofque offerimus fadu- g Bononienfi , Petrus de Anchorano vocatus 

»’ ros quicquid pro bono & utilitate ecclefiz B J: J fV 

« poterimus. Poftmodum fupplicavit concilio, 

. quod vellent regratiari domino patriarchz 
& aliis de regno Franciz, fpecialiter autem 
domino gubernatori Januz , & univerfitari 
Pariflenfls ftudii de gratiis , libertatibus & 
donis fibi& aliis venientibus ad didum con- 
cilium, ob ipfius concilii reverentiam & fa- 
vorem multipliciter fadis & impenfis. 

Hoc fodo, quia propofitio didi domini 
epifeopi Saliiberienfis longa fuit, nihil de 
principali proceflu adum fuit nec cxtitic , 
przter hoc quod illico afeendit cathedram 


afeendit pulpitum didz ecclefiz , quodPeft 
quafi in medio cjufdem , & ibidem propo- 
fuit refponfiones at^quzftiones (4) & dubia 
per ambaifiatores regis Ruperti fuperius no- 
minati alias motas & fodas , omnibus prz- 
fentibus qui voluerunt intereffc , nemine re- 
jedo , improbando primo fadum ipforum 
nunciorum feu oratorum, & oftendendo 
quocfdida dubia moveri non debuerant. Se- 
cundo repetiit fuccinde effedum didorutn 
dubiorum , quafi ea fummando. Tertio fun- 
davit intentionem concilii ex adverfo. Quar- 
to , refpondit ad didas quzjliones & eorum 


— C •* i — 

advocatus fifcalis, ubi propofuit, quod licet ^ rationes. Deinde per advocatum fifcalem 


In proxima fefiione przcedenti deliberatum 
fuiflet , hac die nominari debere nomina do- 
minorum commiflariorum eledorum ad re- 
cipiendum tcftes, litteras , inftrumenra , &c. 
caufam contra didos contendentes tangen- 
tia» tamen quia plures viri folemnes, inter 
quos nominant Anglicos & nuncios eledo- 
rum imperii tam fzculares & eftlefiafticos 
nondum propter tardum eorum adventum 
potuerunt fuper hoc deliberare & debite in- 
formari potuiffe. Ideo quia eadem dic dida 


petitum fuit, quod nominarentur qui audi- 
turi & recepturi erant tefies, inftrumenta, 
probationes , &c. fuper fadis contra didos 
dominos contendentes propofitis in przce- 
denti feflionc,& ipforum fadorum notorie- 
tate , proutalias per concilium fuerat appun- 
duatum ; ejui tunc nominati fuerunt , & cum 
eifdem ad petitionem dominorum cardina- 
lium duo ex eis fuerunt nominati, qui de con- 
fcnfu concilii in dida receptione intereflent. 
Quibus omnibus fic nominaris per concilium 


nominatio non poterat expediri , petiit con- D dc omnium confenfu concefla fuit eifdem 


tinuationem hujus diei flendam, fi placeret 
concilio, ufque ad diem fabbati fequenris, 
quz erit 1 v. menfis Maii. Subjungens infu- 
per quod tam epifeopus Verdcnfispro fe & 
fuis complicibus alias publice in concilio , 
prout fupra radum eft, propofuiflet multa 
adinventa falfa , fcandalofa & injuriofa , quz 
non credebantur procedere de mente & con- 
fcientia regis Ruperti, in regem Romano- 
rum , ut dicebat, fecundo elcdi, cujus orato- 
res fe. efle dicebant. Ad quz quidem propo- 
fita hodie foret rcfpondendum per ordina- 
tionem concilii, prout eifdem oratoribus fue- 
rat oblatum > quia cum de fynodo fanda abfi 
que licentia receflerant , poenas juris incur- 
rendo , de quarum profecutione proteftatus 
eft , ordinatum fuit , quod refponfio hodie 
flenda ad illa talia qualia dubia differretur in 
primam futuram feflionem, petita prius per 
Angulos eorum fuper hoc deliberatione. In 
hac feffione concilii generalis comparuit do- 
minus patriarcha , in qua przfcdit fedens in 
medio duorum antiquorum cardinalinm , 
Vet. Script. & Mon. qnpl. Colle ft Tom. VU. 


commifiio ad przmifla faciendum. Poftmo- 
dum didum fuit , quod fi videretur expedire, 
& placeret concilio mitterentur Aliqui ad 
Ladislaum regem Siciliz ab aliquibus nun- 
cupatum , petituri ut huic concilio nullum 
przftaret impedimentum, fed faveret, &c. 
Super quo tunc nihil extitit deliberatum, 
nec conclufum. Sed continuata fuit dies hu* 
jufmodi concilii ad diem Veneris proximam 
fequentem, quz erat decima dies didi menfis 
Maii , & interim reciperentur probationes. 

•Sessio VIII. 

• 

Die Veneris decimi menfis Maii fuit oc- 
tava feflio in loco & hora folitis , ubi mifla 
folemniter celebrata, &c. advocatus fifcalis 
una cum promotorc, &c. nomine didi oro- 
curatoris petiit & requifivit unionem duo- 
rum collegiorum rite, jufte & canonice fuifle 
&eflefodam pro bono tam pii negotii, fic- 

f«) Hscc dubia 8c ad eadem refponfiones extant fepara- 
tim in rof. codice S. Laurentii , & in Spicilegio tom. 6. in 
quinta feffione concilii Pilani. 

CLqqqij 


['3 


Digitized by 


i 1 1 


oogle 


jo8r CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1088 

que decrevit declarari , approbari & pronun- A nando terminum ad odavam diem fequen- 


!>] 


tiari per fandam fynodum. Secundo , petiit 
convocationem hujus concilii per dominos 
cardinales utriufque collegii fadam fuiffe ri- 
te, jufte, canonice & legitime, loco ac terh- 
pore competenti , habili , tuto , libero, & ido- 
neo , & fecuro , ac convenienti , & fic dccre- , 
tum pronunciari & approbari. Tertio, quod 
ipfa fanda fynodus decernat , declarer &, pro- 
nuntiet hanc (andam fynodum elTe generale 
& univerfale concilium , rcprzfentans uni- 
verfalem ecclefiam catholicam , fibique com- 
petere tamquam ad unicum judicem fuperio- 
rem in terris , cognitionem , decifionem , St 
omfiimodam determinationem hujus caufz a 
contra idos duos de papatu contendentes, 

& ut dicitur colludente^ cum omnibus per- 
tinentibus , emergentibus , incidentibus & 
connexis , & eam tangentibus. Quarto , quod 
cum terminus datus ad producendum , reci- 
piendum & examinandum teftesfuiflet nimis 
brevis, maxime cum infra eumdem termi- 
num inciderint tria fefta , fcilicet domfhica, 
feftum ( 4 ) B. Johannis apoftoli , & apparitio 
B. Michaelis, quatenus daretur alius terminus 
ad hoc faciendum competens & idoneus. 
Hoc dido, fubjunxit didus advocatus, quod ^ 
fi haec concilio placerent, hoc exprimerent: 
ad quod multi alta voce ftatim rcfponderunt, 
placet. Nihilominus poftea per notarios, tc- 
ftibuseifdem afliftentibus, St etiam per alios 
ad hzc deputatos figillatim inquifita fuerunt 
vota fingulorum fuper przmiflis: & repertum 
fuit omnes in przmiflis confcntire , paucis ex- 
ceptis, videlicet tribus aut quatudr. Deinde 
hac inquifitione fada & relata , quidam doc- 
tor de juffu &c. afeendit pulpitum , qui no- 
mine quo fupra petiit, requifivit & poftulavir, 


tem , quz erit xvu. Maii , ad producendum , 
& examinandum , & recipiendum didos tef- 
tes , & aliis ad procedendum , prout juris ef- 
fet, continuata fuit feffio concilii proximo 
futura. Pronuntiatio autem talis eft. 

» Sanda fynodus , habita plena & matura 
deliberatione , decernit , pronunciat , St de- 
clarat unionem & conjundionem fadam de 
duobus oollegiis dominorum S. R. E. cardi- 
nalium fu jfle & e fle legitimam & canonicam, 
ipfamque fua audoritate roborat , approbat 
St confirmat pro bono tam fandi & pii nego- 
tii, ac evidenti & eminenti neceffitatc uni- 
verfalis ecclefiz catholicas, extirpationis fchif- 
matis , ac unionis & reintegrationis ipfius cc- 
fius ecclefiz, & etiam hanc (andam fynodum. 
per dominos pardinalcs utriufque collegii ad 
tantum bonum (imul unitos & congregatos 
tempore congruo , & in loco tuto & habili Sc 
idoneo, fecuro St libero, rite, debite & ca- 
nonice convocatam. Declarat infuper, pro- 
nunciat & decernit per Dei gratiam hic cfle 
generale concilium rcprzfentativum totius 
univerfalis Catholice ecclefiz rite, jufte & ra- 
tionabiliter fundatum & congregatum, Sc ad 
hoc generale concilium , tamquam ad uni- 
cum fuperiorem & judicem in terris perti-r 
nere hujus caufz & omnium propofitorum 
contra dominos Benedictum & Gregorium 
nominatos contendentes , feu, ut afleritur , 
colludentes de papatu , cognitionem , exami- 
nationem , decifionem , & omnimodam de- 
terminationem , ac omnium & fingulorum 
•ad didam caufam pertinentium , quoquo- 
modo depffildentium, incidentium feu emer- 
gentium ex praemiffis. Item, (anda fynodus, 
habita matura & plena deliberatione ex cau- 


quod dida fanda fynodus decerneret , pro- p fis przmiflis , pro fecunda dilatione ad pro- 


ntmeiaret & declararet licuifle , potuifle & de 
buifle fe fubftrahere ab obedientia didorum 
contendentium a tempore quodefierunc pro- 
fcqui unionem ecclefiz perviam mutuzccf- 
fionis , juxta przceptum Domini per prophe- 
tam dicentis : Recedite 4 tabernocftlo impiorum , 
nefimulinvplvamini in peccotis eorum. &C. Et 
fubjunxit , quod fi concilio placeret , hoc di- 
cerent : quo dido , rcfponfum fuit alta voce 
per conjundam multitudinem , Pluet, P lo- 
cet. Dicunt tamen aliqui , quod (uper ifto fuit 
contradidio quorumdam cardinalium , in- 
ter quos audivi nomfnare Pcneftrigum. His 
peradis , dominus patriarcha tunc przfidens 
St fedens in medio dominorum cardinalium, 
furrexit de fedefua, & tunc afeendit pulpi- 
tum , affiftentequc domino epifeopo Salifbc- 
rienfi, qui primus eft inter Anglicos, coepit 
idem patriarcha legere cedulam continen- 
tem in effedu decretum , declarationem , 
pronunciationem St approbationem ex parte 
fandz fynodi fadam de omnibus St fingulis 
per promotorem St advocatum petitis , affig- 
[<*] Vulgo diftumS. Johannii ante Poraun Latinam. 


ducendos teftes ftatuit terminum ab hodie ad 
odo dies, quz erit xvn. menfis Matii, & ad 
illum diem aflignat proximam (cilionem. 

Sessio IX. 

Die Veneris xvu. menfis Maii fuit i x. feffio 
concilii , in qua poft mifiam St alia confueta , 
ad petitionem promotorum fuit pronuntiata 
per patriarcham ad hoc de confenfu fingulo- 
rum de concilio deputatam quzdam cedula 
fuper expeditione hujus diei , fadis primo per 
advocatum petitionibus, & fecuto confenfu 
fingulorum de concilio (uper cifdem petitio- 
nibus. Fuit etiam petitum , quod ut melius 
& cum majori concordia poffit procedi, (i 
contigerit in pofterum , durante concilio , ali- 
quos , cujufcumque ftatus exiftant , (ituatos 
cfle vel fore in aliquibus majoris vel minoris 
ordinis, Stc. quod hoc non poffit generare 
przjudicium, vel jus novum adquirere, fed 
cuilibet remaneat fua praerogativa illzfa,quod 
concorditer conceftiim eft. Tenor autem ce- 
dulz talis eft. 

m Sanda & univerfalis fynodus hic in Chri- 


Digitized by OQie 


io&9 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1090 

fti nomine congtegata , declarat, pronunciat A tertiani dilationem ad probandum, & teftes 


& decernit ex juftis & rationabilibus caulis a 
Petro de Luna, qui Benedidus XIII. & An* 
gelo Corrario , qui Gregorius XU. diceban- 
tur , improbe contendentibus de papatu , Sc 
ab i pforum cujullibct obedientia Ucuiffe rece- 
dere libere Sc impune , videlicet a praefato Be- 
nedicto ab eo tempore, quo viam ccffionis 
per eum folemniter juratam realiter profequi, 
Sc eam affe&ualitcr adimplere damnabiliter 
omifit: & a praefato Gregorio ex eo tempo- 
re , quo viam ccifionis per eum juratam & fo- 
. lemni voto firmatam Sc promiflam realiter 


producendum, & ad ulteriora procedendum, 
prout eidem laneae fynodo videbitur expedi- 
re, diem Mereurii proximam , quae eritxxu. 
hujus meniis , ad quam diem ftatuit Sc ordi- 
nat proximam feffionem. 

Dum vero peterentur vota Ungulorum fu- 
per praemilfis , omnibus in eilHem confen- 
tientibus, contradixit unus Anglicanus corti- 
fanus de fervitoribus (a) Errori i , cui prop- 
ter contradictionem peritum cft, an manda- 
tum haberet elfendi in concilio : quo refpon- 
denfte , quod nullum habebat mandatum, Ha- 


profequi Sc damnabiliter adimplere prxtcr- R tim cum confulioae ejectus de concilio , & 

* 1 1 " - J _ J /- • _ J • it». o. . r. .. 

mifit. • 

a Infuper eadem fanda fynodus ex caulis 
» quibus fupra pronunciat, ftatuit , ordinat , Sc 
» decernit praefatis contendentibus de papatu , 

» Stipforum cuilibet, qui canonice requiliti Sc 
» vocati in prxfenti caufa fchiftnatis Sc fidei , 

» fuerunt declarati legitime contumaces fore 
» a eundis Chrifti fidelibus omnimodam obe- 
» dientiam fubftrahcndam ex nunc & inantea 
» ab omnibus pro fubftrada haberi > & ita ob- 
p fervandum decernit, pronunciat atque man- 
b dat. 

b Proceflus autem St fententias , condemna- 
» tiones, privationes, nihilitates,conftitutio- 
b nes , Sc ceofuras quafcumque pec ipfos con- 
m tendentes in ipforum alterum in prarjudicium 
s unionis ecclefix , aut profecutioois ejufdem 
a. contra fubftrados aut in pofterum fubftrahen- 
b dos fados & in pofterum flendos hxc fanda 
b fynodus decernit Sc declarat caflbs exiftere , 
m Sc nullius efte roboris vel momenti , & cof- 
■ dem cadat Sc annuilat, quatenus de fado pro- 
o> cefferunt, aut in futurum procedent. 
b Item , eadem fanda fynodus in favorem 
b fidei, & pro fchiftnatis exftirpationc , ac lace- 

b rata ecclefia unienda & pacificanda , deccr- . m . 

b nit, pronunciat & declarat, omnes cujufcum- D citati fuiftent ad videndum Sc audiendum 


tamdem ad fciendum quis effet, Sc caufam 
advenitis Sc contradidionis , Sc unde veniret , 
miftus eft in carcerem. 

Sessio X. 

Mercurii xxn. meniis Maii fuit decima 
feffio concilii generalis , ubi mifia per do- 
minum Turoncnfem archiepifcopum cele- 
brata , & aliis iblitis folemnitatibus adim- 
pletis , petitum fuit a lingulis de concilio pec 
aliquos ad hoc deputatos, & etiam per ad- 
vocatum & promotospm, an placeret con- 
cilio quod domini epifeopi Cameraccnfis Sc 
Atrebatenfis irent ad dominum gubernato- 
rem Janux & Januenfes , videlicet Camera- 
cenfis ex parte concilii , Sc Atrebctenfis ex 
parte collegii pro certis negotiis, Scc. quod 
omnibus placuit. 

Poftmodym per profatos, advocatum no- 
mine promotoris petitum extitit , quod cum 
datifuiflent plures termini ad producendum, 
recipiendum Sc examinandum teftes fupec 
articulis Sc eorum notorietate alias propoG- 
tis in concilio contra duos contendentes , Sc 
domini ad hoc deputati multos recepilfcnc 
& examtnaflent , ipfique duo contendentes 


que.ftatus, ctiamfi cardinaiatus prxlulgeant 
b dignitate, qui in caufa prxfenti funt autclfe 
b poliunt judices feu conjudices in concilio, 
s etiam efte pofle legitimos teftes , eorumque 
b tam teftimoniis,quam fententiis fidem elTe 
b indubiam adhibendam. 
b Item , cum proptcl diverfitatem & proli- 
» xitatem articulorum in pratenti caufa produ- 
b dorum pollet teftium examinatio dilpendio- 
® • fe protelari , propterea fanda fynodus decer- 


eorum publicationem , quatenus ad hoc vo- 
carentur , qui fi non comparerent aut eo- 
rum alter per fe vel alium , accufabant eorum 
contumaciam. Et ipfa adjudicata , petierunt 
didas atteftationes publicari , de qua petitio- 
ne Sc requilitione petierunt inftrumenta, &c. 
Qua petitione fada , de beneplacito Sc aflen- 
fu concilii duo ex dominis cardinalibus, Sc 
cum ipfis domini archiepifcopi Janucnfis Sc 
Pifanus, una cum notariis & tcftibus iverunt 


nit, pronunciat, & declarat, quod domini j; ad valvas ecclefix vocatum prxfatos conten- 


commiflarii feu exagninatores ad hoc per fan- 
dam fynodum deputati, poffint didos arti- 
culos declarare, fpecificarc, & in cifdem ad- 
dere, detrahere Sc mutare , ac etiam novos 
articulos de novo recipere , Sc fuper eis teftes 
examinare , Sc interrogatoria facere , prout 
utilitati Sc accelerationi caufx viderint expe- 
dire^ mittere etiam extra locum concilii, 
maxime Florentiam , ad recipiendum Sc exa- 
minandum teftes, & ex prxdidis caufa cog- 
nita Sc deliberata, dat , ftatuit Sc decernit. 


dentes. Quibus reverfis, petito per promoto- 
rem , quod de hujufmodi vocatione, &c. fie- 
ret relatio 5 unus ipfbrum dominorum cardi- 
nalium retulit pro fe Sc aliis qui cdm ipfo fue- 
rant, quod prxfatos contendentes vocave- 
rant ad promifla, quorum nullus aut eorum 
nomine pro ipfis comparuir. Et tunc repu- 
tati funt contumaces per patriarcham prxft- 
dentem. 

[«] Errorium vocat GregoriumXII. propterea quod fub- 
ftradtt ei obedientia, errans vix fcirct ubi reclinaret caput. 

Qqqq iij 


l>3 


Digitized by 


Google 


1 0£i 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


1092 


Deinde per advocatum & promotores . 
praefatos petitum extitit,-quod in praedido- 
rum contendentium contumacia publicaren- 
tur atteftationes teftium per dominum ar- 
chiepifcopum Pifanum , fi placeret concilio. 
Quod omnibus placuit. Et tunc idem domi- 
nus archiepifcopus cathedram ad hoc depu- 
tatam afcendit , ubi narravit quod cum do- 
mini commifiarii ad hoc per concilium de- 
putati multos tcftes rccepificnt, & examinaf- 
fent in caufa fchifmatis & fidei contra duos 
perperam contendentes de papatu , ipfifquc 
pro contumacibus reputatis, fibi fuiflofein- 
jundum , quod eafdem atteftationes publi- 
caret. Primo dixit fc publicaturum eas gene- 
raliter, deinde fpecialitcr. In genere namque 
dixit quod omnes articuli contra praefatos 
contendentes propofiti & maxime fubftantia- 
lesfunt prolati’, veri, notorii & publici. In 
fpecie autem dixit , quod ut melius darius 
& lucidius appareret , de ipforum Ungulo- 
rum probatione , finguli articuli legerentur 
per unum de notariis qui ipfas atteftationes 
redegerant in fcriptis,& in fine fingulorum 
articulorum publicaret idem dominus ar- 
chiepifcopus per quo$ tcftes articulus proba- 
» tur. Ifte articulus in prima fui parte proba- ( 
» tur verus & notorius per quindecim teftes , 

» de quibus tres funt cardinales, unuspatriar- 
» dia, fex epifeopi , unus abbas , tres dodo- 
» res juris, & unus licentiatus in decretis. Se- 
® eunda pars ejufdem articuli probatur vera & 

* notoria per quindecim teftes , quorum tres 
» funt cardinales unus patriarcha , quinque 

* epifeopi , unus abbas & qua tuor legum. do- 

* flores, & unus licentiatus in decretis. Ter- 
•> -tiae pars quae incipit : Et tunc illtco probatur 
® vera & notoria penx. tVftes, quorum unus 
» eft cardinalis , unus patriarcha, tres epifeopi, 

* unus abbas , duo dodores & unus licentiatus 

® in decretis. Deinde ftatim notarius legit fe- I 
eundum articulum. Quo ledo dixit didus 
» dominus archiepifcopus P-ifanus : Ifte fecun- 
„ dus articulus probatur verus & notorius per 
„ odo teftes , quorum tres funt cardinales,unus 
» epifeopus , unus eledus ad ecclcfiam cathc- 
„ dralem , duo dodores , unus licentiatus in 
, decretis. Poftmodum notarius coepit legere 
tertium articulum Sc fecuta fuit publicatio _ 
co modo quo nunc fupradidum eft , & fimi- 
liter fadum fuit de fingulis articulis fequen- 
tibus ufque ad vigefimum articulum inclu- 
five. Etquiaproptcr magnum numerum alio- 
rum articulorum fequentium non potuit ho- 
die perfici publicatio , ^fctiit idem dominus 
archiepifcopus publicationem refiduorum 
differri atque in craftinum , fi placeret con- 
cilio. Et hoc omnibus placuit. Sicque reccf- 
ferunt domini de concilio. 

Sessio XI. 

Jovis xxui. Maii fuit xi. feffio concilii , in 


i qua poftmiflae celebrationem & alia cdnfue- 
ta , perfecit dominus Pifanus publicationem 
teftium, quam heri inchoaverat, fcilicet uf- 
que ad ultimum articulum qui eft xxxvir. 
Deinde ledi fuerunt per eum quinque novi 
articuli ab aliis fuper additi per dominos exa- 
minatores, qui hacc poterant vigore fuaecom- 
mifiionis , fuper quibus etiam teftes recepe- 
rant & examinaverant, publicavit eorum de- 
politiones eo modo quo de aliis praemiflTum 
eft. Quibus peradis , advocatus concilii pro 
Sc nomine promotoris etiam petiit & requi- * 
fivit formalitcr ifto tnodo : Reverendiflimi « 
j patres, audiviftis fufficicntem & plenam rela- « 
tionem fadam & hic in veftrum & totius fan- « 
dae fynodi praefentia recitatam per reveren- « 
dum patrem dominum archiepifcopum Pi- « 
fanum ,dc mandato reverendiftimorum in « 
Chrifto patrum dominorum cardinalium <* 
Laudenfis & S. Angeli fenioris , Sc domino- * 
rum praelatorum, & aliorum commiftariorum « 

& examinatorum in praefenti caufa per hanc « 
fandam fynodum deputatorum , & ex eorum «* 
authentica & fufficicnti relatione clare con- « 
ftat omnia & quaecumque propofita & pro- « 
duda contra duos Benedictum & Grego- « 

; rium contendentes , imrpo verius colluden- «* 
tes de papatu eflfe publica manifefta & no- « 
toria , ita quod non polfint aliqua tergiver- <* 
fatione celari., propterea peto , fupplico Sc « 
requiro nomine, & pro parte promotoris & « 
procuratoris , ad pcrfecutionem caufa prae- * 
fentis per hanc fandam fynodum deputato- * 
rum , per eamdem fandam fynodum pro- « 
nunciari, decerni , & declarari omnia Sc fin- « 
gula in dida petitione contenta elfe vera , ■ 
publica, manifefta , & notoria , Sc fuper eis « 
tamquam veris fufficientcr probatis , publicis, « 
manifeftis & notoriis, .ad ulteriora proceden- « 
dum, prout tam magnae nccelfitati ecclefiae « 
ac pertinaciae , contumaciae & obftinationi * 
didorum Benedicti Sc Gregoru haec fanda « 
fynodus viderit expedire. • 

Poftmodum petita fuit deliberatio concilii 
per didum advocatum , an fcilicet placeret, 
quod ad audiendum determinationem fan- 
dae fynodi fuper didis petitis & requifitis , Sc 
interim ad deliberandam fuper eis aflignare- 
tur terminus ad diem fabbati proximam , 
quod placuit concilio. Et tunc per didum 
archiepifcopum fuit pronunciatum in hunc * 
modum : Sanda fynodus , audita dida re- “ 
latione ftatuit terminum ad deliberandum " 

& audiendum determinationem facri con- * 
cilii fuper didis petitis Sc requifitis ad diem * 
fabbati proximam, quae erit xxv. menfisprar- “ 
fentis Maii , & ad ulteriora procedendum * 
prout fandae fynodo’ videbitur , ad quam * 
diem ftatuit proximam feffionem ,& ordi- * 
natum quod ipfi duo contendentes citaren- 
tur , fuitque tunc citatorium in valvis ec- 
clefiae appofitum in una cedula. 

Eadem die poft prandium fuit congrega- 


Digitized by - 


Google 



10^3 CONCIL.IUM PISANUM ANNI mccccix. 1094 

tio generalis dominorum de concilio in cc- A quod domini cardinales eligerent aliquas per r 


defia S.Martini fuper forma ferendx fenten- 
tix in ter locutori* , fuper notorietate articu- 
lorum, &c. Et fuic data quaedam ccdula , quae 
per fingplas provincias vifitata fuit & corrc- 
da. In fine concilii venit quidam , & prx- 
fentavit dominus cardinalibus quafdam bul- 
las claufas a Pejro de Luna cifdcm tranf- 
miflas , quas nullus de fua obedientia quon- 
dam voluit recipere i fed dominus cardina- 
lis Mediolanenfis eas recepit , mitigante do- 
mino patriarcha , ut videretur tenor earum 
per quas in effc&u prohibet cardinalibus , ne 
procedant ad quemcumque tradatum alium 
eligendi in papam ,Sc magnam narrationem 
ponit , tandem ferendo fententias latas , eo 
ipfo , contra non parentes didis litteris, ex- 
communicationis, depolitionis , degradatio- 
nis , inhabirationis , &c. Et ulterius per caf- 
dem ratificat , approbat , & confirmat alias 
bullas Sc conftitutiones per eum contra fub- 
ftrahentes vel appellantes a fede apoftolica 
latas , editas , & emanatas , & multa alia con- 
tinebant , de quibus, earum tenore audito , 
multi lxtati funt, quia per eas apparebat eum 
fuifle vocatum ad prxfens concilium. Item, 
conflabat de iplius pertinatia , obftinatione 
& contumacia. Irem, per eas apparebat quod 
fruftra amplius expedarctur,&c.Immoplus 
fecundum plurimorum judicium operaban- 
tur ad ejus convidionem , quam multorum 
teliium probationes. 

Sessio XII. 

Sabbati xxv. Maii vigilia Pentccoftes do- 
mini fuit xn. feflio concilii. Primo mifiade 
B. Virgine per epifeopum Saoncnlcm cele- 
brata , didifquc Sc peradis aliis precibus Sc 
folemnitatibus afluetis, ad petitionem advo- 
cati fifcalis , &c. duo domini cardinales dia- 
coni, una cum quibufdam aliis praelatis no- 
tariis Sc tcftibus iverunt ad valvas , ecclefix 
‘vocatum ipfos contendentes , quorum do- 
minorum cardinalium relatione fada , feili- 
cet quod nemo eorum per fe vel per alium 
comparuit , reputati funt contumaces , & 
per dominum patriarcham pronunciatum 
„ extitit ut fequitur : Sanda fynodus, attenta eo- 
„ rum de quibus agitur notorietate , de qua per 
„ fadorum evidentiam, depolitiones teliium, 
„ Sc alia documenta legitime conflat , habita 
» fuper his matura deliberatione, pronunciat, 
» decernit, & declarat , crimina , delida Sc ex- 
ii cefliis, & alia ad decifionem neceflaria in pro- 
11 fecutione prxfcntis caufx deduda , contra 
u Petrum de Luna & Angelum Corrario de pa- 
» patu contendentes per promotores feu pro- 
i> curatores per hanc fandam fynodum depu- 
» tatos fuifle Sc efle notoria , Sc tamquam fu- 
„ per notoriis fuifle Sc efle ad ulteriora proce- 
„ dendum , Sc licut in caufa in qua imminet 
„ fcandalum , & periculum notorium efl in 
» mora. Poftmodum fuit petitum an placeret 


fonas idoneas mittendas apud Senas Sc Lu- 
cam pro bona , jufta & utili caufa. Infuper 
quod placeret concilio quod domini com- 
miflarii ad examinandum tefles alias deputa- 
ti poflent recipere quafcumque probationes 
ufque ad finem caufx. Ulterius quod ad diem 
Mercurii proximam aflignarctur proximaSel- 
fio ad deliberandum & determinandum de 
dic ad quam citarentur duo contendentes ad 
audiendum jus & definitivam fententiam. 
Qtix omnia placuerunt. 

Sessio XIII. 

Mercurii xxix Maii fuit xm. feflio conci- 
lii , in qua poft miflam Sc alias folemnitates 
& orationes folitas , magifter Petrus Plaoul 
afeendit pulpitum ecclefix , Sc dixit quod 
habebat explicare opinionem matris fux, uni- 
verfitatis fcilicet Parificnfis, & affumfit the- 
ma Congregabuntur filii Jud/t & Jfrael, & po- 
nent fibi coput unum , Ofee c. i . in fine. Et fe- 
cundum Hebrxos efl principium fecundi caj>. 
quod deduxit multum notabiliter , ut patet . 
per proceflum fuum,in cujus fine dixit quod 
per hxc qux dixerat , nolebat univerfitas Pa- 
rifienlis fibi attribuere audoritatem aliquam 
feu prerogativam fingularcm.Non enim fola 
efl univerfitas regni Francix,immo &Angli* 

Sc Alamannix Sc Italix Sc aliarum nationum, 
cum de omnibus mundi partibus ibidem 
conveniant Audentes. Unde fi quid boni fa- 
ciat ipfa univerfitas aut dicat , five fecerit 
aut dixerit , honor debet attribui non folum 
Gallicis, fed omnibus prxdidis. Opinio au- 
tem univerfitatis fuit, quod ifti duo conten- 
dentes de papatu funt fchifmatici , pertina- 
ces Sc veri hxretici , redftino hxrefis ftride 
Sc proprie fu mto. Hujus etiam opinionis di- 
xit efle univerfitates Aureliancnfem Sc An- 
degavenfem. Quo fado , unus epifeopus Sc 
1 unus magifter in theologia Anglicus&unus 
alius de Audio Tholofano afeenderunt pul- 
pitum. Et tunc dominus epifeopus dixit om : 
nes magiftros in theologia, qui ad hoc fa- 
crum concilium convenerant fuifle congre- 
gatos ,& conculifle folemniter fuper hac ma- 
teria. Qui omnes nemine difeordante fue- 
runt opinionis prxdidx. numerus vero di- 
dorum magiftrorum quos nominavit erat 
centum & quinque , qui omnes erant ma- 
giftri , exceptis fex vel odo , qui erant tan- 
tum licentiati & bachalarci formati. Denu- 
muero prxdi&o erant xxm. magiftri de uni- 
1 verfitate Parifienfi,alii de aliis ftudiis. Dein- 
de fubjunxit didus epifeopus , quod hhjus 
opinionis erat univerfitas Bononienfis , & fi- 
militer univerfitas Florentix , ubi congregati 
fuerunt fuper hoc centum viginti fex dodo- 
res , qui concorditer hoc idem concluferunr. 

His didis advocatus concilii petiit pro pro- 
motoribus inftrumentum de prxmiflis opi- 
nionibus Sc relationibus. Et fimiliter dixit. 


Digitized by {jOOQie 


Top 5 CONCILIUM PISANUM ANNI mcccch 1096 

-quod cum ifta feffio fuiffec ordinata , adaf- A tus eft didus advocatus, quod propter affi- 


fignandum diem fuper diffinitione hujus cau- 
fx Sc negotii , ad quam diem affignandam 
forent etiam citandi duo contendentes, quod 
■adtenta natura caufx & periculo dilationis , 
affignaretur terminus odo dierum , fcilicet 
-ad diem Mercurii proximum , qui erit dies 
quinta Junii , ficretquc citatio , & apponere* 
tur ad valvas ecclefiarum, & in aliis locis pu- 
blicis civitati* Pifanx, contra didos conten- 
dentes, &c. Infuper quia fu per quibufdam 
novis articulis fuerant aiiqui tcftes produdi, 
H placeret, publicarentur die fabbati proxi 


gnationem fcdium fadam multis in hoc con- 
cilio exiftentibus , non intendebat fynodus 
alicui praejudicare , fed lingulis ccclefiis & 
perfonis fuas libertates & praerogativas refer- 
vare. Leda vero fententia, cantatum fuit 7 ir 
Deum laudantus , & ipfo finito , verficulus cum 
colleda , & pulfatx fuerunt omnes campanx 
primo in majori ecclefia , deinde in aliis ec- 
clefiis didx civitatis, & confequenter per 
fuburbia , & alias villas & ecclefias fuccemve 
continuando. Ita quod infra tres vel quatuor 
horas poft prolationem fententix pulfatx 


ma , fcilicet prima Junii. Quae omnia placuc- B fuerunt campanx in Florentia , qux diftat a 

Pilis x l 1 1 1 1. miHiaria. Et notandum quod ad 


xunt concilio. 

Sessio 


XIV. 


Die fabbati prima menfis Junii in vigilia 
S. Trinitatis fuit xiv. feffio , in qua poft mif- 
iam & alia confueta per dominum archie- 
pifeopum Pilanum , affiftentibus fibi tribus 
epifeopis, fuit fummatum , & in brevi recita- 
tus effedus fingulorum articulorum contra 
ddos contendentes produdorum, & per quof 
teftcs finguii articuli probati funt veri , & e- 
tiam non folum per teftes , fed multi per bul- 
las vel inftrumenta , feu alia documenta. 

Sessio XV. 

Mercurii quinta die Junii , fcilicet in vi- 
gilia confecrationis corporis Chrifti fuit xv. 
feffio , in qua divinis officiis prius more fo- 
lito celebratis , advocatus concilii afeendens 
pulpitum ecdefix Pifanx , nomine promo- 
torum, & pro iplis propofuit qualiter ftatu- 
tum & ordinatum fuerat in ^ultima prxee- 
denti feffione, quod hac die vocarentur Sc 
citarentur percmtflie ad valvas ecclelix duo 
contendentes improbe de papatu : & quod 


hoc ut pluces & major ac copiofior multitu- 
do adeflet in ipfa prolatione , clamatum fuit 
Sc prxeeptum cum tuba de juflu poteftatis 
Pifanx, quatenus omnes Sc finguii de dida ci- 
vitate feftivarenc folemniter diem iftam uf- 
que ad meridiem , Scc. quod fadum fuit. 

Sequitur, tenor sententiae. 

Chrifti nomine invocato, fanda & univer- 
falis fynodus univerfalem ecdefiam reprx- 
fentans , Sc ad quam cognitio & decifio hujus 
C caufx nofeitur pertinere , Sandi-Spiritus gra- 
tia in hac majori ecclefia congregata , ibique 
pro tribunali fedens, vilis & diligenter in- 
fpedis omnibus Sc lingulis produdis , proba- 
tis , & agitatis , in prxfenti caufa unionis ec- 
clefix & fidei Sc fchifmatis contra Petrum 
de Luna Benedictum XIII. & Angelum Cor- 
rario Gregorium XII. olim appellatos , qux 
in prxfenti proceffu hujqs caufx plenius con- 
tinentur , ac quibufeumque aliis ipfam fan- 
dam fynodum ad infraferiptam diffinitionem 
moventibus Sc inducentibus , habita prius in- 
ter feipfos & demum cum copiofa multitu- 


nili comparercnt , aut alter eorum , accufa- D dine magiftrorum in facra theologia atque 

1 . _ J •_ * a r-vi nl nri/*C Xr t*\l II riM 


bat eorum contumaciam , ad quam convin- 
cendam mitterentur per concilium duo car- 
dinales &alii prxlati, ficut alias in fimilibus 
adumeft , ad valvas iplius cathedralis eccle- 
fix convocatum duos contendentes. Quo- 
rum relatione fada , requirebat eos reputari 
contumaces , & in ipforum contumaciam 
fententiam diffinitivam ferri contra ipfos. 
Secundo propofuit quod alia. feffio, fi place- 
ret concilio, affignaretur ad diem Iunx pro- 
ximam fuper aliquibus aliis. Tertio quod 
nullus recederet de concilio fub poena ex- 
communicationis Sc aliis poenis juris abfque 
legitima ratione : qux omnia placuerunt. 
Quo dido , iverunt duo cardinales ad valvas 
ccoielix cum aliis prxlatis ad proclaman- 
dum, &c. quorum relatione fada, patriar- 
cha Alexandrinus & duo alii patriarchx, fci- 
licct Antiochenus Sc Jcrofolymitanus afeen- 
derunt pulpitum didx ecclefix. Qui quidem 
Alexandrinus de confenfu concilii exprefle 
protulit fententiam in feriptis fedendo, cu- 
jus tenor fequetur inferius. Deinde protcfta- 


utriufquc juris dodorum pluries & pluries 
diligenti collatione , & tandem deliberatione 
matura , omnefque pariter hanc in fenten-* 
tiam reperiens unanimiter concordare , omni 
modo , via & jure quibus magis & melius po- 
teft , in prxdidorum contendentium feu ve- 
rius colludentium de papatu , Sc cujuflibcc 
eorum contumaciam in his feriptis pronun- 
tiat, decernit, diffinit Sc dfcclarat omnia Sc 
fingula crimina , & exceflus , & alia eunda 
neceflaria ad infraferiptam decifionem' prx- 
fentis caufx deduda per providos viros ma- 
giftros Henricum de Monte Leone , Johan- 
neni dc Scribanis , & Bartholdum de Wildin- 
ghen promotores, inftigatores & follicitato- 
res feu procuratores deputatos ad profequen- 
dum prxfentem caufam pro hujus deteftandi 
Sc inveterati fchifmatis exftirpatione , ac u- 
nione Sc reintegrationc fandx matris eccle- 
fix, contra & adverfus prxlibatos Petrum 
dc Luna Benedictum XIII. & Angelum 
Corrario Gregorium XII. de papatu damna- 
biliter coptendentcs ab aliquibus nuncupa- 
tos , 


Digitized by 


Goog e 


.1097 CONCILIUM PISANUM ANNI \icccc :ix, 1098 

tos,in petitione in ipfa facra & univerfali A ca flandos & irritandos; &annullandas,caflan- 


1'ynodo przfentara & exhibita, fuifle 6c eflc 
vera atque notoria , ipfofquc Angelum Cor- 
iario & Petrum de Luna (le papatu, ut prx- 
fertur , contendentes & eorum utrumque 
fuifle & eflc notorios fchifmaticos , Sc anti- 
quati fchifmatis nutritores, dcfcnfores, fau- 
tores, & approbatores, & manutcntores, per- 
tinaces , necnon notorios hzreticos , a. 
fide devios, notoriifque criminibus enormi- 
bus perjurii & violatione .voti irretitos, uni- 
verfalem ccclefiam fandamDei notorie fcan- 
dalifantes, cum incorrigibilitate , contuma- 
cia & pertinacia notoriis Evidentibus & ma- 


das & irritandas, ficqucdc etiam ad cautelam, 
quatenus expediat omni modo & jure , qui- 
bus melius poteft , annullat ,caflat & irritat. 

Et infuper omnes promotiones, immo 
verius profanationes quorumcumque ad car<- 
dinalatpm per didos contendentes de papa- 
tu , vel eorum utrumque attentatos, per di- 
,dum Angelum a die tertia Maii , & Petrum 
antedidum a dic xv. Junii anni proxime prx- 
teriti mccccviii. fuifle Sc effc nullas , caflas , 
irritas & inanes , & quatenus de fado procef- 
ferunt , de fado annullandas , caflandas Sc 
irritandas, Sc CicSc etiam ad cautelam qua- 


nifeftis, & ex his ac aliis fc reddidifle omni B tenus expediat omni, modo Sc jure quibus 


honore Sc dignitate etiam papali indignos, 
ipfofque & eorum utrumque propter prx- 
miflas iniquitates , crimina Sc exceflus, ne 
regnent vel imperent aut prxflnt , a Deo Sc 
facris canonibus fore ipfo fado abjedos Sc 
privatos, ac etiam ab ecdefia prxeifos, Sc 
nihilominus ipfos Petrum & Angelum & eo- 
rum utrumque per hanc definitivam fenten- 
tiam in his feript» privat , abjicit , Sc prxfcin- 
dit , inhibendo eifdem , ne eorum aliquis pro 
' iummo pontifice gerere fc prxfumat, eccle- 
fiamque vacare Romanam ad cautelam in- 
fuper-dcccrncndo. 

Et infuper omnes Sc quofeumque Chri- 
fticoias , etiamfi imperiali , vel regali , vel alia 
qualibet prxfulgeant dignitate, declarat ab 
cotum Sc cujuflibct eorum obedientia , non 
obftante quocumque fidelitatis juramento, 
aut alio quovis vinculo , quo illis ve! illorum 
alteri tenerentur aftridi , fore perpetuo abfo- 
lutos : inhibendo eifdem Chrifti fidelibus , ne 
prxdidis de papatu contendentibus. ,* feu 
eorum alteri , quomodolibct obediant , pa- 
reant Sc intendant , aut confiiium , auxilium 
vel favorem ipfis prxftcnt , aut eds recipiant 
vel receptent, fub poenis excommunicatio- 
nis Sc aliis a fandis patribus Sc facris cano- j 
nibus inflidis , promulgatis Sc ordinatis s qui- 
que fi parere contemferint, huic ordinationi 
Sc fententix , ipfos ic eorum fautores , defen- 
fores,adhxrentes Sc fequaces, etiam perfz- 
culares poteftatcs fore compefcendos Sc com- 
pefei debere juxta prxeepta divina & facro- 
rum canonum difpofitiones , eadem fanda 
fynodus pronuntiat Sc diffinit. 

. Ac infuper omnes & fuigulos proccflus 
Stfcntentias excommunicationis vel alterius 
cenfurx & pqenx , privationes quoque ordi- 
num & dignitatum , etiam cardinaiatus , be- . 
neficiorum , Sc officiorum , ac graduum quo- 
rumcumque , qualiacumque fint > Sc quomo- 
documque nuncupentur feu nominentur, 
contra dominos cardinales per didos Pe- 
trum de Luna & Angelum Corrario fados, 
latos & fulminatos, fuifle & efle nullos , caffos 
& irritos } nullas, caflas irritas, ac nullius 
roboris , efficacix , vel momenti , Sc quatenus 
de fado proceflcrunt,eatenusannullandos, 
Vct.fsripi. & mon. ampl. Ctlleft. Tom. VII. 


melius poteft, prxfata fanda fynodus per 
hanc definitivam fententiam cafiat , irritat Sc 
annullat. 

Ad providendum ad verfus proccflus, con- 
ftitutiones Sc fententias in prxjudicium unio- 
nis, Sc alias per Petrum de Luna & Angelum 
Corrario olim contendentes de papatu , feu 
colludentes prxfatos , fadas Sc latas contra 
.dominos reges & principes , patriarchas quo- 
que , archiepifcopos & epifeopos , ac alios £c- 
clcfiarum prxlatos, univerfitates ftudiorum , 
& communitates /ac fingularcs perfonasec- 
clefiafticas Sc fxculares , Sc circa promotiones 
“ per ipfos olim contendentes fadas ad digni- 
tates quafcumque , Sc ulterius ad proceden- 
dum fuper aliis bonum univerfalis ecclefiz 
tangentibus fandaTynodus ftatuit diem Lunx 
proximam pro fefiione futura , qux erit de- 
cima menfis prxfcntis. 

’* S e s s i o X V I. 

Lunx x. menfis Junii fuit xvi. feftio , & antft 
eamdem locutum fuit cum dominis cardi- 
nalibus fuper materia didz fchedulx , dc qua 
in die prxcedenti : unde de illa nulla fada fuit 
mentio in hac feflione , fed ftanm mifla Sc 
y aliis divinis officiis celebratis more folito, 
advocatus concilii afeendit pulpitum ,& pro- 
pofuit quod cum fententia diffinitiva fuiflec 
lata contra duos olim contendentes de pa- 
patu , quia parum eflet ipfius fententix pro- 
latio, nifi demandaretur exeeutioni, ideo pe- 
tiit, quod fi placeret concilio j domini cardi- 
nales deputareht aliquos ad compilandum 
proccflus, & fententiam deferrent, Sc exfe- 
querentur per univerfum orbem. Item, quod 
Errorius accedebat ad patriarchatum Aqui- 
legienfem , & ibi intendebat tenere fedem 
. fux peftilentix, propter quod dominus pa- 
* triarcha didi loci , qui femper catholice Sc 
fincere obediverat ecclefix , Sc in fado unio- 
nis multum labofaverat, optabat litteras de- 
ftinari cx parte concilii ad dominos & com- 
munitates ipfius patriatchatus,ad ipfum Er- 
rorium impediendum. Quare petebat, quod 
fi placeret concilio , domini cardinales litte* 
ras ibidem juxta intentionem Sc materiam 
opportunas mitterent. Et ifta ut petita firnt; 

Rrrr 


Digitized by 


Google 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


109? 

placuerant 'cottcilio, & conceffa ftfnt. A 
Item , quia dominus cardinalis de Chalan- 
<co i receifferat > & diu poft convocationem cor*- 
cilii motatus fuerat cum Petro de Luna olim 
Vocatum Bcn^didum XIII. propter quod vo- 
catus fuerat , & fufpe&um fe reddiderat de 
fautoria ipfius Pptri fchifmatici & hxretici , 
'maxime quia vocatus fuerat ad concilium, 

<8c ih ipfo concilio fuerat ipfiUs cardinalis 
accufata contumacia , ut patet in qUarta fef- 
fione: ideo ad purgahdum prSrffiiffa, dominus 
tardinalw Albahehfis excufavit coram conci- 
lio didutn dorrtinum cardinalem de Cha- 
fcthco , ‘dicens in eflfedu , qUod dominus car- 


1109 


Sessio XVII. 


Jovis xui. didi menfis celebrata fuit xvu.. 
feffioconcilii , in qua poft miflam & alia divi- 
na officia , advocatus concilii afcendit pul- 
pitum ecciefic modo folito , & tunc propo- 
fuit , quod cum juxta conftitutionem Vii ma- 
jus periculum , poteftas fi ve dominus tempo- 
ralis , in cujus diftridu elcdio fummi pontifi- 
cis eft facienda , teneatur prxftare juramen- 
tum , prout in dida conftitutione cavetur : 
idcirco capitarlcus & poteftas civitatis Pifa- 
nx, quod nobili communi Florentinorum,' 
in cujus dominio'eft ipfa civitas Pifana , illuc 


* n * 

dinaliSdeChalancocumdidoPetrodeLuna " prxfentialitcr advenerant, praefatum jura- 


reminferat , noti ut fibi in fua malitia fave 
ret , fed potius ut laboraret ad eum indu- 
cendum ad unionem ecclefix cffe&ualitdt 
jjrbfequendam , Sc quia reducere non potuit, 
rcceffit ab eodeni' Petro de Luna , &c. CujuS, 
excufatio prxfente dido cardinali de Cha- 
lanco ialtem tacite admifla fuit per Conci- 
lium, Sc adjundus fuit, & receptus- in fuo 
loco ctim aliis cardinalibus. 

Dida die in vfefperis fuerunt multi prxlati 
i8r aliide natione Franci* congregati indo- 
moCarmelitarum fuper modo futurxeledio- 
nis , & ibi venerunt nuncii univerfitatis Pari- 
fietifis , nitentes omnino inducere illam con- 
gregationem ad confcnticndum quod peni- 
tus ftaretur ordinationi cardinalium fuper 
futura 'eledione , hoc addftd , quod fi & um- 
•quam opus effet , hoc fieret aiidoficatc con- 
cilii. Dicebant etiam qiiodnifi fic fieret , pe- 
riculum divifionis & impedimenti totius ne- 
gotii pofiemus incurrere , maxime quia alix 
hationes jam dicebant quod Gallici modis 
omnibus quxrebant & procurabant habere 
papam Gallicum. Verum eft tamen quod di- 
cebatur communiter inter Gallicos, alias na- 
tiones ad hxc dicenda fuifle indudas per ali- 
quos Gallicos, ut fic indirede fcquerentur 
cedu&m patriarchx alias fadam fuper hujuf- 
fnodi materiam eledionis. His tamen non 
obftantibus, major pars & quafi omnes de 


mentum prxftituri. Item » dixit didus advo- 
catus, quod ibidem erant legendx quxdam 
cedulx per patriarcham Alexandrinum. Ter- 
tio , cum inftante eledione fummi pontificis 
fundendx funt preces ad Dominum, &c. fi 
placerer concilio*, in craftino fieret generalis 
proceffio & folemnis de ecclefia fandi Maj;ti- 
ni ad majorem ecciefiam , in qua intereffenc 
omnes cardinales , patriarchx , archfepifcopi 
& alii praelati reveftiti & induti cum mitris Sc 
pluvialibus fuis , & fimiliter omnes alii, fi ha- 
^ bere poffent. Et hoc ultimum bene placuit 
concilio. His didis, receptum fuit juramen- 
tum prxdidofum capitanci Sc poteftatis.Poft- 
modum tres patriarchx fuperius nomjpau, 
fcilicet Alexandrinus, Antiochenus, 8c Hie- 
rofolymitanus afeenderunt pulpitum ^quo- 
rum primus legit fuam ccdulam, formam 
qux leqoitur continentem. 

» Quia hujus peftiferi fchifmatis tempore , 
domini cardinales in hoc facro concilio exif- 
tentes , quidam fuerunt a diverfis olim con- 
tendentibus de papatu creati, Sc nunc, Deo 
^ dirigente , procedendum eft ad eledionem 
unici Sc, indubitati pap* ; hoc facrum conci- 
lium univerfalem ecciefiam rcprxfentans , 
vult, confentit , difponit Sc ordinat, quod ipfi 
fic a diverfis creati , ad eledionem prxdidam 
procedant, fi &umquam opus di, hac vice 
audoritate concilii , nec per hoc poteftati do- 


dida congregatione fuerunt opinionis, quod * minorum cardinalium circa eledionem Ro- 
diftsfc cedulx non ftaretur ; fed in craftino mani pontificis intendit in aliquo derogare , 
lingula provincia fuper hoc deliberarent , ac vel aliquod innovare. Hortatur tamen prx- 
feferrent poft prandium fuas*deIiberationes. didos cardinales, quod ipfi cum caritate ad 
Deliberatum fuit etiam quod deputarentur eledionem unius paftoris procedant fic una- 
iliqui, qui adirent alias nationes extraneas E nimiter,- quod de quacumque difeordix fcin- 

1 ' • /- n _ 1 .. . * 


ad pacificandum eas , Sc proponendum mo- 
tiva Gallicorum petentium eledionem fieri 
audoritate concilii , Sc ad minus per duas 
partes utriufque collegii, vel per compro- 
miflum , alias eledio non videbatur effe dd 
jure pacific&tiva confcientiJrum , &c. ad cer* 
tificandum eos quod non qusrimus papam 
Gallicum , fed pacem Sc unionem & ferena- 
tionfcm univerfalis ecclefix & confcientia- 
rum fideliilm , & fecutitatem eledionis , fic 
quod nihil pofiet contta eam impingi , vel 
alio modo impugnari , feu etiam calum- 
niari , &c. . 


tilia notari non debeant. 

£tiftaeftcedula,quamipfe patriarcha fe- 
cerat, cui multipliciter alias fuerat contra- 
didum, Sc fic tranfivit contra deliberationem 
omnium provinciarum regni Francix, etiam 
non ferutatis votis in concilio, fecundum 
quod erat in aliis confuctum fieri. Verum 
eft tamen , quod aliqui dicebant dominos 
cardinales , prxfentibus quibufdam prxlatis, 
dum mifla celebraretur, iniftafeffione exif- 
tentes, retro altare juraffc fe eleduros unum 
indubitatum papam, in quem omnes con- 


Digitized by LjOOQI 


IIOI 


CONCILIUM PISANUM .ANNI mccccix. 


I 102 


fentircnt, aut (altem duz partes utriufquc coi- i 
lcgii. Nihilominus tamen hoc non placuit 
pluribus in concilio exiftentibus , fed fuerunt 
plures fcandalizati. Item , poftea legit idem 
patriarcha unam aliam ccduiam fuper annul- 
latione proceduum & fententiarum , &c. per 
olim, contendentes fadorura , latorum & in 
prxjudicium unionis ecclcfix , 5c ipfarn pro- 
fequentium. Item , legit unam aliam cedu- 
lam fuper annullationc bullarumpcr didos 
olim contendentes concedarum, qux non 
edent fufficientcr exhibitx , &c. quarum cc- 
dularum tenor primx fequitur. 

» Omnes & fingulos procedus, fententias ex- 
» communicationis, fufycnfionis, interdidi, & ' 
» maledidionis, feu alterius cujufcumque cen- 
® furz,feu poenx, conditutiones papales, in- 
■> habilitationes , privationes ordinum, digni- 
® tatum , beneficiorum , officiorum , ac gra- 
» duum quorumcumque tam ecclefiafticorum 
» quam fxcularium , contra profequentes unio- 
» nem fandae matris ccclefiar , videlicet tam 
•> contra principes, patriarchas, archiepifcopos, 

» epifeopos , & alios viros ecclcfiafticos , cujuf- 
» cumque ordinis vel datus cxidant,quam con- 
•> tra faeculares perfonas cujufcumque conditio- 
» nis, etiamfi imperiali, regali, vel alia praee- 
® minenti potedate , nec non relaxationes & ( 
» abfolutiones juramentorum fidelitatis, con- 
» foederationum & homagiorum , ac etiam 
» contra civitates, univerfitates ftudiorum ,col- 
m legia ccclcliadica vel fxcularia.com muni ta- 
» tes villarum , cadrorum , terrarum , feu dif- 
» triduum , atque lingulares perfonas per Pc- 

* trum de Luna quandocumque , & per Ange- 
■ lum Corrario a die tertio Maii anni Domini 
» Mccccvm. de papatu olim damnabiliter con- 
» tendentes , immo verius colludentes, fados 
» feu fadas vel latas, veldeipforum feu alte- 

* rius eorum mandato, haec fanda fynodus dc- 
» cernit ac declarat nullos feu nullas fuide 3c 

* ede , & quatenus de fado proccdcrunt cadat 

» & annullat, vultque ede nullius roboris vel I 
» momenti, & pro infedis haberi. 

Sequitur tenor fecundx bullx. 

„ Item , fi aliqux bullx feu litterx fub eorum 
» aut alterius eorum titulis feu nominibus expe- 
» ditx reperiantur feu exhibeantur a didis die- 
„ bus, videlicet per Petrum de Luna a quocum- 
» que tempore , Sc per Angelum Corrario a die 

* tertio Maii, vel ante contra profequentes u- 
, nionem fupradidam, fi illae non fune ante 
» didos dies prxfentatx vel exhibitxfub tefti- 
. monio fufficienti , capitulis vel ecclefiis , feu 

* prxlatisvcl aliis , quibufeumque diriguntur 
» feu feribuntur, confimili modofint nullx & 

» nullius roboris vel momenti , & pro infedis 
» habeantur. 

His peradis , ambaffiatores regis Arago- 
num petierunt audientiam , qux fuit eis con- 
cefla. Et tunc cancellarius didi regis , licet in- 
coepidet loqui, de fua fede ejedus, tum ad in- 
ftigationem & clamorem multorum de con- 
Vtt. Scripti &Mon. ampl. Colle ft. Tom. Vlh 


i cilio afeendit pulpitum ecclefiz,& tunc coe- 
pit proponere , quod die prxcedente petierat 
a didis dominis cardinalibus audientiam pu- 
blicam , ad hoc quod omnibus ibidem prx- 
fentibus , & etiam toti mundo , fi fieri podet, 
nota fieret intentio fereniffimi domini fui re- 
gis Aragonum. Et quia domini cardinales 
refponderanr, quod hodie fuper hoc delibe- 
raram cum concilio, petiit didam audien- 
tiam fibi dari , fi concilio placerer. Quibus 
didis , refponfum cft in multitudine, Fluet. 
Denique cum ad ulteriora procederet, peti- 
tum fuit eorum mandatum : qui refponde- 
runt illud fecum non habere, fed ede in eo- 
rum hofpitio. unde pro mittendo illud qux- 
fitum, exierunt ecclefiam, ne tum propter 
moram nimiam generarent faftidiura expe- 
dantibus. Didus cancellarius petiit audiri, 
& interim afferretur mandatum przdidum,.- 
quod ftatim ipfo habito exhiberent. Et tunc 
cum difficultate conceda fuit ei audientia. 
Et fic iterum afeendit pulpitum , ubi alta 
& intelligibili voce pcopofuit eorum ambafi 
fiaram. Primo, prxmittendo cxcuCationcm , 
eo quod harenga nulla uteretur > tum prop- 
ter tempus, quod non bene patiebatur, quia 
jam tarde erat i tum quia noviter venerant 

> & vexati erant, &c. Tum etiam quia in ma- 

' tCria de qua loqui habebant , non verbis ho- 
minum , fed potius Dei & veritatis utendum 
erat. Item ^ fubjunxit quod non reciperetur 
pro molefto, fi aliquibus forfitaq uteretur 
modis aut verbis non convenientibus his, 
qux agitata fuerant per reverendiffimas pa- 
ternitates dominorum ibidem exidentium * 
quoniam attenta obedientia, quam dominus 
rex Aragonum & multi alii principes exhi- 
buerant domino Bcnedido papx, nec ad- 
huc erat informatus de his qux ada erant, 
oportebat quod uterentur verbis conformi- 
bus intentioni didi regis, quoufque alias ef- 
•fent ipfi ambaffiatores informati. His igitur 

> prxmiffis, expofuit primo, quod rex Ara- 
gonum Chriftianiffimus fuerat femper & cft 
multum affedatus ad bonum unionis eccle- 
fix univerfalis , &; quod pluries laboraverat 
& laborare paratus cft ad eun , tamquam 
verus Catholicus & fidelis ecclefix filius. Ob- 
tulitquc pro parte didi regis, ipfum fadu- 
rum quidquid podet ad bonum didx unio- 
nis , & taliter , quod omnes deberent quie- 
tari. Dixit etiam , quod fi reperiretur modus 

# per quem ifti contendentes dcfifterent , &c. 
videbatur & credebat hoc ede utile & bo- 

, num pro ipfa unione, & pacificativum to- 

* tius chriftianitatis. Secundo, petiit, requifi- 
vit & obfecravit , quod de agitatis in prxfen- 
ti congregatione per reverendiffimas pater- 
nitates dominorum prxlatorum ibidem exi- 
ftentium, inftruerctur,ut didum regem pof- 
fet debite & ad plenum informare. Tertio 
requifivit, quod cum ambaffiatores domini 
Benedicti veniflent Pifas in honeda & nobili 

R r r r ij 


Digitized by t^ooQie 


* Sic l<£ 
codex mf. 


H03 CONCILIUM PISANUM ANNI mcccck. 1104 

TX>miriva,qtii exponere volebant aliqua, quae A ne Graecus , magifter in facra theologia Pari- 


flplfent ecclefiae univerfali proficere, vellent 
ipfi domini praelati audientiam publicam eif- 
<iem concedere. Finalitet protcftatus eft, 
attento quod non erat informatus de his, 
<juae gefta fuerant per ipfos reverendos pa- 
tres , quod per fui przfentiam non intende- 
bat eifdcm confcntire, nec aliquo modo ap- 
probare. Finito propofito didi cancellarii 
. regis Aragonum , habitaque incontinenti 
deliberatione fuper rcfponfione eifdem am* 
baffiatoribus facienda per advocatum fifca- 
lem , de mandato dominorum cardinalium 


fienfi , eledus fuit in (ummum pontificem , 
& ejus publicatio publicata in domo archie^ 
pifcopali Pifana concorditer, nemine recla- 
mante , qui vocatus eft Alexander V. Quae 
quidem cledio nunciata fuit in civitate Lu- 
cana dida 'die circa horam meridiei , per 
quemdam fetvientem armorum papae. 


Sessio XIX. 

Lunae prima die menfis Julii fuit xix. feffio 
concilii generalis , praefidente papa , & ibi fuit 
in fervitio divino longe major folemnitas. 


& confcnfu concilii fa&a fuit refponfio talis g quam in feffionibus praecedentibus. Dominus 

• _ — — j — ' :i:. — cardinalis de Thureyo celebravit miflam , & 

in fine papa feck benedidionem. Poftmo* 
dum cantata fuit letania , & alia confueta , & 
in letania in illo verfu. Ut hanc fanftdm fynt- 
dum, &c. praemiflumeft, Ut damnum apofto- 
licum , & fanftam fy nodum , omnes ecclefiaf- 

ticos ordines , &c. Poft letaniam papa dixit 
orationes confuetas, & incepit Veni creator 
Spiritus » &c. & omnia alia fecit , quae in aliis 
procedentibus feffionibus faciebant epifeopi 
cardinales. Similiter illud Orate, quod con- 
fueverat proferri per quemdam fimplicem 
capellanum vel diaconum, ac etiam illud 
Erigite vos protulit unus diaconus cardinalis. 
Et notandum quod domino papae aififtebanc 
& miniftrabant omnes diaconi cardinales in- 
duti dalmaticis albis & mitris, una cum qui- 
bufdam aliis praelatis &; officiariis. Poft expe- 
ditionem vero divinorum , dominus cardina- 
lis de Chalanco afeendit pulpitum ecclefiae , 
affiftentibus fibi tribus epifeopis , legit & pu- 
blicavit decretum eledionis domini noftri 
papae, per quod approbat eumdem papam 
concorditer , nemine reclamante , per om- 
nes cardinales fuiffe eledum. Et deinde An- 
gulorum cardinalium fubfcriptiones propriis 
manibus fadas legit , per quas didam eledio- 
nem approbabant domini cardinales,- & eum- 
dem pro vero papa tenebant , ac tenere inten- 
debant. 

Hoc fado, papa fecit unam notabilem col- 
lationem , cujus thema fuit : Fiat unum ovile 
& unus paftor. Et deduxit ponendo tria quas 
requiruntur in paftore refpedu fubditorum, 
fcilicet prudentia, judicia , & clementia; Sc 
tria requiruntur in fubditis erga praelatum , 
fcilicet fidelitas obedientia , & obfequium. 
Item , tria qux communiter requiruntur in 
paftore & fubditis ad Deum, fcilicet fides , 
fpes & caritas. Finita collatione papae , cardi- 
nalis Bononienfis affiftentibus fibi duobus vet 
tribus epifeopis, una cum advocato concilii, 
exiftens in pulpito ecclefiae , legit unam ce- 
dulamapprobativam omnium procefluum& 
aliorum quaeada & gefta fuerant per cardi- 
nales a die tertia Maii anni Domini m cccc 
vm. ufque ad primam diem hujus concilii , 
necnon omnia fada in concilio ufque in prae- 
fens , fupplendo infuper ad cautelam omnem. 


in effedu , videlicet quod primo concilium 
facrum regradabatur domino regi Arago- 
num de bono affedu & intentione , &c. Se- 
cundo ad primum petitum, fcilicet quod in- 
formarentur de aditatis & geftis , &c. Et ref- 
pondit , quod libenter ex parte concilii depu- 
tarentur & darentur aliqui folemnes viri , qui 
de praemiffiseos ad plenum informarent. Ter- 
tio ad fecundum petitum , fcilicet quod au- 
dientia eftet danda illis nunciis Petri de Lu- 
na , refpondit quod cum jam tarda eftet hora, 
tunc audiri non poterant , fed darentur com- 
miflarii, qui viderent eorum mandatum , quo i 
vifo, darent eis audientiam, fi danda effet, 
aut alias facerent quidquid faciendum eftet. 
Quibus didis , petiit didus advocatus an pla- 
ceret concilio , quod domini cardinales eli- 
gerent & deputarent aliquos ad prxmifta fa- 
ciendum. Cui refponfum eft in turba. Pla- 
cet. Et fic finita fuit dida feffio. 

S i s s 1 o XVIII. 

Die fabbati xv. Junii fiiit rnifla folemnis in 
majori ecclefia celebrata per dominum ar- 
chiepifcopum Lugduncnfem , & ibi praedica- 
vit eleganter epifeopus Novarienfis, miflus 
. ad concilium per * Faftinum canis, cujus the- 
ma fuit : Eligite meliorem , & eum ponite fuper 
folium, lfta die venit dominus cardinalis Bar- 
renfis. Eadem dic in fero intraverunt domi- 
ni cardinales conclave, quod erat in domo 
archiepifcopali Pifana , & erant numero xxm. 
cardinales , fcilicet x. de obedientia Benedic- 
ti , & xiij. de obedientia Gregorii. De obe- 
dientia olim Benedidi funt cardinales Pida- 
venfis, Albanenfis , Vivarienfis, Aniciehfis 
epifeopi ; de Thureyo , de Hifpania prefby- 
teri ; de Saluciis , S. Angeli fenior , de Cha- 
lanco & de Barro diaconi cardinales. De o- 
bedientia vero Gregorii olim funt Aquile- 
gienfis, Neapolitanus, Burdigalenfis , Lau- 
denfis, Melitenfis, de Urfinis, Mediolanen- 
fis, de Brancaciis, Barrenfis, de Columna, 
Ravennas , Bononienfis , & fandi Angeli ju- 
nior. 

Mercurii xxvi. die Junii anno Domini 
mccccix. circa horam nonam in mane, do- 
minus Petrus di CANDiAMediolanenfis nun- 
cupatus , de ordine fratrum Minorum , natio* 


Digitized by 


Google 


tio5 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


no£ 


defcftum , £ quis forfan interveniflctin prx- 
miflis. Et hoc generaliter nulla expreffione 
fa&a in fpecic > qua leda , fuit per advocatum 
petitum , an placeret. Ad quod per paucos 
fuit refponfum , placet , nulla tamen declara- 
tione prxmiffa. Item , leda fuit per di&um 
cardinalem Bononicnfem una cedula , per 
quam in effedu papa cum concilio univer- 
fali removendum fore decernebat omne im- 
pedimentum «appofitum in beneficiis domi- 
ni cardinalis de Chalanco , & ipfum impe- 
dimentum amovebat. Et petito an placeret> 
fuit ab aliquibus paucis refponfum , placet , 
quibufdam aliis aperte contradicentibus , 
aliis tacentibus , & nonnullis murmuranti- 
bus. Deinde legit dominus cardinalis aliam 
cedulam plures articulos continentem , pri- 
mo quod papa de ambobus collegiis domi- 
norum cardinalium facit unum collegium. 
Alius articulus quod papa intendit laborare 
circa reformationem ecclefix , tam in capite 
quam in membris , fleut juraverat cum aliis 
dominis cardinalibus , de quorum numero 
tunc erat, & volebat quod nationes elige- 
rent certos deputatos, viros moribus, arta- 
te & fcientia providos, provc&os & appro- 
batos , qui de hoc cum ipfo domino papa 
& cardinalibus tra&arent. Tertio quod ip(e 
dominus papa ante receffum dominorum 
cardinalium , qui venerant ad concilium, in- 
tendebat cos fingulariter confolari , fic quod 
finguli cum lxtitia pofTent ad propria reverti. 
Item , quod finguli in fuis terris & locis in- 
formarent reges , & principes , & populum de 
juftitia proceffus fa&i contra olim conten- 
dentes , & de eorum canonica eje&ione , 
necnon & de legitima & concordi ele&ione 
papx. Item , quod papa intendebat mittere 
fuos nuntios ad univerfas mundi partes, qui , 
fi plateret concilio , mitterentur non folum 
ex parte fui,fed etiam concilii. Et hoc pla- 
cuit concilio. 


B 


D 


bus coronis coronatus procedendo. Djfccffit 
cardinalis de Saluciis a dida proceffione , & 
una cum capitaneo Pifano ivit ad certum lo- 
cum , ubi erant aliqui Judxi, qui fuam legem, 
fcilibet Mofaycam , prxfentaverunt fibi in 
quodam rotulo , quem recepit , & reverfus 
prxfentavit eam papx ; qui recepit de ma- 
nibus didi cardinalis , & eam poft tergum 
fuum projecit dicens : Legem recipio , fed ce- 
remoniulia refpuo vel fi milia verba. Papa au- 
tem ad domum fuam reverfo , defccndis 
equum , quem una cum fuis ornamentis ha- 
buit capitaneus prxdidus , quamvis plures 
ftipendiarii vellent & niterentur illum oc- 
cupare , tamquam expolitum & conceffum 
occupanti. 

S e s s i o X X. 

Mercurii x. die Julii fuitxx. feffio concilii 
generalis, ubi miffa deS. Spiritu perarchie- 
pifeopum Janucnfem primo celebrata , & 
aliis divinis officiis more folito perfe&is, qui- 
dam do&or Florentinus afeendit pulpitum 
ecclefix , & fecit arengam domino noftro 
papx & concilio ex parte priorum artium & 
vexilliferi juftitix communitatis Florentix , 
& primo papam laudavit , & fecundo con- 
gratulationem expofuit de eledione unici 
veri & indubitati palloris , & tertio magnifi- 
cum commune Florentinum obtulit ad be- 
neplacita papx , cardinalium & omnium prx- 
latorum & quorumcumque aliorum , qui ad 
concilium generale convenerunt, exponen- 
do quidquid habent. Scilicet Florentini pro 
tuitione didorum advenientium , & non fo- 
lum eorum bona , fed pro eis offerendo fe 
etiam ufquc ad mortem. Hoc fado , quidam 
alius dodor ad generale concilium novitec 
miffus per Senenfes, afeendit didum pulpi- 
tum , & propofuit quod cum ipfe fuiffet mif- 
fus ad dominum noftrum papam per Senen- 
fes , & eidem expofuiffet fuam legationem » 


Dominica vu. die Julii dominus papa ce- de mandato ipfius domini papx habebat pro- 


lebravit miffam in ecclefia Pifana , in qua in 
terfuerunt cardinales prxlati & alii multi de 
concilio induti, fcilicet prxlati modo fuo fo- 
lito, id jcft pluvialibus & mitris albis. Miffa 
finita , venit papa una cum cardinalibus & 
prxlatis multis ante ecclefiam in alto fcal- 
faudo,ubi coronatus fuit per decanum dia- 
conorum , fcilicet dominum cardinalem de 
Saluciis : deinde omnes abbates mitrati ibi- 
dem exiftentes , epifeopi , archiepifcopi , pa- 
triarchx afeenderunt equos fuos indutos al- 
bo, cardinales fimiliter & papa ; Sc proce- 
dentes iverunt proccffionalitcr equeftres per 
villam*, ita quod abbates prxcedebant , epif- 
eopi & ceteri feqqpbantur. Poft patriarchas 
veniebant cardinales ifto modo, fcilicet quod 
cardinales epifeopi prxcedebant, prefbyteri 
cardinales fecjuebantur , & poftea veniebant 
diaconi cardinales, poftrcmo fequebatur eos 
papa indutus pontificalibus & thyara cum tri- 


ponere coram concilio , & recepit duo the- 
mata, primum fuit. Populus qui ambulabit in 
tenderis vidit lucem magnum, quod deduxit ad 
laudem papx, & expofuit adhxrentiam Se- 
nentium , qui quodammodo fequendo illum 
Errorium , & in tenebris ambulantes , audita 
elc&ione domini noftri papx pou ejectionem 
contendentium , obedientiam , quam eidem 
Errorio exhibuerant , fibi fubftraxerunt , & 
ipfi domino noftro, cujus veri tituli lucem 
viderunt, offerunt , ac eidem tamquam veri 
ecclefix filii exhibent , & femper exhibebunt 
& exhibere intendunt. Secundum thema fuit 
Vos efiis genus eleftum , gens funda , regule fu- 
cer dotium , &c. quod applicuit ad laudem 
concilii multum eleganter & facunde i & 
tandem dixit quod gratulando domino pa- 
px , inimici fui ruunt & quotidie extermi- 
nantur. Nam ex eis multi de novo fuccu- 
buerunt. Et ut dixit , ipfo volente cathedram 

Rrrr iij 


i 


Digitized by 


iio7 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1108 


afcendere, recepit litteras a Senentibus, quod 
nfquc ad Urbem quafi praeparatum eft iter 
fecurum , & aditus fecurus & pacificus. Ob- 
tulitquefinalitecdidos Senenfes,fcilicet grio- 
tes artium & capitaneum ac vexilliferum ju- 
ftitiae Senentis , totumque commune ejufdem 
ad ferviria , &c. domini papa:. His peradis, 
dominus cardinalis de Chalancodidum pul- 
pitum afeendit , & legit unam cedulam in 
cffedu revocatoriam & annullativam om- 
nium proceffuum , fententiarum , cenfura- 
ium , &c. fadorum & latorum , tive faba- 
rum & latarum per duos nuper contenden- 
tes depapatu , & etiam fuorum prxdeceffo- 
rum a tempore introdudi fchifmatis in alter- 
utram partium , &c. Item , legit unum 'alium 
articulum , approbantem omnes difpenfa- 
tiones fuper matrimoniis per prxdidos in fuis 
obedientiis fadas. Quarum ccdularum teno- 
res fequuntur in hxc verba. 

» In nomine fandae & individua: Trinitatis, 
» Patris , & Filii , & Spiritus- fandi. Amen. Nos 
» Alexander divina providentia papa V. con- 
« fiderantes quod tam per Petrum de Lund 
» Benedictum XIII. & Angelum Corrario 
» Gb.egob.ium XU. a nonnullis nominatos , nu- 
» per de papatu contendentes , quam per do- 
>» minos quondam Bartholomeum archiepif- 
« copum Barrenfem Urbanum VI. Petrum To- 
»» macellum Bonifacium IX. Cofmatum In- 
» nocentium VII. & Robcrtum deGebennis 
»> Clementem VII. nominatos , didorum nu- 
» per contendentium prxdecelforcs , durante 
» prxfcnti fchifmate , & occafione ejufdem , 
» nonnulli procefliis , fententias excommunica- 
» tionis , privationis , irregularitatis , inhabili- 
» tationis , fufpenfionis & interdidi , ac alias 
» cenfuras ccdcfiafticas in fe continentes in & 
.» contra diyerfas perfonas , regna , jurifdidio- 
» nes, communitates, collegia, loca& diftri- 
»» dus , & territoria fuerint & fint hinc inde 
» fadi & promulgati , ac propter antiquitatem 
» didi fchifmatis ; & etiam quia multi nota- 
» biles dodores utriufque juris & magiftri in fa- 
» cra pagina fcripfcrunt pro & contra , ac pu- 
» blice & folemniter determinaverunt, quod in 
» dubium vertatur a multis , quis a tempore di- 
» di fchifmatis fuerit verus Romanus ponti- 
» fex, feuquis veri vicarii Jesu Christi fun- 
» geretur officio , ad exonerationem confcien- 
» tiarum utriufque obedientix , qux jam per 
» Dei gratiam ad unum ovile ovium redadac 
» fune , omnes & fingulos hujufmodi procef- 
» fos & fententias , qui vel quae occafione & 
» praetextu fchifmatis & adhxrentix utriufque 
» partis feu viae neutralitatis affumtae velintro- 
» dudae hinc inde , ut praemittitur, lati , de- 
« creti , vel fulminati fuerunt , quos omnes & 
» fingulos hic pro expreffis habere volumus , 
» hoc facro approbante concilio , ex noftra & 
» certa (cientia tollimus & abolemus , ac pro 
» fublatis & abolitis in perpetuum haberi vo- 
v himus , neminem praefatis fententiis aut pro- 


ccffibus effc ligatum^ vel involutum decla- “ 
rantes. Et nihilominus ex abundanti , & ad ** 
cautelam, ac fi & quatenus indigeant, quof- “ 
cumque fub didis proceffibus comprehenfos, “ 
& a didis fententiis & cenfuris abfolvimus , « 
pro abfolutis haberi decernimus' & declara- ** 
mus , etiam fuper irregularitatibus , fi quas <c 
per prxmiffa , vel occafione pratmiflbrum “ 
contraxerunt, difpcnfantcs. v 

Sequitur alia ccdula. 

Item , omnes & fingulas difpenfationes “ 
fadas per contendentes, vel eorum alterum, “ 
feu eorum prxdeceffores fuper matrimoniis “ 
( ac pluralitatibus beneficiorum, quxfunt for- “ 
* titae effedum , & aliis cafibus , qui forum “ 
confcientix rcfpiciunt , eorum durante obe- “ 
dientia, ex certa noftra fcientia ratificamus ‘‘ 
& Approbamus. “ 

Poftmodum affignata fuit prima futura 
feffio ad diem Lunx proximam , qux erat 
xv. didi menfis Julii, petito prius fuper di. 
dis ceduiis a concilio, an placerer, prout erant 
prolatx. Ad quod refponderunr, placet. 

Die Lunx xv. Julii non fcdit concilium 
propter infirmitatem papx , & forte verius 
propter hoc quod nondum erat plene deli- 
beratum fuper reformationibus , &c. & con- 
. tinuata fuit Seflio ad diem Sabbati xx. diem 
didi menfis de mandato domini noftri gapx. 

Sabbato xx. die Julii non fuit Seflio alias 
ad hanc diem affignata , fed prorogata fuit 
de mandato domini noftri papx ad diem 
Mercurii proximam , eo quod nondum erat 
plene deliberatum fuper reformationibus ec- 
clefix, maxime fuper articulo rangenti^ col- 
lationes beneficiorum , & clediones , ac hui 
jufmodi. Nifienimefletiftc articulus, nulla 
f»ut faltem modica reperiretur turbatio , &c. 
Sed fuit continuata ad diem Mercurii fequen- 
tem , qui fuit xxi v. Julii , &c. nihil fuit adum 
fed fuit per dominum noftrum continuata 
\ feffio ad diem Sabbati fcqucntcm xxvii. J ulii. 

Sessio XXI. 

Sabbato xxvii.. Julii fuit xxi. feffio , inqua 
fuit prxfens rex Lupovicus, qui , dum mifla 
per dominum P. epifeopum Cracdvienfem 
celebraretur, fedit cum dominis cardinali- 
bus , fcilicet poft primum eorum > fed poft 
miflam inde receffit , & fuit collocatus prope 
cathedram papx : didis ante fervitiis & ora- 
tionibus folitis, dominus cardinalis de Cha- 
lanco afeendit pulpitum ecclefix, & ibi legit 
plures articulos , de quibus pro meritis fue- 
rat per prius tradatum & concordatum , cui 
cardinali affiftcbant epifeopi Pifanus & epif- 
copi Placentinqs. Sequuntur articuli prxdidi. 

Sandiffimus dominu# nofter Alexander s 
papa V. facro approbante concilio , omnes „ 
& fingulas promotiones , tranflationes , con- „ 
firmaciones , collationes & quafiiumque pro- „ 
vifiones , quibufvis perfonis huic facro con- 0 
Cilio & ejus determinationi adherentibus , « 


/ 


Digitized by v^ooQie 


i io9 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 


iiio 


99 

99 

» 

i’ 

» 

» 

w 

w 

J> 

D 

» 

n 

» 

9» 

.»9 

» 

» 

99 

.99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

• 

91 

» 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

9* 

99 

CC 

99 

99 

99 

99 

9» 

.99 

99 

99 

99 

99 

99 

99 

I» 


dc quibufcumque praelaturis, dignitatibus, A liter beneficia przdida fcdi apoftoHcx fue- 


beneficiis eccleliadicis , curatis vel non cura- 
tis .confccrationcs^epifcoporum & ordina- 
tiones clericorum per ipfos contendentes de 
papatu & aut eojurn alterum , feu eorum 
praedccefforcs aut eorum mandato vel audo- 
litate , temporibus fle locis, in quibus eifdem 
rcalieer 6c libere praedabatur obedientia.dum 
tamen anto fententiam definitivam & alias 
canonicz fodx fint , & publice St pacifica 
tempore fententiae poffederint , cx certa no- 
ftra fententia & motu pioprio ratificamus & 
approbamus, & ratas haberi volumus atque 


rint refervata 

Per praemifia vero feu aliqua przmiflbrum 
non intendimus derogare ordinationibus cir- 
ca praemiffos articulos fadis in ultima con- 
gregatione prxiatorum , 8c aliorum ccclcfia- 
dicorum virorum Parifius , nec etiam cx prae- 
miflis vel aliquo przjntflbrum volumus ali- 
quod praejudicium generari venerabilibus fra- 
tribus noftris cardinalibus , vel alicui ipforum 
huic 'concilio facro fle ejus determinationi 
nunc adhaerentium , ia beneficiis alias per ip* 
fos & quemlibet ipforum canonice poffeffis , 


firmas , & etiam (i oporteat de novo provi- g provlfo tamen qnod per prxmifia nuUum 


demus. Ubi autem aliquis cafus emergeret, 
per quem appareret aliquem huic concilio 
adhaerentem gravatum per alterum ex con- 
tendentibus a die iq. Maii , quoad Ange- 
lum Corrario, Se a die xv. Julii quoad Petrum 
de Luna , placet concilio quod dominus no- 
der provideat , ut fibi judum videbitur. Item , 
placet quod dominus noder provideat in fo- 
do archiepifcopi Januenfis , quoad vicarium 
per Petrum de Luna in ejus benificio. , 
Item , cledioncs, podulationcs’, earum 
admiffiones , confirmationes , mutationes , 
confecracioncs clericorum, ordinationes »prx- 
fentationes , inditutiones , collationes , & pri- 
vationes , quafvis provifiones ac difpenfatio- 
nes quibofvis perfonis huic facro concilio 
& ejus determinationi adhaerentibus , de qui- 
bufcumque beneficiis ecclefiadicis & prkla- 


prarjudicium geheretur fratri noftro cardinali 
Albanenfi, jnri quod habet in archidiaconatu 
(a) Luxovienfi. • • 

Item, facro approbante concilio, decer- 
nimus fore procedendum contra obedientes 
fle adhaerentes pertinaciter , feu fautores Petri 
de Luna fle Angeli Corforio nuper de papatu 
contendentium £e colludentium , per hoc fa- 
erum concilium de fchifmate flt .hzrefi no- 
toriis per diffinicivam fenteritiam condemna- 
torum, modis quibus ed fecundum factos ca- 
nones contra contendentes fle fautores hx- 
retiez pravitatis procedendum. 

Item, hoc facro approbante concilio de- 
cernimus , per nos vel fuccedbrcm nodrum 
cx certis magnis & arduis caulis hoc facium 
concilium moventibus , iterum generale con- 
cilium ecclcfix fore convocandum hinc ad 


turis per clcdorcs , confirmatores , patronos* triennium, videlicet anno quo dicetur mcccc. 


ordinarios, fle quofeumque provifores ad hoc 
potedatem fle audoritatem habentes , cano- 
nice fodas temporibus fle locis fubtradionis 
fle neutralitatis , in quibus hujufmodi conten- 
dentibus obedientia non przdabatur , dum- 
modo ilias canonice fa dx fint , hoc facro 
approbante concilio, ratificamus fle appro- 


xt i. in menfc Aprilis, in civitate feu loco 
habili fle decenti ; qui locus declarabitur per 
annum ante tempus concilii jpet nos vctfuc- 
ccflbrcm nodrum. 

Item, facro approbante concilio, decer- 
nimus fle declaramus , quod fi cardinalis de 
Flifco infra duos menfes proximos perfona- 


1 ‘ ' ll TN ' r a 

bamus , ac ratas manere volumus atque fir- u liter ad nos venire , fle obedientiam nobis 


mas , ac omnem fufeipere roboris firmitatem, 
refervationibus non obdantibus quibufcum- 
que , declarationibus tamen fle decretis hoc 
capitulum concernentibus in aliis feffionibus 
ledis in fuo robore permanentibus. 

Item, ut upione fle pace in Oei ccqlcfia per 
ipfius gratiam in capite confirmata, pax fle 
tranquillitas fubditorum perfedius , fle litium 
anfradus, quarum dubii funt eventus, con- 
fultius evitentur , hoc facro approbante con 
cilio , decernimus fle declaramus , quod onf 
nes lingula beneficia eccieliadica , dignita 


prxdare*flc determinationi hujus facri cOnci- 
liiadhzrere voluerit, benigne recipiatur cum 
integritate datus fle honoris atque benefi- 
ciorum, qux xv. Junii mccccvhi. obtinebat. 

Item , omnes difpenfauones fodas per e- 
pifeopos dioecefanos in partibus neutralibus 
fuper defedum ztatis patientibus, caufa affe- 
quendi fle obtinendi beneficia , dignitates aut 
p rari at uras» Item, omnes abfolutiones fle ha- 
bilitatioqes in foro poenitentiali , tam per 
contendentes , quam per didos ordinarios , 
pendente fchilmate fodas , fuper calibus fan- 


tes, perfouatus, vel officia curata, vel non E &ae fcdi apodolicte refervatis , cx’ certa nodra 


curata titulo ordinario adecuti, fle pofleffio 
nem pacificam jam adepti , dum tamen ca- 
nonice fle alias quam per przvaricationem 
adhxretttium huic facro concilio fle ejus de- 
terminationi aflecuti fuerint , beneficiis hu- 
jufmodi libere fle pacifice gaudeant, nec in 
jure , titulo , feu polfeffione fuis hujufmodi 
qUOmodolibet inquietentur fle turbentur , feu 
graventur , etiam .fi fpecialiter vel genera- 


fcientia, hoc facro approbante concilio, ra- 
tificamus fle approbamus. 

Dic vu. Augudi. 

Sandilfimus dominus noder , facro appro- 
bante concilio, ordinat, quod bona immo- 
bilia ecdelix Romanz/feu aliarum - ccclc- 

(s) In Spicilegio 8c in aliis concilii Pifani flfbs cum ex bi- 
bliotheca regia anni t 6ti. tum ex Wolfembutclenii t<>7» 
editis legitur Ltuitntnfi. 


«c 

te 

CC 

CC 

CC 

CC 

«c 

CC 

CC 

cc 

Cc 

CC 

4C 

cc 

CC 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

<c 

rt 

cc 

c c 

cc . 

cc 

cc 

cc 

cc 

«c 

cc 

cc 

cc 

cc 

«c 

«c 

cc 

cc 

cc 

cc. 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

cc 

'cc 

cc 

* 
i c 
cc 
cc 
cc 
cc 
cc 
cc 
cc 


Digitized by t^ooQie 


i) 

*> 

» 

M 

») 

»> 

») 

41 

)> 

4? 

4) 

4) 

4> 

J) 

4) 

44 

44 

44 

44 

44 

44 

>4 

44 

j4 

44 

44 

44 

44 

•0 

4) 

44 

44 

44 

44 

•4 

44 

4» 

44 

44 

44 

44 

t> 

44 

4» 

»4 

44 

» 

44 

14 

44 

44 

4» 

44 

44 

44 

'O» 

44 

» 

44 

44 

44 


B 


1 1 1 1 CONCILIUM PISANUM ANNI 

fiarum nullatenus pet ipfum vel alios prae- A , 

latos alienentur fcu ypothecentur ufquc ad 
proximum concilium , in quo fuper hoc ar- 
ticulo maturius poterit deliberari. 

Item, dominus nofter eodem approbante 
concilio , ordinat & mandat celebrari con- 
cilia provincialia per metropolitanos , & fy- 
nodos per fuffragancos fuper formam juris 
& concilii generalis , quia *ex eorum omif- 
fionc multa inconvenientia fequuntur. 

Item , dominus nofter, eodem approbante 
concilio , ordinat & mandat pelebrari capi- 
tula mopachorum nigrorum & canonico- 
rum regularium fecundum formam concilii 
generalis, &conftitutiones felicis recordatio- 
nis Honorii 111. & Beiiedidi XII. Et quia limi- 
tatio provinciarum fada per Bcnedidum XII. 

*non poffet de przfenti , obftante temporis 
malitia, obfervari, ordinat dominus nofter 
quoad dida capitula celebranda ftandum 
juri antiquo, durante impedimento prxdi-. 
do , videlicet ut provincia communis & vul- 
garis poflit; per (e capitulum provinciale ce- 
lebrare , ex quo ‘commode non poteft cum 
alia convenire. 

Item , dominus nofter, eodem approbante ^ 
concilio, difponit non facere tranflationes*^ 
de invitis , nili parte vocata &. audita , & de 
confenfu majoris partis cardinalium , nifi ex 
caufis juftjs & rationabilibus. 

Item , dominus nofter , Iaera approbante 
concilio, decernit quod per dominum no- 
ftrum cum cardinalium confilio deputentur 
nuncii folemnes, & mittantur ad reges & 
principes, & eundos fideles, ad publican-J 
dum & profequendum audoritate domini 
noftri papa: Ic facri concilii ad* in hoc fa-> 
cro concilio. 


MCCCCIX. 


1 1 12 


EPISTOLA ROBERTI PRIORIS 
Celfinienfis, ad abbatem & conventum 
Cluniaccnf^m. 

De quibufdam gejlis oratorum Petri de Luna 
• in concilio Pifano. 

R Evcrcndi patres & domini. metuendi , 

humili recommendatione przmiffa. Vo- tbttarttu. 
bis icripli omnia ada in hoc facro generali 
concilio Pifano a principio ufque ad xm. 
menfis Junii. Mifi etiam vobis copias in for- 
ma appunduatorum concluforum feu fen- 
tentiatorum in dido concilio , excepta copia 
geftorum dida die xm. Junii, quorum copiam 
[ non ] mili vobis. Die Vero Veneris xiv. Ju- 
nii hora vefperorum ig prxfentia plurium 
dominorum cardinalium , & nobilium prrz- 
latorum aliorum ambaxiatorum hic exi- 
ftentium , fuit latum mandatum feu poteftas 
per Petrum d£ Luna datum fuis oratoribus , 
continens in effedu* quod dabat eis potefia- . 
tem.ad tradaudum de fccuritatibus conve- 
nientibus & loco idoneo in quo conveniret 
per fc vel procuratorem , ad tradaqdurn dc 
uniQnc ecclefiz perviam cefiionis jnclufivc, 
quafi fimili modo , ficut fecit in Roma anno 
praeterito & in Luca j’ & hora aflignata pro 
audiendo quz dicere vellent, fuit leda co- 
ram eis fententia ejedionis duorum conten- 
. dentium per factum concilium lata. Eadem 
leda publice , interrogati per eum qui eam 
legerat, fi erant oratores Petri de Luna.rcfpon- 
derunt quod erane oratores fandifiimi do- 
mini fui Benedicti papz XIII. quz refponfio, 
fuit multum notata. Poftmodumvero excu- 


faverunt fe ambaxiatores de longa fua mora , 
Item , dominus nofter audoritate Dei , ^ quam fecerant in comparendo in dida hora 


apoftolorum Petri & Pauli & fua , concedit 
omnibus, qui in hoc facro concilio interfue- 
runt, & ejus determinationi adhzrent, ab- 
folutionem plenariam a poena & culpa femel 
tantum. Item , quilibet de prxdidis infra 
duos menfes, poftquam ad ejus notitiam con- 
ceflio hujufmodi pervenerit , poffit didum 
beneficium abfolutionis affequi in forma ec- 
clefiz. Item , & conceffit omnibus prxdidis 
in mortis articulo. Item & familiaribus eo- 
rutndem qui in concilio interfuerunt. 


eis alfignata , in qua diu extiterunt expedati, 
allegantes, quod dum effent in via veniendi 
equites , capitaneus Pifariim eis fignificari fe- 
cerat quod non exirent hofpitium quoufque 
eis aliqua nuntiari feciffet : fubjungentes 
quod didus capitaneus ad eos miferat fuum 
vicarium qui Pifis intraverat, quod erant 
certa capitula concordata inter dominos Flo- 
rentinos & ipfos dominos Pifis exiftentes; 8c 
inter cetera oftenderat cil tria capitula , quz 
continebant, quod fi qui venirent huc caufa 


Item , fandiflimus dominus nofter , cum p impediendi , non haberent falvum condu 

-i • • • ..l j- _ r ’ . " e » j * i • . • 


confilio concilii intendit reformare cccle- 
fiam in capite & in membris , &jam multa 
per Dei gratiam funt expe’dita , quz ipfum 
dominum noftrum & favorem prxlatorum 
aliorumque inferiorum concernunt , reftant- 
que alia quz propter receffum przlarorum 
&. ambailiatorum de przfenti expediri non 
poffunt; propterea dominus nofter , facro 
requirente & approbante concilio , didam 
reformationem fufpendit & continuar ufque 
ad proxime jam indidum jejunium, & prz- 
fens concilium abfoivit. 


dum; item, quod Impedientes punirentur 
per ipfos dominos hic przfentes & ipfos Flo- 
rentinos, & tertium capitulum eis oftenfum 
continebat fere idem in effedu : ita quod 
Tarraconenfis laqueus noluit nominare car- 
dinales, nec concilium : fed dominos ad hunc 
locum feu congregationem : quibus habita 
deliberatione refponfum eft in effedu , qupd 
audiverant fententiam facri concilii,qua am- 
bo contendentes erant ejedi, ut hzretici , Sc , 
fciebant poenas juris , &c. Secundo quod ca- 
pitula non poterant nec debebant per ipfos 

przfentes 


Digitized by 


Google 


4 f. quxejoj, 


Anno 1409. 
Xx Auttfrx-' 
fbo. 


1113 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1114 

prxfentcs infringi, ficut nec volebant. Sita- A trum videlicet domini cardinales deberent 


men pro redu&ionc didorum duorum con- 
tendentium , vel utilitate publica feu bono 
unionis volebant aliquid boni dicere , pote- 
rant , quia illud non effct contrarium capitu- 
lis. Tunc habita aliquali deliberatione inter 
eos & cum nuqciis regis Aragonenfis , dixc- 


cogi ad obfervandum prxcife decretalem 
Ubi majus , ut videlicet poft odavam diem 
non haberent nifi panem unum Sc aquam ; 
vel utram fervaretur quzdam extravagans 
moderativa illius conftitutionis Ubi majus 
edita per Clementem VI. qua cavetur , quod 


runt quod non viderant capitula , cujus * op- _ etiam lapfa odava dic, uti poffint uno fer- 


pofitioni ih fua expolitione ademerant , & 
quod ij>fa volebant ea videre & deliberare. 
Et tunc fuit eis didum quod in craftinum 
effct miffa de Spiritu- fando more folito, Sc 
quod domini effent impediti in mane. Et ni- 


culo , in quo frudus non computantur , licet 
unus cardinalis alteri futim ferculum com- 
municare non poflit. Et finalirer in hoc dc- 
bato fuit condufum multis rationibus , prx- 
fertim per dominos Florentinos, quia jura - 


hilominus manferunt in fua dilatione ,& re- 3 verant didam decretalem Ubi majus facete 


cefferunt ad hofpitium. In craftinum intra- 
verunt galeam , & receffcrunt hofpitc infalu- 
tato, & manferunt nuncii regis Aragonum 
petentes informari de geftis in dido conci- 
lio. Dida autem dic eorum receffus , fcilicet 
xv. Junii circa occafum folis intravorunt do- 
mini cardinales in palatio domini archiepif* 
copi Pifanenlis. Poftmoctum fupervenit car- 
dinalis Tudcrtinus , qui cum cis intravit pro 
cledione Romani pontificis celebranda , Sc 
ibi fuerunt ufquc ad xxvi. didi menfis Junii , 
qua die circa horam nonam de mane fuit 


obfervari cum moderatione Clementis VI. 
videlicet quod illa extravagans fervaretur. Et 
ita fuic fadum. Copiam ejus mittam vel por- 
tabo, fi non habetis. Aliud debarunxextitit, 
utrum concilium deberet ardare & termi- 
num przfigere dominis cardinalibus, infra 
quem eligerent pallorem, alioquin’ conci- 
liftm aliter provideret j fcd deliberatione 
majoris partis refedit , quod non ardarentur 
nec monerentur, fed libere permitterentur 
uti libertate fua & jure fuo , & ita fadum eft. 
Item , pendente toto decemdio, cum am- 


publicata eledio Pinu diCandia, magiftri C baffiatores Petri de Luna jam receffiffcnt. 


in theologia Pilis, natione Grzci , de ordine 
Minorum , vulgariter nuncupati cardinalis 
Mediolanenfis, in fummom pontificem , nun- 
cupati Alexander V. Hic heri intravit unus 
nuncius Caftellz, qui nondum eft auditus) 
nefeio ad quid venit. Super reformatione 
ccdefiz multa funt prolocuta inter natipnes, 
fed nulla conclufa. Adhuc Januc vobis feri- 
bam quam citius potero. Scriptum Pilis dida 
die xxvi. Junii. 


ut dixi ,& remanfiffent domini ambafiiatores 
regis Aragonum , inter quos eft dominus Ge- 
faldus deSernilho n miles , mirirus neatis Petri 
de Luna A Caftellani regis, idem de Sernilhon 
przfentavic domino patriarchz noftro , quod 
ipfi habebant poteftatem offerendi cum ef- 
fedu renuntiationem pure & praedic praefati 
Petri de Lvna , etiam ad p . . . . dente , Sc 
quod admittetur antequam ultra procedere- 
tur. Refponfum eft , quod domini cardinales 
erant in conclavi , & non poterant retardari , 
j) nec cis verbum fieri i fed poftquam clegiffent, 
cetera quae opportuna effent fierent.Et quam- 
vis patriarcha non poffet vice concilii ref- 
pondere : tamen dixit hoc fibi videri , Sc 
promifit dido domino Geraldo , quem tunc 
cum patriarcha loquentem videram in clau- 
ftroS. Martini , quodhzc exponerentur con- 
cilio. Poft autem finitum eorum folatium , 
dominus patriarcha intravit facriftiam , ubi 
eramus fakem quadraginta congregati de 
concilio, inter quos erat dominus Lugdu- 
nenfis , & nobis retulit oblationem praedi- 
dam , etiamfi Angelus non cederet. Et re- 
vera dominus Lugdunenfis elementiffime ac 


EPISTOLA R'OBERTI PRIORIS 
Celfinienfis , ad abbatem Cluniacenfem. 

De quibufdam geftis in concilio Pifano. 

R Evercndiffime pater ac domine metuen- 
diifime, humili recommendatione prx- 
milia. Poft alia nova nuper fcripta, fubfequen- 
tium novorum feries fequitur. Nam in die 
fabfeati xv. menfis Junii domini cardinales, 
decem fcilicet noftri, Sc xm. partis alterius , 
intraverunt conclave in domo arohiepifeopi 
Pifani, immediate poft dormitionem de fero , 
cum non remanfiffet illi Angelo Corrario 
olimde papatu contendenti , nifi unicus car- E fapienter eundorum judicio locutus eft j fed 
dinalis fuus , qui vocabatur de Tonde , vide- 
licet die fabbati hora ferotina intravit civita- 
tem Pifanam , ut cum ceteris effet in concla- 
vi, & in craftinum poft prandium illuc in- 
travit. In conclavi autem domini cardina- 
les fteterunt per decem vel undecim dies, 
videlicet ufque ad diem Mercurii de mane , 
qui fuit xxvi. Junii. Pendente autem delibe- 
ratione conclavis , inter dominos prxlatos de 
concilio generali fuit magna altercatio , u- . 

Fet.Script. &Mon. ampl. CoUcft.Tom . VU. 


negotium in ftatu remanfit hucufque. Nefeio 
quid fiet. Die autem prxfara Mercurii quae 
fuit xxvi. Junii , cum poft miffam flaremus in 
choro ecclefix cathedralis , fupervenit qui- 
dam dodor , qui intravit civitatem Pifanam 
fero prxcedenti cum fex equis ; fecit per ali- 
quos mediatores exponi , quod ipfe venerat 
ambaxiator regis Caftellx feu Hifpanix, Sc 
portabat litteras dominis Cardinal ibus, quas 
quia porrigere non poterat, ipfis flantibus in 

Sfff 


Digitized by 


Google 


1 


iu5 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccuc. iii<S 

conclavi , volebat aliqua exponere concilio , A fibi , licet nullum rogafiem eorum , ex gratia 
propte#quz petebat audientiam , & in brevi, magnam relationem fecerunt de me , fpecia- / 

<}uia dicebat periculum cflc in mora. Fina- liter dominus Peneftrinus, dominus Albanen- 

liccr concilium deliberavit , quod in crafti- fis , dominus de Thureyo, dominus Anicien- 

oum , fcilicet heri de mane concilium eidem fis , & dominus Neapolitanus. & poft exhi- 
laret audientiam , & quod interjm doceret bitam reverentiam , ego expofui fibi quomo- 

de mandato & de poteftate & memorialibus do ego veneram huc defiioatus per vos pro 
fuis. Qua refponfione per concilium fada, vobis & toto ordine veftro , qui in diverfis 
«dum Turgeremus , fupervenerunt nova de mundi partibus & regnis membra numero- 
condavi , quod dominus cardinalis Medio- fa & celebria obtinens , durante fchifmate 
lanenfis , frater Minor , olim nominatus ma- grandia pafiiis cft tam in fpiritualibus , quam 

giftet Petrus de Candia , de quadam fcili- temporalibus detrimenta. Supplicabam tria , 
cct infula Graecorum oriundus, famofiffimus primo quod confirmare dignaretur omnia 
fcilicet magifter in theologia , & qui olim g privilegia noftra $ fecundo , quod reparare 
rexerat ducem Mediolanenfcm , & qui ad- dignaretur gravamina nobis illata , durante 
huc tutor erat fuper inventis, eledus erat fchifmate, per contendentes didos de papatus 

in papam. Quibus auditis, omnes acccffc- tertio, quod cum iftud fit magnz prxfiden- 
jrunt ad impendendum reverentiam. Pulfatz tiz , celebritatis & regularis obfervantiz , fi- 

funt campanz per totam civitatem, & fuit cut eundis notum cft , & tam latam poffideat 

portatus ad ecclefiam cathedralem , & ibi in- ditionem , fic ut inter alios mundi praelatos 
thfonizatus , & omnes domini cardinales re- multa indigebatis v vos & veftrum monafte- 

ceficrant ad domos fuas, ipfo revertente ad rium & ordinem femper favore benivolo in 
domum archiepiicopi , qua utitur pro pala- munificentiis, beneficiis & gratiis prdfeque- 
tio, & fuerunt in cledionc omnes domini retur, more fui przdccefforis domini Nico- 
cardinales utriufque collegii concordes , ne- ui IV. qui in ulnas fuae protedionis mona- 

mine diferepante. Et revera fuit eledio mul- fterium fufeipiens & ordinem , multis & ma- 
tum libere fada, & conclave die ac node gnis privilegiis ipfum munivit. Poftquam au- 

fuit ftrenuiflime cuftoditum & fine tumultu : *“* tem finieram verba mea , idem dominus pa- 
ita quod nec nutu , nec verbo domini cardi- pa ftans benigne & lzta facie refpondit , quod 

nales poterant fcire quod extra fiebat, nee ipfe erat paratus adimplere poflc fuo quz- 
illi qui erant extra fcire poterant quod intus cumque per me petita , & quod quando vel- 
fiebat. De node in moeniis civitatis fiebant lem , venirem confidenter > quia in omnibus 

excubiz follicite. In civitatellis femper erant & in Ungulis faceret taliter , quod ego con- 

‘ circa quingenti homines armorum. Domi- fcent^er.* Item , herimet dominus patriarcha 
nus magifter Rodii affociatus pluribus mili- fiipplicavit , quod fibi daretur archiepifcopa- 
ribus die ac node ftabat in viridariis domus tus Remenfis , & domino Bituricenfi confcr- 
archicpifcopalis in tentoriis, & ibi jacebat retur ecclefiaCarcaftonenfis cum patriarcha- 
inter conclave & fepta domus. Poteftas & tu , & magiftro Guillelmo Bofraterii , archie- 
capitaneus civitatis diligenter invigilabant pifcopatusBituricenfis. Ab alia parte domi- 
circa cuftodiam , przfertim per circuitum ex- nus cardinalis de Baro fupplicavit , quod 
tra fepta conclavis , & communiter erant P priori fandi Martini conferretur epifeopatus 
centum homines armorum quando fol oc- Mimatenfis , & prioratus fandi Martini con- 

cubuerat , nullus audebat appropinquare fep- ferretur eidem domino cardinali. Et revera 
ta conclavis , nifi cuftodes , nifi ad diftantiam omnia ifta protinus fuerunt in propinqua dif- 

quinquaginta ulnarum, quia ita erat procla- politione, przfertim cum ifti fupplicantes 
matum fub poena ultimi fupplicii. Dominus fint ambaxiatores domini noftri regis. Sed 
camerarius jacebat intra fepta conclavis in demum contemplatione domini Gaufrcdi de 
una camera vere multum notabilis. Potenter Peruda, qui petit epifeopatum Mimatertfem, 
dc manfuete domini Florentini cuftodiunt di- dominus cardinalis de Baro fuperfedit a fup- 

ftridus fuos. Sero autem fado in dic przfat* plicatione fua. Hodie vero ratione illarum 

dedionis , dominus papa retinuit in camera- promotionum tentum eft confiftorium fecre- 

rium fuum dominum Narbonenfem ficut £ tum in domo archiepifcopali , & fadum cft 
prius,&dominum vicecancellarium noftrum, ut fequitur , quia videlicet dominus papa & 

fcilicet Vivaricnfem, retinuit in vicccancella- domini cardinales , przfertim dominus Prz- 

xium, ficut prius, & dominum Anicienfem in ueftinus , qui licet interefle non potuerit per- 

pcenitentiarium ut prius , rejedis aliis qui fue- fonaliter , fcripfit in confiftorio 

runt de parte ifta. Et fciatis quod dominus igitur quia non videbatur expedire , quod 
• de Thureyo inter omnes dominos cardina- plus tradaretur de promotionibus, quam de 
les habet apud eum majorem audientiam, reformatione ftatns ecdcfix , nullam promo- 
& credo quod tantam habebit , quantam ha- tionem fecerunt hac die , fed ordinavit quod 
fcuit cum domino Clementi. Ifte autem do- in die lunz fequenti fieret una feflio , & tenc- 

minus papa appellatur Alexander V. Quart- retur univerfalis fynodus , in qua papa primo 
do domini cardinales n»c prxfcntavcrunt ibi prxfiderct. 


t 

1 

Digitized by 


Google 



1 1 17 CONCILIUM PISA 

Itera , videtur expedire quod vos & con- 
ventus feribatis domino papae irtter cetera , 
quod non conferat beneficia veftra in mani- 
bus fxcularium quorumcumque , prxfertim 
conventualia , quantumcuraquc vacent in 
curia , nec perfonis aliis quam ordinis no- 
ftri , 8c allegetis rationes qux vos movent. 
Item , noveritis quod nos fumus fexdecim , 
inter quos eft dominus VienncnfisSc domi- 
nus Camcraccnfis , & alii feptem epifeopi, 
dominus abbas Ciftcrcienfis , Cafx-Dci , Vcr- 
ziliacenfis.Sc ego feci apponi dominum prio* 
rem Rodii, qui eft folemnis do&or & mag- 
nus dominus , & ego , qui e* parte eeclelix 
Gallicanx fuimus deputati, ad deliberandum 
fuper capitulis Sc articulis refosmationis fla- 
tus ecdefix univerfalis tam in capite quam 
in membris > unde fuper illis deliberavimus 
per quatuor vel quinque dies , pendente con- 
clavi, & dominus Aptenfis, dominus Cifter- 
cicnfis, Sc ego acceffimus fuper illa materia 
ad nationem Anglorum & Germanorum , 
St vere dominus Saliiberienfis , qui eft dodor 
celebris, inter ceteras querimonias exempto- 
rum , multam conqueritur de malo regimine 
Ciftercicnfium in regno fuo Angliac : fed do- 
minus abbas fe cxcufavit propter fchifma. 
mulca alia inter nos perlocuti fuimus. Polt 
regreflum Omnes domini collcgx mei me 
elegerant ad didandum 8c concipiendum ar- 
ticulos & capitula hujus reformationis, fe- 
cundum deliberationem jam. inter nosver- 
baliter habitam : quod Sc feci , & funt xlv. 
articuli. Et heti polt impenfam revcrqptiam 
domino papx, domini prxlatiecclefix Galli- 
cane & univerfitates convenimus in bapti- 
fterio ccclcfix cathcdralis , qui locus eft ce- 
leberrimus, & tam in materia quam in forma 
videret vos ftupidum Sc admirantem. Num- 
quam enim, ut credo, homo mortalium vi- 
dit tam celebre opus ad talem ufumvel ma- 
jorem deputatum , marmoribus , jafpidibus 
Sc fculpturis ac artificio mirifico redimitum. 
Ibi igitur congregavimus nos , Sc ibi legi ar- 
ticulos prxfatx reformationis , & ibi fuerunt 
aliqua, licet pauca, cor reda ; & fuit traditus 
rotulus aliquibus ad plenius deliberandum. 
St hac node debemus effe infimul iterum fu- 
per illo , & cras dominus Vivarienfis,cui ne- 
gotium eft commiffiim , audiet nos de omni 
gente Sc natione fuper illis reformationibus, 
quoniam dominus papa multum defiderat 
nos celeriter expedire antequam abhinc re- 
cedat , quia in brevi tempore eft recefiurus 
& coronabitur inPifis, vel in Florentia quae 
didat ab hinc per quindecim magnas leucas, 
vel in Bononia qux didat per duas dietas 
cum dimidia. Item, ille dodor qui petierat 
audientiam pro parte regis Caftellx , videns 
quod non poterat docere de mandato regis, 
quia nec venerat ex parte illius , fed folum 
dominis Cardinal ibus, portavit litteras ex par- 
te infantis Caftellx , impetratas pro Petro de 
Vet.fcrtpt. dr mon, tmpl, Collctt. Tm. Vll. 


NUM ANNI mccccix. 1118 

A Luna, in quibus rogabat , quod' tradaretur 
locus conventionis pro ceffione mutua , Sc 
darentur cautiones i audiens etiam , ut di- 
cebatur, nefeio fi.fit verum, quod venerunt 
nova , quod folemnes ambaxiacores ex parte 
regis Caftellx veniebant Sc de pa .... ad 
iftud concilium cum plena poteftate facien- 
di omnia qux rex Francix faceret, & quod 
fua fraus detegebatur, tacet nunc & dolet, 
quia intravit civitatem. Item , ille intrufus. 
Anqilus CoKKARiocum vellet tenere Tuum 
concilium in patriarcham Aquileienfi , tan- 
tam pcrfecutionem pafTus eft per patriar- 
B cham Aqnileienfem , quod quali vagator Sc 
profugus venit ad Venetiam, fed Veneti no- 
luerunt cum redpere , & mandaverunt fub 
magnis poenis omnibus de terra fua , in qua 
funt plusquam fexviginti caftra, quod nullus 
reciperer eum, Sc aufugit cum valde paucis 
in quodam niodico caftello cujufdam fcu- 
tiferi , in quo eft valde miferabiliter. Item , 
Lance lotus qui tenebat obfidionem in ci- 
vitate Arctina , audiens qnod rex Hungarix 
ab una angulo invadebat regnum fuum, Sc 
audiens quod de regno Francix veniebant in 
Lombardiam ultra decem millia equitum, rc- 
C ceffit abobfidione cnmfuo exertitu, Scivit 
ad defendendum regnum fuum. Item , no- 
veritis quod dominus prior Cantuarienfis be- 
ne contentatur de vita Schoneftate religio- 
forum veftrorum in Anglia i fed magnam 
Sc admirabilem conquerimoniam mihi fe- 
cit de vita & difciplina regulari omnium mo- 
nachorum veftri ordinis in toto regno Fran- 
cix conftitutorum , ubi itinerando Angtici 
repcrerunc plurcs prioratus ; Sc maxime con- 
queritur de prioratu Nivernenfi, Sede prio- 
ratu Cari-loci , Sc breviter de ceteris , dicens 
quod religiofi noftri nec fint Latini necliete- 
D rati* nec incedunt in habitu 5 Sc fi incedant 
cum habitu , eft totus difiacerptus Sc vilis > 
non portant camiftas ftamineas , funt incom- 
pofiti in geftu , Sc minus oftendunt de religio- 
ne quam mere cultores agrorum, de quo am- 
baxiatores regis Anglix funt male contenti ; 
nec habent veftimenta facra apta. Et dicunt 
quod rex ipforum vel transfert alibi vel capit 
jura monafteriorum aliorum : fed quando de 
aliquo membro vcftro ei dicitur, quod eft 
de ordine Cluniacenfi , ftatim propter fan al- 
tarem qux libi refertur de monafterio Cltt- 
E niacenfi Sc ordine, fuperfedir , Sc benignd 
fupportat ; Sc quod idem dominus prior dubi- 
tat quod fi ambaxiatores referant regi illa 
qux viderint , qux funt contraria bonx opi- 
nioni qux volabat per regnum Anglix : quod 
duo inconvenientia inde vobis nafcantur, 
primum quod rex non adimplebit quod figni- 
ficaftis per archidiaconum $ fecundo , quod 
rex faciet fubmirti membra veftra alteri ca- 
piti. Multum etiam conqueritur, qflod prio- 
xes veftri ordinis in ifto regno non relident. 
Multa alia dixit, qux longa cflent enarrares 

Sfffij 


Digitized by 


I 


1 


UI9 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 1120 

fcd cxcufavl vos & ordinem per tria quarta- A dominos cardinales , & rogabar concilium 
ccQ„dc fuit contentus cum promiifione quam quod ipfum deputaret-ccrtos alios , & iitnul 

feci de reformatione. Multum defiderat vo- de omnibus conferrent , dc p otica referretur 

hifeum loqui fuper hoc. Bene contentatur de in publico , & ibi ftatucrctnr. Item , cum do* 

archidiacono Cluniacenfi, dicens quod cft minus cardinalis de Baro fedusprefbyeer nu- 

bonus homo , & libenter & devote celebrat per per dominum Pencftrinum dc Albancn- 

miffxm fuam , fcd dc monachis domini S. feno , ipfe dominus papa dedit libi titulum, 

Flori male contentarur. Item , rogavit me quem ipfe prius habebar, videlicet xn. apo- 

quod cxcufationem quam praetenderam fibi , iloloruui 5 & nunc eft prcfbyter cardinalis xu. 

dfc promiffionem , ego fimilttcr exponeret» apoftolorum. Sed antequam iftam promo- 

ambaxiatori regis fui , dc ipfe libenter effet tionem faceret, dominus cardinalis de Cha- 

mccura , dc ita conclufitnus quod fiet. Et ego lento , & voluntate & juffu dominorum papae 

dixi quod ego dixi fibi quod volebam cum dc cardinalium , afeendit cathedram raarmo- 

rogarc , quod ipfi in reccflfu vifirarent mona- ^ ream, fitam in*medio etclefix , cum quaruor 
ftcrium Cluniaccnfe. Refpondit quod non epifeopn in pontificalibus conflit utis, < 5 t ibi 

credit quod hoc poffit fieri ,fed poffc fuo ipfe legit decretum cle&ionis populis & fubfcrip- 

feltem vifitabit vos. Et credaris quod ipfe tionem dominorum cardinalium , defuit re- 


cft notabilis perfona in litteratura dc mori- 
bus , & magnae experientiae vir , ut alias latius 
dicam; & multum zelat rem publicam, & eft 
aeque bene reddituatus , ficut unus magnas 
epifeopus. De pecuniis mittendis dc dc veftris 
negotiis videtis quid habetis agere. Vefttam 
reverendiffimam paternitatem feliciter & 
longaeve confervet Aitifiimus ecclefiae fu* 
fetuftac. Scriptura Pifis dic xxvi n. Junii. 

Ycfter humilis 
Robektus. 

; Suferfiriftio . 

Rcvccendiflimo in Chrifto patrfdc domino 
•domino divina providentia abbati Clunia- 
ccnfi,digniffimo domino fuo metuendiffimo. 

Et infra. 

Quia vero nuncius non receffit quam cito 
ardebam , ideo fequuntur nova quae inde fc- 
quuta funt ufquead praefentem diem. Nam 
dic dp minie a ambaxiatores regis Aragonum 
prxdi&i reccflcrunt de civitate Pifana in qua- 
dam galea , bofpice infalutato, dc non loquuti 
fuerunt in receffit dUm aliquo , nifi cum do- 
mino Vivarienfi ; cui dixerunt, ut audivi a 
quibufdatn , quod non intendebant credere , 
dcc. (icquc reccfferunt. Dic vero iunx fedic 
fynodus in ecclefia cathcdraii domino papa 
praefidente. Ubi expletis quxad divinum offi- 
cium pertinent , dominus papa fecit qnam 
arengam five collationem cujus thema fuit : 
fiet unum ovile dr unus fajlor. Et deduxit 
illud eleganter, verbis tamen communibus. 
In dedu&ione non fuit oblitus moralizare, 
illud videlicet quod magi obtulerunt regi 
xterno tria munera aurum , thus , dc myr- 
ram. In auro ut offendatur regis potentia , 
&c. & per dominicam fepulturam intellexit 
obedientiam , qua quali inhumati debent vi- 
vere fubditi , obedientes fummo faccrdoti. 
Rogavit etiam concilium quod juvaret eum 
in omnibus peragendis. Obtulit eis quod ipfe 
faceret tantum omnibus & lingulis , quod 
ipfi redderentur confolati. Ad ipfa promifit 
libenter intendere circa reformationem fla- 
tus ccclefix , & quod ipfe deputaret certos 


pena concors, nemine diferepante. Deinde 
eo defeendente cum fua comitiva , illam af- 
eendit advocatus concilii cum procuratori- 
bus , & ibi petiit ex parte concilii , omnes 
proceffiis dc afta per dominos cardinales dc 
concilium ab anno citra approbari ; quod 
fecit dominus papa de coofenfu concilii. Po- 
ftremo aliis defeendentibus , afeendit cathe- 
dram dominus cardinalis Bononienfis ; dc 
quia non omnes poterant audivifle qux papa 
dixerat , refumflt aliqua , dc rogavit quod 
omnes dc finguli in firis dioecefibus Hero dc 
populo publicarent ada. Finalitcr quia cer- 
tum erat quod alterum de duobus collegiis 
erat non vere , dcc. dc ignorabatur quod, dcc. 
licet certum eflct ipfum verum papam , quia 
•clc&us erat ab omnibus.de fic averis, ne ii 
contingeret ipfum papam mori , femper re- 
maneremus in primum errorem in cledionc ' 
fucccfforis : ideo de mandato papae praefe- 
ras dominus Bononienfis pran undavit unam 
cedulam , in qua continebatur , quod papa 
motu proprio promovebat ad cardinaiatum 
•omnes dc fingulos illos qui veri cardinales 
non erant , dc cardinales in hac curia vulga- 
riter appellabantur , dc de duobus illis col- 
legiis unum verum collegium efficiebat. Er 
ctedo inter ceteros fuifle caufem motivam 
hujus promotionis cardinalium ratione rei- 
publicx. Item die Martis fequenti , fcilicet 
hodie , tentum eft confiftorium fecretum , in 
quo tranfiati funt fequentes : patriarcha no- 
fter ad Remenfem ecdefiam , Bituriccnfis ad' 
Carcaflbnenfcm cum patriarcham Alexan- 
drino , Bofraterii dc Mimata Bituris. Et om- 
nes acceptaverant, fi placeat regi. Magna eft: 
contentio de ordinationibus Francix. Scrip*; 
tum 11. Julii. 


RES. PONSIONES 
ad, l cripta fer frior em Celfiniarum de Pifis , cum 
aliquibus additionibus. 

E T primo eft fciendum quod fuerunt no- 
bis mifta per eum aliqua advifamenta 


t 


Digitized by 


Google . 


1 1 2 1 CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix . 1122 


proloquuta per aliquos de concilio Pifano 
fupcr reformatione ccckfiat univerfalis Sciunt 
zut capitula. Primum bene tangit nos , quia 
contra exemtionem. Ultimum etiam beno 
tangit nos, quia agitur dc portione debita p« 
diocefanos affignanda vicariis noftris. Secua- 
dum capitulum inpartetrangit omnes promo- 
vendos : quia confitetur commune fervidum 
debitum.Et revera non cft ita«(ecundum obli- 
gationem quam fiteiunt promovendi ad dig- 
nitates , ut latius inferius oftendetUr : alia 
capitula non videntur nobis contraria, fed 
inulta alia funt omifia,in quibus cflctbenc 
providendum. 

1 Et primo quia ordinarii multum abu- 
tuntur in interdido particulari apponendo 
pro caufis pecuniariis , etiam modicis , in 
diminutionem divini cultus & fcandalum 
multorum , etiam quandoque pro quinque 
folidis : quod circa hoc dignetur providere 
& ordinare , quod non poffit apponi inter- 
didum particulare per eos pro caufis pecu- 
niariis , ad inftar papx Bonifacii VIII. qui 
ibituit in quadam extravagante , quod inter- 
didum non pofiet apponi dido cafu per or- 
dinarios generale tantum : fed non ordina- 
vit de particulari. 

2 Item, etiam quia ordinarii multum abu- 
tuntur in procurationibus recipiendis, fecun- 
dum condit udonem. Vas tlettitnis , Sc vifi- 
tationes per nohnullos faepe fieri , plus ad 
queftum quam ad utilitatem ecclefiarum , 
locorum , & etiam animarum videntur , Sc 
ex hoc multum gravantur- ecclefix $ & quia 
tempore didx conftitutionis didx 'ecclefix 
multum abundabant , & de prxfenti funt di- 
minuti reditus plufquam de medietate , quod 
reducerentur ad medietatem ad inftar Ur- 
bani papx V. quando fecit redudionem de 
medietate decimx, & etiam in aliquibus lo- 
cis procurationum ad tempus tantum , ut 
conftat per copiam bullx qux mittitur per 
latorem prxfentium. Et hoc eftet fandiffi- 
mum opus. 

3 Item , etiam quod provideretur , quod 
ecclefiaftica facramenta fine quxltu quia . . 
. . . hodie , nifi interveniente pecunia non 
conceduntur , etiam ordines. 

4. Item, quod rcftringercntur abufus or- 
dinariorum circa emoiumeutum figrlli , prx- 
fertim in beneficiis conferendis, & prxfen- 
tationibus faciendis , & aliis fpiritualibus con- 
cedendis, novit Deus qualis quxftus cft hodie. 

5 Etiam cflct providendum , quoad re- 
fervationes generales & fpcciales , quas papa 
facit frequenter de bonis prxlatorum Sc alia- 
rum ecclefiafticarum perfonarum deceden- 
tium , de quibus nulla .fu mentio in avifa- 
mentis miliis : quia ex hoc enormiter Ixdun- 
tur ecclefix , & collatores , & fubcollarores 
ultra modum abutuntur. 

6 item , quod circa exonerationem eo- 
d cft arum edam provideretur , remittendo 


. omnia arreragia per perfonas cccfefiafticas 
quacumque caufa de toto tempore practeriro 
debita , licet fit provifum per curiam fiecu? 
larem , & etiam quoad fpolia recipienda. 
Sed honeftius eftet, quod per papam remit- 
teremur. 

7 ltcm , quia in fecundo capitulo, quan- 
do dicic , falvo jure canacrx apoftolicx de- 
bito , & quod ante lapfum annum didum fer- 
vitiqm camcrx apoftolicx debitum folver» 
minime teneantur , &c. Eft bene adverten- 
dum quia videtur approhare, quod omne 
fervidum fit debitum. Ec severa fecundum 
obligationem quam faciunt prxlati in came- 
ra , non cft debitum fed gratuitum : quia 
quando conftituuntur procuratores ad obli- 
gandum perprxlatospra communi fervido, 
inter cetera ponuntur verba loquenda: fpe- 
cialiter & exprefe ad offerendum & promit- 
tendum gratis & fpoute ipfius conftttuontis no- 
mine , & pro ipjo ,pro fuo communi fervit io ca- 
mera apojioltca & [aera collegio fominorum car- 
dinalium , videlicet fummam talem &quinquf 
fervitis confueta pro familiaribus & officiar iit 
domini sajtri papa fr dominorum cardinalium 
pradictornm. Et quando didi pralaufunt prx- 
lentcs,in obligatione ponuntur fimilia verba, 

uia ifta eft forma camerx > & revera noa 
ebetur , nifi in vim obligationis. Et audivi- 
mus ab antiquis , quod iftud fuit introdu- 
dum a tempore quo curia fuit tranftata ad 
partes iftas , quia ante nihil folvebatur. Prop- 
terea confitendo fic , debitum eft multum 
prxjudiciabile omnibus promovendis , & ec- 
cleftis. 

8 Item , quia ex dido communi fervido 
multum & enormiter lxduntur ecclefix pro- 
pter magnam caxam , fi tamen reperietqr ali- 
quod medium quod reducerentdr generali- 
ter ad medietatem , eftet aliud ad inftar do- 
mini Urbani fandx memorix , qui reduxic 
decimas ad medietatem. Et hoc eftet ape- 
riendum & tradandum. 

9 Item , eftet aperiendum Sc tradandum 
quod domini cardinales non haberent ali- 
qua beneficia etiam conventualia ; fed quod 
aliter provideretur eis decenter pfoftatireo? 
rum, quia iuftum cft & rationabile. Et primo 
etiam domino noftro , & quod ceftarcnt om- 
nes exadiones , Sc videtur aliquibus fi indi- 
ceretur una media decima vel integra, fi erae 
nccefle, per dominum noftrum, pro ftatu fuo 
Sc dominorum cardinalium , qux afceq^ec 
ad magnam fummam , deberet fufficere , 
fine quibufeumque aliis exadionibus. Nam 
fecundum aftertionem domini thefaurarii 
quondam domini Urbani fandx memorix 
papx V. in regno Francix fblum afeendebat 
ante redudionem decimx ad medietatem 
xv ui. centum millia iorenorura. Quid er- 
go de aliis regnis ?fed poftmodum eft inde 
diminuata , Sc eft credendum quod perfonx 
ecdcfiafticx in aliquo non contradicerent , 

STffiij 


Digitized by 


Google 


% 


i 

I 



CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. ' • 1124 


Ii indicebatur per papam , quia etiam faecu- A ratu Celfiniarum , non deducendo tempus 
lares eam volunt habere» Et illud cft pro- morse quam feciftis in Cluniaco , computa- 
prium papz > quia de jure politi vo & etiam tisxxx. francis per nos folutis domino Ni- 
de jure divino , fecundum opinionem B. colao nomine veftro ,■& fic non debetis <;on- 

Thomx de Aquino , dominus nofter poteft queri de nobis , quia prxmifla ad implevimus , 

indicere decimam jure fuo , quae decima & ultra. 

folum fine alio, etiam line beneficiis vacan- 1 3 Item , fiat impetratio omnino in caufa 
tibus & cutn fcrvitio8c fpoliis & aliis exadio- appellationis fuper nominatione beneficio- 
nibus deberet fufficcre pro domino noltro , rum regularium , & introduda caufa incuria 
& pro omnibus dominis cardinalibus , ad Romana. Poftquam habebimus papam mit- 
tenendum decenter llatum eorum , & ultra tatur adjornamentum. ■ 

haberent patrimonium ccclefix , & medie- 14 Item, fiat diligentia de arreragiis no- 
tatem communis fervitii , fi diminuebatur bis in illis partibus debitis recuperandis & de 
ad medietatem- Propterea hoc eflet multum 3 aliis de quibus videbitur, 
aperiendum & tranandum & fubfillendum ^ 


omnibus viis & modis quibus poterit, quia 
fic cflent multum relevatae ccclefiae & pro- 
vifum papae & 'dominis cardinalibus, &prx- 
clufa via dominis fircularibus quoad deci- 
, mam exigendam. Sed hoc non cft aperien- 
* dum , fed tacendum. 

I o Item , quantum ad extentionem , de 
qua fada eft mentio in primo capitulo no- 
bis miflo , conclufio non eft multum mala, 
.fi non revocabantur exemptiones , fed tan- 
tum darentur judices ,, licet neutrum no- 
bis placear i fed multa funt nobis fpecialia, 
qux forte non funt in aliis , quia Clunia- 
cenfe monafterium ab ipfo fux fundationis 
exordio fedi apoftolicae in jus proprium eft 
oblatum , ut patet per multa indulta apofto- 
lica , de quibus mittimus aliquas memorias , 
lc etiam copiam cpiftolx Petri Venerabilis 
contra Bernardum , & fufficientes rationes 
ibi contentas pro exemtione , quae funt mul- 
tum efficaces * &c. 

I I Item , quantum ad ultimum capitu- 
lum quod facit mentionem de portione con- 
grua affignanda vicariis noftris per ordina- 
rios, nihil eft inde advertendum , quia iftud ! 
eflet nobis multum przjudiciabile, nam aflig- 
naretur per didos ordinarios tanta portio, 
quod modicum nobis remaneret , & eflet 
contra intentionem fundatorum epifeopo- 
rum , qui didas ecclefias nobis contulerunt, 
ut latius videbitis contineri in quadam epi- 
ftola Petri Venerabilis contra Bernardum , 
cujus copiam vobis mittimus >& referimus 
nos ad rationes ibi contentas , & miramur 
de didis ordinariorum , fi ipfi volunt quod 
aflignetur major portio vicariis noftris quam 
aflignetur vicariis ipforum in propriis eccle- 
fii^ quare, &c. 

1 2 Item , eft fciendum quod per magi- 
ftrum Johanncm Mercerii civem Matifco- 
nenfem , qui vadit Venetiam pro domino 
Burgundix,& debet facere tranfitum Pifis, 
qui receflic de Matifcone in fefto apoftolo- 
rum Petri & Pauli proxime praeterito , ferip- 
fimus vobis & miflimus odoginta fcuta ; & 
fic cft vobis fatisfadum Integre , ufque ad 
xvu. diem menfis Septembris inclufive.com- 
putando a prima die qua receffiftis de prio- 


LI BELLUS SUPPLEX 

Oblatus papa in concilio Pifano , continens ar- 
ticulos reformationis facienda , cum fummi 

pontificis ad eos refponfione. 

1 T} Ro pace & felici redintegratione fan- 
A dx matris ecclcfiae,& debita reforma- 
tione nonnullorum gravaminum , quae uni- ditnfit. 
verfalem Deiecclefiam in fe & fuis membris 
ab aliquibus annis citra multipliciter oppref- 
ferunt, prxlati & procuratores abfentium de 
imperio , de regno Franciar , Anglix , Bohe- 
mix, Polonix & Provincix,&c. fupplicant 
in fingulis per ejufdem beatitudinis juftitiam 
mifericorditer provideri. 

2. Et primo, ut divinagratia dirigente, 
juxta vcftrx beatitudinis defiderium & eun- 
dorum fidelium votum , Chriftianus popu- 
lus fub vobis vero & indubitato paftore , eo 
fidelius Sc falubrius dirigatur, quo hujus fa- 
cri concilii intemerata veritas , & duorum 
improbe contendentium hxretica pravitate 
dejedio , veftrzque fanditatis canonica ele- 
dio clarius patefieret , dignetur eadem fanc- 
titas proceflus in facro concilio fados regi- 
bus & principibus univerfis diligentius nun- 
tiare , ac fententiam adverfus contendentes 
jufte latam exeeutioni debitx demandare, & 
redudionem regnorum & provinciarum & 
locorum inobedientium dextera follicitudi- 
nis procurare, ad qux implenda & feliciter 
dirigenda prxfati prxlati & procuratores con- 
filia & auxilia ferunt humilirer toto pofle, 
cum videant ex temporis dilatione , -caufante 
adverfariorum malitia , pericula plurima ge- 
nerari. 

3. Et quia, caufante improbx ambitionis 

audacia , prxdida juris remedia fuflicere non 
videntur ad obviandum fchifmacibus , qux 
occafione cledionis Romani pontificis in fu- 
turum poflent provenire, propter quod no- 
ftris in temporibus univerfalis ecclefia gra- 
vem & inauditam pafla eft fcifluram i provi- 
dendum videtur per fanditatem veftram , fa- 
cro approbante concilio , de remedio con- 
venienti contra fchifmata qux poflent eve- 
nire , fi cledio celebrata de Romano pontifi- , 



Digitized by 


Google 




H 2 j CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix. 112 6 

ce dicatur nulla propter metum feu impref- A nes , praefentationcs Sc inftitutiones per eos 
fionem , pecuniam , tumultum popularem , faciendas } quod videtur obviare Sc repugna- 
aut aliam caufam , fuper quo dignetur veftra re ftatutis conciliorum generalium Sc decretis 

fanditas efficaciter providere. fandorum patrum , bono politis ccclefiadi- 

4. Item, quia datus ecclefiafticus , qui in cx , nec non debits Sc regulats ordinationi, 
fortem hereditatis Domini ed eledus , virtu- & hierarchis ecclefiafticx , intentioni funda- 
tum ac morum excellentia debet eundos at- torum & devotioni , Sc infuper eft res genera- 
trahere in falutem , dignetur eadem fanditas lis datus ccclefiz turbativa atque confufiva, 
reformationi morum ac datuum univerfalis ac exeeutionis principalis officii papalis impe- 

ccclcfiz tam in capite , quam in membris per ditiva , Sc a vedigiis fandorum patrum exor- 

fe vel deputandos vigilanter intendere , Sc bitans : quod maxime procedit quoad gratias 
univerfo gregi commidb, quoad hoc ultra expedativas ad beneficia ccclefiaftica vaca- 
juris communis difpofitionem , fi pro qualita- tura , cum fint damnats audoritate concilii 

te rerum 8c temporum videbitur, falubria generalis, nimirum quia per eas ingeritur vo- 
monita minidrare : qux omnia, auxiliante a tum mortis aliens , przbetur occafio machi- 


Deo , przfati fupplicantes gratanter fufei- 
pient, Sc implere curabunt humiliter juxta 
pofie , cum per hzc propitiabitur Altiffimus , 
& vedrs fanditatis juditia & obedientia po- 
tiffimum augebuntur. 

Modos autem particulares , qui reforma- 
tioni przmidorum incumbunt, non inferi- 
mus in prxfcnd , fed ad vedrs fanditatis ju- 
dicium ,Sc R. dominorum cardinalium pru- 
dentem experientiam laudabiliter relinqui- 
mus. 

Verum quia juris ordo confunditur, fi fua 
unicuique juditia non fervatur, dignetur at- 
tendere fanditas vedra , ut cum debita reve- 
rentia Sc humilitate loquamur , quantum a 
SS. patrum inditutis Sc antiquis juribus aber- 
ratum extitit per fuperiorum ufurpationem Sc 
inferiorum tolerantiam , in plerifque qus cif- 
dem inferioribus in prsmium deberent po- 
tius quam in pxnam venire, modis Sc articulis 
qui fequuntur. 

5. Primo, quia quandoque Romani pon- 
tifices voluntarie aliquos prslatos Sc alios be- 
neficiatos de ecclefiis fuis Sc beneficiis fuis 
trandulerunt invitos ad illas ecclefias Sc be- 
neficia , quod ceffit in prsjudicium non mo- 
dicum Sc gravamen didorum beneficiorum 
Sc ecclefiarum , ac ipforum prslatorum Sc be- 
neficiatorum,Sc fcandalum plurimorum;fup- 
plicant przfati , quatenus fanditas vedra non 
faciat nec admittat. 

6 . Item , quia Romani pontifices ab ali- 
quibus annis citra refervaverunt fibi omnes 
dignitates epifcopales, Scabbatiales, Sc ma- 
jores dignitates ecclefiarum collegiataYum 
etiam regularium , Sc majores in ecclefiis ca- 
thedralibus pod epifcopales } Sc infuper con- 
cefferunt indifferenter Sc fine numeri limita- 
tione gratias expedativas ad quzeumque be- 
neficia ecclefiadica , Sc ultra hoc multos alios 
modos induxerunt , per quos applicuerunt 
opanimodam difpofitionem beneficiorum 
ecclefiadi eorum ; ex quo impedita fuit Sc ab- 
forpta ex toto adualis potedas capitulorum , 
collegiorum Sc conventuum , nec non archi- 
epifeoporum, epifeoporum, ceterorumque 
prslatorum Sc patronorum ecclcfiadicorum, 
qpoad elediones , confirmationes , collatio- 


nandi in mortem alterius , Sc ad hoc viam a- 
perit, nec non Sc beneficia vacatura per mi- 
nas Sc terrores , per dona Sc promiffiones, cu- 
jufmodi ratione naturali ac publicx utilitati 
papz potedas Sc audoritas ed fub jeda; Sc prx- 
fertim quia per didas gratias Sc ipfarum occa- 
fione provenerunt illaqueationes, intrufio- 
nes , mendicitates , Sc alia innumera incon- 
venientia plenius , fi opus fuerit , declaranda. 
Unde fupplicant przfati, quatenus dominus 
noder papa , qui pro tempore fuerit , libere 
permittat , fecundum juris communis difpo- 
fitionem , eligere , confirmare , przfentare , 
indituere , conferre Sc alias providere , quo- 
ti en fcum que dignitatum, beneficiorum, Sc 
officiorum ecclefiadicorum quorumcumque 
vacatio occurrit , ordinarios videlicet, ad 
quos de jure, confuetudine , prxfcriptione, 
vel privilegio id alias competere digftofcitur. 
Cupientes quod detur bonus ordo tam in ? 
eledionibus Sc confirmationibus fiendis de 
przlaturis, dignitatibus Sc aliis beneficiis ele- 
divis, quam in modo providendi de benefi- 
ficiis ecdefiadicis , nobilibus graduatis , Sc a- 
liis perfonis idoneis , przfertim univerfitatum 
duaiorum. 

7. Item , curia Romana multum Sc fufe 
concedit confervatorias etiam perfonis Sc da- 
tibus , quibus dandz non funt, ac etiam con- 
cedendo quod trahantur extra eorum domi- 
cilia , ultra limites datutos. Quare fupplica- 
tur , quod amodo circa hzc dride tenean- 
tur termini juris , nec ultra ilfos in hoc ali- 
quid concedatur , etiam fi illi , quibus conce- 
duntur confervatoriz , fint exemti. 

8. Item , exponunt przfati quod Romani 
pontifices ab aliquibus annis citra induxerunt 
feu fibi refervaverunt primas annatas fruc- 
tuum przlaturarum Sc beneficiorum vacan- 
tium , nec non communia Sc minUta fervida, 

Sc de fado fpolia Sc bona dimida a viris Sc 
przlatis ecdefiadicis occupaverunt, decimas 
impofuerunt pro libito voluntatis, przlatu- 
ras diutius in manibus fuis tenuerunt, fruc- 
tus pro tempore vacationis obvenientes per- 
cipiendo , nec ob hoc aliqua onera fuppor- 
tare voluerunt, dicentes ede in dedudionem 
eorum , qus dicebantur deberi camerx apo- 


Digitized by t^ooQie 


CONCILIUM PISANUM ANNI mccccix 1128 


ftoiicx , quae repugnant juti eorum & rationi, 
ac ftatutis conciliorum generalium, SS. pa- 
trum. Ifta funt exempla pcrnitiofa Sc quam- v 
plurimum fcandalofa, accedunt in detrimen- 
tum ccclefiarum & monafteriorum , tam in 
fpiritualibus quam temporalibus , gravia de- 
trimenta inferunt eo prxfertim , quia per hoc 
monafteria & eorum loca nimis deforman- 
tur, ipforum bona nedum mobilia pretiofa 
vili pretio , fed etiam immobilia quandoque 
in perpetuum , quandoque ad longum tem- 
pus , contra jura alienantur , per qux etiam 
animus monafteriorum diminuitur , cultus 
divinus defraudatur , devotio fundatorum 
ccflat, viri ccclefiaftici in opprobrium cleri 
mendicare compelluntur , hujufmodi eccle- 
fix & monafteria mole debitorum onerantur} 
propter quod oportet frequenter bona mo- 
nafteriorum dari creditoribus in folutum, 
praelati ccclefiaftici metu fententiarum in di- 
vinis fervire impediuntur: ex hoc efle pro- 
veniunt jurium perditio , ac totius ftatus ec- 
clefiaftici nota fubverfio. Unde fupplicant 
praefati , quatenus dominus nofter papa, qui 
pro tempore fuerit, & Romana curia dc / 
cetero abftineaf ab omnibus Sc fingulis exa- 
ctionibus fupraferiptis , Sc aliis quibufeum- 
que } & frudus beneficiorum libere permit- < 
tat percipi per illos, ad quos alias de jure, 
privilegio , & confuctudine dinofeitur perti- 
nere. 

9. Item , verum eft quod aliqui Romani 
pontifices ab aliquibus annis citra , referva- 
verunt fibi procurationes debitas prxlatis 
ecclefiafticis ratione vifitationis, perceptio- 
nem earum interdicentes, per quod impe- 
diebatur frudus fpiritualis , qui poterat pro- 
venire de vifitationibus, abnuebatur libertas 
viris ecclefiafticis alias vifitandis folvendi in 
vi&u vel pecunia numerata , Sc multa incon- 
venientia ex hoc proveniffe dignofeuntur : I 
Unde fupplicant, quatenus dominus nofter 
papa , qui pro tempore fuerit , procurationes 
hujufmodi de cetero non refervet nec perci- 
piat , fed illas percipere libere permittat per 
illos ad quos vifitatio hujufmodi dignofeitur 
pertinere. 

10. Jtem, 'quia multx ecclefix & mona- 
fteria in partibus fupradi&is adeo mole after- 
torum debitorum camerx apoftolicx, colle- 
gio dominorum cardinalium Sc familiaribus 
funt opprcfta , quod impofEbile eflet eis dc 
hoc fatisfacere } & ob hoc contingit frequen- 
ter viros ecclefiafticos propter metum fen- j: 
tentiarum in celebratione divinorum impe- 
diri , Sc quandoque ipforum aliqui fcientes 
(eu ignorantes fe fic ligatos, nihilominus di- 
vinis fe immifeent , cenfura ecclefiaftica con- 
temta vel negle&a. Unde fupplicant prxfati , 
quatenus omnia dida arreragia feu debita de 
cetero nullatenus exigantur , fed omnino re- 
mittantur 5 quodque proccffus & fententix, 
quorum occafione hujufmodi latx fuerunt. 


A penitus tollantur Sc ligati abfolvantur, quan- 
tum opus eft, & cum eis fuper irregularita- 
tibus, fi quas contraxerint, difpenfetur. 

1 1 . Et quia non debet nafei injuriarum 
occafio unde jura nafcuntur, conquerendo 
humiliter exponunt fxpedidi fupplices, quod 
Romani pontifices ab aliquibus annis etiam 
quafiibet caufas ad ipfos per fimplicem que- 
relam vel appellationem quamlibet , qux de 
fui natura Sc de jure communi deberent com- 
mitti , examinari Sc decidi in partibus , com- 
mi ferunt examinandas Sc decidendas in curia 
Romana , quod cadit ln turbationem jurifdi- 
dionis ecclefix , quam papa tenetur unicui- 

® que fervarc , net; non in prxjudicium non 
modicum litigatorum , adeo quod oportet 
frequenter, quod habentes juftam caufam ce- 
dant juri fuo & redimant vexationem fuam. 
Unde fupplicant prxfati , quatenus fanditas 
veftra hujufmodi caufas ad partes commit- 
tat vel remittat, fecundum juris difpofitio- 
nem. 

12. Item, quia ex multiplicatione regu- 
larum cancellarix, qux ut plurimum funt 
ignotx etiam peritis & litteratis quibufeum- 
que, Sc fxpe juri communi adverfx, multx 

„ intrufiones, lites, in fricationes, & alia incon- 
" venientia quamplurima quotidie proveniunt, 
&,in futurum funt difpofira evenire : Suppli- 
cant prxfati, quatenus hujufmodi regulx om- 
nino tollantur , in quantum juri communi 
contradantur ; Sc quod lites Sc caufx benefi- 
ciales & alix fecundum juris communis dif- 
pofitionem ordinentur Sc decidantur , Sc re- 
gularum qux manebunt debita publicatio 
fiat. 

1 3 . Item , licet de jure communi Sc ratio- 
ne quacumque pronunciatur male appella- 
tum , & bene proceffum & fehtcntiatum , 

* caufa debeat remitti ad judicem a quo eft 
J appellatum , etiam pro exeeutione fenten- ' 
tix diffinitivx; nihilominus curia Romana 
totum fibi retinet, nec hujufmodi rcmiffio- 
nem facit. Unde fupplicant prxfati , quatenus 
ipfa & ejus auditores, quoad hoc juris com- 
munis difpofitionem obfervent. 

14. Item , licet de jure canonico poflit ad 
fedem apoftolicam , omiflo medio , appella- 
ri: quia tamen ex hoc frequenter, Sc prxfer- 
tim curia in remotis exiftente , contingit par- 
tes laboribus & expenfis onerari ; fupplicatur, 
quod curia exiftente extra montes, partes qux 
erant ultra montes teneantur gradatim , Sc 
non omiflo medio appellare , fecundum dif- 
politionem juris civilis, & e contra fervetur, 
curia forfan extra montes tranflata , quoad 
eos qui funt citra montes. 

15. Item, provideatur de judicibus non 
fufpe&is , coram quibus exemti poflint con- 
venire in locis tum infignibus infra diftan- 
tiam a jure permiflam ; vclconftituantur de 
confenfu exemtorum judices infingulis dioe- 

' ccfibtft. 


Digitized by 


Google 


1129 CONCILIUM PISANUM ANNI mcccc IX, 1130 

ccGbus , ad quos habeatur recurfus in talibus A pedimento durante antedi&o , ut videlicet 
opportunis. * provincia communis & vulgaris poffit pro 

16 . Item» quod capellaai honoris, quo- jfe concilium provinciale celebrare , ex quo 
rum multiplicatio & frequenter perfonarum commode cum alia propter impedimentum 


in.congruitasin Romanae curiae tranfit oppro- 
brium, non dant a modo , nifi de perfonis no- 
tabilibus & adualiter ferviencibus, ficad id 
ordinetur circa receptionem familiarium do- 
mini noftri papx Sc dominorum cardinalium, 
faltem quoad illos qui non funt veri com- 
mcnfales, vel officiales fecis apoftolicx, & de 
numero condecenti. 


aliquod non poted convenirp. 

Responsio ad i. capitulum. Sandiffimus 
dominus noder Alexander, papa V. falvl 
femper poccdate & praeeminentia dignitatis 
ac potedatis papalis , falvis etiam privilegiis , 
libertatibus ecclefiarum , quibus non inten- 
dit in aliquo per fequentia derogare, potc- 
ftatem apodoUcam ac Ubertatem ecclcfiaft^ 


17. Et quia fe&x funt multx exemtiones camfingularum ecclefiarum, quantum inip- 

: : :l C i: ... B r. 1: 


a paucis citra temporibus, Sc fxpc venali, uc 
fertur, commercio, ex quibus inconvenien- 
tia fequuntur innumera , qux vix calamo feri- 
bi polient, & praeferri m impunitas deli&orum 
Sc audacia illa quali fuper hxc data venia per- 
petrandi. Supplicant igitur profati , quod illa 
a modo non fiant , Sc quod fadx per Petrum 
de Luna Sc Angelum Corrario in odium pro- 
fecutionis unionis, revocentur in diftridu. 

1 8 . Item , quod dominus noder papa, qui 
pro tempore fuerit , non alienet villas, cadra, 
ceterafque tertas didridus, Sc jura ad Roma- 
nam eccledam vel alias inferiores ecclefias 
pertinentia , nili juda de caufa Sc rationabili , 
& de confenfu ecclelix univerfalis. quod fi 
contrarium fadum fuerit , irritum fit & nul- 
lius firmitatis , St in quantum de fado fadum 
fuerit, revocetur. 

1 9. Item , quod dominus noder papa , qui 
pro tempore fuerit , non det pignori nec hy- 
pothechx bona quxeumquo immobilia ecdc- 
fix Romanx, vel aliarum ecdcfiarum infe- 
riorum , fine juda caufa Sc rationabili , Sc de 
confenfu collegii dominorum cardinalium, 


fo cd , confcrvare illxfas ad fupplicationcs 
infraferiptas refpondet , ut fequitur. 

Responsio ad ii. capitulum. Sandiffimus 
dominus noder conformans fe votis fuppli- 
cantium , intendit , prout cx debito officii 
fibi injundi tenetur , totis viribus circa prae- 
mitia. laborare , & ea exeeutioni demandare , 
regratiaturque fupplicantibus de eorum de- 
votis & caritativis oblationibus ; cxhortanS 
eos , quatenus in prxmiffis exfequendis velint 
cum eo operam prxbere efficacem. 

Responsio ad iit. capitulum. Dominus 
noder libenter providebit, ut fupplicatur , 
Sc deputati funt reverendiffimi patres domi- 
ni cardinales Albanenfis , Aquilegicnfis , de 
Thureyo , Sc Burdegalenfis , qui vocatis ali- 
quibus notabilibus praelatis, magidris Sc do- 
doribus dc hoc facro concilio , ordinabunt 
conditutionem fuper prxmiffis necelTariam. 

Responsio ad iv. capitulum. Cum do- 
minus noder reformationem fecerit in parte, 
ut patet ex ordinationibus infraferiptis , Sc 
plenius reformare intendat in capite Sc in 
membris , ut fupplicatur ; propterca deputa- 


vel majoris partis ipforum : Sc illorum quo- n bit aliquos notabiles viros , qui fe informa 

* /1 1 H ! r 1 U 1 _ A • 1 _ O- /T? ! 


xum intered. quod fi contrarium fecerit, nui 
Jius firmitatis fit, Sc in quantum dc fado fue- 
rit fadum , revocetur. 

20 Irem , quod dominus noder papa man- 
det celebrari concilia, provincialia per me- 
tropolitanos & ipforum fuffraganeos , fecun- 
dum formam juris St concilii generalis , cum 
ex ipforum omiffione multa inconvenientia 
provenire dinofeantur. 

‘2 1 . Item , mandet fimiliter capitula mo- 
nachorum nigrorum Sc canonicorum regula- 
rium de cetero d^triennio in triennium cele- 
brari fecundum formam concilii generalis, Sc 
condituciones felicis recordationis domino- 
rum Honorii III. Sc Benedicti XII. Sc depu- 
tari in lingulis provinciis- femcl prxfidentes 
feu exeeutores , qui audoritate apodolica hu- 
jufmodi capitula convocent Sc celebrent , ac 
jura fuper hoc edita exeeutioni demandent. 

22. Et quia limitatio provinciarum fada 
per Benedictum XII. qui quandoque duas 
vel tres proyjncias vulgares in unum con- 
junxit , non podet de prxfenti , obdante tem- 
poris malitia, obfervari ; datuat dominus no- 
der, quo ad hoc dandum efle juri antiquo, im- 
Vtt.Scrift. & Men, unfl. Ctlltft.Tom. VII , 


bunt, prout datui ecclelix Sc neceffitati tem- 
poris viderint convenire ; Sc referent domino 
nodro, qui plene reformabit reformanda fe- 
cundum gratiam fibi datam. 

. Responsio ad v. capitulum. Dominus 
noder non intendit facere trandationes de 
invitis, nifi cx caufis ingentibus, Sc parte fu- 
per illis vocata , Sc de confilio Sc aflenfu ma- 
joris partis dominorum cardinalium. 

Responsio ad vi. capitulum. Domino 
nodro placet , quod in ecclcfiis cathedrali- 
busSc majoribus monaderiis vacantibus dein- 
ceps fiant elc&iones canonicx , quas libenter 
confirmabit , dummodo non peccent in ma- 
teria vel forma, in omnibus re&rvata fibi con- 
firmatione eledionum ufque ad triennium, 
quo tempore debet celebrare concilium ge- 
nerale. 

Majora raonaderia cenfcantur* quorum 
frudus pro datu totius monaderii communi 
xdimatione fummam ccc. dorenorum came- 
rae excedunt. Minotes abbatix confirmentur 
audoritate apodolica per ordinarios. m 

De r. eser v ationibus inferiorum. Ad ar- 
ticulum dc refervationibus inferiorum benc- 

Tttt 


Digitized by 


Google 



ii 3 i ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. iij* 

fidorum rcfpondctur , quod dominus noftpr A Responsio a» xvh. & xvm. capitula. Do- 
ordinabit viros notabiles, qui vifitabuAt re* Ainus noftcr non faciet alienationes vel hy- 
fervationes beneficiorum , Sc tollent iniqua» pothecationes de bonis immobilibus eccle- 
& exccffivas , & modificabunt. Et idem de fi* Roman* vel aliarum ccdefiarum uftpic 

aliis regulis cancellari* , & per hoc cft rcf- ad generale concilium , in quo maturius fu- 

ponfum ad xi. capitulum. per his deliberabit. 

Ad articulum de multitudine gratiarum Responsio ad xix. xx. & xxi. capitula. 
cxpedativarum rcfpondctur : Placet domino Do minus nofter concedit ut fupplicatur. 

noftro , quod pr*lati & alii collatores , patro- 

ni ecclefiaftki habeant facultatem conferen- 
di & pr*femandi ufque ad certum numerum GREGOR IUS PAPA XII. 

beneficiorum, fcilicctufque ad quartam par- ad fchifmatis CIt j n aioncm offert celebrari 

tem numeri coliatipnum feu prarfententio- generale concilium'cx tribus obediemiis. 
quraqu* ad eos fpedant, gratiis expedativis « 

apoftolicis non obftantibus. Ita videlicet quod D T N nomiNe sanctissimae & individua Txr- 
poftquam duo apoftolici fuerint provifi in X nitatis, et gloriosissima genitricis Do- 
virtute grati* expedativ*, ordinarius facul- mini nostri Jesu Christi Maria simpik. 


tatem habeat conferendi feu pr*fentandi au- 
doritate apoftolica tertium beneficium va- 
cans, & fic fucccflivc, donec numerus quart* 
partis fit confumtus. 

Responsio ad vn. capitulum , vm. & ix. 
Ut toti clero & populo Chriftiano appareat 
cum quanta caritate dominus nofter intendit 
procedere in pr*miflis , licet onera importa- 
bilia fibi incumbant , retentis pro fe & facro 
collegio atque familiaribus a tempore fu* 
creationis , communibus & minutis fervitiis, * 
Sc annatis beneficiorum audoritate apoftoli- 
ca conferendorum , dummodo valor com- 
munis beneficii xxiv. florenorum camera 
excedar , non' intendit etiam uti refervatione 
Sc perceptione fpoliorum , neque fruduum 
medii temporis , neque procurationum. Vult 
tamen quod obfervetit vifitantes terminos ju- 
ris , & quod fuper beneficiis dominorum car- 
dinalium non recipiantur procuratores, pro- 
pofitionc cum tangente dumtaxat. Itcm.ar- 
rcragia feu refidua' domino noftro pro por- 
tione eum contingente dumtaxat debita de 1 
praemiffis ufque ad tempus fua creationis li- 
bcraliter remittit dominus nofter. 

Responsio ad x. capitulum. Dominas no- 
fter conformabit fe difpofitioni juris commu- 
nis in przmiflis taliter, 'quod fupplicantcs me- 
rito debebunt contentari. 

Responsio ad xi. capitulum. Refponfum 
cft fupra in vi. capitulo , articulo fecundo. 

Responsio ad xn. capitulum. Dominus 
nofter concedit in criminalibus. 

Responsio ad xm. capitulum. Dominus 
nofter conformabit fe juri communi. 

Responsio ad xiv. capitulum. Dominus 1 
nofter vult plenius fuper hoc deliberare. 

Responsio ad xv. capitulum. Conceditur 
uc fupplicatur , Sc confert poteftatem ordina- 
riis libere audoritate apoftolica procedendi 
tam in civilibus , quam in criminalibus con- 
tra quofeumque aliter affumtos. 

Responsio ad xvi. capitulum. Dominus 
«nofter non intendir tales exemtiones facere, 

& cafus particulares declarentur , Sc ipfe li- 
benter providebit. 


Virginis, et totius curia calestis. Arnen. 

REPLICATIO. 

Circa eas refponfiones , quas retulit egre- m /. Cm . 

gius vir dominus Garfias de Turribus de Va- ci t erorum 
lentia fadas fibi apud nonnullos didi domi- 
ni Benedici pap* , ad ea qu* eidem tulerat 
parte Caroli de Malateftis minimi fervi fan- 
de matris & univerfalis ecclefi*, pro unionis 
tradatu , & , Domino faciente , ejus effedu. 

Primo conceditur , experientia , proh do- 
.lor ! efficaciter probante, tancam quorum- 
dam fore malitiam , quorumdam autem ig- 
norantiarn & perplexitatem , quorumdam 
vero vecordiam & pufillanimitatcm , quod 
nifi Dominus Deus fui mifericordiaChriftia- 
n* calamitati fubvenirc dignetur , videlicet , 
aut mirabili fua poteftatc impiorum corda 
coercendo , aut corrigendorum mentes hu- 
miliando , nulla fpes ver* reintegrationis & 
unionis adeft populo Chriftiano. 

Sed quia nemo divin* bonitatis opem cx- 
i pedando, debet differre ex debito caritatis 
proximorum miferiis fubvenirc, quin imiDo, 
quam majores cognoverit , illis folertius fub- 
venire tenetur. Is przcipuc, qui vicem Do- 
mini noftri Jesu Christi agit in terris, cujus 
mifericordia fuper omnia opera ejus , papa 
Gregorius paratus cft cum ipfo dido Bene- 
dicto & fibi obedientibus tradare , profequi , 

Cc Domino auxiliante concludere , quaeeum- • 
que putaverit feu profutura ei oftenfa fuerint 
ver* reintegrationi fandae ecclefi* Sc unioni 
populi Chriftiani , & nedum cum ipfo, verum , 
cum omnibus aliis fu* juftitix & veritati ad- 
verfantibus. ficque hortatur pr*didum nun- 
cupatum Benedictum , quod fuam quam 
offert bonam voluntatem extendere Sc am- 
pliare velit , quemadmodum ipfe papa Gre- 
gorius paratus eft, non folum circa fanos 
niente, fed sgrotos. Sententia quidem Do- 
mini eft : Non eft opus volentibus medicus ,fed 
mole habentibus. Euntes ergo difeite quid eft f 
mifericordtom volo , dftnon focrificinm. 

Licet enim divifionem divifioni addide- 
rint, prxtcnfo unionis zelo , Sc laniatis diftra- 




1133 AGTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix* 1134 

&ifquc facris canonibus , errorem adinvene- A tioncm, Sc veram populi Ghriftiani unionem» 
rint pejorem priore , non tantum ipfos extra quod unicus paftor ab omnibus recipiatur 
gremium fan Gbst matris ccclcfi* conftitutos, & illi fpontanea exhibeatur ab omnibus obe- 
de deferendos fore videtur papz Gr.egob.io , dientia , nullaquc fic planior Sc patentior via , 

attento quantae foret ja&urz tot principes ,. quod unicus paftor ab omnibus recipiatur, Sc 
tantamque plebem divinum profitentes no- illi fpontanea exhibeatur ab omnibus obe- 
men . permittere in praecipitium baratri rue- dientia , quam via hujufmodi concilii gene- 
re : quamquam decepti orbatum ducem infe- ralis : proptcrca hujufmodi concilium univer- 

quantur. fale congregari opportunum praecipue vide- 

Ut quidem media apta verte unioni , quan- tur. Patent haec, prima ex notoria ipfius ve- 
tum Domino favente & faciente , nullatenus ritate > fecunda, quia fi communiter in unum, 

ex parte papz Gregok.ii deficiant , modos if- confentiant fponte , vel faltem ex majori par- 

tos proponit. te tam ratione, quam au&oritatis plurium 

Quia duo praecipue videntur ncccflfaria ad g reverentia , quin immo Spiritus fan&i , quia 
facram fandfce Romanz ccclefiz reintegra- debite erit ecclefia fanda congregata , co- 


tionem , Sc veram populi .Chriftiani unio- 
nem : 

Primo, quod habeatur unicus Sc indubi- 
tatus paftor, quamvis nullum dubium cano- 
nicum fit de eo. 

Deinde , quod ab omnibus recipiatur , Sc 
illi fpontanea exhibeatur obedientia ab om- 
nibus. 

Quamquam multum interfit inter conci- 
lium mixtum ex Catholicis Sc fchifinaticis, 
quod fieri potuit habilius Sc magis canonice 
fine turbatione , ante turbationem Pifis fac- 1 
tam , Sc concilium quod nunc poteft fieri ex 
catholicis Sc fchifmaticis, eo quod tunc erant 
catholici plures fchifmatici , cum qnibus ca- 
tholicis eft ineunda fynodus , ut habetur xxiv. 
quzftione mi. Cum quibus. Nihilominus pa- 
pa Gr.egob.ius credidit pofle a udor itate apo- 
ftolica admittere ad concilium fchifmaticos, 
quod Sc voluit, Sc cum eis providere efteo 
tualiter Sc pro integratione unionis Chriftia^ 
norum , nulla via rationabili exclufa. Sed ini- 
quitas impedivit. Vult enim Sc appetit nunc, 
quod audoritate apoftolica indubitate con- 
gregetur , his non obftantibus. 

Nullum quantum apud homines eft pen- ! 
fata diverfitate , magis cernitur medium , 
quam quod concilium generale congrcgetuc 
ex catholicis Sc fchifmaticis , his quidem ra- 
tionibus. Nam rede confiderantibus nulla eft 
certior audoritas Sc poteftas terminandi du- 
bia apud univerfitatemChriftianorum in prz» 
fenti , quam hujufmodi univetfalis congrega- 
tionis. Et hzc quando fecundum canonum 
audoritatem , fandorumque patrum alias 
confuetudinem congregata fuerit, & quia 
renuntiatio Sc ceilio non valet (impliciter 
unionem (acere. Et multa poftent dubia ori- 
ri circa indubitati paftoris eledionem facien- 
dam , quz non poftent quavis alia audoritate 
tam indubie Sc efFedualitcr terminari , quan- 
tum fieret per poteftatem hujufmodi concilii 
debite & indubitate congregati : propterea 
ut unicus Sc indubitatus paftor habeatur , vi- 
detur papz Gregorio opportunum fore con- 
cilium hujufmodi congregari. 

Secundo , quia opportunum videtur ad 
(actam fandx Romanz ccclefiz reintegra- 

Tct. Scrift. & Men. ampl. Collctt Tot*. V1L 


gentur acquiefcere. Unde minime dubitan. 
dum eft, quod iUum non recipiant omnes ,, 

Sc fpontaneam illi non exhibeant obedien- 
tiam. Quod fi aliter fieret, experientia tefte, 
nec ab omnibus reciperetur, nec ilii fponta- 
nea exhiberetur •obedientia ; proptef quod 
quamvis ecclefia fanda dividi nequeat , non 
tamen facra Sc optata fandz Romanz cccle- 
fiz reintegratio fieret, Sc vera populi Chriftia- 
ni unio. •' 

Modus autem videtur papz Gr.egob.io uti- 
lis Sc opportunus ad congregandum hujuf- 
modi generale Sc indubitatum concilium , 
quod communi , fi fieri pofiet , omnium, 
trium congregetur confenfu , Sc audorita- 
tem finguli przbeant, quam habent vel prz- 
tendunt habere. 

Communis confenfus Sc audoritas trium 
exigitur , ut ab omnibus indubitata teneatur 
audoritas hujufmodi concilii 5 quia nequa- 
quam dubitabile eft, quod in altero trium po- 
teftas papatus fit, Sc plena audoritas eccle- 
fiam congregandi. 

Modi duo videntur opportuni pro ordina- 
ta hujufmodi univerfalis concilii congrega- 
tione: quia ad Jpfius ordinationem quatuoc 
funt necefiaria , videlicet modus , locus , tem- 
pus , Sc fecuritas. Modus refpedum habet ad 
principales Sc ad principalibus obedientes > 
fcilicct fi perfonaliter principales adefte vo- 
luerint, vel per eorum procuratores,. quod 
niodus talis inveniatur , qui omnibus fit z- 
quus Sc communis, deinde ad vindicandam 
utilitatem przdidz ecdcfiz Romanz fpiri- 
tualemSc temporalem. , 

Graves quidem jaduras ex fuo difceflu ca- 
tholicis ovibus fibi a Domino commi&s, Sc 
przfertim illis, quz ufque nunc in fui obe- 
dientia perftiterunt , papaGB.EGOR.ius imagi- 
natur claris rationibus eventuras , eo fpecia- 
liter tam longe abeunte, relinquendo ipfas 
in perfecutionibus non parvis , Sc maximo 
pavore futurarum : quz quodammodo in fo- 
ribus adfunt , propter quod de mercenarii re- 
dargutione reprehendi (orte non immerito 
poflet, fi veniente lupo, licet non fugiens, 
fed tamen recedens , relinqueret oves, dein- 
de veniret lupus, Sc raperet , Sc difpcrgetet 

Ttttij 


Digitized by LjOOQ ic 



<ro3j ACTA POST CONOPIUM PISAN. ANNI mccccix t rjS 

-quod ufquc adhuc congregatum remanfit A fi voluerit, GaLeotus filius legitimus Mala- 
•«ovile. tcftx fratris CaroK, quem ipfe Carolus nu- 

PrxtercafiALTASAR , qui fe JoftAira^M no- trivit, & pro filio tenet , quia caret filiis. Bt 

•minare praefumit , facilius terras Romanae ec- fciat prtediftus Benedictus, quod filii quon- 
•clefiae ufdrparet , & qui Uvorem auxit fibi feu dam nobilis militis Galeotti & de Malateftis 

•cx muneribus , feu ex timore , quanto illi au- nullum alium filium legitimum habent. Et fi 

-geretur dominium temporale prxdi&is ratio- adhuc aliam voluerit cautelam , omnem fibi 

nibusufiirpationisobcdienuae fpiritualis, ma- poffibilcm offert. 

jor facultas praeberetur , qux quantae forent fit quia dubitandum eft > quod quamvis 
*jadur* m fpiritualibus & temporalibus fanc- circa haec omnia uterque ipforum fit bene 

tae Romanae & univerfali ecclefiae , quemlibet diQJofitus , Baltasar sdhuc in fua obftinatiO- 

'non infanae mentis fateri necefie eft. Ad fu- ne perdurabit : Proptcrea videretur papae 

giendum ergo damna ecclefiae Romana , re- Gregorio bonum & utile , quod potentibus 

"cedere de Italia & tam longe accedere con- Chriftianorum notificaretut utriufquc bona 

tradiccret. ® intentio tam clare & apertt , quod pofienc 

Ad vindicandam autem utilitatem prae- manifefte perpendere eos non quaerere quae 
•diftae ecclefiae, putat utileforc conventionem fua funt , fcd quae Jfesu Christi , & exhortari 

ipforum adinvicem fieri in Italia ; nam quia eos atque deprecari , quod vellent divinae cc- 

propinquiores erunt tertio adverfario , faci- clefiae favere, & juftitiam caufae ipfius & tran- 

lius pojerit tra&atus ver* unionis ventilari , quillitatcm atque commodum cuilibet priva- 

& Domino faciente concludi. e* affc&ioni przponerc , convocando ipfos 

Et fi ex dcfe&u fuo fiet erit, quin unio op- ex parte amborum cum proteftatione , fi fue- . 

tata non fequatur : quia patentius videbunt rit expediens, ante tribunal aeterni & ineffa- 

fubditi ecclcfi* ipfius pravitatem , & ipforum bilis Judicis in die tremendi judicii , fi jufti- 

duorum bonam intentionem , ab ipfo rece- tiae & aequitati fantbe ecclefiae & Chriftiani 

•denti quod non jn parvam ipfius confufio- populi neglexerint favere : cum eis data fit 

nem redundabit dt veritatis favorem, norffo- c poteftas & validum brachium ad vindi&am 
lum coram Italis» fed etiam coram ceteris malorum, laudem vero bonorum. 

Chriftianis» ' 

Ceterum fi alter ipforum remaneret papa, " " 

ycl alius per rcnunciationem ipforum eliga- RESPONSIO DOMINI CAR OLl 
tur, labor cefiabit, faltem quo ad majorem ad relatu fibi fer dominum cpifcopumCer- • 
partem, temporalia bona ecclefiae adquirere. vienfem farte demini Alexandri. 

Expertum quidem diu fuit , propter abfen- 
tiam Romani pontificis, flatum ipfius dila- T^Rimo ad partem benedi&onis di&us do- Anno t+6?. 
pidatum & fxpius perditum , & per ipfius A minus meus rcfpondet, quod illam nec 

prxfentiam recuperatum. Tam igitur prop- rcfpuit,nec recipit. Non enim rcfpuit, quia t u, 

ter damnum evitandum , quam propter uti- fi papa efiis , dominus fuus cftis , a quo reve- 

lc vindicandum, papae G regorio videtur po- ^ renter illa acceptari debet, & tunc ipfcrcci- 
tiusipfurri & dominum Benedictum conve- peret devote, ficut a ceteris retro pontifici- 

nire debere in Italia, quam extra, dato quod cibus. Sed nec recipit, quia nondum fibi 

poffibilitas & modus conveniendi idoneus & confiat vos efie papam. De oblationibus au- 

«qualis utrique foret. tem regratiatur quantum potefi. Dicit ta- 

Et fi di&us Benedictus voluerit ad partes men in hac re» quod dominus genitor fuus 

Itali* accedere , offert papa Gregorius illi eum & fratres reliquit in obedientia Urbani 

duas civitates , quas habet juxta mare , ut ad fexti , quem tenuit efie verum pontificem , & 

alteram ipfarum , quam maluerit, poffit ve- fic ipfi illum , deinde fuccefibres ejus , vidcli- 

nirc. Nomina civitatum funt Ariminum &c cet Bonifacium , Innocentium Sc Gregorium 

Fanum , loca fatis ampla, & tuta , & bene mu- in veros fummos pontifices habuerunt. Po- 

nita per divinam gratiam ab omni hoftili in- ftea vero quamquam res ad prxfentem ter- 

curfu. Etquamiftarum eliget, faciet in ma- ^ minum du&afie, dicit nondum fibi clarum 
nibus fuis libere aflignari , ut poffit ibi tute Sc fuifle iftum efie fautorem fchifmatis, & incor- 

iibere ftare, donec tra&atus facr* unionis du- rigibilem , Sc hzreticum : immo ab eo fem- 

rabit,& inde recedere pro libito voluntatis. per intellexit difpofitum velle adimplere 

fit fi Ariminum eliget, ubi prsfentialiter cfi quarcumquc promiferat. Et Icitis vos, do- 

papa , Gregorius ipfiim evacuabit , & fibi li- mine , quod dominus meus, quando hic fuit » 

bete dimittet , & ad alium locum illi pro- ita ipfum efie futurum pro pace Sc unione 

pinquum accedet, ut poffint facilius de fa- fandae matris ecclefi«,& quod ne dici pofiet 

cra unione tra&are, Sc Domino conceden- ipfum fimplicitcr velle prxminere concilio, 

te concludere. Et quia arcem non habet, fa- contentus erat quod unum omnium com- 

ciet fibi confignari quatuor vel quinque ar- muni partium confenfu congregaretur con- 
des caftrorum , qus in circuitu ejus funt. fit cilium > pro eo obtulit , & ulterius eum in- 

ad majorem tutelam pro obfidc dabitur fibi , tendere omnia quae determinationi concilii 






jitf XGf A POST Cd^CILIUM tlSAR AMl hccccm. 113% 

Viderentur. Siantemcon{Uti(Tetde(uaincor- A enim illum recognovit in papam , & modo 
f igibilitate , non adhzfiflct libi i feci ftatim fe- faciliter eum relinqueret , non cognita verita* 

cutus fuiflet quod debitum fidei exigebat*, 'te , quid de vohis inipfopcr ejus adharfionem 
ficut catholici alii fatentur bene. Quod cog- conflanti* fperare pofletis ? Sed debito incc- 
nofeit eum non penitus feciflc quod poterat dendo modo credere debetis, quod quando 


SSc debebat ad uniendam ecclefiam, ficut nec 
ab ifta parte, loquendo cum reverentia , vi- 
fum cft (ibi adum efle j non tamen intclligrt 
adhuc eum deliquifle in tantum quod incor- 
rigibilis reputari debeat & haereticus con- 
demnari , nifi oppofitum fibi dcmonftrctur. 
Sut ergo lic dubius & Cum mente tenebris 
plena , & ideo ex toto corde cupiens inftrui 


Cognoverit vos dominum papam, faci et pro 
Vobis tunc , nulli parcendo labori five peri- 
culo. Et quamquam oblatiOhes non renuat;, 
tunc dicit tamen facfsfaduhim (ibi , quod 
Vos cognofcat dominum fuum , cui fervire 
'gratia erit, & vos ipfum cognofcads fn fer-; 
Vum vcftrum. 

Ad partem cOncordu refpohdet , quod 


ac informari quid veritas didet, ficut ad « dominus meus quoufquc dominus GrcgoriuS 

1 c. ; r ; i. 11 • ■ ® c.:. A : :• : ^ a «■ • . . ■ 


hunc finem pluries peti fecit , excellentiae vc- 
ftrar facit iterum fupplicari, quatenus de gcftis 
hucufque <8c condufis hic dignemini facere 
cum clarum fieri , ficque habeamus copiam 
omnium adorum & proceflus & finem , &c. 
quibus veriute juftitiaque comprehenfa , il- 
lam fideliter ac devote fcquetur. Si enim 
hzc eflfct res confufa fibi > & non cognofcert 
pollet aliter quid agere deberet , poflet di- 
cere quod crederet & teneret quod pluries 
tenuerat. Ecce fi in fymbolo quaeratur : Cre- 
dis in Deum? Credis in Filium a Patre geni- 
tum , in Spiritum-fandum ab utroque proce- 
dentem , &c. refpondcre polium : Credo & 
teneo quod fanda mater ccclefia, & mihi fuf- 
liceret. Sed in hoc poftquam Deus tantum 
(ibi concedit, quod videt & percipit caufam 
dubii, & rem eiTe talis naturae, quod poteft 
ejus veritatem intclligere i videretur errare 
multum , fi non curaret informari. Sed nec 
hoc tantum dominus meus dicit pro fcipfo, 
quin hortetur dominationem veftram , ut 
haec omnia patentia fiant ceteris. Scit enim 


fuit Arimini , numquam deftitit operari to- 
tum fuum pOflfe ad illum reducendum ad 
omnia quae poflent prodefle unioni, nec aliud 
confequi potuit. Deinde ante creationem 
quemadmodum cogitavit viam alias intima- 
tam. Nunc vefo febus fic exiftentibus, non 
videt qualiter ad talem concordiam deve- 
nire poflet, nifi per unum modum. Sed ante- 
quam illum exponam , dominus meus ira 
praemittit; ha&enus ipfe vos femper dilexit, 
& fi affe&io ad habendum fibi gratumpaparh 
debet eum Aliqua occafionc movete , ccrtc 
; recenfitis omnibus de collegio , nullus cx ipfis 
cft fibi magis notus , cum quo habuerit ma- 
jorem convcrfationcm , &in qtro confiden- 
tiam & fpem certiorem teneat habere poflfc 
quam vos. Propterea in affc&u loquendo po- 
tius optaret vos in papam quam alium , dux- 
que rationes ad hoc ipfum inducunt. Prima , 
quia femper ipfum dilexiftis, & a . vobis ad- 
huc, certum Te tenet, diligitur; ideo m ho- 
noribus quibufcnmque & commodis cum 
D. V. crederet fe obtinere bonum l0cum,&c. 


ipfe a certo quod multi & multi cx populo n Secunda ratio , quia foluerunt pontifices ha 

• n ■ J l ; „ 1 n A. 1 rr t. 1 - «J 


Chriftiano dubitant hoc tempore, fimilirer 
mentes habentes tenebrofas,ut nec cognof- 
cant , quod non funt de veritate informati , 
quid tenere debeant five fequi. Credatis quod 
de talibus , quod omni vice qua venient ita 
perplexi ad obedientiam veftram , plorantes 
& lacrymis pleni venient , dicentes id Davi- 
dicum : Fuerunt mihi locrym* me* penes die 
*e nocte , dum dicitur mihi , quis eft pontifex , 
& dominus tuus. Dimittanturque temporales 
corporum vexationes , qux verifimiliter , nifi 
Deus ipfe provideat , funt timendx mortali- 
bus» Sed in mentibus adhuc ipforum gravio- 
res moleftiz & pkffiones ipfos torquebunt» 
Agite igitur , domine^ & moveat pios mentis 
vcftrx oculos caritativa gratia fic flu&uantes* 
compaffio ad afpiciendum ipfos, fic provi- 
dendo, fi juftitiam habetis, ut per participa- 
tionem adorum proceflus & hujufmodi om- 
nes informentur, ut per hunc modum Veri- 
tatis via agnita, illam ficut debebunt poftea 
mente tranquilla fequantur» Nec miremini, 
live moleftum habeatis , domine , fi dominus 
meus per fe hanc petat informationem, prius 
quam accedat ad obedientiam veftram. Si 


bere affines, ut nepotes & hujulmodi , avidos 
habere ftatum ; & poflet efle quod alius talem 
Haberet, qui fibi invidens de ftatu fuo , pro- 
curaret omni modo, ut ille fibi Auferretur, 
& daretur eidem. Nunc aotem de vobis con- 
fiderans.cum tales non habeatis attinentes * 
de quibus oporteat dubitare , cognofcit tu- 
tum in hac parte poffe quiefccre. Plus ergo 
quo ad ifta facCrct pro ipfo quod efletis. Hoc 
itaque prxmiflo , fupplicat domirtus meus ■, 
ut fubdenda patienter intelligere dignemini , 
qux a fola caritate procedunt veftri perpetui 
meriti & glorix ntriufque. Dicit ergo fe re- 
cordari, quod in domo domini Aquilegienfis 
& coram ipfo, & fimititer in domo Veftra 
complacuit vobis ipfum habere in prandio, 
ibi ad fcalas quoufquc non ex debito , fed 
benigna curialitate veftra, dignatuS fuiftis ip- 
fum aflbeiare, dominatio veftra habuit fibi 
dicere , quod utinam dominus GregOrius re- 
nuntiaret , quoniam Ii per hoc induci poflec 
ad cedendum, contentus eratis fecum ac- 
cedere ad S. Nicolaum de littore , & ibi fem- 
per fecum morari fibi feiryiturus. Nunc au- 
tem mififtis dicendo > quod vobis non crevit 

Tttt iij 


Digitized by 


<U 39 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNImccccix. .1140 


«ambitio , fed bene affe&io ad proficiendum A 
ccclefix. Hoc ipfe credit , & fcit quod fem- 
(per vixiftis hucufque cum maxima laude , ut 
firmam habeat opinionem vos eunda faci- 
liter moturos pro caritate.erga fideles. Qua- 
propter cum omni reverentia vobifeum vi- 
deat habere locum faciendi vos advertere» 
quod tempus habetis, videtur fibi & viam» 
per quamftatim poteftis vos pacem dare po- 
pulo Chriftiano. Nam fi ceditis , alii fine 
contentione cedent , & quando hoc fuerit , 
fuerit caufa vcftri ; & quo etiam ad mundum 
4 iic dominatio veftra tantam acquifierit fa- ^ 
mam , < 5 c gloriam & honorem , ut poft Do- 
minum Chriftum nullus umquam hadenus 
fuerit, nec forte futurus fit, qui vos in illis 
excefterit , Unmo nec etiam fit aequandus. Sed 
& fequipoffet quod reeligeremini in papam. 
Apud Deum vero pro tanto pio adu , pro 
tam fandifiima caritate , centuplum eritis ac- 
cepturus. Certe quifquispapa eft, cum homo 
fit , faciliter errare poteft ; & licet gloria papa- 
tus fulgere videatur , tamen juxta illud B. 
Gregorii, gravius inde judicatur, ex quo plus 
ceteris accepit. De Domino exemplum ha- 
betis humilitatis, &„ verba funt Apoftoli, C 
quod cum in forma Dei ojfet , non rapinam ar- 
bitratus e (l effe fe aqualem Deo. Semetipfum au- 
tem exinanivit formam fervi accipiens , prop- 
ter quod Deps exaltavit illum , & dedit illi,&c. 

Et illud Davidicum : Vivit Dominus , quoniam 
quanto magis exaltavit , t/into magis humilia- 
vit me. Sicut enim hoc ille pro falutc omnium 
& mortem pati voluit} fic & vos ,clementif- 
fime domine, humiliter vos dignemini & il- 
lud relinquere pro falute fidelium , quod fi 
non aliud , mors rapiet tandem , quae nulli 
parcere .novit } ut & quies, pax & falus 
omnium per operam veftra m , humilitatem ^ 
& caritatem acquiratur , propter quam & 
Deus etiam vos in centuplo exaltabit. Di- 
citis velle prodeffe ccclefiae. Adeft tempus 
indigentix,& quomodo magis poteftis, .quam 
ipfam laceratam integrare. Pro certo attenta 
commendatifiima vita dominationis veftrae 
hadenus obfervata , non fine caufa Deus pro- 
vidit , ut ad hanc facultatem veneritis. Non 
advertatis, domine, quia dicitis Petrum de 
Luna cito reducendum ad vos,&c. Scit enim 
dominus meus etiam a perfona , cui magnam 
ficut debet, adhibet fidem, quod dominus’ £ 
Petrus prius efficeretur fclavus domini Gre- 
gorii , quam ad aliquid condefcenderet pla- 
citurum illis qui fuerunt fui cardinales. Qua- 
re didus dominus fimilis in hoc eft B. Tho- 
mx, qui antequam crederet , manum voluit 
vulneri imponere. Sic & iftud ipfe prius alpi- 
cere volet, quam credere poffit. Demum fi 
videro fibi non placere, & cx luis refponfis 
non intendere talem non incipere viam di- 
cam: Vos dixiftisde concordia, & illud re- 
linquere domino meo , ipfe autem propofuit 
videre fuum. Njhilautem.ipfccognofcitpro 


tali concordia aliud ,quam alterum modum, 
videlicet quod dominatio veftra Gregoriuf- 
que cofiveniatis in uno loco. Et fi placet hoc» 
poteftis in una ex terris ejus vel fratrum , in 
quibus Grcgoriusfecurum fe tenere debet. 
Expertus eft enim alias ex relidentia fada Ari- 
mini, fi militer & dominatio veftra } quod fi 
-dubium haberetis, eccc remediafunt, ut dare 
obfides & alia facere de quibus hic alius fer- 
ino fuit. Forte enim quia potens eft Deus om- 
nem facere abundare gratiam,Spiritus S. cum 
veneritis infpirabit utrumque , ut hanc inter 
vOs & inveniatis pacem & concludatis. Aliud 
ufque nunc dominus meus non videt , qui ut 
dubia ifta de mentibus hominum aboleren- 
tur, illxque ferenatx remanerent, prp publico 
bono privatum reli&urus, concentus certe 
remaneret , nedum perdere ftatum omnem , 
fed etiam remanere nudum. Hoc eft verum » 
& in fine fic apparebit , quod numquam ipfe 
poftquam de hoc fe intromific , aliquid inten- 
dit propter fpecialitatem commodi quod op- 
taret } uno modo fe habuit circa hzc in pu- 
blico & privato locutus. Et licet bene tentatus 
fuerit ut peteret , ficut diminutionem cenfus 
: & alia, numquam voluit, & fi tempus aptum 
haberet, & illud bene cognofceret, aliquid 
procurare , nec etiam acceptare. Solum pro- 
fe&o motus & hoc operatus eft ad finem u- 
nionis, pro qua ufque ad mortem inclufivc 
non dubitaret quxeumque & facere & pati 
& operari. 


REPLICATIO DOMINI ALEXANDRI 
adambajfiatam fallam fibi per dominum epif- 
copum Cervienfim , parte Car oli de Mala- 
1 tefiis. 

E T ut ipfe epifcopus Ccrvienfis retulit* Anno r 
dominus Alexander, in hunc effectum y^nhei 
relpondit,verumfniffe, &in domo domini gi*. 
Aquiiegienlis & in domo fua, quando Carolo 
prandium Pifis dedit, ipfum dixiffe : fi Grego* 
rius renunciare vellet, quod ipfe cardinala- 
tui renuntiaret, & cum ipfo promittebat ire 
ad S.Nicolaum de littorc ad ferviendum fibi, 

& faciendum poenitentiam fimul fecum } fed 
quod tunc unus cum Carolo fuit , qui fic 
refpondit : Aliud eft papatui , aliud cardina- 
latui renuntiare. Deinde dixit , quomodo 
nunc locum habere poffit mecum renuntiare , 
quod Carolus petit , Gregorium & Benedi- 
dum qui dicebantur & pro hxreticis fune 
damnati , & ego eledus fui non folum a toto 
collegio , fed etiam a concilio papa , in quo 
papatu ita bonum jus habeo, ficut umquam 
alius certus & indubitatus papa in prxteri- 
tum habuit. Ita quod pro faciendo hzreticos 
renunciare conveniens non eft , neque ne- 
ceffc quod ego renunciem. Poftca chronicam 
Martinianam aftumfit, legens ubi de Alexan- 
dro III. continebatur , qui tempore fuo duos 


Digitized by 


Google 


Abdo 1410. 
Xx mf bibli*- 

tbtft rtfU . 


1141 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mcccck. i 14» 

?dvcrf%rios habuit ficut ipfc : quorum ii bene A Quod fi cledionem differte non pofle aflere- 


recordatur, alterum continet chronica m 
frufta fuiflc czfum , fic male etiam alterum 
finiviflc, Alexandro in fede vidoriofo rema- 
nente , qui quoufquc fibi vitam dedit Omni- 
potens , univerfalcm obtinuit obedientiam a 
Chriftianis, Et ita ledo , jundis manibus hac 
verba dixit : Epilcopc mi , Dominus Deus fcit 
quod hunc paparum ego numquam concu- 
pivi , neque quxfivi , neque in eo fpem habui. 
Ab ipfo proccflic quod fuerim creatus de mi- 
rabili eundorum concordia , fic fpero quod 
ipfc me juvabit , fic ipfi mc rccommendo. Ad 


rerent, ne fereniffimus Lunovicus rex feiens 
ipfos profequi viam hujufinodi eos deftitue- 
ret 5 dicite audifle me illum in principibus 
fxculi prudentem juftumqup , unae nec arbi- 
tror fic, Nam putanti fibi bonum fore jus.pro 
derit amdius pontificem fieri unicum fic in- 
dubitaffip., quam ecclcfix fandae divifio. 
Cum enim in caufa judex ecciefia fanda fui$ 
fic facerdos, opulentius juftitix valebit pro- 
defle judex, cujus nec judicium nec poreflas 
fubfimnctur , quibus puto intentum adipifei 
fperaturum. Sivero bonum aliter profpidat, 


partem procefluum , quorum copiam domi- « nec minus hoc optaturum odire, fic fi eledio- 

J • /*_ 1 0 • 1 J • r J* _ 


nus epifeopus poftularat, rcfpondir fe mul- 
tum contentari quod copia Carolo tradere- 
tur , & quod non folutn ipfc fed quilibet rex , 
princeps 6c communitas Chriflianorum di- 
dam haberent copiam intendebat, pro eo- 
rum claritate, prxeipiendo domino Mele- 
tcnfi quod domino epifeopo faceret didam 
copiam exhiberi. 

4 

LITTERA C A R O L I 

ad egregiam doctortm dominum Meream vul- 
gariter miti 'a , & fic in Latinum ducta. 

A Mbaffiatam hanc inclufam , domine 
Marce mi, vobis eccc per gerulum eques 
deflino , quam reverendiffimis dominis illis 
per vos mei cordis cft dari i fumro ejus exem- 
plari , ea cum oratione pariter quam alias 
illis Pifas tranfmifcram exhortatoriam , ne ad 
tertii procederent clcdionem , vclut intueri 
valebitis, nec alteri cjufdem originale cui- 
quam oftendite. Ifii quidem annexa ferip- 
tura , indecens fic confpici facit : coagulant 


nis mora periculum difpendiumvc ecclcfix 
arguerit , poffibilcm pontificis morbum fic 
carcerem , quod jam evenifle conflat, propo- 
nite econtra i cumque nec illum tunc adu 
potuiflc ecclcfix curx pcjrefle, nec alium eligi 
dederint jura, fciaot poffibilc occurri fic fic 
Occurrendum fore ecclcfix jaducx , cum prx- 
cipue minor dilatio exigatur , quam vel febris 
five longus carccr exigere valeret fic exegerit 
olim. Iterum vero fi objiciant perventa pec 
prbem fama necis didi apud eos pontificis, 
fic intentionis cledionem differri , caufa exi- 
fleret illis obedientiam fubtrahendi. Expofi- 
L tum inquire arbitrandum > quotiens enim ad 
fidelium attigerit cor in eorum certam pa- 
cem fic unionem differri cledionem , amplius 
placere illis putandum, quam fi cum cledio- 
nis novx folertia novam maturent divifio- 
ncm. Bonus prxtcrea cflTedus ex hoc fperan- 
dus , malus vero minime , faciente quidem 
domino Gregorio quod debet ; ipfis vero ita 
modica dilatio caulacercxreintcgrationisfic 
pacis erit, differentibus eis. Renuente au- 
tem illo , juftum meritum fic favorem apud 
Deum hominefque vindicabunt. Verum non 
ambigo tamen dominum Gregorium remota 


quippe quinterni tres feripturam binam , cu- 
jus fccundx exordium difpofui mutare. Igi- 
tur ne diverfimode apud alios a mente mea D occallonc quod dcbct adurum. Rogo itaque 


habeatur exemplar , primx tantum , qux in il- 
lis cfi , volentibus quibufvis tradatur ; alterius 
neque orationis : tamen apud vos copia fic 
illius qux incipit , Deus omnipotens , definit 
ubi per mcgefta Pifis exordiuntur, ut tradare fic 
ratiocinari ulterius valeatis , in ejus exeeutio-' 
nem quod intendo, fic jufiificationem. Illos 
quidem remittite quinternos tres quos ferip- 
fit IJctrus T urius > origo autem funt, fic dilatio 
qux infefia foret faerx opportunitati , tranf- 
ifumi ne tulit. Equidem voti foret per vos 
yerbo referri ambafliatam , fed tamen magi$ 
feriptis , quam dilationem ut mente appre- E 
hendatis afficere. Et fi fimul prxfcntiam re- 
verendiffimorum illorum reperire non vale- 
bitis , pluribus pariter congregatis perorate, 
fic figillatim ceteris , feu copiam exhibere 
feripturarum , fufficere quidem reor. Verba 
quoque aut cum oraveritis aut exhibueritis 
feripta fervate. Ora quoque illorum notatq 
fiefigna, quodve eorum intenti perfenferiti} 
fore vel autumari valebitis plene nuntiare. 


dubium hujufinodi non eorum mentes dif- 
fccarc propeer eum qui creavit eos. Credu- 
litatis etiam tranfinitro litteras in vos, ad ro- 
verendiffimos illos exhibendas, orandi tem- 
pore profuturas. Itaque faerx fic optatx pacis 
expeditionem toto pofle curate , cum quibus, 
quomodo fic quando veftrx videbitur dif- 
cretionL Eftote folers , nec minus mora 
cxulet quxvis , fi cledionem decreverint, 
fciam. 



Digitized by 


1 143 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccdc. 1 1 44 

• A tionibus alias allegatis , qua? caufa brevitatis 

***~“”" P omittuntur : nec fimiliter per procuratorem 


ORATIO (4) NOMINE CAROLI 
de Malateftis miffa cardinalibus Pifis 
congregatis. 


•Proponit eis viam ad facem & unionem ecclefia 
procurandam , mJ quam eos hormWr. 


Anno 140?. TA Eus omnipotens ac redemtor nofter Do- 
WfrrJir!y‘ -L^ minus J*«w Cetr-istus quemadmodum 
asternar glori* locum conftituerat in pace , 
&c. Sequitur oratio prdlixijjtma ad Cardinales* 
ex hortans eos ad facem & unionem ecclefia pro- 
curandam ,fub cujus Jincmhac leguntur. Quo- 

j • « 


vel veftrorum in manibus procuratorum , 
quia nolebat, nec aflentire debebat, quod a 
congregatione beneficiis & honore facri' 
nnivcrfalis concilii ipfe & fui fideles exclu- 
dantur. Nec ipfe ille effe volebat , qui Tuis 
fidelibus inconfultis , ipfos in potefltate fuo- 
runi adverfariorum & hoftium poneret , in 
juftitix conculcationem & equitatis , & Tuo- 
rum devotorum exterminium manifeftum. 
Dicebat enim prxfentialiter commune Flo- 
renti* mihi & meis fidelibus adverfari publi- 
ce Sc hoftem fore. Inferebat fe fatis dolere , 


niam igitur Carolus modicum humanam B quod nolebatis in communi loco partibus 


fovere juftitiam divini populi juftiti* , paci 
& unioni favere experiebatur , fcd inde de- 
folationem publicam privatamque magis 
cernebat intendi & extendi s propterea oc- 


currere, quantum in ipfo difponebat divina 
clementia, Pifas accedens, a vobis poftula- 


• clementia , Pifas accedens, a vobis poftula- 
vit , quatenus dignaremini in loco a parti- 
bus prxeledo , ipfis tuto , & univerfali con- 
cilio cum dom ino Gregorio & domino Bx- 
n edicto , fi vellet, convenire, in quo uni- 
verfale concilium communi confcnfu par- 
tium congregaretur. Quin etiam dominus 
Gregorius offerebat fe velle eunda per eum 


tuto, & fecum ,& cum fuis convenire , ex 
quo facra unio inveniebatur. Verum ex quo 
nolebatis , feftinabat ad locum pro fuo con- 
filio terminatum , eciamfi deberet mori , ac- 
cedere , & fui concilii in omnibus adquief- 
cere votis tic conclufionibus. Cui cum Ca- 
rolus e contra reftitiffet,& quamquam non 
omnimode confonas equitati , velut coram 
vobis pluries dixerat , veftras petitiones in- 
fpiceret : tamen ad illas , vel ipforum alte- 
ram obtinendam per tot dies infterit oppor- 
tune importune , per quot ipfe dominus Gre- 
gorius manfit Arimini poft fuum reditum 


* — — - — X — — ^ W A 

promiffa , vota & jurata fervare , & ultra ^ illuc. Videns tandem per viam hanc nihil 


quxeumque juftitia & xquitas difponebant 
ipfum pro Unione fadurum. Circa enim hxc 
latius, ut fatis manifeftum cft, ftetit & in- 
ftetit pluribus diebus Sc vicibus.Quia vero vo- 
bis hic exiftentibus annuere non placuit, fcd 
potius petere quod dominus Gregorius huc 
accedere vcHct , vel per procuratorem re- 
nunciare, vel in manibus aliquorum prxla- 
torum , qui Ariminum accederent concilii 
nomine, cum opportuno & pleno mandato : 
vel fi neutrum horum vellet, quoniam im- 
poflibilc erat vos Alpes tranfire ad alterum 


potuifle proficere coram vobis & ipfo, atque 
advertens immenfas jaduras Sc fcandala qux 
imminebant, fi per viam judicii & non con- 
cordi* res Chriftianorum publica ventila- 
tur, aliam viam excogitare coadus cft juxta 
infra feriptum effedum. 

1 In nomine SS. Trinitatis & unitatis Pa- 
tris Sc Filii & Spiritus- fandi , & fandiflim* Sc 
gloriofiflim* genitricis domini noftri Jesv 
Christi Maria femper Virginis dominxno- 
ftr*. Hi funt modi qui videntur mihi Carolo 
poffibiles ad rcintegrandum populum Chri- 


propofitorum locorum accedere , contenti D ftianum , & dandam pacem fand* matri ec- 


eratis , fi vellet , ad S. Miniarem vel Pifto- 
rium accedere circa terminum fui indidi 
concilii fecum & cum luis illuc qpnvenire. 


clefi*, attenta & experta contradidione vo- 
luntatum trium partium , in quibus ecclefi* 
fciffura viget, cedente & rcnunciante domii 


Volebatis tamen quod omnino & abfquc ulla no Gregorio & fimiliter domino Benedido , 

r ’ t • tTal /1 A in/N f m A /«■<« 


contentione feu exceptionis aliquo genere , 
etiam non renunciante domino Benedido , 
ipfe abfolute renunciarct & cederet. Offe- 
rebatis tamen his cafibus velle ipfum Sc fuos 
honorifice & caritati ve tradarc, latiffime cir- 
ca hxc Carolum exhortantes , ut fecum vel- 
let inftare , Sc multa fpondentes per ipfum 


vel domino Gregorio tantum, exiftente qui- 
dem ecdefia communi modo loquendo in 
quatuor partes divifa , videlicet inter domi- 
num Gregorium Sc ilium qui dicitur domi* 
nus Benedidus, & collegia Pifis exiftenti»; 
qux quamvis fe dicant & titulent unum Sc 
unitum collegium , conflat tamen ea duo 


domino Gregorio , ficut vos fcitis & ipfe Ca- F originaliter efTc, & unumquodque fubdivi 


rolus. Et quia hxc prxdido domino Grego- 
rio acceptare non placuit , dicente fe nullo 
modo fecundum Deum Sc xquitatctn huma- 
nam implere teneri aut debere. Nam Pifas 
nolebat nec debebat accedere pluribus ra- 


(») Haec oratio per dominam Carolum cardinalibus Sc 
aliis Pifis exiftentibus antequam cleftus effet Alexander fuit 
deftinata , fcd cum jam cardinales conclave eflent ingredi, 
tunc non eft praetentata , immo poft mortem Ajexaudri Bo- 
mbis eft primo exbibiu. 


fionem feciffe a fuo capite difcedendo. 

2 Modus reintegrationis Sc unionis talis 
effe videtur, quod quilibet, id cft dominus 
Gregorius & dominus Benedidus, & quodli- 
bet didorum collegiorum Pifis congregato- 
rum , conftituant tres pro quolibet, vel fex, 
vel novem , qui habeant voces quorumlibet 
cardinalium feu prxtenforum cardinalium , 
qui fupereffent numero didorum eligendo- 
rum 




Digitized by 


1145 ACTA POST CONCILIUM PISAR ANNI mccccix. 1146 

rum &eleta>rum,& Ht omnes eligendi cum A quod maxime accendi debec in tratatu pa- 

elcta fuerint, convenianc in uno loco cuco cis , partes effent tutae a dubiis ultionum , ef- 

& idoneo , & fecundum modum traditum fenc infupet quietae , quia nullam ab altera 

& terminatum a jure intrent conclave , ubi fuperatam fuiffe puderet. Servaretur etiam 

fervent mores juris , ufquequo eligant Sc cie- honeftas partium , quia aequalitas fervaretur 

gerint communi concordia omnium , vel uniufcujufquc partis erga aliam , nec con* 

faltem duarum partium , cuilibet di&arum tendiffe probarentur propter privatam am- 

partium unum in verum fummum pontifi- bitionem & commodum , publicum bonum 

cem. Non poffint eligere tamen dominum praeponendo privato. Si vero aliter fiac> quo- 

Gregorium, nec aliquem ex fuo collegio, ne- modo fieri poteft , cum quilibet partium 

que aliquem qui fuerit curialis, nec aliquem praedirarum fe publice & maxime offende* 

qui fe ingefferit pro parte fua contra domi- rint. Si aliquis ex larfis vel qui lxferint fuerit 

num Bencdi&um , vel aliquod prsrdi&orum affumtus in papam , quomodo is qui fueric 

collegiorum Pifis congregatorum , poft af- g illi hoftis fe tutum putet , qualemcumque 

fumtionem prxdita domini Gregorii ad apo- promiffionem aut fecuritatem acceperit, cum 

ftolatus apicem. Similiter non poffint eli- difficillimum aut impoffibile fit fummum li* 

gere dominum Bencdi&um , nec aliquem gare pontificem ! Si vero objiceretur Carolo 

ex fuo collegio , nec aliquem qui fuerit cu- cum dicat, quod per hunc modum certa & 

rialis, nec aliquem qui fe pro parte fua gef. canonica elegio fiat unius veri & indubitati 

ferit contra dominum Gregorium , nec con- palloris *, ecce fi dominus Benedicius huic 

tra prxdita collegia. Similiter non poffint vix noluerit affentire , eum fe verum & in- 
digere aliquem ex prxditas collegiis , nec dubitatum pontificem dicat , & a multis re- 

ex eorum curialibus , nec aliquem qui fein- putetur, aut videatur reputari : illo non af- 

gefferit pro parte ipforum contra dominum fentiente, fui etiam contradicent huic vix t 

Gregorium feu contra dominum Benedi- quomodo ergo per viam illam verus habe* 

dum , & hxc omnia intelligantur poli crea- bitur pallor Sc indubitatus! Recondetur & 

tionem domini Gregorii in papam , videli- primo quod non cft putandum quod tam 

cct de fautoribus quarumlibet partium. Ex q manifefte vellet ipfe Sc fui a via diferepare 

principalibus vero nullus ullomodo eligi pof- vera. 

fit , videlicet dominus Gregorius , St qui- 4 Prxterea alia adeft ratio. Per hanc viam 
cumque de fuo collegio efl;& dominus B. prxfupponitur , quod dominus Gregorius 

& quicumque de fuo collegio cft , Sc qui- omnino cedat & renunciet. Triplici ergo 

cumque de collegiis Pifis exiflentibus fuerit, caufa tenetur dominus Bcnedidus cedere. 

Et ut clarius dicatur quomodo intelligi de- Prima eft quia promifit , vovit , Sc juravit , 

beat duas quorumlibet partes debere effe fuit elc&us ficut apparet. Alia ratio cft, quia 

concordes , intelligatur in hunc modum t manifeftum eft ipfum pluries promiliffe ce* 

videlicet li eligendi perprxditas partes fint dere, li & in quantum dominus Gregorius 

tres numero, duo ex ditas tribus debeant effe cederet. T crtia eft quod per fuum concilium 

concordes. Ita ergo conveniente domino terminatum fuit , quod li St quando domi- 

B. ficut verifimile eft, clc&ores li tres per nus Gregorius cefferit, ipfe de beat &tenea* 

quamlibet ditarum partium eligantur, erunt tur cedere vclut apparet. Et hanc termina* 

duodecim: fi vero fex, erunt viginti quatuor: D tionem , fupplicante humiliter concilio fuo» 

fi vero novem, erunt triginta fex. Debeant quod dignaretur acceptare Sc approbare, fic 

itaque ex tribus domini Gregorii duo effe fecit. Terminationem ergo fiiam & concilii 

concordes in eletaone cum aliis. Similiter fui nullum adeft veri fimile quod velit in* 

autem duo ex tribus domini Benedita. Simi- fringere , nec ulla adeft ratio per quam illam 

liter autem duo ex tribus cujuflibet di&orum poffit revocare. Et fi , quod abfit , revocare 

collegiorum Pilis congregatorum. Si vero voluerit vel infringere , non eft verilimile 

fuerint fex , quatuor ex qualibet parte modo quod qui fui funt velint contra ipforum tcr- 

fupradi&o. Si enim fuerint novem , fex ex minationem illi favere in revocatione tam 

qualibet parte modo fupradi&o. In cafu vero impia in qua fe Sc fuos damnaret ex publica 

quod dominus Benedi Aus cum domino Gre- fententia fui Sc fuorum proprio ore promul- 

gorio & prxditas Collegiis convenire noluc- gata. 

rint , ferventur inter dominum Gregorium 5 Eft adhuc alia caufa, fi non optat men* 
Sc collegia prxdita modi fupradita. E dax publice videri, quia dixit unionem di- 

3 Hi autem modi fervandi videntur non ligere Sc profequi toto mentis affetai. Cum 

volentibus a juftitia & xquitare difcedere , ergo viderit unionem in fata) fuum conci- 

Sc non volentibus ultiones Sc fcandala fufei- lium non produxiffe , viam hanc debet fe- 
tare. Primo namque exiftente dubio qui fint qui , vel ifta proponere meliorem. Si ergo 

veri cardinales , fi fiat cletao per duas par- vobis ecdcfix principibus Pifis exiftentibus 

tes omnium qui fe dicunt cardinales , non apparet tantum jus fovere, quod veftra au- 

poteft effe dubium utrum eletais in fummum ta>ritate poffitis & potuiftis dominum Benc- 

pontificem effet canonice eletais. Prxterea di&um ejicere & damnare , quanta vobis au- 

fct.fcrift. & mott. *mpl. Ct licti . T om. VII. VttUU 




Digitized by 


Google 


1147 AQTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1148 


getur audoritas , fi propria fententia ejus dc 
fuorum fcquacium ipfum damnatis, adjun- 
da etiam poteftafc dc audoritare domini 
Grcgorii dc fuorum fequacium, quae juridi- 
dione & numero apud multos non minima 
cft, Certe praeter certitudinem magna caufa, 
magnus color , magna multitudo , magnus 
favor acquiritur unioni. 

6 Ex prxdidts igitur multifque aliis de- 
bet putari quod dominus Benedidus & fur 
hanc viam acceptabunt; quam fi acceptave- 
rint, vera fiet reintegratio dc unio facra di- 
vini populi, & pax fanda in ecclefia mili- 
tante: fi autem non, nihil ex hoc perdi pe- 
riculum eft, certi vero lucri adhibetur caufa. 
Debet ceterum dominus Gregorius hanc 
Viam acceptare , vel aliam meliorem propo- 
nere , parcat fanditas fua , fi non vujt plus 
quam mendax deprehendi dc pfufquam per- 
jurus. Nam cum faepe Sc apud plurimos di- 
xerit velle cedere & renunciare , dummodo 
videat exinde veram unionem & pacem fc- 
qui populo Chriftiano , & dummodo per 
fuam ceffionem & rcnunciationem pars fibi 
fidelis non confundatur aut periclitetur , 
quoniam per viam hanc , canonice & paci- 
fice cedente ipfo, futuri paftoris clcdioni pro- 
videtur , Sc cujuflibet partium honore , aequi- 
tate Sc fecuritate etiam providente quantum 
in homine eft , de futuro bono paftore, quia 
per viam hanc amoris & odii caufa remove- 
tur Sc pretii prona commoditas ad peccan- 
dum per quae omnia faepe contingit in ele- 
vatione paftoris exorbitari. Quod fi dixerit ,- 
quod Deus avertat » ideo nolle hanc viam 
acceptare , quia fi dominus Benedidus non 
cefferit , vera reintegratio non fequeretur Sc 
unio , animadvertat fupplkatur , quod do- 
minus Jtsus Chaistus numquid omnes re- 
demturus effet effedualiter ; fed fuffidenter 
Verbum carofadus cft ,& fub Pontio Pilato 
paflus & mortuus. Numquid fi bonus paftor 
non omnes fimul oves pafcere poterit, plu- 
rimas vplet fame perire ? Non debet etiam 
ambigi vcftras reverentias propofitas vias ac- 
ceptare , vel proponere meliorem quae ad pa- 
cem fit Jerufalem dc ad abundantiam dili- 
gentibus eam. 

7 Nullo enim modo credendum cft, eos 
qui fuerint obedientiar Gallicae, viam ceflio- 
riis per eos repertam fuiffc propofitam , & 
potiflime profecntam oblitos effe, cujus fub 
compendio caufam vifum eft fuifle Sc jufti- 
ficationem , ut certa tam de fado quam de 
jure unio pacifica & caritativa fequeretur in 
populo Dei. Dubitabatur namque quia ex 
fado jus oriebatur , de teftium veritate di- 
cenda , cum unumquemque diceretur alteri 
affedum parti , immo partialem effe. Nunc 
Vero quid? Numquid aliquis reperieturqul 
fion fit vobifeum aut cum illis ? Et fi de fub- 
ornarione timebatur tunc , quot nunc funt 
qui non deponant in proprio fado, vel qui 


A fint a multa immunft fubornatione. Si di- 
cebatur tunc quia nemo bonus judex ia caufa 
propria, quis nunc judex reperietur incauta 
aliena ? Si tunc dubitatur quod concilium 
univerfale non poffet congrcgari,ex eo quod 
fi praefui Romanus con vocaffet , Gallici nol- 
lent ad ejus mandatum accedere : fi vero 
Gallicus, fimiliter nec Romani. Nunc autem, 
quod certe nos docet experientia , quod fi 
tunc unum de jure fadum fuiffet , duo dc 
fado fuiffent, aut nullum. Nunc vero hoc 
lucrati fumus , jquia tria dicuntur univerfa- 
lia Sc facra a diverfis concilia effe de jure , 
_ quia unaquaeque pars fuum dicit facrum dc 
B univerfale concilium. 

8 Tria quoque de fado funt univerfalia 
nomine, fed non rclidx plures funt per fonae 
in uno quam in alio. Dicebatur tunc quia 
fi duo capita concilio prxfuifferit , admira- 
bile monftrum , pulcherimam immaculatae 
Dei fponfae faciem deturpaffent , cum tamen 
Sc ipfi fic convenire potuiffent ad adum il- 
lum , ut alteri non fieret praejudicium ex 
prxeminentia Sc principatu alterius , ficut dc 
vos conveniftis. An forte diftantia localis de- 
formitatem aufert, fi prxfuiffent in uno loco 
uno corpori duo capita. Nunc vero aut 

q unum corpus Chrifti Domini dicitur auc 
plura, qui audet dicere, plura dicat : fi vero 
unum tantum, licet loco diftent , uni cor- 
pori tria incumbunt, dc levius fupportatur. 
Si tunc unus tantum prxfuiffcc , dicebatur 
vifum fuiffe ante latam fententiam , quam 
difcuffumde jurcparcium.Nunc vero non fic, 
quia cum alter veftrum prxcft in occidente , 
alter in meridiano , dc alter in feptentrione , 
veritatem unufquifque coram prxfide dicere 
timuiffet : nunc vero nequaquam , fed par- 
cendum eft, quia caritas Dei dc proximi au- 
da eft valde ab illo tempore atro , ceflionis 
viam caritas exhortabatur dominos Gallicos 
proponere , ne partium detegeretur injufti- 
tia , maxime cum multi effentabfquc dubio, 
qui juftitix fe oppofuiffent vel opponebaut 
potius zelo juftitix Dei dc ecclefix fandx , 
quam alia malitix caufa agebant. 

9 Igitur dubitantibus dodoribus dc diver- 
fa fentientibus, rudes qui ex zelo fidei erra- 
bant , impium apparebat confundere , dc 
prxeipue quia inapoffibile erat eundos fa- 
dum noffe ex quo jus oriebatur , affenferunt 
eis effedualiter dominus Gregorius dc domi- 
nus Benedidus dc unicum collegium. Pro- 

E bant feripturx authenticx. quomodo ergo 
contradicent? An alii fuis promiflionibus, vo- 
to dc juramento? An alii fuisfententiis dc con- 
dufionibus? Nequaquam utique credendum» 
nifi forte Deus' mutatus fit, cum feribatur: 
Non fit tibi Deus recens , nec uder abis Deum 
alienum , aut forte mutatum eft domini man- 
datum quod proprio edidit ore de diledione 
proximi , aut forre mutatus fit proximus poft- 
quam ipfe ftatuit unumquemque proximum 



Digitized by 


Google 


J 



H49 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. tifo 

effc & prxfcrtim qui crediderunt in filium A donabiles propofitas vobis per quemcumque 


Dei. Si vero non mutatus cft Deus , non mu 
tatus cft proximus , non mutatum eft man- 
datum de caritate proximi , eadem eft dif- 
ciplina, & major fi major opportunitas ad- 
cft. Imminet reverendifiimis patribus Ita- 
licis alia obligatio , forfitan cum appareat 
pluribus inftrumentis ejufdem tenoris. 

i o Verba haec infuper praefati domini car- 
dinales voverunt , juraverunt & ad invicem 
promifcrunt.quod per fuas litteras infra men- 
fem adicinthronizationisprxdi&x collegiali- 
ter intimabunt de eledione fa&a necnon de B 
voluntate & promiflione fua quoad unionem 
profequendam. Et omnia fupradifta omni- 
bus praefatis dominis , prout dc ficut facere 
teneretur qui erae ele&us,aut etiam inchoata 
mediabunt,profequemur,dc firmabunt quan- 
tum in eis erit, nihil de contingentibus ne- 
ceffariis vel opportunis quomodo libet feu 
ubilibet omittendo. Quae omnia dc fingula 
promiferunt inter fe ad invicem , dc viciflim 
ut fupra attendere , obfervare, facere, exe- 
qui 6c effe&uaiiter adimplere , bona, pura dc 
fincera fide , omni dolo dt fraude ccffanti- - 
bus. Etfic quilibet ipforum juravit manu ta- C 
dis facrofan&is evangeliis coram eis prxfcn- 
tialiter pofitis obfervare, adimplere, cxcqui, 
prout fuperius continetur 5 quodque a prae- 
didis promiflione , voto , obligatione , ac ju- 
ramenti prxftatione,dc ejus obfervatione ac 
omnibus dc fingulis fupradidis nullus eorum 
ahfolutionem petet feu impetrabit , per fe 
vel alios , dc impetratis impetrandis non uta- 
tur , dc fibi conceffam nullatenus acceptabit. 
Nec data poteftate alteri per ipfum , faciet 
fe abfolvi , feu etiam fecum in altero dif- 


fequi tenemini, per quas integritas fequatut 
Chriftianorum ? Et fi unam omittatis, num* 
quid qui in una perjurus fuerit , omnium 
fitdus eft reus >. 

12 Si dicatur, tanto tempore inftetimus, 
nihilque huc ufque profecinyis. Et fi ufque 
ad extremum pundum inftetiffetis , & opti- 
me in extremo pundo aliquid omiferatis , 
quomodo excufabimini coram jufto judice, 
cum juraveritis mediare, profequi, definire, 
quantum in vobis erit , nihil de contingenti- 
bus neceffariis vel opportunis quomodolibec 
vel ubilibet obmittendo? Contingentia enim 
fatis juxta fanum voventium dejurantium fen- 
fum intelligi debent omnia emergentia , quae 
ad unionem conferant , licet etiam non fue- 
rint tunc tradata explicite dc deliberata per 
voventes & jurantes 3 cum vero votum dc ju- 
ramentum ad finem reintegrationis Chriftia- 
norum fadum fuerit , neccffaria intelligi de- 
bent quxeumque unionem producunt , & 
fine quibus reintegratio fieri non poteft. Op- 
portuna quoque quae effedum reintegratio- 
nis adducant 3 utilia quidem quae cum ma- 
jori fidelium commoditate dc proficuo. Ma- 
xime igitur dc plufquam opportune per quof- 
libet fideles, prxeipue quidem per eos qui 
principanturecdcfix militanti, dcprxter com- 
munem obligationem tenentur per vinculum 
voti dc juramenti nihil de contingentibus, ne- 
ceffariis vel opportunis quomodolibet feu uti- 
libus omittere, immo omnem viam tradare 
dc fequi per quam fchifma tollatur dc unio- 
nis fequatur integritas in ecclefia Chriftiano» 
rum. Confiderandum eflc videtur fi vix per 
cos incoeptz veram indudurx fint reintegra- 


- . _ , , tionem Chriftianorum verifimiliter , vel po- 

penfacl} fcd volet perpetuo dido vinculo re- D tiusfiantiquuninutr i Iara! fchifma & novum 
manere obligatus. Verba autem voti dc ju- 


ramenti domini Gregorii ad qux hxc refe- 
runtur hxc funt , & ad omnem aliam viam ra- 
tionabilem , fer quam* fradi&um fchifma. tolla- 
tur dr unionis fequatur integritas in ecclefia 
Chrifiianorum. 

1 1 Ideo nec credendum eft ipfos pro- 
pofitas non acceptare vias , vel quod me- 
liorem non proponant , per quam verifimi- 
lius dc facilius unio fiat. Si namque domi- 
nus Gregorius ideo perjurus eft, fautor fchi- 
fmatis antiquati , dc confequenter hxreticus, 
quia viam cefiionis malitiole produxit dc fub- 
terfugit , non eft putandum quod domini 
Italici velint effe perjuri dc fautores fchifma- 
tis antiquati 3 immo quod Deus avertat , novi 
fufeitatores fchifmatis , dc confequenter hx- 
retici , non acceptando de propofitis viis ra- 
tionabilibus unam per quam fequatur inte- 
gritas in ecclefia fan&a. Dato etiam quod 
dominus Gregorius unam viarum quas ju- 
ravit non acceptaverit , dc male fecerit , ndh- 
ne vos , reverendiflimi Italici , alias omnes 
rationabiles promovere , dc alias omnes ra- 

Vet. Scrift. &Mon, amfl. Colle ft. Tom. VII . 


pejus priore paraturx. 

1 3 Prxterea efto quod per judicium re- 
&um dc fatis de jure clarum fchifma tolla- 
tur, utrum verifimile fit, quod per viam ju- 
dicii de fafto tollatur > Satis namque facili- 
ter non per cogitationem , fcd per certam 
experientiam videri poteft dc manifefte pal- 
pari , fi viacujuflibet partis attenditur. Fecic 
dominus Benedictus concilium fuum,dc ad 
ipfum non acceflit dominus Gregorius, nec 
pars fua, nec vos Pifis congregati. Judicium 
ipfe dc ejus concilium tulit. Renuit dominus 
Gregorius , renuiftis dc vos dc fubfannaftis 
utrique. Convocaftis vos Pifis concilium , 
non acceflit dominus Gregorius, nec domi- 
nus Benediftus , provocaflis utrumque infe- 
rendx privationis dc damnationis minis. Ac- 
cufaftis contumaciam , procefliftis terminos 
ftatuendo , prorogando , expe&ando , nec al- 
ter eorum venit.Demum vcftram tuliftis fen- 
tentiam , nec creditur aut putatur quod mi- 
nimus eorum veftrx fit fententiz pariturus. 
Convocavit dominus Gregorius concilium 
fuura , quod poenc incoeptum cft , ex quo 

Vuuuij 


Digitized by 


i i 5 i AGTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. i 152 

certus fru&us minime judicari poteft. Ve- A tum fpernir. Credite reverendiffimi patres 


rum tamen haud dubium cogitari poteft 
quod nifi aliud proponat , tradet & conclu- 
dat in fuo quam fadum fit in aliis , modi- 
cum reintegrationi & paci fandae matris cc- 
clefix proderit. fic Sc alia. 

14 Dicat qqjcumque velit ex partibus , de- 
bet unufquifque adquiefcere veftro judicio. 
Verum Sc bonum eflfet, fi fieret. Sed fic fiet 
quemadmodum fadum eft triginta annis& 
Uno. Conceditur quod fufficit Sc prodeft ju- 
dicium , quando inveniuntur adquiefcentes 
rc&itudini illius; fed quando non, quid in 
fado pro.deft? mementote omnes,quod ideo 
principaliter per Xx. annos & ultra deteftata 
fuit via judicii , quia ultra rationes quae fu- 
pradi&x funt , dicebatur aperte quod quan- 
tumcumque judicium rediflimum latum fuif- 
fet in caufa fchiftnatis, quae inter Romanam 
partem & Gallicam vertebatur, pars contra 
quam judicatum fuilTet , nequaquam acquie- 
fccret , & proptetea quod per viam judicii 
non apparebat verifimile , quod fchifma tol- 
leretur. 

1 5 Cdfionis via inventa fuit per Gallicos, 

tandem acceptata per illos qui erant Ro- 
manae obedierttix. Nunc vero o utinam tan- 
ta edet in hominibus bonitas auda , quod 
«fient parituri judicio , vel quod reperiren- 
tur princeps vel principes potentes Sc jufti, 
qui nolentes partes acquiefcere juti, fuapo- 
teiftate compefcerent. Sed qui funt illi qui 
poflint fi velint ; aut velint fi poffint? Cum 
ergo darifiime comprehendatur , quod jufti- 
tiz & judicio unius partis , etiam quamvis re- 
difitmum fuerit, abfque eo quod dubium fit, 
dux aliz partes minime confentient , imrao 
abillodifientient ilii opponentes & totaliter 
contradicentes; non videtur hxc via judicii 
fic agitati contingens , opportuna feu nccef- 
faria , vel utilis ad reintegrationem in eccle- 


B 


& domini , crefiite , quia fi propofitas vias 
five alteram ipforum acceptatis , vel melio- 
rem proponetis & profequimini , qux fit, aequa 
& pacifica , vel dominus Gregorius vel do- 
minus Benedidus acceptabunt, vel non; fi 
fic , facra unio, vera reintegratio & glorio- 
fiflima pax fiet in ecclefia ianda Sc populo 
Dei : fi vero, quod Deus avertat, dominus 
Benedidus non acceptaverit , & dominus 
Gregorius fic , tum folus remanebit domi- 
nus Benedidus , quod Deo domino non 
contradicente , quod minime dubitandum 
eft , unio facra fequetur. Si autem nec do- 
minus Gregorius, quod Deus avertat , certe 
fimilitcripfe tam folus remanebit, quod fa- 
cra omnino unio quin fiat prxteriri non po- 
terit. Et fi quifque partium dicat , quare ufi 
que nunc non derelinquunt partes foventes 
juftitiam fequaces eorum ) certe fi veritas 
concedatur, hoc ideo, quia de jure partium 
dubitant, & quia nulla eft, quae non reperta 
fit mulcotiens fibi ipfi contradicere , Sc multa 
contra advcrfariosfuosobjcciffe, quae quan- 
doque frivola , quandoque calumniofa dc- 
prehenfa funt , etiam per publicas feriptu- 
ras , quandoque vero tamquam falfa repro- 
bata. Adeftinfupcr alia ratio, quiamifetidc 
infelices quomodocumque fubjedi viderunt 
partes adverfantes fuae,cum unaquaeque ta- 
men proponeret unionem , nihil aliud quae- 
rere, nihil aliud intendere, quam ut adver- 
farios fuos fuperet , conculcet Sc confundat. 

1 7 Objicietur forfan licet faecularibus , 
immo tenentur fchifmaticos non folum lai- 
cosfed clericos laici vi & armis compefcere 
& manum in eos exercere violentam , in, 
carceres trudere , & atrocibus affligere poe- 
nis. Refpondetur, fed nonne magis allicere 
decet & cum pace ad ecclefix reducere uni- 
tatem ? Ferrum pro ultimo remedio leges 


iia Chriftianorum ; maxime , quod Deus D confulunt ftatuuntquc. qui funtinfuper qui 


avertat, quia apertiitime videtur, quod nifi 
Vos, reverendiflimi patres & domini, ab illa 
(defiftatis , tres fient papz , ut ita dicatur & 
fic antiquus error non tolletur , fed fiet unus 
hoviffimus pejor valde priore. 

1 6 Dicetis forte alii noluerunt tollere fchif- 
ima, fed infimul colludere, contra eorum pro- 
tnifla vota & juramertta antiquatum fchifma 


nunc a fchifmatis delid*o immunes funt ? Par- 
cant omnes fi verum fateri non etubefccrcnt, 
quilibet iftarum trium partium principales 
tales adhibuere modos , quod cum jurave- 
rint ccfflonis Sc cujufiibet alterius modi yiam 
tenere juftam & renuntiabilem , per quam 
fchifma tollatur , & fcquatur integritas , auC 
negligentia eorum , aut odio , aut ambitione 


nutriere : debemus ergo rem facra? unionis v fchifma prorogatum effe non diffiterentur ; 


fic indifcuffam relinquere Sc indefenfam? cer- 
te fi fic eft , non ; fed debuiftis Sc debetis cum 
modo juridico Sc poffibili, quantum in vobis 
eft, procurare , quod nefandum & peftiferum 
fchifma tollatur , & facra unionis reintegra- 
tio fiat in ecclefia Chriftianorum, quod ju- 
ravit dominus Benedidus, & dominus Gre- 
gorius, juraftis Sc vos. Sed infipiens eft men- 
dicus , qui ferro aut cauterio utitur , cum pof- 
fit placido unguento fanare. Infipientifiimus 
autem , qui videt unguentum proficere , St 
ferrum officere , Sc utitur ferro , & unguen- 


de per confcquens nec cos non fuiffe antiqua- 
ti fchifmatis fautores. Si dicant quod omnes 
viam fecundum juris rigorem fecuti funt de- 
bitam , certum eft quod dux funt vix, judi- 
cii & concordii. Si una integre fervata eft& 
alia omifla , cum fit jufta , utilis & necefiaria , 
quomodo omiffio illa , qux vel per ignoran- 
tiam eradam & fupinam eft , vel ex odio ori- 
tur , ipfos & unumquemque ipforum a per- 
jiftio & favore fchifmatis excufabit 'i quam 
viam , quam operam , quam diligentiam ad- 
hibuit aliquis <x principalibus trium partium 


Digitize I by LjOOQie 



ii 53 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. iij 4 

ad captandam concordiam inter eos dicat. A perfc&os. Et quoniam multiplicatio deli&ob 


1 8 Poftquam conveniftis in unum unita 
collegia, unumquemque fux intentionis vi> 
doriam cxquififfc ardenter manifeftum eft. 
Nefcitur vero quod quifquam concorditer 
unionem aut profecutus vel ex fe ipfo faltem 
expertus fuerit, cum tamen quicumque vc- 
ftrum judex fuerit incaufa hac. Secundum 
facras fan&iones fic eorum votum & juramen- 
tum fle apparens propofitum debuiflet viam 
concordii vigori prxponcrc juris fle vix judi- 
cii. Inquit enim apoftolus : Ad verecundiam 
veftram dico, fic non eft inter vosfapiensquif- 


rum fle refpe&us perfonx in quam delinqui- 
tur fle perfonx delinquentis , majorem poe- 
nam meretur fle difficilius veniam ; fi quis ex 
altera partium hoc dixerit , concedatur. Sed 
memorent fupplicatur , quod nullus in eccle- 
fia, officio fle dignitate major fuit Petro : non 
papa , quia Petri fucccffor quilibet vocatus 
eft; non cardinales, quia nullus eorum, etfi 
poft B. Silveftrum vocatus eft domini papae 
frater aut filius, non tamen in ecclefia ma- 
jori dignitate vel poteftate fulget quam papa ? 
Nec papa , ficut fupradiftum eft , majori 


quam qui pofjit judicare inter fratrem & fra- g quam Petrus. Et tamen dum Petrus a Do- 


trem Juum , fed cum fratre in judicio conten- 
ditur. Et hoc apud infideles. Jam omnino qui- 
dem delittum e(t in vobis , quod judicia h Jie- 
tis inter vos : quare non magis injuriam acci- 
pitis? quare non magis injuriam patimini? Sed 
vos injuriam facitis & fraudatis , & hoc fratri- 
bus. An nefeitis quia iniqui regnum Dei non 
pojftdebunt? Quis eft ex vobis, qui vellet fe- 
cundum merita fle demerita judicari ? Si nul- 
lus adeft , audiat Dominum : Nolite judicaro 
& non judicabimini. 

1 9 Et (i dicatur per alteram partium trium. 


mino quxreret : Domine , quotiens peccaverit 
in me frater meus , dimittam ei ufque fepties ? 
Dixit illi Jesus, non dico tibi ufque fepties , 
fed ufque feptuagies fepties. Super quo do&o- 
res dicunt , quod dicendo feptuagies fepties > 
totiens Dominus intelligi voluit , dimitten- 
dum peccatum fratri fuo in ipfum peccanti , 
Petrum fic fucccflbrcs fuos per eos, quotiens 
in ipfos peccaverint fratres eorum ; in cujus 
figuram ufque huc amplo fle nufquam ante- 
rius claufo pallio Romanus pontifex operi- 
tur. Et fic quamvis multi (int refervati cafus 


judicium nosfumere opportunitas coegit fle C in ipfo, tamen de quolibet fimplcx facerdos 


non voluntas , quoniam nobis alii abfque 
jure adverfabantur fle adverfantur. Deus do- 
minus fcit, qui eft cognitor cordium. Verum 
tamen audiant illi confilium ejus, de quo 
feribit propheta. Et vocabitur nomen ejus ad- 
mirabilis , confiliarius , Deus fortis , pater fu- 
turi ftculi j princeps pacis. Inquit quoque ipfe 
admirabilis confiliarius. Efto confentiens ad- 
verfario tuo dum es in via , ne forte tradat te 
adverfarius judici , & judex tradat te miniftro , 
& in carcerem mittaris. Arnen dico tibi non 


in articulo mortis poteft abfolvere , quia qux' 
femel aperuit crucifixus Dominus brachia, 
numquam ad eum accedentibus claudere 
voluit ad falutem. . 

2i. Sed dicetur: non redeunt. Non fuffi- 
cit fimpliciter paftori, fi per fe oves non 
red^nt ad ovile. Nam bonus paftor, norma, 
dominufque paftorum , inquit Scribis fle Pha- 
rifxis murmurantibus , quod ipfe publicanos 
fle peccatores recipiebat: Quis ex vobis homo 
qui habeat centum oves , & fi perdiderit unum 


exies inde donec reddas novijjimum quadran- ex illis , nonne dimittit nonaginta novem iri 


tem. Audiftis quia ditium eft antiquis , oculum 
pro oculo , dentem pro dente , ego autem dico 
vobis , non refiftere malo. Si quis te percujfe- 
rit in dextram maxillam, probe illi & alte- 
ram. Et ei qui vult tecum in judicio contendere 
dr tunicam tollere , dimitte illi & pallium. 
Et qui te angariaverit mille pajfus , vade cum 
illo alia duo : qui autem petit a te ,da ei ; & vo- 
lenti a te mutuare ne avertaris. Audiftis quia 
dictum eft antiquis : diliges proximum tuum, 
dr odio habebis inimicum tuum. Ego autem di- 
co vobis diligite inimicos veftros , bene facite 
his qui vos oderunt , dr orate pro perfequenti 


deferto ', dr vadit ad illam quo perierat , donec 
inveniat illam , dr cum invenerit eam , ponit 
in humeros fuos gaudens , dr veniens domum, 
convocat amicos dr vicinos , dicens illis : Con- 
gratulamini mihi , quia inveni ovem quam per- 
dideram ? Dico vobis quod ita gaudium erit in 
calo fuper uno peccatore poenitentiam agente , 
quam Jupra nonaginta novem juti os , qui non 
indigent poenitentia. Et fi dicat quilibet par- 
tium contra alteram , quia maximum eft pec- 
catum fcandalizari ecclefiam , fle prxeipue 
per eos qui amplius debent fervare illam fle 
cuftodire. Promifit Petrus apoftolorum prin- 


bus cr calumniantibus vos , ut fit is filii patris E ceps non relinquere Dominum , etfi omnes 


veftri qui in c ce lis eft , qui folem fuum oriri fa- 
cit fuper bonos dr malos , dr pluit fuper jujtos 
dr injuftos. Si enim diligitis qui vos diligunt, 
quam mercedem habebitis ? nonne publicani hoc 
faciunt ? Et fi falutaveritis fratres veftros tan- 
tum , quid amplius facietis? 

20. Attendite quod prxiatinon folum ad 
prxeepra , fed ad confilia Domini obligan- 
tur : quia jugum perfe&ionis impofitum eft 
fuper eorum colla, fle ifflforum intereft effe 


eum reliquerint; fle non folum Dominum 
reliquit, non folum in eo fcandalizatus eft, 
fed negavit , fle quod non noviffet hominem 
deteftatus eft fle juravit; fle tamen fic feribit 
Apoftoli#: Primo Dominus refurgens vifus 
eft Cephx,poft hoc undecim. Saulus non folum 
ecclefiam fcandalizavit , fed ipfam fuit per- 
fecucus , fle ipfam quantum in eo erae peri- 
mere totaliter conabatur. Et ficut , inquit * 
Auguftinus, non cum aliquo fuo merito bo- 

V u u u iij 


* 


Digitized by 


Google 



ujj ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. iij6 

no, immocum fuis inultis demeritis malis a A> aut nunc ccclcfia pace potiretur, vel A qua 
Domino vocatus eft , & vas eledionis& do- fallacia latitaffet, jam amififfetfui pperis vires, 

Porgentium confticutus. Et A iratus eft Do- & miferiChriftianiab ineffabili perplexitatis 

minus fervo ejus, quia noluerit dimittere anguftia, qua nunc torquentur, & in qua 
confervo fuo , ficut Dominus ejus dimiferat nunc perire titubant , redderentur immunes. 
ei , & dixit : Serve nequam , omne debitum di- 23- Tentare Deum eft , qux experta fune 
mifi tibi , quoniam rogajli me, nonne ergo & nocere ,& peflimum parere frudum, jugiter 

te mifereri oportuit confervi tui, ficut & ego & iterum experiri prxfumere. Ulterius dica- 
ci infertus fum ? Et tradidit eum tortori- tur, quod ecclefiam vacare paftore maximum 

bus quoad ufque redderet univerfum debi- eft periculum, & quod omnis eft nimis peri- 
tum i quanto magis quifque vcftrum fe tra- culofa dilatio. Advertite, reverendiflimi pa- 
dendum tortoribus dubitare debet, fi non tres & domini, fupplicatur humiliter per illa 

• remiferit ex corde fratribus fuis, maxime fi vifccra Domini noftri Jisu Christi , per quz, 

feveritas illa , immo plus quam perverfa cru- g cum Deus impaffibilis effet , paffus eft ut gre- 
delitas > non folumfitccclefiam fandam Dei gem fuum difpcrfum congregaret in unum, 
fcandalizatura , fed quantum in hominibus Dato quod in conclavi effetis, & jam con- 
erat periclitatura totaliter. Et fi Patet vefter veneritis infimul, nemine difeordante de uno 

coeleftis eft fiefadurus cuilibet , qui privatus eligendo , utrum per viam illam citius & ccr- 

privatum propter certum debitum renens tius verum , unicum & indubitatum fibi pa- 
fuffocavit, quanto magis unumquemque ve- ftorem de jure & de fado recipiet populus 
ftrutn afperrime puniet , fi propter incertum Chriftianorum. An fi differatis quoufque ex- 
debitum , fed certum odium dc luperbiam , periamini , quod commuqi omnium confen- 
univerfam fuffocabit ecclefiam >. Aut fi non fu unus eligatur, vel faltem domini Gregorii 
propter hoc , fed propter juftitiam principa- & fuorum fidelium ; vel fi noluerit ad minus 
tuum veftrorum , qui tamen non veftri funt , notum fiat vere & non fide fuis , quod per ip- 
fed Regis regum & Domini dominantium. fum fblum ftat quominus uniatur ecclefia, 
22. Attendite igitur , fandi domini uni- cum ad ipfius ceflioncm expediat dominum 
verfi, fand* matris ccclefix principes filii- ^ Bencdidum cedere vel omnino confundi, 
que , ne humani .principatus juftitix cultum ,* Et quoufque domino Gregorio tam rationa- 

immo potius idolatriam colatis. Nam qui- biles $ xqui modi proponantur , ipfo abfo- 
cumque ftatuam fuam erigit , cupiens fe coli lute cedente , quod ipfe nec fe nec fuos per 
in templo Domini, & non prodeffc fubjedis , modos illos qui proponentur dicere poffie 
in quorum utilitatem Dominus adoratur & oppreffos injufte & conculcatos & relidos 
colitur , idolum eft abominandum. Atten- abfquc eorum fecuritate. 
dite ne veftri principatus juftitiam prxpona- 24. Ex hoc quidem, reverendiflimi patres 

tis divino honori, ccclefix commodo, pie- & domini, confiderate , Carolus depreca- 
tati , nature , Chriftianz religioni , & vene- tur , quod concordii & pacis via , fi lente gra- 
randxfacerdotiidifciplinz.Mementote quod ditur, citius unionis bravium attingit. Pen- 
verba Veritatis funt : £>ui fe humiliat , exalta - fate quod Apoftolus docet : Nefcitis quod hi 

iitur ; (jr qui fe exaltat , humiliabitur . -Sed fi qui infiadio currunt , omnes quidem currunt , 
forte quilibet vcftrum dicat : Tarde veniftis , ^ fed unus accipit bravium ; fic currite ut compre- 
& praecipue vos , reverendiflimi domini Pifis hendatis. An forte vcftras paternitates expe- 
conftituti , dicentes quia jam fumus conclave dare tzdebit paulifper , donec cum domino 

Intraturi : vel fi intra viffetis , magis Carolum Gregorio fratres veftri ad camdem imagi- 

de negligentia proponendi hanc viam vobis nem & fimilitudinem creati , qua vos ipfi 

placeret arguere ; dignum fe ante omnia mul- creati eftis , & eodem redemti languine , & 

la poena fatetur , & correptioni debita: fe ob- eamdem vobifeum glotiam expedantes vo- 

noxium offert & promtum. Noceat tantum blfcum convenerint, vel fi noluerit ipfe do- 

fibi delidum fuum , fupplicat , & non ecde- minus Gregorius,illi de veftra juftitia docean- 

fiz fand* Dei & univerfo populo fuo. Uti- tur , & non diferepent a nobis in fententia , 

nam celeritas eligendi dominum Benedi- qui non diferepant a vobis in fide ? Et fi dica- 

dum ,& celeritas eligendi dominum Grego- £ tis: tantam pafli fumus injuriam, ad eos qui 
rium antequam pars adverfa fuiffet requifita , pro nomine ejus fanguinem effuderunt, 8c 

& ejus expedata voluntas , utrum cum aliis clamabant ad eum : Vfquequo , Domine fanttus 

voluiflet convenire vel non , non plus nocuifi & verus , non vindicas fanguinem noftrum , 

fet reintegrationi Chriftianorum , quam no- & non judicas de his qui habitant in terra? 

cuiffet eligendi dilatio. O quotiens a minore Audite Dominum dicentem :Requiefcite, ad - 

vcftrum ufque ad majorem tanta^poenituit huc tempus modicum , donec impleatur nume- 

feftinantix ! O quotiens Carolus hoc didicit rus fratrum & confervorum vefirorum. Et fi 

a pluribus ex vobis , dum Pifis vobifeum in- dicatur : Nullus veniet. Certe fi viderint fra- 
tereffet $ nec immerito , quia quantum con- tres veftri vos viam pacis xquam potius am- 

fiderare valet humana fragilitas , fi gravitas pledi , quam viam judicii, quam ufque adhuc 

prudens inconfultam feftinantiam fuperaflet , voluntariam fufpicati funt , non vos derelin- 



Digitized by 


soogle 



1 1 57 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix iijS 

quent multi , fcd favebunt , fi principes fui e- A 26. Propterea cum nullus videatur potens 
tiam inhibuerint , nolentibus illis in via xqui- judicii exeeutor in alios , quis non palam vi- 
tatis convenire vobifeum. Numquid forte deat, quod novum fchifma pariunt Sc vetus 

ignoratis quod fapientium eft plumbeo pede perpetuant ? Concilia , cleri cum pace di&um 

delento incedere gradu ad ea quae reprehendi fit, Sc eorum humili fubjc&ionc, exeeuto- 

valcnt, reftaurari vero nequaquam? Anim- rem non habent, & viam fibi praeludunt, 

advertite itaque, (i ad ele&ionem acceleratis per quam poffint habete, ftante inter prin- 

unius, quod non folum unionem non facitis, cipes fxculares divifione. Solet clerus ipfos 

fed trivifioncm. ad pacem hortari ,& fpirituali ccnfura ipfos 

25. Nec vos decipiat, quod omnes fint ad pacem cohibere. Et fic illis contra prx- 

vcftram fccuturi fententiam , nifi manifeftam varicantes rebelles clericos gladius fubvenit 

judicii veftri infpcxerint rc&itudinem , Sc fxcularis. Nunc vero nonne videtis , quod 

quam omnino videre non poterunt , etiam fi mutux caritatis relatio, quz folet clericis Sc 

vos illis putabitis oftendifle , nifi palpaverint, laicis prodefle, in utriufque ja&uram & dc- 

quod per eos , quos in fuos principes colue- * folationem pervertitur ? quia fchifma divi- 
runt, concordia defuerit Sc unio Chriftiano- fiones fxcularium & maxime in imperio nu- 
rum. Parcant omnes o fuis principibus fic tritfic novas generat in cun&o populo Chri- 

cx abrupto annuentibus quibufdam, infc- ftiano, quae non folum inter gentem & gen- 
ii x'’ felicitas & gloriofa defidia, qui cum de tem, inter regnum Sc regnum i fed funt civi- 

minimis etiam teneantur informari, nec (im- lia & plus quam civilia : quia nifi avertae 

plici aflertioni aures przbere, dehisquzad Omnipotens, Sc vos a veftra duritia relcve- 

maximum reipublicz Chriftianorum com- mini , furget pater in Glium , & filius furget 

modum fpe&ant & propriam concernunt fa- in patrem , Sc conjux in uxorem , Sc in con- 

lutem , prius judicant quam dignentur audi- jugem uxor , frater in fratrem , fanguis in fan- 

rc. o perplexitati compatiendum illorum , guinem,& attinens in attinentem ,Sc ne ali- 
qui quanto amplius de negotiis iftis audive- quod calamitofi belli deficiat genus, homo 

rint , Sc partium fecreta palpaverint , tanto quanto fidei magis zelator extiterit , tanto 

quibuflibet minus credunt & tanto amplius ^ intra fe majori flagellabitur pugna > quoniam 
fcandalizantur in illis , Sc five ad dexteram , pacem fi diligat, non poterit invenire ; & cum 

five ad finiftram ierint , penitus non difeer- fibi bellandi opus inflabit Sc urgebit , prius 

nunt. Sed cum quilibet partium dicat fuum intra fe , quis inter vefiras contentiones ju- 

effc faerum Sc univerfale concilium *> fi quis . fiitiam foveat , & cui adhzrere teneatur bello 
eorum, quod Deus avertat, verbo & non mentali terminare cogetur. Et fic quemquam 

opere hzc omnia facienda probaverit, & ad Chriftianum clerus ad bellum fpirituale Sc 

excufandas excufationes adjecerit ; pudor fo- temporale, ad extrinfecum & intrinfecum ex- 

xet tot partium , immo univerfalis ecclefiz citabit. Hoc abfit a modo fandi Dei & cleri 

immutare fententiam. Numquid ignorat , hodierni fanditate, quia non eft confonum 

quod Domini , qui de feipfo dixit : Jj> ua pro- vitx & honeftati clericorum. 
cedunt de Ubiis meis non faciam irrita , (en- 27 Confidcratc igitur, facri patres, quod 
tentia fuit. Adhuc quadraginta dies , & Ninive fi clerus fuas przfentes fententias in melius 
fubvertetur. Et ipfc idem qui in fui difpofitione mutaverit , non eft ob hoc pudendum ; fcd 

non fallitur, in mille dies Ninive non fub- omnino pudendum foret, fi deprehenderen- 
vertit,juflam fententiam fua dignatus eft mu- D tur przdicare menti dilfona verba, aut cum 
tare clementia. Przterea canone fic decer- pacem & unionem diligere quflibct dicat, 
nitur : Alma mater ecclefia plerumque nonnulla cum inter eos fciflura fit , fi tantx fuerint im- 
rationabiliter ordinat , & confulte , qua fua- pudentiz , quod pro unione inter eos trivi- 
dente fubjeftorum utilitate , poftmodum confuU fionem faciant , Sc cum his infinita mala Sc 

tius ac rationabilius revocat , in meliusve com - fcandala univerfo populo fibi commiflo , in 

mutat. Quis veftrum ignorat , quod pofitivz injuriam Dei Sc defolationem proximi. Con- 
leges five per papam , five per concilium > fiderate itaque diligenter , librate in menti- 
five per ienatum , five per plebem cditz fint , bus veftris , quod nifi vias propofitas aut ac- 

ad reipublicz Sc fubjedorum utilitatem flatu- ceptetis, aut reformetis Sc profequamini, five 
tz funt , & fecundum temporum variationes meliorem inveniatis, proponatis Sc excqua- 
& contingentia rerum, poliunt & debent pro- mini : & nifi quilibet ex principibus faltem 

pter reipublicz utilitatem ab illis qui ipfaS humiliet in cdnfpedu fratris fui animam 
ediderunt reformari, prztermitti , & aboleri? ^ fuam, Sc nifi pacem plnfquamjudiciumdi- 
Quis ignorat ChriflianUs, immo quis negare lexcrit , & mifericordiam fuper ultionem, 
potefl in fado , cum neganti notoriam expe- quod jadura Sc defolatio , ipfas facientibus 
rientiam fides minime adhibenda fit , quod vobis quantum in vobis eft , imminent uni- 

neutrum indi&orum conciliorum , nifi eo- verfo populo Dei. Spem certe pacis , veftra 

rum propofita Sc ftatuta mutentur , poteftpa- profequentes judicia , pariter cum ipfa inte- 
cificam & veram reintegrationem . parere rimitis pace, & nefanda bella, bellorumque 
Chtiftianorum ? origines impiorum fufeitatis undiquc.Si enim 


L 


Digitized by LjOOQie 


iij9 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mcccck. 1160 

Dominus ad radices infru&uofae arboris fc- A folutis crinibus nudatifque pedoribus, dan- 
curim mittere jubet, quanto magis putatis tes ululatus & gemitus coram eo, fein pla- 
ad ejus radicem , quae peflimos paritirudusi tca fundentes iacrymas Araverunt. Percunc- 
28 Occurrat, ergo tot futuris piaculis fa- tatus itaque quadecaufa harc multitudo mu* 
cra clementia fecerdotum, & confueta cie- lieram ifta faceret, didicit has effe matres 
Ti humilitas celebranda. Affint inoculo pie- Aliorum eorum, quorum effundendus fan- 
tatis eorum depopulationes agrorum, ru- guis tamdiu effet , quoufque pifeina replere- 
•xium incendia , urbium defolationes, oppref- tur , in qua medendi caufa ipfe lavandus af- 

forum gemitus, fingultus captivorum, e fu- ccndcrct & fanandus.Tunc imperator exhor- 

rentium fufpiria, anxietas fitientium , egen- ruit facinus, & fe tantorum homicidiorum - 
tium pudor , nudorum tremulum , vulnera- reum fieri apud Deum exiftimans, quantorum 

rorum anguftiar , morientium ftridor , paren- fuerit noxius puerorum, juffit ftare carrucam, 

rum lamentum & fletus, quando a dulcibus Erigens fe igitur imperator , & convocans 

amplexibus proprios in jugula hoftium natos _ univer fos , dixit : Audite me, commilitones , 
vident evelli, viduaram calamitas, depraedatio * fic faepe noftra contra hoftes certamina in 


pupillorum. Affint futura furta , ftupra, incc- 
ftus , violatio virginum , homicidia anima- 
rum & corporum , prodimenta , blafphemix, 
facrilegia, exeerationes, nova harrefum pul- 
lulantia germina, dirutiones templorum dc 
violationes, neces facerdotum , & quod ma- 
gis eft , dirutio & excidium unici templi Do- 
mini non manufaAi, videlicet militantis cc- 
clefia:. Et ut breviter concludatur , affint co- 
ram vobis univerfa genera fcelerum , quae 
propter clericorum dcteftandam difeordiam 
eventura funt. Jam de dile&a Domini , prop- * 
ter quam formam fervi fufeepit, fa&us pro 
ea obediensufque ad mortem , mortem au- 
rem crucis, illud propheticum videtur imple- - 
tum: Vox in excelfo tudita $ , flor at ut & ulu- 
latus multus , Rachel plorans filios fiuos , & no- 
luit confolari quia non funt . Si pfalmifta dicit, 
quod Deus fortis , patiens & longanimis non 
irafeitur per fingulos dies, nonne ipfe imme- 
diate fubjungit : Nificonverfi fueritis , gladium 
fisum vibrabit ; artum fisum tetendit & paravit 
illum , (jr in eo paravit vafa mortis ffagittas 
fisas ardentibus effecit ? Quicumque enim par- j 
turic injuftitiam , concepit dolorem & pepe- 
rit iniquitatem, nonne fibi ipfi lacum aperuit 
& effodit eum , & incidit in foveam quam fecit? 
Convertetur dolor ejus in caput ejus , & in ver- 
ticem ipfius iniquitas ejus defeendet . 

29 Numquid cum veftra facra facerdo- 
tum generatione exfurget gloriofus princeps 
Conftantinus imperator, nondum fidelis mo- 
narchiam tenens imperii, elephantis lepra 
percuffus , & damnabit eam > Abfit : huic e- 
nim cum univerfi medicorum & magorum 
agmina fubvenire non poffent , capitolii prin- ^ 
cipes hoc decreverunt confilium , pifeinam 
infantium occiforam fanguine repleri debe- 
re : in quo fanguine calido ftatim ut nudus 
defeenderet Auguftus, mox poffent vulnera 
leprae illius curari. Miffum eft igitur & de re- 
bus & de patrimonio regis tria millia & eo 
amplius addudi ad urbem Romam , ponti- 
ficibus capitolii traditi funt. Die autem con- 
ftituro , egrediente Conftantino de palatio , 
& ad hoc cunee in capitolium ut fanguis in- 
noxius effunderetur , occurrit ei multitudo 
innumcrabiliutmraulierum , quae omnes rc- 


prxliis ftetiffe nuncupantur , ut reus effet le- 
gibus & capitali fententia puniretur , qui- 
cumque aliquem occidiffet infantem. Nunc 
itaque quod in hoftium filiis cuftoditum Sft, 
in filiis noftrorum civium exercebimus ? ne 
fimus legibus rei, qui pugnando fideliter, de 
omni gente meruimus effe vi&ores. Quid ju- 
vat barbaros fuperaffe , fi a crudelitate vinca- 
mur ? Nam viciffc extraneas nationes bella- 
torum virtus eft, vincere autem vitia & pec- 
cata , virtus eft morum. In illis autem prae- 
liis hoftibus fotsorcs exiftimus ; hic nobis ip- 
fis fortiores fotnus : vincimus enim nos ip- 
fos , dum a mala nos voluntate excludimus, 
& quod inconfulte defideramus , confulte 
& utiliter exfecramus. Hoc autem facimus , 
quando voluntates Deorum noftris antepo- 
nimus, & divinis defideriis obviantes, noftris 
defideriis repugnamus. 

30 In hoc ergo certamine vi&os nos effe 
hac ratione gaudeamus , ut agnofeamus con- 
tra noftram falutem nos noluiffe pugnare. 
Nim qui conatur perpetrare quod malum 
eft , captivare utique ftudet bonitatem. Cum 
. ergo fuerit in ifto certamine , vidoriam obti- 
net vidus : quoniam vi&oria perditionem in- 
venerat , & malam captivitatem incurrerat 
poft triumphum , fi tamen triumphus dici po- 
teft, quando ab impietate pietas vincitur , Sc 
juftitia ab injuftitia fuperatur.Vincat ergo nos 
pietas in ifto congreffu. Bene autem om- 
nium adverfantium poterimus effe vidlorcs, 
fi a fola pietate vincamur. Omnium etenim 
fe effe verum dominum comprobat , qui ve- 
rum fe fervum oftenderit. Si Dominica mi- 
nante fententia, fervusnegligens tam acriter 
punietur de infoffo talento , quis putas ex 
vobis quibuflibet, cujus aemulatione & con- 
tentione, five malitia, feu defidia, velinfi- 
pientia totfcandala & mala evenerint , ratio- 
nem reddet in die illa tremenda , quando vix 
juftus erit fccurus? praetermittantur cetera, 
dicat quam rationem reddet de animabus 
morientium in excommunicatione, & pec- 
catis mortalibus abfque confeffione , & con- 
tritione, & paenitentia. Heu ! quam turbabi- 
tur ille , qui horum caufa fuerit confenfu vel 
opere, a facie patris orphanoram & judicis 

viduaram. 




n6t ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. nfis 

viduarum. Quam terribilis (ibi videbitur vox A in chrilio Jefu. P er f edi i efiote , ficut Pater. ve- 
illa irrevocabilis & fcvCra , quandb rex gla* fier coeleftis perfedlus efi, qui folem futim oriri 


dium bis acutum tenens in ore , fedebit fuper 
throno majeftatis fux , & horrendam fenten- 
tiam proferet , dicens : Difcedite a me , maledi- 
cti , in ignem aternum ; e fur ivi enim , & abfiu- 
lifiis unde manddearem : /it ivi , & abftuliftis 
unde biberem : hofpes eram , & defiruxifiis ubi 
quiefeerem. Nudafiis me , infirmafiis me , incar- 
xerafiis me , & v flentes me vifitare prohibuifiis . 
Et haec omnia mihi fcciftis , non in uno de 
minoribus meis, fed a majore ufque ad mi- 
norem univerfi populi mei in animabus at- 
que corporibus ipforum. 

3 1 Audite , facerdotes , verbum quod fa* 
dum cft ad Jeremiam a Domino, dicens : Hat 
dicit Deminus exercituum Deus lfrael , bonas 
facite vias vefiras & Jludia vejlra , <jr habita- 
bo vobifeum in loco ijlo. Nolite confidere in ver- 
bis mendacii , dicentes templum Domini , tem- 
plum Domini , templum Domini eft. Ecce vos 
confiditis vobis in fermonibus mendacii , qui 
non proderunt vobis i furari, occidere , adulte- 
rari , jurare mendaciter , libare hominibus fu- 
perionbus , & ire pofl deos alienos quos ignO 


facit fuper bonos & malos , & pluit fuper jufios 
& injustos. Exhortamini , idem fapite , pacetis 
habete , (jr Deus pacis dr diledlionis eritvobif 
cum. Gratia Domini nofiri Jesu Christi , & 
communicatio fanUi Spiritus fit cum omnibus 
vobis. Arnen. 


EPISTOLA CAROLI MALATESTA 
ad cardinales Bononiae exiftentes. 

Hortatur eos ad pacem (fi unionem ecclefia 

procurandam. % . 

R Evcrendiilimi patres & domini, mini' Anno n*®. 

mus fervus S. R. E. fupplicat humiliter 
& inftanccr reverendiffimis dominationibus 
veftris per vifcera mifericordiae Domini noftri 
Jxsu Christi, qui ccclcfia m fandam dedi- 
cavit , dcfponfavitquc fibi , in laboribus , paf- 
fione, morte & fanguine fuis, &,,pcr me- 
rita gloriofiflimz genitricis ejus Maria fem- 
per Virginis dominx noftrx , & per merita 


omnium eledordm 5c eledarum fuarum , in 
ratis. Et venifiis & ftetifiis coram me in do- quibus fanda Jerufalcm militans aedificata cft 
tno hac, in qua invocatum efi nomen meum , & protegitur. Cum tempus opportunum Do 


& dixifiis liberati fumus , eo quod fecerimus 
omnes abominationes ifias. Numquid ergo fpe- 
lunca latronum fadta efi domus tfia , in qua in- 
vocatum efi nomen meum in oculis vefiris ? 
Ego fum , ego fum , ego vidi , dicit Dominus , 
Ice , fandi iaccrdotes Domini , ad facerdo- 
tium Judarorum, ubi habitavit nomen Domi- 
ni a principio , & videte quae Dominus fecerit 
ei propter maliciam populi lfrael. Et nunc quia 
feciHis omnia opera hac , dicit Dominus : Et lo- 
cutus fum ad vos mane confurgens & loquens , 
(fi non audifiis me. Et vocavi vos non re fi 

pondifiis : faciam domui huic , in qua invoca- 
tum efi nomen meum , (fi in qua vos habetis 
fiiutiam , & loco quem dedi * vobis (fi patribus 
vefiris, ficut feci eis, & projiciam vos a facie 
mea , ficut projeci omnes fratres vefiros. Nc 
vobis adveniat , cavete quod Dominus ma- 
lis promittit agricolis , inquiens : Dico vobis 
quia auferetur a vobis regnum Dei , (fi dabitur 
genti facienti frudi us ejus. Juxta enim prophe- 
tam, hac dicit Dominus : Lavamini , mundi 
ffiote , auferte malum cogitationum vefirarum 
ab oculis meis , quiefeite agere perverfe , difei- 
te bene facere. Et quia gaudium fine pace efle 
non poteft, ut gaudium Domini in vobis fit, 
& gaudium vcftrum impleatur, rogat uni- 
verfum facrum clerum Carolus fervulus e- 
jus , rogat & vos , pacem habete , & gaudete 
in Domino femper. Iterum dico gaudete , mo- 
de fi ia vefira nota fit omnibus hominibus. Do- 
minus enim prope efi. Nihil folliciti fttis , fed 
in omni oratione (fi obfecratione , cum gratia- 
rum adi tone , petitiones vefira innotefeant apud 
Deum. Et pax Dei , qua exuperat omnem fen- 
fum , cufiodiat corda & intelligentias vefiras 
Vet fcript. & mon. ampl. Colledl. Tom. V 1 L 


B 


minus prxparaverit,& prxftavcrit facultatem, 
velitis fidelium confidentias titubantes & ob- 
fcuras ferenare, & reddere ecclcfix fandx 
quietem , & unionem populo Dei. Rationes 
enim qux movent animum fuum prxftan- 
tius putare unionem factam pacifice fieri, 
quam per judicium & violcntiam.(Quot enim 
fcandala , quot enim mala , quot fcelera judi- 
cium peperie pro unione & pace quxfita , do- 
minationes vcftrx non ignorant & fideles 
univerfi , quia experti funt & experiuntur.) 
Modos etiam per quos , Domino faciente , 
fieri valeat, in his ficripturis (4) per me reve- 
rendiflitnis dominationibus veftris ecceprx- 
fentat. Alias quidem eadem feriptura etfi 
fero injunxerat vobis exhiberi per manus re- 
verendi in Chrifto patris & domini Paul*, 
epifeopi Cervicnfis & egregii legum dodoris 
domini Johannis de Petra-Longa judicis cu- 
rix generalis Romandiolx, cum Pifis cratis i 
qux prxfentari non potuerunt , quoniam ia 
conclavi jam eratis, nec cum inftantcr de- 
precati fuifient cuftodes , quorum intererat 
vobis tradi , obtinere valuerunt. Fuit enim, 
tunc de tarditate miflionis redargutus. Modo 
autem nofcens hunc cafum mortis eventx > 
(b) quam celerius valuit per me dignum duxit 
exhiberi. Nam videre videtur R. V.in fimili 
cafu exiftere ejus in quo eratis Pifis antequam 
conclave intraftetis. Deprecatur quoque fup- 
pliciter omnipotentem & clementiffimum 
Dominum , ut dignetur fui mifericordia cor- 

(«) In prolixiflimo fcrjnonfc, quo eos ad pacem ecclefue 
procurandam hortatur , incipitque ab his vertis Dtms tmrU - 
fvtens , &C, 

(b) Alexatdri V. qui obiit rertia Maii anni 1410. poft- 
quam pnefuiflet mco&bus 10. diebus ». 

Xxxx 


M 


w 


Digitized by 


Google 


u< 5 j ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1164 

da veftra dirigere in beneplacito fuo, & ad A & quod cardinales hic exiftentes nullo modo 

• O- „ r CL /I. ^ • _ r» • " l 


Anno 1410. 

£x mj. bi- 
bliotbet* rt- 

i' *■ 


<juietem & pacem fan&x matris ecclefi*. 


EPISTOLA ORAfORIS CAROLI 
de Maiatcftis , ad eumdem Carolum. 

De attis Sinoni* eum legato apojlolico pofi 
mortem Alexandri V. 

M agnifice & excclfe domine mi fingu- 
lariflime, juxta mandata M. V. fentito 


per me* redeuntibus de Bononia , & tenden- 
tibus verfus partes Lombardix,dc morte Ale- 
xandri , freq lentavi iter, & acceflum meum 
quanto plus potui, & die Dominico de mane 3 fruftratus effet fua intentione, quoniam fub 


flarent, quin* ad cle&ionem procederent, 
quoniam fi papam non haberent, non videt 
quomodo cardinales haberent unde vive- 
rent. Item , quia omnes curiales hic prxfcn- 
tialiter moram trahentes , hinc abirent, quod 
effet in maximam ipforum cardinalium vere- 
cundiam & vilipendium. Item fubjunxir , 
quod Romam quam ad»przlcns tenent, fi 
papam non haberent, perderent, quod fo- 
ret majus detrimentum quod pati poffent. 
Item dixit, quod /egi Aloysio, quem cum 
maximo apparatu de proximo venturum di- 
cit, effet' maximum damnum i adeo quod 


recedens de Quiftalio, Bononiae hora xxm. 
appuli , ubi ftatim me coram revcrcridiffimo 
legato prxfcntavi , & fub crcdentialibus lit- 
teris M. V. praelibat* , eadem injun&a per 
eamdem M. expofui; inchoans a parte illa 
videlicet, quod ut tolleretur antiquatum fchil- 
ma pro falute animx & praemio apud Deum 
maximo confequendo , dc honore maximo 
quoad mundum, interponere vellet partes 
fuas , allegatis primo rationibus per M. V. 
mihi impofitis : demum ad certum habito de 
morte Alexandri , addidi rationes per M.V. 


hoc nomine , fcilicet pap* , fa&a fua afturus 
eft. Finalitcr poft longam fuper materia dis- 
putationem , conclufit : Dominus tuus dicat 
& mihi proponat modos mihi poflibiles & 
honeftos , ego non difcedam ab eo quod mihi 
dicet, & iftud ad certum teneat. Ad partes 
illas quaspropofui magis ipfumftringentes, 
&c. & quod poffibile foret quod fibi xmulus 
eligeretur , &c. quas fibi tetigi , & fibi pane 
M. V.expofui, rcfpondit quod M. V. verum 
dicit , & quod experto teftimonium veritatis 
reddere poteft, & jam ab omnibus cardina- 


ultimato impolitas, videlicet qualiter ma- C libus fingulariter rogatus eft, ut fuam vocem 


gnificentia antelata fciebat cardinales de ipfo 
contentos male effe ; aliqui livore dudi , ali- 
qui non bene , ut conveniens fibi vifum fuit , 
tra&ati , & quod poffibile foret unum affumi 
in papam fecundum ipfos, qui domino le- 
gato xmulus foret , ex quo fa&a fua contin- 
geret non bene tra&ari vel terminari, & quod 
pro Deo vellet ad hoc advertere & operari 
ne procederetur ad novam ele&ionem , & 
quod vellet differre & aliqualiter pra&icari 
& efficaciter operari , ut tolleretur hoc pelti- 
ferum fchifma , quod facere bene poterat fi 


dare velit in clc&ionc fecundum ipfos veri 
pontificis ; & quod nullus eff , qui adhuc di- 
xerit , quod fibi vocem fuam 'dare vellet ut 
effet papa 5 & quod cognofcit ipfe quod in- 
ter alios ffare polfet , quoniam omnes cog- 
nofcit , nec fe ad minus aliis reputat , licet fibi 
poflit impingi, quod non fit magnz confcien- 
tix, tamen in aliis alios cardinales vel aliquos 
ex ipfis excedere putat. Unum bene fcit, 
quod plus pro ecclefia operatus eft cetetis 
aliis cardinalibus Sed vadat res quomodo 
velit , aut fibi gratus eligatur & bene erit , aut 


volebat, attento potiffime quod obedientia D xmulus, ieforfitan melius pro anima fua, & 


non habetur a partibus illis qux non obe. 
diunt, quas fibi nominavi, & quod non plus 
obedientix de novo eligendus habebir,quam 
habuit hic fecundum ipfos ele&us Alexan- 
der , &c. omnibus quam melius fcivi rationi- 
bus allegatis , & per M. V. impofitis, & eidem 
domino legato expolitis; ad expolita relpon- 
dit quod libenter hoc faceret , fi modum vi- 
deret polfibilem. Cui refpondi quod modus 
quem magnificentia prxlibata avifaverat & 
fxiihi impofuerat erat bonus, &c. Ad quod 
rcfpondit , quod via convocationis concilii 


quod fuit & eft m tantis anfra&ibus, quod 
nefeit in quo loco fit. Adducit etiam ratio- 
nem, per quam fe movet, quod non videt 
quomodo ftari poflit live papa noviter eligen- 
do , quoniam dubitat Bononienfes , quibus 
dedit intelligi quod hic curiam haberent, 
ex qua perciperent utilitatem magnam & 
prxeipue fperant percipere , contra ipfum 
commoveri tamquam fruftratos intentione 
fua,& fibi per cardinalem jam per ante oblata. 
Item , dixit per cardinales jam tentatum fuifle 
cum domino Imolenfi , fi volebat fibi locum. 


erat nimis longa, & quod etiam via renun- £ dare fecurum, quod illuc accederent pro 

tiationis , quam putabat bonam , fi locum ha- ' ' J ’ * J 

bere polfet, quam nullo modo comprehen- 
dere pofiibilem videbat, quam viam renun- 
tiationis imaginatus fuerat , impoflibilis erat , 
attento, inquit ipfe fuo utens vocabulo, quod 
Errorius , quem Gregorium M. V. in verum 
& fummum pontificem tenete erat in mani- 
bus regis Ladjslai , quem nullo modo a fe 
dimitteret;quod hac via fperandum non erat, 


celebranda eledione novi palloris, de quo 
ftatim prxfatus dominus Imolenfis prxvifum 
reddit dominum legatum. Quare putat tan- 
tum fuilfe tentatum > forfitan timentes im- 
preflionem , de qua tamen dominus legatus 
dixit non fore ambigendum. Hxc funt , 
magnifice domine mi, qux habui aprxfato 
legato fuper impofitis a M. V. prxlibata, qux 
juxta mandata magnificentix antelatx nuu- 


Digitized by 


Google 


Anno 1410* 
Mxm/.blUi » . 
tbu*rt§ii. 


1 16$ ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI Mccccnt. u66 

cianda duxi. Unum, magnifice domine mi, A ccclcfiz fupplicabam. Ad quod rcfpondit quod. 
fuper materia loquens fecum , refpondendo via convocationis concilii erat minus longa. 


rationibus fupraferiptis , & pet ipfum domi- 
num legatum addudis , ex quibus conclude* 
bat omnino neceflarxam fore novi palloris 
clcdioncm , dicebam quod interim unus per 
collegium fuum deputaretur , qui ecdcfiam 
gubernaret. Ad hoc rcfpondit, quod nomen 
papx cft illud quod totum operatur. Quzfi- 
vit idem dominus legatus , li dominus tuus 
optat, fumma ope hoc negotium attingere, 
cogitet modos poffibiles mihi, & ego exc- 
quar , & pro Deo non ponat tantam tempo* 


Ad particulam Ad quam rcfpondit , jam 
alias Gmiliter oppofnum fuifle dico , quando 
unicum concilium fieri communi confenfu 
partium in loco tuto petii , nec tamen expe- 
rientia docente vifum cft celerius &pcrfcdius 
unionem fadam fuifle , quam fl voluiflent pe- 
titis aflentire. Verum tamen modus alius circa 
iacram unionem perficiendam abfque conci- 
lii congregatione poffibilis mihi videtur in 
ifla forma , cui dominum Gregorium confen- 
furum non dubitat. Addit etiam quod fperafi 


ris tarditatem, quoniam hzc dcfimilia tem- B omnipotentem qui in altis habitat , & intuc- 


poris in^ermiffionem non patiuntur. Ideo 
magnifice domine mi , (i aliquid aliud man- 
dare libet fuper materia exponendum vel 
tentandum , poteft mandare mihi , & exccu- 
tioni mandabo, juxta magnificentiae veftrz 
voluntatis internum. Nam dixit dominus le- 
gatus, quod fi magnificentia vcftra delibera- 
ret , quod Bononiam evacuaret , quod faciet 
infallantcr , & ad certum teneat hoc. 


tur abyflum , ecclcfiz fuzfandz fponfzpro- 
vifurum quieti , & quod celerius forte quam 
humana lapientes arbitrentur, implebit illud 
propheticum , Judicabit in nationibus implebit 
ruinas , conquqjfabit capita in terra multorum. 
Omnipotens quidem & infallibilis Deus eft, 
nec cft qui poflic ejus refiftere voluntati 
Et quod etiam via renuntiationis , quam pu+ 
tabat bonam x fi locum habere pojfet , quam nullo 
modo comprehendere pojjibilem , (jrc. ut fupra 
ufque ad illa verba in manibus regis Ladijlai , 
quem nullo modo a fe dimitteret , quod de hau 
C via fperandum erat . 

Ad particulam Et quod etiam > fcit quod 
fatis faltem cis erit > fi quod valuerint egerie 
pro facra unione perficienda , tantoque ma- 
jores eis juris vires & fubfidia vindicabunt, 
aliis adverfariis eorum juftis & aequis nolen- 
tibus aflentire , & quod pax ccdcfix redda- 
tur contradicentibus >fed non abfolutc putat 
quod fua dominatio aflerit fic efle. 

Ad particulam Et, quod cardinales hic exi- 


RESPONSIO AD EPISTOLAM 
praecedentem. 

R Ecepi litteram veftrim , ad cujus partes 
diftinde , Domino praebente, refpondeo , 

$c quz dixero non munus humanum , nec 
fpes munerum , neque ea quz hujufmodi funt 
cogunt dicere. Non infuper humanus pudo- 
ris timor , aut quz poflidere vifus fum amit- 
tendi trepidatio, verum Domini tantum ti- 
mor, reverentix caritas & zelus quietis do- 
mus ejus , quicumquc credere velint credant, Jlentes nullo modo ft arent , quando ad electionem 

quicumque vero non, improbent, fi value- procederent , inquit quod quamquam princi- 
rint,& me teftificentur in hoc quia malue- pibus & poteftatibus orbis arbitrium multo* 
rint ratione orbis,quam pretio aut venditum D tiens concedatur, ad licita & illicita perpe- 


aut emtum. Deftinaftis mihi litteram, cujus 
copiam remitto vobis , ut figillatim refpon- 
fiones percipiantur uberius. Principium lit- 
terae veftrx hoc erat, in quo narratum eft 
quidquid primo dicendum injunxerat. 

Dixiftis primo : Magnifice (fr excelfe domine 
mi ftngularijjime , 'juxta mandata M. V. fentito , 
drc. ut fupra ufque Omnibus quam melius fcivi 
rationibus allegatis , (jr per V. M, impofitis , (jr 
eidem domino legato expofitis. Dicenda hzc 
per vos mandavi fincere, nec aliter aut prop- 
ter aliud quam didam fit. Ea quidem quo- 
niam intimata non petunt refponlioncm. 
Nunc autem ea quibus replicandum apparet, 
diftinxi velut didum fuit defuper fingulas 
conclufiones fignaculis diftinguendo quibus 
xefpondcri opus poftulare arbitratus fum. 

Ad particulam primam , fcilicet ad expo- 
fita , refpondet quod libenter hoc faceret , fi mo- 
dum videret pojjibilem. Cui refpondi qkod mo- 
dus quem magnificentia prolibat a avifaverat, 
(jr mihi impofuerat erat bonus. 

Errafle me fateor , fi impoffibile aut inutile 
Fet.Script. drMon. ampl, Cede ff, Tem, nu 


tranda , exeeutio tamen nocendi ad tet^pus 
exhibetur cum moderamine divinz & infal- 
libilis providentiz $ & ficut remunerationis 
bonorum non oblivifeitur Deus , ita nec ma- 
lorum fupplicii. 

Ad particulam guoniam fi papam non ha* 
berent , non videt quomodo cardinales haberent 
unde viverent , rcfpondit juxta Domini fen- 
tentiam : Refpicite volucres coeli , qua non fe- 
minant neque metunt , neque congregant in 
horrea , (jr Pater v eft er ccele&is pafeit illas ; 
nonne vos plures eft is illis? Verum infpexit 
per fingulos annos jejunium quadragefimale 
folemnitatem refurredionis Domini noftri 
Jxs v Christi przcedere. Infuper fandos apo- 
ftolos jejuniis & orationibus infudafle*, ut ac- 
ciperent Spiritum-fandum. Nefcit enim qua 
ratione quis Chriftianus aut dominationes 
eorum fperare valeat gaudere cum fandis , 
fi tribulationes hujufmodi noluerint fuftinere 
cum illis , dicente Apoftolo : Si focii paffionum 
fueritis , eritis (jr confolutionum. Et dicente 
Domino ; Nonne hac oportuit pati chrittum * 

Xxxx ij 


Digitized by 


Google 


n 6 ? ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. ii6s 

ita intrare gloriam fuam. Quid ergo fao- A bigua. Si nori juftitiam fovet, quo jure homi- 
xnines , quorum quilibet fi dixerit quia pecca - num cum detrimento ecclefiae potius faven- 
da»» non habet , mendax efi , & JUgum J educit . dum eft , quam immaculatae Dei fponfit cum 

Ipfe autem peccatum non habuit , nec in- juftitia & judicio veritatis. Verumeti4fn tanta 

ventus eft dolus in ore ejus. Et fi forte dixerit bona audivi etiam de illo fereniffimo prin- 

ipfos velle potius divinae fu bj acere miferi- Cipe , quod fi expediret , publicum bOnum fa- 

Cordiae , quam humano manifefte privati fub* vori privato praeponeret. Multo ergo magis 
fidio , dicit quod certus efi , etfi aliquando cum publicum fuo proflt privato. Scl6 Itaque 

fimulare videantur, unumquemque qui eia quod tam jufius efi, quod nifi quod juftum 
«une favet , abundantius amminiculatur illis, fuerit quaereret , nec ci ineft titubare futurum 

dum infpcxcrit illos fincere & pure ecclefiae pontificem jus ipfi negaturum , praecipue cum 
laborare quieti & populi Chtiftiant , quam talem concordem ele&ioncm in virum a Deo 

fi viderint privatas ambitiones publicae Chri- eledum perventuram efle putandum eft; & 

ftianorum rei praeponere. Nec fupplicatdo- g fi jus non habere vifus in lite fuccumberet, 
minationi fu* & aliorum qui noluerint per fperandum ei eft , pontificem dum videbit 
deambulatoria hujufmodi circumire, quod optimam fuam voluntatem , & quod noluif- 
Deo hoftes & hominibus exofi efficiantur. let propter fperatum commodum & quietem 
Ad particulam Item quia omnes cardinales fand* matris ecclefiae impedire , & provide- 
ar prafentialiter moram trahentes hinc abi- ret fuae fereniffimae perfonae de ftatu condc- 


rent > ait quod non putat, nifi de jurgiofis & 
fcandalofis, quorum converfationem eccle- 
fiae Apofiolus prohibet. Scit namque quod 
fi qua* Dei funt quaerunt , non difccderent. Si 
autem quae hominum , fimiliter cum mani- 
fefte eis fperandum fit , ecclefiae proventus 
6x unione ipfius augendos & non minuen- 
dos fore. Solos igitur illos admittit rcceflii- 
ros fore , qui emti funt ut male faciant , male 
lucrentur, & male lucrum faciant, & male- 
dicant, & univetfam pofletenus deftruant cc- 
clcfiae quietem. 

Ad particulam Ji>uod ejfet in maximam ip- 
forum cardinalium verecundiam & vilipen- 
dium> non putat, fi mali recedant a bonis prop- 
ter veritatem faciendam & bonum , bonis 
verecundiam effe,fed ipfis malis; nec prop- 
ter hoc a publica utilitate profequenda dif- 
cederie deberi. Quod fi relinquerent ea qua: 
quietisecclefiae funt, ne ipfi relinquerentur a 
malis ; tunc cis aperte pudendum efle cen- 
feriweberet. 

Ad particulam ltmfubjunxit quod Romam, 
quam ad prafens tenent , fi papam non haberent 
perderent , quod efiet majus detrimentum quod 
pati pofient ; refpondco , fi ecclefia in hoc tri- 
fchifmatc permanebit, amittet Romam, & 
plus quam Romam. 

Ad particulam item dixit , quod regi Lor- 
sio, quem cum maximo apparatu de proxintp 
tenturum dicit , efiet maximam damnum, adeo 
q*od frufl ratus efiet ihtenttone fua, quoniam 
fub hoc fcilicet papa fatta fua atturus erat , in- 
duam de duobus alterum eft; feu fereniffimus 
rex Ludovicus juftitiam fovet in regno, feu 
non. Si fic , nihil majus fibi pfr oficuum , qaam 
nt judex fibi accommodetut joftus & potens , 
& cujus judiciirm propter ambiguitatem ju- 
tifdidi,onis merito declinari noh valeat. Haec 
autem melius fieri nequeunt, quam fi juftus 
Unicus & indubitatus paftor eligatur. Poten- 
tem namque illum ad exccutionem judicii 
fecere mariifeftum eft, & ejus non ambiguam 
fententiam , CUm fuerit ei jurifdifiio non am- 


centi ; & fic credo quod potius eligere debeat 
certam virtutem , certum ,> tutumque prae- 
mium & gloriam hic & ubique , quam fpem 
vidoriae ex bello quae incertiffima eft ; & fine 
fcelerc in negotio hoc quaeri non valet, & fi 
ex parte adverfarii deficiet. Dominum Deum 
propitium fibi & homines fecifle gloriabitur. 

Ad particulam Finaliter pofi longam fuper 
materia difputationem conclufit : Dominus tuus 
dicat &mihi proponat modos mihi pojjibiles &ho- 
n efi os , ego non difcedam ab eo quod mihi dicet, 
& iftud ad certum teneat i dico quod modos 
propofui per feripturam quam mifi vobis , 
qu* incipit Deus omnipotens , qui vifi funt 
mihi poffibiles, aequi , jufti, & breves, in- 
fppda praefenti conditione, & quos firmiter 
credo dominum Gregorium nog renuere. 
Faciat ergo dominatio fua ex parte fua quod 
offert , debet & poteft fupplico ; & cum longe 
fapientior me fit, fi non boni aut incommodi 
fuerint ecclefiae fandae quos propofui modi , 
meliores ipfe & alii quorum magis quam mei 
intereft, proponant , & propinquantur, dum- 
modo fandae ecclefiae reddatur quies & vera 
tranquillitas. 

Ad alias partes per aliam litteram in brevi 
refpondebo vobis. 


EPISTOLA ORATORIS CAROLI 
de Malatcftis adeumdem Carolum. 

De gefiis a fe cum legato Bononienfi pofi 
mortem Alpxandri V. 

1 \/T A S nificc ^ cxcclfe domine , domine 
iY JL fingulariffime , die mercurii hora tar- 
diffima appulit Franchus caballarius magni- 
ficentiae veftrae , quae fuit dies feptima inflan- 
tis menfis , & mihi breve veftrum detulit 
magnificentiae antelatae cum interdufa co- 
pia ambaxiatst, exponenda collegio domino- 
rum cardinalium, & cum quinternis duobus 
feparatim ligatis , exhibendis dominorum 
cardinalium collegio , & aliis tribus a parte 


Digiti I by LjOOQie 



ii 69 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1170 

ligatis > & apiid me remanere debentibus 5 A licitabo omni qua potero follicitudine& cura 
quae omnia ad integrum de manibus fnis re- ab ipfis obtinere refponfum. Quod illico V. 
«epi , & nt appareat quae jubet magnificen- M. prxlibatx nunciari curabo per proprium 

tia pwfcfata, nec juxta omnem poifibillta- «ancium ut M. D. V. mandat, ut decunftis 

tem adimplefle , ecce fignifico M. praelibat* vcftra magnificentia exfiftat feu reddatur avi- 

reverenter , quod dic Jovis oftava menfis me fata , & mandare poffit quod libet exeeuturo 

contuli ad palatium , ubi congregari funt juxta omnem poffibilitatem ad nutum ma- 

fbliti , & repperi Hlos reverendtffimos domi- gnificentix antelat*. Dicitur autem magni- 

bos cardinales ad fandum Francifcttm per- ficentiffimc domine mi , hic in curia apud 

c exifle , pro celebrandis exequiis eorum pon- majorem partem cardinalium , quod prop- 

tificis, qu* fingulis diebus celebrantur, qui- ter ambitionem cardinalium procedent ad 

bus etiam interfunt pro majori parte eorum. eleftionem eorum novi palloris , quoniam 

Unde illo mane, ut eos putabam, juxta folitum ut alias M. D. V. fcripfi , unufquifque ifto- 

ibidem in facriftia S. Francifci congregari, rum dominorum putat cfFe ille qui eligi dc- 

minime fuerunt congregati. Unde pro illa B beat in fummum eorum antiftitem,& tanta 
die Jovis , quia nec de fero congregaverunt, inter eos prattica viget, quod vix credi poffit, 

propter feftum quoddam quod fieri conti- ut habui a multis curialibus & etiam a reve- 

git in ecclcfia S. Michaclis de Bofco , quo rendiffimo domino legato Bononienfi , qui a 

fere pro majori parte omnes poft prandium multis ut fuam velit dare vocem infcftatur. 

folaciatim accefferunt , St fic per totam il- Nullum adhuc reperiens , propter aliqua 

lam diem Jovis nihil fieri poffibile fuit. hinc retro ab ipfo recepta beneficia pro ip- 

z Die vero ifta Veneris hodierna nona fum creando in pipam , qui vocem fuam 

prxlentis menfis, poft finitas exequias, ubi mb dare eidem fuerit pollicitus , dubito , vel pro- 

reperii , ipfis in facriftia Minorum congre- prius loquens concipio i quod dilatio quam 

garis numero xi. ambafiiatam interclufam mihi dant cardinales , non fit multum frau- 

juxta mandata magnificentie veftrz jam die dulenta , & rcfpondcrc differant , quod tem- 

Jovis de mane mente redadam , licet illam pus eveniat fuum pro creatione novi przfulis 

fieri non fuerit poffibile, ratione fuperiusal- conclave intrandi. 

legata, ore explicavi de verbo ad verbum, C 4. Adhuc non venerunt cardinales qui Cx- 
ut dominatio veftra juffit. Illamque in ferip- tra funt , cis tamen feriptum eft ut veniant i 

tis redadam eifdem tradidi cum ambaxiata & dominus Bononienfis legatus quem in- 

magna & Pilas per magnificentiam jam ttanf- terrogavi , qui magis inclinabiles effent ad 

rhiffa, prius tamen eifdem V. D. pr*fentata pratticam quxfitorum per M. V. m fado 

credentiali littera , & ut M. V. mandat de Unionis , refponditqubd omnis ille quide- 

ftiodis quos tenuerant V. M. ut fervus obe- ftitutus foret lj>e aftumi ad pipatum , fxnera- 

diens referam. Eccecum qua reverentia feti-, bilis foret , inter quos nominavit ultramon- 

bo. Nam primum per me, ut eft mOris, fu- tanps omnes , & dominum Aquilegienfcm. 

plicitcr litteraria credentiali prxfentata, me ipfe vero ut penitus exclufum fe terfens di- 

ad partem & extra facriftiam di&orum fra- xic , quod multum foret contentus , quod ta- 

trum exire voluerunt. Jam littera przdida , lia ventilarentur , & quod Unio fcquerctur. 

prxfentc me ab uno in alterum delata , ut multum tamen difficile reputat propter ra- 

puto ex delatione quam alter alteri facere fiones allegatas. In brevi jam M. V. per me 

vel exhiberi voluit, ad epigramma multum D feriptum unum fubjungens , quod depreca- 

ad vertentes. Poft qux ad ipfos Oie vocari juf- tur M. V. quod hzc qu* dicit apud eam- 

. ferunt , & ipforum unus antiquior rcfpon- dem retinere velit , quoniam V. M. jam di- 

fum przbuit in hac forma videlicet , quod xiffe recolit de fa&is reverendiffimi domini 

laudabam magnificentiam vcftram, quoniam domini Laudcnfis , & ita per vos in publicis 

nifi ex bono zelo moveri dominationem ve- nunciatum effe , & taliter quod ad aures 

ftram fciebant ad tale & tantum bonum. domini Laudenfis petventum eft , ex quo 
3 Verum quia feriptura magna erat , Sc fcandalum non parvum fccuturum cfle non 
In tam brevi refpondcre nequibant, fed cum ambigit , & jam fecutum eft , & jta me mutl- 
xnfimul effent, quoniam ibidem, ut prxdi- tum, ut feriberem magnificcntiz prxlibatx , 
xi , non omnes convenerant, & omnibus oneravit. Inflabo itaque tamcumultramon- 
ipfis ad invicem collatis ad libertatem , ref- tanis, quam cum Aquilegienfi St aliis quos 
ponfum prxberent, & cum reliquis domi- ^ profuturos putabo ad obeentum eorum: qu* 
nis cardinalibus collegii conferre volebant , magnificentia veftra tentat. Scribi facio in 
quia hoc tale quid eft , quod totum colle- littera curfiva ambaffiatam Pifis fa&am , ut 
gium refpicit ; quod audiens fupplicavi , ut de ea aliis optantibus paffim copiam exhi- 
pro Deo quam citius pollent refponfum bcre, &c. ut magnificentia veftra mandat, 
prxberent , Sc mihi tempus ftatuerc place- Multum difficultatis , magnificcntiffimc do- 
ret pro ab ipfis obtinendo rcfponfo. Ad quod mine mi , inter cetera hic eft de Gregorio 

refponderunt , qnod bene mihi notum face- quoque ipfo,ftantc in manibus rcgisLADKLAi, 
rent 5 quod tamen ab ipfis non expetatis foL- qUod poffit inde recedere , St per ipfum ju- 

Xxxxiij 


II 


Digitized by xOOQie 


•N 


«171 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI Mccceix. 1171 
na yota & promifla ad locum obfcrvatu- A ciaturum , nec relidurum civitatem Arimi- 
rus accedere. ni» &c. nec fefpoliarct, &c. ad qua prx- 

,5 <Ad qua rdpoadi dicens, quod de hoc fatus magnificus dominus mandat rcfpon- 

«loa debet dubitari , quoniam quando ad deri fibi parte cjufdcm in hac forma , vidc- 
h*c refpondcbimr velle attendi, modus ta- licet, quod incafu , quo antelatus dominus 

lis qui placebit , ad pradida attendentibus metuendus velit promittere & promittat 
habebitur ,quo conternari merito debebunt, mundi principibus foleraniter Sc per publi- 
pur. , quod una vice ad hoc difpenatur. eas 5 c fuas patentes litteras fub bulla in fo- 

Dicunt infuper , quod ipfi domino Grego- lemni forma Sc valida munitas renunciare 
tio non erit poffibile de manu regis fe esi- five cedere juri fuipapatus infra terminum, 
mere, quoniam caufa fua ipfius regis dete- &pcr ipfos principes acccptatapromiffionc, 
rior ediceretur. Hsec qu* , magnificcntiffimc refpondeatur , quod fi idem metuendus do> 
domine mi, ufque modo ada ibat } qua in minus «ledus juxta per ipfum publicata feu 
futurum fcquentur, vcftrxmagnificentiffim* " per fuas patentes lktcras fuper rcnunciatio- 
dominationi nuntiare quantotius potuero nem didi juris papatus promifia non attea- 
■curabo. Optarem tamen, magnificcntiffimc deret five obfervaret , quod praefati domini 
ddmine mi , hic habere nuncios per quos principes omnes fuas vir-cs exponent contra 
feribere poflem congruentia qu*que , de quo antelatum -metuendum dominum eledum, 
magnificcntiffima dominatio veftra provi- ad convincendum ipfum ad didam renun- 
deat uti libet , reddo avifatam. Huc magni- dationem five ceffionem didi fui juris pa- 
ficentiffimhs frater veftcr dominus Malatefta patus ; &,hac cedentibus fcilicec dominis, 
Tcnfauri die Mercurii de fero die feptimo domino Gregorio papa XII. & domino Bc- 

inflantis appulit. Audio quod quaedam ju- nedido five Petro de Luna , vel altero ipfo- 

ravit & promifit in manibus collegii , qu* rum,ctiamfi alter cedere nollet : ita quod fuf- 

tamen adhuc fentire nequivi : fedfifenfero ficiaft ipforum , five alterius ipforum , fcilicec 

& cum fenfero veftra magnificentiae intima- ^ domini Gregorii five Petri de L^na ceffio,rc- 
tt curabo. Hic ordinatur conclave Sc ftrui- nunciatio juris ipforum papatus, & hoc cafu 
tur in palatio refidenti* quondam ipforum per praefatum dominum metuendum domi- 
pontificis , in fala magna fuperiori, ubi tem- num eledum fecuto pollicito five ut fupra 

porc populi congregabatur concilium , nunc fuper renunciacione fui papatus juris promifi* 
erat -capella legati Bononienfis. Dominus fo , Sc adimpleto per adus $ & ita fc offert 
tamen kgatus Bononienfis mihi dixit, quod praelibatus magnificus dominus, dominus 
in publico Sc nifi quando expediens & fru- Carolus promittere quod relaxabit & peni- 
diferum foret, nolebat fuper quaefitis per vc- tus derelinquet civitatem Arimini , & illa 
ftram magnificentiam fe modo aliquo dete- fe denudabit in totum , & pro hujufmodi ob- 
gere. Quoniam fi fc detegeret , plus noce- fervatione promittit fc intraturum carceres 

ret quam prodeflet , quoniam pro fadis ma- Sc illic manfurum > quo ufque vera & adualis 

gnificcntia veftra ab aliis multum fufpedum renunciatio fcquaturper magnificum donai- 
fe haberi dicit. Magnificentia veftra me re- ^ num , dominum eledum prxfatum. Et illa , 
commendo ex corde. Adibo de per fe fin- ut fupra , adualiter renuntiatione juris fui 
gulariter omnes cardinales , quicquid potero papatus fccuta & efficaciter adimpleta , pro- 

operabor, nihil omittens de materiam con- , mittit pralibatus magnificus dominus, do* 
tingentibus juxta M. V. nutum , & fimiliter minus Carolus civitatem pradidam Arimini 
cum venerint qui extra funt, faciam. Datum libere & abfoiute derelinquere & penitus rc- 


Bononiadie Veneris ix. Maii mccccx. hora 
decima feptima. 

\ 

IN CHRISTI NOMINE. Amcn 

EXPONENDA METUENDO DOMINO , 
domino B. fer collegium cardinalium Bono- 
nia commorantium in fuum pontificem de- 
fio fuper materia unionis. 

A»no 1410. T7 T primo cum fuper materia pradida 
ik mf. u- I*, haberetur .fer mo cum praefato domino, 
M r * domino cledo parte magnifici domini , do- 
mini Caroli de Malateftis,& maxime circa re- 
nuntiationem juris papatus, &c. per ipfum 
' dominum, dominum eledum didum fuiflet, 

quod via renunciationis fibi nullatenus pla- 
cebas , quoniam bene fciebat magnificum 
dominum Carolum przfatum non renun- 


laxare,ejufquc dominio penitus fe privare, 
denudare , Sc fpoliare , & ad illam inhabi- 
tandum nullatenus redire. Et per pramifla 
poteft manifefte comprehendere prafatus 
metuendus dominus , dominus eledus, quod 
non aliter fuadet magnificus dominus , do- 
minus Carolus eidem, nec confilium irapar- 
titur domino cledo , quam fibimet confulac 
Sc fuadeat. 

Et fi pradida non placerent, ecce propo- 
nitur alius modus , videlicet quod per prae- 
fatos dominos , fciiicet metuendum domi- 
num, dominum eledum ,& dominum, do- 
xninumGregorium & dominum Bcnedidum, 
five Petrum de Luna, eligatur unus pro quo- 
libet & fic tres in totum 5 vel duo pro quo- 
libet, Sc fic fex in totum i vel plures&toc 
de quot fuerint ipfi domini in concordia : 
quibus detur plenum , liberum, & ablolu- 




Digitized by 


Google 



B 


1173 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 

tum mandatum validum , fufficiens,irrcvo- A 
cabilc in valida & folemni forma , vigore 
cujus mandati & arbitrii eifdem praedicis do- 
minis e ledis per praefatos metuendum do- 
minum, dominum cle&um Baldafarum, do- 
minum Gregorium & dominum Bencdidum 
detur poteflas libera & abfoluta fuper con- 
gregatione concilii , & tam de tempore il- 
lud congregandi & loco in quo congrega- 
ti debeat, quam etiam de modis tam circa 
illud , quam quaecumque alia certa illud con- 
tingentia , emergentia & dependentia quae- 
que aut connexa* tam circa didam congre- 
gationem , quam circa difficultates quafcum- 
que occurrentes tunc , & quae occurrere pof- 
fent. Et fi prardidi domini eledi a praefatis 
metuendo domino, domino Baldafari elefto, 
domino Gregorio , & Bcncdido feu Petro de 
Luna non effent concordes , quod tunc pof 
fint & valeant illi conftringi & artati ad fe 
concordandum per illos modos, vias , & for- 
mas circa eledionem fummi pontificis per 
decretales : Vbi fericulum de eledione 1. vi. Et 
fi jufti modi fupraferipti non placerent , & 
alii modi meliores viderentur, tunc ilii pro- 
ponantur & difeutiantur , & pratticentur , 3c 
fequantur. 

Super fadis M.Johan-Galeaz dicatur do- 
mino cledo parte M. domini, domini Ca- 
rolidcMalatcftis.quod fi prxfatus dominus 
clcdus Vult ftare promiffis jam fadis inter ip- 
fum & M. Johan Galcaz ex parte una,&M. 

Paulum de Urfinis nomine prxfati metuen- 
di domini eledi ,& tunc cardinalis S.Eufta- 
chii ut obtulit & promifit fe promiffis flatu- 
rum , ut fupra , per reverendum patrem do- 
minum Cervienfctn , paratus eft prxfatum 
magnificum Johan-Galeaz artare ad flandum 
promiffis illis, ut fupra, fervatis per prxli- 


II74 


Ambaxiata 

Pro fur te M. domini mei , domini Cur oli ad eum 
qui dicitur pafa^ohannes in Bononia eleclum, 
comtnifa mihi epifeopo Cervienfi Venetiis , ubi 
tunc erat diftus dominus meus Car olus. 

D Omine , dominus meus Carolus rogat Anno ui®. 

dominationem vcftram , quod fi quid 
proponeret dominationi veflrx , in quo vo- 
bis difpliceret, velitis habere patientiam. Pri- 
mo, quia ad id ipfum vos hortatur, quod fi 
effet in conditione veftra pofitus, ipfc liben- 
ter faceret. Secundo, quia rcsifta quam qux- 
fiturus fum , vobis ipfam cxfequentibus , ad . 
perpetuum veflrx dominationis honorem & 
gloriam redundabit. Tertio, quoniam cum 
ficis ipfo potentior, demum poteritis facere 
voluntatem vcftram. Hac proteftatione prx- 
mifla , didus dominus meus dicit, quod ficut 
clare videtis, rcintegratio ecclefix non eftfa- 
& fi in terminis prxfentibus dimittatur , 
quotidie graviora eminebunt mala & exter- 
minia populo Chriftiano. Cum autem domi- 
nationis veflrx caritas compati maxrme dc- 
beat eidem , ejus quoque pericula pro pofle 
repellere : multotiens quoque fibi dixeritis 
dicendo quod pluries miferitis , quod ad dic- \ 
tam redintegrationem faciendam prxfata 
dominatio veftra omnem, iuum exponeret 
conatum , nihil omittendo tam de procuran- 
dis cum dominis cardinalibus, quam de aliis 
opportunis , quod pofiet didx reintegrationi 
prodcfTe , & modo tempus acciderit, in quo 
per vos folum , abfque alieno , veftrum requi- 
rendo , confenfu , prxfata poterit ccclefu re* 
integrari. Dominus meus dida duo facit ve*. 


ftrx dominationi proponi, ex quorum alte- 
fcatum dominum eledutn. Quod autem an- D ro , quod per vos acceptatum fuerit, videtur 


telatus M. D> Johan Galcaz exeat Vallem 
Amonis, & illam non inhabitet, dicit prx- 
fatus magnificus dominus Carolus , quod 
fuadere & hortari poterit illum, fcilicetprx- 
libatum M. Johan-Galeaz , ut inde difcedat ; 
fcdipfo nolente annuere fuafionibus prxfati 
magnifici domini , non videt prxfatus do- 
minus Carolus , quod cum honeftate pofiet 
ipfum urgere vel aftringerc ad evacuandam 
didam Vallem Amonis , fibi non fervatis 
jam hinc retro qux promifia fervanda fue- 
runt prxfato magnifico Johan - Galeaz per 
prxfatum dominum dedum& prius cardi- 
nalem fandi Euftachii. Ipfe enim bene co- 
gnofeie , quod fi conftringere & artare vellet 
prxfatum M. Johan-Galeaz ad flandum pro- 
miffis & evacuandum Vallem Amonis, quod 
idem M. Johan-Galeaz femper pofiet & ho- 
nefte replicare , quod non fuerunt fibi fervata 
promifia in didis publicis inftrumentft con- 
tenta. ‘ 


fibi ecclcfiam prxdidam pofle indubie rein* 
tegrari. 

Primo , quod dominatio veftra , ne tan- 
tum deficiat bonum , dignetur adeo fibi hu- 
miliare , quod adverfariis veftris renuncianti- 
bus, dignetur etiam ipfa renunejare : hoc 
enim fi feceritis, dominus meus fperateer- 
tiffime fcqui debere prxfatam reintegratio- 
nem , quam femper tanto affedu dixiftis op- 
tare. In prxfenti quoque fxculo acquiretis 
honorem & gloriam , in futuro autem , ma- 
xime apud Deum, meritum in falute animx 
veflrx. Quod fi hoc non placer, aliud pro- 
ponit dominationi prxfatx , videlicet quod 
tempus concilii , quod fecundum delibera- 
tionem Pifis fadam hinc ad biennium con- 
gregari debet , brevietur ad minus fpatium , 
quod fieri poffit & commodius , fed de com- 
muni omnium partium confenfu convoce- 
tur , & congregetur in loco idoneo & fi 
curo : cujus determinationi vos & alii fubmit> 
tamini. Iftud faltem videtur dido domino 
meo, quod excufkrenoa debeatis, quoniam 


Digitized by L jOOQle 


Anno 1410. 

Ex mf. 
bliolhect 
jU. 


n 7 $ ACTA POST CONCILIUM 

cum ecclefix major quafi pars vobis obcdiat, A 
ficut dicitur & ipfe credit , poteft dominatio 
veftra fperare fe habituram magnum favo- 
Tem ab ea in dido concilio. Offert infupcr 
dominus meus prarfatus, (i alterum przdi&o- 
tum modorum Cum effedu acceptabitis, fe 
a&urum pro vobis Omne id quod fuerit Klbi 
poflibile vobis gratum , dummodo non fit 
contra juftitiam , neque ffatum fanda: matris 
ecclefix. 


(EPISTOLA PAUJLI EPISCOPI 
Ccrvienfis ad Carolum de Malateftis. 3 

Rationem reddit de ditis in legatione fuo, cum 
Bdtnfa.ro in papam electo. 

\yf Agnifice & excelfe domine , mi fingu- 
n- lYl lariffimc , -juxta mandata M. V. fuimus 
ad prxfcntiam hujus domini clcdi : cui-cx- 
pofuimus , qux exponi mandavit dominatio 
-przlibata : ad qux cxpofita particulariter ref- 
.pondit. Et primo ad partem rcnunciationi^ 
refpondcns , dixit quod verum eft, quod di- 
xit fe renunciaturum , fi unio fequi poffet , & 
quod volebat scafu illo hanc promiffionem 
fore fecrctam , attento maxime , quod fi fo- 
ret notoria talis promiffio , fe fubjiceret peri- C 
culo perdendi omnem obedientiam quam 
•habet. Nam obediences audientes illum de- 
bere renuntiare, conciperent illum de fuo 
.-jure dubitare, & per confequens aut obedien- 
Jtiam Obi retraherent, aut neutrales efficeren- 
tur. Ad id autem quod dixit de dominatio- 
ne veftra, fi defereret civitatem Arimini, ref- 
pondit quod illud non dixit per modum am- 
haxiatx , fed per modum cujuffiam ratioci- 
nii vel colloquii , &c. & quod nedum do- 
minationem prselibatam defertaram civita- 
tem przdidam Arimini diceret & optaret, D 
fed decuplo vellet dominationem veftram 
poffeffuram, ac etiam id potius vellet dc eo 
quod habet dominationi veftrx & fratrum 
veftrorum conferre ad nutum , quam una mi- 
nima particula ejus quod tenet dominatio 
antelata eamdem carituram. Ad fecundam 
autem partem, videlicet quod fi prima via 
eidem non placeret, per dominationem ve- . 
Aram fibi proponebatur hic modus, videli- 
cet quod ipfe & dominus G. & dominus de 
Luna vel dominus B. eligerent , quilibet ip- 
forum pro cujuflibee ipforum parte , duos vel E 
tres pro quolibet , vel tot quot ipfi effent in 
concordia, quibus daretur per ipfos arbitrium 
& libera poteftas& irrevocabilis fuper con- 
gregatione concilii , & de tempore & modo 
& loco, &c. refpondit , quod jus fu um ha- 
bens certum & indubitatum , nolebat in du- 
bio. ponere per commiffionem in alias per- 
fonas, & fe poteftate quam habebat & jure 
fuo privare 5 fed quod paratus erat , prout de- 
liberatum fuerat in concilio Pifano, tempo- 
re tunc ftatuto concilium convocare in loca 


PISAN. ANNI mccccix 1176 

tuto , fcilicet in Bononia , datis caftris , ro- 
chis & fortalitiis in manibus dominationis ve- 
firz pro tutela & fecuritate ad concilium ac- 
cedendi, &c. Ad quod concilium G. ut di- 
xerat , accedere poterat , & Bononiam pro lo- 
co concilii proponebat , ex eo quod illam 
eamdem V. D. inter alias in Pifis propofue- 
rat, dum eadem hortaretur de mutatione lo- 
ci , &c. Ad quod replicavimus , quod fi quod 
dicebat non erat commune, nec cum reve- 
renda acceptabile di&um , quia quod conci- 
lium ipfe convocaret, ad quod G. cum fuis 
accedere aiebat poffe, hoc non erat dicere, 
nifi quod ipfe effet papa , & alii duo ccyiteh- 
dentes de papatu , non , & quod putari non 
debebat, fcilicet dominum G. & Petrum de 
Luna , five dominum B. ad fui convocatio- 
nem concilii aepeffuros. Nam ipfis acceden- 
tibus, nihil aliud effet nifi confiteri tacite ip- 
fum dominum elc&ura effe verum papam , 
& ipforum jure tacite fe ipfos excludere. Ad 
qux refpondit , quod nOn vocabat dominum 
G. & , ut fuo utamur vocabulo , Corrarium, 
ut ad fuum concilium accederet : fed quod 
ipfe poterat fuos convocare, & idem una 
cum fuis ad concilium accedere , &c. Ad qux 
'replicantes diximus, quqgl iftud nihil erat di- 
cere , quam ex eo quod. ... ad locum per fe 
ftatutum accederet dominus G. erat induce- 
re, quod idem tacite fateri videretur, ipfum 
dominum eleftum effe verum papam , quod 
noneft putandum modo aliquodominum G. 
a&urum. Prxterea hic funt duo contenden- 
tes vel tres , & quod ad fedandum hunc erro- 
rem debebat fumi partitum unum commune^ 
& tale per quod nulla partium fufpicari per- 
fer de prxjudicio juris fui, nec etiam decra- 
6U0 honoris alicujus partium. Ad qux dixit, 
quod G. fcquelam nullarh habebat, nifi reg- 
num Apulix, & quod novus ele&us mor- 
tuus erat , & quod erat fpes habendi obe- 
dientiam totius Alemannix, & quod rcxHun- 
garix & regina Suecix fibi prxftabant obe- 
dientiam, quod per litteras nobis oftendi face- 
ret, & paraverat legatum, fcilicet dominum 
Barenfem cardinalem, quem deftinare inten- 
debat ad partes Hifpanix, ubi putabat obe- 
dientiam obtinere : qua obtenta , Petro de. 
Luna in obedientia folum reftabat Arago- 
nia : ita quod dicere poterat fe quafi habe- 
re obedientiam univerfalem : unum fubjun- 
gens , M. D. mi , quod ex affe&ione , quam 
diutius geflit & gerit ad D. V. potius optaret 
habere M. V. & carere obedientia regis Hun- 
garix & reginx Suecix, ac aliorum , quam a- 
liorutn habere obedientiam , & carere D. V. 
obedientia , quafi fecum haberet pro indubi- 
tato ponit acquifitionem omnium , quibus 
ad prxfens caret ecclefia , & multum fe in 
hac materia. ... & publice erga D. V. late lo- 
quutus eft. . 

Super fa&is M. Johan-Galeaz , refpondit 
quod ftare promiffis paratus eft in omnibus 

& 


Digitized by LjOOQle 


1177 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI Mcccctx. h 7 8 

& per omnia, ut capitula continent & dic- A illam praebeant ; quoniam in Hifpaniam mif- 


tant, & fi quod dubium occurreret , illud 
declarandum contentus eft per M. praeliba- 
t^m. De folutionibus autem hic retro fiendis 
pro provifionibus praeteritis , dixit finalitcr 
ad multa , fe id totum a&urum , quod M.V. 
deliberabit. Cum hoc quod M. Johan-Ga- 
leaz pro modoufque quo iftadifturbiaRo- 
mandiolae ccffant , non ftat in Valle Amonis, 
ftd per illud tempus quod M. V. videatur, 
Arimini moram trahat. Ad quod primo in 
expofitione ambaxiatx fubfcqucntis replica- 
vimus, quod M. praelibata bene fuaderc & 


furus eft de proximo dominum Barenfem, & 
unum do&orem legatum civem Bononien- 
fem , & unum alium ad partes Alamannhe * 
fcilic.et cardinalem Nicolaum de Aldro- 
v andis , militem & legum do&orem jam dc- 
ftinaffe afferuit pro obtinenda obedientia ge- 
nerali in didis partibus Alamanniae , & novi* 
ter confequenda in partibus tfifpaniae praedi- 
dis. Ad partem fecundam , fcilicet loci con- 
cilii celebrandi, fcilicet de civitate Bononiea- 
fi , &c. rcfpondit quod illum proponebat , at- 
tento quod eadem civitas Bononienfis pofita 


hortari poterit , fed quod ardare cum non „ fuit, &c. Ad quae refponfum fuit juxta man 

n _ __ i A. • r. ...» ^ \ m _ _ n 


poteft , nec cum honcftatc ipfum urgere 
Confidcratis ccffationibus folutionum; vel 
verius fruftrationibus , & verbis fibi datis pro 
fadis , ipfum in vilipendium deducendum, & 
quod non putabamus ipfum aliquo modo in- 
de abfenturum. Ad quae refpondit, quod< 
nullo modo valebat promiffionem folutio- 
num facere dido M. Johan-Galeaz , quiinfi- 
diari & tradatum tenere contra ipfum non 
abhorret, nec ceffat, quae M. V. magnifico 
domino noftro omnia indicare curavimus , 
fuper quibus quid aduros nos mandet M.V . 
praelibata refponfum expedamus. Ad breve 
autem quod recepi ego Paulus epifcopUs 
Cervicnfis de manu currerii M. V. refpott- 
deo reverenter, quod hodie accedo Ferra- 
riam , infra triduum rediturus , ubi toto co*-. 
natu exequar quod V. M. jubet , cui nos re- 
committimus ex corde. Datum Bononiae die 
xx. Junii mccccx. 


EPISTOLA PAULI EPISCOPI 
Cervienfis ad Carolum dc Malateftis. 

De dftis cum $ ohanne XXI1L 


'Anno 1410. 


Ex Agnifice & excelfc domine mi fingula- 

biitthui re - • AVJ. riffime , juxta mandata M. V. fui ad prae- 
***’ fentiam iftius metuendi domini , domini vo- 

cati Johannis XXIII. cui circa fadum unionis 
eunda expofui , & finaliter ad partem illam, 
videlicet dc quaeiendo fecrete cum parte alte- 
ra , fcilicet domino (?. & Petro de Luna, dum- 
modo primo idonee V. M. cauta reddatur de 
obfervando per ipfum promifla,&c. Refpon- 
dit fe conternari per M. praelibatam quscri 
quid vobis videtur quaerendum circa mate- 


D 


data M. praelibatae, quod civitas Bononienfis 
non eft in illis eifdem terminis , in quibus erat 
tempore concilii praedidi Pifis celebrati , &c. 
Circa quam partem dixit : Dic mihi pro Deo* 
in quo eft differentia inter ftatum civitatis 
Bononienfis, quo ad praefens tempus , & fta- 
tum didae civitatis Bononienfis , confiderato 
tempore tunc. Ad quae rcfpondi, quod meo 
judicio clare hoc demonftrari poterat & col- 
ligi. Nam tunc temporis quando primo pro- 
pofita fuit civitas Bononienfis , aut alter ex 
pontificibus erat verus pontifex, fcilicet aut 
G. & B. Et fi fic, tunc fuperiorem habebat do- 
minatio fua ; aut nullus ipforum erat verus 
pontifex, & tunc concilium vel univerfalcm 
ecclefiam habebat dominatio fua in fuperio* 
rem. Unde ex quocumque capite res capia- 
tur, dominium Bononiae civitatis non. erat 
fuum. Nunc ipfe papa Joh annes vocatus fu- 
periorem non cognofcit in dida civitate Bo- 
nonienfi; unde comprehendere manifefte po- 
terat dominatio fua , qua tum honeftare po- 
terat locus praedidx civitatis Bononienfis pro- 
poni pro concilio, &c. Ad tertiam partem pro 
concludendo de modo , tempore & loco in 
cafu , quo concordia prius de loco non habe- 
retur, quod eligerentur aliqui, qui fuper hoc 
poteftatem haberent de modo , tempore, &c. 
difponere , &c. Refpondit /licet in confufo , 
quod de loco didi concilii congregandi, prius 
per ipfum loqui expediebat cum dominis car- 
dinalibus & aliis praelatfe, & li. dixit prius per 
me propofita urbe , tamquam loco communi 
& idoneo & apto , &c. Intervenientibus ta- 
men cautionibus & fecuritatibus idoneis prae- 
ftandis partibus & quibufeumque ad illud 
concilium accedere debentibus , &c. Ad ul- 
timam partem refpondit, & generaliter fub 


riam pratdidam, quoniam paratus eft promit- 
tere M. antelatx dc obfervando per ipfum E nube , quod breviter quaecumque fibi poflibi- 
promiffa. Formam autem promifiionis ex- lia paratus erat facere, non tamen oftendens 
plicavit per illum modum , qui poflibilis fit animum fixum habere ad materiam ; immo 
fe fecuturum , & M. V. refponfurum dumta- videtur mihi , quod animum fuum aliis , ut 


xat & non alteri pprfonae , quoniam fada fua 
in publicum prodiri abhorrebat, propter obe- 
dientiae munus fibi impenfum, & neiftud, fi 
fciretur apud plurimos , eidem praejudicium 
pararetur in perditionem dida; obedientia;. 
quin immo modos tenere tales afferit, per 
quos fibi ab iis qui obedientiam non przftant, 
Vet. Script . & Mon. mpl. ColURSTom. VII . 


ita loquor, involutum habens , non multum 
attendat ad materiam iftam. Haec funt M.D. 
D. mi , quae fuper expolitis a praefato metuen- 
do domino reportavi dc habui. Inftrumcntum 
autem authenticum fuper praefentatione am- 
baxiatae fa&ae dominis cardinalibus mittam 
per Philippum Fortiguerram ad M. V. Acce- 

Yyyy 


If 


Digitized by 


Google 


I 


1179 ACTA POST CONCILIUM 

dere debet per te M. D. filii veftti & mei M. A 
& cxcelfi domini, domini Mantuani , tam- 


quam per perfonam magis fidam. M. V. me 
ex toto corne recommcndo. Datum Mantu* 


ex toto corde recommcndo. Datum Mantu* 
die xv.Julji anno mccccx. 


PUBLICUM INSTRUMENTUM 


De exhibitis nemine Caroli de Malatefiis facro 
cardinalium collegio diverfts modis , ad pro- 
curandam fihifmatis extinffionem. 


/inno 1410. 1 T N Chrifti nomine. Amen. Anno a Na- g 
E ~ m J- bi - J[ tivitate ejufdem mccccx. indi&ione in. 
hoihtu. ng. tcnT p 0rc pontificatus SS. in Chrifto patris & 

domini , domini Gregor n divina clementia 
papx XII. in dic Martis xiu. menfis Maii de 
mane hora tertiarum vel circa, congregatis 
& infimul coadunatis in facriftia loci fratrum . 
Minorum de Bononia infraferiptis reveren- 
diflimis in Chrifto patribus & dominis apud 
plurimos cardinalibus Bononix moram tra- 
hentibus, videlicet domino Johan ne epif- 
copo Oftienfi , dido Vivarienfi , vicecancella- 
rio apud iftud collegium & illud fequentes > 
domino Angelo tituli S.Potentianxprefby- c 
tero cardinali , dido Laudcnfi 5 dom. Fran- 
cisco tituli fandorum quatuorCoronatorum, 
dido Burdegalenfi ; domino Conrado , Jor- 
dano tituli S. Martini in Montibus , live ti- 
tuli S. Laurentii in Damafo prelbytero car- 
dinali de Urfinis > domino Johanne tituli S. 
Crucis in Jerufalemprefbytcro cardinali , di- 
do Ravennate > domino Antonio tituli S. 

, Marci prelbytero cardinali , dido T ud ertinoj 

domino Raynaldo tituli S. Viti in Macello 
diacono cardinali , dido de Brancachiis; do- _ 
mino Landolfo tituli S. Nicolai in carcere u 
Tulliano , didd Barrcnfi , diacono cardinali > 
domino Oddone tituli S. Georgii ad Velum 
aureum , dido de Columna , diacono cardi- 
nali i domino Petro tituli fandi Angeli dia- 
cono cardinali , vocato cardinali S. Angeli > 
domino Antonio tituli S. Mari* in Via lata 
diacono cardinali, dido de Celancho. In qua 
facriftia lingula die de mane convenire & 
congregare fe confueverunt, propter mortem 
eorum pontificis vocati Alexandri. Prxdidi 
domini cardinales , ut fupra , poft finitas exe- 
quias , ad quas per ipfos lingula die celebran- _ 
das habebatur ad didam eccleliam S. Fancif- 
ci acceflus 5 ibidemque in dida facriftia poft 
didas finitafque pro ilia die exequias, & ma- 
xime die xm.fuprafcripta, per ipfos publica 
dabatur audientia quibufeumque illos adire 
volentibus , eorumque negotia tradabantur 
& tenebantur confilia , conftitutus fapiens & 
egregius legum dodor dominus Marcus de 
Veruculo orator & nuncius magnifici & po- 
tentis domini , domini Caroli de Malates- 
tis , juxta eidem impolita & injunda a pt*- 
fato M. D. fuo, ut dixit, & exponens alfcruit 


PISAN. ANNI mccccix. nSo 

prxfatus dominus Marcus nomine & vice 
antelati domini fui Caroli fervitoris 6 c filii 
fandz matris ecclelix , coram prxfatis reve- 
rendilGmis , ut fupra , dominis , dominis Car- 1 
dinalibus in dida facriftia loci S. Francifci, 
live fratrum Minorum de Bononia infimul 
congregatis, fimulque colledis, produxit feri- 
pturam infraferipti tenoris , cujus tenor fcqui- 
tur de verbo ad vetbum , ut infra videlicet. 

2 In nomine SS. Trinitatis & individu* 
unitatis Patris & Filii & Spiritus- fandi , & 
gloriof* genitricis Domini noftrijEsu Chris- 
ti Marle femper Virginis, dominznoftrx, 
per quam vera unio & pax inter Deum & ho- 
minem fada eft, & inter diverfa hominum 
idiomata, in unitate ver* fidei caritatis. A- 
men. Hi funt modi , qui videntur mihi Ca- 
rolo poffibiles ad profequendum & perfi- 
ciendum faerx unionis tradatum. Domino 
jubente, qui omnipotens & mifericors eft & 
przftabilis fuper malitiam populi fui , volen- 
tibus omnino , qui Bononix funt , reveren- 
diflimis dominis ad alterius eledionem pro- 
cedere. unus quidem eft , quod inter omnes 
fiat idem juramentum & votum folemne , 
quod fadum eft tempore eledionis domini G. 
&addatur ad omne fubterfugium tollendum, 
quod fi alii duo , videlicet dominus G. & do- 
minus B. voluerint & acceptaverint per pro- 
curatorem cedere, quod ille fimiliter tenea- 
tur > & ne fubterfugiendi fimiliter occafio in- 
veniatur, unufquifque ipforum ex nunc pro- 
curatores inveniat , & faciat plures folemni- 
ter & irrevocabiles , & fub eadem obligatio- 
ne & majori, fi de jure fieri poteft, quiprz- 
ceptum & potcftatem habeant, vice & no- 
mine principalis cedere & renunciare , cum 
amhorum procuratores ceflerint , vel unus 
tantum fi alter noluerit, fi & in quantum alii 
fimiliter per fe ipfos vel per procuratores eo- 
rum renunciare acceptaverint, & jcnuncia- . 
rint infra tempus congruum. Et fi ambo non 
ceflerint, fi alter eorum cedere per fe vel pro- 
curatorem voluerit , fimiliter eligendus te- 
neatur & juret. Sufficit enim quod alter eo- 
rum tantum ceflerit ad unionem perficien- 
dam i ftante eorum voto & juramento , & re- 
nuntiationibus in eorum conciliis fadis. Di- 
citur enim de pluribus procuratoribus , ne al- 
ter eorum, fi non acceptaverit, vel ad peti- 
tionem illius tacitam cedere feu renunciare 
papatui renuerit, aut diftulerit, vice & no- 
mine principalis nequeat fubterfugiendo , uc 
tempus labatur terminatum & expreflum , & 
fic abfolutus ille, qui eum procuratorem con- 
ftituit , videatur, & ut volentem acceptare, 
fi dixerit non reperiri excufqtionis occafio ap- 
parens ad involvendum mentes fidelium , 
omnimode auferetur. Ceterum fi alii duo 
noluerint cedere per procuratorem , fed per 
fe ipfos , vel alter eorum , fi alius noluerit , & 
velit perfonaliter in loco tuto & xquo & tem- 
pore congruo , cum hoc qui eligendus eft vo- 




Digitized by 




u6i ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. i m 

veat & juret Sc fe obliget modis fupradidis, A contradicere , five aliquam excufationem fa-. 
quilibet eorum cum cis vel eo qui voluerit , cerc. Item , teneatur quilibet qui eledus fue- 

ut fupra didum cft , convenire. Et ut fubter- rit prxdida vincula infra duos menfes poft- 

fugium circa hocctiameffc nequeat, ex nunc quam fuerit eledus , prxdida. omnia aliis 

cum folemnitatibus & obligationibus irrevo- duobus dominis Sc omnibus principatibus 

cabilibus, ut fupra didum cft , Sc cum majo- Chriftianorum notificare per publicas litte* 

ribus , fi fieri poliunt, de jure eligat quilibet ras Sc validas. Et fi ambo vel alter acccpta- 

cpforum aliquos , & tot talefque , quod non verit vel rcfcripferit , fcu tranfcripfcrit fe con- 
fit verifimile 'omnes eos non acceptare. Sint tentari infra duos menfes alios , tunc tenea- 

infuper viri , quantum Dominus humane fra- tur Sc debeat prxdida profequi , Sc infra con- 

gilitati eorum dabit de hominibus poffe judi- gruum temporis fpatium concludere. Spa- 

care , prudentes , atque Chriftianz unionis & tium vero mihi congruum apparet aliorum 

pacis zelatores , aequi , humiles , qui non ad- g quatuor mcnfium.Etfi non concluferint, tunc 

verfarios conculcare , fed eis in omni juftitia trium menfium ad plus conveniendi infimul 

Sc equitate parati aflentire fint , Sc iftis tri- ad difeordias terminandas cie dii fpatium ha- 

buant plenam Sc omnimodam poteftatem, beant. Poftquam vero convenerint, modus 

omni juris remedio & validitate roboratam. circa eos fervandus mihi apparet , qui fer* 

Si eligendus ille infra tempus terminatum in- vatur in fummi pontificis cledlione. quia fi 

ter eos non convenerit cum alio , vel cum cedere Sc renunciare confenferint , vel fal- 

aliis volentibus convenire , propter aliquam tem duo ex eis per procuratores , & procu- 

difeordiatn de loco, de tempore, vel modo ratores eorum de modo prxdido , Sc cum 

conveniendi , poffe cum aliquibus eodem eadem plenitudine poteftatis terminare de- 

modo Sc eadem potcftate ab illo feu illis e- beant & terminent, fuper difeordiisquibuf- 

ledlis convenire in aliquo loco libero , Sc ibi libet quae venerentur inter procuratores mo- 

tradarefie terminare, prout majori parti ipfo- dis quibus didlum cft inter principales dif- 

rum videbitur , Sc terminationi eorum ac* C cordes terminari debere, 
quiefeere debeat abfque ulla exceptione, 4. Alius modus cft , fi primus non videtur 
przterquam violentis Sc impreffionis mani- bonus, vel illi aflentire non placuerit, vide* 

feftx. Non intelligatur tum violentia feu im- licet quod quilibet eorum per votum folem* 

preffio fada , fi ipfi ex utraque vel ex quali* ne Sc juramentum Sc ceteras alias obligatio- 

bet parte pariter tradantur Sc anantur, do- nes, qux fupradidx funt , fe obligarent af- 

nec concordes fuerint, velutin conclavi car* fentire , Sc quantum ex parte fua e flet effi- 

dinales. Infuper ne ifti ad petitionem illius caciter facere , quod unum communi con- 

qui elegerit eos , potius hominem quam Do* fenfu & audoritate qua quilibet trium fun- 

minum Deum omnipotentem colere Sc time- gitur concilium congregaretur faltem infra 

re volentes, fubterfugiis inhacrcntes.de im- annum in loco aequo & partibus tuto: quod 

puniute gloriari valeant, quietem fandae ec- concilium a prxdidis tribus , vel faltem a 

clefiae Sc unionem, populi Chriftiani impe* duobus , fi alius nollet , poteftatem plenam 

diendo, fi infra tempus terminatum non fue- D haberet terminandi ficut vellet fuper fchif- 

rint concordes cum aliis partis adverfx , vel fi mate ifto , Sc terminationi illi tamquam vera: 

non fubjiciant fe artari, ficut in conclavi fe- Sc juridicae quilibet aflentire teneatur abfque 

eundum difpofitionem juris debent fe fubji- exceptione 5 & ex nunc quilibet eorum , vc- 

cere cardinales Sc artari permittere; tuncip- lut fupradidum eft , ad terminandum om* 

fo fado incurrant omnem pxnam tam a jure, nes differentias , qux de modo , tempore Sc 

quam ab hominibus inflidam Sc promulga- loco congregandi concilium inter eos , vel 

tam ei , qui fuum occiderit pontificem. Occi- inter duos , alio congregare nolente , ut di- 
dunt enim pontificem , cum nullum certum dum eft , oriri poflent , quas omnes prxdi- 

haberi volunt , Sc ulterius univerfum Domini di terminare debeant Sc teneantur , ut fu* 

populum , cum ipfum non uniti caufa fint , pra. Teneantur infuper per obligationes prx- 

Sc promittant eledores eorum numquamab- didas , quifquis eorum eledus fuerit , aliis 

folvere eos , nifi in cafu mortis , necaliquali- £ duobus dominis per authenticas litteras hoc 

ter cum eis difpenfare. k notificare infra duos menfes ad plus. Ec 

3 Teneantur etiam didi eledi cum accep- quia humana his diebus peflimis malitia po- 
taverint , immediate vovere & jurare folem- tius mundanum favorem admittere , quam 

niter, ficut fui principales juraverunt bona divinum vifa eft trepidare , & amplius or- 

Sc fincera fide incedere , nec ab aliquo quod bis fupplicium quam divinum evitare folli- 

juftum fuerit & xquum cum fuis collegiis cita eft , & qux apud mundum eft abhorret 

difeordare , Sc cum aliis qui ab aliis vel aii- confufionem , abhorretque minime qux a 

quo eledi fuerint; & fi non fervaverint,num- Deo in xternum omnibus manifeftabitur. 

quam abfolutionem ab obligatione qux pro- Ut iis quantum defuper dabitur occurra- 

xime dida eft , five difpenfationem petere. tur , teneatur quilibet , per votum folemne 

Infuper poffe de fidei fradione Sc infamia ab Sc juramentum & ceteras alias obligationes , 

omnibus notari, abfque eo quod eis liceat qux fupradidx funt , fe obligare. Quod fi 

Fit. Scrift. dr Mtn. *mfl. CoUcft Ttm. VJU Yyyy ij 


i 


Digitized by t^ooQie 



€183 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1184 

infra tempus didum non fcrvavcrit integre A nobis ablata repofetre prohibemur', quanto ma- 
to. infallibiliter , omni praetermifla exceptio- gis primatum in terris omittere debemus , cu- 
nc , cautela , fubterfugio to calumnia, to om- jus procurationem quodammodo gerimus , no» 

•ni inoppofmwn interpretationis adinventio- proprietatem nobis ufurpatione damnabili vin- 
ne, etiarafi in dubiis ad cum interpretari, dicamus , ait B. Auguflinus tranjfumtive xir. 

fpedare to competere declararet , a poteftate q. i . c. Si primatum. Cum enim omnis Chrifii 

Dei & jure pofitivo conccfla , fi ve a potcfta- attio noHrafit inJlruBio , qui ejus exempla (fi 

lis plenitudine quae B. Petro & fucccfforibus pracepta non /equitur , magis diaboli , quarh 
fiuisconcefla fuit ab eo qui dixit apoftolisfuis, Chrijti membrum ejje convincitur , & fetius 
data eftmihiomnis potefias in coelo (fi in terra , infidelis quam fidelis ejje monfiratur xxxvni. 
omni a & fingula -quae fupra dida fun t , liceat difi. N ullus. Contra tales ait Dominus • 0 vos 

omnibus qui ex collegio ejus funt, vehem- facerdotes qui fallitis nome» meum, efferentes 

' pore obligationis prarmiflae fervandae to non ad altare meum panes pollutos , non eft mihi ve - 
fervat* integras erunt, Infuper omnibus prae- g luntas in vobis, lxxxi. dift. oportet. J%ui igi- 
latis& principibus & univerfo Chriftianorum tur talem defideraverit principatum in terris 

populo ab eo fiifcederc , to alteri vel aliis eum fcandalo fidelium (fi fubverfione catholica 

duobus dominis Urvantibus quae fupradidl eccltfia , inveniet confufionem in caelo , ait ca- 
dunt , inhaerere , & illis favere ufquequo non xl. dift. quicumque, 
manifefte to abfque ulla fubtergiverfatione 6. Item , cum dbftinata mente populus 
fuum fecerit & impleverit debitum modis fu- catholicus fcifliis eft in duas partes, &fpes 

pradidis , abfque eo quod nullam incurrant unionis omnino deficiat , nifi pet hunc cef- 

pccnam temporalem five fplritualem ; non fionis modum, malum eft juri fuo cedere; 

obftantc quacumque juris inoppofitum dif- fed valde deterius & crudelius contendere 

pofitione , & claufulam hanc omnimodo , cum tanto fcandalo, ubi nulla eft fpespro- 

quo melius to validius, fi valet, facere te- fedus , nec dicitur quis bonos defercrcpro- 

neatur. Quam quidem licentiam ex nunc pter malos , quia mali dici non poftiint , qui 

irrevocabiliter tribuat & numquam revocare q fecuti majores & in lege domini inftru&os, fic 

juret. Infuper ex nunc promittat , (i aflutn- perfeverant in opinione fua. Ad hoc optime 

tus fuerit, per irrevocabile juramentum fta- quod notatur xxiv. q. 1. c. Ubi glof. Singu- 

tim poft fiuam aifumtionem anathematizare laris. Sic ergo fi totus papatus eflctin obfti- 

omnes & fingulos tam przlatos quam alios natione , cedere tenetur vu. q. 1. c. Cumau- 

cujufcumque conditionis feu dignitatis fue- eem. c. fe , to c. Nifi cum pridem , §.Pragravi. 

rint , qui non adhaereant fervanti promiffa , Ibi ne plus temporalem honorem quam ae- 

to illi vel illis toto pofle faveant, to fi non ternam videatur afiedare falutem. Ita cum 

anathematizaverit feu excommunicaverit ex- pars > quam cedendo poteft Deo lucrifacere, 

prefle , determinet anathemati & excommu- qui magis gaudet fuper uno peccatore , &c. 

nicationi iiliufmodi quofeumque fubjace- l. di. Tua fantfitas , ut fic fit eadem ratio 

re ipfo fafto, qui non adhaeferint & faverint partis ad totum l. quas de tota ff.De reiven. 

fervanti promifia , abfque ullo proceflu aut £x his infero quod dicebam , quod cligen- 

folemnkate juris to abfque ulla alia fenten- do voluntarie viam ceftionis , videntur Chri- 

tix ledione promittat ceterum per obliga- D ftum & fandorum ejus veftigia imitari. Hacc 

tiones fupra didas numquam fuper aliquo ex tra&atu Petri. 

cum aliis difpcnfare. 7. Prarterea fi iftis opponant & majus cer- 

5. Et fi -dicerent quod jus quod eis certum tiufque jus eis competere dicant , to com- 

<ift in dubium revocare nolunt , dico quod petere poflet, fi fic loqui fas eft, in jure pon- 

apud ceteros non eft certum , & quicquid tificatus, quam B. Petro apoftolorum prin- 

dicant , certus fum nec apud eos certum efle. cipi , advectant deprecor , nihil homini jure 

£c ftante dubio praefertim quod eft, infpiciant proprium efle, praefertim poft parentum lap- 

fupplico tradatum eximiae fcholz Parifien- fum. Et fi non cecidifient a jure quod fuae 

fis fuper via voluntariae ceftionis & pacis fan- datum fuerat naturae , neque ipfi proprie tan- 

dae ecclefiae conditum. Infpiciant infuper tra- tum quidquam jadare fuum valuiffent, quan- 

datum domini Petri de Anchorano , cui in tum Deus unigenitus.Nihil quippe habebant* . 

ceteris non parvam confuitationi exhibuere nec ipfam naturam , quod non recepiflent. 

fidem , qui incipit ReverendiJJimo in Chrifio E Ipfi autem natura divina , qux proprie & in- 

patri , 5 c finit in facula foculorum, omen , to dependens eft , fuum efle Deo aequale erat & 

praefertim in §. dixi fecundo quod in eligendo eft, & tamen juxta apoftolum, cum in for - 

hanc viam , (fic. Ubi inter cetera haec funt ma Dei efiet , non rapinam arbitratus eft effe 

verba : Sicut dixi fupra apofiolus perfuadet fe aqualem Deo , fed femetipfum exinanivit 
Corinthiis , ut injuriam (fi fraudem patienter formam fervi accipiens. Hac igitur mei parte 

ferant ,potius quam repetendo fratres fcandali - immo Verius omnium fidelium , revetendif- 

xent. Et paulo poft. His exemplis liquido of fimos patres illos & dominos (a) obfccrat & 
tenditur , quod fecundum legem pcrfe&tonis non (a) Aid omine* illos apud dimfos diaos fummos ponti* 

armis, non contentiofis judiciis , etiam. propria f." s c * ^ u c e ; nlit>et iJlen,ai wb£cctc ' ad i UI0 ? er ^ uti ' 



Digitized by 


Google 



ii85 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix ri 86 

adjurat per omnes adjurationes Sc obfecra- A ptos reperta concordare , vel per alios mo- 


tiones , per quas fidelis fidelem obfecrare Sc 
adjurare potcft , & ante tribunal veri judicis 
& infallibilis convocare in die tremenda Sc 
reddendae rationis, quatenus hoc in cis fen- 
tlre velirit, quod in Christo Jisu>& velint, 
omni diabolica & humana voluptate reje- 
da , unionem quae per pacificam viam fieri 
valet, pacifice profequi & abfque effufione 
fanguinis , pro cujus falute dominas nofter 
Jesus Christus proprium fanguinem non 
horruit effundere. Et fi modi i (fi , quos in 
propria,ut tranfmioto, forma, 6 c fic praefentari 
volo cum tcfHbus & rogatione valida, minus 


dos juftos & rationabiles , qui praefatis reve- 
rendiflimis ut fupra dominis cardinalibus ju- 
ffi, xqui Sc rationabiles videantur, operari 
pro Deo velint praefati reverendiffimi domi- 
ni cardinales ita Sc taliter , quod quies Sc pax 
ffequatur five detur in Dei ecclefiaSc unio fi- 
delium populi Dei &prxdida, ut fupra prx- 
didus dominus Marcus produxit , propofuit, 
fupplicavit, Sc narravk, nomine praefati M. 
D. fui omnimodo, via, jure , & forma fe- 
cundum ftbi , ut afieruit , injunda & man- 
data , quibus metius fcivit Sc potuit , in for- 
ma fupra feripta : rogans idem dominus Mar- 


boni apparuerint, xque bonos five melio- " cus nomine quo fupra me Johannem nota 


res proponant & fcquantur, dummodo quies 
vera de jure Sc de fado fandae ecclcfix , Sc 
unio facra reddatur populo domini , qui fui 
mifericordia prxftarc dignetur Termonibus 
his reditudinem Sc fonum bonum , ut accep- 
ta fint verba mea in confpedu principum. 

7 Quam quidem didam feripturam prarfa- 
tus dominus Marcus nomine quo fupra tra- 
didit & libere relaxavit in manibus prxfati 
domini, domini Johannis epifeopi Oftien- 
fis , didi cardinalis Vivarienfis, vicccancel- 
larii appellati apud prxfatos dominos car- 1 
dinales Sc fequentes eorum collegium , a me 
prius , tamen notariis infra feriptis & teftibus 
infra annotatis & infra feriptis una mecum 
ad mei Sc ipforum cujuflibet claram intelli- 
gentiam dida feriptura vifa Sc leda 5 fuppli- 
canfquc prxfatus dominus Marcus nomine 
& vice prxfati fui humiliter Sc devote prx- 
fatis reverendiffimis , ut fupra cardinalibus , 
quatentis dignentur , Sc eis placeat modos - 
contentos Sc deferiptos in dida feriptura pro 
tollendo Sc exftirpaudo fchifmate jam diutius 


rium infra feriptum , quatenus de prxdidis 
Sc finguiis unum Sc plura ejufdem tenoris 
publica conficere debeam inftru menta. Ac- 
tum Bononix in facriffia S. Francifci , five 
fratrum Minorum de Bononia , prxfentibus 
reverendo in Chrifto patre & domino , do- 
mino Paulo epifeopo Cervicnfi , egregio le- 
gum dodore, domino Raptifta filio Matthxi 
de Burgo S. Sepulcri , domino Thoma de 
Mamardis, domino Fortebono filio Johan- 
nis Forteboni de Cefana, ambobus ftuden- 
tibus in jure civili Sc Bononix commoranti- 
bus ; qui omnes tcftes dixerunt & ademerunt 
fe nofccre reverendiffimos , ut fupra , do- 
minos cardinales , Sc fupra didum Marcum 
nuncium Sc oratorem prxdidum , ut fupra 
omnibus teftibus ad prxdida omnia Sc fin- 
gula vocatis habitis & rogatis. 

Et ego Johannes de Venedis civis Crcmo- 
nenfis Sc habitator terrx S. Johannis in par- 
tita magnificorum Sc potentium domino- 
rum de Malatcftis , imperiali audoritate no- 
tarius fupra feriptus , produdioni, propofitio- 


r f Pl r r * r ' r "r 

in Dei ecclefia durato & vigente, videre, in- u ni, fupplicationi , narrationi, traditioni Sc 


tueri , Sc examinare , quoniam modi con- 
tenti in dida feriptura , Sc omnia contenta 
in eadem pro quiete Sc pace danda fandx 
matri ecclcfix Sc unione populo Dei praefa- 
to , M. domino fuo videntur xqui , jufti Sc 
rationabiles , prout in dida feriptura latius 
continetur. Et fi contenta in dida feriptura 
ut fupra , produda nomine praefati domini 
M.D. fni non videntnr xqua jufta,& ratio- 
nabilia pro danda quiete ecclefixfponfxChri- 
fti Sc unione populo ; tunc per alios juftos 
modos Sc rationabiles qui eis videantur , pro 
Deo exoravit Sc fupplicavit dominus Mar- 
cus nuntius & orator prxdidus nomine prx- 
fati M. D. fui contentos Sc deferiptos in fu- 
pradida feriptura Sc in feriptura unius ejuf- 
demque tenoris cum fupraferipta feriptura 
hic Sc hoc prxfenti inftrumeoro introferta , 
&pcr me una cum teftibus infra feriptis di- 
ligenter difeoffa , examinata SC aufcultata , 
ante prxfentem adum five prxfens inftru- 
mentum confedum dimiffis praefatis reve- 
rendiffimis cardinalibus unius ejufdemque 
tenoris per, me notarium & teftes infra feri- 


relaxationi , & omnibus & finguiis fupradi- 
dis, dum fic, ut prxmittitur, agerentur, & 
Sc fierent , una cum teftibus prxnominatis 
interfui & ea omnia Sc lingula in hanc for- 
mam publici inftru menti rogatus redegi Sc 
fcripfi , fignum meum confuetum apponens 
in teftimonium prxmiflorum. 


INFORMATIO 

Miffa regi Romanorum & Hungarix,de geftis 
inter Carolum de Malatcftis Sc Johannem 
papam XXIII. 

In nomine fanttiffima & individue Tr initatis 
dr unit At is Patris dr Filii & Spiritus-fantti , 
dr glsriofa genitricis Domini noflri JksU 
Christi , Maria femper Virginis , domina 
nojtra , regina omnis unitatis & pacis , em- 
nifque plenitudinis gratia & gloria. Arnen . 

Informatio ad fereniffimum regem Romanorum 
dr Hungaria pro tranquillitate S. Romana 
ecclefia t dr ipfius vera reintegr attono dr re - 

Yyyyiij 


Anno I4i t. 

, Ex rnf. Li- 
blioihea ri - 

ti*- 


Digitized by 



1 1 87 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNImccccix. 1188 

A rmuionc ntimu, s.mjr<u,wi)« A wm fibi divina adffitit dementia , quodtri- 

J I ^ ° rrUtlmo o hAminofin I « llAmitirt Xr O n rr^ _ 


Chrijliano neeejfaria populo. 

P Rimo, quamvis fuperfluum ccnfeat Sc 
prxfumtuofum videatur , minimum ho- 
minem caufam & quietem fandae matris ec- 
clefix immaculatae Domini fponfx , regix 
commendare dementix, caefar > tamen quia 
res poftulat , audet Carolus caufam quie- 
-temqueipfius fandae ecclefix tot conquaffatx 
-jaduris commendare totis viribus fuae fere- 
nifllmx pietati, & hoc prxfumere Caroium 
divina caritas & audita fux benignitas ma- 
•jcftatis impeihint. 

Secundo , humillime recommendare Ca- 
-rolum fervulum minimum facrofandx Ro- 
manx ecclefix & facri Romani imperii, pe- 
dibus exfarex majeftatis , Sc fe offerre prom- 
tum ad honorem & bonum ipfius p odibilibus 
obfequils. 

Tertio , quod Carolus prxdidus animad- 
vertit quemlibet fcrvum quanto diutius am- 
pliufque beneficia fufeepit de manu domini 
fui , quantove voluntarie Sc ex debito fubdi- 
tus eft , fervireque difpofuit & tenetur i tanto 
magis obligatur inquirere, & effedualiter 
quantum in ipfo eft procurare omnia honori 
atque utilitati domini accommodata fui ; & 
fi quid minus utile ac nocivum fuo infpcxetit 
domino imminere» tenetut non laboribus, 
aon minantibus fuppliciis indulgere , ut illa 
toto removeat conatu, quibus Sc obviare toto 
poffe debitum eft. Attendens itaque ipfe fer- 
vus fandx ecclefix ultra debitum quo quif- 
que fidelis debitor eft fandx matri Chriftia- 
nor um ecclefix , fe non folum in propria per- 
fona , fed in fuis olira dominis patre & proge- 
nitoribus fcrvum effe , propterque affumtam 
voluntarie fubjcdionem , & indefinenter di- 
vina gratia hucufque protraham i propter- 


B 


fchifma , abominatio Deo Domino St ange- 
licx humanxque rationi, partum nonfuifi- 
fer. Unde quia illi vifum fuit , nihil tam paci 
utile , quam quod partium divifx voluntates 
convenirent in unum , & hoc minime fieri 
poffe •, nifi per juftitiam & xquitatem conve-- 
hirent ; quafique palam intuens , quod ter- 
tium concilium trifchifma produdurum fo- 
ret , hoc removendum arbitratus eft , & qux- 
rendum quod unicum & indubitatum con- 
cilium fieret Sc non piura, inhocque maxi- 
me -corroboratus & confortatus animo fuit 
idem Carolus , dum fenfitferenitatem fuam 
hoc idem procurare perfpcdabilem militem 
dominum Guillelmum de Prata , tunc ora- 
torem fux celfitudinis. Et quamvis dicere- 
tur per plurimos, quod ex eo unio videbatur 
fada , quod duo collegia unita erant , Sc plu- 
rimi ex duabus partibus uniti in unius con- 
ventione concilii > non tamen videbatur prx- 
dido Carolo fic efies fed potius quod illud 
effet fadurum ex duabus partibus unam a- 
liam tertiam , ex quo fchifma inveteratum 
coaleretur , & aliud tertium prodiret , Sc er- 
ror noviffimus fieret pejor priore. Propterea 
itaque Pifas mific oratores, deinde jpfe ac- 
ccfiSt illuc fupplicans Sc petens, quod unum 
vellent domini ibi congregati concilium de 
communi confcnfu partium fieri , Sc non plu- 
ra, per quod fchifma vetus omnino videba- 
tur extingui debere. Petebat autem in exe- 
cutione hujus tria, videlicet quod locus da- 
retur congruus a partibus non prxeledus, 
Sc tempus congruum , in quo partes quxli- 
bet convenire valerent, & tutela effet parti- 
bus omnibus idonea &iufficicns , & fic quan- 
tum Dominus illi dedit , xquitatem circum- 
fpidens illam tripliciter concedi petiit. Nam 
xquitatem fupplicabat loci , xquitatem tem- 


que multiplicia ab ipfa fanda ecclefia fuis D poris, Sc xquitatem libertatis concilii; qui- 


patribus fibique exhibita beneficia, recognofi- 
cens fe multifariam Sc multum obligatum 
nimis, errare merito putaret, fi tranquillita- 
tem fandx Romanx ecclefix Sc quxeumque 
illi conferentia -non procuraret finccra meate 
totoque pofie. Similiter quoque fi nocituris 
quibuflibet negligeret obviare. Quantum 
ergo fui fragilitas poteft apprehendere, aperte 
cernens ipfe Carolus nihil magis utile tran- 
quillitati Sc commodo fandx ecclefix profu- 
turum, quam reintegrationem Sc indubita- 
tam veramque unionem populi Chriftiani , 
nihilquc magis difpendiofum & periculofutn 
fore quam fchifma, quin immo trifchifma de- 
folativum facerdotalis regni generansChri- 
ftianorum , dicente Veritate , qux errare 
non poteft : Omne regnum in feipfum divi - 
fum defolabitur , & domus corruet fupra domum. 
Quem Veritatis effedum modo experimur 
Videre. Videtur eidem Carolo graviter ni- 
mifque erraffe , magnoque jufte animadver- 
tenda fupplicio fore , fi non procuraffct,quan- 


bus vero rationibus perfuaferit hoc, Sc qui- 
bus negantes fe juftificaverint, & qux parte 
domini Gregorii obtulerit , poterit regia la- 
pientia per hxc feripta fpeculari ; quidquid 
tamen fuerit , humanis exigentibus demeri- 
tis, ad privationem domini G. & domini B. 
pervenerunt, & demum affumferunt quem 
nominaverunt dominum Alexandrum,& fic 
fadurn extitit trifchifma : confideravit qui- 
dem Carolus, nec ideo dcfiftendum fore 
a tradatu vere pacificx Sc certx unionis de 
jute Sc de fado. Mifit igitur reverendum pa- 
trem dominum Cervienfem ad illum qui 
didus fuit Alexander, fupplicando .quate- 
nus vellet hoc ipfum in fe ipfo fentire, quod 
Sc in Christo Jesu , qui cum in forma Dei 
effet» non rapinam arbitratus eft effe fe aqualem 
Deo » fed femet ipfum exinanivit , formam fervi 
accipiens ; placeretque in fe fentire , quod do- 
mino Gregorio per eumdem Caroium per-; 
fuaferat effe fentiendum , ficut uberius habe- 
tuc in geftis Pifis , videlicet quod prxftantius 


Digitized by LjOOQie 




ii89 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. np» 

erat amodo ipfi domino G. feni fumum pa- A da fuis votis fore imaginabatur , hocqucex* 
palis dignitatis relinquere, pacem dare cccle- teris fecific fertur, eunda quippe ei parum 

fise , Deo in monafterio fervire , & iis ani- offerre vifum eft, dummodo favorem illius 

mam lucrari quam propter fummum illiufi cui offerebat, fuo profuturum regnandi pro* 

modi totam ecclefiam in tenebris confer- pofito fperaret. Sicque utriufque confumma- 
vare, maxima jadura anima; propria; & to- tum eft tempus defiderio. Nam ille fperabae 
tius populi Chriftiani. Sed neque hoc proli- muneribus Carolum ad fui obedientiam pro- 
cere vifum eft, ficut per miffa & refponfa in vocare : Carolus vero pacem fandae ecclcfiae 
hisferiptis poterit intueri ferenitas fua. Obiit cum aequitate & juftitia & certitudine reddi 
quidem confummata in brevi dignitate fua , poftulabat , veris quantum ex alto donaba- 

Sc quam fponte noluit relinquere , mors coe- tur perfuafionibus. Nihil valuit illi munera 

git ut amitteret. Cum autem Carolus fenfit offerre orbis Carolo , nihil Carolo illi divi- 
obitum fuum , iterum aggreffus eft pacem g num meritum Sc gloriam utriufque hominis 
ccdefiae fanda; procurare cum reverendiffi- perfuadere. Videbantur illi eunda infcfta , 
mis dominis, qui erant Bononia;, antequam quae poteftati derogarent fuae. Sed tandem 

conclave intrarent , & prxfcrtim cum co qui nofcens Carolum arma parare , & nihil multi- 

nunc dicitur dominus Johannes. Mifiae qui- fariis blanditiis & oblationibus cernens fuum 
dem refponfiones ejus Sc replicationes in his fclicitafTe votum , ad hanc pervenit hypocrifis 

feriptis apparent. Tandem veto certos pro- fpem. Dixit enim cuidam fimplici vjro , qui 
pofuit modos quos fupplicavit cum folemni bonus in partibus illis habetur a plurimis, 
proceftatione ab illis dominis acceptari, ft & vocatur Bonajutus , quod intendebat con- 
boni videbantur ; fi non , humiliter & obnixe cilium a przdcccffore indidum profequi , Sc 
rogabat ipfos meliores vel arque bonos pro- fi deberet vilis clericus remanere , propter 
ducere & profequi. Sed nihil hoc iterum va- ipfum non deficeret quin pax redderetur ec- 
luiffe vifum eft, procqftumquc extitit ad fubli- clefiae. Hoc idem Bonajutus retulit parte illius 
mationem domini Johannis. Quo fado , ipfe Carolo , affirmans fe omnino credere , quia 

Carqlus mifit ad illum poft fuam affertam ^ cum lacrymis tam pie in fui Sc aliorum mul* 
eledionem, iterum fupplicans pacem fua ope- toru m praefen tia hoc obtulerat , quod multos 

ra ecclcfiae fandae dare, Sc memorans eum- ad lac ry mas compulerat. Adjecitque quod 

dem, quod alias indeficienter promiferat, nihilominus dixerat, per alium immediate 

cum fuis time reverendiffimis fratribus toto ipfum fccuturum certiorem Carolum de fui 
poffe operari pro pace Nunc autem quo- optimam facere voluntate. Ad quem Carolus 

niam ipfi prz ceteris incumbebat & debebat , rcfpondit ■, quod Domino Deo gratias agebat, 

poteratque , nulla aliorum culpa valebat ex- & quod vere optimum etat novum, dumme- 

cufari , fi pacem non redderet , quam reddere do verbis non difereparet intentio , de quo 

debebat & poterat. Hzc tamen latius indican- valde dubitabat , propter illa quz de illo fue- 
tur per feripturas reverendi patris domini rat expertus. Dicebat etiam quod non quz- 
Cervienfis & domini Marci dc Vcruchuio, rebatur quod ille remaneret clericus, fed de 

quas fupplico ferenitatem fuammet non pi- ^ majoribus poft dominum futurum papam 
geat legere , & pnecipue ubi figura manus cardinalibus , in cafu quo cederet fuz digni- 
ap ponitur notandi fignacuium.Fruftra tamen tati propter pacem & veram unionem populi 

hzc nullum fortira effedum unionis tentata Chriftiani. Et dicebat quod fi hoc ille faceret, 
fuifte videntur. Vere numquam fere menfis vel alii acwerfariifibi afientirent, & fic vera 
pertranfiit otiofus , quo a tradatu pacis Ca- pax Sc unio fequeretur cum fuis zterno prz- 
b-olus refiliret. Ille vdro non ea quz pacis e- mio Sc gloria 5 vel alii diftentirent , Sc fic vi- 
rant & zquitatis quzrcns, folum atque in- dor gloriofus cum aliorum confufione per* 
defeffc vidoriam quaerebat ,& nullis blandi- fifteret. Obtulit infuper, fi hoc ille agere vcl- 

tiis ^oblationibus ad fui obedientiam allicere let , Carolus fibi affiftere circa illud toto pof- 

Carolum przdidum potuit memorans ami- fe,& eunda quz illius fuerint boni&gloriz 
citias inter ipfos initas, & indefinenter ferva- procurare. Poft paucos quidem dies acceffic 
tas , a tempore quo cubicularius fuerat feli- £ ad Carolum egregius dodor juris dominus 
cis recordationis domini Bonifacu , Sc poft- Petrus deRochaconciata, qui cum magnifico 
quam fuit cardinalis , & poftmodum legatus, domino Penfaurt Malatcfta fratre fuo mo- 
ufque ad tempus illud quo divina difpenfa- rabatur, Sc ex parte fupraferipti qui dicitur v 
tione ad papatnm fuit afluimus? quarum qui- Johannes poft multa generalia circa mate- 

dem amicitiarum non intendebat oblivifei, riam iftam dida, ad has demum conclufio- 
ncc minuere propter dignitatem, fed augere. nes pervenit fub hujufmodi effedu , quod ipfe 

Quzfivit igitur ille continuo multiplicatis dominus Johannes cogitaverat, quod ad ma- 

aftutiis velle videri pacem quzrete , nec quo- gnam infeftationem , quam faciebat fibi Ca- 

que pacem fatebatur , nifi papam remanere rolus, vel movebatur ex reditudine confcien- 

unicum certus foret, ficut de jure fe eflfc & tiz tantum , vel quia honorem ex tradatu 
indubitatum papam afTercbar. Nihil omific , unionis fperabat , fi in qua laborabat fequere- 

quod non offerret omnibus Italis , quz fccun* tur , vel propter utrumque. Et licet cognof- 





5T9t ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1192 

ceret, fe non teneri ad ea qux offerebat, im- A Ad hoc refpondit, quod non, quia non 
/no abfurdum videretur, quod ipfe unicus erat decens , quod ipfi juridice privati omni 
& indubitatus papa cum adverfariis fuis dam- poffeffione , aliqua uterentur poffeffionis ju- 
natis hxreticis a Deo & univerfali ecclefia in rifdi&ione. 

facro concilio Pifano vellet convenire & Iterum interrogavit fi contentabatur, quod 
affentire, quod certum fuum jus cum illis, adverfarii fimul , vel quicumque ex ipfisvel- 

qui nullum habent , revocari videatur in du- let accedere , accederet tamquam papa apud 
biurn. Tamen qnia difpofitus femper fuerat obedientes fibi , quoufque per concilium ter- 
& erat toto poffe complacere ipfi Carolo , minaretur de modis fedandi fchifma per 
quodeumque trium affe&ar et, vel fi duos fi- viam judicii. Et fi contentabatur , quod vi- 

mui modos difpofuerat proponere & profe- debatur honeftum & xquum , quod quilibet 

qui , per quos Carolus intenta haberet. cuftodes & officiales concilii pro fui tutela 

Erat enim contentus concilium quod vo- & concilii libertate & aequitate ponere poffet, 

caverat declarare celebrandum, & celebrare ficut ipfe folus volebat, 

ki loco in quo omnes adverfarii fui poffent fi Ad haec refpondit expreffe , quod nullus 

vellent cum obedientibus convenire. ifiorum affentiretur umquam rationibus fu- 

Erat contentushabilitare voces fuorum ad- pradi&is. 
verfariorum , quibus carent ex quo excom- Tunc Carolus refpondit , quod regratia- 
municiti funt & haeretici, contradicentes ter- batur multum domino mittenti illum de 
minationi facrofan&x univerfalisecclefiae. prxeipua affe&ionc & dile&ione quam gc- 
Erat contentus locum concilii tutum fa- rete videbatur erga totam domum deMala- 
cere , & ut Carolus infpiceret quod fincere teftis & perfonam fuam. Infuper regratiari 
intendebat incedere, & cum maximo honore non erat fufficiens, quod ipfum minimum 
ipfius Caroli , volebat quod fi odo magnates fervulum fandi* matris ecclefi® inter cete- 
cligerent ad tutelam concilii , velut moris eft, ros Chriftianos offerebam velle pr*nimia ho- 

Malatefiam Penfauri , & ipfum inter didos norificari gloria , qua principes & majores 

odo eligere sdcfi feptem, ipfos duos inter fep- decet glorificari , non ipfum > & quoddomi- 

tem ;& fi fex, ipfos duos inter fex ; Sc fi quin- £ nus fuus bene fciebat, quod ipfe non tani- 
que, ipfos duos inter quinque, &fiquatuor quam principalis, fed tamquam minimuik 
fi militer, & fi tres fimiliter, & fi duos, quod ecclefi* membrum unionem per viam ju- 
ambo effent , & fi unus ipfe Carolus ille effet. fiam & zquam quxrebat > quod hoc noti- 

£x quo percipere poterat , quam fincere in- ficaret domino G. cujus erat obediens , & ad 

cedebat , & quantum de domo fua confide- quem principaliter fpedabat , faltem pro una 
bat, & prxeipue de perfona ipfius Caroli, parte ,& quidquid ab ipfo perciperet rcfpon- 
quantnmque promtus erat ipfos exaltare & fionis , prxdido domino notificaret : verum 
honorare. non ratione refpondendi , quia nullum papa» 

Et ut amplius Carolus cognofcere poffet tus jus nec jurifdidionem fibi Carolo com- 

quantum ipfius honoris exaltationi prxfatus petere fciebat , & propterea cum omnis foret 

dominus promtus effet , inquiebat prxdidus inanis refponfio, quam fine voluntate domini 

dominus Petrus, quod dominus fuus papa fui faceret , collationis gratia aliquid diteret. 

Johannes erat difpofitus, quandocumque Non igitur ratione concludendi, quia ad 
concilium effet congregatum , dicere coram ^ ipfum non fpe&abat, ut prxdixerat, fed caufa 
prxlatis, regibus, principibus & unitferfo con- conferendi dicebat , quod videbatur fibi Ca- 

cilio,quodadeacondefcendiffetadquxcon- rolo videre di&ura dominum Johannem 
defeendebar , nifi propter immenfam & con- quxrere per modos quos proponebat fibi foli . . 

tinuam dile&ioncm, quam erga ipfum Ca- ante omnia velle pontificatus poffeffionem 
rolum continue gefferat, cujus prxeipue in- acquirere. Certum quidem eft nullam efle 

tuitu & prece faciebat. majorem pontificatus poffeffionem , quam 

Concludebat igitur & rogabat Carolum, habere univerfalis ecclefi* plenam obedien- 
quod fibi placeret velle hunc modum pro- tiam. Ipfe vero volebat quod ad fui voca- 
fequi. Nam juftuserat & xquus, & cui par- tionem tantum tota congregaretur ecclefia : 

tes deberent affentire , & ex eo unio feque- infuper conftituere cuftodes & alios concilii 

retur, quam tanto defiderio Carolus vide- officiales jprxterea folus in habitu & venera- 

batur optare, cum maxima exultatione to-‘ p tione papali concilium introire,. ulterius vo- 
tius domus ipfius Caroli, & prxfertim fux ^ ces habilitare folus cujuflibet obedientix, 
perfonx. affentientibus fuis adverfariis in illa quam 

Ad hxc Carolus antequam refponderet m- nunc poffident obedientia. Ex quibus fi his 
terrogavit prxdi&um dominum, ut magis qu* volebat, fui affentirent adverfarii, non 
clare rcfpondere valeret, fidibus dominus infpiciebat Carolus opus effe ulterius de 
Johannes contentabatur. quod adverfarii e- jure papatus difeernere, cum per hxc aperte 
-tiam convocarent concilium prxdi&um au- conceffum effet fibi foli poffeffionem & jurif- 
ftoritate quam habebant, vel non exfpoliati di&ionis adminiftrationem competere. Un- 
omni poffeffione fe prxtcndcbant habere. de ergo & .fupcrfluum foret propter difeer- 

nendum 


Digitized by 


Google 



ii93 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mcgccix. 1194 

nendum litem papatus ecclcfiam congrega- A era: unionis tra&atum, Deo jubente, qui om- 
re , Sc .quod haec quae dixerat nihilominus nipotens & mifericors cft Sc pr«eftabilis fu- 

nunciaret G. ut ipfe cujus intererat principa- per malitiam populi fui. 
liter refpondcre poflet quae vellet. Dubita- Unus quidem modorum cft , quod vo- 
bat tamen , immo certus erat quali , quod lentibus domino G. & domino B. cedere Sc 

ifti modi non viderentur ipfi domino G. renunciare, vel altero eorum tantum , domi- 

jufti neque zqui. Atque licet dominus fuus nus Johannes fimiliter velit. £t volentibus 

vellet Carolum tam fublimiter honorare , domino Johanne Sc domino B. dominus G. 

& quamvis Carolus propter fui privati ho- fimiliter velit. Et quoniam duplex eft mo- 

noris ambitionem dominum G. ad hzc hor- dus cedendi, unus qtiidem eft per fe , alius eft 

taretur, non credebat ipfum dedecus fuutn per procuratores legitimos, ut tollatur, quan- 

velle propter falfum ipfius Caroli honorem. tum dominus dederit , omne fubterfugium , 

Et propterea quoniam ex hoc non putabat omnifque cautela impediatur , ex nunc do- 

unionem fequi, recordatus quod alios pro- minus Johannes & dominus G. eligant unuf- 

pofuerat modos , quos partibus zquos puta- a quifque pro parte fua procuratores idoneos 
bat, rogabat ipfum dominum Petrum, qua- Sc unicuique illorum tribuat unufquifque • 

tenus dominum qui miferat ipfum depre- pleniflimum Sc fufticientilfimum procurato- 

caretur , -ut vellet ipfos videre , & fi boni fibi rium , & mandatum irrevocabile , valida- 

viderentur Sc zqui, ipfos vel alterum ipfo- tum omni robore juris poffibili , per quos pofi 

rum acceptare; & fi non meliores vel zque fint omnes infimul &divifim cedere Sc re- 

bonos proponere & profcqui fincere. Ulte- nunciare. Et fi omnes renuerent & differrenj 

rius petiit eumdem dominum Petrum , fi poft. congruum Sc conventum tempus , ha- 

volebat modos domini fui ipfi tradere in beat unufquifque de per fe ex procuratoribus 

feripeis , iit poflet illos ftudiofius intueri : qui przdidis praedirarum partium tam plenum 

negavit dicens , nolle fuum mandatum prz- Sc irrevocabile mandatum , quod polfit per 

terire. Et poftquam multis argumentis nixus fe folum, cedente uno tantum ex procura- 

eft , modos quos parte mittentis eum denun- toribus alterius didarum partium vice & no- 

daverat perfuadere , nihilque aliud quam £ mine fui principalis folemniter &c quantum 
rcfponfum fibi faftum poflet obtinere , dixit fufficit de jure , cedere etiam teneatur nomi- 

fe ignorare modos , quales fuerint modi per ne fui principalis ; Sc hujufinodi renunciatio- 

Carolum domino fua mifli. Similiter dixit, nem Sc ceffionem quilibet ex principalibus 

quod dominus fuus ignorabat, & quod ade- acceptare Sc ratificare & approbare , Sc cum 

rat pridem , quando Bonajutus dixerat do- aftcdu exeeutioni mandare teneatur , nec il- 

mino fuo de modis iftis , dicens parte Caroli lius exeeutioni contradicere , nec illam im* 

quod cfle debebat inftrumentum in quo modi pedire de jure vel fa&oper fe vel alium quovis 

ifti continebantur apud cancellarium fuum , modo, feu quovis quzfito colore poflit. Nec 
videlicet Fr. Vivianum, Sc quod dominus miretur quifquam quod dicatur de eligendo 
iuus dixerat nullum habere cancellarium, procuratores ex nuqc. Petitur enim ne forte, 
qui hoc nomine vocaretur. Cumque nihilo- quod abfit , principales dicerent velle conve- 

minus apud omnes fuos fecretarios perquiri nire perfonaliter cum adverfariis fuis.vcl cum 

feciflet, apud neminem reperit. Tunc Caro- uno' tantum ,& per fcipfum cedere & renun- 
lus dixit, quod quz dominus fuus diceret, ciare, intervenienteque poftea jufta feu fimu- 
non putabat ipfum modos illos ignorare , D lata caufa feu occafione fibi excufationem 
verum Bonajutus ex fua erraverat fimplici- vindicarent : ex qua perfe&io verz Sc indu- 
tate. Nam Carolus rton dixit inftrumentum bicatz unionis impediretur omnino , vel fal- 
efle apud .Fr. Vivianum cancellarium , fed tem tardaretur cum maximo diferimine ani- 

apud illorum vicecancellarium di&um do- marum fidelium , Sc cum maxifna ja&ura 

minum Vivarienfem. Verumtamen ne do- corporis. Et ne fubterfugium circa hoc effe 
minus ille poflet femper aflertam ignoran- queat, ex nunc cum folemnitatibus & obliga- 

tianf excufare , illos dido domino Petro de tionibus irrevocabilibus , ut fupradi&um eft, 
Rochacontrata tradidit in infraferipta forma. Sc cura majoribus , fi fieri poflimt de jure , 

eligat quilibet ipforum aliquos, & tot talcf- 
1 N NOMINE S S. TR INITA TI S que , quod non fit verifimile omnes eos non 
& individua unitatis Patris & Filii & Spi- acceptare. Sint infuper viri , quantum domi- 
ritus-fantti , & gloriofi/Jim * genitricis Do - _ nus humanz fragilitati eorum dabit , de ho- 
mini noftri Jesu Chmsti Mariae fcptpcr b minibuspofle judicare, prudentes atque Chri- 
Virgtnts domina noftrs. ,p n r quam ver a unio ftianz unionis Sc pacis zelatores, zqui, hu- 

& pax inter Deum & hominem fatta eft , & miles , qui non adverfarios conculcare , fed 

inter diverfa hominum idiomata tn unitate cis in omni juftitia Sc zquitate parati aflen- 
vera fidei & caritatis. Arnen. tire fint, & iftis tribuat plenam & omnimo- 

dam poteftatem , omni juris remedio Sc va- 
iT TI funt modi qui videntur mihi Carolo litudine roboratam , fi principales aut alter 

II poffibiles Sc zqui ad profequendum fa- eorum infra tempus terminatum inter cos 

Vet.fcrtpt. & mon. ompl. Ctllctt. T om. VII. Zzzz 



Digitized by 


Google 


ji9f ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1196 

non convenerint Icu convenerit, cum alio A per procuratorem ,& procuratores eorum de 
feu aUis volentibus convenire > proptci^ ali- modo cedendi feu aliter difeordavefint ; eli- 
qua m -difeordiam , de loco , de tempore , gendi modo praedicto & cura eadem pleni- 

vel modo conveniendi , poffc cum aliquibus tudine poteftatis terminare debeant & termi- 

eodem modo ,& eadem poteftate ab illo feu pent fuper difeordiis quibuflibet , qux ver- 

illis elegis , convenire in aliquo loco libero terentur inter procuratore? modis quibus di- 
de ibi tradare & term inare , prout majori par- dum eft inter principales, ftifeordes terminari 

tiipforum videbitur, & terminationi eorum debere. 

^equiefeere debeat quilibet principalis abf- a Alius modus-eflet , fi primus non vide- 
que ulla exceptione , praeterquam violentis retur bonus > vel illi a dentire non placuerit , 

4c impreffionis manifeftx. Non intelligatur videlicet , quod quilibet eorum per votum 
tamen violentia feu impreflio fada , fi ipfi ex folemne U juramentum & ceteras alias obli-> 
utraque vel qualibet parte pariter tradantur gationqs , quxfupradidx funt; fe obligaret 

& artamur donec concordes fuerint, velut affentire , & , quantum ex parte fua cflet,ef- 

in conclavi cardinales. Infuper ne ifti ad peti- B ficaciter facere , quod unum communi con- 
tionemillius qui elegerit eos, potius hominem fenfu & au&oritate qua quilibet trium fun- 

quam Deum omnipotentem colere & time- gitur concilium congregaretur , faltem intra 
re vokntcs , fubterfugiis inhzrentes , de im- annum, in loco aequo & partibus tuto : quod 
punitate gloriari valeant , quietem fandae ec- concilium a prxdidis tribus , vel faltem duo- 
clefiae & unionem populi Chriftiani impe- bus, fi alius nqllet, poteftatem pleoam habe- 
diendo, fi infra tempus terminatum non fue- ret terminandi ficut vellet fuper fchifmate 

fint concordes cum aliis partis adverfae, vel ifto ,& terminationi illi tamquam verae&ju- 

fi non fiibjiciant fe attari , ficut inconclavi fe- ridicae quilibet affentire teneatur , abfque ex- 

eundum difpofitionem juris debent fe fubji- ceptione , & ex nunc quilibet eorum velut 
cere cardinales & artari permittere » tunc ipfo fupradidum eft , viros eligeret , &q. ut fupra- 

fado incurrant omnem poenam tam a jure didum eft , ad terminandum differentias ora- 

quam ab hominibus inflidam & promulga- nes, qu* de modo, tempore, & lococon- 
tameiqui fuum occiderit pontificem, occi- ^ gregandi concilium inter eos vel inter duos, 
dunt enim pontificem , cum nullum certum alio congregare nolente , ut didum eft , oriri 

haberi volunt , & ulterius univerfum domi- pofiint : quas omnes prxdidi terminare de- 
ni populum , cum jpfum non uniri caufa funt, beant , & teneantur , ut fupra. Teneatur in- 
de promittant eledores eorum numquam ab- fiiper per obligationes prxdidas quifquis co- 

folvere eos , nifi in cafu mortis , nec aliqua-: rum aliis duobus dominis per authenticas lit- 

liter cum eis difpenfare teneantur etiam di- teras hoc notificare intra duos menfes ad plus, 

di. eledi , cum acceptaverint immediate vo- Et quia humana his diebus pdfimis malitia 

vere&c jurare folemniter , ficut fui prjncipa- potius mundanum favorem amittere , quam 

les juraverunt, bona & fincera fide incedere, divinum vifa eft trepidarc,&ampljus orbis fup- 

uec ab aliquo quod juftqm fuerit & xquum plicium quam divinum evitare follicita eft, 

cum fuis collegis difeordare, &cum aliisqui & quae apud mundum eft abhorret confu- 

ab aliis vel ab alio eledi fuerint 5 & fi non ler- fionem , abhorretque minime qux a Deo in 

vaverunt, numquam abfolutionem ab obii- xternum omnibus manifeftabitur, ut iis quan- 

gatione qux proxime dida eft five difpen- ^ tum defuper dabitur occurratur , teneatur 
fationem petere. Infuper poffc de fidei fra- quilibet eorum per votum folemne & jura- 

dione & infamia «b omnibus notari , abfque mentum & ceteras alias obligationes, qux 

eo quod eis liceat contradicere , five aliquam fupradidx funt,fe obligare, quod fi infra tem- 

excufationem facere. Item , teneatur quilibet pus didum non fervaverit integre & ipvio- 

principaliiitn per prxdida vincula infra duos labiliter , omni prxtermiffa exceptione , cau- 

nienfes prxdida omnia aliis duobus dominis tela , fubterfugio , calumnia , & omni in op- 

& omnibus principalibus Chriftianorum pu- politum interpretationis adinventione, etiam 

blicare per publicas litteras & validas. Et fiam- fi in dubiis ad eum interpretari , fpedan; Sc 

bo , vel alter acceptaveriQt vel acceptaverit , & competere declararet, a poteftate Dei de 

refcripferint feu rcfcripfcrit fe contenturi infra a jure pofitivo conceffa , five a poteftatis plc- 

alios duos menfes t tunc teneatur & debeat nitudine , qux B. Petro & fuis fuceefforibu$ 

prxdida profequi& infra congruum temporis E conceffa fuit, abeo qui fuis dixit apoftolis: 
fpatium concludere. Spatium vero mihi con- Data e{l mihi omnis pote fi as in ctrlo & in ter - 

gruum apparer, aliorum quatuor menfium } ra , omnia & lingula qux fupradida funt , 

& fi non cpncluferint , tunc trium menfium liceat omnibus qui ex collegio ejus funt , vel 

ad plus conveniendi infimul ad difeordias tempore obligationis prxmiffx fervandx & 

terminandas eledi fpacium habeant. Poft- aon fervatx integri erunt. Infuper omni- 

quam vero convenerint , modus circa eos bus prxlatis , principibus , & univerfo Chri- 

(ervandus mihi apparet , qui fervatur in fum- ftianorum populo ab eo difcedere , & alteri 

mi pontificis clediope. Quod fi cedere & re- vel aliis duobus dominis fervantibus qux 

nunciarc confcnlerinf , ycl faltem duo ex eis fupradida funt inhxrerc , & illi? fovere uf- 



Digitized by 


Google 




u 9 y ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1198 

qucquo manifefte & abfque ulla tergiverfa- A tabat, fperans fe juftam fovere caufam , pro- 
tione fqum fecerit & impleverit-debitum priam pateretur ja&uram , de quo Carolus 

modis fupradi&is, abfque eo quod ullam pae- fumme dolere debebat , tamquam de fuo 

nam incurrant temporalem five fpiritualcm, amico praecipuo, parato femper fibi inom- 

non obftante quacumque juris in oppofitum nibus complacere. Siquidem ipfe Carolus 

difpofitione , & ele&am hanc omnimodo dolebat fui excidio. Nam fuum quafi puta- 

quo melius & validius fieri valet, faccrete- bat, & ficunicuique videbat non nifiinfeli» 

neatur. Quam quidem licentiam ex nunc ir- cem vi&oriam effe , & concludebat fi per ex- 

fevocabiliter tribuat & numquam revocare hibitionem tutelae , feu per juftum aliquem 

juret. Infupcrex nunc promittat perirrevo- modum 9omplaccndi ipfe dominus Malate- 

cabile juramentum ftatim anathematizare Sc fta putaret didum dominum Johannem pofi- 

& excommunicare omnes & fingulos tam fe fibi Carolum reconciliare > rogavit quod 

praelatos quam alios cujufcumque conditio* placeret reddere provifum : quoniam para» 

nis feu dignitatis fuerint , qui non adhaereant g tus erat nihil fibi pofiibile propter hoc omit- 
fervanti promiffa , & illi vel illis totopoffc tere. H*c igitur retulit effc&ualiter tam pro 

faveant. Et fi non anathematizaverit feu ex- parte didi domini Johannis , quam fratris 

communicaverit, decernat anathemati & ex- fui fupradidi praedidus dominus Dyvus. 

communicationi illiufmodiquofcumqucfub- 4 Ad illa autem Carolus refpondit con- 
jacereipfo fado , qui non adhxfcrint^ fave- tradam cum illo amicitiam fe femper fer- 

rint fervanti promiffa abfque ullo procella vaffe , & poftquam cardinalis fadus fuerat, 

aut folemnitate juris , aut abfque ullo alio teftis extitit experientia quod femper fueraC 

fententi* latore , promittat ceterum per obii- fervus luus. Nunc autem quidquid feciffet> 

gationes fupradidas numquam fuper aliquo fuus erat amicus , & opere oftenderet fi res 

cum illis difpenfare. Et fi dicerent quod jus poflularet Carolus ipfe fe magis & verius di* 

quod eis certum eft in dubium revocare no- ligere , quam ipfe eum : nec miraretur , fidi- 

lunt, dico quod apud ceteros non eft certum, cebat fe nunc amicum & non fervum , quia 

& quicquid dicant certus fum neque apud debitum eft inimicos diligere. Non decec 

cos certum effe , & (lante dubio praefertim q quidem duobus dominis fervire & ideo non 
quod eft , infpiciant fupplico 'tradatum exi- vocat ipfum dominum, de affedione quam 

mi* fchol* Parifienfis fupej via voluntari* oftcndebat,& offerens gratias, fe fperaredi- 

celfionis & pacis, &c. Utinfupr a in infirumen - cebat in divina bonitate & mifericordia , fc 

to anni 1 4 1 o. die 1 3 . Maii pag. 1183. H fl ue probaturum opere , quod ipfe illum non mi- 

• illa, verba, ut accepta fint verba mea in nus in fui falutem diligebat , quam illeCa* 
confpedu principum. rolum ad gloriam & commodum orbis. Di- 

3 Poft vero per non nullos dies accelfit ligebat namque ipfum caritate non fida fcd 
ad Carolum dominus Dyvus de Penfauro do- tranquillitatem matris & domin* fu* am- 
dor juris, orator pr*didi fratris fui Malate- piius diligebat. Excidium illius dolenter in k 
ft* de Bononia ad didum Malateftam primo fpiceret , fed dolore graviori jaduram fan- 
miffus, qui dixit parte domini fui, videlicet d* ecclcfi* & defolationem divini patieba- 
didi domini Johannis, quod primum vin- tur populi. Porro fuum propter hoc non for» 
culum caritatis , quod cum Carolo ipfe con- midabat futurum excidium. Licet enim fe 
traxerat, femper ejus animo ftatuerat indiffo- D multis reatibus fupplicio noxium fateretur 
• lubile fore , & non nifi vita abeunte diffol- non tamen minuere reatum , fed neffuppli- 

vi, quod multis approbavit indiciis pr*teri- cium fciebat ,fcd indignationem fibi majo- 
torum experientia, futurorum verifimilitudi- rem vindicare ab omnipotente judice jufto, 
ne: unde, & dominum fuum adjundumdi- fi reditudinem juftiti* & conferentia quieti 
cebat , & dolere 'C arolum-, quem femper fanet* ecclefi* profequi delineret propter 
pr* ceteris dilexerat , & in quo fpem gefferat privati fupplicii timorem, auc propter fpem 
fingulafem, & quem fu* intentionis fuerat & mundani gaudii. Sciebat enim effe neceffe ut 
erat toto poffe fublimare & honorare , ce- fcandala evenirent j fed v* futurum illi pet 
teris fere omnibus Chriftianis & eorum prin- quem fcandalum venerit. Nonquarrcbat ip» 
cipibus& magnatibus iri obedientia fua exi- fe Carolus fufeitare fcandalum , fed fufeita» 
flentibus, folum fibi contradicere & illi fe tum extinguere > & propter hoc omne pri» 
opponere , de quo non tantum propter fei- vatum commodum derelinquere. Similiter 
pfum dolebat, quantum propter ipfius Ca- E rogabat illum ut vellat ; & fic fui ipfius Sc 
roli honoris «ftacus detrimentum., quod ex amicorum fuorum & totius ecclefi* pericu* 
fua opinione fibi' cernebat immitiere. Dole- lum evitaret, non cum fui damno, fed cum 
bat infuper fumme, quoniam audierat Ca- maximo detrimento & gloria coelefti & terre» 
rolum arma parare : non quia bellum for- na. Hoc modo nulloque alio cum ipfoCa» 
midaret, fciens fe potentem inimicum ; fed rolo contradam poterat amicitiam fervare & 
quia undique fe nimis conipiciebat amiffu- augere. 

rum, quomodocumque res exitum fortire- 5 Dicebat tamen Carolus pr*didodo- 
tur. Nam fi ipfe fuccumberet, quod non pu- minoDyvo,fe non parum mirari , quod do- 

Vet. Script. & Mon. ampl. Ctllett. Tom. VI I. Z z z z ij 


i 




Digitized by LjOOQ ic 



1 199 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI m ccccix. iioo 

minus fiius tot bona nuntiaverat ipfi per eum, A beatiffimz Virginis Mariae , per quatn meruic 
& nihil refponderat , fcilicet 0 vellet accep- ejufdem fieri mater qui illum creavit &redc- 
«are modos proppfitos 5 vel fi non, quare mit, qui & a tot periculis liberavit, atque ad 

meliores vel aeque bonos non propofuerit. (ublime culmen Romani evexit regni 5 quati- 

6 Tunc ille poftquam conatus fuit jus il- nus omni privata voluntate abjeda , divinum 

lius in papatu variis difputationibus .juftifi- viriliter proponat honorem, & fidelium Ca- 
care , dixit fe aliqua audiifle de aliqua feri- cro-fandz matris ecdefiae opportunitatibus 

ptura per C. ad dominum joHANNEMmifla, dc quieti provideatur. Novit enim optime 

quid tamen illa fuiflet ignorabat. Ut igitur regia fapientia, quod, quantum fenfus ca- 

nullus dimitteretur ignorantiae locus eofdem pit humanus , duobus his diebus maxime cc- 

modos, quos ante per plures dies illi domi- clefia indigere videatur, quorum unum fine 

no dominusPetrus tulerat, iterum perdicum altero facere, aut parum aut nihil prodefle 

Dyvum mifit , deprecans di&um dominum videtur. 

quid fibi refpondere placeret. g 1 r . Indiget quidem unione > & haec fi fine 

7 Et ut videat ferenifiima providentia re- certitudine fiat, quid proderit? aut quomodo 

gia Carolum non adeo prxfumtuofum fu i fle, vera & certa fieri valebit, nifi de concordia 

quod novos per fefubftantialiter modos inie- partium , & fpecialiter illorum, quorum 

rit, (cire putat Carolus clementiam fuam , principaliter intereft > & quomodo poflunt 

modum ceffionis primo prae ceteris ab eximia veri apimi concordes efle , fi aequitas exulat , 

univerfitate Parifienfi fuifle approbatum , & & fi potentior debiliorem omnino voluerit 

hanc viam magis certam magis caritativam fuperare & conculcare ? Ubi enim non eft 

& meliprem omnibus aliis multis afleruere aequitas , pax animorum efle non potefl ; & 

rationibus. Illam poftmodum collegium Gal- ubi pax animorum non eft , ibi caritas & u- 

licanum , inter quos erat ille , qui dicitur do- nio efle non poteft , fine quibus Domino Deo 

minus B. & juraverunt i ut doceri poteft per placere non poflumus , qui eft caritas & uni- 

publicum inftrumentum. Similiter etiam coi- tas. 

legium Romanae ecdefiae tempore cletiio- C Vel fi per viam concordis ceflionis non 
nis domini Innocentii, &poft mortem ejus deveniretur ad unionem, per quam viam 

terApore ele&ionis domini G. Hoc etiam ipfc certior fieri vllebit , quam per viam concor- 

juravit & vovit , & per inftrumentum pu- dis concilii , quje judicium certum reddit , 

blicum & ipfius bullas admultas orbis par- & ab omni judicis fufpicione alienum , & ab 

tes miflas hanc viam dominus B. approba- omni cautela declinandi jurifdi&ionem judi- 

vit in concilio fuo cum certis circumftantiis. cantis. 

8 Itaque tamquam viam approbatam , & 12. Didum eft alio indiget Chriftianus 

a duobus partibus acceptatam , antequam fa- populus , fcilicec reformatione ccclefiz uni- 
dum fuiffet novum fchifma Carolus illam verfalis , proh pudor ! Patet ferenitati fuse 
propofuit. quantum deformis fit, & przcipue in prse- 

9 Secundus modus quem propofuit, eft latis ecclefiz , ad quos Dominus dixit : Vos 

modus concilii. Hic approbatus eft per fa- cjlis lux mundi. Non poteft civitas abfeondi 

erorum patrum confuetudinem & per facros fupra montem pofita , neque accendunt lucernam 

canones, quod patens eft. Infuper per tra- & ponunt fub modio , fed fuper candelabrum , 

datum eximiz univerfitatis Avenionis. Nihil ut luceat omnibus qui in domo funt. Et certum 

igitur Hovi dedudum eft per ipfum Caro-, eft reformationem veram fieri non pofle, 
lum in viam concilii , nifi quod lis pendere nifi concilium fit tutum & liberum. Nunc 

yidetur manifefte , dubitatio eft de jure autem advertat ferena ipfius circumfpedio, 

papatus, ad tollendum dubium utrum con- quomodo liberum poteft efle concilium , fi 

cilium audoritatem ceream habuerit , & per illum timuerunt papam remanere, quem im- 

confequens ejus judicium. Circumftantiam pugnare neceflc fuerit > fi ecclefiz reforma- 

illam apponi fibi vifum eft bonum , propter rio intendatur, maxime quidem nec tutum 

certam faciendam unionem cum zquitate & erit , nec liberum , fi in terris fuz fubditis po- 

finccritatc , ut per illas omnis via fubrerfu- teftati temporali & fpirituali concilium fiat, 

gii & impedimenti contra facram unionem Et ut ferenitas fua credat ipfiftn non dicere 

auferatur. Verumtamen fua conclufio eft , E hoc fine caufa, hzc funt verba quz a quor 
quod fi meliores iftis modi proponantur , ad dam , qui licet ex obedie^tia domini Johan- 

profecutionem & profedum , illos quantum nis , fic tamen unionis zelatorem fe oftendit, 

cx alto dabitur , totis viribus promtus eft fuz ad ipfum Carolum mifla fueruftt. 
ferenitati , cujus prz ceteris intereft , primo 1 3 . Dominum Johannem , quamvis illi 
parere &affiftere, deinde ceteris omnibus ne- obediat, non minus zgre fert ipfc, quam 
4 um magnatibus , fed minimis Chsiftiano- Carolus, cum ipfe fit homo notorieinfama- 
ru Pi* tus de homicidio & aliis criminibus etiam , 

10. Supplicat ergo devote & humillime cum omni die fcandalofa operetur; & fi ipfe 
clementiae fuz per vifcera mifericordix Do- haberet folium fine freno , ipfe cum fua cru- 
mininoftri Jlsu Christi, & per humilitatem delitate & nequitia deftrucret totum mun- 




' Digitized by 


Google 



. i2oi ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. 1201 

dum. Et ad Calblum verba dirigens, inquit; A fupra illos ad quos tangit, quia bene inve- 
Ita <juod non immerito vos opponitis fibi pietur modus & vera caufa. Haec omnia non 

verbo & opere, quia veftra & ftatui vcftro funt verba Caroli , fcd illius, 
intereft, to dicitur vobis nota effe. Tertio di- 14. Hzc illius qui de obedientia didi do- 
cit, quod frenum quod ipfe habet, eft quia mini Joh annis verba fuere, quz ideo fuo 

ccclefia non cft integra , to timet exinde pro* culmini nanciantur per Carolum , ut przvifa 

pter ejus demerita, quod in futuro concilio' ab iis qui fadi notitiam ab experto habent, 

non deponatur , ut detur pax ecclefiz uni ver- ut melius providere valeat effe & quieti fan- 

fali. quoniam Parificnfcs jam nonnulli incoe* &z ecclefiz , ut pote ei ad cujus officium prz 

perunt tangere iftum partum, cujus caufa ip- ceteris fpedat. principibus , cum Romanus 

fe quzrit facere concilium in loco libi fido, rex fit filius , advocatus to defenfor ecclefiz, 

& ubi ipfe habeat utrumque gladium. Et cum Et utinam fua clementia apprehendere pof- 

propofuiffec ubi concilium fieri deberer, non- fet, vel vere illi referrentur quomodo res de- 

nulli , ut Francigenz, dixerunt quod fieret dudx fuerunt to quotidie deducuntur, & 

ultra montes in Sabaudia , vel in Francia ; a- B przlacorum opera nofce poffit : quia aperte 

liqui, licet pauci, in Alemannia i ipfe vero videret, quod Spiritus Domini non habitat 

dixit , quod fieret in confinibus Italiz , pro in illis. Non nili enim carnalibus vacant , non 

commodiori & utiliori commodo omnium : verentes quod Dominus inquit : Non habita- 
to. in hoc folus fuit, nominando locum tu- bit amplius Spiritus meus in homine , quia car $ 

tum to liberum, videlicet Veronam vel Pa- efi. 

duam. Alii, ut Romani, dixerunt de Roma, 1 5. Et ut amplius fua fc renitas notitiam 
to de Roma fe finaliter concordaverunt, con- tra&atus habeat cujuflibct , quot circurriven- 
traditione cum quadam fata : allegantes qui tionibus rem fantz ecclefiz conculcare fata- 

concordabant , quod Roma eft communis gunt , nonnulli modum alium propofuerunt, 
patria, ficobiftamcaufam ipfe vadit Romam, videlicet bonum effe unumquemque con- 
ut ibi publicet ditum locum pro futuro con- tendentium , ut ita dicatur , fuam congrega- 
cilio faciendo. Et dicit przdi&us, quod nui- C re de per fc partem , & poftea in loco in quo 
lum videt remedium , ut ponatur ifii frenum, concordaverint , convenire 5 to fic concilium 

nifi concilium fieret in loco tuto to libero, congregari iaffignantes hanc rationem, quod 
ubi domini fantz ecclefiz przlati , to amba- non efi juftum neque zquum , quod ille qui 
xiatores regum to principum, dominoriim to habet majorem au&oritatem to pofleffionem, 

univerfitatum valeant to poffint pro falute zqualis fiat in conventione & congregatione 

Chrifiianitatis libere & tute loqui > to ad hoc cum his , qui minores falcem in poffeffione 

confequendum effet remedium, quod iftedo- funt. 

minus , quem vos fequimini , videlicet domi- 16. Supplicat ergo ut «dementia regia di- 
nus G. difponeret fe pro communi bono cor- gnetur intueri , quot hic fallaciz latent , to 

poris Chrifti myftici , & pro honore fuo recu- quam pcriculofa hzc via fit , non folum par- 

perando , dare pacem ecclefiz to fibi per tibus , fcd univerfo ecclefiz bono, 
hunc modum , fi fibi videtur , videlicet quod ^ Primo namque fcqueretur hoc inconvc- 
jpfe peteret to diceret quod vult cum fuis in- niens, quod ubi queritur quod judicium fit 

terefie concilio, ita tamen quod fiat in loco certum /fieret obliquum duplici ratione vc- 

fccuro to communi : in quo fi in aliquo ipfe rifimiliter. Et prima eft cum quilibet ex con- 

forte defecerit , vult ftare juri , &c. Et hoc ca- tendentibus , ut ita dicatur , alios dicat unio- 

fu fi hoc vult facere , fperat quod ipfe to fui nem impediviffe propter ambitioncm,& cum 

remanebunt cum honore. Et dicit , quod be- quilibet fcmel malus, femper przfumatur ma- 
ne reperientur przlati boni & virtuofi , & c- lus ; verifimile eft , quod quifquis eorum am- 

tiam ex parce nonnullorum regum & princi- bitiofus , nihil relinquat cum parte fua ope- 

pum , qui dicerent , fi erant in loco cuto to rari, ut papa • remaneat , to promiffionibus 

libero , quod ecclefia uniatur hinc inde , non munerum non parcet propter hoc , ut ante- 

obftantibus quibufeumque ; to quod pro tan- quam ad judicium conveniat cum adverfa- 

to bono, ut ccffet omnis fufpicio, eligatur _ riis fuis, przlatos fuz partis fibi benevolos 
unus pacifice & quiete , qui ceteris przpona- c ad concilium ducat , to odiofos adverfariis 
iurin fchifmads remedium. Et fi ifte homo faciat. Ex his enim duobus manifeftum eft 

crudeliffimus ultra & fupra Neronem nollet plerumque homines a virtute divertere, 
fponte cedere, habebitis intentum : alias di- 17. Et fi refyondeatur quod hoc facere 
cit invenietur modus, quod ipfe inconcilio poffent , dato quod commune, ut Carolus 
deponetur , non obftante quod dicatur, quod petebat , congregaretur concilium ^videlicet 
papa non poteft accufari nifi de hzrefi > to di- beneficia offerre to odia feminare, 
cit quod eo ipfo quod papa abjicit a fe cor- Replicatur, quod non tam faciliter nec 
pus Chrifti myfticum , fe partem faciens, de- tam occulte poflent hzc traftari to fieri 
ponendus eft. Et in hoc dicit quod Parificn- quia fieri non poffent occulte , provideri pof- 
fes concordant , to fpecialiter in odium pe£ fet , & tra&are to acceptare multi timerent, 
fonz. Et iftum modum dicit quod dimittatis verentes fupplicium to confufionem. 

Zzzziij 


C 


Digitized by L^ooQle 



1203 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix 1204 

18. Secundo, Ut prius di£tum eft,fequc- A nullus poffic induci teftis, qui fton fit de aliqua 

tetur fufpicio judicis, dato enim quod nui- partium , fi divifim antequam conveniant 
Jus hoc quaereret , quaelibet partium fufpe&a fuerint congregati , pars quaevis , qua: fciverit 
Tcddcretut, Sc per confcqucns ille qui fuc- fe minus jufte procefliffe , teftes fubornabit , 

Cumberet , forte declinaret judicium , alie- & infljuet quomodo conveniant tempore 

gans judicem fufpc&um non irrationabili- interrogationis; quod quidem faciliter fa- 
bus argumentis. cere poterunt habentibus eos in fua ditione, 

£t fi refponderetur , quod haec ratio effet, & non prius examinatis communiter, quam 
conceffo quod conciliaretur , ut petitur. fecreto Sc private inftru&is. Haec autem non 

Replicatur quod non , ratione in replica- fic faciliter fi non prius private quam cona- 
tione praedi&a. muniter in fua ditione teftes habuerint. Si e- 

1 9. Tertio , ubi unio quaeritur , ab augen- ftim tentabunt quos in fua potcftate non ha- 

•do divifiones animorum incipietur, quia bebunt fubverterc , non cft verifimile teftes 
unufquifque partem cognofcit fuam , & ani- g fubornationi tam faciliter aflentire,& mirum 
oio in illa confirmatus videtur. D foret fi non pcriculofa tentatio deprehende- 

Replieatur quod verum eft, quod unuf- retur. 
quifque partem cognofcit fuam, & animo 23. pt quoniam unione & reformatione 
in illa confirmatus eft, & propterea quia di- di&um eft ecclefiam indigere videri , adver- 
■vifionem tolli quaeritur, illud auferendum tat, fupplico, ferenitas fua, quod via hxccau- 

■eft , quod diffenfionem animorum cft aper- fa effe poffit irreparabilis deftru&ionis utriuf- 
tum augere ; non illud fufeitandum, quod que, quantum in hominibus potentia bonum 
augendi caufa fit diffenfiones animorum, & impediendi permiffa eft. 

non auferendi. Et circa hoc attendendum, 24. Primo namque, ut praedirum eft, ju- 
quod per viam iftam multa poffent inconve- ftitiam in facie hominum conculcari facilius 

nientia fequi. eft per viam hanc, quam per aliam, quia 

20. Primo augeretur partialitas in men- verifimilius & facilius eft teftes fubornare , 
tibus , ut di&um eft : nam valde differt quod r Sc judices ad obliquum judicium ferendum 
divifim vel communiter congregaretur. Si ^ fcducere, quod quamvis fiat, non unio fiet, 

1 enim vocati accedunt , videntes principales fed illa fic facientium augebitur iniquitas , do- 

in hoc quod principalifiimum eft , concor- nec veritas reveletur, 
des effe quodammodo , aequanima: unionis 25. Alia ratio eft, quod magis difeordes' 
figno confortati unanimes procedent, difcoli animo conciliaturi fient, & propterea aut 
vero conterrebuntur, non videntes poffe fchif- convenient , aut non : fi convenient , diffici- 

xna fine periculo feminare , & abfque mani- lius concordabunt , & propterea magis con- 
fefta nota, cujus oppofitum foret, fi princf- cilium produci neceffe erit. Oportebit enim 

•pales viderent fciffos animo , Sc aptos nullis ipfos cum fuis dominis primo convenire , 

-parcere muneribus regnandi fpe. Infuper ha- deinde tradare de loco , tempore , & modo 

•bilitas tra&andi & fpes fecrcta fervandi , cau- conveniendi ; & cum non parva fuerit diftan- 

fa forent feditiofos magis accendere. tia inter eos , minima quar orietur difeordia 

21. Ceterum per experientiam inftrui- D inter eos, non parum exiget temporis ante- 

inur , quod fi communiter a duobus vel tri- quam nunciis eundi &c redeundi facilitas ad- 

bus litigantibus vocantur fuper contentione fit. Et poft haec dato quod concordent , ut 

laturi -judicium , unumquemque pudebit, fi conveniant, tempus non parvum labi inti- 

cujufvis eorum qui vocaverunt , deprehen- rim oportebit ; fed poftquam convenerint, 

datur jus laedere , ut alteri faveat. E contra longius expediet tempus , ut magis difeordes 

vero fi unufquifque divifim vocet illum, qui conveniant. Interim vero praelati 8 c princi- 

cx parte unius yocatus fuerit , pudebit fi non pes fumtibus gravabuntur , Sc quofdam ine- 

tueatur toto pofle honorem vheantis & com- dia , imperfe&o opere unionis , vel faltem re- 

modum,dato quod non plenam infpiciat formationis , compellet abire. Quidam vero 

fovere juftitiam. Unde aperte videri poteft , hinc honeftate orbis imperfe&a unione abire 

quantum differat a juftitiar rc&itudine & u- pudebit. Inde vero avaritia fcu inopia vidus 

nionis opportunitate inter judicium eorum , juxta illud poetae , facient cedere. Patres cen- 

<jui ad judicium ferendum unanimes proce- E fere parati : fi regnum, fi templa fibi jugu- 
dent , & communiter vocati, communiter lumquefenatus,exfiliumquepetjt. Et fic fiet 

juftitiam partium & commodum fervare pro- unio & reformabitur ecclefia. 
pofuerint;& inter eorum judicium, qui divi- 2 6 . Alia ratio, dato quod convenianft, 

fim vocati , privatum vocantis commodum cum fatis evidenter quivis ex principalibus 
aliorum commodo praeferre difpofiti, ad fc- dixerit fuos adverfarios multa commififfe 
icndum judicium accefferinr. enormia propter ambitionem regnandi , non 

' 22. Eft tertium inconveniens, quod fi con- eft via illa eam fufpicionem tollendi ; fed ve- 

cilium aliquid judicare fanciret fuper ea quae rifimile eft, quod quicumque per nefas re- 

a partibus gefta& promulgata fuerunt, expc- gnare voluerint , videntes quod per fas re- 
dict teftes produci Sc examinari; fed cum gnare non licet, vel fi forte regnum , quam 





1205 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI MCCCCI 3 ?. 1 206 

vis juridicum fiierit, amittere titubet, foedus A Chriftiano optima fiat; fed magis quotidie 


cum fuis iniet praelatis , principibus eorum 
fcrvandi Harum & augendi , ut fui fidem fer- 
vent, & ipfos fubliment. Et tunc fupplicat 
Caroius (apientiam intueri exfaream , quo- 
modo mediantibus membris infedis, qui 
cura infedis principibus & ambitiofis con- 
yenerint, poterit ecclcfia in capite & membris 
reformari. Et haec tradandi habilitas tollitur, 
£ ante conveniant, quam in efferum cordis 
.eorum divifim congregatos habeant. 

Tollitur infuper amifito temporis & in*- 
penfae damnofx. 

Et fi quis partium dixerat non cnrare,quod 


landam fcandalizat ecclefiam , & quantum 
in eo eft ad praecipitium temporale Ipiritua- 
leque trahit. Unde ipfc Car olus animad- 
vertens opportunum fore remedium , arma 
in quibus ipfe confidit de manu ejus auferre , 
bellum inecepit, nop in gladio fuo confidens» 
fed in co fperans , qui omnipotens eft , & ia 
quo qui fperat non confunditur in aeternum , 
Ut quies fandx ccclcfiap , quae pacifice haberi 
non potuit, largiente Domino exercituum 
(an&o Ifrael , converfp gladio in audorem 
trifchifmatjs & bellorum vindicetur. Hujus 
quidem , ut ferenitas carfarca fententiam ha- 


cautcl* removeantur pradidx , fignum ccr- jj beat proteftationis fadx Bononienfis, hxc 


tum eft quod illis uti proponit. 

26. Poffet infuper pro mipimo poftquatn 
unaquaeque partium congregata effet, dis- 
cordia oriri de loco , five modo infimul con- 
gregandi , & fic negotium infici , & tunc una- 
quaeque juftificata caufa fua iterum alios dam- 
naret, & contra illos procederet. Et fic via 
Ceffionis Sc concilii bis tentata* Sc infeda:,quod 
deprecor, quantum in humanis fenfibus eft, 
remedium remaneret fchifma Sc trifchifma 
tollendi diebus noftris i 

aX. Haec igitur omuia fupplicabat humil- 
lime & totis viribus Caroius exfaream libram 
ponderare ; Sc fi examini committantur , viris 
pon ambitiofis & amore ac odio vidis difeu- 
tienda committere placear , fandxquc ma- 
tris, ccclefix opportunitatem fuae fe/eniflimar 
clemendx commendat , quam Dominus om- 
pipotens deprecatur talem fuae praebere fan- 
dx fponfx , qualem ipfius bona Sc ineffabili 
fui providentia prxelegit , proficientes & in 
hoc corroborare, .& in culmine fervare di- 
gnetur. 

29 • Supplicat ceterum , ut confidcrarc di- 
gnetur prxtcr meritum & gloriam , quam ac- 


eft copia. 


JPROTESTATJO NQMINE CAROLI 
de Malateftis. 

Folia de bello ab tpfo inditi o J oh Anni XX1I1 
p*p*> recufanti vias pacis & unionis ecclefia. 

N Chrifti nomine. Amcn. Anno a Nati- 


I 


vitate ejufdem milldimo ccccxi. indidio- 
nc tv. Arimini tempore SS. in Chrifto pa- 
tris & domini, domini Gregor» divina pro- 
videntia papx XII. Sc die xvi. menfis Aprilis , 
Cum fapiens & jurifperitus vir .Petrus de Ra- 
baninis honorabilis ciyis Arimincnfis , ut 
puncius , procurator , & oratpr , Sc ambaxia- 
tor magnifici Sc potentis Sc excelli domini 
domini Caroli de Malateftis de Arimino , 
Arimini , &c. pro fanda Romana ecclefia vi- 
carii generalis , inceffabiiis follicitationis Sc 
procuratoris exftirpationis inveterati fchif- 
matis perfonaiiter.fe debeat transferre & de 
proximo iturus ad civitatem Bononienfem 
didurus , expoliturus, & narraturus reveren- 


diffimo domino domino apud plurimos car 
quiret , fi fua ope quies reddatur ecclcfix , D dinali Neapolitano Sc civitatis Bononienfis 
quod ipfe cx certa unione certus , divina fa- afferto legato , necnon magnificis Sc excelli? 


vente clementia , imperator fiet, quod effe 
non poteft , ftante dubio papatus. 

30. Prxterca, quoniam forte fua fereni- 
tas audivit , Sc fi pon , nofcere dignetur , quod 
ipfe Carolus bellum contra eum , qui dici- 
tur dominus Johannes, non propter amo- 
rem alicuius privatx perfonx , nec propter 
odibm , nec propter munus , aut ftattls fui 
exaltandi fpem ; fed fplum propter divinum 
honorem Sc zelum domus ejus fandiflimx. 
Ratio fuit, quia ille homo propter ambitio- 
nem caufa fuit trifchifmatis, contra omnem 
. fpem ipfi Carolo exhibitam. Infuper prop- 
ter hanc eamdem ambitionem caufa fuit Sc 
eft.ipfum fghiftna cujus fuit caufa nutrire cum 
produdiope antiquati, .atque propter fpem 
quam habet in favore orbis , quem fibi favere 
experitur, & praecipue in partibus Italix, ma- 
xime autem in Bononia, non curat neque 
yult xqUis Sc juftis petitionibus affenrire , ut 
unio agccptabilis , certa Sc univerfo populo 


dominis dominis Ancianis , & vexillifero ju- 
ftitix & populi civitatis , atque ipfi populo 
& communitati Bononienfi , quamdam am- 
baxiatam , narrationem , expolitionem , Sc 
declarationem , juxta fibi imppfira & injunda 
per prxfatum magnificum dominum domi- 
num Carolum , quamplura , varia & diverfa 
continentem > cui fi annuerenr , quod urinant 
pro falute & quiete danda ecclefix fandx 
Dei & populo Chriftiano , hxc protcftatio 
ceffet omnino. Si autem non annuerent , Sc ' 
eidem repuifa ad quxfita, petita, & narrata 
daretur , fiet proteftado. Idcirco prxfatus 
magnificus potens Sc excelfps dominus , do- 
minus Caroius de Malateftis volens ac in- 
tendens occurrendis &.neceffario flendis ia 
pofterum per didum ejus oratorem falubriter 
Sc debite providere, ex nunc prout ex tunc, 
Sc ex tunc prout cx nunc omni modo via 
juris Sc forma , quibus melius de jure potuit, 
juridice fieri poteft, fecit, conftituit» ocd 9 


Digitized by t^ooQie 


»407 ACTA POST CONCILIUM PISAN. ANNI mccccix. nog 

navit, Sc creavit fupradidum Capientem & A tori plenum , liberum & generale mandatum 
jurifperitum virum dominum Petrum de Ra- 


bannis prxfcntem ibidem , volentem , & ac* 
ccptantem , Sc prarfens mandatum in. fe & fu- 
. per fc fponte fufeipientem , fuum & legiti- 
mum procuratorem, adorem, fadorem, ara- 
-baxiatorem , oratorem Sc ejus certum nun- 
cium fpecialem , fpecialiter , nominatim , & 
exprefte, ad dicendum , dcnunciandum ,pro- 
teftandum & declarandum in feriptis aut ora- 
culo vivae vocis , procuratorio nomine ante- 
ridi magnifici domini Caroli , dido domino 
•afferto legato prxdido & apud nonnullos 


in praedidis circa prxdida & in quolibet prx- 
didorum > promittens didus conftituens di*, 
do fuo procuratori & mihi notario infra- ' 
feripto , tamquam publica; perlbnx praefenti, 
ftipulanti & recipienti nomine & vice om- 
nium & Cingulorum quorum intereft vel in- 
tererit iu futurum, fc firmum Sc ratum ha- 
biturum quidquid per didum procuratorem 
& oratorem fadum , geftum , didum , feti 
procuraturum fuerit in praedidis , circa prx- 
dida, vel in altero praedidorum, fub hypo- 
theca & obligatione bonorum fuorum. Ac- 


cardinali praenominato , didifque magnificis g tum in civitate Arimini , in conciataS. Co 


•dominis dominis Ancianis, vexillifero , com 
munijSc populo civitatis Bononienfis , Scjcui- 
libet eorum communiter & divifim , fcu al- 
teri ipforum fecundum quod dido procura- 
tori & ambaxiatori vifum fuerit expedire , in 
haec verba & fecundum quod inferius anno- 
tatur, videlicet : Ego Petrus de Rabannis ci- 
vis Arimini , tamquam procurator , nuncius , 
orator , & homo habens ad haec mandatum 
& commiffioncm a magnifico & excelfo do- 
mino meo domino Carolo de Malateftis-, 
Vobis dc cuilibet veftrum dico , proteflor, 
atque declaro , quod pofito pro conflanti , 
quod dominum meum taedeat venire ad fi- 
milem adum , ipfe non valens reperire pa- 
cem Sc unionem fandae matris ecclefiar per 
modum pacificum Sc tranquillum & quie- 
tum, difpofitus eft cum auxilio Sc favore Om- 
nipotentis per omnem modum fibi poffibi- 
lem ipfam recuperare de manibus illorum \ 
qui conculcarunt juftitiam & multiplicarunt 
errorem , & fimiliter de manibus quorum- 
cumque qui efient fautores & defenfores ad 
manutenendum hunc novum errorem. Pro- 
teftor infiiper fi praefatus magnificus dominus 


lumbae , in domibus palatii & relidendae prae- 
fati magnifici domini Caroii , praefentibusfa- 
plcnti & jurifpcrito viro domino Jacobo de 
Ccrtalco , quondam domini Johannis , pru- 
denti & circnmfpedo viro Gr. Thomeo dc 
Biccochiis de Carpala , nobilibus viris , Cx- 
fare quondam domini Galaeoti de Agalanti- 
bus, Leonardo .quondam Roelli deRoeliis, 
& Ranaldino quondam Laurentii , omnibus 
habitatoribus & civibus civitatis Arimini tcfti- 
bus , & aliis ad prxdida vocatis & habitis. 

Et ego Nicolaus quondam magiftri Guu 
duccioli de Arimino imperiali audoritate 
notarius & judex ordinarius , praedidis om- 
nibus interfui , rogatufque prxdida feribere, 
ea fcripfi , & publicavi , lignumque mtura 
appofui. . 


COPIA CEDVLARUM IN CONCILIO 
Perpiniani traditarum per dominum papam 
Benedictum XI 11. 


C Um per fereniffimum dominum Sjgis- Anno i4<;. 
mundum regem Romanorum fuerit fup- 

meus faceret aliquam novitatem contra D plicatum domino noftro papsBcnedidoXILI. tisRaulin? 
iftam magnificam civitatem Bononienfem quod ipfe qui propter antiquitatem, & fcien- 
"fle comitatum ejufdem , ipfe non faciet pro- tiam & negotiorum experientiam debet prx 
pter odium aut pretium receptum ab aliquo, ceteris ifta fcire, velit viam vel vias aperire 
nec animo acquirendi aliquam terram feu per quam vel per quas poffit in Dei eccle- 
locum direde vel indirede ; fed folum prx- fia breviter unio haberi > prxdidus dominus 


didorum occafione , notificando , eertifi- 
cando, & promittendo huic magnificx com- 
munitati, & cuilibet alteri loco tam comita- 
tus quam extra , quod quotiens ipfi aut al- 
teri eorum fe feparabunt ab obedientia illius 
hominis, qui apud aliquos dicitur papa Jo- 
Hannes , &ab omni fua obedientia & favo- 
re, ipfe non offendet , immototo polfe auxi- 
liabitur Sc favebit, five velint fe regere in 
libertate & fub nomine populi , five quocum- 
que alio titulo aut regimine placuerit, dum- 
modo ,ficut didum eft fupra , non prxftent 
obedientiam aut favorem direde vel indire- 
de dido nominato papx Johanni , qui fuit 
fautor & audor iftius tertii fchifmatis , & ita 
hucufquc videtur obftinatus in fuo peflimo 

« opofito permanere. Dans & concedens di- 
us conftituens dido fuo procuratori & ora- 


nofter papa, refpondet quod ad providen- 
dum faluti animarum , & ad obviandum er- 
roribus & fchiftnatibus , qui iunt& oriri pof- 
funt , via fecurior & falubrior eft vixjuftitix, 
quam ipfefemper obtulit Sc offert, qux fa- 
ciliter videri poteft. Si tamen prxfatus do- 
minus rex Sc alii ad prxdidam viam condet 
cendere nolunt ; fed in via renunciationis 
perfiftunt , dominus nofter refpondet , quod ' 
amoto obftaculo Pifano , ficut continebatur 
in fchedula tradita per epifeopum Zamoren- 
fem, prout alias obtulit, nullam aliam viam 
excludendo , paratus erat propter Dei fervi- 
dum Sc ipfius ccclcfiz unionem renuntiara 
papatui , provifo tamen prius fufficienter , 
quod reges & principes Chriftianitatis affu- 
mendo feu eligendo in pofterum ad papatum 
tamquam vero Chrifti vicario obediant , & 

quod 


Digitized by 


Google 



i*oj ACTA IN CONCILIO CONST ANTIENSI. iiia 

quod futura eledio fiat canonice, & in loco A fundamentum quod praetenditur ad juftifi. 

fecuro ftatim poft ejus rcnunciationem , fu- candum viam ceffionis eft propter duBieta- 

per quorum pradica placet domino noftro tcm. Si dubietas eft, ex confcquenti infur- 

aliquas perfonas affignare , quae fimul cum git dubietas circa jtis eligendi papam , vide- 

aliquibus per didum regem Romanorum af- licet quae fint illae perfonae ad quas , ccffione 

fignandis przmiffa videant & concordent. F» per didum dominum fcda , pertineat pote- 

Rouvera. ftas eligendi fummum pontificem. Nunc eft 

fic, quod penes dominum noftrum videtur 
effe jus eligendi fummum pontificem. Quae 
quidem juris certitudo non redditur dubia 
Vel incerta ex dubio juris aliorum. Nufquam 
i Nos talis & talis, Scc. ambafeiatores Sc enim fadum eft, quod adio alicujus alias 

nuncii miffi per concilium nunc refidens certa reddarur dubia ex dubia replicatione 

Conftantiz provinciae Moguntinae , habentes adverfarii. Quod autem apud dominum no- 

poteftatem ad infra feripta', prout conftat B ftrum .ceffioncfada , refideat cereum jus eli- 
de eadem per inftrumentum publicum te- gendi papam probatur , quia jus cardinala- 

noris fcqucntis. ( Inferatur. ) Anhelantes ad tus indubii , quod habuit tempore indubii 

unionem ecclefiae pervenire , reduccntdquc papae fecundum adverfariorum opinionem i 

ad memoriam proceffum > ada , eventamen- apud ipfun?rcfidere videtur poft didam ccf- 

ta , fententias Sc pronunciationes dudum Pi- fionem papatus > Sc hoc five dicamus , quod 

fis contra dominum Petrum ut Luna in fua cardinalis aftumtus in papam non amittit ip- 

obedientia Benedidum XIII. nominatum > Io jure jus cardinalatus , cum ipfum nonpo- 

cardin^les Sc principes Sc alios fibi obedien- tucrint ligare aliqua jura pofitiva facientia 

tes Sc adhaerentes fados , fada Sc latas anno vacare priora beneficia , per confccrationem 

a nativitate Domini mccccix. Sc inter cetera pontificis $ five dicamus quod pofito quod 

fententiam feu pronunciationem anno prae- ipfo jure vacaffet cardinalatus t quia tamen - 

dido, die tali , menfis talis promulgatam , propter prztenfum dubium papatus petitur 

tenoris Sc continentiz fubfequentis. ( Infera- via ceffionis , poft fadam ceffionem papatus, 

tur. ) nomine fupradido dicimus , recog- C recuperat dignitatem priftinam cardinalatus, 

cofcimus, annuntiamus , Sc declaramus prae- . Et ptzdida multa juri Sc rationi confona , ut 

didos proceffus , ada , eventamenta , Sc fen- apparet , per jura & opiniones , quz fi audire 

tentias, feu pronunciationes , nullos fic nulla placuerit , poterunt explicari & ad propo- 

fuiffe , Sc effe , Sc ad majorem cautelam , fi Sc fitum applicari. Et ifta videtur brevis Sc uti» 

• in quantum indigent , caflfamus Sc annula- lisadconfequendam veram unionem ecclc- 

anus , Sc pro caffis Sc nullis haberi volumus liat , Sc per quam tolluntur multa dubia Sc 

Sc habemus. pericula , quz in aliis pradicis oriri poCfent. 

3. Poft hzc dominus nofter papa fuper 4 Si tamen pradica fupradida non pia- 
habenda pradica Sc exfccutione didz viz cet , dominus nofter ad oftendendum fince- 

ceffionis , quz tota eidem domino regi Ro- rum aifedum , quem femper geifit Sc gerit 

manorum acceptabilis videbatur , certas af- ad pacem ecclcfiz confequendam , aperit 

fignavit perfonas ad tradandum Sc concor- cum proteftationibus fupradidis , pradieam 

dandum cum perfonis aliis per didum re- „ fcquentem , quod de confenfu przfati do- 

gem Romanorum affignatis, & tandem ha- mini noftri papz , domini cardinales com- 

hitis inter didas perfonas aliquibus prolocu- promittant de eledione futura , quz poft 

tionibus,cum perfonz hinc inde deputatz fu- ceffionem domini noftri imminet fienda , in 

per przmiffis non concordarent , ne plus de- certos compromiffarios , in numero de quO 

bito negotium differretur, idem dominus no- concordabitur. Qui quidem compromiffarii 

fter papa fuper dida via ceffionis eidem regi poteftatem habeant faciendi omnes vel eo- 

Romanorum cum una cedula xxvi. Odo- rum major pars didam eledionem , & con- 

bris anni fupradidi exhibita , pradicas duas fimiliter illi domini qui in alia obedientiafe 

aperuit & obtulit tenoris fequentis, cardinales faciunt nominari , in perfonas 

3 Sequitur pradica fuper via renuncia- alias compromittant , dantes eifdem confi- 
tionis aperta per dominum noftrum papam milem poteftatem cum approbatione con- 
Benedidum.ad inftantiam illuftriffimi prin- gregationis Conftantienfis. Qui quidem com- 

cipis domini Sigismundi Romanorum regis, ^ promiffarii tam ifti quam illi ponantur in 
cum proteftatione quam femper fecit idem loco fecuro Sc fubtuta & fideli cuftodia,de 
dominus nofter papa , quod nullam aliam qua fuerit concordatum , inclufi quilibet ad 
viam vel pradieam intendit excludere , per partem fuam : difpofito quod deliberatio 
quam poffit fchifma tolli , Sc ecclefia debite utrorumque compromiffariorum concurrat 
uniri , videlicet quod dominus nofter papa ad unamSc eamdemperfonamaffumendam 
Benedidus ceffione per ipfum fada , eligat ad papatum. Poftea vero didi compromif- 
hac vice Romanum pontificem, quz quidem farii , videlicet utrique ad partem fuam Sc per 

via rationem habere videtur. Nam rotum fe ante adum cledionis faciat feribi inftru- 'i 

Vet.fcrtft. & mm, aprpl. Collctt. Ttm. VII. A A a a a ' 






i! 


Tener veto ceduU oblata per epifeopum Zami - 
renfem , de qua fupra fit mentio ,feq»itnt 
& tfl talis. 


Digitized by t^ooQie 



ACTA IN CONCILIO CONST ANTIENSI. 



mentis authenticis deliberationem per fe ha- A fuitque fubjundum in dida refponfione , 
bitam de eligenda illa perfona. In qua qui- quod dominus nofter papa , ut bonus paftor, 
dem deliberatione concurrant vota omnium ad fatisfaciendum fupradidis, poft oblatio- 
vel majoris partis compromiffariorum cu- nem quam fecit dido fereniffimo regi Ro- 
juflibet praedirarum duarum partium , & per manorum de 'via ccffionis papatus , prout in 

aliquas medias perfonafc utrique parti noti- praeinferta cedula continetur, duas fuper ea 
ficari faciant inftrumenta didarum delibem- obtulit pradicas , ad providendum quod per 
tionum. Quibus quidem notificationibus fa- alteram unio univerfalis ecclefiae habeatur, 
dis.cornpromiflatii alterius partis eligant per- & non veniant majora fchifmata vel errores , 

fonam concordatam antequam fiat ceffio » de quibus verifimiliter dubitatur. Tandem' 
& poftea fiat ceflio,; qua ceflione fada, fta- pro parte domini noftri papae fuerunt roga- 
tim eligant compromiflarii praedidorum car- ti, hortati, moniti ,& inftantiflime requifiti 
din alium domini noftri papae didam perfo- fupradidinunciididae congregationis & prx- 

nam concordatam. Statim poft haec fiat prx- fatus fereniffimus rex Romanorum in perfo- 

fentatio utriufque eledionis feparatim , ta- C nis eorum , quf ibi erant nomine fuo , qua- 
men ipfi eledo. Qui quidem eledus accep- tenus praefatas pradicas, vel alteram earum- 
tet papatum ; & exinde pro Vero Romano acceptarent , vel caufas dicerent , aut dubia 
pontifice habeatur. Et ad ho^ut praedidl moverent cur acceptandae non eflcnt. Nam 

compromiflarii non poffint negotium dila- paratum fe exhibebat & promtum didis eo- 

tare, fervetur in eis reftridio contenta, in rum fatisfacere & dubia declarare; & fi ali- 


capite Ubi majus periculum § . Verum de eled. qua eflent in didis pradicis rationabiliter cor- 

lib. vi. Hoc addito , quod cum ipfi eledo- rigenda, emendanda, addenda, vel mutan- 
res juxta tenorem didi c. & §. pervenerint ad da , illa volebat & fe offerebat corrigere , e- 

Vidum panis & vini , & aquae tantum , ut in mendare, addere, mutare. Qui quidem prx- 

dido §. contineftlr , & fic perfeveraverint tenfi tam nuncii didae congregationis quam 
per decem dies quod non elegerint papam , ^ miffi per didum fereniffimum regem Roma- 
ex tunc non miniftretur eisnifi panis & a- u norum, nihil de fuis vel dominorum eos mit- 
qua. F. Rovera. tentiura intentionibus & conceptis fuper di- 

5 Poft quarum pradicarum apertionem dis pradicis vel materia unionis ecclefiae di- 
& oblationem , nihil circa eas pro parte di- cere vel aperire volentes , reiteratis fibi pro 
di tegis Romanorum , nec pro parte eo- parte domini noftri papae monitionibus , ro- 
rum, qui afferebant feeflemiflos adidacon- gationibus , exhortationibus & requifitioni- 

gregationc Conftantienfi,fuit didum vel pro- bus antedidis , ab ejus praefentia recefferunt. 
pofitum dido domino noftro papae, nec per- 6 Et pro breviori expeditione didi ne- 
lonis ad hoc per euin deputatis , fed obti- gotii ob Dei fervitium & animarum falutem, 
nentes ab eo diem certam , videlicet xxx. prae- placet eidem domino noftro defignando nu- 

didi menfis Odobris , ad proponendum ali- merum Compromiflariorum , de quibu& fit 

qua quae fe velle proponere afferebant , certi mentio in pradica per ipfum oblata , ad hoc 

ex didis prartenfis nunefis didae congrega- condefcendere, videlicet quod compromif- 
tionis pro parte ejus > & certi alii pro parte B f ar ii de fuo confenfu per dominos cardina- 
didi regis Romanoram, in praefentia ejuf- les eligendi fint fex, eligendi autem per il~ 

dem domini noftri papse die prardida palam los dominos qui in alia obedientia fe cardi- 

affiftcnte multitudine gentium copiofa, prae- nales faciunt nominari , fi de totidem pars 
miflis aliquibus praefationibus dominum no- ' alia non conternetur , fint odo vel decent 
itrum papam prxdidum monuerunt , roga- aut fi voluerint xn. Propterea volens idem 

'verunt , & requifierunt , quod fuo juri papa- dominus nofter ad defignadonem loci veni- 

tus renunciare & cedere dignaretur, quibus re , de quo fecundum didam pradicam eft 

pro parte cjufdem domini noftri papx fuit concordandum , offert locum & loca idonea 
ibidem refponfum , quod ob falutem fide- infra fuam obedientiam aflignare cum fuffi- 
lium animarum , & ad evitandos errores , cientibus fecuritatibus. Qux loca fi pars alia 
& ut vera unio in ecclefia fequeretur , op- acceprare nOlaerit, licet multis attentis, ea 
ponebat ipfum debite providere 5 & quod £ rion debeat refutare, nihilominus tamen pla- 
nifi fic fieret , non fatisfaceret Dei fervido , cet eidem domino noftro Condefcendere ad 


bono univerfalis eccfefix , oblationibus per acceptandum Maffiliam cum S. Vidore , Ni- 

fe hadenus fadis de via renunciationis, qux ciam cum Villafranca , vel Saonam, non ob- 

modum & finem unionis habent annexos , ftante quod fint in alia obedientia conftitu- 

neque factis canonibus, per quos via renun- tx; dum tamen de fufficiencibus fecuritati- 

ciationis fuis cafibus ideo commendatur , bus fit provifum. F. Rovera. 

quia fit ob finem boni quod fequitur ex ea- 7 Verum quia ad didi domini noftri au- 
dem , nec debito fui officii, cum providere ditum pervenit, quod aliqui ei infidiantes& 

'fuper hoc adetim fpedetex jure & prxroga- xmuli ex ejus verbis five feriptis pravos fen- 

tiva apoftolicx fedis : immo ad hoc com- fus & alienas extorquentes fententias , lin- 

pellunt ipfum divina jura pariter & humana* guafque fuas acuentes in malum, afleruerunt 




1 2 1 3 AGTA INCONCILIO CONSTANTIENSL 1214 

quod aliqui dida feu fcripta domini nodri A dinalcs compromitterent de cledione futa- 


papx a veritate & dodrina fidei catholica: 
deviant, dubitetque an fereniffimus rex Ara~ 
gonum affeverationto prxdidam audiverit) 
idcirco, ut alias , dominus noder papa pro- 
cedatur exprede , quod (i aliqua talia, quod 
abiit , umquam verbo vel fcriptis dixerit » 
vel in futurum dicere ipfum contingeret , illa 
cadat , revocat , & annullat , & vult pro caf- 
fis, revocatis & annullatis haberi , ipfamquc 
facrofandxecclefix determinationi fubmit- 
tit, offertque fe paratum, ii fibi intimentur 
feu deiignentur illa quae praetenduntur, feu 
in poderum prxtcnderentur a veritate & do- 
drina fidei catholicx deviare , fi tamen talia 
dixit , feu in poderum per cum dici contin- 
geret , quod non putat , mentem fuam fu- 
per ipfis taliter declarare , quod evidenter 
apparebit, & rtfvera fic cd intentionis fuae , 
non fuiffe nec ede deviare a reda fide feu 
catholica veritate. 

8 Dominus noder papa Bencdidus Xllt. 


ra , quae pod ceffionem domini nodri immi- 
neret fienda , In certos compromidarios nu- 
mero fex, qui quidem compromidarii potei 
datem haberent faciendi omnes, vel eorum 
major pars, didam eledionem; & ccnfimili- 
ter illi domini , qui in alia obedientia cardi- 
nales fe faciunt nominari , in perfonas alias 
compromitterent, dantes cis confimilem po- 
tedatem , cum approbatione congregationis 
Condantix , & quod perfonx illae in quas ipfi 
fic nominati cardinales compromitterent^ 
fi de totidem pars alia non contcntaretur , 
g Cnr odo , vel decem , aut fi voluerint duo- 
deciniv Qui quidem compromidarii tam idi 
quam illi ponerentur in loco fecuro, &fub 
tuta & fideli cudodia.de qua foret concor- 
datum , inclufi quilibet ad partem fuam, difc 
pofito quod deliberatio utrorumque com- 
promidariorum concurreret ad unam & ea nu- 
dem perfonam adii mendam ad papatum. 
Podea vero didi compromidarii , videlicet 


pro habenda & confequenda unione in Dei 'utrique ad partem fuam & per fe adum cle- 


ccclefia obtulit primo in Perpigniano viam 
juflitix , quam viam vel aliam rationabilem 
numquam exclufit, nec intendit excludere. 
Ubi vero non acceptaretur via judicix , fed 


dionis facerent feribi in indrumentis authen- 
ticis , deliberationem per fe habitam de eli- 
genda illa perfona. in qua quidem delibera- 
tione concurrerent vota omnium vel majo- 


in via tenunciationis perfideretur , dominus ^ ris partis cortlpromidariorum cujuflibet prx- 


noder , amoto per prius obdqculoPifano, fi- 
cut continetur in cedula tradita per epifeo- 
pum Zamorcnfem, prout alias obtulit, nul- 
lam aliam viam excludendo, paratum fc ob- 
tulit propter Dei fervitium , & ipftus ecclefix 
unionem renunciare papatui , provifo per 
prius fufficientcr , quod reges & principes 
Chridianicatis a du mendo fed eligendo in 
poderum ad papatum tamquam Chridi vero 
vicario obedirent , & quod futura eledio 
fieret canonice in loco fecuro dacim pod 
ejus renunciationem 


didarum duarum partium, & per aliquas mq- 
dias perfonas utrique parti notificari inftru- 
menta didarilm deliberationum. Quibus qui- 
dem notificationibus fadis , coippfomiflarii 
alterius partis eligerent perfonam concorda- 
tam antequam fieret ceffio , & podea fierec 
ceffio. Qua ceflioac fada , datira eligerent 
compromiffarii prxdidorum cardinalium 
domini nodri papx didam perfonam con- 
cordatam , & ftatim pod hxc eodem tem- 
pore fieret prxfentatio uttiufque eledionis 
feparatim , tamen ipfi eledo j qui quidem ele- 


m k * * * • 

9 Tenor vero cedulx oblatx per epifeo- dus acceptaret papatum ,& exinde pro vero 


pum Zamorcnfem , de qua fupra fit mentio, 
ed ide qui fequitur. Nos talis & talis ambaf- 
fiatores & nuncii miffi per concilium nunc 
reddens Condantix provincix Moguntiax , 
habentes potedatem ad infra fcripta, prout 
condat de eadem per indrumentum publi- 
cum tenoris fequentis ( Infer atur ) anhelan- 
tes ad unionem eccledx. Sic. ut fupra. 

1 o Et prxdidam renuntiationem idem 
dominus noder obtulit cum una de fequen- 
tibus pradicis, videlicet quod idem domi- 
nus noder papa ccffione fada , eligeret hac 
vice Romanum pontificem. Nam ubi prx- 
tenditur per partem alteram dubietas papa- 
tus , etiam in furgit dubietas cardinalatus , fed 
ipfe folus poted dici fecundum utramque 
partem indubius cardinalis, fcificet a fandae 
memorix domino Gregorio indubitato papa 
fadus. Igitur ad eum fpedat eledio. 

i 1. Si tamen pradica fupradida non pla- 
ceret , obtulit aliam , videlicet quod de con- 
fenfu prxfati domini nodri papx domini car- 
Vtt. Script. & Mon. ampl. Colktt.Tom . VII. 


Romaso pontifice haberetur. Et ad hoc ue 
compromidarii non poffent negotium dila- 
tare , fervaretur in eis redridio contenta in 
cap. Ubi majus periculum , §. Verum, de eled* 

•lib. vi. hoc addito, quod cum ipfieledores 
juxta tenorem didi paragraphi perveniflent 
ad vidum panis & aqux * tantum , ut in dido * ]n edrr 
cap. continetur, & fi perfeveradent per x. gitur 
dies, quod non elcgiffent papam, ex tunc non ***** 
minidrarctur eis nili panis & aqua > offerens 
idem dominus noder locum & loca idonea 
infra fuam obedientiam affignarp cum fuffi- 
cientibus fecuritatibus : qux loca fi pars alia 
acceptare nollet, licet multis attentis ea non 
deberet refutare, nihilominus tamen place- 
bat eidem domino nodro condefcendere ad 
acceptandam Maffiliam cum S.Vidore, Ni- 
ciam cum Villa-franca, vel Saonam.npn 
obdante quod fint in obedientia alia condf- 
tutx , dum tamen diffidentibus fecuritatibus 
edet provifum. 

ia. Pod quarum pradicarura apertionem 

A A a a a i j 


Digitized by ^ooQie 



i 2l j ACTA IN CONCILIO CONSTANTIENSI. m<S 

& oblationem , nihil circa eas pro parte prae- A dominum noftrum papam cum confenfu do- 
tenfi regis Romanorum ,»nec pro parte eo- minorum cardinalium , & approbatione fui 
riim qui aficrebant fe effc miffos a dida con- concilii , dabitur poteftas eligendi fummum 

gregatione Conflanti* fuit didum vel pro- pontificem poft ccffion Ai didi domini noftri 
pofitum dido domino noftro pap* , fcd rup- papae , fic quod illud quod omnes vel major 
tis tradatibus de Perpiniano rcceffcrunt. pars perfonarum cujuflibet partis faciet, fit 
Deinde fecerunt rradatus fuos cum rege A- firmum & validum 5 & fi perfonae eled* per 
r agonum , qui fedudus, ut credit, malis per- illos de parte adverfa acceptaverint, fimpli- 
. fonis & finiftris informationibus , fecit fieri citer poteftatem per dominum noftrum pa- 
requifitiones dido domino noftro valde in- pam eis , ut fupra continetur , concedam , 
juftas,& tendentes ad evidens periculum ec- procedant omnes fimul fada ccffione didi 
defiae in effedu , continentes quod papa fta- domini noftri , quae tunc fieri habeat & non 
tim renuntiaret , & quod poftea fieret eledio ante , quando prardidx perfonae omnes erunt 

per illos ad quos exfpedaret ; & in altera re- g claufae in conclavi fub fufficienti cuftodia , & 
quifitionum continebatur , quod renuntiarer, juraverint & alias fc obligaverint procedere 

■& quod dida eledio fieret per concilium ge- fideliter cum effedu in negotio , prout fuerit 
oerale,ad quod , ut dicebatur, expedabat, concordatum. Si autem didar perfonae alte- 
quod apud intelligentes interpretabantur , rius partis acceptaverint poteftatem pro fe 
hoc nihil aliud velle dicere , nifi quod papa & in quantum , quod tunc perfonae iftius par- 
di mitteret papatum , & deinde negotium dif- tis proteftentur publice vel fecrete , quod in 

poneretur ad voluntatem & fub poteftate di- quantum didae perfonae alterius partis inni- 
•di afferti imperatoris , five fcqueretur unio, tantur poteftati catholicae, in tantum cum 
five non. Quibus requifitionibus papa ref- ipfis intendunt procedere & fimul eligere ; in 
pondit,fe ad roquifitanon pofle condefcen- quantum autem innituntur poteftati non ve- 
dere fine offenfione Dei. Et demum habuit rae, non intendunt cum ipfis eligere , fed tan- 
, recedere a Perpiniano, & ponere fc in caftro tum jTuae verae poteftati inniti, & fecundum 
. Panifcoiar, ad quod prohibiti funt praelati C illam procedere & eligere verum papam, 
per dominum regem venire , & alia eventa- 14. Et ut negotium acceleretur , dominus 
menta funt fada fatis inhonefta & valde im- nofter papa, fi deturper illos ad quos expe- 

pedientia profecutkmem unionis. Quibus dabit modus , quod fecurc poffint ire , fta re, 
omnibus non obftantibus , didus dominus & redire , dabit plenam poteftatem certis 
nofter papa delibera vit, quod fi aliqua fupra- perfonis Deum timentibus, quae accedant 

didarum pradicarum illi de parte adverfa ftatim habitis fecuritatibus ad didam congrc- 
non acceptent , ipfe dominus nofter papa ad tionem Conflanti*, vel ad alium locum, (i 
magis exonerandam confcientiam fuam, & in alio loco fuerint perfonae habentes pote- 
nt Deus & mundus cognofcant , quod non ftatem a didis affertis cardinalibus , & a dida 
ftetit , nec flat per eum , quin unio vera in ec- congregatione , quod perfonae per dominam 

idefia Dei habeatur , & Deus in extremo judi- noftrum papam mittendae vel major pars co- 

cio requirat de manibus illorum qui turba- u runa, poffint concordare de uno vel duobus 
runt fcu impedierunt, & turbant fcu impe- locis inferius defignandis, pro expeditione 
diunt pacem ecclcfiae, eft paratus renuntiare prardidorum, & de fecuritatibus & cuftodia 
juri fuo veriffimo, quod habet in papatu , fi fideli conclavis, de numero perfonarum 
illi qui in parte alia dicunt fe cardinales, & quae eligere habent, & de modo conclavis 
alii de congregatione Conftantiae acceptavc- ac de tempore conventionis & inclufionis, 
rint,& efficaciter ad exeoutionem, quantum necnon de fecuritatibus fufficientibus pro 
ad eos exfpedabit, deduxerint pradicam fe- domino noftro papa & fuis, fi perfonalitcr 
quentem . vellet in dido loco cfle , & fi nollet aut effec 

1 3 . Et per dominum noftrum papam cum infirmitate impeditus , pro fuo vel fuis pro. 

confenfu dominorum cardinalium , & etiam curatoribus : quae omnia per didas perionas 

approbante fuo facro concilio, quod conti- concordata & obligata dominus nofter papa, 

nuatur ubicumque ipfe eft, eligantur certae ^ quantum ad eum fpedabit, adimplebit, 
perfonae , & per illos dominos , qui ia alia Loca de quibus poterunt concordare funt 
parte dicunt fe cardinales cum confenfu didae fequentia : Maflilia cum monafterio S. Vido- 

congregationis eligantur totidem perfonae , ris , Niciacum loco & porta de Villa-franca , 
vel plures, fi plures voluerint, quae omnes locus de Monacho, cum aliquo alio pro- 

perfonae fic eledae habeant convenire in loco pinquo , Saona, Pifae cum Liburno , civitas 

uno fecuro , & intrare conclave fub tuta & Vitula cum aliquo alio loco propinquo, 
fideli cuftodia , quas perfonas dominus nofter 
papa de plenitudine poteftatis , tollendo pro- 
cefTus & lentendas , quantum ad adum cie- 
dionis requiratur , habilitabit meliori modo 
& forma quibus poterit , in quantum claves 
ecclcfiae fe extendunt , quibus omnibus per 




Digitized by 


Google 



Anno 1416. 

Ex Aut*. 
Xr*fbt. 


B 


iu 7 ACTA IN CONCILIO CONST ANTIENSI. .1218 

A litteras fub plumbo & bulla quidem faerx 

fynodi dudum emanafie contigerit, prout 
fertur : idcirco clmdem fandam fynodutn , 
veftrxquc fandae multitudinis benedidum 
coctum fupplices & humiles depofeimus, 
quatenus prxdida ftcrilitatis, guerrarum & 
difturbiorum incommoda cum fragili fenio 
ad mei miniftri fupradidi Cluniacenfis ec- 
clefix abfentiam legitime cxcu&ndam fufei- 
pere dignemini , attendentes, quod etiam ab 
ipfias fandae fynodi exordio , pro me & meo 
monafterio ac Cluniacenfi -ordine in eodem 
fando confortio vcftro atque generali coa- 
cilio affuerunt jugiter viri quidam juris u- 
triufque divipi & humani dodores , quotum 
alGftcntiam in eodem concilio vicariatum- 
que & procurationem pro me ac prxdidis 
monafterio 8c ordine ufque in finem ejuf- 
dem concilii continuandam efle decrevimus 
& decernimus per prxfentcs : eifdem & cui- 
libet eorum in folidum , videlicet domnis 
Roberto de Efchaudefoles decretorum dodori 
priorique Ceifiniarum , Johanni de Vinzcllis 
magiftro In theologia de Ymnimonte.Lam- 
bertode Stipite de Bertreriis , Petro deCor- 
rozello B. Marix Deauratx de Tholofa , & 
Petro Alboti de Tarnayo ordinis noftri Clu- 
niacenfis prioribus, dodoribufquc decreto- . 
rum : dantes & concedentes potcftatcm vice 
& nomine noftro atque pro nobis in eodem 
generali concilio comparendi , & ibidem ad 
opus fandx unionis ac reformationis ccde- 
fix incedendi, jura, libertates & privilegia 
univerfalis ecclefix , nofirorumque monafte- 
rii & ordinis prxdidorum tuendi & defen- 
dendi : vices quoque noftras in his & aliis qui- 
bufeumque, prout moris efi & pertinet ad ge- 
neralia concilia plene abfentiam prxdidam 


EPISTOLA RAYMUNDI ABBATIS 
Cluniacenfis, ad concilium Confiantienfe. , 

Excufat fuam a concilio abfentiam ob fencftn- 
' ■ tem & infirmitatem. 

S Acrofandx generali Conftantix fynodo 
in Spiritu-fando congregatx , devoti ora- 
tores Raymundus ecclefix Cluniacenfis hu- 
milis minifter , totufquc conventus ejufdcm 
loci, reverentiam & obedientiam cum ho- 
nore. 

Perpendimus grande & multiplex bonum, 
ob defiderandam cujus aficcutionem bene- 
dida congregatio vefira <5c fuum canonice 
fortita eft initium , & conftanter , rite & vir- 
tuofe procedens , Chrifto duce , felicem prx- 
ftolatur exitum. Perpendimus fane &per te- 
norem prifex convocationis apoftolicx didi- 
cimus gloriofam in unum convenific multi- 
tudinem veftram , ut diutinum peftiferum- 
que fchifma , & quodvis perverfum dogma , 
feu pullulantem hxrefim in agro Dominico 
funditus exfiirparct, utque pene confufum , 
proh dolor ! myfticum corpus ecclefix ad 
debitum fux integritatis atque reformationis 
ordinem in capite & membris ipfius revo- 
caret. Hxc opera efi; felixque follicitudo vc- 
ftri facratiffimi coetus. Et vere felix cuicum- 
que Deus tam laudabili falubrique negotio 
coaffiftcre & cooperari prxfiitcrir. Has ob 
res , ego Cluniacenfis ecclefix minifter prx- 
didus fat egeram dudum , & arrepta via co- 
natus fui apud veftrum fandx conventionis 

vcftri quidem 


confortium me transferre 
fandi operis & curx participio me felicifli- 

mum exiftimaturus , fi quo tendebam tunc 4 r 

advenifte potuiflem. At grandis fenedx ob- D excufando , penitus exercendi. Qux quidem 
fuit illico expertius comprobata debilitas, omnia vice & nomine noftro agenda, ut prx- 


quam coepti itineris fatigatio , indeque pro- 
veniens gravis xgritudo fimul oppreffit. At 
vero non diminutam conftat , quin potius 
in corporis & proprix debilitatis augmentum 
proceflifie , mei amplius quam feptuagenarii 
fenedutem. Supereft incommoditas tempo- 
rum , sterilitas agrorum , dolendi & lacry- 
mabiles tumultus impacifici finium iftorum , 
guerrarum impetus , currentis nunc temporis 
frequentiores ftrepitus armatorum , & quo 


mittitur , per noftros hujufmodi procuratores 
& nuncios fpeciales , atque gerenda in eo- 
dem concilio ex nunc promittimus rita Sc 
grata habere , nec quomodolibct a falubri- 
bus diferepare ftatutis aut ftatuendis in eo- 
dem generali concilio : quin immo ea tenere 
& cuftodire, ac in didis noftris monafterio 
& ordine facere toto nifu inviolabiliter ob- 
fervari. Datum in noftro monafterio Clu- 
niacenfi prxdido , fub figillis noftris , anno 


rumdam prorfus impudentium, nedum agris g Domini mccccxvi. die decima menfis Au- 
depopulatis inops vulgus exheredando ad ni- gufti. R. Clun. J. Ginavet. 
hilum funditus redigere , quin etiam adver- 
fus caftrorum & fortalitiorum cacumina vio- 
lentius infurgere , atque radicitus evertere 
fingula , nifi jugis ac indefefla cuftodia fcdu- 
lius obfiftat. Cujus rei infolcnriam nuper in 
grave iftius monafterii difpendium pertuli- 
mus. Cum igitur quxdam generalis exhor- 
tatio, requifitio , monitio , ac in virtute obe- 
dientix prxeeptio mandatumque abfentium 
ab eadem fanda fynodo prxlatorum, ut in 
eodem concilio conveniant , per quafdam 


EPISTOLA PRIORIS MAJORIS 
& conventus Cluniacenfis , ad clerum 
Gallicanum in concilio Conftantienfi exi- 
ftentem. 

Significant novi abbatis eleBionem , quam pe- 
tunt a concilio confirmari. 

R Everendiffimi patres & domini metuen* 

diflimi humillima recommendationc irxfl». 
AAaaa iij 


Digitized by 


Google 


Vii9 ACTA IN CONCILIO CONSTANTIENSI. 1210 


B 


q>rxmilTa.Cum, volente & permittente Deo, A 
reverendus in Ghrifto pater dominus Ray 1 - 
mundus dudom abbas te paftor nofter ac 
«hyjus noftri Cluniacenlis monafterii , ex prx- 
fenti fxcuto ad Dominum migraverit : unde 
mos & id ipfum monafterium totufque Clu- 
miacenfis ordo vehementer & non immerito 
condolemus tanto viduati pallore, qui tam- 
quam forma religionis tefpeciilum devotio- 
nis per vitx fu* curfum extitit. Nos inde 
procellimus *ad novi abbatis & palloris- elc- 
'flionem , venerabilemque patrem dominum 
Hobertum priorem Cclfiniarum , decreto- 
•rum dolorem , tamquam idoneum elegi- 
mus in abbatem nollrum & hujus Clunia- 
cenlis monafterii , cujus perfonam exiften- 
tem apud vos & prxclariflima merita fuffi- 
cienter agnovillis. Supplicamus igitur , qua- 
tenus nunc, vacante lede apoftolica, a qua 
locus ipfe Cluniacenlis immediate dependet, 
vices grati* & favoris vcftri impendere di- 
gnemini, ut idem dominus nofter poffit & va- 
leat, ut nobis opus ell,- celerius confirmari. 
Alioquin gravis jadlura incommoditafquc 
pcriculofa multiplicis difpendii inftanter im- 
minet noftrx fatis numerof* fratrum congre- 
gationi , & huic Cluniacenli coenobio , quod 
Romani pontifices & fedes apoftolica quali 
cameram fuam & proprium thalami locum 
foluerunt jugiter operofius confovere : quod 
3c nunc in parte illa etiam digqentur reve- 
rendx paternitates veftrx favore profequi 
<gratiofo : quas AltHfimus confervare digne- 
tur. Scriptum Cluniaci die xv. Septembris. 

Humiles vcftri oratores 
'Prior major & conventus monafterii 
Cluniacenlis. 

Superfcriptio. 

Revcrendiffimis reverendifque ac venera- 
bilibus in Chrillo patribus patriarchis , ar- 
chiepifcopis, epifeopis , abbatibus , ceterifque 
venerabilibus circum fpedlifque viris nationis 
Gallicanx in generali Conftantienli fynodo 
conftitutis dominis noftris honorandiffimis. 


ADDENDA ET EMENDANDA 

In fubfcriptionibus , qua in concilii Conflantien- 
Jisfejfionevigtfim . 4 leguntur. Tom. \ z. conc. 

pag> 1 83. 

P Oll Nicolaum archiepifcopum Gnefnen- 
fem , legitur in mfi regi* bibliothccx , Pe- 
trus epifeopus Ripenfis pro rege Daci * , Succi*, 
& Norvcgi*. Cujus loco in editis habetur Pe- 
trus archtepifcopus Rigenjis, & c.' 

Robertus epifeopus Sarisberienjis , & c. Mcn- 
dofe in editis dicitur archiepifcopus. 

yohannes epifeopus Silcticcnfis , &c. In mf. 
dicitur Slericenfis. 

Poli Jacobum Adrienfem m mf. colloca- * 
tur yohannes epifeopus Ravetenfis. 


jf ohannes epifeopus Vaurenjis pro provincia 
Tolofana , dr aliorum procurator ; qu* poltrc- 
ma verba defunt in editis. 

Georgnts epifeopus Triden tinus. In mf. dici- 
tur Georius. ■ 

Nicolaus epifeopus Ajpfinarum pro fe dr domi- 
nis Bertholdo epifeopo Mejfanenfi , dr Andre* 
Nucfrino. In editis deell epifeopus & epifeopo. 

Poft Blafium epifeopum Clulinum in mf. 
legitut yohannes epifeopus Silvanetfenfis dr am- 
baffiatores univerfitatis Parifienfis. 

Andreas c tetius Poznanienfis , &c. In editis 
defideratur eletfus. 

Aftorgius eletfus Milicenfis , procurator do- 
mini archiepifcopi Sjndrantinenfis dr fuorum 
fujfraganeorum , pro quo in editis , Aflrogius 
Militenfis , procurator dominorum archiepifcopi 
Sympratinenfis dr fuorum fujfraganeorum. 

Matthaus abbas Clar evallis , ambafftator ec- 
clcfix Gallicana, &c. In mf. defideratur am- 
baffiator ecclefta Gallicana. 

Guillelmus abbas fantfi Pauli de Gormeriaco, 
Turonenfts dieectfs , magifter in theologia. Ia 
editis corrupte legitur de Cornuto, Scomitti- 
^ tur magitfer in theologia. 

y ohannes abbas Urftcampi, Novipmenfis diae - 
cefis , magi fer in theologia : qu* poftrema ver- 
ba fruftra quxres in editis. 

Guillelmus abbas S. Salvatoris de Aniana, &c. 
Mendofc in editis de Mane. 

Johannes abbas de Precibus ordinis Cifiercien- 
fss , Veneienfis dioecefis , magi fler in theologia. Ia 
. editis nuncupatur Guillelmus , nec dicitur ma- 
gifter in theologia. 

Nicolaus abbas S. Maria de Columba ordinis 
Cijlercienfis , Placentina dioecefis. _ In editis ma- 
Jc collocatur a linea Placentinenfis dioecefis , 
& c. forte quia extat in Gallia abbatia fandi* 
Mari* de Columba in dioecefi Lemoviccnfi. 
Sed extat etiam ejufdem nominis & ordinis 
abbatia in dioecefi Placentina. 

Guillelmus abbas de monafterio de Cellis , & c. 
Corrupte in editis de Te Ilis. 

Dominus Stephanus de Galliaco decretorum 
dotfor , canonicus dr archidiaconus Lejatenfis , 
in ecclefia Tolofana procurator capituli. In edi- 
tis omittitur decretorum dotfor , & corrupte 
legitur Lofatenfis. 

Magijler Jordanus Morini , magijler Guiilel - 
mus Pulcrinepotis , ambajjiatores regis Franci*. 
“ In editis legitur Pulcencpot. 

Petrus Cawchon amb afflator ddmini ducis Bur - 
gundia. In cditis-pro Cauchon legitur Canthon. 

Leo de Nofereto licentiatus in legibus, &c. In 
editis dicitur de Nafleco. 

yohannes Ponceti licentiatus in decretis dr 
baccalarius in legibus , procurator epifeopi Lem- 
benenfis ( forte Gebcnnenfis ) dr abbatis S. Pauli 
Bifuntini. In editis omnino corrupte legitur 
hxc fubfcriptio hoc modo : yohannes Ponceti 
licentiatus in decretis , dr Bartholomeus in legi- 
bus , procuratores epifeopi Lamberknjis . Deinde 


Digitized by 


Google 



ACTA IN CONCILIO CONST ANTIENSI, 


1221 

a linea abbas S. Pauli Bifuntinenfis. • A 

Antonius Nicofi pro epifeopo Gratianopolita- 
no , &c. In editis pro Nicofi legitur Moeffi. 

. Abbas Steyn pro rege Norvegia , &c. In cdi- 
tis abbas $toxit , &c. 

Frater Angelus abbas monafierii de Runa, 
&c. In editis de Buna. 

Paulus Ladannea pro univerfitate Cracovien- 
fi. In editis Paulus Ladaura. 

Mkhatl BolofeMs pro capitulis Viennenfi, , 
Narbonenfi , Vivarienfi , <b Eduenfi. In editis 
pro Eduenfi habetur Ebredunenfi. 

W illtlmus Portet pro epifeopo Rujfenfi, Ar- 
mkanenfi, & Affranenfi. In editis GuiUelmus B 
Prothos pro epifeopo Rufenfi, Artcanenfi (b Af- 
fricanenfi. 

J oh annes Grece Regina pro abbate in ober- 
dens , Pragenfis dicecefis , ordinis S. Remdidi. 
Editi , f oh annes Gretz Regina pro abbate Mobe- 
deus , Pragenfis , &c. 

Frater Antonius de Perotto generalis ordinis 
Minorum pro toto ordine. In editis legitur de 
Pecorto. 

Jacobus Conradini pro epifeopis Cremonenfi. 

In editis Gremenfi , & c. 

Johanncs Femofinus pro prapofito Chorifo- 
lerenfi Ro. Pragenfis ditecefis , ordinis Pramon- C 
firatenfis. In editis pro prapofito Thoalorenfi , 
&c. 

Egidius Petri canonicus Colimbrienfis (b Vi- 
fenfis. In editas , canonicus Columbricenfis pro 
epijcopo Columbricenfi , Colimbrienfi & epifeopo 
Vifenfi. 

Elzigus archidiaconus Scharenfis pro epifeopo 
Scharenfi. In editis ElzJnus archidiaconus Sta- 
renfis pro epifeopo Starenfi. 

Laurentius Grwcta. In editis Gnoda , &C- 

“Theodoricus Cruceberg. In editis Theodori- 
tus Cintemberv , Btc. 


222 

Aimerkus de Arciis , in edit, de Atriis , pro- 
curator prapofiti Montis-Jovis , eb ordinis & 
abbatis Savigniaci , in edit, corrupte & fupra 
ordinis eb abbatis Sanginaci. 

Jacobus Craffcti corrupte dicitur procurator 
capituli Munatenfis pro Mimatenfis. 

Berengarius Maf nandi, in editis Miferondi. 

Simon Bechute procurator epifeopi Vafienenfis 
& abbatis S. Eugendi Jurenfis , corrupte in 
editis S. Engeri Turenfis , ubi etiam dicitur Si- 
mon Belute. 

Johanncs de Vinccllis procurator , &c. eb ab- 
batis S. Rigaudi corrupte in editis S. Regnandi . 

Stephanus epifeopus Dolenfis , procurator du- 
cis Britannia. In editis dedk procurator ducis 
Britannia . 

Johanncs de Pontlejo , in editis de Ponlexo , 
&c. & procurator' Remen. in editis praceptor 
de Reverfo. 

Frater Antonius de Peiero generalis ordinis 
Minorum, in editis Ant. de Pecotto. 

Pafyuerius , &c. S. Rkarii in Pontivo , & c. 
corrupte in editis in Pontio. 

^ oh annes Hugonneti Ikentiatus in decretis , 
ambaffiator univerfi tatis Avipionenfis , eb pro 
certis abbatibus. In editis dicitur Johannes 
Vgoenti. 

y e b annes de 1 Ycmbleia decretorum dedor , 
apofi alica fedis prothonotarius , procurator ca- 
pituli Ebredunenfis. In edit, dceft decretorum 
dottor. % 

Petrus Gaietani , &c. in editis Petrus Gine- 
eovi. 

Jacobus de Gr ominar iis de Padua , & c In 
editis Jacobus de Gramineis , de Graumkis. 

Oliver ius Le Guenec , in editis Longuenet > 
&c. eb abbatum de Bufayo de Motareio , in edi- 
tis de Maloreyo : de Regar , & Remen. S. Bene- 
dici , eb ordinis Ciftercictsfis , Venetenfis , Nan- 


Sijfridus abitas in Ewaugen ordinis Santfi p netenfis , corrupte in editis Ravtunatenfis , eb 
Benedicti , Augufienfis dicecefis. In edit. Siffri- Trctorenfis dioecef. 


dus de Evagen ordinis S. Bencdidi , Augufienfis 
dicecefis , abbas S. Petri Cabilonenfis. 

Johannes de Per ona canonicus & procurator 
capituli ccclefia metropolitana Turoncnfis. In 
editis deeft metropolitana. 

G alterius Ga/fel decretarum dottor , procu- 
rator magifiri <b totius ordinis fandi Johan- 
nisjerofolymkani. Editi, Galterus Grajfe pro- 
curator eb ma g , fi er totius ordinis S. Johannk 


Tierrkus de S. Deodato , & c. Xantonenfis , 
in edit. Xandenfis. 

iVer netus Militis decanus ccclefia Hamber- 
genfis , editi Bambergenfis , Brcmcnfis dicecefis. 

WiUebnus VOtis in utroque jure baccalaureus, 
canonicus ccclefia Gratianopolitana , procurator 
epifeopi Petragoricenfis (b capituli ccclefia Gra- 
tianopolitana. Qusr poftrema incipiendo a 
procurator defunt in editis. 


HieroJ olymitarn , utriufyue juris dottor 

Petrus de Holzbaren. In editis Petrus Holtz- £ Ccdulac fuper approbatione capitulorum 


kyrchen, SCC. 

Petrus Techinghcr pro fe (b abbate Tuldenfi , 
ordinis S. BcncditH , Herbipoltnfis dicecefis. 

Petrus Cethimhier pro fe & abbate Tuldenfi , 
ordinis fandi Benedidi , & prapofito' Nurcm- 
bergenfi , Patavienfis diaecefis. pro quibus in 
editis legitur Petrus Tetinger pro fe (b abbate 
Fuldenfio , (b prapofito Nurcmbcrgenfi , Pata- 
vienfis dicecefis. 

Eber ardus abbas de Lenit z. In editis in Le- 
nienz , & in Lantz : nam bis repetitur. 


per diverfos datar. 

Ego Willelmus Pur cellis revertndijfimi pa- 
tris domini Michaelis archiepifcopi Armacha- 
ni , primatis Hibernia , ac reverendi patris 
Thonle epifeopi ofortenfis procurator , nomine 
dominorum meorum pradidorum procuratorio 
ratifico , approbo , (b juro ut in forma. In editis 
extat, fcd valde corrupte. 

GuiUelmus de Spelunca canonicus Vallenfis , 
in editis Nolenfis, mijfus nomine illufirijfima 


Digitized by CjOOQie 


1123 . ACTA IN CONCILIO CONSTANTIENSI. 

dowin & , domina JohanNjE Navor ra, Anglii A 5. Gildafii de Nemore. 


I224 


regi no , (£■ nomine fuo proprio. 

Blafius epifcopus Clufthus & procurator in - 
frafcriptorum dominorum epifcoporum , videli- 
cet Perufini , Corthonienfis ,> Vigilliarum , Maffi- 
na, Cafertanenfis . Ineditis dcc&Vigilliarum , 
Majfina,dr Cafertanenfis. • 

Robertus prior Celjiniorum , in editis Celfi - 
noruru. 

Ego Simon QuaiadriOn, edit. Quadriorum , 
&c. 


Dominus Otto de Militibus propofitus eccle- 
Jto Herbipolenfis , y? & epifeepo Herbipo- 
lenfi. 

Johannes Abbundi pro fe dr epifeopo Afie- 
tenfi dr duce Frontoni*. 

Lambertus de Gelria pro fe dr regno Un- 
gari*. 

Bertholdus Rucke propofitus Lubicenfis profe 
dr epiftopis Tarbacenfi, Ofibienfi dr Turon. 
Petrus Storg in theologia doftor pro univer- 


thomas Bonocaux , in editis Bonorant , &C. Jludii Lubicenfis. 

approbat , &c. »/ in forma. « Johannes epifcopus Warmienfis procurator 

Marinus epifcopus Aprutinus , procurator - Pomezumienfis , Culmenfis dr Sumbrenfis t pif- 


,pro Tcvertndijfimo in Chrifto patre domino 
\ Johanne ( in editis IV/r* ) i. Mari* in Cofme - 
diacono cardinali de Venetiis. 
item , domino archiepifcopo Brundifino , 
Johanne epifeopo Firmartenfi. 

•Xtem, pro domino B. epifiopo Wdlvenfi , 
domino Nicolao abbate S. Nicolai de Aufimo. 
Ego Ermegaudus de Cafertis licentiatus in 
legibus , archipresbyter Narbonenfis, dr prior 
de Capi te fi agno Narbonenfis diaecefis, procurator 
-dr nomine procuratorio univer fit atis ftudienfis 


^utrmfjae juris Jludii Montis pefiulani Maga- C dent in. 


coporum. 

Georgius Prafperger pro epifeopo Ratifpo- 
nerfi. 

Jo. Crefte licentiatus in utroepue pro duee 
GuiUelmo Bovaria , comite Hollandia , Hanno- 
ni* dr Zelandi*. 

Magifter Albertus de Nuremberga, pro fe dr 
epifeopo Bambergenfi. 

Philippus de Lomprefja litterarum apofioli- 
carum feriptor , pro fi dr Bartholomao abbate 
monafierii f ancti Laurentii extra muros Tri- 


lonenfis diaecefis , dr ambajfiator ejufdem , dr 
nomine meo proprio , juro tenere dr fer vare 
articulos , pali a , dr conventiones faftos , faftos 
fati a per fereniffimum regem Romanorum 
dr ambajfiator es hujus facri concilii Confian- 
'tienfis cum domino rege Ar agonum dr aliis, & c. 
* Antonius de Zvvavenarde clericus procuror 
tor prapofiti , decani , dr capituli ecclefia fanfti 
Salvatoris Habcbacenfis , decani dr capituli B. 
Maria Curtracenfis ,Tornacenfis diaecefis. 

Die Mercurii quinta menfis Februarii, &c. 


ut tom. 12. concil.pag. 1539. ufqueadhaec n nenfi. 

i - r /* . . . r\ 1/ atj 


Cutzode Svvola » auditor facri palatii caU- 
farum apofiolici , dr Albertus Far entr arum i, 
pro fe & archiepifcopo Pragenfi. 

Johannes dr Arno Idus Foricheim litterarum 
apofiolicarum feriptor es , pro fe dr elefto Ge- 
tenfi. 

Michael Gedal reftor parrochialis ecclefia 
in Lofen-Wrat diaecefis pro prapofito Morthca - 
lenfi ordinis Pramonjlratenfis , Confiantienfis 
diaecefis. ^ 

Nicolaus de Prato, pro fe & epifeopo Ultra « 


verba , Elfius facula? is , pag. 1 540. D. deinde 
in mf. fcquitur. 

Abbas Ottoburenfis S. Bcnedifti ordinis. 

Abbas Ritmenfis. Johannes abbas monafierii 
de Bofcodono Ebredunenfis diaecefis. 

Epifcopus Ajfis pro fe dr tribus epifeopis dr 
uno abbate. 

Johannes abbas de Fontibus pro provincia 
Eboracenfi de Anglia. 

Epifcopus Emoncnfis pro abbate S. Georgii de 
'Venetiis. 

Abbas S. Maxentii Piftavenfis pro ecclefia 
regni Franci a dr Delphinatus. 

Abbas Clarevallis Lingonenfis diaecefis pro fe 
dr ut ambajfiator tcclefi* Gallicana. 

Abbas S. Salvatoris Anianenfis profe dr pro- 
vincia Narbonevfi. 

Abbas de Columba pro fe dr abbatibus de 
Strata , de Brundulo , de S. Thoma , SS. Nascar ii 
dr Celfi Veron. 

Abbas .de Bello tn Anglia. 

Epifcopus Tuder tinus pro fe dr abbate de Maf- 
fiano dr abbate S. Benedifti de Ergabo. 

Abbas S. J oh annis de Parma pro fe dr abbate 
S . Maria de Organis. 


E 


Nicolaus de Ballionibus prior generalis or-i . 
dinis fanfti Sepulcri Dominici. 

Geminianus de Prato auditor pro fe. 

Pandulfus de Almanno ,pro fe dr abbate S. 
Trinitatis Ve r 0 nenfi s, ordinis VallisUmbrof* * 

Abbas Lancherin. 

Bafilius de Crufis procurator domini epifeopi 
Vitani. 

Fridericus epifcopus Fulginas pro domino 
Petro abbate Montis-Cafinenfis , dr domino J a» 
eobo epifeopo Spoletano , epifeopo Nucerino , dt) 
pro domino Nicolao de Trincis de Fulgi nio. 



STATUTA 


Digitized by 


Google 


mj STATUTA ST NODALIA \H6 

a*»***»** *H!**«*****«««i A temperate fc gerant, in honeltis hofpitiisfca 
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ domibus hopitando , jejunio ftomacho dic- 
tam fynodum intrent , fuperpelliceo , & al- 
STATUTA SYNODALIA muciis, five capucio cnm ftola in collo , vd 
ecclcfix Ambianenfis. cappa nigra honefta& rotunda induti , alio- 

EDITA A JOHANNE AVANTAGE qum reputentur m eadem fynodo nequa- 
epifeopo Ambianenfi. quam comparutffe. 

3 Impediti quoque legitimas excufationes 
Ex fchedis Mtbillonii. fuas mittant per procuratorem , habentem 

C Um folum illud bene a&um cenfeatuf , mandatum fufficiens , tam ad ipfas propo- 
quo vita hominum corrigitur, nulliquc nendas & jurandas, quam ad omnia facien- 
dubium exiftat quin ex decretis & legi- da , quae ip(i( fi intereflent^ facere teneren- 

bus , ftatutis & conftitutionibus , humana tur. Et ne aliqui fua contumacia » feu verius 

coerceatur audacia , Sc appetitus noxius ad malitia glorientur , diftricte praecipimus & 
juris tramitem, reducatur. Ideo nos fubdito* ® mandamus , quatenus decani omnia nomi- 


rum noftrorum mores in melius reformare 
cupientes, nonnulla ftatuta decrevimus pro- 
mulganda , qux quidem fub feptem titulis 
debite ftatuta voluimus, & ftatuimus ab om- 
nibus fubditis noftris irrefragabiliter obfer- 
vari. 

Primo igitur tra&abitur de ftatu , vita& 
convcrfatione perfonarum ccclefiafticarum, 
rebus & privilegiis earum. , 

Secundo de ccclcfiis & earum privilegiis , 
.rebus, & ornamentis. 

Tertio de officio &potcftate re&orumSc 
capellanorum , & de regimine ecclefiarum ( 
& animarum. 

Quarto de divinis officiis , & aliis ad ea 
pertinentibus. 

Quinto de poenitentia , matrimonio , or- 
dine, chrifmate & aliis rebus facris. 

Sexto de excommunicatione & interdi&o. 

Septimo denique de diverfis conftitutio- 
nibus agetur. 

1 Statuimus & ordinamus quod prxlati 
& ali* quxeumque perfon* ecclefiaftic* tam 
fxcularcs quam religiofx , qu* de jure vel 
confuetudinc ad noftram fandam fynodum 
venire funt aftri&x , ad eamdem lingulis an- 
nis veniant, ccffantibus impedimentis ^le- 
gitimis excufationibus nonobftantibus qui- 
bufeumque : venire vero contumaciter ne- 
gligcntes excommunicationis fententiam in- 
currere volumus, ipfo fa&o. Ceterum cum 
non fit dubium ad nos & fucceffores noftros 
fynodi noftr* difpofitionem plenariam per- 
tinere , prxlatos & alias perfonas ecdefiafti- 
cas quafcumque fuper difpolitione fynodi 
tam fuper fedibus & habitibus portandis , 
quam aliis eamdem fynodum concernenti- 
bus , recufantes noftris juftis & rationabilibus 
obtemperare prxeeptis , feu occalione prx- 
mifiarum brigas , vel diffentiones moventes, 
excommunicationis fententia innodamus , 
abfolutione fententiarum ejulmodi nobis & 
fucceftoribus noftris fpccialiter refervata. 

2 Ne autem unde virtus five boni» exem- 
plum fuboriri deberet , pernicies vel fcan* 
dalum fubfequatur, tam in via quam in ci- 
vitate Ambianenfi, in progreffu, congreffu 
& regreflfu , modefte , fobrie , honefte ac 

Vet.fcript. dr mon, ampl. Collett. Tom. VII, 


na abfentium fuorum dccanaruum ante te- 
ceffum fuum tradant officiali in feriptis , & 
ftatut! definita & przcepta in eadem fyno- 
do fub figillo cuti* noftr* recipiant , ac in 
lingulis capitulis decanatuum fuorum ufquc 
ad fynodum fcquentem fic folemniter pu- 
blicent, quod a quocumque fuperhoc non 
poffit ignorantia allegari. Si vero prxmifla 
& ipforum quaelibet non duxerint adimplen- 
da , poenam decem folidorum incurrant » 
noftr* eleemofynx applicandam: fed fi (quod 
abfit ) di&a fynodo durante in civitate no- 
ftra Ambianenfi aliquis fubditus nofter.qui 
ad eamdem fynodum venerit, crimen vel 
aliquod maleficium duxerit perpetrandum, 
tanto exinde gravius puniatur , quanto ma- 
jor exftiterie temeritas , przfumptio , vel of- 
fenfa , cum aliis temporibus parum religio- 
fus credatur , qui ifto facro tempore divinam 
animo irreverente offendendo majeftatem 
fic fe patenter voluit oftenderc criminbfum. 

De flatu , vita dr converfatione perfonararri 
etcUftafticArum ; rebus , privilegiis 
earumdem. 

CAPUT PRIMUM. 

D i Cum fingulx perlon* habitus gerere d& 
beant fuo ftatui condecentes , & clericos » 
fi fe veftibus illicitis ornent , emendari opor- 
teat , & non emendati fuper hoc fint car- 
ceri mancipandi 5 ftatuimus & ordinamus 
quod curati , prelbyteri , & ali* ecclefiaftic* 
perfon* veftibus longis & latis , caputiis ho- 
neftis , Gmplicifque coloris utantur. Juppo- 
nes(n) quoque, houppclandas, (b) vilanos, (f) 
& alia veftimentorum diverforum genera 
prxter tunicam , .fupcrtunicale , mantellum» 
houciam, vel epitogium ( d) non portent, feu 
veftimenta quxeumque virgata, partita vel 
“ difeiffa aut fuperiorata dc fuftana , pannif- 
que fericis vel aureis , feu aliis quibufeum- 
que , fed lanificio dumtaxat. Contrarium fa- 
cientes ipfa veftimenta perdant, per manum 
decanorum fuorum pauperibus eroganda. Ec 

4] Juppo eft fagum militare. 
b J Pallii feu tunicae fpccics Picardis Kofftlxndt. 
e ) F. vefti* ruftica. 

i] Pallium quod fuper togam olim ferebant. 

BBbbb 


Digitized by 


Google 



1217 STATUTA SY NODALI A mg 

fi in hoc decani deliquerint , per manum de- A fynis vivimus , orationibus & aliis fufFragiis 
cani vicinioris eorumdem emendetur , & a poenis purgatorii liberantur ( quibus in hoc 
pauperibus erogetur. Clerici vero Conjugati fxculo nullas pares) ftatuimus & ordinamus,' 

cum poenam non deferentis habitum & ton- ut Viri ecclefiaftici , religiofi, & («culares una 

furam & pericula non ignorent > continue cum pfalmis prxdi&is poft gratias tam in 
velles & tonfuram deferant clericalem , ne prandio quam in coena cum devotione dr- 

culpa vel negligentia eorumdem in noftrum eant pfalmum illum De profundis, cum ora- 

& ecclefix noftrx vituperium , fuorum vero tione Fidelium , & verfu Requie fiant in pace, 
corporum & animarum promtum cedere cum & ipfum pfalmum dicere vel facere 
periculum dignofeantur ; nec mirentur ex dici non confuevcrint fxculares. Ceterum 
-quo fuper hoc ad honorem ipforum & com- cum ebrietas hominem quali beftialem ef- 
tnodum fuerint adeo folemniter & falubri- ficiat , ipfumque penitus carentem exercitio 
ter prxmoniti;& fi ipfius extiterint contem- judicii rationis reddat, nedum promtum 
tores, in voluntariis cafibus non fic prom- g ad crimina, fed quali infenfatum , fatuum , 
te fubveniatur eifdem , quantum edet in ne- & furiofum , quantum polfumus diftri&ius 
ceflar iis faciendum. prxeipimus & inhibemus, fub poena fufpen- 

2 Abbates vero & religiofi quicumque ve- fionis ab officio & beneficio, utviriccdefia- 
ftes &c habitus deferentes inhoneftos contra dici prxdi&i ab ebrietate tamquam a veneno 
fuorum monafleriorum inllituta , ipfos. per- pcftifero cum omni modeflia ftudeant ab(li- 
dantetiam,ipfofafto, erogandos pauperibus, nere ,& ne flatum noftrum ludibrio fieri 
Ut cft diclum ; quos fi damnabiliter retinere contingat,ebrietafque cum fit quali malorum 
prxfumffcrint , nobis & fuccelforibus nollris omnium incentiuum , decanis noftris prxfen- 
tranfgreffionis hujus abfolutio refervetur. tibus & futuris diftri&e praecipimus & man- 

3 Quia commercia & negotia fxcularia funt damus , ut viros ecclefiafticos in fuis deca- 

perfonis ecclefiafticis interdida , ftatuimus & natibus conftitutos , qui poft publicationem 
ordinamus, ne in facris promoti, vel bene- prxfentis ftatuti noftri ebrii publice fuerint 
ficia eoclefiaftica obtinentes , mercatura^ feu c adinventi , officiali noftro denuntient : quos 
mercimonia quaeque exerceant caufa lucri. convi&os vel confedbs volumus & ftatuimus 
Tabernas ne teneant vel faciant fuo nomi- pro qualibet vice in carceribus noftrae curis 
»e teneri. Procuratores , baillivi , fencfchalli, in pane & aqua per odo dies teneri, &in- 

vel receptores quorumcumque principum terim manere ab officiis fufpenfos & benefi- 

vel dominorum faecularium nOn exillant. Ia ciis , ut a facinore tam damnato animam „ 

curiis fxcularibus non fint notarii, procurato- corpus, & bona miferabiliter depravante, cul- 

res vel advocati,prxterquam in caufis propriis pabiles emendentur, coerceantur, & abfti- 

«cclefiallicis conjundarum vel miferabilium neant ceteri metu poenae. 

perfonarum , quae commode advocatos ha- 5 Inter cetera curis continuis & folitis mc- 
bere non poflent. Contrarium vcrofacien- ditationibus tempus attendendum mortis li- 
tes data , concefta , vel acquilita occafione delis cujullibet Chrilliani , cum in ftatu in 
prxmilTorum fua* non faciant , nec in ipfis quo tunc extiterit , infallibiliter judicetur in 
jus aliquod vel dominium acquirant , fed ecclefia triumphante per juftum judicem , qui 
eadem infra menfem decanis rellituere te- D non fallitur, neque fallit , cujus att io noftra 
neantur, per ipfos in eleemofynam conver- efi inflrudtio : ac ipfius quantum poffumus 
tenda , & nihilominus fuper hoc canonice debemus judicia imitari. Qua propter cum 
punientur. de falute decedentis in peccato mortali non 

4 A crapula & ebrietate debent viri eccle- (it aliquatenus (perandum , nec orandum 
fiaftici fpccialiter continere i & quia praemitia pro damnatis , nam virtus hujufmodi Dei ju- 

communius in tabernis quam alibi exercen- ditiae repugnaret : ftatuimus & ordinamus 
tur , firmiter inhibemus ne praelati , curati , quod fi quaevis perfona ecclefiaftica vel fx- 
feu beneficiati quicumque, vel in facris con- cularis cujufcumque datus vel conditionis 
(lituti , in tabernis bibant vel comedant, feu exiftat i non receptis in xgritudinc ecclefia- 
convivantes in ipfis aflbciareprxfumant,nifi (licis vel faltem confeflionis & poenitentias 
itinerando, & caufa neceffitatis. Quod fi con- facramentis , ab hac luce migraverit , prece , 

trarium fecerint pro qualibet vice poenam pretio, vel favore, fivequibufvis aliis mediis, 

quinque folidorum incurrant , pereieemo- E occationibus , five caufis , corpus ipfius five 
fynarium noftrum pauperibus erogandorum. cadaver feu funus non tradatur ecclcfiafticx 

In bibendo vero Sc comedendo fint fobrii fepulturx , niti prius per informationem le- 
& temperati } in prandio & in coena menfam gitimam per decanum loci fa&am officiali 

fuam benedicant cum verticulis. Oculi om- noftro legitime conftiterit , figna poeniten- 
nium in tefperant , vel Edent pauperes , gratias tix evidentia in morte apparuitie in eo, & 

reddant Altiflimo cum verfu , Confiteantur talia quod per ipfa contritio cenfeatur non 
omnia opera , & Mifirere mei Deus , vel Lau- immerito conflare , curatufque parochialis 
date Dominum omnes gentes* & quia animx vel vicarius fuus a prxdi&o officiali manda- 
dcfun&orum , quorum beneficiis & elecmo- tum litteratorie receperit fuper ifto. 





m? EGG LESIifc A MBI ANENSlS. iij5> 

-6 Decedentes vero in conflidibus volunta- A cerc prxfumat ,nifi ad hoc fuerit fimiliter re- 
tiis, ex propofito Sc deliberate fadis , fi de ‘quifitus , quodque aliquis parochus facerdoi 
«parte extiterint invaforum , cum conflimus vel etiam alius noncuratus fuper hoc facien- 
'cjufmodi deteftentur jura tam divina quam do requifitus , plures non advocet capellanos, 

-humana , carrtc decernimus ccclcfiaftica fe- . quam rogatus fuerit ab eo qui anniverfarium 
pultura , nifi per nos vel fucccffores noftros fieri poftulabit. Sacerdos autem vel clericus 
luper hoc extiterit difpenfatum. qui fe anniverfariis immifeuerit non voca» 

Perfonas vero ecclefiafticas, quarum ex* tus, ipfo fado > fe noverit ab officio fuo fuf- 
cefiTum in hoc cafuftatusfui comparatio dc- penfum , Sc idem dicimus de facerdote pa- 

tcftabiliorem & abominabiliorem reddit , rochiali qui plures vocabit quam fuerit re- 

voluntarie damnate confligentes contra quifitus. Ad hxc faccrdos vocatus ad anni- 

canonicas fandiones , ac in cifdem con- verfarium aliunde veniens vel etiam capel*- 

flidibus decedentes, { ut eft didum ) ecdefia* lanus curatus illius parochiae in qua anniver- 

flica fepultura privamus , Sc nedum locis farium fieret, vel redor, nonnifiunum fo* 

profanis, fcd in fimis , fterquiliniis , & locis ® lum clericum pro fuafocietate fecum ducat*, 

aliis vilibus volumus Sc (latuimus fcpelirk prefbyter vero de ipfa parochia, in qua an- 

Praefatos quoque tradentes ecdefiafticx fe- niverfarium fieret vocatus, nullum clericum 

pulturx contra noflram conftitutioncm prx- fecum ducar. Caveant autem etiam ne vo- 

fentem , ab officio Sc beneficio eo ipfo volu- cati ad anniverfaria venire contemnant , ve- 
rnus efle fufpenfos , fpemque de abfolutione nientes autem partes fuas pifeium vel car- 

non habere, nec eamdem fibi concedi quo- nium , vei hujufmodi alii non portent; fed 

ufque cadavera fic contra noflram prohibi- nec agapas id efi convivia pauperum vei 

tionem fepulta , a didis coemeteriis fecerint fua in ecclefiis faciant. Hxc enim funt a fa* 

exhumari. eris canonibus Sc bonis moribus aiicua : pro 

7Laicos vero de fado corpora prxdidorum anima vero illius cujus obtentu reficiuntur, 

tentix decernimus fubjacere $ a qua non pof- Ntn efl magnum fi ii qui [firitualia feminant , 

fint abfolvi , niG per nos vel fucceflores no- carnalia metant, juxta iiiud pfalmorum ,yi»* 
ftros ,& de antea cadaveribus ( ut didum mite pfalmum & date tympanum ( pfalmum ) id 

eft ) realiter exhumatis , ac dc injuria Sc con- eft fpiritualia ( tympanum ) id eft temporalia, 
temptu fatisfadione prxmifla conftiterit. Annualia five anniverfaria fn hebdomada 
Prxterea nullus faccrdos locagium reci- fanda , in feptimana pafchali , Vel penrcco- 

piat, vel pada de mercede habenda , pro fle, in vigiliis feftivitatum beatx M a 

aliquibus prophanis five fxcularibus operi- diebus Dominicis , feftivitatibus five feftis fie- 

bus exercendis; fed nec aliqua opera inho- ri prohibemus, alioquin faccrdotes quita- 

nefta exerceat , feu quibuflibet aliis fe im- libus diebus ad prxmiffa convenerint, gra- _ 

mifceat contra facerdotalem honeftatem. viter punientur. Poftrcmb in virtute fandx 
Sane in locis in quibus poft fonitum cam- D obedientix prxeipimus , ne quifquam verbo 
panx vel buccinx dc node laicisfinelumi- Sc fado aliquos inducere vel retrahere prx- 

ne ire prohibetur, clericos hujus conftitu- fumat > ne anniverfaria fieri folita in ecclefiis 

tionis audoritate eamdem prohibitionem in quarum coemeteriis corpora defundorum 

volumus obfervare, alioquin poenx propter pro quibus fiunt, fepulta funt, ibi facianr. 

hoc laicis impofitx eos decernimus fubjace- i o Clericus aliquis cum taxillis publice vel 

re, quam per archiprefbytcros , vel prefby- occulte ludere non prxfumat. Clerici vero 
teros capellanos locorum illorum noftro * in facris ordinibus conftitu ti vel beneficium 
nomine ab ipfis clericis exigi Sc levari volu- ecclefiafticum habentes , qui in platea vel in 
mus ac mandamus : quam fi rite Sc legitime loco publico publice cum taxillis iudere prx- 
reqmfiti foivere renuerint , eamdem poenam fumferint ipfo fado ab exeeutione fui ordi- 
dupicitcr per eos foivere per cenfuram ec- nis fint fufpenfi $ ludere in prxmiflis cafibus 
clefiafticam compellantur; idemquedeban- E intelligimus illum qui tranfverfat, vei qui lu- 
no fruduum prxeipimus obfervari , ut per di eft particeps , vel lucrum exinde confc- 
hoc laicorum vitetur fcandalum Sc clerici quitur , five damnum : prxmiflam poenam 
ab illicitis arceantur. extendi nolumus ad -ludentes focialiter Sc 

8 Nullus in facris promotus vel beneficia- cum perfonis honeftis, non ambitionis vel 
tus , magnum cultellum , vel arma invafo- avaritix caufa. 

ria in noftra civitate Sc dioecefi audeat de- 1 1 Quicumque clericus in adulteriojvel fur* 

ferre , nifi caufa jufti timoris , vel propter to , prxfertim in facrilegio' fuerit deprehen* 

corporis proprii tuitionem i quod fi fecerint fus , ipfo fado noverit fe fufpenfum , & num* 
aliqui , fubjaceanc ultioni. quam in ecclefia quam per facrilegiutn vio- 

9 Diftridc prxeipimus ut nullus facerdos vel lavit, beneficium abfque difpenfatione ob* 
clericus , curatus vei non curatus , anniver- tineat , aliter nihilominus juxta delidi qua* 

fariis qux pro mortuis celebrantur feimmif* litatem legitime puniendus. 

Fet.Script. &Mon. ampl, CoUett.Torn. V 1 L B Bbbbij 


fepelientes in ecclefiis vel coemeteriis , vel hoftias & preces Deo devote offerant , & po- 
facientes fepeliri , excommunicationis fen- ^ ftea manducent, nam fecundum apoftolum-. 



Digitized by 


Google 


STATUTA SY NODALI A 12)1 


1 z Praecipimus quod nullus clericus habens 
beneficium ecciefiafticum , vel etiam in fa- 
ctis ordinibus conflitutus , furare przfumat, 
■'fine noftra vel officialis noftri licentia fpe- 
ciali , pro alieno debito , furto , vel caufa , 
■fed nec coram quocumque Domino , offi- 
-ciario, judice , vclbaillivo temporali «jurare 
vel rcfpondcrc przfumat. Super publicatio- 
mc tamen teflium & fuper propriis vel ec- 
clefiarum fuarum caufis jurare poffint. Lai* 
cus autem vel etiam clericus qui fcienter de- 
jeraverit , & poli competentem monitionem 
curiae noftrae infra quatuor dies non fatisfe- 
ccrit feu non impleverit quod juravit , ipfo 
fado fit excommunicatus : a qua lententia 
«non abfolvatur, nifi per nos, vel per alium 
cui hoc duxerimus committendum > & fi 
poftmodum per quadxaginta dies vel amplius 
excommunicationem hujufmodi fuftinucrit, 
pro qualibet quadragena a nobis vel officia- 
li noftro in lx. folidis turonenfibus puniatur. 
Si vero clerici in facris ordinibus conftituti 
Vel beneficiati , hujufmodi fententiam poft 
przmiflos quadraginta dies trium menfium 
fpatio animo fuftinuerint indurato , benefi- 
ciati fuis beneficiis ipfo lapfu temporis no- 
verint fe privatos , clericos vero in facris or- 
dinibus conftitutos , qui beneficia ecclefilfti- 
ca non habuerint , perpetuo reddimus inha- 
biles abfque noftra aut apoftolicx fedis fpe- 
ciali difpenfatiohc ad ecclefiaftica beneficia 
obtinenda : laici vero fint infames , nec ad 
teftimonium , vel ad alios adus legitimos 
vel' publica officia admittantur. Nullus ta- 
men faccrdos aliquem parochianum fuum 
perjurum vel infamem denuntiare przfumat, 
line noftSi vel officialis noftri licentia fpe- 
ciali. 

1 3 Quamvis difficilius exftirpentur diutius 
radicata, circa eradicationem tamen tanto eft 
curatius infiftendum , quanto frudus vel pro- 
pagines pcriculofiores exiftunt. Cum igitur 
folum dicere fit horror quam periculofus 
& deteftabilis concubinatus Deo & homini- 
bus exiftat in viris ecclefiafticis , & maxime 
curatis vel vicariis miflas celebrantibus, feu 
adminiftrantibus ecclefiaftica facramenta , 
monitionefque charitative fadx fuper hoc 
in fanda fynodo ultime przterita, quod do- 
lentes referimus, non folum non profuerint, 
fed potius videantur tribuifle audaciam de- 
linquendi, virgaque Scbaculusconfolationcm 
non dederunt , fed per confequens jam non 
rcftat nili ferrum apponere ad fcindendum 
tantum vulnus ; 8 c ne animae & corpora tanti 
fceleris voragine miferabiliter confumantur, 
ftatuimus & ordinamus, quodfubditi noftri 
clerici & laici concubinas tenere aliquatenus 
non prxfum&nt , & tenentes eafdem ejiciant 
indilate , vel faltem tardius infra menfem 
cum intentione 3 c propofito ipfas nequa- 
quam reaflumendi. Contrarium vero facien- 
tes , eo ipfo , decernimus & beneficiis & of- 


A fidis fufpenfos , quam poenam , li per tres 
menfes fuftinuerint , ipfos excommunicatio- 
nis fententia innodamus 5 & fi in fententia 
ejufmodi per tres alios menfes remanferint 
damnabiliter involuti,ipfos beneficiis fuis vo- 
lumus effc privatos; & fi per tres alios men- 
fes in fuo damnabili propofito duxerint per- 
fiftendura, eofdem per unum annum vola- 
mus in carceribus dure & ftride teneri , & 
nihilominus effe inhabiles ad quaecumque 
officia , vel beneficia ecclefiaftica obtinenda. 
Non bcneficiatos vero concubinas recipien- 
tes de novo, vel habentes quafdam , nequa- 
g quam abjicientes infra tempus prxdidum > 
decernimus per annum inhabiles ad ha- 
bendum beneficia Vel officia ( ut didum eft) 
& fi per tres menfes in fuo perfeveraverint 
crimine vel delido, ipfos excommunicamus s 
quam fententiam fi per tres alios menfes fu- 
ftincre prxfumferint, poena carccrisf utprx- 
miffum eft in beneficiatis ) decernimus pu- 
niendos. Si vero a carceribus hujufmodi li- 
berati , recidivaverint in crimen deteftabilc 
fupradidum , eofdem volumus & decerni- 
mus ad carcerem perpetuum condemnari, 
ad panem triftitiz , & aquam doloris, ut com- 
miffa defleant, & deflenda ulterius non com- 
C mittant. Laicos vero vel clericos conjuga- 
tos , fi concubinas de novo receperint, vel 
infra menfem non ejecerint jam affumtas, 
excommunicationis fententiam volumus in- 
currere ipfo fado , nobis & fuccefibribus 
noftris abfolutionem refervantes. Omnibus 
vero fubditis noftris diflride przcipimus & 
mandamus , quatenus finguli, fi curatos fuos, 
vicarios, decanos , vel alios conciibinarios 
fciverint, eofdem infra menfem denhntiarc 
teneantur decano vel officiali prxdidis. Om- 
nibus vero bono zelo nobis , officiali , vei 
D decanis noftris denuntiantibus quafcumque 
perfonas ecclefiafticas , religiofas vel fxcula- 
res, exemptas vel nonexemtas noftrz dioe- 
cefis publice tenere concubinas ,viginti dies 
in- forma ecclefiz de injundis fibi poeniten- 
tiis mifericorditer relaxamus : fcientes vero 
& non denuntiantes, infra menfem (ut di- 
dum eft ) eos ab ingreffu ecclefiz , quoufque 
eofdem denuntiaverint , volumus effe pri- 
vatosmullus autem in tantam temerarispro- 
rumpat przfumtionis audaciam , quoPp ce- 
nas fupraferiptas contemnens in concubina- 
E tu maneat obftinatus. Crefcente enim con- 
tumacia, crefcemus & poenam, & fi ccclc- 
fia ( quod abfit)non haberet ulterius quod 
ageret in inobedientes & rebelles fic defccn- 
dentes in profundum malorum , nos coge- 
ret confcientia curiz tradere fxculari. 

14-In virtute obedientiz przcipimus, ne ali- 
quis monachus folus abfque uno faltem mo- 
nacho focio in villis feft ecclefiis commo- 
retur , & ne religiofi aliqui quantumcumque 
privilegiati , confratres vel benefadores fuos 
in coemeteriis fuis fepeliant tempore generalis 




Digitized by 


Google 


im ECCLESIA A 

vel fpecialis interdidi ,vcl illos qui habitum > 
illius religionis affumferint , & ad religionem 
ipfam dimiflis propriis bonis & familiis tran- 
fierint , fcd nec confratrcs fuos vel alios quo- 
flibet excommunicatos vel interdidos , aut 
aut etiam quofctimquealios, quibus jura pro- 
hibent ecclefiafticam fepukuram > in coeme* 
teriis fuis vel ecdefiis fuis fepelire prarfumanr. 
Coemeteria vero in quibus contra hujufmodi 
conftitutionem aliqua defundorum corpora 
fuerint tumulata, reconcilianda erunt s idem* 
que fiat fi corpus haeretici , fchifmatici , vel 
pagani in coemeterio fepultum fit, offibus il- 
lorum, fi difeerni ab offibus fidelium potue- j 
rint , inde prius ejedis. 

1 5 Quia publicae utilitatis intereft, ne crimi* 
na remaneant impunita , fub excommunica* 
tionis poena praecipimus , ut fi quis clericus 

. homicidium, facrilegium , incendium, rap- 
tum, rapinam, furtum, vel adulterium , Sc 
cjufmodi in noftra dioecefi manifefte depre* 
henfus fuerit commififfe , vel aliquem atro* 
citer ( nifi fe deffendendo & vim repellen- 
do fecerit) vulneraffe, vel mutilaffc , capia- 
tur per gentes noftras , vei per arthiprefby- 
' terum , vel illis abfentibus , per redorem vel 
capellanum illius ecdefiz in cujus parro- 
chia talia comn^fa fuerint j & captus ad 
officialem noftruM per clericos adducatur , 
adjundis fibi aliquibus laicis , fi opus fuerit, 
ad repellendum violentiam , fi forte inferri 
per aliquos timeatur. 

1 6 Interdicimus ne clerici clericaliter viven- 
tes ratione patrimonii fui , vel perfonarum , 
vel etiam perfonx ecclcfiafticx , vel religio- 
fi aliquatenus per laicos taillentur , aut eis 
«xadiones fcu aliqua onera extraordinaria 
imponantur > quod fi fadum fuerit, taillan- 
tes aut imponentes, &confilium,opem,& 
audoritatem in hoc przftantes , per cenfu- D 
ram ecclefiafticam defiftere compellantur > 
fed nec prxmiffx perfonx de fuis rebus pro- 
priis folverc teneantur pedagium five teftam. 
Sane Honorius papa tertius excommunicatio- 
nis fententiam protulit contra ftatutores, feri- 
ptores ftatutorum contra ecclefix libfttatem 

• editorum , necnon Sc contra potefiates , con- 
fules , redores , & confiliarios illos qui fe- 
cundum ea prxfumferint judicare , vel in 
publicam formam redigere judicata. 

17 Hanc autem fententiam excommunica- 
tionis illos incurrere declaramus , qui con- 
tra privilegia & libertates clericorum & cc- E 
Clefiarum ftatuere, ordinare, prxeipere, aut 
interdicere , expreffe vel indirede , per fe vel 
per alios prxfumunt, ne quis in ecclefiarum 
vel clericorum clibanis panem capiat , vel 
in molendinis eorum molat., aut ne quis 
aliquod commercium cum eis habeat , vel 
quomodolibet participet aut loquatur , aut 
eis de decimis, primitiis, oblationibus, vel 
aliis juribus fpiritualibus non refpondeat , aut 
quod nihilominus quinque vel decem foli- 


MBIANENSIS. . 12*4 

\ dis, panem , vinum , farinam , pannos , lu- 
men , Vel hujufmodi , five minus quam fa- 
iorem quinque vel decem folid. in his offe- 
runt, aut his fimilia agunt, & qui talia per 
gentes feu officiales fuos fada requifiti def- 
fendunt cum effedu ; a qua excommunica- 
tionis fententia nullatenus abfolvcntur, do- 
nec de damnis & injuriis propter hoc illatis 
fatifccerinc competenter. Diftride igitur prx- 
cipimus , ne aliquis conjurationes , colliga- 
tiones , confraternitates , aut alias quafcum- 
que obligationes , fide , juramento , fcu qua- 
libet alia firmitate interpofita , facere prxfu- 
. mat contra ecclefias , vel ecclcfiafticas per- 
’ fonas , feu contra ecclefiafticam libertatem * 

' fi prxmiffas poenas voluerit evitare. 

eecUftis & eurum privilegiis-, rebus , 

& orrumcntis. 

CAPUT II. 

i Miffarum celebrationem nOn alibi quanfc 
in facratis locis Domino abfque magna ne- 
ceflitate fieri debere liquetomnibus , quibus 
funt veteris & novi teftamenti nota prxeep- 
ta; ideoque prxeipimus , ut omnes ecclefias 
, regentes ecclefias Sc altaria non confecrata 
' confecrari procurent. 

z Prohibemus ne deinceps quifquam cc- 
clcfias , capellas , oratoria , hofpitalia , & alia 
pia loca in dioecefi noftra xdificct , vei al- 
tare aliquod in locis illis erigat , fine noftra 
licentia fpeciali : altaria quoque per fomnia 
& inanes quafdam revelationes hominum 
conftrui prohibemus. Nos enim talia loca 
prxternoftram & fuccefforun^noft rorum li- 
centiam conftruda interdido ecclcfiaftico 
decernimus fubjacere * fed & altaria portati- 
iia ita lata & fpatiofa fiant quod calix Sc ho- 
ftia poffint fuper illis convenienti diftantia 
collocari. 

' 3 Qpia nonnulli in Tuarum difpendium 
animarum capelianiarum fundationcs.in ec* 
clefiis noftrarum civitatis & dioecefis obti- 
nentes , eafdem non deferviunt , pro ut juxta 
fundatorum intentionem, & didarum capcl- 
laniarum inftitutionem tenentunnonnullique 
ambitione moti , nedum unam , fed duas vel 
plures capellanias in eadem ecclefia obtinent, 
ignoraturque fundatio & inftitutio, capelia- 
niarum cjufmodi : immo nonnullx ex ipfis 
dicuntur audOritate ordinaria nequaquam 
inftitutx fuiffc , & quod amarius eft > & plan- 
gendum, redditus earumdem aliquoties ne- 
dum impignorari , quin potius diftrahi Sc 
alienari dicuntur : ftatuimus & ordinamus 
quod univerfi & finguli capellanias in noftris 
civitate & dioecefi obtinentes > quxa quadra- 
ginta annis circiter fuerunt ordinatx, fun- 
dationem didarum capelianiarum , inftitu- 
tionem Sc ordinationem ipfarum , titulofque 
quibus eas obtinent infra menfem decanis 
aoftri» , in quofum decanatibus hujufmodi 

B B b b b iij 


Digitized by {jOOQie 



123J STATUTA SYNODALIA 1236 

<apellanix exiftunt , tradere •& exhibere te- A hibernus, ne capullx (4^ baptifatorum po- 
-nfi^nturvquod fi non fecerint, ipfos a frudi- nantur in aliis quam ccclcfiafticis ufibus,ut 
■bus dicarum capellaniarum decernimus, eo videlicet inde fiant fuperpellicea vel corti- 

ipfo , fore fufpenfos ; & fi per duos menfes nae ejufmodi & alia qux ad cultum & fun- 
ulterius id facere neglexerint , ipfos decer- dionetn ccclefiafticam pertinere nofcuntur. 
mimus didis capellaniis privatos. Habentes 8* Volumus atque ftatuirfius quod excom* 

vero capclianias fundatas & infii tutas a-xz,. muriiccntur publice in ecclefia diebus Domi», 

annis jam elapfis /onera tam in miffis , quam nicis , candelis accenfis , campanis pulfatis> 

aliis ad quae ratione capellaniarum&ujufmodi omnes illi & finguli qui aliquibus exiftenti- 

•obligantur, teneantur manifefiare decanis fu- bus in condudu curi* noftrx Ambianenfis 
pradidis(utdidumcft)infra menfem:alioquin injuriam aut violentiam de cetero inferent 
didam poenam fufpenfionis incurrant; quam aut impedient, vel moleftabunt eos per fe 
fi per duos menfes fuftinuerint , eifdem fint vel per alium , quominus quiete ad curiam 
privati ( ut de aliis eft didum.^ Decani vero g accedant pro juftitia habenda, & ab eadem 
omnia & fingula fuper fado capcllaniarum recedant, vel qui banna faciunt , ne aliquis 
hujufmodi eifdem tradita officiali & figi Ili- * debeat in foro ecclefiaftico litigare , etiam 


fero ndllris ftib fuis figillis tranfmittant fide- 
liter ihterclufa. 

4 Res prophanas vel fxculares , utpote 
veftes , faccos , dolia cum vino vel fine vino , 
-& alia ejufmodi poni in ecclefiis prohibe- 
mus , nifi neceffitas magna emineat , & po- 
fita prxeipimus amoveri , arcis operis , & 
con fraterni tatu m & lum inarii, dumtaxat ex - 
ceptis. Horrea quoque & cameras in eis fieri 
inhibemus , & fada przcipimus amoveri. 

5 Pallam , corporalia non de ferico , aut 
de tindo , aut de operibus variato , fcd fo- 
lum dc fimplici albo panno lineo fieri jube- 
mus : prxeipientes ut munda & bene com- 
pofita & pficata fine : debet autem habere 
quatuor in longitudine plicas, in latitudine 
vero tres. 

6 Inhibemus ut nullus clericus, vcllaicus 
calices , libros , veftes facras & alia eccic- 
fiaftica ornany nta , per fe vel per alium, *ven- 
«dere, diftrahere, pignorare, obligare , vel alias 
q[Uomodolibet alienare prxfumat abfque no- 
ftra licentia fpeciali : qui vero contra fece- 
rint clerici in facris conftituti , excommu- 
nicationis fententiam incurrant , ipfo fado. 
■Qui autem tales res in pignus feienter rece- 
perint , eas illi ecclefix cujus funt libere rc- 
fiituere teneantur, nulla recuperata pecunia 
ab eadem , fed & quicumquc clericus vel 
laicus , regularis vel fxcularis , res hujufmo- 
di pro quocumque debito , cujufcumque re- 
doratus vel capellaniz feu ecclefix, propria 
audoritate capere prxfumferint , prxtcr poe- 
nam excommunicationis , quam ipfum in- 
currere declaramus , ipfo fado , a debito ipfo 
cadere ; fed nec ecclefias , vel res , vel qux- 
4 ibet ecclefiaftica beneficia ad collationem 
feu ordinationem noftram pertinentia , vel 
res , vel poftefiiones , vel jura earum aliquis 
fidejubendo , vel alio modo obliget pro de- 
bitis alienis , nec etiam abfque noftra licen- 
tia pro fe ipfo > quod fi fecerit, ad folutionem 
talium debitorum fucceffor ejus , vel eccle- 
fia minime teneatur , nifi creditor aperte 
probaverit pecuniam ipfam in ecclefix utili- 
tatem fuifle convcrfam. 

7 Sub poenam fufpenfionts ab officio pro- 


hoc fingulis diebus Dominicis & feftivis prx- 
eipimus publicari. 

9 Item excommunicentur qui jura eccle- 
fiaftica diminuunt aut jurifdidionem eccle- 
fiafticam impediunt perfuam malitiam, qui 
volunt ecclefias defraudare fuo jure ,& con- 
tradicunt ne jura ecclefiaftica , decimx & 
alia jura parochialia fibi a fuis fubditis inte- 
graliter exfolvantur. 

1 o Ne domini & judices fxculares & bail- * 
livi vel officiarii feu nuntii curiz fxcularis in 
ecclefiis vel coemeteriis ve^cclcfiarum atriis 
caufas , lites , contentioni , feu placita au- 
diant , penitus prohibemus; fed nec fenten- 
tias ibi proferant, nec prxeepta, banna edi- 
ta , fubhaftationes , venditiones, vel execu- 
tiones faciant , nec aliquos ad quamcumque 
poenam corporalem condemnatos per loca 
ipfa deducant , tales enim fententix & pro- 
ceflus reprobantur ,a jure. 

11. Sed nec aliqui congregationes, con- 
ciones , concilia , parlarnenta , vel choreas fa- 
cere , vel cantilenas dicere , vel aliqua ludi- 
bria feu inhonefta ibi agere prxfumant. In 
didis quoque locis & infra fpatia vel adhx- 

1 rentiaajurc privilegiata , patibula, furcas & 
fimilia poni & pofita teneri , & quzlibet alia 
inhonefta fieri diftride inhibemus. 

1 2. Sub excommunicationis poena prxei- 
pimus ,%e quifpiam laicorum vel officiario- 
rum curix fxcularis aliquem hominem , vel. . 
bona Icu res ejus de ecclefia vel ejus atrio, 
coemeterio, hofpitali vcl*domo religiofa , 
quantumcumque gravia maleficia perpetra- 
verit, amoveant violenter, fine noftra vel 
officialis noftri licentia (pedali, nifi publicus 
latro fuerit , vel nodurnus depopulator agro* 
rum,feu qui homicidium vel mutilationem 
membrorum, vel furtum, feu violentias in 
ecclefiis vel coemeteriis commifcrit,& in ejuf- 
modi etiam cafibus noftram vel noftri offi- 
cialis habeat licentiam fpecialem. 

13. Quoniam quidquid habent clerici, 
pauperum effe debet, diftride prxeipimus 
omnibus redoribus & curatis, ut in fuis cc- 

(«) Capulla videtur e(Te dinainutivum acappa que erat 
baptifatorum vefti*. 



Digitized by 


Google 


!i 3 ? ECCLESIA A 

clefiis hofpitalitatem teneant congruentem > . 
prsevifo tamen quod ecclefias ipfas in pran- 
diis, coenis , vel aibergio , & fimilibus vel qui- 
buflibet aliis gravaminibus, laicis , vel quibuf- 
libet perfonis non fubmittant, aut de novo 
illis eas quoquo modo tributarias vel cen- 
fuales faciant , fi condignam voluerint effu- 
gere ultionem ; fed nec de ecclefiis, aut re- 
locus in- bus,aut negotiis ccclefiafticis, laicorum ju- 
nicatu*. dicio contra eos qui exceffus per ipfos com- 
miffos judicibus faecularibus emendatur ,feu 
ordinariam jurifdidionem fugientes , aut vo- 
luntate quoquo modo difponant. Laicos au- 
tem feu alios qui in praemiilis, autintalliis, 
colledis , quaefitis indebite fervidis , vel fimi- 
libus ecclefias vel eccleGtrftica bona quomo- 
dolibet gravare, aut ecdefiafticas perfonas 
ad hoc quoquo modo compellere praefum- 
ferint , nifi legitime moniti a talibus deftite- 
rint, aut jam commifla emendare diftule- 
rint , excommunicationis fententiae volumus 
fubjacere. 

14. Statuimus quod fi res vel pignora ali- 
cujus ecdcfiz vel clerici vel perfonae eccle- 
fiafticar, abfque judicis ecclefiaftici audori- 
tate violenter captae, vel capta fuerint vel 
detenta , captores & detentores hujufmodi 
moneantur ter a redore loci feu capellano , * 
vel curato , quod ea libere Sc integre refti- 
tuanr. Quod fi forte fic mdniti facere con- 
temferint, ipfos, quos ex tunc in his feriptis 
excommunicavimus , excommunicatos per 
redores feu capellanos eofdem publice prae- 
cipimus nuntiari > & fi pignoratio vel vio- 
lentia hujufmodi per dominos temporales 
aut eorum audoritate fada fuerit, requiran- 
tur & ipfi confimili modo moneantur per 
eofdem redores & capellanos, ut res Sc pi- 
gnora hujufmodi libere Sc integre abfque 
fumtuum retentione reditui faciant cum 
effedu, alioquin ipfos eidem excommuni- 
cationis fententiae decernimus fubjaccrc. 
Quod fi forte in eadem duritia perftiterint, 
ceffetur a divinis in parrochia vel parrochiis , 
in quibus harc commiffa fuerint , & etiam 
in quibus iidem domini morabuntur, fecun- 
dum antiquam confuetudinem & ftatutum. 
Simili quoque modo cellari praecipimus, ubi- 
cumque clericus per laicalem potentiam cap- 
tus tenebitur , abfque noftra licentia fpeciali, 
fi petitus & requifitus non fuerit reftitutus. 

1 5 . Interdicimus ne redores & bcneficiati 
de pecunia ratione ecclefiarum fuarum ac- 
quieta emant poffeifiones feu redditus per- 
petuos fuo nomine vel etiam alieno, fed ad 
opus ecclefiarum fuarum , Sc carum nomine 
confici faciant inftrumentum , alioquin tam- 
quam fures & facrilegi punientur. Nullus 
autem laicorum fub excommunicationis poe- 
na bona decedentium clericorum occafione 
ecclefiae acquifita occupet ac detinere pr*- 
fumat ; fed ad utilitatem perpetuam ecclefiae 
conferventur. Ad hoc inhibemus ut redores 


MBIANENSIS. 1138 

k & beneficiati in aedificiis & reparationibus 
ecclefiarum ac domorum , in libris quoque 
& ornamentis, & aliis ad divinum cultum ne* 
ceffariis, juxta facultates ipfarum ecclefia- 
rum ftudeant , cum opus fuerit , taliter fe ha- 
bere, quod eorum exemplo parochiani Sc alii 
ad hoc merito excitentur , praecipue cum 
ipfi de jure ad talia poffint cogi. Omnibus 
fiicerdotibus noftrae dioeccfis interdicimus» 
ne quifquam eorum cum calice ligneo , vel 
vitreo, vel de aurichalco » vel de ftanneo , 
Vel de plumbo , vel de eledro , intra diaecefis 
noftrae fines ulterius celebrare praefumat : 
j habeat igitur unaquaeque ecdefia calicem 
argenteum cum patena* 

1 6. Redoribus & curatis omnibus praeci- 
pimus , ut in fuis ccclefiis habeant thecas feu 
vafa aerea, ftannea. Vel argentea, in quibus 
honefte poffint euchariftiam cuftodire , Sc 
cum opus fuerit , ad infirmos deferre. 

17. Diftride przcipimus omnibus ajrchi- 
prcfbyteris , ut in ecclefiis fuarunv£rchipres k 
byteratuum vifitationes fieri faciant , fi libros, 
fuperpellicca , & alia ornamenta ecdefiaftico 
competentia , Sc domos neccffarias Sc decen- 
tes habeant s & fi quos clericos vel laicos feu 

^ religiofos in hoc contumaces invenerint vel 
' rebelles, nobis ftudeant intimare , ut ad hoc 
per nos congruis remediis urgeantur* 

De fotejlate rettoruni & cApell Anorum , & de 
regimine An im Arum. 

Caput 1 1 L 

1. Praecipimus ut in unaquaque ecclefia 
ante vel poft , vel fupra quodlibet altare fic 
imago , vel fculptura , vel pidura , expreffe 
defignans Sc cuilibet intuenti roanifeftans , 
in cujus fandi nomine Sc honore fit ipfum 
altare conftrudum. ‘ 

* i. Statuimus, monemus, atque przcipi- 
mus omnibus redoribus Sc capelianis , cura- 
tis ecclefiarum noftrarum civitatis Sc dice- 
cefis Ambiancnfis, ut in fuis ecclefiis infra 
menfem a die recitationis praefentis confti- 
tutionis computandum , refidentiam faciant 
perfonalem Sc hofpitalitatem ibi teneant, 
prout facultates ecclefiarum fuarum com- 
mode poterunt fupportare; alioquin prae- 
fentis conftitutionis audoritate ab ipfis bene- 
ficiis noverint fe fufpenfos , nifi de noftra ab- 
g ftinuerint licentia fpeciali. Praecipimus quo- 
que , ne aliqui vicarios in ecclefiis fuis pro fe 
conftituant , nec ad ftudia vadant , nec pere- 
gre proficifcantur, neque dioeccfim noftram 
caufa alibi moram trahendi feu intentione 
egrediantur, nec alienae jurifdidioni fefub- 
jaceant , abfque noftra licentia fpeciali. 

3 . Praecipientes hofpitalitatem in ecclefiis 
obfervari, interdicimus uc nullus ecclefias 
accenfet, vel ad firmam det feu concedat, 
abfque noftra licentia fpeciali : fed & fi quis 
ex aliqua rationabili caufa accenfandi , feu ad 


Digitized by 


Google 


U39 STATUTA ’! 

firmam dandi licentias a nobis -obtinuerit > 
non tamen alicui fsculari perfonx vel offi- 
cium aliquod in quacumque fxculari curia 
gerenti accenfare, feu ad firmam dare prxfa- 
mat ; alioquin contradum ipfum nullas vires 
habere decrevimus , & ipfum ad firmam dan- 
tem a beneficio duximus fufpendendum ; 
comradus vero ad firmam dationis jam initos 
& celebratos revocamus , & omnino viribus 
vacuamus. 

4. Diftride praecipimus omnibus redori- 
; bus, archipreibyteris , curatis, & aliis, ne 

propter debitum proprium vel ccclefiae fux, 
propria audoritate denegare prxfumarrt qui- 
bufeumque perfonis ingreffum ecclefix vel 
alia ecclefiaftica facramenta; nullus cortfm 
infuper caufas matrimonii vel pignorum, 
aut alias audire prxfumat. 

5. Fidelium teftamenta & ultimas volun- 
tates jura volunt celeriter & pie ac laudabili- 
ter exeeutioni demandari. Cum igitur fide 
dignorum relatu ad noftram notitiam fit de- 

‘ ductum, quod exeeutores teftamentorum, 
tam. virorum ecclefiafticorum , quibus com- 
petit teftamcnti fadio , de confuctudine vel 
jure, quam etiam aliorum ipfa quoad ad elee- 
mofynas & legata ad pias caufas nedum exfe- 
qui differunt, renuunt & contradicunt, fed 
frequenter dilacerant, dilaniant, & difrum- 
punt, leu malitiofe & fraudulenter occul- 
tant. Quapropter ftatuimus &, ordinamus, 
•quod curati univerfi & finguli noftrarum ci- 
vitatis & dioecefis , in fingulis capitulis deca- 
norum referant teftamenta , qux in fuis par- 
rochiis confeda extiterint ab alio capitulo 
citra , & fi fcire valeant nomina heredum & 
exeeutorum , & illos etiam per quos tefta- 
menta recepta extiterint, atque in feriptum 
redada , per parochos fiios in perceptione 
facramentorum , dum in aegritudine confi- 
ftent , moneant & inducant ad teftamenta fa- 
cienda, eleemofynafque , & pia legata , prout 
devotioni fuae occurret. Decani vero tefta- 
menta hujufmodi infra menfem officiali no- 
ftro denuntiare teneantur, &tam ipfiquam 
curati praefentis noftri violatores inftituti ac 
ilatuti pro quolibet teftamento in poenam 
decem folidorum eo ipfo incidant, qui no» 
ftrz eleemofynx applicentur. Exeeutores 
quoque, qui in fe exeeutionis onus hujufmodi 
affumferint, quanto citius potuerit, aperiri 
faciant hujufmodi teftamenta, ac infra an- 
num a tempore obitus computando, quan- 
tum in ipfis fuerit, exeeutionem faciant eo- 
mmdem, ac de eadem rationem reddere te- 
neantur. Nec circa hoc teftatorcs fuis piis 
intentionibus fraudentur , feu fraus "aliqua 
committatur circa exeeutionem ejufmodi , 
live dolus, quem prxfumi volumus vehemen- 
ter , fi infra annum ( ut eft didum ) exccutio 
non fuerit adimpleta. Perfonx autem eccle- 
fiafticx de bonis immobilibus acquifitis pec 
«as de frudibus beneficiorum fuorum teftari 


Y NODALI A 1243 

vel difponcre non przfumant, nifi tantum 
quod eifdem competit de confuetudinc vel 
de jure. De bonis vero mobilibus ordinent 
ac difpohant , prout hadenus innoftra dioc- 
cefi fuit facerc confuctum. Curati etiam & 
vicarii eorumdem parochianos fuos follicitc 
admoneant & inducant quoties ipfos in fuis 
aegritudinibus vifitabunt , ut decimarum 8c 
aliorum jurium ecclefiafticorum male folu- 
torum vel retentorum per eos , & aliorum 
injufte & indebite ablatorum in principali, 
& per cafus & obligationes fingulares fieri 
reftitutionem demandent ; cum per claufu- 
lam generalem qux in tcftamentis confuevit 
apponi fuper emenda forefadorum , modi- 
cus fequi confueveflt effedus , & illxfum re- 
maneat ac immutabile ftatutum , Peccatum 
non remittitur , nifi reftituatur ablatum ; qua m 
exhortationem fieri decrevimus & manda- 
mus fanis dum confitentur, & recipere vo- 
lunt euchariftix facramentum , cum quis in 
cafu periculofo non tantum de alio quocum- 
que debeat confidere, quamdefeipfo facit. 
Ceterum tabelliones qui teftamenta defun- 
dorum publicare & compellere ( quod ta- 
men ad relida ad pias caufas) poft competen- 
tem monitionem diftulerint, excommuni- 
cationi fupponantur. Praecipimus quoque & 
praeceptum fuiffe hadenus declaramus , ut 
teftamentorum feu quarumlibet ultimarum 
voluntatum exeeutores , titulo emtionis vel 
quovis alip , nihil omnino propria audori- 
tate de bonis retineant teftatoris , nifi forte 
ab illo legatorie fibi expreffe fuerit concefi 
fum. Qui vero contra fecerint, pretium amit- 
tant, fi caufa emtionis dixerint fe retinere; 
fi vero ex alia caufa, judicis arbitrio punian- 
tur. 

6. Statuimus ut heredes vel fucceffores 
defundi, qui juraverat folvere vel reddere 
pecuniam , vel res alias feu legata , monean- 

1 tur,ut ficutille juraverat, ipfi eunda adim- 
pleant, & ad hoc, fi neceffe fuerit , per cen- 
furam ecclefiafticam ( ficut juftum fuerit) 
compellantur. 

7. Divinationes , fortilegia , fafeinationes , 
per fomnia , auguria & alia quateumque fimi- 
lia fuperftitiofa remedia , five in precationi- 
bus & conjurationibus , five in votis quos 
veneficia feu caradercs vocant , aut etiam 
in quibufeumque fufpendendis vel ligandis 
confiftant, tamquam damnata ab omnibus 
fidelibus noftrx civitatis & dioecefis obfervari 
aut fieri , eifque fidem adhiberi penitus pro- 
hibemus. 

8. Nullus ergo paganorum morem fecu- 
tus , ad divinos , forciarios , magos , vel augu- 
res pro vita vel morbo vel pro morte homi- 
num feu animalium , vel pro rerum amiflio- 
ne , aut contra grandines & tempeftates , ut 
aut a viro, vel muliere magis ametur, aut 
pro quolibet alio remedio vel confilio fuper- 
ftitiofo ab illis expetendo recurrat, aut eos 


Digitized by 


Google 



Ii4t ECCLESIiE AMBIANENSIS, 1,4» 

fn domum fuam , qaafi ut foris malum mit- A apoftolicis litteris , nec etiam cum litteris no* 
tant , vel ut maleficium inveniant , introdu- ftris vel apoftolicis litteris admittant, nec eos 
cat. N ullus etiam per fortes , quas fandorum fanduariis feu reliquiis , crucibus , vel cafel* 

feu apoflblorum vocant , aut cujufcumque lis , feu cedulis uti finant , nifi ut id ipfum 
fcripturx infpedione divinationis fcientiam fpecialiter noftrx vel apoftolicx litterae conti* 
profiteatur, aut futura promittat , quaelibet nebunt, ncc in plebis deceptionem &fcanda- 
maleficia in tabulis vel codicibus, feu in lum eos aliquas dicere permittant. Rcmiflio- 
aftrolabio reqtfirat. Nulla mulier fe nodurnis nes quoque & indulgentias per alios quam per 

horis equitare cum Diana dea paganorum, dominum papam, aut per dominum Rhe- 
vel cum Herodiade, feu Bizazia , & in innu- menfem , feu per nos conceffas recitari nui* 
mera mulierum multitudine profiteatur.HxC latenus permittant ab eifdem quoque qux- 

enim dxmoniaca eft illufio. Nemo in her* floribus , occafione faciendi quxftam , nihil 

barum colledionibus calumniam , incanta* omnino exigere aut ex pado oblatum rcci- 
tiones ,aut alias obfervationes , praster Do- g pere prxfumant. Iftud autem notum fieri vo- 
minicam orationem & fymbolum fidei , ad- iumus univerfis , omnes quxftas & quxftio- 
hibeat,nec in brevibus fufpendendis vel li<- nes prohibitas e fle per felicis memoriae do- 
gandis aliquid prxter illa feribat : dxmonium minum Nicolaum papam quartum , per quas 
tamen fuftinentibus poterit herbas fine in- terrx-fandx negotium impeditur. Qui vero 
cantatione habere, dies quoque jEgyptiaci, falfis litteris uti invenientur, capti ad nos 
conftellationes , lunationes , kalendx Janua- ducantur. 

rii , initia menfium , dies , menfes , annus , 1 1 . Prxcipimus quod nullus archiprefby- 

curfus Iunx, folis, & fyderum fuperftitiofe ter vel quivis alius abfolvere prxfumat, prx A 
obfervari non debent , credendo fcilicet in terquam in articulo mortis , quofiibet tranf- 
illis virtutem feu necefiitatem inefle : quo- greflores noftrarum conftitutionum ab ali- 
niam fuperiora non funt caufx rerum, fed qua excommunicationis , fufpcnfionis vel in- 

figna > fed nec in prxmiffis diebus feu tempo- terdidi fententia , abfque noftra licentia fpc- 

ribus, in menfe, vel epiftolx, vel lampades ^ ciali. Nos enim abfolutionem talium decla- 
in domibus funt parandx, vel per vicos & ramus efle nullam. Concedimus tamen fpe- 
plateas cantores & chori ducendi ; nulla e* cialiter omnibus redoribus , faccrdotibufquc 
tiam tempora funt faufta vel infaufta xfti- parochialibus.quodparochianos fuos ablol- 
manda , ut quis in cis nolit vel velit aliquid vere poflint fecundum formam ecclefix ab 

invocare , nec ad volatum vel cantum , fu- excommunicatione , quam aliqui eorum pa- 

mum , vel ad motum alicujus membri, aut rochiani incurrerunt, vel in pofterum forte 
ad alicujus animalis appetitum aliquid eft incurrent mercando, vendendo vel emendo, 
profpere notandum vel non pronoftican- prxterquam vidualia , excepto blado , in die- 
dum. bus dominicis vel feftivis , contra fententias 

9. Interdicimus etiam ne quis per duode- a noftris prxdecefloribus promulgatas , in- 

cim coeli figna nafcentium in illis mores , junda talibus pro culpx modo poenitentia 
adus , eventus , aut effedus prxdicere prxfu- falutari. Si quid autem ab ab fol Vendis reci- 
mat, ut ne pro domo fabricanda, aut con- pi contigerit, illud in ornamentis & ufibus 
jugio fociando , vel hujufmodi illa confer- ^ ccclefix fux parochialis decernimus conver- 
vet. Quicumque autem generales prohibitio- tendum. Hanc etiam abfolutionem officia- 
nes quas in miflarum folemniis diebus Do- lis curix noftrx facere poffit. Eidem quoque 
minicis per facerdotes fieri prxcipimus , con-' officiali concedimus , ut eos qui clandeftina 
tra prxmifla fecerint , ingreffus ecclefix , e- matrimonia contraxerint, quique talibus con- 
tiam ecclefiaftica facramenta eis omnino in- tradibus ex certa fcientia interfuerint, ab ex- 
terdicantur , & fi necefle fuerit , excommu- communicationis fententia in tales a noftris 
nicationis interdido innodentur , aliifque ju- prxdecefloribus audoritate concilii provin- 
ris poenis arceantur. cialis promulgata , abfolvere poffit , ut eos 

10. Quia plurimi fe eflequxftores hofpi- etiam qui pro eo quod divinum turbarunt 

talium , ecclefiarum , locorum religioforum officium , nolentes exire ecclefiam , prout ita 

& piorum falfo mentientes, falfas litteras deceret, excommunicationis fententiam in- 
portant, atque etiam falfa & ad ultimum E currerunt, etiam illos qui contra prxdeceflo- 
figna fibi imponunt, nonnulli quoque fan- rumnoftrorum fententias infefto natalis B. 
duaria fe deferre prxtendentes , abufiones Johannis Baptiftx non verentur ftulta ope- 
multas committunt in religionum & in eccle- ra exercere ; quos abfolvere curati & redo- 

fiarum Sc locorum quorum nomine quxftus res fibi noverint interdidum , & redores & 
exercent infamiam & fcandalum populorum. curatos tantum,qui pro eo quod ad fynodum 
Idcirco volentes circa hoc remedium quale non venerunt, fufpenfionis. & cxcommuni- 
poffumus adhibere, noftris omnibus & fin- cationis fentehtiam incurrerunt , eidem infu- 

gulis redoribus & curatis, in virtute fandx per officiali concedimus , quod tam malefa- 
obedientix prxcipimus , ut de cetero nullum dores minores 1 4 annis , quam mulieres Sc 

quqgftorem in fuis ecclefiis fine noftris & etiam infirmos in mortis periculo, ac etiam 

Fet, Script. &Mon, ampl. ColUft. Tom. VJ1, * CCccc 

i 


Digitized by 


Google 


1243 


ACTA SYNODALIA 


1244 


perpetua corporis impotentia debilitatos , ita 
ut ad federn apoftolicam accedere non pof- 
*!inr,qui propter manuum injedionem in cle- 
ricos vel ecclcfiafticas pcrfonas in canonem 
promulgatae fentcntiz inciderint , tum prop- 
ter aetatis caufam , quam proptef fexus fra- 
gilitatem , tum propriam perpetuam impo- 
tentiam , ab hujus excommunicationis fen- 
tentia poflit abfolvere vice noftra. Idem quo- 
que officialis abfolvere poflit eos qui fcien- 
ter dejeraverint , & poft competentem mo- 
nitionem infra decem dies nonfatisfecerint, 
quos per conftitutionem noftram excommu- 
nicationis vinculo conflat efle ligatos. 

ia. Diftridius inhibemus , ne aliquis fa- 
cerdos non habens parochiam , flve anima- 
rum curam , celebret matrimonia , corpora 
defundorum fepeliat, baptizet , confefliones 
audiat , cuchariftiam & alia facramenta cc- 
clcfiaftica populo miniftret , fine noftra aut 
illius cui animarum cura in loco illo com- 
mifla eft , nili in caflbus quibus ei commit- 
tere licet, ficut infra in fecunda conftitutio- 
ne tradatus de pznitcntia feriptum eft, licen- 
tia fpeciali j cum conflet abfolutiones & re- 
mifiiones ab eo abfque licentia hujufmodi , 
tamquam a non fuo judice , nifl dumtaxat in 
cafu neceflitatis, nullius fore momenti. Ne- 
mini etiam licet falcem fuam in meflem mit- 
tere alienam propter illud ; Ingrejfus es ut ad- 
vena, numauid ut judices? ' 

1 3 Sed nec aliquis facerdos in alterius cc- 
«lefia vel parochia diebus dominicis vel aliis 
folemnibus , nec etiam in diebus lunae, nec 
in feftis animarum , miflas publicas & priva- 
tas celebrare przfumat, donec capellanus 
curatus miflam celebraverit , nifl de, ipflus 
capellani licentia vel redoris , cum & per ca- 
nonicas fandiones nulli facerdoti liceat mif 
fas peculiares flve privatas dicere , per quas 
populus a publicis miflarum folemniif, quae 
hora tertia canonice flunt, abftrahatur , nec 
abfque epifeopi licentia, faltem tacita vel ge- 
nerali , miflas publicas celebrare , vel bapti- 
zare , vel aliquid aliud agere. 

14. Adhuc nullus facerdos quicumque 
requifltus abfolvere mortuos in aliquo coe- 
meterio diebus dominicis & lunz , nec in fe- 
ftis animarum , donec facerdos parochialis 
vel redor abfolutionem fuam generaliter vel 
fpecialiter fecerit ; fed nec tunc folemniter, 
fed tantum flmpliciter cum ftola & aqua be- 
nedida abfolvat 3 fed nec aliquis extraneus 
facerdos admittatur ad celebrandum, nifl 
prout a jure cautum eft. 

1 5. Diftride prxeipimus omnibus facer- 
dotibus, cujufcumque conditionis exiftant, 
ne res alienas , feu damna data , feu forte fa- 
da fibi aut aliis reftituant vel emendent in 
pecunia aflignata, fed reftituere vel emen- 
dare non diflbrant , nec fibi vel fuis retine- 
re przfumant , fed fine mora & fraude inte- 
graliter reftituant , quibus eft reftitutio facicn- 


i da s alioquin quando receperint , cum vere- 
cundia publice reftituere & tantumdem de 
fuo pauperibus erogare cogantur .Nullus quo- 
que ab infirmis donationem bonortira fuo- 
rudi recipiat, prout inter inftrudiones (ubi 
de pznitentia agitur ) eft przmiflum. 

16. Quoniam quz medicamenta morbis, 
hxc jura & conftitutiones adhibent negotiis , 
idcirco rerum magiftra experientia fuaden- 
te, novis negotiorum morbis nova quippe 
antidota praeparamus. Statuimus igitur , ut 
nullus redoriae feu vicariz ecdefiz alicujus 
curam recipere in dioecefi noftra a quocum- 
, que , vel etiam tenere przfumat, nifl a nobis 
’ illius- ecdeflz curam receperit animarum. 
Nullus quoque prior feu redor alicujus ec- 
cleflz, flve fit regularis flve fzcularis , in cc- 
clefia fua aliquem capellanum ponat ad cu- 
ram animarum ibi exercendam , fine noftro 
confilio & aflcnfu, nifl in caflbus infra in 
prima conftitutione tradatus de pznitentia 
feriptis. In eccleflis vero parochialibus , in 
quibus populi habitant , populus per mona- 
chos non regatur , nec per eos animarum 
cura exerceatur. Nulli etiam religiofi ecclc- 
fiis, capellaniis, feu beneficiis noftrz dioccc- 
fis novos imponant cenfus , nec veteres au- 
geant, nec proventus, nec partem proven- 
tuum , vel bona feu jura alicujus eccleflx , ca- 
pellaniz, feu beneficii, fuis vel fuorum prio- 
ratuum , feu monafteriorum , vel membro- 
rum illorum uflbus applicare, nec illas in 
prxdiis,procurationibus feu proventibus gra- 
vare przfumant, nec quaflibet portiones, feu 
permifliones folitas, feu aliquas quibufeum- 
que facerdotibus vel. clericis quomodolibet 
diminuant feu defraudent 3 fed nec ecclefias, 
capellanias, proventus, feu beneficia eccle- 
flis fzcularibus quomodoctynque Sepe r quof- 
cumque aflignari folita , cum vacaverint , 
propriis feii beneficiorum , vel prioratus feu 
monafterii,vel membrorum illius uflbus quo- 
modolibet applicare , vel etiam quibufeum- 
que perfonis conferre przfumant. Deceden- 
tibus infuper feu cedentibus.capcllanis , rec- 
toribus , vicariis , feu quibufeumque benefi- 
ciatis , quorum przfentatio ad eos pertinere 
dignofeitur , bona illorum mobilia vel im- 
mobilia, vel etiam fe moventia, nullatenus 
occupare , feu de illis difponere vel fc inter- 
mittere quoquomodo przfumant,quin illa ad 
decedentium ipforum capellanias , ecclefias , 
vel titulos, feu eorum fucceflbres pertinere 
nofcantur. Si quid vero hadenus contra prx- 
mifla fecerint, nifl legitime requifiti talia re- 
vocaverint, vel reftituerint cum effedu quod 
egerint , irritum habeant 3 & infuper tam ipfi 
quam qui feienter talia ab eis receperint , nifl 
infra przmiflorum duorum menfium fpatium 
totaliter fic recepta dimiferint , excommuni- 
cationis fententiz fe noverint fubjacere. Si 
quando igitur aliqua beneficia, ad quz ipfi 
debent przfentare perfonas , vacare contige- 


Digitized by t^ooQie 


1 24 $ ECCLESIA A 

rit , illos nobis vel fuccefforibus noftris ad ea 
przfentare ftudeant, quos littetarum fcicntia, 
morum gravitas, virae honeftas, famae clari* 
tas , & origo legitima probabiles reddant. 

17. Nullus prefbyter, donatus cujufcum* 
que religionis , qui profeffionem fcu obedien- 
tiam fecerit regularem , five etiam habitum 
religionis i piius fufeeperit , five interdum fuf- 
eeperit curam animarum in diaecefi noftra, 
fine fpeciali licentia noftra recipere & exer- 
cere, vel habens retinere praefumat ; fed & fi 
aliquis curatus fcu a nobis beneficia tus dioe- 
cefis noftrae efficiatur donatus vel converfus 
cujufcumque religionis , curam vel benefi- 

. cium hujufmodi infra trium menfium fpa- 
tium a tempore converfionis feu donationis 
vel hujufmodi dimittere teneatur , alioquin 
contra facientem excommunicationis vincu- 
lo innodamus , & infuper curas quas teneret , 
vacare declaramus ipfo facio. 

18. Rationi convenit & congruit, ut ubi 
majus imminet periculum , citius & cautius 
provideatur. Jam , proh dolor ! quorumdam 
clericorum noftrorum dire, crudeliter & in- 
humaniter per nonnullos faeculares judices 
fuae falutis immemores , inhumaniter & in- 
juftc mortis cruciatui traditorum fanguis cla- 
mat ad nos de terra, & nedum de perditis 
judicibus ac ipforutn fautoribus, miniftris, 
fed de nonnullis decanis noftris praefentibus 
& praeteritis , graviffimam querimoniam ex- 
ponendo , quod non judicum judicio vel in 
juftitia , fed potius tyrannorum fraude vel 
malitia, decanorumque aliquorum incuriis, 
dolis , verfutiis , vel negligentiis , vel nullatc- 
tenus vel non cum debita inftantia & folli- 
citudine rcquifici fuerint mortui , fint occifi , 
fint trucidati & peremti , mortemque forfi- 
tan fic per non fuos judices per violentiam 
judicum farcularium , per tyranniam , illa ta- 
men non aequanimi animo tolerantes , de 
falute animae, prout tanta: oeceffitatis arti- 
culus exigebat, cogitare nullatenus potue- 
rint. Quapropter tam peltiferi morbi volentes 
de noftra dioecefi fomenta radicitus exftir- 
pare , decanis noftris praefentibus & futuris 
fub poena maleditiionis xtemae diltritie prae- 
cipimus & mandamus, quatenus cum ad 
notitiam venerit corumdem, quofeumque 
clericos feu perfonas ecclefiafticas , religio- 
fas vel faeculares , cujufcumque fexus , captos, 
vel detentos per juftitiam fzcularem & pro 
.crimine maxime capitali , pro quo mots vel 
mutilatio membri pollet vcrifimillime dubi- 
tari , in quocumque fuerint ftatu , five de die, 
five de node, etiamfi in divinis officiis, in 
menfa, in ledo, vel ftudio intereflent, om- 
nibus poftpofitis,abfquc mora vel dilatione 
quibufeumque , ad eofdem petendos & re- 
quirendos accedant. Super hoc, quod feclufa 
tamen quacumque via , omnem curam , fol- 
licitudinem & diligentiam adhibeant, quae 
debebit & poterit rationabiliter adhiberi ; & 

Vet. Script. Mon. ampl. Collett Tom.VU. 


MBIANENSIS. 114S 

A talem quod apud Deum , nos & tcclefiam 
noftram merito cxcufabiles habeantur , me- 
ritoque cenfeantur non lupo veniente fugere, 
& ovem dimittere defolatam > # fcd tamquam 
boni pallores prO ovibus fuis animam po- 
nere velle. Et quia decani noftri in omnibus 
& lingulis locis decanatus non poliunt eflb 
praefentes , & qui male agunt , lucem odiunt, 
locaque publica fugiunt, & per devia fe oc- 
cultant atque latitant frequenter, omnibus 
clericis & pcrfonisecclefiafticis,religiofis& 
faecularibus noftrae dioeccfis, prxfentibus & 
futuris , per hoc praefens ftatutum noftrum 
B concedimus facultatem talem & conlimilem, 
qualem noftri decani obtinent, pro clericis 
captis vel aliis perfonis eccleliafticis repeten- 
dis in abfentia decanorum praeditiorum , vel 
eifdem circa hoc perperam agentibus vel re- 
mifle : & cum non fit dubium illos participes 
criminum exiftere , qui cum polfunt, facinori 
defuerunt obviare : decanos citra refpetium 
perfonarum ecclefiafticarum praeditiarum 
deinceps culpabiles feu negligentes notabili- 
ter vel remilfos , ab officio & beneficio depo- 
nimus & privamus, & tamquam reos homi- 
cidii declaramus ad' carcerem perpetuum 
condemnandos , ut cum fatium non habeat 
remedium jam com milium, ac de periculo 
agatur corporum & animarum , metus poenae 
obdormitos efficiat vigilantes, & fic quod 
nullus hactenus de ccteio contingat, pericu- 
Ijs viam claudat. Ut autem quicumque ju- 
dices fzculares noftrae dioecefis a morte cle- 
ricis noftris damnabiliter inferenda prom-> 
tius & citius retrahantur , praeter alias poenas 
contra tales a facris canonibus promulgatas, 
ipfos interim excommunicationis fententia 
innodamus , cum quibufvis fautoribus eo- 
rum , & confeflos, convitios & condemnatos 
privamus perpetuo ecclefiaftica fepultura. 
Filios quoque vel nepotes ipforum feu quof- 
eumque confanguineos ufque ad quartam 
generationem inhabiles pronuntiamus & de- 
claramus ad quaecumque officia vel beneficia 
in noftra curia Ambianenfi obtinenda, & ut 
tam nos quam praedecelfores noftri repute- 
mus per clericos fic lamentabiliter interfectos 
illud verbum terribile : Vindica fanguinem no - 
Jlrum , Domine , noftris auribus continue in- 
tonari. 

De divinis officiis & aliis ad ea pertinentibus . 
Caput IV. 

1. Praecipimus quod in lingulis ecciefiis 
noftri epifeopatus omni dic ad vefpcras & 
notiurnos de beato ‘Johannc-Baptifta, & de 
fantioin cujus nomine principaliter ccclefia, 
in qua divinum officiam dicitur, conftrutia 
eft, fiat commemoratio fpecialitcr, & eorum 
fella folemniter celebrentur. 

2. Omnibus facerdotibus praecipimus , ne 
filiis illegitimis libi ad altare miniftrantibus 

Ccccc ij 


Digitized by t^ooQie 



i' 2 4 7 'STATUTA i 

divina officia celebrare przfamant : infuper . 
omnibus curam gerentibus praecipimus, ne 
horas canonicas vel aliud quodque ecclefia- 
fticum officiurn fine fuperpeilicco in ecclefiis 
dicere vel celebrare przfutnant. 

3 . Statuimus & ordinamus , ne aliqua mu- 
lier , cujufcumque datus fit , dum miflarum 
folemnia celebrantur , in cancellis prope al- 
itare federe przfumat, quod fi monita defi- 
ftere noluerit , ad ecclcfiaftica facramcnta 
nullatenus admittatur. 

+. Jubemus omnibus religiofis Sc fecula- 
ribus curas & populos regentibus noftrx dioe- 
cefis , ut libros ecclefiafticos habeant , ut eum 
modum & ritum in adminiftrandis facra- 
mentis ecclefiafticis , necnon in diurnis & 
divinis officiis teneant & obfervent , quem te- 
net & obfervat noftra ccclefia Ambianenfis. 
Decens quoque eft , ut hiftori* feu legendae 
illorum fandorum , quorum corpora in no- 
ftra dioecefi requiefeunt, in unaquaque no- 
ftrae dioecefis cura habeantur : illud tamen 
diftride praecipimus , ut quaelibet ecclefia in 
qua corpus alicujus fandi requiefeere dici- 
tur , illius hiftoriam habeat feu legendam. 

5. Diftride prxeipimus, nequifquam fa- 
cerdotum noftrx dioecefis , mififam celebra- 
turus audeat fibi amidum imponere , nifi 
primo legitima camifia aut illa definente fu- 
perpelliceo fit indutus. Sed nec in officio 
divino aliquis utatur fuperpclliceo feu cami- 
fia, quibus fecundum profeflionem fiiamir^ 
quotidiano ufu utitur &c communi. Nullus 
etiam aliquo facro indumento prxtermiflfo 
celebrare prxfumat. 

6. Nullus facerdos fecundo nubentes be- 
nedicere prxfumat, five vir tranfeat ad fe- 
cundas nuptias five mulier 5 hoc enim non eft 
iterabile facramentum. Si tamen vir vel uxor 
qui in primis nuptiis benedidionem non re- 
ceperint , ad fecundas nuptias tranfierint & 
contraxerint cum illis, qui alias benedidi 
non fuerint , jus prohibet tales nuptias bene- 
dici ; licet autem conjuges qui benedidionem 
receperint fe carnaliter non cognoverint, 
alter eorum ad fecunda vota tranfierit, be- 
nedici non debet. 

7. In ecclefia confecrata,fanguinis vel fe- 
minis effufionc , .aut incendio , vel violentia 
polluta , priufquam per nos fuerit reconci- 
liata , prohibemus divina celebrari myfteria. 
’Sed & fi in cimeterio confecrato hxc con- 
tingant, velfiexcommunicatus, vel fi infi- 
delis ibi fepultus fit , tunc tamen ante recon- ^ 
ciliationem per nos fadam , nullus in cimi- 
terio fepeliaeur. Eamdem adhuc fi etiam 
pollui prardidis modis contingat, nec in ca- 
pellis aut cimiteriis eidem contiguis cele- 
brari poterit , vel etiam fepdire, fecus autem, 
fi ei conrigua non exiftant. Porro fi cimite- 
rium ecclefix contiguum pollui contingat , 
non ob hoc ecclefia cenfebitur etiam pol- 
luta. 


YNODALIA 1248 

8. Preibyteris & clericis prxeipimus ma- 
ximum honorem deferre ecclefiafticis (aera- 
mentis , & ut hoc faciant laici fafpius exhor* 
tentur ipfos , Sc maxime fecratiffimo corpori 
Domini noftri Jesu Christi. Quicumque vi- 
derint illud deferri, illud adorent quoufque 
tranfierit, & honorent quantum potuerint, 
quia omnibus qui preibyterum deferentem 
corpus Domini ad infirmos aftbciabunt , ma- 
xime de node cum luminari decenti eundo 
& redeundo , decem dies ex injundis fibi 
poenis mifericorditer relaxamus. 

9. Altaribus etiam facris honor & reve- 
rentia debita exhibeatur. Linteamina altaris 
& maxime corporalia fzpe abluantur , ob re- 
verentiam & prxfcntiam Salvatoris noftri 
Jesu Christi, & totius curi* c*leftis, qux 
cum eo pr*fens adeft , quoties Domini my- 
fteria irt ecclefia celebrantur. 

10. Panis ad celebrandum ultra duos vel 
tres menfes ad plus nullatenus cuftodiatur, 
fed femper de novo & recenti ( fi fieri po- 
tcft) miniftretur. Ultra odo dies fub poena 
canonica corpus Chrifti pro infirmis referva- 
tum non fervetur, fed poft miflam,fcilicce 
pdft receptionem corporis & fanguinis a 
preibytero qui celebrat & ante ablutio- 
nem , corpus Chrifti pro infirmis refervatum 
capiat & comedat reverenter , licet plures 
fint hoftiz, & ftatim tot hoftias quas in mifla 
confecraverit, five plures reponat in pixide, 
Sc reportet ad facrarium ubi confuetum eft 
confervari lumine praecedente, ibique inclu- 
datur cum clave , quam nullus habeat nifi 
preibyter, qui in ccclefia miniftrat facramcn- 
ta. Idemquc fit de clave fuper qua fandum 
chrifma olcumque infirmorum reponuntur.. 

1 1 . Caveant infuper facerdotcs & maxi- 
me curati , quod omnia vafa & quacumque 
ad divinum cultum fpedanda munda teneant 
Sc decora , quantumque potuerint, ^ut a po- 
pulo in majori devotione habeantur, & hoc 
fieri fub poena decem librarum ipfis prxeipi- 
mus & mandamus. 

1 2. Ubicumque deferatur corpus Chrifti , 
femper prxccdat cereus ardens vel candela. 

1 3 . Nullus facerdos duas miflas eodem 
die przfiimat celebrare, nifi ncceffitate com- 
pulfus , Sc antequam celebret dicat matutinas 
de die Sc beat* Mari* cum przvia contri- 
tione ad minus, Sc femper, fi fieri poteft, 
contritus Sc confeftus. 

14. Semper clericus deferviens altari dum 
divina celebrantur, induatur fuperpeilicco, 
& tonfuram habeat clericalem. 

15. Nullus facerdos tergat manus fuas 
poft ablutionem cum linteaminibus altaris 
vel cortinis , quia indecens eft 8 c abfurdum 5 
fed femper habeat duo vel plura manuter- 
gia circa altare ad tergendum Sc deficcan- 
dum manus fuas lotas , unum videlicet ante 
confeffionem , Sc aliud poft communionem , 
qux qualibet feptimana fiant munda. 


Digitized by 


jg le 


I 


IU9 E C C LES I M A 

j6. Statuimus ut nuiius bis indic audeat 
celebrare miflam cum duplici introitu , nili 
in necefficatc , videlicet quando habet fuc- 
curfum in quo funt fontes fle citniterium > 
tunc diebus Dominicis fle feftivis folemnibus, 
pro infirmis , feu propter purificationem mu- 
lierum, aut propter nuptias, bis in die pote- 
rit celebraret & fi fuerit adeo pauper , quod 
non pofiit capellanum habete : vel nifi fuper 
hoc per noftras patentes litteras habeat po- 
tcftatem , eo ipfo noverit fc fufpenfum ,*& 
fi per odio dies fufpenfionem praedicam fu- 
ftinucrit, poena debita punietur. 

1 7. Statuimus quod omnes illi qui habent 
fuccurfus cum matribus ecclcfiis , quorum 
redditus triginta librarum Parifienfium fum- 
mam attingunt, capellanum fecum habeant, 
qui ipfos in mi (Tarum celebratione & facra- 
mentorum adminiftratione juvent t fle fi cu- 
ratus abfens fuerit, loco fui vicarium alium 
ponere teneatur : ira ut alii pro capellano pa- 
rochiae fle fuccurfum defervient ficut debent , 
& qui contra fecerit , poenam canonis non 
evadet. 

x*. Diftridc praecipimus omnibus decanis 
fle prclbyteris , ut omnes apoftatas , & omnes 
vicevicarios qui bis in die celebrant , quos 
volumus & declaramus effe cxcommunica- 
tos, afuis parochiis totaliter expellant, nec 
eos in iifdem plus finant morari : quod fi 
fecus fecerint , nec id nobis nec officiali no- 
iiro detexerint , adeo acriter procedemus 
contra eos , quod poena docente fcient quan- 
tum crimen fit fuo ordinario minime obe- 
dire. 

19. Tertiam miflam nullatenus fub poena 
fufpcnfionis celebrare praefumat. Ne quis ve- 
xo pro pecunia aut adulationibus magnatum 
una die celebrare plures miflas*prxfumat , 
quod non neceffitatem , fed ambitionem re- 
putamus , fub interminatione divini judicii , 
nifi in die natalis Domini vel die Pafchx, pro- 
hibemus , ficqui contra fecerit, co ipfo fit fuf- 
penfus. 

20. In.facramento altaris diligenter at- 
tendat facerdos, quod plus apponat in cali- 
cem de vino quam de aqua 5 fle fi aquam omi- 
ferir, fi fieri poteft fine fcandalo , cum adver- 
terit , in calice aquam ponat. Si forte perado 
canone & confecratione perada , nec aquam 
nec vinum repofuerit in calice , ftatim ap- 
ponat utrumque fle hoftia confecrata feorfim 
reverenter confervetur : hoftia autem nova , 
ficut fieri folet , cum calice confecretur , 8 c in 
perceptione & communione prima fle fecun- 
da fumatur, nifi pro neceffitatc altera fer- 
vetur. 

De poenitentia , matrimonio , ordine , chrifmate t 
& aliis /aeramentis. 

Caput V. 

t. Prxcipimus ut re&ores & curati ftatiny 


t B I A N E N S 15 . tija 

i indita morte alicujus fui parochkni , vel 
fuar parochian* , abfolvant animam illius 
cum plalmo De profundis , Kyrie eleyfon , fle 
Pater nofier , fle verfi A porta inferi , fle cum 
oratione Inclina Domine aurem tuam , vel 
alia competenti. 

2. Nullus facerdos , cui a nobis cura ani- 
marum commifla non fuerit, parochianum 
alterius ad confeffionem admittat ablque no- 
ftra licentia fle aflcnfu , nifi forte parochiali 
facerdote in xgritudine conftituto , feu ad 
confeffionem audiendam parochianorum fa- 
cerdos fufficere non poffit : in quibus cafibus 
concedimus , quod hoc poffit de parochi li- 
centia , fle etiam in gravis articulo necefli- 
tatis. 

3 . Quamvis omnes fideles in tribus anni 
temporibus, videlicet in Natali, in Pafcha, 
& in Pentecofte ad communionem corporis 
fle fanguinis Domini fint monendi , praecipi- 
mus ut clerici faitem bis , laici vero femel irt 
anno Capellano feu redori in cujus parochia 
degunt , vel alicui de ejus licentia fua confi- 
teantur peccata , fle faitem in pafchate eucha- 
riftiam recipiant , nifi de licentia fui abftinue- 
rint conraToris : alioquin a redoribus & ca* 
pcllanis ita viventes ab ingreflu ecclefix fle fa- 
cramentis ccclefiafticis excludantur , fle mo- 
lientibus ecclefiaftica fcpultura denegetur* 
Infuper in Virtute fandx obedientiae praecipi- 
mus redoribus Sc capeilanis curas regenti- 
bus, ut clericos flelaicos qui prxmifla fkcerC 
non curaverint , fed in hoc peccato pertina- 
cius perftiteript , nobis vel officiali noftro 
notificent,6c eorum nomina^in fbriptis afli- 
gnent, fle ex hoc canonice puniantur. Ut au- 
tem in hoc cautius procedere poffint , prx- 
cipimus ut nomina omnium qui cis peccata 

1 fua confcffi non fuerint fingulis annis feri- 
bant. 

4. Quoniam circa majora peccatum ver- 
titur, idcirco circa ea cautius eft agendum. 
Interdicimus ergo , fle in virtute fandae obe- 
dientix prxcipimus omnibus redoribus fle 
curatis , & quibufeumque aliis noftrx dioece- 
fis confeffiones audientibus , ne de cafibus 
cpifcopalibus fle jure vel confuetudine ad nos 
pertinentibus fe quomodolibet intromittant, 
fed ad nos fle poenitentiarium noftrum illos 
remittere fideliter curent. Ne autem aliquis 
prxtextu ignorantiae fe in talibus valeat ex- 
cufare , aliquos ex illis hic duximus expo- 
nendos. 

Primo quidem mittendi ad epifeopum 
commutationem votorum poftulantes fle vo- 
torum poftulatores, acpoft votum caftitatis 
retrahentes. 

2 0 . Contrahens matrimonium primi vi-, 
vente uxore , fle continens , fle religionem in- 
trans fle facrum ordinem fufeipiens invita 
uxore propria , poft carnalem copulam fub* 
fequutam. 

3°. Confeflus fecredidifle hxreticam pra- 

C C c c c iij 


Digitized by 


Google 


uji STATUTA ; 

vitatem, & fe haereticos receptafte, & cum', 
eis participafle & eis favifte. 

4°. Simoniacus quocumque genere fimo- 
nix prxrerquam mentalis. 

5°. Ab epifeopo alieno fine epifeopi pro- 
prii licentia ordinatus vel tonfuratus. 

€°. Homicidium com mittens fa&o, prx- 
cepto,confilio, confenfu, exhortatione, & 
quolibet alio modo. 

7°. Concipiens filium a non viro, quem 
vir credens filium fuum nutrit, & in prxju- 
dicium Tuorum fibi hxredem inftituit, vd 
inftituerc intendit. 

8°. Vir qui mortem conjugis, & uxor qux 
mortem viri efficaciter machinantur. 

9°. Prefbyter celebrans feienter in ecclefia 
vel parochia interdida , & fecundas nuptias 
benedicens. 

io°. Clericus vel laicus feienter aliquod 
•corpus excommunicati vel a tempore inter- 
dici non excommunicati in.cimiterio fepe- 
liens. ’• ’ 

1 1°. Excommunicatus a canone in illis 
cafibus in quibus epifeopus abfolvere poteft, 
& etiam irregularis in illis cafibus in quibus 
epifeopus difpenfare poteft. 

12°. Matrimonium clandeftinum contra- { 
hens , & omnis qui feienter interfuerit fecun- 
dum antiqua ftatuta ecclefix Ambianenfis, 
excommunicationis vinculo funt ligati. 

i3°. Falfarius litierarum apoftolicarum 
five epifcopalium five officialium feu publi- 
corum inftrumentorum. 

14 0 . Sacerdos feienter celebrans in altari 
hon conf#crato, vel fine facris indumentis 
celebrans, etiam non jejunus, etiam non or- 
dinatus in preibyterum miftam celebrans, 
& non ordinatus in diaconum folemniter & 
publice in ecclefia evangclium legens , & non 
ordinatus in fubdiaconum folemniter cum 
indumentis fubdiaconorum epiftolam in mif- 
farum folemniis legens. 

’i5°. acricus jurans tadis facrofandis e- 
vangeliis , & perjurans , & quicumqhe dubi- 
tat utrum aliquod juramentum fit fervans 
vel non. • 

1 6°. Ubicumque eft folemni poenitentia 
injungenda , non dicimus hoc de publica. 

17 0 . incendiatores , & confradores eccle- 
fiarum , domorum , frugum & meffium , & 
nodurni depopulatores agrorum , & famofi 
latrones , qui in itineribus infidiantur. 

i8°. Per faltum, aliquo ordine prxter- 
miffo, vel etiam furtive & contra prohibi- 
tionem promotus, & rcbaptizatus , ut reordi- 
natus ■& reconfirmatus. 

1 9 0 . Excommunicatus, fufpenfus, vel in- 
terdidus miftam feienter celebrans vel offi- 
cium fuum folemniter ficut prius agens , & 
qui excommunicatus vd interdidus ordi- 
nem vel beneficium fufeepit. 

20°. Deflorator virginis vi oppreflx, vi 
rapt*. 


YNODALIA 1252 

21 0 . Opprimens five perimens, prolem 
fuam ftudiofe vel negligenter ante partum 
vel poft. 

2 2 0 . Coiens cum moniali facrata vel non, 
virgine vel non. 

23. Quomodolibet abutentes chrifmate, 
vel hoftia,vel re facra. 

24°. Rapinam vel facrilegium in ecclefia 
committens. 

25 0 . Scienter baptifans proprium filium, 
vel' etiam filium uxoris fux, ab alio viro vel 
criminofo, prxterquam in articulo neceffi- 
tatis & tunc aliis deficientibus 3 & etiam eum 
tenens in cathechifmo vel confirmatione , 
fecundum quod in tertia inftrudione , ubi 
de matrimonio agitur, funt prxmifla. 

26°. In ecclefia maxime confecrata luxu- 
riam committens , & humanum femen quo- 
quo modo fibi emittens. 

27 0 . Scienter coiens cum Judxa vel Sara- 
cena vel pagana, vel e contrario. 

28 0 . Verberans patrem, vel matrem, vd 
eis enormes injurias irrogans. 

29°. Sortilegi , divini, malefici, incanta- 
tores, augures, dxmones pro quacumque 
caula invocantes per fodomiam vel fimilia 
facientes arufpices. 

30°. Contrahentes matrimonium poft 
fponfalia cum aliis juramento interpofito 
contrada, illis per ecclefiam non difiolutis. 

3 1 Violatores ecclefix vel cimiterii. 

3 2 Committens vel commifcens cum bru- 
tis. 

33 Inceftum committens cum quibufli- 
bet confanguineis vel affinibus. 

34 Sacerdotes vel miniftri quorum cul- 
pa vel negligentia aliquid inhoneftum cir- 
ca facramentum altaris evenerit. 

3 5 Cognfcfcens confanguineam uxoris fux 
five fponfx, & cognitam. 1 a confanguineo 
fponfx fux ante contradtjn matrimonium 
& confummationem & fponfalia, five poft. 

3 6 Procurans quocumque modo five in 
feipfo five in alio fterilitacem. 

37 Blafphemans publice Dominum, vd 

matrem ejus , vel fando.s , vel falfura tcftimo- 
nium proferens ; & laicus tranfgreffor jura- 
menti , cum tamen poft tranfgreflionem fa- 
tisfecit de eo quod juraverit facere vd pri- 
vare. , 

38 Sacerdos coiens cum ea quam bapti- 
zavit, vel cujus confeffionem audivit, & etiam 
quilibet coiens cum ea qux qualibet fpirita- 
li affinitate eft fibi conjunda. 

3 9 Contrahens matrimonium cum ea 
quam cognovit per adulterium , fuperftitc 
legitima uxore , vd e contrario , fecundum 
ea qux inter inftrudiones , ubi dc matrimo- 
nio agitur, funt prxeepta. 

40 Mulier cujus vir diu abfuit , & de il- 
lius morte certitudo non habetur , contra 
prohibitionem ecclefix matrimonium cum 
alio contrahens i idem eft e contra. 


Digitized by 


Google 


145J E C CLESIjE A 

6 Generaliter autem peccatores ad nos 
mittendi finat pro quolibet enormi crimine 
parochiam fcandalizando,& ubicumque dif- 
ficultas & ambiguitas inciderit propter im- 
peritiam confefToris vel propter cafus etiam 
novitatem 3 & etiam quandocumqqe con- 
tigerit cafus aliquis in quo de jure vel de 
coniuetudine noftrx dioeceiis ad nos mitten- 
di funt , ut per nos fi fieri potuerit , expedian- 
tur vel ad fedem apoftolicam tranfmictan- 
tur. 

7 Inferiores autem mutandi vel mitigan- 
di feu interpretandi poenitentias a nobis in- 
junctas fibi omnino noverint licentiam in- 
terdicam. 

8 Ceterum fi committens aliquod e prz- 
miffis a confcfforc monitus & indudus ni- 
hilominus ad nos pro poenitentia venire no- 
luerit, fi ejus peccatum occultum fuerit,quam 
citius commode poterit confeilbr fuper hoc 
confilium noftrum expofeat 3 fi vero mani- 
feftum fuerit, ad tios precifc venire cogatur , { 
nifi forte adeo fenex vel corpore debilis fit, 
ut venire non poffir ; & tunc id ipfum faccr- 
dos nobis fignificari procuret , aut nifi fit in 
mortis articulo conftitutus. Porro is cui ge- 
neraliter vices noftras commifimus vel in 
pofterum committemus quoad poeniten- 
tias injungendas , nullam habet de jure 
in przmiffis fpecialibus cafibus poteftatem , 
talia enim mandato non committuntur ge- 
nerali. Nos tamen animarum falutem pro- 
ut eft procurare cupientes , in & fuper ex- 
preffis cafibus eam quz .nobis competit fibi 
ipecialiter committimus poteftatem , praeter 
quam in primis viginti cafibus fupradidis 3 
fed in aliis fupraferiptis cafibus fi circumftan- 
tiz cos graves valde difficiles & enormes 
reddiderint , illos ad nos remittere teneantur, 
quoniam etiam cafus de jure ad fedem apo- 
ftolicam pertinentes fibi fpccialiter denega- 
mus. 

9 Inhibemus facerdotibus & redoribus 
ne matrimonia inter aliquos qui non funt 
ztate nubiles five ambo , five alter tantum 
deficiat in artate , vel etiam ubi dubitatur 
utrum matrimonium teneat annon , vel fi de 
hoc mota fuerit dubitatio, folemnifare in ec- 
clcfia przfumant fine noftra vel officialis no- 
ftri licentia fpeciali. 

1 o Denuntiamus & declaramus quod qui- 
cumque dandeftina matrimonia contra juris 
prohibitionem etiam in cafu licito per verba 
contrahunt de praefenti,tam ipfi contrahentes 
quam etiam omnes laici & clerici ac.reli- 
giofi qui prefbyteri non funt , qui fcienter & 
fponte non cafu fortuito tali matrimonio 
interfuerint , przfentis conftitutionis audo- 
ritate excommunicantur : praclbyteri vero 
fufpenfionis per triennium incurrunt fenten- 
tiam ipfo fado. Inhibemus igitur & inhibi- 
tum eifc declaramus ne matrimonia clan- 
deftine contrahantur 3 fed fi contrahenda fuc- 


MBIANENSIS. 12 J 4 

\ rint , faccrdotes publice, ter fcilicet per tres 
dies Dominicos vel feftivos proponant in 
ecdefiis competenti termino praefinito , ut 
infra terminum qui voluerit & valuerit le- 
gitimum impedimentum opponat, & ipfi fa- 
cerdotes nihilominus per fe ipfos fideliter 6 t 
diligenter inveftigent , utrum aliquod im- 
pedimentum obfiftat. Quod fi appamerit , 
vel ecclcfia de ipfo probabilem habuerit con- 
jeduram , contradus matrimonii interdica- 
tur exprefle, donec quod fuper hoc fieri de- 
bet declaretur. Sacerdos vero qui tales con- 
j jundiones inhibere contemfcrit , quilibet re- 
gularium qui eis intereffe przfumferirtt , per 
triennium ab officio fufpendatur, gravius ni- 
hilominus puniendus, prout culpae ipfius qua- 
litas poftulabit , fed & illius qui talem copu- 
lam prarfumferit ecclefia eos tamquam publi- 
cos concubinatores reputabit : verumtamen 
fi dandeftine contrahentes , poftea in facie 
ecclcfi* voluerint publice, ab ecclcfia reci- 
> piendi erunt, & approbanda tamquam a prin- 
cipiis in confpedu ecdefiz contrada , nifi 
vel confanguinitas vel legitimum impedi- 
mentum appareat > ita videlicet quod pu- 
, blice coram facerdotc & aliis pluribus per* 
' fonis confiteantur fe matrimonium contra- 
xiflfc , vel de novo matrimonium in ecclefia 
contrahant & de przfenti. Quod fi poftula- 
verint detur benedidio nuptialis , injunda 
eis prius per facerdorem prendentia compe- 
tenti , pro eo quod dandeftine contraxerint. 

1 1 Nullus autem facerdos ignotas perfo- 
nas de remotis partibus venientes matrimo- 
nialiter copulare przfumat , five ambo igno- 
tz fuerint, five altera illarum tantum 3 nec 
etiam matrimonium faciendum denuntient 
in ecclefia abfque noftra vel officialis noftri 
1 licentia fpeciali 3 fed nec facerdotum ali- 
quis alienum parochianum ad matrimonium 
conti^hendum recipiat, ignoto proprio fa- 
cerdote. Si vero fponfus & fponfa de diver* 
fis parochiis fuerint , matrimonium poterunt 
contrahere , & benedidionem nuptialem re- 
cipere in quacumque maluerint ecclcfia , 
dum tamen veras litteras vel tutos nuntios 
fuorum preibyterorum oftendant > exponen- 
tes quod in ecclefiis ( quarum funt parochia- 
ni ) matrimonium de ipfis nuntiatum legi- 
time fuerit contrahendum , quodque ipfi 
prefbyteri nullum fciant vel audierint im- 
pedimentum quominus inter didos contra- 
hentes matrimonium poffit effe. Licet au- 
tem aliqui tranftulerint domicilium fuum 
in alienam parochiam nihilominus tamen 
denuntiatio matrimonii contrahendi fiet in 
prima ecclefia , in cujus parochia didi mo- 
rati funt, & etiam in illa in qua tranftulerint 
domicilium fuum & morantur , przcipue fi 
noviter tranftulerint. Eis autem qui recepta 
fide fponfalium matrimonium cum alia con- 
trahunt , non detur benedidio nuptialis » 
prout inter inftrudiones, ubi de matrimo- 


Digitized by t^OOQLe 



1255 STATUTAS 

nio agitur cft przmiffum. A 

1 2 Statuimus atque praecipimus quod pro 
beneficiis ccclefiafticis , feu ordinibus obti- 
nendis , vel pro juftitia reddenda , aliquid 
ex pa&o non detur , alioquin dans feu fol- 
vens quod dedit Sc tantumdemde fuo pro- 
prio perdat, recipiens vfto illud quod rece- 
pit , & ramumdcm de fuo proprio perdat , ac 
tantumdem a die folutionis Sc receptionis 
infra htenfem dare, folvere & rcftituere te- 
neatur, alioquin przfcmis conftkutionis auc- 
toritate excommunicationis fententiampoft 
lapfum ejufdem menfis fe noverit incurfu- 
rum. • j 

I- 3 Praecipimus Ut nullus illegitime natus 
ad primam tonfuram vel quofllbct ccclefia- 
fticos ordines vel.cccicfiaftica beneficia ic 
ingerat feu praefentet , vel przfentare faciat» 
abfque legitima difpenfatione : qui vero con- 
trarium fecerit , & qui talem fcienter prz- 
fentaverit , praeter poenam juris ipfum ex- 
communicationis vinculo innodamus. Ille- ( 
gitimi quoque beneficia ecdcfiafiica abfque 
fufficienti difpenfatione obtinentes , ipfo fa- 
&o , ipfis beneficiis noverint fe privatos. 

1 4 Remoribus ccclefiarum feu capellania- 
rum praecipimus, ut nuntios idoneos , clc- 
ricos videlicet, mittant ante pafdia ad eccle- ^ 
' fiam cathcdralem , ad chrifma Sc fandum 
oleum deferendum , qui cum debita reve- 
rentia illa deferant Sc cuftodiant , ne finiftea 
manus illa contingere poffit, nec unus nun- 
tius nifi pro tribus aut quatuor e^clefiis ad 
plus deferat, fed nec unus redor ab altero re- 
cipiat novum chrifma prius , antequam no- 
vum recipiant. Vetus fuper fontes infundant 
&* ampullas feu vafcula olei Sc chrifmatis 
fuper eofdem fontes abluant diligenter. Si 
autem contigerit oleum vel chrifma alicui 
deferri , ftatim ad archiprelbyterum vel ad 
vicinas ecclcfias mittant, & fi ab iis Rabere ^ 
non potuerint, vel abfque periculo exfpeda- 
re; fi aliquid refidui fuerit, admifeeatur illi 
tefiduo chrifmatis vel olei aliud oleum non 
confecratum , Sc ex eis faciat quod incum- 
bit, quoniam facrum trahit ad fe non facrum. 

i $ Illud quoque diftride przcipimus om- 
nibus facerdotibus , ut euchariftiam , fontes , 
chrifma ,Sc fandum oleum fideliter diligen- 
ter Sc devote cuftodiant , ea fub fidis clavi- 
bus collocantes, ne manus nefaria ad ea pof 
fit extendi : qui vero incaute in loco clavi- 
bus non firmato, & diligenter & firmiter non 
cuftodito,ea reliquerit, tribus menfibus de- i 
bet ab officio fufpendi : & fi per ejus incu- 
riam & negligentiam mus vel aliud animal 
- illud comederit , ultra praedidos tres men- 
fes xl. diebus poenitear arbitrio confefforis. 
Si vero aliqua enormia feu nefaria inde fieri 
contigerit , graviori fubjaceat ultioni ; de quo 
inter inftrudiones ubi de euchariftia agitur , 
cft przmiffum. 

1 6 Prohibemus ne aliquis noftrae dioece- 


YNODALIA 12 56 

fis ab alieno epifeopo fe permittat vel faciat 
fine noftra licentia tonfurari in clericum vel 
ordinari : alioquin fufeepti ordinis exeeutio- 
nc carebit > ad quam nequaquam reftituetur, 
nifi perada congrua poenitentia de tranfgrcf 
fione -hujus Sc contemtu. 

3 >c excommunitAtisife & inttrdittione \ 
■Caput vi. 

1 Statuimus quod fi clerici vel laici fue- 
rint excommunicativel interdidi, & eorum 
occafione five culpa ecclefia fuerit interdi- 
da , vel a divinis in ea ceffatum , nequaquam 
abfolvantur , donec ecclefiz fuper damno , 
quod ex hoc paffa cft , fuerit fatisfadum. Il- 
lud etiam ftatuimus , ut quicumque cleri- 
cus vel laicus publice excommunicatus vel 
nominatim interdidus, jubente capellano vel 
ejus vicario .de ecclefia dum divina aguntur 
officia, monitus exire noluerit, interdidus, 

1 Sc ipfo fado fit cxcommurticatus^ : excom- 
municatus vero ex alia excommunicationis 
fententia przfentis conftitutionis audoritate 
noverit fe ligari 5 Sc infuper facerdos officium 
dimittat , nifi jam canonemincoeperit, quia 
, tunc debet perficere officium jam incoeptum : 

’ verum alii omnes exire debent ecclefiam , 
praet$r ipfum prefbyterum celebrantem Sc 
unum vel duos clericos , qui eidem prefby- 
tero deferviant. Illud autem fciendum eft, 
quod ficut non licet excommunicato intra 
ecclefiam audire divina, fic nec extra illam, 
puta extra fores pateqtes.Canone autem com- 
pleto Sc corpore Sc fanguine Domini fum« 
tis , non eft in miffa excommunicato przfen- 
te ulterius procedendum ; fed fi ecclefia tem- 
poralem jurifdidioncm in illo loco habeat, 
poteft illum expellere violenter : vel fi non 
habet , poteft etiam requirere dominum 
* temporalem , qui illum expellat. Et talis ex- 
communicatus propter talem rebellionem 
Sc contumaciam debet iterum excommu- 
nicari. Si autem occultutaeft, illum qui eft 
intra ecclefiam , effe majori excommunica- 
tione ligatum , Sc ibi aliquis fciens fecrece il- 
lum effe excommunicatum , monendus eft 
ab illo fecrete , ut exeat ; qui fi exire nolue- 
rit , monens exeat caute de ecclefia, ita quod 
alii ignorantes illum effe excommunicatum , 
hoc perpendere non poffint. Tum enimipfe 
occulte illum vitare debet , ut faltem vere- 
cundiz rubore confufus , pro latenti exceffu 
fatisfacere compellatur. In publico vitare il- 
lum non debet , ne per hoc illius occulta 
excommunicatio aliis nota fit vel fiat. Idem- 
que dicendum eft , fi folus facerdos pro certo 
fciat afiquem majori excommunicatione effe 
ligatum. Nec enim debet illum publice nec 
manifefte in ecclefia vel efctra vitare , nifi 
hoc poffic per teftcs vel alio modo legitime 
comprobare , tunc enim poteft Sc debet eum 
vitare publice , fi clericus non fit , excommu- 
nicatione 


Digitized by 


Google 



uj7 ECCLESIiE AMBIANENSIS. 1158 

nicatione per ccclefiam publicata. Sed fi (a- A dominum vel hominem ejufdem lod inrcr- 


cerdos non poffie hoc legitime probare , quia 
forte ipfe (olus vel cum uno tantum locio 
vidit, vel ille in fecreto hoc fibi dixit, de- 
bet monere fecrete : ita quod a nemine co- 
gnofeatur, fed ea fiant qux inter inftru&ioncs 
ubi de poenitentia agitur funt ad prxmiffa.Sed 
Sc fi dicatur facerdoti in ecclefia vel extra, 
quod aliquis parochianus fuus fit excommu- 
nicat us, quia percuifit clericum vel alia de 
caufa , licet hoc plures afferant , non tamen 
debet eum in ecclefia vel extra vitare > fed 
& quamvis aliqui probare velint coram fa- 
ccrdote talem excommunicatum effe , ipfe 
tamen non habet potcftatem fua audtorita- 
te probationes recipiendi. Excommunica- 
tos autem Sc interdidos nominarim per to- 
tam noftram dioecefim ab omnibus regu- 
laribus & fxcularibus , exemtis & non exem- 
tis, prxeipimus in divinis officiis & facra- 
mentis ecclefiafticis evitari, quia nulli poffunt 
in hoc apoftolico privilegio fe tueri. Qui vero 
contra fecerint, vel tales ad ecclefiafticam fc- 
pulturam receperint, aut celebrare in eccle- 
fia interdida prxfuiqferint , ecclefix in qui- 


B 


didi, fi ad 'alia loca interdida venerint, vel 
fe tranftulerint , licite poffunt vel divina offi- 
cia audire , Sc etiam celebrare. Cum autem 
a nobis vel a curia noftra aliqua ecclefia no- 
ftrx dioecefis ob culpam, feu defedum pa- 
rochi feu redoris , feu capeilani ejufdem ec* 
clefix fuppofita fuerit interdido , volumus & 
concedimus degrada fpeciali, ut tunc nihil- 
ominus conferantur ibidem omnibus paro- 
chianis ejufdem ecclefix omnia ccclefiaftica 
facramenta , per alios facerdotes tamen , li- 
centia a nobis prius fpecialiter obtenta. Mif- 
fam tamen vel alias horas canonicas ,nulius 
omnino ibi aut in paroohla ipfa dicat , & fi 
forte tunc aliquis parochianus decefferie,fine 
campanarum pulfationc , Sc ceffantibus aliis 
folemnitatibus qux fiunt intra ecclcfiam in 
exequiis mortuorum , admittatur infra cccle- 
fiam , & poftmodum in cimiterio tumule- 
tur i & hoc per alios, ut diximus, facerdo- 
tes. Nam priorem, redorem &capeilanum 
prxfatos omnino abftinere prxeipimus a prx- 
miffis , & generaliter ab exeeutione fui offi- 
cii in ecclefia & parochia ipfa. Parochiani 


bus talia fiunt fubjaceant interdido , falvis L etiam ecclefix a nobis expreffa caufa inter 

didx, accedentes ad alias ecclefias non inter- 
didas, poffunt ibi de noftra premiffione au- 
dire divina : Si vero propter caufam domini 
temporalis aliqua ecclefia fuerit interdida , 
confulimus ut populus alibi divina audiat , 
ipfi tamen domino fpecialiter prohibemus. 
Quod fi ob culpam ipfius populi feu aliquo- 
rum de populo fuerit interdida , expreffe in- 
terdicimus , ne alibi divina officia celebrare 
prxfumant. 

3. Licet periculofum fit excommunica- 
tum communioni fe jungere fidelium, ac 


templariorum Sc hofpitalariorum privilegiis, 
quibus a fede apoftolica cft indultum , ut fe- 
mel in anno ad ccclefiafticum officium ad- 
mittantur in ecdefiis interdidis , ita tamen 
quod tunc non fepeliantur ibi corpora de- 
fundorum. Qui vero interdidi , vel in ec- 
defiis interdidis fcienter divina officia cele- 
brare prxfumferint , irregularitatem incur- 
rant , etiamfifint religiofi quicumque exem- 
ti, &infuper fuis beneficiis fint privandi. 

a Cum vero civitas, caftrum vel villa in- 
terdida cft , omnibus parochianis illius loci 


negantur ibi omnia facramenta ecdefiaftica ^ melius fit omnia mala pati, quam malo con- 


prxter baptifina parvulorum & poenitentiam 
moriendum , Sc corporum fepulturam : Sc 
ideo permiffum cft ecdefiarum miniftris 
tempore talis interdidi, non pulfatis Cam- 
panis , voce fubmifta , januis claufis , excom- 
municatis Sc interdidis exclufis , femel in 
hebdomada miffam celebrare caufa confi- 
ciendi corpus Domini , quod non debet de- 
cedentibus in poenitentia denegari, recipien- 
tibus etiam fignum crucis Sc aliis peregrinis 
non eft tempore talis interdidi poenitentia 
( cum eam poftulaverint ) deneganda. Cle- 
rici etiam decedentes cum interdidum per- 
feveraverit , fine campanaruiji pulfatibne , 
Sc ceffantibus omnibus folemnitatibus tem- 
pore talis interdidi , in cimiterio ecclefix 
cum filentio tumulentur. In conventualibus 
quoque ecclefiis tempore talis interdidi, duo 
vel tres fimul valeant horas canonicas po- 
tius legere , quam cantare , januis claufis , 
interdidis Sc excommunicatis exclufis , & vo- 
ce ita depreffa , quod excommunicati exte- 
rius audire non poffint. Sane ‘clerici qui cau- 
fam non prxftiterint interdido alicujus loci , 
Fit. Script. & Mon. ampl. ColUtt.Tom. VII, 


fentire participando cum ipfis 3 ad noftrum 
pervenit auditum fide dignorum relatu,quod 
nonnulli excommunicationis fententia inno- 
dati, in eadem nedum per annum , feyi per 
plures annos remanere damnabiliter non 
formidant , fux temeritatis audaciam affu- 
mentes ex eo quod paffim admittantur ex- 
communicati ad divina , nec /ibi participa- 
tio facramentoriim feu communio fidelium 
aliquatenus denegatur , non denunciantut 
excommunicati, ut deberent, diebus domi- 
nicis & feftivis, nec ipforum nomina redi- 
guntur in feriptis : unde jam quafi ad hoc 
deventum cft, quod de excommunicationis 
fententia non curatur, & inter excommuni- 
catos & non excommunicatos nulla diffe- 
rentia habetur. Volentes igitur morbo tam 
peltifero convenientem adhibere medelam , 
curatis Sc rectoribus ecdefiarum parrochia- 
lium noftrx dioecefis diftride prxeipimus & 
mandamus, quatenus nomina excommuni- 
catorum & cujuflibet excommunicati, & cau- 
fam excommunicationis , & annum, & diem, 
Sc eius ad cujus inftantiam excommunica- 

DDddd 


Digitized by 


Google 



I2J9 STATUTA 

tus eft , dum mandata fuper hujus monitio- 
nis fententia receperint , in uno libro per 
modum regiftri , & per menfcs in fcriptis re- 
digant (igillatim & diftride, aceofdem de- 
nuntient fivc deferant quocumque , palam 
& publice , alta voce & intclligibili , diebus 
dominicis & feftivis , eofdem ad divina ali- 
quatenus non admittant ; fed (i ecclefiam 
intraverint, eofdem mandent & praecipiant 
exire, quod fi facere recufaverint , fiat ut in 
conftitutione immediate praecedenti eft ex- 
preffum. Et nihilominus fi tales excommu- 
nicati aliqua publice officia obtinuerint, mo- 
neantur fuperiores & domini eorum, ut ip- 
fos ab iifdem oflicfis amoveant , excommu- 
nicatione ejufmodi durante. Qpod fi facere 
recufarent , procedatur contra eos fecundum 
canonicas fandiones. Et quia morbus nimius 
( quod dolentes referimus) in noftra dicecefi 
incoepit apparere , firmiter inhibemus, ne ca- 
pitula collegiata , vel conventus , ex quo fibi 
conftiterit praelatos fitos excommunicatos , 
aliquatenus obediant , fermariique , coloni , 
fubditi, vel debitores fibi aliquid non perfbl- 
vant,nec cumipfis participent > fed eofdem 
evitent in omnibus , ut tenentur. Adminiftra- 
torefque dignitatis , officii vel beneficii in fpi- 
ritualibus & temporalibus ad ilium ad quem , 
beneficio vacante , fpedaret , ftatuimus & de- 1 
claramus pertinere, ac fibi , excommunica- 
tione ejufmodi durante , de frudibus & red- 
ditibus ecclefise vel monafterii hujufmodi ref- 
pohderi , reddique & perfolvi , & tam ipfos , 
quam quofeumque alios beneficiatos , .fi per 
annum in excommunicatione fteterint, poft- 
quam fuerint excommunicati, ac fibi, ejuf-. 
modi excommunicatione durante , de fruc- 
tibus, redditibus ccclefis, vel monafterii hu- 
jufmodi refponderi , publice denunciari vo- 
lumus , & declaramus fuis beneficiis , officiis , 
& adminiftrationibus privari. Si vero per 
biennium in ejufmodi fententia perftiterint 
animo indurato , declaramus ipfos didis be- 
neficiis , officiis & adminiftrationibus ipfo ju- 
re privatos , frudufque beneficiorum hujuf- 
modi percipiendo , contrcdare alienum , & 
furtum & rapinam; clericos quoque non be- 
neficiatos extra annum in excommunicatio- 
ne perfiftcntcs ( ut eft didum ) decrevimus 
per annum integrum inhabiles ; & fi per bien- 
nium , perpetuo ad beneficia ecciefiaftica ob- 
tinenda. Laici vero fi per annum unum in 
excommunicatione fteterint, tamdiu etiam 
fepultura ccclcfiaftica fint privati : nihilomi- 
nus lapfo primo anno , citentur fuper arti- 
culis fidei refponfuri , & contra ipfos contu- 
maces , cefTante gratia, procedatur fecundum 
canonicas fandiones. 

4. Praecipimus redoribus & capcllanis ec- 
clcfiarum omnibus fub poena excommuni- 
cationis, quam nos & officialis nofter,vel alius 
audoritate noftra mandamus confirmari, & 
mandabimus in futurum , poftpofitis odio , 


YNODALIA 1 260 

gratia vel timore fidelium obfervent, & quan- 
tum in eis fuerit, ab aliis faciant obfervari. 
Si quis autem ex capellanis feu redoribus a 
nobis feu officiali noftro mandatum recepe- 
rit, quod excommunicet vel interdicat 5 an- 
te omnia moneat ipfum , teftibus adhibitis, 
& ledo fibi mandato quod receperit , primo , 
fecundo & tertio per legitima intervalla , & 
quarto ad malitiam convincendam , ut fatis- 
faciat de eo pro quo excommunicatu» vel 
interdidus mandatur. Quod fi ille facere no- 
luerit, ipfum excommunicet vel interdicat 
fub his verbis : Cum ego tale mandatum a tali 
receperim , ut talem per excommunicationis vel 
inter ditti fententias compellam ad faciendum 
tale , quod fub hac forma ponitur tota for- 
ma mandati. Et cum legitime fupeV hoc mo- 
nuerim , ipfe vero obedire contemfcrit facere 
quod mandatur , idcirco volens , ut teneor, obe- 
dire , ipfum audoritate Dei omnipotentis Patris 
& Filii & Spiritus-fantti , & beatorum apofio- 
lorum Petri dr Pauli , & omnium fanttorum , 
& mandati pramijp, exigente ipfius contuma -• 
cia, ipfum excommunico in hujufmodi fcriptis , 
vel fuppono ecclcfiaHico interdico , vel ei ingref- 
fumecclefia interdici , tamdiu excommunicatum 
vel interdittum denuncio , donec fecerit quod 
mandatur. Hanc autem fententiam feriptam 
legendam proferat & promulget, qua fenten- 
tia recitata , feribatur fic : Lata fuit hac fen - 
tentia in tali loco , coram tali populo , & quo 
menfecr die, talibus pr a f entibus ad hocfpecia- 
liter vocatis dr rogatis. Si autem in genere 
velit fententias iplas ferre , ita dicet. Cum ego 
Petrus rettor vel capellanus talis e cclejia, mo- 
nuerim generaliter in tali ecclefia primo dr fe- 
cundo dr tertio , dr etiam quarto ad malitiam 
cognofcendam , dr nt quicumque fecerit talem in- 
juriam, vel ignem appofuerit,vel tale furtum fe- 
ceritfatisfaceret infra talem diem jam elapfum , 
dr nullus fatisf acere curaverit ; ideo eum vel 
eos qui talia fecerunt , in his fcriptis excommu- 
1 nico , vel fuppono ecclefiafico interditto. Et ta- 
lem proferens in quemcumque fententiam , 
tenetur exemplum hujus fententise excom- 
municato vel interdido infra menfem poft 
diem latse fententise, tradere requifitus : fu- 
per quam requifitionem fieri debet publicum 
inftrumentum , vel litterae teftimoniales , fi- 
gillo authentico figillatse five confignatsr. 
Qui vero aliter quam praemifliun eft, fenten- 
tias excommunicationis vel interdidi tulerit, 
graves poenas#in jure feriptas incurrit. Nul- 
lus ergo nimium ad ferendum tales fenten- 
’ tiasfcftinet, fed femper coram teftibus mo- 
nitio trina praecedat in fcriptis , & proferan- 
tur caufse propter quas feruntur, & expreffe 
in eis confcribantur ; & de fententiis excom- 
municationis , fufpenfionis & interdidi, & de 
abfolutione a majori vel minori excommu- 
nicatione, vel etiam ab anathemate inter in- 
ftrudiones, ubi de animarum regimine agi- 
, tur, plenius eft expreflum. Si vero manda»; 


Digitized by 


Google 


n6i ECCLESIAi A 

cum receperit , ut aliquem excommunicaturn A 
vei interdidum dcnunciet, tunc nulla mo- 
nitio ncceffaria cft , fed utatur his verbis : Ego 
tolis , oultor itote & mondoto tolis , -denuntio 
tolem cxcommunkotuM vel interdicunt. Ce- 
terum fi ab aliquo delegato , vel fubdclega- 
to > vel confignatorc mandatum fimile rece- 
perit , vef quod aliquem citet ,* vel fimile : fi 
ille fic delegatus a papa , vel ejus legato, au- 
doritatem viderit , obediat & obfervet for- 
mam prxdidam. Si vero non viderit , non 
obediat ; fed curiam noftram confulat, idem- 
que faciat , fi ex caufis probabilibus de illius 
jurifdidione dubitat. Si vero fit fubdelegatus 
a fuhdelegato , vel etiam a delegato legari , 
non obediat. Nullus lutem redor feu cura- 
tus fencentiam excommunicationis vel fuf- 
penfionis in quemquam fua! audoritate pro- 
ferre prxfumat. 

5 . Illud autem ftatuimus , quod is cui a 
nobis vel a curia noftra litteratorie manda- 
tur , ut aliquem excommunicaturn vel inter- 
didum debeat nunciare ,‘nifi littera ipfa in- 
fra odo dies a data ipfius litterae computan- 
dos fibi prxfentata fuerit , ad exeeutionem 
mandati hujufmodi minime reneatur. Si ve- C 
ro in mandato recepit , ut aliquem vel ali- 
quos ad certum diem citet, non aliter te- 
neatur exequi, quam mandatur , nifi firitem 
per quatuor dies ante diem qua ille compa- 
rere jubetur, littera ipfa fibi extiterit prxfen- 
tata , die ipfa in ipfis quatuor diebus minime 
a>mputata: Js autem qui ejufmodi ‘denun- 
ciatorias vel citatorias litteras prxfentabit , 
nomina citandorum vel denunciandorum , 

& diem qua comparere tenentur, & ad cujus 
inftantiam funt citati vel denunciati ,capella- 
no feu redori feripta tradere ftudeat , priuf- 
quam ab eo litteram receperic figil latam. U 
Ut autem in talibus cautius agatur , praeci- 
pimus quod omnes redores & curati pro- 
pria figilla habeant , quibus figillent litteras 
noftras vel officialis noftri , per quas eis ali- 
quid demandatur in ftgnum recepti & exeeu- 

ti mandati. Citationes autem fint difficul- 
tate & gratis facieat & figillabunt. 1 

6. Illud etiam praecipimus, quod poft- 
quam aliquem de parochianis vcftris a no- 
bis , vel officiali noftro , vel a quolibet alio, 
pro alicujus querela, vel etiam a jure, vel 
per conftitutiones noftras publice excommu- £ 
nicatum , interdidum vel fufpenfum monue- 
ritis , illum non recipiatis poftmodum ad di- 
vina , nec ad ecclefiaftica (aeramenta , quan- 
tumcumque fatitfc Ait conquerenti , feu de 
eo propter quoa excommunicationem, in- 
terdidum vel fufpenfionem incurrerit , do- 
nec vobis conftiterit per noftras vel officia- 
lis noftri litteras ipfum fuiffe fecundum for- 
mata ecclefix ab his fententiis abfolutum. 
ad hxc quamvis aliqui noftra vel curix noftrx 
audoritate excommunicati vel interdidi , in 
mortis articulo conftituti , per nos vel per 

Vet.feript. & mon. ompl. Colle ft. T om. VII. 


MB I A N EN S IS. n<5i 

alium facerdotem abfoluti feu reconciliati 
fuerint , prout inter inftrudiones ubi de ani- 
marum regimine agitur, didum eft, inter- 
dicimus omnibus facerdotibus fub poena fuf- 
penfionis ab officio, quam contra facientes 
incurrere declaramus ipfo fado , ne talium 
corpora abfque noftra licentia vel officialis 
noftri inhumentur. Illi autem , in quibus Ci- 
gna pxnitentix apparuerint, fed viventes db- 
foluti non fuerint , poftiint juxta cimiterium 
fub terra fcp'eliri, & poftmodum cum debe- 
bunt abfolvi , exhumabuntur , & in cimite- 
rio fcpclientur. Si vero in eis nulla pxniren» 
tix figna apparuerint , debent longe a cimi» 
terio poni, & in arca lignea fuper terram, 
puta fuper murum , vel arborem patenter. 
Debent autem defundi abfolvi per eum, per 
quem fi viverent eflent abfolvendi , & abfo- 
lutio fiat cum pfal. Miferere mei Deus , cum 
oratione dominica, & aliis quae in vivorum 
abfolutione folent dici , quz diximus , ubi de 
anjlmarum regimine agitur. 

De diverjis conftitutionibus » 
Caput VII. 

i . Cum exadum ulterius exigi bona fides 
non patiatur, nullique fraus debeat patroci- 
nari; ftatuimus & volumus, omnes illos qui 
retinent fcienter contra voluntatem debito- 
rum inftrumenta ipforum dcbitorurfi , de 
quibus plene fatisfadum eft, eos excommu- 
nicationis fententiam incurrere ipfo fado. 

i. Cum ufurarum crimen utriufque tefta- 
menti ac juris pagina deteftetur , prxeipimus 
quod nullus omnino ufuras aut aliquos con- 
tradus illicitos in fraudem ufurarum fimula- 
tos in civitate Scdiaecefi Ambianenfi exercere 
prxfumat. Nos enim in quofiibet, quipoft 
trinam monitionem capellanorum parochia- 
lium, feu redorumprzmifTarum civitatis & 
dioecefis contra hoc facere attentaverint , ex- 
communicationis fententiam promulgamus , 
aqua abfolvi non poffint, donec refipue- 
rint & plene reftituerint fic extorta , nec eo- 
rum oblationes in ecclefia 'recipiantur , nec 
in cimiteriis fepeliantur, nec clerici talium 
obfequiis interfint , nec pro eis orent. 

3. Quoniaga nonnulli iniquitatis filii va- 
riis & diverfls modis diverfis litteris abutun- 
tur in grave fcandalum & perniciem plurimo- 
rum; idcirco tantis nos volentes occurrere 
periculis , ftatuimus atque prxeipiendo man- 
damus , ut nullus clericus vel laicus., religio- 
fus vcUxcularis, noftrx dioecefis, feu qui- 
cumque infra ooftrfe dioecefis limites quo- 
modolihet per fe vel per alium litteras feu fi- 
gil|£ noftra, feu curiarum noftrarum , vel e- 
tiam litteras apdftolicas, aut legatorum vel 
delegatorum , vel fubdclegatorum fcdis cu- 
jufqije , vel curix Remenfis , quomodolibet 
uti per fe, vel per alium faliarc prxfumat , auc 
eis quomodolibet abuti , ac per alios vel per 

DDddd ij 


Digitized by t^ooQie 


i*6 3 STATUTA S 

fe fallatis , retiam fi fint vel fuerint judices > 
tfive procuratores , feu etiam advocati , 6c alii 
'quicumque ,* alioquin in omnes & Ungulos 
•contra facientes in his feriptis excommuni- 
cationis fententias promulgamus. 

4. Ne autem abufores hujufmodi prxtextu 
ignorantiae fe valeant excufare , condit utio- 
nes felicis recordationis Innopentii papae ter- 
tii & Grcgorii papae noni , de ejufmodi abu- 
fionibus tradantes prxfenti conftitutioni de 
verbo ad verbum fubnedendas-duximus. 

5 Conftitutio Innocentii hxceft. Nonnulli 
gratia fedis apoftolica abutentes , litteras ejus 
ad remotos judices impetrare nituntur , ut reus 
.fatigatus laboribus dr expenfis , liti cedere , 
vel importunitatem altori redimere compella- 
4 ur. Cum autem per judicium injuriis aditus 
patere non debeat , ( quas juris obfepvantia in- 
terdicit ) (latuimus ne quis ultra duas dietas 
-extra fuam diacefim ad judicium trahi poffit , 
nifide ajjenfu partium fuerint impetrata , vel 
axprejfam de hac conjlitutione fecerint mentio- 
nem. Sunt dr alii qui fe ad novum genus merci- 
monii convertentes, ut vel fopitas pojjint fufei- 
tare querelas , vel novas immittere quafiiones , 
fingunt taufas fuper quibus a fede apofiolica lit- 
teras impetrant abfque dominorum mandato } 
quas vel reo ( ne propter eas laborum vel expen- 
farum difpendio moleftetur) aut aflori (ut per 
ipfds adverfarium indebita molefiatione fatiget) 
venales exponunt. Cum autem lites refringen- 
da fint potius quam laxanda , hac generali con- 
flit utione fancimus ,ut fi aliquis Juper aliqua 
quafiione de cetero fine fpeciali mandato domini 
litteras apofiolicas impetrare prafumferit , dr 
littera illa non valeant , dr ipfe tamquam fal- 
f artus puniatur , nifi forte de illis perfonis ex- 
t iter it , a quibus non debet exigi de jure man- 
datum. 

6 . Item Gregorii conftitutio haec eft. 
fpuia nonnulli diverfis modis litteris apofioli- 
<is abutuntur , (latuimus ut quicumque obtentas 
fub nomine fluo litteras aliis ejufdem nominis 
tradunt, qui quos volunt fatigant indebite per 
eafdem , & qui eas tali modo recipiunt, quique 
illos contra quos nihil habent quaftionis , faciunt 
in judicium evocari , aut (itteras ipfas ad futu- 
ras trahunt controverfiai , qua nondum fuerant 
tempore impetrationis exorta ; feu quemquam 
fuper uno negotio vel etiam malttitje fuper plu- 
ribus perfonalibus afliombus , qua fub uno ju- 
dice p fient tr aflori commodius , per varias lit- 
teras coram diverfis judicibus trahunt , ut la- 
boribus fatigatus dr Jumtibus, vel compellatur 
componere, vel cedere juri fuo; aut reus olito- 
rem eodem tempore ad diverfis loca , vel inde- 
terminate ad villam , qua commune cum pluri- 
bus ejufdem provincia villis habet vocabulum , 
citari procurat , ut dum non oomparuerit , ex- 
communicetur quafi contumax , dr fic eum afua 
intentione repellat : earumdem litterarum com- 
modo c^reant , dr adverfariis in moderat is ex- 
penfis ac damnis , qua propter hoc eos pertulijfc 


Y N O D A L I A 1264 

A tonfiiterit , condemnentur. 

Sfuia vero coram nobisabufores hujufmodi , 
qui tn multorum perniciem inhumanam debac- v 
chantur , poena debita cafiigare oportet, pracipi- 
mus univerfis re floribus dr curatis , ut quando 
ab aliquo delegato mandatum receperint , quo 
aliquos citent , aut excommunicatos denuntient , 

. hujufmodi litterarum atque apoftolici refcrjpti 
tenores fer ibant , qualitates etiam tamfigiUi, 
quam bulla, dr alias circumfi antias opportunas 
diligenter 'deferibant , ut quando expedierit 
illa videre pojfimus. 

7. Antecefforum noftrorum veftigia pro» 

B fequeptes, prxfenti conftitutione requirimus, , 
& hic publice monemus quaflibet fxculares 
& ecclefiafticas perfonas temporalem juris- . 
didionem in dioecefi noftra habentes , quod 
mandatum, bannum , ftatutum, feu ordina- 
tionem , qux in prxjudicium juris & jurifdi- 
dionis noftrx & ecclefiafticx poteftatis , di- 
rede vel indirede , fecifle feu mandaffc di- 
cuntur hominibus & fubditis noftris, ne vir 
delicet in curia noftra feu extra officiali no- 
ftro aliquem citent vel trahant, citari vel trahi 
faciant, aut citati vel tradi pcfpondcant , 
poenam fi quam exegerint comminando vel' 

C imponendo, infra duorum menfium fpatium 
a publicatione prxfentis conftitutionis com- 
putando, ftatutum, mandatum, bannum» 
feu ordinationem hujufmodi , omnino effe- 
dualiter revocent , ita ut ad quos notitia pro- 
hibitionis pervenerit, eis revocatio innotef- 
cat 5 quique ulterius verbo vel fado , direde , 
vel indirede jurifdidionem noftram & cc- 
defix quoquo modq , per fe vel per alios oc- 
cupare , invadere , turbare, vel impedire prx- 
fumunt : alioquin eos qui mandatum , ban- 
num, ftatutum , aut ordinationem prxmiffam 
fuifle, vel fieri mandafle nofcuntur , & infra 
D prxdidum tempus revocare diftulerint , vel 
ulterius jurifdidionem noftram & ecclefix , 
verbo vel fado , direde & indirede , quoquo 
modo , per fe vel per alios , occupare , inva- 
dere, vel turbare prxfumferint, ex nunc prout 
ex tunc excommunicamus generaliter in his 
feriptis. 

8 . Vos quoque , qui pro exeeutione man- 
dati, banni,ftatuti & ordinationis prxmifTo- 
rum* vel alia qualibet occatione clericos , vel 
laicos , qui aliquos ad noftram curiam citari 
feu >trahi fecerint, interdidi aut excommu- 

E nicationis vel alias fententias & proccflus 
contra eos obtinuerint, aut ibi in judicio con- 
tenderint , aut etiam officialis judicium, bailli- 
vum , vel nuntios noftrd^qui hujufmodi fen- 
tentias tulerint , vel proccflus fecerint, com- 
pellere per captionem perfonarum,vel rerum 
fuarum vel propinquorum fuo vel alio quo- 
cumque modo ad defiftendum vel obtinen- 
dum abfolutiones , vel fententiarum vel pro- 
cefluum revocationes, vel abfolutiones, vel 
revocationes hujufmodi faciendas, eos etiam 
qui in caufis ad forum noftrum pertinenti- 


Digitized by 


Google 



ij 65 ECCLESIA A-MBIANENSIS. 

bus excommunicationes aliquas contra quaf- A fcmas trahere vel trahi facete przlumferit 
cumque perfonas vel bona facere prarfum- fuper quibufeumque perfonalibus adionibusy 
ferine , capientes , & qui capi mandaverint criminalibus vel civilibus , coram quocum- 
vcl procuraverint, vel exccutioncs feu fimi- que domino, judice , vel baillivo, feuquo- 
lia fecerint , nifi infra menfis unius Ratium libet alio temporali fzculari jurifdidionem 
cum debita fatisfadione przmita revocave- habenti : clerici vero, contra hoc fcienter 
rint , & cum effcdu deftiterint , in his feriptis facientes, excommunicationis fententiam in*- 
. eadem excommunicationis fententia inno- currant , ipfo fado;fed nec ipfidefadoco- 
damus : addentes infuper quod contra tales ram talibus & fuper talibus asionibus fuisa 
faciemus inquiri , & quos contra przmita de- clericis five a laicis tradi in ipfos confentire 
liquifle invenerimus, excommunicatos nomi- aut rationem eis fuper his reddere fub ca- 
na tim publice denuntiare faciemus, & pro dem excommunicationis poena, prteter aiiais 
fingulis xl. diebus quibus moram fecerint, pdenas in jure feriptas , aliquo modo prae- 
poenam contra excommunicatos editam exi- fumant. Nos autem fententias condcmnatio- 
gemus, & infuper ad*privationem feudorum, C nis, & proceflus quoflibet, feu pet*eos five 
bonorum , privilegiorum , & libertatum , quae , eorum audoritaee vel mandato fuper talibus 
a nobis & ecclefia Ambianenfi obtingre nof- * habitos, irritos decernimus & inanes. Si vero 
cunjur , contra eos tamquam contra infide- domini , judices, baillivi praemifli & alii qui- 
les & perjuros & ingratos procedere curabi- cumque quomodolibct, direde Vel indirede* 
mus, prout juri convenire noverimus. Ne , per fe vel per alios , tales in fe confentire > 
autem circa hzc quae ne cetaria funt omit- aut coram fe refpondere , compellere aut 
tamus , ne quis ignorantiam poflit praecen- ab eis aliquid extorquere praefumferint 5 ipfi 
dere in przmiffis , duas conftitutiones felicis *domini.> baillivi , judices , & quivis alii ex- 
recordationis domini Gregorii papae decimi communicationis fententiae , ipfo fado , fe 
praefenti conftitutioni de verbo ad verbum noverint fubjacere, a qua abfolvi non poffint 
duximus fubnedendas, quarum prima hzc ^ nifi prius de fuo duplicius reftituant quod a 
eft. * talibus habuerint : nec remiffio eorum ab 

9. Abfolut tonis beneficium ab e xcommunifk- iis fada ipfos extorquentes aliquatenus va- 

tionis fententia vef quamcumque revocatio - icat excufare. Sub anathematis quoque poe- 
nem JuJpenfionis feu etiam interdidi fer vim na interdicimus clericis -beneficia ecclcfia- 
vel fer metum extortum , frsfentis confli tu - ftica fcienter obtinentibus , St in facris or- • 
tionis audor itate omnino viribus vacuamus . dinibus conftitutis, vel laicis, ne contra ec- 
Ne autem fua vindiCta & violentia confiet au- defias vel ccdcfiafticas perfonas in caufis 
docta , eos qui abfolutionem feu revocationem decimarum vel provinciam , vel ofcwionem 
hujufmodivivelmctucxtorfcrint , excommui- patrocinari prae fumant. 

cationis fententia declaramus fubjaccrc. ia Injundi nobis officii cura follicitat > 

10. Item aiia hzc eft. commita przterca nos impellunt, ut tam 

guicumque fro eo quod adverfus reges, frin - przfentis innovatione ftatuti , quam debita- 

cifes , barones , nobiles , b ai lio nes , & quoflibet rum adjedione poenarum , noftris atque Ain* 
miniftros eorum, & quofeumque alios excom- B bianenfis ecclefiz indemnitatibus confula- 
munteationis , fufftnfionis feu interdidi fen- mus; ne nos qui alios in fua juftitia foveri 
tenti* fuerit fromulgata , licentiam dederint tenemur, jus noftrum proinde negiigere vi- 
alicui occidendi , txficndi, feu etiam in ferfo- deamur»Quia igitur nonnulli bona & jura 
nis aut bonis fuis aut fuorum gravandi eos noftra- & Ambianenfis ecclefiz (pritualia , co- 
qui tales fententias frotulerint , five' quorum clefiaftica,& temporalia modis vanis occu» 
funt occafione frolata, vel eafdem fententias ob- par e,& occupata detinere Dei timore poft- 
fervantes feu taliter excommunicatis commu - pofito non verentur j alii verofeuda, retro- 
nicare nolentes , nifi licentiam i ffam de integro feuda, bona , & jura quz a nobis & Cede* 
revocaverint , vel fi ad bonorum caftionem oc- fia memorata tenere debent , aliis perfonis 
caftone iffius licentia fit froceflum , nifi bona recognofeere vel fubmittere non formidant ; 
iffa fuerint infra odo diertimffatium r eft it ut a, idcirco przdpim us ipfis occupatoribus & dt- 
xut fatisf odio fro cis imfcnfx, inexcommuni - £ tentoribus , ut bona & jura noftra & ecclc- 
cationis fententiam incidant iffo fodo. Eadem fi* Ambianenfis a tempore legitimz przf- 
quoque fententia fint innodati omnes qui aufi fuc- criptionis aut circiter*, abfque noftra , Vel 
rint fradida licentia data, vel aliquid framiffo- anteceflorum noftroruift licentia , & aflen- 
rum , ad qua committenda licentiam dari fro- fu multo occupata ac detenta , plene inte- 
hibernus , alias committere fuo motu. £ui autem gre , & effedualiter reftituere ; ipfis Vero co* '~ 
in eadem fententia noftra fuerit duorum menfium gnitoribus fubmiftorum didorum feudorum 

ffatio , tunc ab ea non foffint nifi fer fedem afo- Ic retrofeudorum , ut recognitiones St fub* 

jlolicam abfolutionis beneficium obtinere . miffiones a dido tempore circiter quomodo- 

1 1 Illud quoque fub excommunicationis libet fadas. totaliter & cum effedu revocare 
' poena prohibemus, ne quifquam laicorum no- hinc ad inftans feftum refurredionis Domi* 

ftrz diceccfis clericos feu ecclefiafticaspcr- nicz non omittant. Requirimus infuper & 

D D d d 4 iij 

' / 

■ * 



Digitized by ^ooQie 


1267 STATUTA'! 

monemus eos qui recognitiones & fubmif- i 
fiones hujufmodi, per fe vel per alios quo- 
quomodo receperint , aut recipi fecerint , feu 
confenferint , omni fraude celTante , in- 
fra idem tempus ilfe reOgnare , reftituere, 
dimittere, repudiare , & remittere non omit- 
tant ; de quibus reftitutione, revocatione , 
refignationc , feu repudiatione infra viginti 
dies poft praefatum feftum refurre&ionis im- 
mediate fequentes , fufficienter nos certifi- 
care procurent per legitima documenta. Ad 
hoc interdicimus omnibus & lingulis a no- 
bis & ecclefia Ambianenfi quaecumque vo- 
ta ecclefiaftica , vel mundana , jura , feuda , j 
vel rctyfeuda, quomodolibet tenentibus feu 
poffidentibus,ne de cetero m totum vel in par- 
tem quoquomodo vel titulo alienare , trans- 
ferre, rccognofccre,vel fubmittere quibuf- 
cumque perfonis ecclefiafticis vel munda- 
nis , collegiis , vel univerfatibusfeu villis fine 
noftraaut fucccflorum noftrorum licentia 
fpeciali , praefumant. Nos enim in eos & fin- 
gulos, qui qua prami fimus in praftaturis ter- 
minis non adimpleverint , & qui a modo 
jura , bona , feuda ,& retrofeu da , hujufmodi 
in totum vel in partem quomodolibet oc- 
cupare, detinere , alienare , transferre , rc- 
cognofcere & fubmittere > & qui recognitio- 
nes , feu fubmifiiones hujufmodi fcienter re- 
cipere prafumferiat , ex nunc ut ex tunc in 
perfonas lingulares excommunicationis , in 
collegia vero feu univeriitates interdidi , in 
his feriotis fententias promulgamus; & in- 
fuper ^cupationes , detentiones, alienatio- 
nes , tranflationes , recognitiones & fubmif- 
iiones ipfas revocamus & totaliter annulla- 
mus. Rurfusin tanta ingratitudinis poenam, 
bona, jura, feuda, & retrofeuda ipfa olim 
occupata , detenta , alienata , tranllata , re- 
cognita vel fubmilfa , poli lapfum di&um 
terminum , nili quis prxmifia adimpleverit ; 
qua vero deinceps occupari , detineri , alie- 
nari , transferri, recognofci, vel fubmitti con- 
tra hanc noftram prohibitionem contigerit, 
ex nunc publicamus & confifcamus illa no- 
bis , & ecclefia applicantes ad privationem 
aliorum fcudorum,bonorum noftrorum, pri- 
vilegiorum & libertatum qua a nobis & ec- 
clefia ipfa tenere nofcuntur , contra tales ni- 
hilominus , prout expedire noverimus , pro- 
ccfluri ; eidemque fubjacere excommunica- 
tionis fententia declaramus eos qui bona im- 
mobilia , feuda noftra , jurifdidiones , liber- 
tates quarumlibet ecclefiarum noftra dioece- 
lis, quoquomodo bccupare, ufurpare,aut 
occupata detinere prafumferint , nili infra 
duorum menfium fpatium a prafentis publi- 
catione conftitutionis comminando taliter 
occupata feu detenta cum omnibus frudi- 
bus & proventibus inde perceptis, & qui per- 
cipi potuerint plene & integre reftituerint 
ccclefiis illis feu ecclefiafticis perfonis , ad 
quas pertinere nofcuntur , vobis univerfis , 


ITNODALIA ii <58 

l &. lingulis ecclefiarum redoribus & curatis 
pracipientes , quod prafentem conftitutio- 
nem diebus dominicis poft noftram fyno- 
dum immediate fequentibus, in mifiarum fo- 
lemniis omnibus circumdantibus diligenter 
exponere ftudeatis; &fi forte quifquam re- 
cufaverit , hac excommunicatione ligatum 
noveritis, nec illi nec alicui de domo fua. 
fepulturam in morte, vel aliqua ecclefiaftica 
facramenta in vita miniftrare , vel ad divina 
officia admittere prafumatis. 

1 3 Quia ( ficut intelleximus ) plerique in- 
dodi , & quorum vita & mores incogniti 

, funt, docere volunt, magiftri effe qui difei- 
puli non fuerunt , diAride inhibemus , ne 
quis in civitate vel dioecefi noftra docere 
vel fcjjolas tenere in quacumque facultate 
prafumat , abfque noftra licentia fpeciali. 
Alphabetum tamen , pfalterium tantum , of- 
ficium ecclefiafticum , & Donatum. feu par- 
tes unufquifque & ubique libere docere 
poffir. 

14 Statuimus quod curati omnes [ red- 
ditus ] fuarum ecclefiarum m fuis milfa- 
libus feribere vel aliis litteris notare non 
omittant, qui de eis fine noftra licentia fcum 

; hocjuraverint)alienarc non prafumant.Item, 
omnia inftrumenta ecclefiarum fuarum po- 
nant in loco tuto , ut .poft obitum eorum 
ea poffint a parochianis vel eorum fucceffori- 
bus inveniri , & iftud coram omnibus dicere 
non omittant. 

1 6 Pracipimus & mandamus quod lacer- - 
doces exhortentur populum , ut addifeant 
orationem Dominicam Pater nofter. Credo 
in Deum & falutationem Angelicam , & pue- 
ros fuos addifeere faciant patres & matres , 
& facerdotes, vel clericus gratis doceat pue- 
ros Pater nofter , Ave Maria , Credo , & falterrt 
omnes confiteantur implicite articulos fidei, 
quos credere debent. 

17 Statuimus quod nomina eorum qui 
non laciunt fe ad facros ordines promoveri, 
qui in fuis locis relidendam non faciunt , 
qui aliis locisdeferViunt,quiadnoftram fy- 
nodum non veniunt , nobis in feriptis fab 
pccna excommunicationis tradant decani 
antequam recedant. 

1 8 Quia plerumque contingit quod cle- 
rici fuper injuriis perfonalibus coram judi- 
cibus facularibus evocati , illas injurias cle- 
ricis vellaicis irrogatas judicibus memoratis 
emendant voluntarii , tam fuper maleficiis 
quam perfonalibus a&ionibus , in prajudi- 
cium ecclefiaftica libertatis ;diftri&ius inhi- 
bemus , ne aliquis clericus tales emendas de 
celero facere prafumat ; & fi hoc fecerit , eo 
ipfo fit excommunicatus de fallo illo , fuper 
quo vocatus fuerit , fit con villus , & nobis • 
tamquam conviUus tenebitur dc illo fallo 
emendare , & exigentes excommunicatio- 
nis lententia innodamus. 

19 Pracipimus omnibus capcllanis atque 


Digitized by ^ooQie 


n 5 p ECCLESIjE A 

rcdoribus ut prxfcntcs inftrudiones & con- A 
fticutiones habeant & obfervent diligenter» 

& a (ibi fubditis faciant obfervari ; quafque, 
quatenus tangunt laicos in diebus Domini- 
cis in fuis ecdcfiis coram clero & populo» 
prout erit poffibile & opportunum , legant 
& exponant ; quatenus vero clericos tan- 
gunt, charitati ve clericis illas intiment, ne 
quis cotum per ignorantiam (e in illis va- 
leat excufare. 

20 Poenas autemin trangreffores prxmif- 
farum conftitutionum , quibus certx poena: 
addidx non funt , qux quidem poenx in jure 
expreffx non funt, noftro arbitrio referva- 
mus. 

2 1 Refervamus etiam nobis potcftatem 
interpretandi, declarandi, immutandi, ad- 
dendi, & minuendi in prxmiffis, quidquid, 
quoties & quatfdo viderimus expedire. 


STATUTA STNODALIA 
capituli Ambianenjis. 

D ie Veneris 26. Odobris an. 1464. fyno- 
dus celebrata fuit, in qua fuerunt prxfen* 
tes domini, capitulum , necnon curati domi- 
nis fubditi , demtis curatis de Novavilla , & ^ 
de Creufes , qui contumaces reperti funt. In 
eadem fynodo fueruut leda ftatuta fyhoda- 
lia : quibus ledis , domini per organum do- 
mini decani monuerunt eos fingulos ibidem 
prxfentes fub poenis in didis ftatutis conten- 
tis , ut concubinas , fi quas habent in fuis do- 
mibus , illas ejiciant : alioquin ad delationem 
poenas prxdidas incurrant. 

Statuta fynodalia per nos decanum & ca- 
pitulum ecclefix Ambianenfis edita & fada 
fub poenis infra deferibendis , diftridive per 
noftros fubditos , mores eorum in melius re- 
formare cupientes, tenenda & obfervanda, 
ut ex decretis, legibus, ftatutis, & conftitu- 1 
tionibus humana rcfrxnetur audacia, modo 
& forma fequentibus. 

Et primo nosdecanus & capitulum eccle- 
fix cathedralis Ambianenfis prxdidi, omnes 
gratias quibufvis perfonis fub quacumque 
verborum forma, nifi a fede apoftolica vel 
legatis ipfius proceflerint,tamfuper redden- 
tia curatorum, commiffionibus capcHano- 
rum a quibufeumque quxftoribus fadas , pe-* 
nitus revocamus, nifi in litteris fuper hujuf- 
modi gratiis tempus fit adhuc duraturum. 
Volumus tamen quod infra menfem nobis , 
afferantur , alia? nullius fint valoris. 

2". Statuimus ut finguli prefbyteri nobis 
fubditi die fynodi in pulfatione primx in 
dida ecclefia compar eant, & poft pulfatio- 
nem primx ipfi curati ad capitulum noftrum 
feu locum capitularem & inibi coram nobis 
finguli curati & curatorum vices gerentes fe 
habeant prxfentare, etiam fynodo celebrata 
non recefluri abfquc licentia noftra. 


■ 4 BIANENS 1 S. 1170 

3°. Item prxeipimus, ut omnes prefby- 
teri nobis fubditi ad fynodum venientes , in 
eundo & redeundo honefte ambulent , & ho» 
nefta quxranr hofpitia , & in cis fe circum» , 
fpede habeant , ne ftatus clcncorum verta- 
tur populo in opprobrium & contemtum,fub 
poena arbitraria delinquentibus fuper hoc 
per nos infligenda. 

4°. Item prxeipimus faCerdotibus nobis 
fubditis, ut jejuni & induti fuperpelliceis & 
ftolis intrent capitulum noftrum , in quo te- 
netur fynodus,& cum habitu decenti. 

5 0 . Item prxeipimus diftride , ut quilibet 
curatus ftatuta fynodalia . penes fe habeat» 
vel fi de licentia per vices gerentes deferri fa- 
ciat , hoc idem vices gerentes facere non 
omittant. 

6 n . Statuimus edam & prxeipimus» quod 
finguli curati , prefbyteri & eorum vicarii no- 
bis fubditi, nuncios noftros vel alios, noftras 
feu commiflarii noftri litteras deferentes ex- 
pediant indilate ,vifis litteris ab eis receptis; 

& antequam parti notificent aut exeeutio- 
nem mandati faciant , fed expedent exequi 
per omnia poft rcceffum ejufmodi nuntio- 
rum feu litterarum portitorum fub poena vi* 
ginti folidorum, nifi de confenfu portitorum. 

7. Prxeipimus didis curatis , ut ipfos por- 
titores totis viribus favorifent & prxnuntient > 
eifquc fine diffimulationc confilium, auxi- 
lium & favorem prxftent , ne portitoribus e- 
jufmodi damna vel injurix inferantur ; alias 
fecundum cafus occurrendam punientur. 

8. Cauti iint. prefbyteri ne cum excom- 
municatis commhnicare prxfumant , nifi ii! 
cafibusajure permiffis, nec in ipforumprx- 
fentia celebrent, nec eos excommunicatos 
vel aggravatos liberofque ipforum, fi dece- 
dant , ecciefiafticx fepulturx tradant , uxoref- 
que eorum non purificent. 

9. Item prxeipimus ne prefbyteri nobis 
fubditi parvulum de quo dubitatur an bap- 
dzatus fuerit , fi fic dcceflerit , audeant ecclc» 
fiafticx tradere fepulturx fine noftra vel com- 
miflarii noftri licentia fpeciali » vel fi ex fado, 
vel forma verborum dubium 411 ud prove- 
nerit, ad nos ac^pdant , & referant, vel feriofe 
referibant. 

10. Item , lingulis diebus Dominicis per- 
turbatores jurifdidionum ecclefix, & no- 
ftra m impedientes jnrifdidionem , fpccialitcr 
qui litteras a nobis feu commifikrio noftro 
emanatas deferentes , feu earum portitores 
arreftantvcl arrcftari procurant, excommu- 
•nicatos ipfo fado denuntient. 

1 1 . Item , nedum ficut in prxcedenti fta- 
tuto cavetur , verum etiam omnes & fingu- 
los qui litteras quafcumque a nobis feu com- 
miffario noftro emanatas injuriofe lacerave- 
rint, combuflerint aut alitqt annihilaverint, 
feq quovis modo earum exeeutionem im- 
pediverint via fadi , una cum participibus , 
fautoribus & confiliariis, audoritate prxfentis 


Digitized by 


Google 


n 7 i STATUTA SYNODALIA 127* 

ftatuti, excommunicationis fcntentiam vo- A tota virtus (aeramenti confiftit , fcilicet : Ego 
lumus Sc decernimus incurrere ipfo fa&o. te baptizo in nomine P Atris & Filii <jr Spiritus 

42 . Caute fc habeant prelbyteri cum quae- fon&i. Arnen . 
ftoribus de quibus nobis faepius mala refe- 19 Statuimus infuper & ordinamus, quod 
runtw, utei#hon permittant praedicare, nec viri ecclcfiaftici nobis fubditi , concubinas 

alia dicer-e , quam ea quae in fuis litteris con- tenere aliquatenus non prarfumanr, & tenen- 
tinebuntur, nec ab eis aliquid recipiant, ut tes eafdem ejiciant indilate, animo, inten- 
admittant ad praedicandum > alias quxftores tione & propofito ipfes nequaquam reaflu- 
ipfos & prcfbytcros graviter puniemus, nec mendi , aut cum eis converfandi : contra - 
ad praedicandum quaeftus faciendi gratia, gra- rium facientes a divinis officiis fufpenfos de- • 
norum , vinorum , aut aliarum rerum qua- cernimus » & (i ipfam fufpenfionem in fe fu- 
rumcumque admittant, nifi. fibi legitime Sc ftinuerint , & in ea damnabiliter remanfe- 
litteratorie conftitcrit ipfos fratres prxdica- rint involuti , ad fuorum beneficiorum pri- 
mores nobis fuifie prsefentatos & admiflfos. vationem , ut juris erit , procedemus. 

1 3 . Item & quotiefeumque dc pollutione 20 Item, diftri&c praecipimus , quod prae- 
cede (ix & cimiterii dubium fuerit, propter fati prelbyteri quolibet die Dominico exhor- 

qualcmcumque fanguinem humanum inibi tentur parochianos addifeendam orationem 


effufum , five femen , five inhumationem in- 
debitam , curati five prelbyteri ipfi nobis 
fubditi cognitionem hujufmodi in fe non 
aflumant, fed illud nobis referant diligenter. 

14 Item inhibemus omnibus & lingulis 
prelbyteris nobis fubditis , ipfos fub poena 
excommunicationis monentes , primo, fe- 
cundo , tertio , & quarto ex abundanti , ne fa- 
* m\goch*- ciant larvas feu carivaria * fuper matrimo- 
rivm. n - s p ac j cn( jis , aut etiam , exigant feu extor- 

queant pecunias , feu aliquid aliud a con- 
trahentibus , feu aliis ipforum nominibus 
quovis modo recipiant, aut oblatum fufei- 
piant. Immp a talibus larvis feu carivariis 
defiftant Sc abftineant : in contrarium vero 
facientes fententiam excommunicationis fe- 
rimus in his feriptis Sc promulgamus , injun- 
gentes prardi&is curatis nobis aut commif- 
fario noftro per ipfos curatos indilate reve- 
lari , atque per ipfos inhibitionem ejufmo- 
di feu ftatutum lingulis diebus dominicis in 
fuis pronis publicari. 

1 5 Item , inhibemus omnibus & lingulis 
prelbyteris nobis fubditis , ne abfque licen- 
tia & mandato exprelfe a nobis obtento , 
concubinas aliquas purificent, feu ad pu- 
rificationem admittant. * « 

16 Item, cum nonnulii curati & vices ge- 
rentes nobis, fubditi , fint negligentes in de- 
nuntiatione & publicatione^excommunica- 

. torum aggravatorum in fuis parochiis com- 
morantium , quod in detrimentum illorum 
cum quibus converfantur , cedit , ftatuentes 
volumus & ordinamus , quod etiam diligen- 
tiam adhibeant denominando omnes ex- 
communicatos , aggravatos Sc reaggravatos, 
ac eorum jEamilias indicatas , fi hoc eorum , 
mandata cdntineant. 

17 Item , praecipimus quod quilibet pre- 
(byter lumen in fua ccclefia de node habeat, 
Sc de die faltem lampadem ardentem ante 
Corpus Chrifli. 

1 8 Item , praecipimus diftride quod bap- 
tifma cum reverentia & honore celebretur , 
& cum magna cautela , maxime in diftin- 
dione Sc prolatione verborum , in quibus 


Dominicam, Credo inDeum cum Ave Maria , 
& doceant decem prxceptay 
* 2 1 Item , ordinamus quod quilibet cu- 
rati feu capellani in pleno prono fuarum ec- 
defiarum quolibet die Dominico denuntient 
& moneant parochianos fuos , quod debite 
fuas decimas folvantad quas tenentur de ju- 
re ; alias non folventes incurrant notam ex- 
communicationis. 

22 Item , volumus & praecipimus quod 
quilibet prelbyter , dum in die Dominico ad 
celebrandam milTam accedit, interroget ple- 
bem fuam fi parochianus alius parochiae ini- 
bi fit , qui proprio prelbyterocontemtomif- 
fam intendit ibi audire j& fi talis ibidem in- 
ventus fuerit , moneatur ut recedat ; Sc fi 
noluerit recedere , nobis , ut de contemtu 
puniatur,. referant debite. 

23 Item, praecipimus fub poena arbitra- 
ria , quod omnibus diebus Dominicis Sc fe- 
ftis folemnibus in pleno prono , dum divi- 
na celebrantur , etiam in confeffionibus au- 
diendis Sc teftamentis conficiendis monea- 
tis charitativc parochianos veftros; quatenus 
habeant fabricam ecdefiae Ambianenfis in 
eleemofynis, legatis & piis donis rccommen- 
datam. Quod ecclefia praedi&a , proh dolor ! 
maximis Sc fumptuofis indiget reparationi- 
bus 5 in qua quidem ecclefia multx funt in- 
dulgentiae ipfis bcncfa&oribus conceffie. 

24 Item , monemus omnes Sc fingulos 
curam animarum habentes nobis fubditos , 
quatenus , prout & quemadmodum tenen- 
tur adftri&i , refidentiam perfonalem faciam 
in fuis curis fub poena canonica. 

25 Volumus quod talis monitio «tollat 
effe&um jam fecutum aliarum monitionum, 
fi quas aliquibus fecimus Sc .fieri mandavi- 
mus , ut fuper locum fuae curae refidentiam 
facerent perfonalem, quique jam inobedien- 
tes & remiffi fuerint , in poenas incident ca- 
nonicas. 

26 Item , inhibemus & prohibemus om- 
nibus Sc lingulis curatis noftris cum quibus 
de gratia fpeciali de non relidendo fuper lo- 
cum fux curx difpenfabimus , ne nobis prae- 

fentenc 



Digitized by 


Google 



I 2 7 3 E C CLESIiE A 

fcntent aliquem prcfbyterum ad defervien- j 
dum parochianis fuis,nifi homobonx vitx 
& comjprfationis honeftx competenter litte- 
ratus fuerit, & non privilegiatus- faltem ta- 
li privilegio , per quod noftram poflit eva- 
dere correptionem fi male adminiftraverit 
in di&a cura : aut aliud beneficium habue- 
rit in quo refidere teneatur , nifi fuerit cum 
co difpenfatum. 

27 Item monemus omnes & fingulos cu- 
neatos nobis fubdiros, ne admittant adbeae- 
di&ionetn nuptialem , inhumationem aut 
purificationem , extraneos dioecefanos & qui 
matrimonia fua fecerunt extra epifeopatum 
Ambiancnfem, &. fine licentia noftra ; alio- 
qui fi fub velamine alicujus difpenlationis 
eofdem non dioeccfanos ad benedi&ionem 
nuptialem , inhumationem , feu purificatio- 
nem admiferint , contra eos procedemus , 
ut juris fuerit & rationis. 

2 8 Item , monemus antedidos curatos 
nobis fubflitos , ne patiantur mercimonia 
exerceri in coemeteriis diebus Dominicis , 
vel feftis folemnibus : & contra facientes no- 
bis notificent, fub poena antedida. 

2 9 Inhibemus etiam fub poena excom- 
municationis Sc alia poena noftro arbitrio 
infligenda , ne chorex, ludi palmx fc & cete- 
ri ludi ad pietatem non tendentes ,& mer- 
cata in coemeteriis Sc ecclefiis nequaquam 
teneantur aut exerceantur : contrarium fa- 
cientes praecipimus nobis deferri. 

30 Item , praecipimus ftridc injungentes 
omnibus capellanis capcllanias perpetuo fun- 
datas habentibus , & in futurum habituris , 
quod faciant fervitia divina propter quod 
fundatx funt didx capcllaniae in jam didis 
capellis , fi xdificiorum ftrudura patiatur : 
Et fi prxdidx capella: demolitx fuerint, vel 
redditus earum non fufficiant ad fervitium fa- 
ciendum juxta ordinem Sc voluntatem fun- 
datorum , ad nos accedant nobis talia no- 
tificare , ut remedium confequantur oppor- 
tunum: fi ipfi fecus fecerint, nos contra ip- 
fos procedemus ad executipnerfl poenarum a 
jure ftatutarum. 


StATUTA SYNODALIA 
ecclefix Aurelianenfis. 

Ex mf. bibliotheca S. Viti oris. 

Hi«C SUNT PMCEPTA SYNODALIA 
Aurelianexsis DIOECESIS. 

I. .T^V Ie dominica prxcedcntc fynodum fa- 
JL/cerdotes, qui capellanum non ha- 
bent m fuis parrochiis , diligenter inquirant 
publice in ecclefia , fi qui funt infirmi in par- 
rochia. Fcria fubfequenti antequam iter ar- 
ripiant, eos vifitent, non etiam requifiti,& 
faciant quidquid neceffe fuerit ad falutem 
juiimarum. 

Vct.Script. &Mon. ampl. Colleci.Tom. VII. 


MBIANENSIS. 1274 

> II. Diftride prxeipitur ut jejuni intrent 
fynodum. In jejunio enim debet fieri Sc ora- 
tione. 

III. Diftride etiam prxeipitur facerdoti- 
bus , ut induti albis Sc ftolis intrent fynodum, 
qux celebratur tempore pafchali : illam vero 
qux celebratur Odobri, in fuppelliciis, cantis 
& ftolis. 

IV. Prxcipitujr diftri&ius, ut omnes pres- 
byteri, maxime curam animarum habentes, 
veniant ad fynodum ; Sc fi gravi infirmitate 
detenti , aut alia nec^fitate inevitabili venire 
non potuerint, fuurr^apellanum mittant, aut 
clericum loco fui , qui poteftatem habeant 
jurandi in animas cxcufandorum , quia legi- 
timo impedimento fint detenti. 

V. Inhibetur prcfbyteris , ne caufas ducant 
ad fynodum , aut alia negotia qux non perti- - 
nent ad fynodum, & ne tunc fibi minuant 
cum debent intereffe fynodo ; Sc quod ad 
campanx pulfationem , omni occafione-poft- 
pofita, locum in quo debet celebrari fyno- 
dus , intrare feftinent. 

V I. Prxeipitur ut in eundo & redeundo 
a fynodo honefte ambulent prefbyteri, & ho- 
nefta quxrant hofpitia, & in eis circumfpc- 
de fe habeant , ne ftatus clericorum verra- 
tur populo in opprobrium & contemtum. 

VII. Prxeipitur in virtute obedientix, ut 
maximus honor Sc reverentia debita Angu- 
lis facramentis fandx ecclefix prxeipue a fa- 
cerdotibus Sc clericis exhibeantur, & ut laici 
exhibeant, frequenter facerdotes moneant 
& exhortentur. 

VIII. Statuimus , quod per totam dioecc- 
fim Aureliancnfem in fefto Inventionis fanc- 
tx Crucis & Exaltationis folemne fiat feftum , 
& fiant odavx folemnes, ficut in majori ec- 
clefia Aureliancnfi fieri confuevit. 

I. De Baptifmo. 

IX. Baptifmus cum honore & reverentia 
celebretur, & cum magna 'cautela /maxime 
in diftindione Sc prolatione verborum , in 
quibus tota virtus confiftit facramenti , Sc (a- 
lus puerorum, fcilicet nominando puerutp. 
& dicendo : Ego baftiz,o te in nomine Patris, 
& Filii , (jr Spiritus-fantti. Arnen. Et in Ro- 
mano fub hac forma doceant facerdotes fre- 
quenter laicos debere baptizare pueros in 
neccflitate , Sc etiam patrem Sc matrem pueri 
in fumma neceffitate. 

X. Forma autem verborum prxdida ab 
co qui baptizat, integre, ordinate Sc conti- 
nue fine interpofitione proferatur. 

XI. Pro baptifmo nihil omnino exigatur» 
fed fi quid offeratur, gratis exhibeatur. 

XII. fontes fub fera claufi cuf^odiantur 
propter fortilegia. Chrifma fimiliter & oleum 
fandum fub clave ferventur. 

XIII. Semper faccrdos interroget laicum, 
cum in neceffitate baptizaverit puerum, quid 
dixerit Sc quid fecerit , & fi invenerit laicum 

* EEeec 


Digitized by 


Google 


1275 STATUTA S 

difcretum & modo debito puerum baptizaffe i 
& formam verborum integre protuliffe, bap- 
tifmum probet elTe fadum ; fin autem , bapti- 
zet puerum. 

XIV. Si vero dubium fuerit fub qua for- 
ma verborum puer bapazatus fuerit , tunc 
facerdos omnia faciat » & mergens puerum 
dicat : Si baptizatus es , non te baptizo i fed fi 
non es baptizatus , ego baptizo te in nomine Pa- 
tris & Filii & Spiritusfantti. Arnen. 

XV. Ad levandum puerum de fonte tres 
vel quatuor ad plus re^piantur > quod am- 
plius eft, a malo eft. 

II. De confirmatione puerorum. ] 

♦ 

XVI. Sacerdotes fcientes adventum epif- 
eopi , moneant frequenter populum ad con- 
firmationem puerorum , & ad audiendum 
fermonem epifeopi, & per hofpitia fingulo- 
rum , fi opus fuerit , difeurrant , propter if- 
tam monitionem faciendam per fc vel per 
Tuum capellanum vel clericum. 

XVII. Poft baptifmum vero debet fufeipi 
facramentum confirmationis. Quod fi con- 
firmandus adultus fuerit, debet prius.confi- 
teri , & poftea confirmari. 

XVIII. Saepe dicatur laicis, ne diu expe- 
tent adventum epifeopi ad confirmationem; ^ 
fed ducant pueros ad eum , ubi audierint v 
cum prope adefle ; & quod poffunt nomina 
mutari pueris in confirmatione , fi velint > & 
fecum deferant bandellos latos, longos & 
mundos. 

XIX. Jejuni etiam , fi fieri poteft, hoc fa- 
cramentum recipiant , & tunc non celebrent 
facerdotes , nifi in cafu ncceffitatis s tunc ce- 
lebrent fummo mane. 

XX. Nullus facerdos confirmare aut eon- 
fecrarc virgines audeat. Solius eft enim epif- 
eopi confirmare, virgines confccrare, ordi- 
nes dare, ecclefias dedicare. 

III. De altaribus. . ^ 

XXI. Summa reverentia & honor maxi- 
mus facris altaribus exhibeantur , & maxime 
ubi facrofandum corpus Domini refervatur 
& mifTa celebratur. 

XXII. Linteamina altaris & indumenta 
faepe abluantur propter prxfentiam & reve- 
rentiam Salvatoris noftri & totius curix cx- 
leftis, qux cum eo praefens^adeft, quotiens 
miffa celebratur. 

X X III. Calices unde infirmi communi- 
cantur , decorentur , & mundi cuftodiantur , 
ut devotius communicent infirmi. i 

XXIV. Ampullae vini & aquae in minifte- 
rio altaris mundae & integrae habeantur. Si- 
militer ampullae chrifmatis & olei fandi. 

XXV. Non permittant prdbyteri diaco- 
nos deferre infirmis fandum corpus Domi- 
ni, nifi in magna neceffitate, & cum facer- 
dos abfens fuerit. Sed femper facerdos cum 
magna reverentia & maturitate deferat in py- 


YNODALIA 1276 

. xide eburnea benoclaufa propter cafum, cum 
lucerna & campanula praecedente , dicendo 
feptem pfalmds poenitentiales cum*letania 
pro infirmo , eundo & redeundo. £t fi via 
longa fuerit, addat xv. pfalmOs graduales & 
alias orationes. Sic enim debitum perfolvent 
pro infirmo, uc audientes invitent ad exhi- 
bendam Deo reverentiam & honorem. 

XXVI. Diligenter inquirant facerdotes 
quando veniunt ad infirmos, utrum poffinc 
mafticare , & poft mafticationem recipere & * 
retinere ; & fi intelligant per ipfum infirmum 
vel per alium, quod non pofiit , non miniftrc- 
tur fibi corpus Chrifti. 

XXVII. Frequenter moneantur laicicom- • 
muniter , ut ubicumque viderint fandum 
corpus Domini noftri Jesu Christi deferri 
infirmis , ftatim genua fua fledant ad terram, 
tamquam Domino & creatori fuo, & jundis 
manibus , quocumque tranfierit , orent. 

XXVIII. Et cum creatura non habeat quid 
ro meritis fuo redemtori & falvatori retri- 
uat, de confilio majorum & feniorum Aurc- 
lian. ecdefix , vos monemus & prxeipimus & 
hortamur, ut finguli veftrum & univerfi mo- 
neant fingulis diebus dominicis & feftivis 
parrochianos veftros , quod cum ipfi vide- . 
rint corpus Chrifti deferri ad infirmos , quod 
ipfi poft genuum fiedionem fuum creatorem 
afiocientur, quoufque perventum fuerit ad 
domum xgroti , & facerdos redierit ad eccle- 
fiam facrofandam. 

XXIX. Nos autem de Dei omnipotentis 
mifeticordia, & vidoriofiffimx fandx Cru- 
cis virtute , & B. Virginis MarijE , omnium- 
que fandorum meritis confidentes , omnibus 
qui eundo & redeundo falvatorem Domi- 
num noftrum Jesum Christum fuerint affo- 
ciati , decem dies de irijundis fibi poeniten- 
tiis mifericorditer relaxamus. Iftam indulgen- 
tiam fingulis diebus dominicis & feftivis in 
ecclefiis v elbas publice inter miffarum folem- 
nia nuncietis. 

XXX. P^eterea in pulcriori parte altaris 
cum fumma diligentia & honeftate fub cla- 
ve fandum corpus Domini cuftodiatur. 

XXXI. Nulli permittatur clerico fervire 
altari , nifi in fuperpelliccis & cappa claufa. . 

IV. De celebratione mijfie. 

XXXII. Nullus facerdos audeat bis in die 
celebrare, excepta die nativitatis Domini & 
fando die Pafchx. Nam valde felix eft , qui 
'poteft unam digne celebrare , nifi caufa lor 
lemnitatis immineat , videlicet fi celebrave- 
rit de die , & poftea moriatur aliquis in par- 
rochia fua , vel forte fupervenerit aliqua per- 
fona in dignitate ecclcfiaftica conftituta , vi- 
delicet epifeopus, vel archidiaconus, vel prin- 
ceps. hoc tamen addito , quod, fi facerdos 
perfuderit in prima miffa , hoc eft expalma- 
verit , quod ipfe non prxfumat celebrare. Si 
autem* in aliquo cafuuai prxdidorpm velit 


Digitized by 


Google 


r 


1277 ECCLESIjE AURELIANENSIS. 1278 

bis ccicbtatc , in prima mifla vinum pcrfu- A rum privatorum , podquam fuerint ab epif- 


fionis non fumat , fed illud conferat alicui 
viro bonx confcientix. Qui contra idud da- 
tutum bis celebrare praefumferit, noverit fc 
poenam canonicam incurfurum : poenam a- 
liam relaxamus. 

XXX III. Praeterea ftatuimus , ut nullus 
legat epidolam folcmniter vel alio modo, 
nifi fit fubdiaconus. Illud ftatutum volumus 
intelligi, ubi poteft commode &. de facili 
fubdiaconus haberi. 

XXXIV. Nullus antequam matutinas di- 
xerit canonicas & primam , praefumat aliqua 
neceffitate celebrare. _ 

XXXV. Ad horas B.Marle Virginis fem- B 
per dicatur tertius verfus Maria mater gra- 
tia, & cantetur cum nota in ecclcfia, quan- 
do cantatur cum nota in ecdefia Aurelianen- 
fi, & cum devotione, non in furgendo & 
cakiando. 

V. De cenftjjiont. 

• 

XXXVI. Sacerdotes circa confeffionem 
maximam adhibeant curam & cautelam, 
fciiicet ut diligenter inquirant peccata ufi- 
tata figillatim , inufitata non nifi a longe, per 
aliquam circumdandam , fic tamen , ut illis 
qui inufitata peccata fecerint, detur materia ^ 
confitendi. 

XXXVII. Ad audiendam confeffionem 
commodiorem locum fibi in ecdefia eligant 
facerdotes , ut communiter ab omnibus vi- 
deri poffint ; & in locis abditis aut extra ecde- 
fiam nullus facerdos recipiat confeffionem , 
nifi in magna neceffitate vel infirmitate. 

XXXVIII. In confeffionc facerdos habeat 
vultum humilem , oculos ad terram , nec fa- 
ciem refpiciat confitcntis , maxime mulieris , 
caufa dcbitsrhpncdatis. 


copis dioecefimis cxcommunicati & nunciati 
excommunicari , & limonia. Nihilominus 
talium rei remittendi funt adepilbopum. 

XLIV. In dubiis femper facerdos confu- 
lat epifeopum aut fapientes viros, quorum 
confilio certificatus , folvat fecurusaut liger. 

X LV. Audita confeffione , femper facer- 
dos interroget confitentcm , fi velit abdinc- 
re ab omni peccato mortali : aliter eum non 
abfolvat , nec injungat ei poenitentiam , ne 
inde confidat > fed moneat ut interi m agat 
quicquid boni facere poterit , ut Deus cot 
illius illudret ad poenitentiam. 

XLVL Injungendis poenitentiis parvis fi- 
bi caveant facerdotes , fecundum enim quan- 
titatem culpat & poffibilitatem confitentis 
debet ede quantitas poenitentiae : alioquin 
quod minus ed requiretur ab eis. 

XLVII. In furto , ufura , rapina , fraude , 
valde caveant fibi facerdotes, ne aliquas in- 
jungant poenitentias, fciiicet midarum & c- 
leemofynarum , nec alias , nifi prius ablata 
reddiderint. Non enim dimittitur tale pec- 
catum , nifi redituatur ablatum. 

XLVIII. Nullus mifias quas injunxerit ce- 
lebret , nec tricenarium , nec annuale. 

XLIX. Frequenter prelbytcri moneant po- 
pulum , ut veniant ad confeffionem , & prae- 
cipue in principio quadragefimae venire ge- 
neraliter ad confeffionem. 6i autem non ve- 
nerint parrochiani ad confeffionem infra Ra< 
mos palmarum, nihilominus eorum confef- 
fiones audiantur, & ad communionem ad- 
mittantur in pafcha Domini. 

L. Praecipitur didriCte facerdotibus , ut 
tales ad nos vel archidiaconos fuos tranf- 
mittant infra quindenam pafchae , poenam 
condignam pro fua . negligentia recepturos. 


XXXIX. Compatienter audiat quicquid D Nobis Vel archidiaconis fuis talium negtigen- 


confitens dixerit , in fpiritu lenitatis, & ei pro 
polfe fuo pluribus modis perfuadeat , ut in- 
tegre , nude & vere confiteatur i aliter dicat 
ei nihil valere. 

XL. Verumtamen crebris & falubribus 
monitis talibus poenitentia haec indicatur, 
quod de peccatis fuis poeniteant. 

XLl. Prsrterea qui dejerant coram nobis 
vel officiali nodro vel mandato nodro citen- 
tur, & qui comedunt carnes in quadragefi- 
ma , ad epifeopum remittantur. 

XLIL Sacerdotes majora majoribus refer- 


tium nomina fijribant prclbyteri infra .quin- 
denam fuperius nominatam. Hoc autem in- 
tcliigimus , nifi facerdoti conditerit de legiti- 
mo impedimento. 

LI. Moneantur etiam patresfamilias & 
matresfamilias fimiliter , quod fuas mittant 
familias ad confeffionem infra terminum prae- 
notatum. 

Lll. Ubi autem funt plures facerdotes, 
quilibet eorum habeat in feriptis nomina 
quos recipit ad confeffionem, ut fic inter fe 
conferentes videant qui confeffi fuerint , 8c 


vent in confeffione, ficut homicidia, facri- E qui non confeffi fuerint , ut non confeffi di- 


legia , peccata contra naturam , incedus , du- 
pra virginum , injectiones manuum in paren- 
tes , vota fra&a , fortilegia. 

XLIII. Sunt autem tria, in quibus nullus 
habet potedatem abfolvendi , nifi dominus 
papa vel ejus vicarius , fciiicet injeCtio ma- 
nuum in clericos vel quoflibet religiofos, 
incendia ecclefiarum & locorum religiofo- 
rum , podquam*idi denunciati funt publice 
cxcommunicati, nec non & aliorum loco. 

Yet.fcrip. & men^ampl. Collett. Tom. VII. 


£tam poenam non valeant evitare. 

LIII. Praeterea in confcffionibus audien- 
dis prelbyteri non convocent fibi adjutores 
in aliis dioccefibus commorantes, aut etiam 
religiofos, fi ve in aliis dioeccfibus commo- 
rentur , five non , exceptis Praedicatoribus & 
Minoribus civitatis Aureliancnfis, qui miffi 
fuerint per dioecefima fuis fuperioribus. de- 
cernimus eos ad hujufmodi officium exer- 
cendum admittendos. 

EEeee ij 


Digitized by t^ooQie 



<u 79 STATUTA S 

L I V. Praterea (latuimus , ut capellani 
: nullatenus ad firmas accipiendas admittan- 
tur , nifi prius archidiaconorum Tuorum af- 
•fenfu requifito & obtento. 

LV. Item , (latuimus quod (i notorium fit 
aliquas mulieres fe prodituere , moneantur 
domini aedium, in quibus commorantur, 
lpecialiter & nominarim , primo , fecundo , 
'tertio, per prefbyteros Tuos parrochiaics in 
bonorum virorum prxfentia, per quos mo- 
nitio, fi neceffe fuerit, valeat comprobari, 
ut hujufmodi mulieres de Tuis aedibus expel- 
lant. Quod fi facere conte mferint , nomina- 
tim ‘lingulis diebus Dominicis & fedivis ex- 
communicentur, & nihilominus talium cx- 
- communicatorum nomina officiali noftro 
mandentur five infinuentur. 

LVI. In confeffione (ibi caveant facerdo- 
tes, ne inquirant nomina perfonarum cum 
quibus peccaverunt confitentes, fed circum- 
dandas tantum & qualitates. 

LV1I. Nullus ira , vel odio, vel etiam 
metu mortis audeat in aliquo revelare con- 
feffionem Ggno vel verbo , generaliter vel 
fpccialiter , ut dicendo fcio qualis es ; & fi re- 
velaverit, abfque mifericordia debet degra- 
dari. 

LVIII. Omnes prxeipiant inditura jejunia 
•obfervari, fciljcer jejunium quadragefimale, 
quatuor temporum , vigiliarum , fcilicet na- 
talis Domini , affumtionis beatae Mariae Vir- 
ginis , B., Johannis Baptidx / beatorum Petri 
dc Pauli , B. Matthxi apodoli , Simonis & 
Judae apodolorum, B. Andrex apodoli , B. 
Laurentii , &omnium-Sandlorum , in majori 
letania , fcilicet in fedo B. Marci cvadgclidx, 
in tribus diebus Rogationum. Si vero aliqua 
de prxdi&is vigiliis die Dominica evenire 
contigerit, die fabbati prxcedenti jejunium 
indicatur, & abfque omni peccato, ex de- 
bito enim tenemur facere t^lia jejunia. 

VI. De matrimonio. 

L I X. Matrimonium cum honore & re- 
verentia celebretur, & in facie ecclefix, non 
cum rifu & jocofc , ne contemnatur. Et an- 
tequam fiat matrimonium , femper in tribus 
diebus Dominicis aut fedivis a fc didanti- 
bus, quafi tribus ediftis inquirat facerdos a 
populo fub poena excommunicationis de le- 
gitimitate fponfi &fponfs,qui debent con- 
jungi in matrimonio, & ante fidem datam 
de contrahendo, & ante hxc tria edi&a nul- 
lus audeat matrimonium celebrare. 

LX. Prohibeant frequenter prefbyteri lai- 
cis , ne dent fibi mutuo fidem dc contrahen- 
do, nifi coram facerdote & in loco celebri, 
fcilicet ante januas ecclefix , fi contrahere 
volentes poffint ibi commode convenire. 

LXI. Semper in nuptiis prohibeantur per 
excommunicationem fortilegia fieri. Male- 
fici quoque & celantes confanguinitatem , 
votum , ordinem , affinitatem , difparem cul- 


YNODALIA usa 

tum , compaternitatem , & alia impedimenta 
matrimonii , excommunicentur : qux com- 
paternitas quatuor tantum a matrimonio ex- 
cludit perfonas , fcilicet compatrem , com- 
matrem , filium vel filiam patrini , de quibus 
contrahitur compaternitas , fratrem fcilicet 
& fororem fpiritualem. 

LXII. Nullus facerdos in cafu dubio au- 
deat perficere matrimonium inconfulto epif- 
copo ; fed femper ad eum referat omnes ra&« 
trimonii dubietates. 

V I I. Nova conjlitutio matrimonii. 

LXIII. Cum tam in Lateranenfi quatU 
provinciali conciliis inhibitum fit, ne matri- 
monia per verba de prxfenti contrahantur, 
vel folemnitas adhibeatur , barlnisnon editis, 
juxta motem ecclefix. Et ne per ignoran- 
tiam laicorum & fimplicitatem , & quando- 
que per malitiam freerdotum frequenter 
contrarium attentetur ; inde efl quod poft 
matrimonium contradum per verba de prx- 
fenti, circa impedimentum plena probatione 
deficiente , multi in nefaria copula remanent 
copulati. Unde flatuimus ut prefbyteri inhi- 
beant publice in ecclefiis parochianis fuis, 
ne ipfi abfque prefbyterorum ■ fuorum prxr- 
fentia matrimonia feu fponfalia contrahant, 

& ne ipfi prefbyteri interfint hujufmodi ma- 
trimoniis contrahendis > videlicet per verba 
de prxfenti , donec banna in ecclefiis fue- 
rint edita, juxta morem & formam ecclefix. 

Et ne ipfi prefbyteri clandeflina matrimonia 
celebrare prxfumant, vel alienos parochianos 
benedicere fine prefbyteri fui licentia Tpe- 
ciali,de qua condet pervivam vocem, vel 
Tigilla authentica non ignota. Si preibyter 
contra fecerit, per triennium fit fufpenfust 
laici vero qui intererunt, excommunicationi 
fubjaceant , ipfo fa&o , donec per fuperiorem 
fuerint abfoluti. Et ne contrahentes per verba 
dc prxfenti contra inhibitionem de malitia 
Tua commodum valeant reportare; prxeipi- 
mus, (1 aliqui taliter contraxerint, tantum 
differatur talium benedi&io nuptialis, quod 
non celebretur abfque archidiaconorum , vel 
cpifcopi,vel officialium eorum licentia fpc- 
ciali. 

LXIV. Eidem poenx fubjaceant qui ante 
legitimam xtatem mafculum*vel feminam 
matrimonio copulant, vel hujufmodi ma- 
trimoniis intereffc prxfumunt. Poena nihi- 
lominus gravior imponenda , fi fuperiori vi* 
fum fuerit expedire.’ 

LXV. Prohibetur diftri&e fub poena fufi 
penfionis, ne ullus facerdos aut capellanug 
exigat aliquid ante benedi&ionem nuptia- 
lem , five pro tedimonio ferendo , (ive pro 
matrimonio celebrando , occafione ferculo- * 
rum qux debentur pro nuptiis. Celebrato 
autem matrimonio, recipiat fercula fua, & 
exigat , fi neceffe fuerit. 

LXVl, .Prohibeant facerdotes in ecclcfia, 


. Digitized by L^OOQ > 


i*8i ECCLESIA AU 

publice fub poena excommunicationis , ne . 
alter conjugum tranfeat aut recipiatur ad re- 
ligionem , nili per epifeopum. 

VI II. De unttionc. 

LXVH. Cum fumma reverentia defera- 
tur oleum fandum ad infirmos , & eos inun- 
gam fa cerdo tes, cum magno honore & ora- 
tionum celebritate, qux ad haec funt ordinatae, 
& nihil inde penitus exigant , five a paupere 
five a divite ; fed ii quid gratis datum fuerit , 
gratis accipiatur. 

LXVIII. Ad facramentum exrremx-un- 
dionis moneant faepe facerdotes populum, 
non tantum divites & fenes ; fed etiam pau- 
peres Sc juvenes omnes , maxime a quatuor- 
decim annis & fupra , ut omnes communi- 
ter fe paratos exifibeant cum fuerit neccffe. 

LXIX. Doceant frequenter facerdotes po- 
pulum hoc facramentum licite poffe iterari 
& fxpe recipi , fcilicet in qualibet magna in- 
firmitate vel neccifitate, unde metus eft mor- 
ds, & poft receptu Ai «poffe licite reverti ad 
opus conjugale cum qui convaluerit de infir- 
mitate. 

I X. De libris ecclefiajlicis & poenitentiis. 

L X X. Librum qui dicitur manuale ha- 
beant finguli facerdotes parochiales , ubi or- 
do continetur extremx- un&ionis, & cate- 
vhefim baptifmi Schujufmodi; habeant etiam 
finguli facerdotes canones poenitentiales & 
ordinarium officiorum ecclefix, fecundum 
modum & ufum qui obfervatur in majori cc- 
clefia. 

' X. De tejlamentis. 

LXXI. Prohibetur facerdotibus, ne tefta- 
menta fua ordinent per manum laicalem. ] 
Ipfi quoque prohibeant laiicis frequenter ne 
teftamenta fua faciant fine prxfcntia facerdo- 
tis : quod fi fecerint fine prxfentia facerdo- 
tis , non valebit , neque tenebitur teftamem 
tum. 

XI. De reditibus ecclefurum. 

LXXII. Prxcipitur facerdotibus, ut omn^s 
reditus & poffeffiones ecclefiarum fuarum 
feribant in mifialibus fuis in principio libri 
Vel in fine. 

LXXIII. Prohibetur penitus prefbyteris Sc 
parochianis , ne de hisqux funt ecclefix , aut 
prefbyteri,aliqua alienent abecclefia, nifiper 
confilium epifeopi vel archidiaconi fui. 

XII. De interragiis. 

LXXIV. Prohibetur diftride facerdotibus, 
ne pro interragio corpus fepeliri differatur > 
fed poft fepulturam , fi qui^ datur gratis , ac- 
cipiatur & exigatur fecundum confuetudines 
approbatas. 

LXXV. Quicumque de novo rexdifica- 
verit in cimiterio, excommunicetur, & tri- 
bus diebus continuis vocetur excommuni- 


1ELI ANENSIS. ii8i 

candus 5 & nifi fe ad juftitiam obtulerit , & fi- 
dem dederit quod veniet ’ad diem fibi afli- 
gnatam , & diem adverfario nuntiaverit .ex- 
communicetur , Sc cxcommunicatus nullo 
modo abfolvatur, prxterquam in articulo 
mortis , & tunc data cautione quod ftabit ju- 
dicio fan&x ecclefix. 

LXXVI. Fimus vel immunditix non per- 
mittantur in cimitcriis adunari. 

LXXVII. Prohibeant facerdotes fub poena 
excommunicationis in cimiterio vei in eo 
elefiis choreas duci. 

XIII. De citotionibus. 

LXXVIII. Prelbyteri fuper citationibus St 
vocationibus faciendis non credant his qui 
fidem dederint , nifi citationem oftenderint 
fuper excommunicationibus ferendis , five 
litteris non credant. 

LXXIX. Sententias majorum fuorum exc- 
quantur auda&er, latas diftride fervent, ne- 
mini parcentes timore vel amore , nec a 
denunciatione ceffent , quoufque fuper ho£ 
mandatum receperint fpeciale. 

LXXX. Prxterea ex plurimoqpm prefb)r- 
terorum relatu didicimus , quod citationibus 
impetratis , jlli qui eas impetram facerdoti 
eas poftponunt oftendere malitiole , ut prima 
facie prxfumitur, eas oftendere differentes, 
ufquc ad penultimum diem citationis occur- 
rentem. Ut igitur malitiis talium valeamus 
obviare , volumus & prxeipimus , quod fi ci- 
tatio odo dies aut plurcs contineat, quod 
nifi infra triduum a tempore impetrationis 
computandum eam oftenderint facerdoti, ci- 
tationem facerdos nullatenus exequatur ; Sc 
fi forfan minus tempus obtineat, facerdos 
eam nullatenus exequatur, nifi eidem tem- 
pcftive oftendatur. 

X IV. De pngnantibus mortuis. 

LXXXI. Mortux mulieres in partu fciti- 
dantur, fi infans vivere credatur : tamen fi 
bene conftiterit de morte ipfarum. 

LXXXII. Sacerdotes audito parochiano- 
rum fuorum obitu ,ftatim abfolvant eos. 

LXXX1II. Item , inhibeatur ne fiant refi- 
gnationes ecclefiarum in manu abbatum vei 
quorumlibet patronorum , nifi in manu epif- 
eopi vel ipfius vices gerentis. 

LXXXIV. Non permittatur prxdicatOFi- 
bus fuper arcas celebrare , nec pulfare per vi- 
cos campanas , nec loqui in ccdefia , nec prx- 
fentare reliquias ; fed tantum deferant bre- 
via, & facerdotes pro eis loquantur, & fi 
voluerint prxdicationis officium affumentes. 

LXXX V. Exhortentur fxpe prefbytcri po- 
pulum ad dicendum orationem Dominicam, 
& Credo in Deum , & falutationegi B. Marle 
V irginis. 

LXXXVI. Moneant fxpe populum facer- 
dotes Sc maxime mulieres , ne faciant voti 
fua , nifi cum magna deliberatione Sc affenfii 

EEcee iij 


Dlgitized by UjOOQie 



1283 ACTA SYNODAL IA. 1284. 

virorum fuorum & confilio facerdotum. A fecrationc aqua non reputabitur, &itane- 

LXXXVII. Nullus faccrdos aut capellanus gligentia dcvino major reputabitur, & mi- "/major., 
teneat in domo fua occafione aliqua mu- nor * eft poenitentia danda, 
lierem aliquam, nifi fit mater ejus vel foror. XCVI. Quod fi de fanguine domini fu- 
LXXXVIII. Prohibetur penitus univerfis per corporale ceciderit .recidendum eft illud 
iacerdotibus ludere cum deciis,intereflefpe- corporale , & in loco reliquiarum fervan- 
&aculis, & choreis affiftere , -& intrare taber- dum. Si fuper pallam altaris ceciderit fimi- 

nas caufa potandi , & intrare domos alienas liter fiat. Si fuper albam , fi fuper cafulam, fi- 

fine comite clerico vel laico, aut difeurrere militer fiat. Si fuper aliquod veftimcntum, 

per vicos & plateas , & ne habeant cappas ala- comburenda pars illa cft , & cinis in facrario 

tas & veftes inordinatas , maxime houcias & «ponendus. Si fuper terram ceciderit, lia- 

hergandos omnino prohibetur. gendus, & tergendus eft locus, five terra , five 

LXXXIX. Nullus clericus vel regularis lapis fit & pulvis, in facro loco reponendus. 

, recipiat decimam de manu laici, nifi per ma- g XCVII. Si in ipfum fanguinem mufea , 

numepifcopi. aranea , vel aliquid tale ceciderit, quia vix 

3tC. Nullus clericus fidejubeatpro Judaro fine vomitu & periculo mortis fumi poteft, 

vel foencratore , nec obliget aliquo modo igne cremandus eft , & fanguis domini fu- 
ornamenta ecclefiae, vel libros Judaris , vel matur. 

quaecumque alia ecclefiae , nifi pro neceflitate XCVIII. Super illud quod intus ceciderit, 
ccclefiae : & tunc confilio parochianorum fiat prius debet in calice vino farpius perfundi , & 

obligatio , non Judaeis , fed Chriftianis. poftea fuper pifeinam debet comburi , & il- 

XCl. Nullus recipiatur ad praedicandum, lara ablutionem fumat faccrdos. 
nifi fit authentica perfona ab epifeopo vel XCIX. Quod fi de 'corpore Domini fuper * 
archidiacono mifta. pallam ceciderit, vel fuper aliquod veftimcn- 

XCII. Nullus clericus faciat jusjurandum tum , non fcindatur, fed vino abluatur, & 
patronis ihtequam fuerit epifeopo praefen- ab ipfo miniftro fumatur. Quod fi datum 
tatus, infirmo rejicitur , prout diligentius poterit 

%e miniftratione funis. fufeipiatur , & contritum in vino fumatur. 

Si vero fumi non poteft integrum, eo quod 
* XCIII. Sacerdos miniftrans diligenter at- ab ore alterius rejedhim eft, reus hujus ne- 

tendat , quod hoftia fit integra , & quod ha- gligentiae & qui cum eo particeps fuerit cui-, 

beat circulum integrum , & quod vinum non par , poenitentiae fubjacebunt & difciplinar. 

fit acetofum. C. Diligenter inquirant facerdotes quan- 

XC1V. Si per negligentiam facerdotis eve- do veniunt ad infirmos , utrum pofllt ma- 

nerit , quod abfic , ut faccrdos cantans mif- fticare , & poft mafticationem percipere &: 

fam panem vel vinum oblitus fuerit, cum retinere ; & Yi intelligat per ipfum fnfirmum 

lioc cognoverit , fi hoftia defuerit , affumat vel per alium , quod non poffit , non mini- 

illam, & mittat fuper corporale , incipiat ftretur ei corpus Domini, 

confccrationem a Qui pridie quam pateretur. CI. Si per negligentiam facerdotis ali- 

Si autem vinum defuerit , quod confecrari quid de fanguine Domine diftillaverit , lin- 
debeat, cum hoc cognoverit , mittat vinum gua lambatur , tabula radatur. Si non fue- 
in calicem, & incipiat coqfecrationem a Si- rit tabula, ut non conculcetur, locus con- 
mili modo pofteaquam eoenatum eji , ufque ia radatur, igne confumatur, & cinis intra al- 
finem. # tarc condatur & facerdos xl. diebus poeni- 

XCV. Si cum aqua tantummodo can- teat. 
tare contigerit , cum hoc expertus fuerit , CII. Si fuper altare ftillaverit calix , for- 
mittat vinum in calicem , & incipiat ut fupra beat minifter ftillam , & tribus diebus pceni- 

diximus a Simili modo. Quod fi cantaverit teat. Si fuper aliud linteum altaris ftilla per- 
de vino fine aqua, & expertus fuerit, mittat venerit , quatuor diebus poeniteat. Siulquc 

aquam in vinum & reincipiat : Oremus pr/t- ad tertium linteum , novem diebus poeni- 

eeptis falutaribus moniti , &c. & dicat oratio- £ teat. Si ufque ad quartum , xx. diebus pce- 

nem Dominicam Sc Libera nos quafumus Do- niteat , & linteum quod tetigerit ftilla , tri- 

mine. bus vicibus minifter abluat calice fuppofito,' 

XCV. Si per negligentiam evenerit, ut &aqua ablutionis fumatur, & juxta altarq' 
peratto canone , pera&a confecratione , nec recondatur. 

vinum nec aqua reperiantur in calice ? fta- CIII. Si per ebrietatem & voracitatem eu« 
tim debet infundi utrumque , & facerdos chariftiam evomuerit , xl. diebus poeniteat 
reiterabit ^onfecrationem ab illo loco ca- clerici vel monachi five diaconi five prelby- 
nonis: Simili modo poftea quam eoenatum eft; teri feptuaginta fliebus poeniteant , epifeop* 
ita tamen ,* ne illas duas cruces obmittat , nonaginta. 

quse fingulariter fiunt fuper panem. Quod Expliciunt pracepta fy nodalia cathedralis ec{ 

fi de vino fine aqua , vel de aqua fine vino clefu Aurelianenfis. 

fiat coafecratio , vinum reputabitur pro con- Sequuntur paulo recentiori caratfere ,fed 



Digitized by 




nry E€ C LESIAE AU 

ejfii accedit ad annos 400. Jiat ut a StephaniSe- A 
'nonenfis archiepificopi edita in concilio provin- 
ciali apud Meledunum celebrato anno damini 
mccxcix. die Jovis ante fieftum B. Vincentii , 
qualia edit a funt apud Labbeum anno mccc. 
Beinde eadem manu ftatuta Philippi archiepifi- 
copi , edita in concilio Parijienji anno mcccxiv. 
die Martis ante tranflationem B. Nicolai. Po- 
Jlea fimili carallere alia ftatuta domini epifi- 
copi Aftlonis faSla anno domini mcccxiv . 
inaftivalifijnodo cum aliis publicata. ( 4 ) 


RELIANENSIS. 1286 

b«?nt prefbytcri de acquifitione jurium & re- 
dituum ecclefiarum Tuarum , fub Tigillis au- 
thenticis tranfcribantur , tranfcripta penes Te 
retineant : originalia vero de conlcientia 
noftra feu archidiaconi & archiprelbyteri lo- 
ci, in loco tuto & honcfto deponant & con- 
ferventur. 

IV . Item , facerdotes moneant parrochia- 
nos Tuos , ut jejuni veniant ad confirmatio* 
nem,. quae poft baptifmum fufeipi debet ab 
epifeopo , prius tamen , fi adulti fuerint , Tuis 
facerdotibus confeffati. 


STATUTA MILONIS EPISCQPI 

Aurelianenfis anno mcccxiv . in fynodo 
autumnali edita. 

1 Quoniam propter quorumdam fimpli- 
citatcm, qui cum debent verba de’ futuro 
proferre in fponfalibus contrahendis, verba 
proferunt de przfenti , per quz difficultates 
emergunt, tzdia in judiciis , partefquc fati- 
gantur laboribus & expenfis , nefeientes re- 
citare judicibus per quz verba contraxerunt» * 
utrum praefemis vel futuri ; ad evitandum 
hujufmodi tzdium & periculum animarum, 
ftatuimus, ut in fponfalibus contrahendis fa- 
cerdotes his verbis utantur ; Martinusmpro- 
mittis tu Berta qua hic eft , quod tu eam ac- 
cipit* in uxprem fecundum ecclefia confiuetudi- 
nes & fiatuta >fi fanfta ecclefia confient iat. Et 
ille dicat : Promitto. Et vice verfa interroge- 
tur : Berta .promittis tu Martino , qui hic e fi , 
quod tu eum accipies in maritum fecundum ec- 
clefia confuttudines & ftatuta , & illa dicat : 
Promitto j & tunc tadis inter fe manibus , 
in fignum fidei dationis facerdos dicat : In 
nomine Patris & Filii & Spiritus fanfti. Cum 
autem fuerint ante vfclvas ecclcfiz die bene- 
didionis nuptialis, fadis bannis , ut moris eft , 
tunc proferantur verba de przfenti , fecun- 
dum quod inter fponfas fieri confuevit. 

II. Item , przcipimus ut archiprelbyteri fin- 
gulos rectores ecclefiarum & capellas tenen- 
tes , five fint religiofi , five fzculares , quos 
quam cito fciverint excommunicares , ex 
tunc moneant, quod infra duos menfes poft 
monitionem hujufmodi faciant fe abfolvi. 
Quod fi non fecerint , ex tunc illi archiprcf- 
by teri, quilibet in fuo archiprefbyteratu ec- 
clefias feu capellas talium qui non fuerint 
abfoluti , vice noftra & attdoritate fefiant 
ac tamdiu frudibus beneficiorum fuorum hu- 
jufmodi eos privent , donec ipfi fecerint fe E 
abfolvi } & fi poft monitionem fibi fadam, 
excommunicationem per dimidium annum 
fuftinuerint , ex tunc in (criptis nomina de- 
ferantur, ut contra eos , prout rationabile 
fuerit, procedatur. 

III. Item, ftatuimus, ut littCr*, quas ha- 

lo) Id clt eam Satatis Philippi archiepifcopi <ju» prae- 
cedunt. , 


V. Item, cum fzpe contingat bonauten- 
filia prelbyteratuum ecclefiarum per negli- 
B gentiam mlferabilitcr pertrahi , & ad nihi- 
lum plerumque reverti, ftatuimus, ut quo- 
tiens aliquis redor in aliqua ecclefia de no- 
vo fuerit inftitutus , faciat triplex inventa- 
rium fuper bonis didi prelbyteratus , de qui- 
bui inventariis redor didz ecclefiz unum , 
archiprefbyter loci unum ,& gajarii feu pro- 
vifofesdidz ecclefiz tertium penes fe fide- 
liter fervabunt. Etquotiefcumque ecclefia m 
(uam aut per mortem aut per ceffionem di- 
miferit , tenebitur relinquere didz ecclefiz 
quinquagefimam partem grofiorum reddi- 
. tuum ipfius ecclefiz unius>anni tantummo- 
C do , vel valoretq , in augmentatione uten fi- 
lium didi prelbyteratus totaliter converten- 
dum , dum tamen idem redor faltem ptr 
unum annum perceperit didos frudus. 

VI. Item, quoniam aliquoties in exami- 
nationibus leproforum fimilitudinem & fal- 
fitatem per interpofitionem perfonarum fieri 
contingit, ftatuimus & przcipimus, quod 
qyptiefcumque aliquis fufpedus fuerit dein- 

. fedione morbi leprz , cum ejus fumtibus , 
fi unde habeat ; fi non habeat , duo probi 
viri de parrochia cum parrochiz fumtibus 
jurati coram facerdote & gajariis eccle- 
D fiz mittantur cum illo fufpedo ad examina- 
tionem faciendam ; qui didum fufpedum ad 
didam examinationem ducant, & eum fi- 
deliter examinari faciant, nobifque litteras 
teftimoniales afferant , ne collufionem dc 
cetero contingat fieri de przmiffis. 

VII. Item , ftatuimus , quod quilibet (H- 
cerdos de cetero fupeftunicale claufum ha- 
beat , fcilicet fine pundis , alio non uiurus , 
nifi forfitan equitando , vel in domo fua , 
& vacando circa rem familiarem. Qui vero 
contra fecerit, prout culpz qualitas exegerir, 
punietur. 

VIII. Item , ftatuimus , quod nullus cu- 
ratus capellanum habeat in ecclefia aut ca- 
pella , nifi prius conftiterit de ordinatione 
ejuldem , per litteras fui ordinatoris , aut no- 
ftras, ordinationem ipfius approbantes. 

IX. Item , interdicimus fub poena fufpen- 
fionis & excommunicationis , & etiam pu- 
blice inhibemus , ne quis facerdos cujufcum- 
que conditionis aut ftatus exiftat, in orato- 
riis feu capellis, in quibus non eft capella- 


t 


Digitized by t^ooQie 



aa87 STATUTA SYNODALIA 1288 

nusperpetuus infti tutus, 5 c nec dos fufficien- A tcftamenta in fuisparrochiisfuiflefe&a , quae 
tium reddituum aflignata , divina audeat ce- non fint exeeuta, infra menfem nobis revelent, 

lebrare abfque noftra licentia fpeciali. XVIII. Item , praecipiatur curatis , quoti 

X. Sequuntur hic fefta , quae licet non parrochianos fuos , qui excommunicari ultra 
fint per totam dioeceGm a clero fit populo annum prxftiterint, moneant , quod faciant 
communiter feftivata , in quibus tamen ob fc abfolvi, alioquin contra ipfos tamquam 
Dei & ipformn fandorum reverentiam in fufpe&os de fide procedetur. 

-foro ecclefiaftico minime litigatur. Feftum S. XIX. Itqm , denuntient excommunicatos 
'Guilldmi, quod eft decima die menfis Ja- omnes illos , qui per metum, vim, atque 

nuatii, feftum S. Flofculi fit Blafii , quod cft minas juftitix faecu laris, abfolutioaisfux be- 

in crattino purificationis; feftum S. Nicolai nefa&a obtinent & impetrant, 

quod eft in Maio; feftum S. Mamerti in Maio, ’ XX. Item , moneant omnes juratos, ut te- 

(Feftum S. Petri Coelestini xix. dieMaii, ftamenta per 'eos recepta infra menfem poft 

paulo rmntiori manu ) feftum B. Liphar- receptionem afferant ad figillum , nec antea 

di , qux dl tertia Junii ; feftum S. Aniani " parti petenti reliituantur. 

-quod eft xiv. diejunii ; feftum S. Aviti , quod XXI. Item , monemus omnes & Ungulos 
cft xvii. Junii ; feftum S. Tiligii, quod eft in beneficiatos, ut ipfi infra annum a fui bene- 

eraftino nativitatis S. Johannis Baptiftx; fe- ficii fufeeptiohe , ad ordinem quem requi- 

ftuin xftivale S. Martini , feftum S. Evurtii , runt eorum beneficia , faciant fe promoveri , 

quod eft in vigilia nativitatis Mariae Virgi- alias ipfis beneficiis ipfo jurcfmt privati. 

41 is 5 feftum hiemale S. Mamertis , quod eft XX I I. Item , omnes gratis de non refi- 
xui. dic OftobriSj feftum S. Verani , quod dendo, quaecumque fint, revocantur, 
eft in vigilia hiemalis B. Martini; feftum S. XXIII. Item, omnes perturbantes jarif- 
' Aniani, quod eft xvn. die Novembris; fe- di&ionem ecclefiafticam fint excommunica- 
ftum S. Catharinae ; feftum S. Eligii in crafti- * ti , quicumque fint , quorum abfolutionem. 
no B. And reae; feftum conceptionis B.Ma- ad nos tantummodo refer vamus. 
urix , quod eft in die vm. Decembris. XXIV. Item , ftatuimus , quod omnes re*. 

XI. Ecce nova ftatuta fynodalia qux fub. £ flores ecclefiarum parrochialium infra men- 
poena excommunicationischligentiffirneprx- fem*in praefentia notarii domini epifeopi , 

• capimus obfervari. Primo monemus fubpoe- aut etiam per alias publicas peribnas faciant 
ha excommunicationis & viginti librarum , & procurent fieri inftrumenta feu inventa- 

«quod capellani ftatim recipiant litteras cu- ria omnium* redituum , bonorum , poflefilo- 
rix Aurelianenfis , fic eas exequantur*, nec num, jurium , & redibitionum quarumcum- 
partibus fignificent; quando litterae contra ip- que ecclefiis fuis & fibi debitarum ratione 
fos 'fuerint prxfentatx, donec fuerint figil- ecclefiarum , & etiam de omnibus mobili- 
■latar. bus pertinentibus ad prelbyteratum fuum , 

XII. Item, monemus fub prenis prxdi&is, vocatis gagiariis ecclefiarum fuarunrt & aliis 

-quod pro regiftrando fic tollendo de regi- • quorum poterit interefle, prout melius fieri 
Uris nihil recipiant. poterit fit debebit. 

XIII. Item , quod ecciefiaftica facramenta XXV. Item , inhibemus omnibus 5 c fin- 

• ' bencdi&iones, fit fepulturas ccclefiafticas im- gulis fub poena prxdida , ne aliquis abuta- 

pendant fine prxcedentibu*pa&ionibus,fe- £j tur litteris apoftolicis contra tenorem de- 
cundum ftatuta alias edita; nec aliquid per- cretalis (litatum. Quod fi contrarium fecere 

cipiant ultra quod ftatutum eft ab antiquo prxfinn ferit , excommunicationis fenten- 

pro eifdem. • tiam incurrat. 

XIV. Item , quod ufurarios manifeftos XXVI. Item , monemus fub poena ex- 

(^enuntient debere carere ecciefiaftica fepul- communicationis omnes fit fingulos tenen- 
tura , & quod eos non adihittant ad eccle- tes bona S. Lazari fit domorum Dei , ut in- 
fiafticam fepulruram fub poena centum li- fra menfem reftituafit feu revelent , nec in 
brarum piis ufibus per manus domini epifeo- pofterum occupare vel ufurpare prxfumant. 
pi applicandarum, ficnihilominus excommu- Sequitur concilium provinciale Parijiiscele - 

nicatos cofdcm in ecclefiis lingulis diebus bratum anno mcccxxiii. die fabbatipofi feftum 
publice nuntienr. B. Mathia apofiok , editum apud Labbeum , at* 

XV. Item, fub poena prxdifita quod cu- E jus ad Calcem hac fequuntur. 

rati 'habeant certum fic unicum figillum fub L Item , prdbyteros , qui ad noftram prx- 
nomine ecdcfix , altero - non utendo in exc- fentedi fynodum non venerunt , ut tenen- 

cucione curix Aurelianenfis. tur , fit in habitu confueto , qui tamen non 

XVI. . Item , omnes fit Unguli clerici be- funt legitime excufati, fua contumacia exi- 

neficiati, qui per annum in excommunica- gente, fupenfionis vinculo innodamus : quam 

tione firienter perftiterint , ipfo jure fint pri- fententiam fi per fex dies fuftinuerint animo 
vati. indurato, fententiam excommunicationis ex 

XVII. Item, monemus omnes fit fingulos nunc, quam in ipfos prout ex tunc ferimus 
reftores ecclefiarum , ne fi feiverint aliqua in his feriptis , cofdcm volumus fubjaccrc. 

JJ. Item , 


Digitized by 



r 

1289 ECCLESIA A U R E L I A N E N S I S. 1290 

II. Item , gratias a nobis feu vicariis no- A miifiones & indulgentiae funt conc£fl's aiti- 

ftris quibufeumque conceflas de non refiden- ftentjbus in officiis ipfius feftivitatis, videii- 

do in fuis ecclcfiis feu beneficiis revocamus, cct centum dies in matutinis, & centum 

& cx caufa monentes canonice primo , fe- in vefperis , & pro qualibet hora quadra- 

cundo & tertio, & hoc edidp peremtorio ginta dies. Similiter per odabas. Et' infu- 
pro omnibus omnes ut fingulas ipfas cccle- per vobis diftridc prxeipimus , quatemisom - 
fias feu beneficia infra tres feptimanas a prae- nes & finguli didunt feftum dic Dominica 

fenti die computandas, quarum primam fep- praecedenti didam quintam feriam , annun- 

timanam pro primo termino , fecundam pro cietis parochianis veftris , ipfos falutaribus 
fecundo /tertiam pro tertio & ultimo praefi- monitis inducentes, ut communicent, uc 

gimus , perfonaliter accedant , refidentiam per veram & puram confeffionem , & fcdu- 
faduri in didis ecclefiis feu beneficiis , ut te- las orationes, & alia devotionis & pietatis 

nentur : alioquin ipfos fic monitos , & prae- opera taliter fe ftudeant praeparare i quod hu- 

miflis non parentes, cum effedu fufpenfionis g jus facramenti pretiofiflimi mereantur fieri 
& excommunicationis fententia , fecundum participes , & quod poftint ipfum recipere 

qualitatem & conditiones fuarum perfona- reverenter ; & quod illa die ceflfcnt ab omni 
rum , in his feriptis innodamus. opere ficut in Pentecofte. 

III. Item, nulli clerici vel prelbyterino- III. Item, injungimus vobis quatenus re- 

ftrarum civitatis &dioeceGs, qui debent effe ligiofos & quofeumque alios, qui prxdica- 
aliis tamquam fignum ad fagittam , 8 i bonae bunt in ecclefiis veftris , diligenter requiratis, 

vitae exemplum, per mala opera fua,& ma- ut ipfi in fuis praedicationibus informent & \ 

xime per fetidum peccatum luxurix feipfos inducant audientes eorum praedicationes, Sc 
& alios pertrahant ad infernum : fuper qui- maxime in feftis folemnibus , ad fatisfacicn- 

bus nos volentes , ut tenemur, opportunum dum & folvendum decimas , ad quas ecdc- 

remedium adhiberi, omnes & fingulos pres- fiis veftris parochialibus tenentur , & idem 
byteros & clericos noftrae dioecefis, concubi- faciatis cum ipforum audietis confeflioncs. 

nas in domibus fuis publice tenentes & alibi , ^ IV. Item , inhibemus vobis fub pccna ca- 
monemus primo, fecundo, tertio , quatinus nonica, ne aliquos quarftores permittatis in 
infra odo dies expellant penitus & dimittant ecclefiis veftris praedicare, cum iftud fit ex- 
eas, numquam de cetero publice recepturi. prefle inhibitum in jure 5 fcd folummodo 
Quod fi fecus facere praefumferint, in prcfby- permittatis eis indulgentias , fi quas habent, 

teros fufpenfionis , in clericos excommuni- infinuare , nec etiam ipfos admittatis fine lit- 
cationis fencentiam proferimus in his ferip- teris domini epifeopi. 

tis. V. Item , injungimus vobis , fi aliqui cx- 

IV. Item , monemus una vice pro omni- communicati exire nolunt de ecclefiis veftris 

bus & ex caufa omnes clericos beneficiatos poftquam ipfos monueritis , ipfos teneatis & 
noftrarum civitatis & dioecefis, quod infra denuncietis publice excommunicatos & in- 
fex dies omnino deponant & amoveant ca- terdi&os audoritate apoftolica & a fenten- 
ligas rubeas , virides , fcatatas , & croceas , feu tia canonis , a quibus fententiis non pofliint 

albas , & almucias de cendeto feu de velveto; abfolyi , nifi per fedem apoftoiicam , prout 

ac comas feu barbas prolixas , & quod caligas p in nova coqftitutione cavetur. 

nigras feu alias honeftas , & tonfuram honc- 
ftam , elapfis fex diebus ex tunc in antea de- 

ferant. Alioquin in contravenientes fenten- STATUTUM SYNODALE 
tiam fufpenfionis & excommunicationis , fe- 
cundum qualitates & conditiones perfona- Fattum per dominum Johanncm epifeopum Au- 
rum fuarum , ferimus in his feriptis. relidnenfem unito mcccxxxv.w fynodo 

Pentecoftes. 

STATUTA SYNODAL1A Um jurifdjdio ecclefiaftica qualibet dic 

fatta anno vicefimo. . impediatur per judices fxculares & tur- ’ 

betur, prxfertim in perfonis clericorum con- 
I. T Njungimus vobis prelbyteris fub poena jugatorum & non conjugatorum , non defe- 

1 canonica , ne aliquem audeatis baptiza- E rentium tonfuras & veftes clericales , pcxci : 
re in aulis vel domibus privatorum , fcd fo- pimus omnibus curatis noftrae dioecefis , fub 
lum in ecclefiis veftris , nifi in neceffitate, poena fufpenfionis & excommunicationis, 

& nifi baptizandi fint filii regum Sc princi- quas contra ipfos ferimus in feriptis, quati- 
Ciementina. pum , prout in nova * conftitutione cavetur. nus diligenter moneant in ecclcfiis fuis fingu- 

II. Item, injungimus vobis, & diftride lis diebus dominicis &feftivis, & inducant 
praecipimus , quod de facra Euchariftia a mo- infra menfem parochianos fuos clericos 
do anqis fingulis feria quinta poft odabas conjugatos & non conjugatos , ut de cetero 
Pentecoftes in ecclefiis veftris folemne fef- tonfuram & veftes deferant clericales , ut ipfi 

tum faciatis : pro qua folemnitate magna: re- liberius poffint gaudere ecclefiaftica liberta- 
Vet. Script. & Mon. ampl. Collett. Tom. VII. F F f f f 


. i . \ , 


Digitized by t^rOOQLe 


I2£2 


ii 9 i STATUTA S 

te , & qfcod per ecclefiam ab oppreffionibus i 
judicum faecularium facilius defendantur. 
Scientes quod fi qui curatorum praedirorum 
in exccutionc hujufmodi mandati, fuerint re- 
perti rifcgligentes vel remiffi , per nos vel of- 
ficialem noftrum ad alias poenas contra ip- 
fos procedemus graviores. 


STATUTA SYNODALIA 
ecclefix Cameracenfis. 

s 

Ex.mf. abbati a Grimbergtnfis. 

De pertinentibus ab synodum. 

D Iftri&e praecipimus , quod praelati , per- 
fonae , five patroni , & duae partes facer- 
dotum parochialium , qui funt mente dif- 
cretiores , & ad labores corporum viribus 
aptiores, ad arbitrium & ele&ioncm deca- 
norum fuorum ad fynodum veniant, ve- 
niendoque, morando & redeundo honefie 
fe habeant. Iter veniendi non nimis cito ar- 
ripiant , nec a fynodo illicentiati recedant. 
Jejuni intrent fynodum. 

Modus intrandi Jy nodum. 

Prefbytcri fint induti fuperpelliceo cum 
dola, decani cum alba & ftola, abbates in 
albis & chori cappa cum baculo paftorali. 

Inhibemus etiam fub poena excommuni- 
cationis , ne quis moretur in fynodo , ad. 
quem non pertinet, nec fynodum negotiis 
impertinentibus aut alias turbare vel impe- 
dire praefumar. 

De expenfis. 

Decani & prefbytcri ad fynodum venien- 
tes , cledis ad hoc de confenfu capellanorum 
fuorum duobus proviforibus idoneis & pe- 
ritis , faciant adeo moderatas expenfas , quod 
prefbyteri remanentes , qui parochiis alio- 
rum defervire tenentur, per exceffum expen- 
farum & fumtuum non graventur. 

lnjlruttio ad computandum. 

Item , praecipimus quod 'decani noftri ve- 
nientes ad fynodum bene muniti & inftrudi 
de computis fixis ad computandum compa- 
reant adeo tempeftive , quod pro defcdu eo- 
rum , non oporteat illos , quos tangit hujuf- 
modi negotium, in eodem computo nimiam 
moram trahere : alioqnin ipfi per quos mo- 
ram hujufmodi fieri contigerit, expenfas quae 
fient propter hoc , de fuo proprio folvere te- 
nebuntur. 

Scriptio nominum (jr locorum a quibus leges 
capiunt. 

Item , decani in computis filis feribant lo- 
ca & nomina eorum a quibus leges quacum- 
que recipiunt, & caufas ob quas eas recipiunt, 
nifi ex hoc timeatur oriri fcandalum , feu pc- 


Y N O D ALI A 

l riculum corporis imminere. 

Nomina ufurar iorum & excommunicat orum. 

Item , decani omnium ufurariorum mani- 
feftorum & excommunicatorum per annum 
& diem , totius fui decanatus nomina & cau- 
fas excommunicationis in cedula deferant 
anno quolibet ad fynodum vel ad compu- 
tum. 

Nomina presbyterorum obeuntium. 

Item , decani referant ad fynodum nomi- 
na prefbyterorum omnium, qui illo anno in 
j fuis decanatibus obierunt, & in fynodo ab- 
folvantur , Sc prefbyter quilibet in reditu fuo 
unam miffam de Requiem cum toto fervitio 
mortuorum pro eifdem dicere teneatur. 

Pana non venientium ad fynodum , qui venire 
tenentur. 

• 

Icem , praelatas perfonas-, feu patronos & 
facerdotes , ut tenentur , non venientes ad fy- 
nodum , qui non fnerint canonice impediti , 
aut legitime excufati, feu quibus non detule- 
rimus , nifi infra menfem fuper hujufmodi in- 
obedientia emendapi nobis feu officiali no- 
Z ftro Camcracenfi praeftiterint competentem, 
ex tunc a divinis fufpendimus , & fufpenfos 
audoritate fynodali nunciamus. 

De Baptifmo. 

Baptifmus honorabiliter Sc ciute celebre- 
tur , cum aperta diftindione & forma verbo- 
rum , in quibus confifiit facramentum , id eft 
falus feu virtus baptifmi , quae talis eft : 

Petre , ego te baptizo in nomine Patris , & 
Filii , & Spiritus-fantti. Arnen, quae verba di- 
cantur ab eo qui baptizatum mergit, & dum 
) immergit ; & ut caveatur periculum bapti- 
zandi, non immergat caput pueri in aquam , 
fed baptizans fuper verticem pueri ter infun- 
dat aquam cum bachino , vel alio mundo va- 
fe & honefto. 

Juxta fontes inftituatur pifeina aperta , ubi 
laventur manus eorum qui tenuerunt pue- 
rum , & vas lavetur quo infufus fuit puer. 
Super pifeinam autem illam ponatur cooper- 
culum. 

Renovetur aqua fontium quotiens neceffe 
fuerit, & vetus amoveatur, & nova bene- 
, dicatur & chrifmetur s fed antequam nova 
apponatur , fontes diligenter mundentur pro- 
pter reverentiam facramenti. 

lnjlruttio baptizandi. 

Item, doceant prefbytcri viros & mulie- 
res formam & verba baptifmi in propria lin- 
gua , quibus valeant in neceffitate infantem 
baptizare , etiam parentes, fi alius defuerit > 
& poftmodum deferatur puer ad facerdotem, 
qui diligenter interroget quid baptizator di- 
xerit, aut quid fecerit. Et fi invenerit omnia 
rite fada & dida , faciat puero ea qua: folent 


Digitized by 


Google 


12^3 ECCLESIA C 

fieri poft immerfionem. Si- autem invene- 
rit, aut dubitaverit puerum nonefle riteba- 
■ptizatum , baptizet eum fub hac forma : Pe- 
tre xfi non es baptizatus , ego te baptizo in no- 
mine Patris Filii dr Spiritus fanfti. 

Et doceant prefbyteri , quod fi pater & 
mater infantis infantem fuum in neceffitate 
baptizaverunt, non propter hoc dimittant, 
quin fe habeant ut conjuges ficut ante. 

Item , fi caput infantis nafcenti$ extra 
appareat , & timeatur de mOrte ejus, ante- 
quam perfc&e nafcatur, infundat aquam qui 
aderit, fuper caput infantis nafcentis dicens : 
Infans , ego te baptizo in nomine Patris & Fi- 
lii & Spiritus fanfti: Amen. Si autem perve- 
nerit vivus ad. ortum legitimum , de novo 
baptizetur fub hujufmodi verbis : Puer ,fi non 
es baptizatus , ego te baptizo innomine Patris 
& Filii & Spiritus fanfti. Amen. 

fpuid faciendum eft de muliere mortua in 
partu , & ejus partui. 

Si mulier, mortua fuerit in partu , non ne- 
gentur ei aliqua, jura Chriftianitatis , fed in 
ecclefia deferatur, in cimiterio tumuletur, 
nifi aliquid obftiteriti quia poenam non de- 
bemus ei vertere in culpam. Si certum fit 
.quod pariens mortua fuerit , teneatur os ejus 
apertum , & cum magna cautela uterus «jus 
aperiatur , ut infans vivus , fi poffit fieri , edu- 
catur, & baptizetur: fi autem mortuus repe- 
riatur , extra cimiterium tumuletur. 

J %uot debent levare puerum. 

An levandum puerum de fontibus, qua- 
tuorperfonx laicx <5c fxculares , duo fcilicet 
mafculi , &dux feminae in patrinos & matri- 
nas , five pueri levandi fune, five mafculi, 
five feminae, admittantur. Et fi praefenfibus 
placuerit , quatuor alia; fxculares , in facris 
ordinibus <y>nftitutx , fcu religiofx in reli- 
gione approbata profeflx, cum fupradi&is 
«Humantur. 

Excommunicatio de pluribus. 

Praecipientes fub poena excommunica- 
tionis ne plurcs perfonx in patrinos fcuma- 
trinas admittantur : quibus injungatur quod 
orationem donfinicam, fymbolum apoftolo- 
rum & Av< Maria doceant eos quos dejfon- 
tibus levaverunt# 

fontes fub operculo & fera cufiodiantur 
cum follicitudine diligenti. Chrifma & oleum 
facrum , & oleum infirmorum in ampullis 
metallinis certis titulis difHnguantur , & de- 
fuper diligenter obftruentur. Si autem opor- 
tuqfit chrifmati , oleo fan&o vel oleo infir- 
morum, aliud oleum apponi, caute *& dili- 
genter mifceatur , appefitum cum chrifmate, 
oleo fando & oleo infirmorum. 

De confirmatione. 

Hortentur prefbyteri fubditos fuos , ut 

Vet.fcript. & mon. ampl. Colle ft. T om. V1L 


AMERACENS 1 S. 1194 

A pueros fuos feptennes & fupra > adducant 
ad 'epifeopum , confirmandos , cum munda 
& decenti capillatura , lotis frontibus , & 
cum bendeilis , modis aptis de fpiflatela,& 
tertia die reducant ad ccclcfiam confirma- 
tos , ut ibidem frontes eorum laventur a 

• prcfbytcris cum cinere vel fales & bendella 
eorum comburentur , & aqua lotionum 
frontium, cum cinere bendellorum /in pif- 

1 cinam reponantur. Unus folus teneat & li- 
get confirmandum ; non pater , nec mater $ 
qui fi pluries fuerit confirmatus, graviter pu- 
niatur. 

g De Poenitentia. 

Sacerdotes moneant fubditos fuos , .ut 
omnes a quatuordecim annis & fupra , prx- 
cipue in quadragefimali tempore Stante do- 
minicam in ramis palmarum , ad confeffio- 
nem frequenter veniant, & falcem femel in 
anno confiteantur proprio facerdoti , ideft 
prefbytero parochia 1 i. Qui ideo magis pro- 
prie dicitur effe proprius faccrdos ^ quia non 
foluna confcffiones audit & abfoivit ; fed 
etiam adminiftrat alia ecclefiaftica facra- 
menta. Confiteantur autem nullatenus al- 
terius peccata , fed duntaxat fua , & prxeipue 
C omnia mortalia , diffinde , cum circumflan- 
dis & aggravationibus,qux notantur hocver- 
fu. 

Quis , quid , ubi , per quos , quotiens , cur , 
quomodo , quando. 

Et hoc erit in. habitu humili & corde 
contrito. Venialia autem faltem in fqm- 
ma confiteantur eifdem. Qui facerdotes 
cum attenta diligentia in ecclefia , loco aper- 
to , poft folis ortum & ante folis occafum , 
nifi neceffitas aliud popofeerit , in fuperpel- 
licio vel cappa rotunda, cum ftola , fed en- 
do , vultibus & oculis in terram demiffis , 
manfuete audiant confefliones eorumdem , 
ipfis poenitentias peccatis fuis contrarias in- 
jungendo, ut fcilicet pro peccato luxurix 
jejunium & abftinentiam > pro peccatis fpi- 
. ritualibus , meditationes & orationes & fimi- 
lia ; pro furto & detentione rei alienx , primo 
reftitutionem aut fatisfadionem integram , 
& nihilominus aliam coqgruam poeniten- 
tiam pro eifdem. » 

In a&u confcffionis nec confitens nec fa- 
cerdos verba confabulationis , aut alia qux 
^ ad falutem non pertineant confitentis *im- 
mifccrQprxfumat. 

• Cafus epifeopo refervandi. 

Refervamus nobis majora peccata : vide- 
licet peccata contra naturam in viro ultra 
vigefimum annum ; homicidia , incendia , 
fimoniam , hxrefes , apoftafias , facrilegium 
ultra quadraginta folidos, inceftus cum pa- 
tre , matre, filio, filia , forore , fratre & cum 

• religiofis mulieribus profeffis : injediones 
manuum violentas in parentes ex delibera- 
tione fadas, fortilegia infacramentis,vide- 

• FFfff ij 


Digitized by 


Googl; 



1295 STATUTA SYNODALIA 119 $ 

licet de euchariftia, .vel chrifmate. Oppreflio- A 

nes parvulorum voluntarie procuratas, ne- & e cafibus nobis dr parnitentiariis nofiris 
gligentias parentum in igne vel aqua natos refervatis. 

perdentium , p!r,uria folemnia & fidei frac- Curatis & eorum vices gerentibus, «ce- 
uones folemnes m curia Cameracenfi. Vo- pto morlis articnIo iatc[dicj#ias bmnein 

torum folemnium tranfgreffiones, maleficia po teftatem pertinentem ad pccnitcntiatios 
impedientium coitum, procurationes fieri- decanatus.fivead epiicopum, fubfotmari- 
litatum, vel abortivorum, propinationes ve- g 0r jj 

neni , magnas blafphemias Deo faflas , cafus Sacerdotes confeffiones mulierum cum 

eorum qui falfificant litteras cunar noftr* vel quibn5 pecclver0nt _ fiutores & mediato . 

abutuntur etfdcm. Omnes excommunicatio- rcs non audiai ; t > doncc faltem a peccatis 
nes tam a nobis quam a canone latas , exce- intcr cos patratis a|ias COBfcffi fucri ' t c0m . 

ptis inferius nominatis & expteffis , & omnia petentCT , & ccflav „ it infamia , fi qua fee „ 

alia peccata illis graviora. g rit propter hoc contra eos , fcd mittant eos 

Cafus parnitentiariis per decanat us etmmift. ad lloneftos & idoneos “nfeffores. 


Committimus poenitentiariis noftris gene- 
ralibus per decanatus deputatis , peccata con- 
tra naturam in omni artate a mulieribus per- 
petrata , & in viris ultra vicefimum annum. 

Pollutiones manuum in omni aetate. Pcr- 
. |uria & fidei fradliones , quae non fuerint fa- 
&a in curia Cameracenfi; votorum non fo- 
lemnium tranfgreffiones , injectiones ma- 
nuum in parentes, ubi non fueyt gravis lae- 
fio vel deliberatio ; fortilegia quae non fue- 
. rint de euchariftia & chrifmate ; inje&iones 
manuum parvulorum in clericum ufque ad 
vigefimum annum ; .oppreffiones parvulo- 
* rum non voluntarias , fed cafuales ; dan- 
deftinas nuptias , inceftus , exceptis patre Sc 
matre, filio, filia, fratre & forore. Omnia 
adulteria , hoc falvo , quod fi clandeftinae 
nuptiae,inceftus &adulteria per duos tcftes,aut 
plures, qui his interfuerunt, [innotuerint] aut 
alias per communem famam vel infamiam, 
prius fuper his ecclefiar , vel noftram jurifdi- 
dionem exercentibus fatisfaciant. InjcCtiones 
• manuum mulierum in clericum vel facer- 
dotem , ubi non eft enormis laefio, quae- ta- 
men probari poffit, ut prxdidlum eft, prius 1 
« f. fatisfiat. kefo & ecclefiae * (atisfaciat. Sacrilegia ufque 
ad quadraginta folidos , in tantum quod de, 
bita rcfthurio fiat ecclefiae de eifdem ; om- . 
nia peccata in quibus habent poteftatem. 

Cafus presbyteris parochialibus deputati. 

Curatis & eorum vices gerentibus com- 
mittuntur inordinatus concubitus cum mu- 
lieribus, mollities , peccata contra naturam 
in State puerili , in viris ufque ad quartum 
decimum annum, & in mulieribus ujfque ad 
vigefimum quintum. Adulteria ex parte una 
provenientia. Damnificationes & furta,' ’dum- 
* modo fiat reftitutio quam cito facultas fe 

obtulerit ; facrilegium flfquc ad decem fo- 
fidos, dummodo fiat reftitutio ecclefiae de- 
vis injedlio manuum in parentes , fortilegia 
in rebus minimis & communibus, ubi non 
eft horror & turpitudo ; perjuria priyata in 
quibus nullus damnificatur ; ftuprum virgi- 
num, aborfus non procurati, fea cafuales. 

» 


Jguibus debent presbyteri 'parochiales 
confiteri. 

Item , ftatuimus quod in quolibet deca- 
nam ad audiendum confeffiones facerdo- 
tum, qui etiam fint poenitentiarii generales 
in ipfts dccanatibus , quatuor prefbyteri pa- 
rati ad hoc , difereti & idonei affirmantur , a 
quibus , & non ab aliis , audoritate noftra 
a peccatis fuis faltem mortalibus , injunfta 
eis falutari poenitentia , abfolvantur. • 

C Ne autem miffarum folemnia plus folito 
differantur , fi preibyteri non poffunt quo- 
tidie audire confeffores fuos praedidfos , eli- 
gant fibi alium vel alios idoneos confeffo- 
res , ita tamen quod poftea quam cito po- 
terunt adeant praedi&os confeffores fibi de- 
putatos, & eadem peccata faltem mortalia, 
quae confcffi fuerunt ipfis confefforibus ab 
eis fic elediis , & alia , fi qua fint , confi- 
teantur praedidis confefforibus in fingulis 
decanatibus deputatis. 

• I 

Solemnis poenitentia pro crimine publico. 

Item , ftatuimus quod fi cui imponenda 
eft folemnis poenitentia pro crimine publi- 
co , vel vulgariter quod totam villam com- 
moverit, remittendus eft ad nos, ut in die 
Cinerum ejiciatur ab ecclefia, & in dic coe- * 
nae recipiatur. 

Item, ad tollendam inter parochiales pref- 
byteros & capellanos perpetuos noftrae civi- 
tatis & diocefis in ecdefiis parqchialibus om- 
nimodam materiam quaeftionis , ftatuimus 
ut capellani perpetui in confratribus audien- 
dis , prelbyteris parochiales fubveniant & • 

fuccurrant in his quae ad opus parochialcpcr- 
tinent eo tempore quo conftabit di <ftos pref- 
byreros occafione curae feu curiae noftra Ca- 
meracenfis effe impeditos , vel infirmitate 
proprii corporis effe detentos^ dum tamen 
infirmitas hujufmodi xv. dierum numewm 
non excedat, falvis nihilominus ordinatio- 
nibus a nobis & praedCcefforibus noftris fadlis 
fuper capcllanis , qui per nos aut praedeceffo- 
res noftros ordinate confiftunt. 



Digitized by 


Google 


*/■#*»; 
rinc i rei 

fimiU . 


1297 ECCLESIiE CA 

A 

Monitio ad credulitatem. 

Item , facerdotes moneant fubditos fuos , 
ut perfode dicant Pater nefter , Ave Maria , 
Credo i» Deum ; & faltem dicant bis, in mane 
fcilicet& in vcfpertf j & injungant ifta feien- 
tibys nomine poenitentias, ut ea difeant igno- 
rantes. 

Item , ftatuimus quod habens tonfuram 
clericalem addifeat & ftudeat quotidie di- 
cere feptem pfalmos. 

Item , quod acolythus horas gloriolae vir- 
ginis Maria quotidie dicat. 

Item , quod exiftens in facris ordinibus , B 
five fit beneficiatus , five non , horas cano- 
nicas, videlicet de die, & B. Maria Virgi- 
nis dicere quotidie non omittat. 

lnftruttio i» fide. 

Item , ftatuimus quod curati eccleftarum. 
lingulis diebus dominicis , vel faltem femel 
in menfe fuos parochianos «mmoncant, uc 
fuos filios inftruant ad fidem addifeendam , 
videlicet Ave Maria , Pater nofter , Credo in 
Deum. 

Nomina non confitentium. ^ 

Ite.m, praecipimus omnibus prefbyteris pa- 
rochialibus 'civitatis & dioecefiS Cameracen- 
fis , ut nomina parochianOrum , qai eis non 
confitentur fua peccata ,<nec euchariftiam re- 
cipiunt , faltem femel in anno , nifi id de 
confilio proprii facerdotis omittant , infra 
menfem poftquamad eorum notitiam per- 
venerint, nobi^. referant aut referibant. 

Res fer furtum acquifita. 

Prefbyteri fuis parochialibus inhibeant , 
ne qui rem furtivam vel furti fufpedam 
emere fcienter prxfumant. Quod fifecusfe- ^ 
cermt , fciant fe ad reftitutionem teneri. 

Licentia ad viandum. 

Item , prefbyteri fuis parochianis praeci- 
piant, quod illi qui procul ad nundinas aut 
peregre fune ituri, licentiam a fuofacerdotc 
accipiant fumendi ecdefiaftica facramcnta 
in via , fi necefle fuc#Ic, & facerdos nbn eis 
negare prae fumat. 

Item , ftatuimus quod prefbyteri & alii qui 
vice noftra & audoritate audiunt confcffio- ] 
nes , confitcntes moneant & inducant , quod 
* faltem femel in anno peregre vifitent ma- 
trem fuam Cameracenfem ecdeflam ; & ft 
forfan iidem & prxeipue mulieres alias pe- 
, e _ regrinationes. * Ipfas & maxime mulieribus, 
l»u quibus parcendum eft propter fexum, in pe- 
regrinationem ad didam Cameracenfem cc- 
clefiam unam vel plurcs, penfatis peregrina- 
tionibus pro promiffx laboribus & expenfis 
audoritate noftra commutent. Sacerdotes 
frequenter & diligenter inftruant fubditos 


MERACENSIS. 1298 

fuos de fymbolofic articulo fidei. 

De Eucharifiia. 

^ • 

Sacerdotes in veftibus faccrdotalibus mun- 
dis & benedidis accedant ad mifTam cele- 
brandam. Manipulus habeat duos pedes fub 
brachio de longitudine 5 ftola ad minus ad 
paramentum albx fe extendat. Alba & cafu- 
la integrae & non diffufx habeantur & o.bfor- 
ventur. Amidus integer fit & fxpc munde- 
tur. Cingulum mundum , integrum /lon- 
gum & benedidum habeatur. Prefbyteri fub 
alba fint induti fuperpellicio vel tunica li- 
nea , qux gallice dicitur Sarcos. Non cantent 
ftne calceamentis vel caligis , cum caligis at- 
tingentibus fuper genua. 

Celebrans Jn mortali peccato fcienter. 

Noverint facerdotes , quod fi cum coti- * 
fcientia peccati mortalis ad celebrandam mif- 
fam accefferint , & celebraverint, ad minus 
ter peccant mortaliter. Primo quod prarfu- 
mqnt indigne accedere > fecundo quod in- 
digni conficiunt & contingunt euchariftiam, 
dc tenent facra vafa ; tertio quia indigne man- 
ducant corpus Chrifti & fanguinem bibunt. 

Altare ad celebrandum ad*minus paretur 
duabus pallis benedidis, duo corporalia ad 
necdfitatem unius altaris ad minus habean- 
tur., qux fint mundiffima & benedida , & 
aptx plicaturx. 

Pannus cum quo calix extergitur , cum 
veneratione cuftodiatur in calice, vel fuper 
altare, ficut reliquix. Ceteri panni quibus 
patena & calix involvuntur , mundi cufto- 
diantur. 

Miffale fuper involutum camifia linea & 
munda altari fuperponatur , & habeat fu- 
dariolumvelmanutcrgium dependens, quo 
prefbyteri, nares, faciem & os detergant. 

* Loca circa altare ab aranearum telis & 
pulveribus & ceteris immunditiis fxpius cir- 
cummundentur. Cortinx convenientes, qux 
alx dicuntur , a lateribus altaris utriufque ap- 
pendantur, nec * tempore ab aliquo retra- */ 
hantur. Cortina conveniens furfum ftiper al- 
tare extendatur , qux contegat & defendat 
altare ab incommodis immunditiarum def- 
cendentium. 

Calix & patena , in quibus conficitur cor- 
pus Chrifti , fint argeutei vel aurei integri 4 } 

& calix fit cum firmo pede, non titubans. 

Nullus facerdos fine clerico celebrare prx- 
fumat } qui clericus defuper habeat lineam 
tunicam , vel fuperpellicium , vel cappam 
rotundam , & cajciatus incedat. Clericus au- 
tem vel facerdos non faciant aperturas fub 
afcellis in tunica linea, vel fuperpclliccis, qui- 
bus ejiciantur brachia fine tpanicis tunicx li- 
nei vel fuperpeilicei in minifterio altaris. 
Xmpullx vini & ^qux integrx & mundx in- 
tus & exterius obferventur } & figno nota- 
bili diftinguatttur vafa vini a vafisaqux. 

FFfffiij 


Digitized by 


Google 



1299 • • STATUTA 

Vinum ampullae de tertio in tertium diem 
ad minus renovetur ; vinum rubicundum , fi 
commode pofiit haberi , ad celebrandum 
miniftretur. 

Pifcina qua lavat facerdos manus poft con- 
fecrationenr, munda teneatur & cooperia- 
tur. 

Exterforium poft illam lotionem mun- 
dum habeatur , & reverenter alba tela vel 
cortina linea vel ferica tegatur , & cum cor- 
porali abluatur ab aliquo facerdote vel per- 
iona religiofa. aqua ablutionis in pifeinam 
facram mittatur. 

Idem faciat de exterforio calicis , ipfum 
quando vetus vel minus hpneftum fuerit , 
fuper pifeinam facram comburatur , & cinis 
in pifeinam recondatur. 

Item , habeat facerdos proprium manu- 
tergium , quo manus tergat ante celebra- 
tionem > vel ante contadum facrorum , ut 
euchariftix , chrifmatis & olei facri. 

Clericus autem non tergat manus fuas ad 
prxdi&um manutergium vel exterforium , 
fed habeat aliud manutergium. 

Sacerdos fit diligens in ele&ione hoftix 
confecrandx , ut fit integra , folida , non ni- 
mis vetufta ,5 & in appofitione vini&aqux, 
difeernat odore, quod fit utrumque, vel ab 
alio faciat guftu difeerni. 

De aqua apponantur dux guftx vel tres. 

Sacerdos autem attente & diftin&e legat 
in canone , qux dicenda funt. 

Sacerdos non elevet hoftiam ad levan- 
dum populo , nifi prius dixerit hxc verba : 
Hoc eft enim corpus meum , & tunc pulletur 
campana magna ex una parte* tribus vicibus, 
ut fideles qui audierint , ubicumque fuerint 
adorent. 

Si facerdos cum venerit ad confecratio- 
nem vel ad perceptionem nihil in calice in- 
venerit i innuat quod afferatur ei vinum cUm 
aqua , quibus appofitis, dicat verba canonis 
ab illo loco : Simili modo poft quam c cenatum 
eft , &c. ufque ad finem , & faciat fignacula , 
qux ex tunc fieri folent fuper fanguinem. 
Illa ayteni qux fa&a funt fuper euchariftiam 
non reiteret. Quod fi aquam non invencar, 
& guftaverit , non reiteret facramentum fan- 
guinis ,.fcd tranfeat cum confueto modo. 
Ille autem per cujus negligentiam hoc eve- 
nerit, jejunet tribus diebns xfe diftantibus 
in pane & aqua. Si cpiid de fanguine cecide- 
rit fuper corporale vel fuper pallam altaris, 
pars corporalis vel pallxintin&a fanguine, 
ter diligenter abluatur , & aqua ablutionis 
a prefbytero jejuno , velperfona religiofa & 
jejuna fumatur, & poterit didis pannis uti 
ficut prius poft ablutionem prxdi&am. 

Si ianguis fuper alium pannum ceciderit, 
pars intin&a ablcidatur & comburatur , & 
cinis in facra pifcina regondatur. Si fuper 
lignum Sc Japidem vel terram folidam ceci- 
derit, ilia pars, fi commode fieri pofiit, a 


SYNODALIA 1300 

A facerdote ablinguatur, & poftmodum rada- 
tur , & rafura combufta in factam pifeinam 
ponatur. 

Item, fi in fanguine mufea , vel aranea , 
vel aliquod abominabile ceciderit , quod 
vix fine periculo vel vomitu non poterit fu-* 
mi, caute abftrahatur ,& fuper patenam vel 
alium calicem abluatur vino, & poft fangui- 
'nis fumtionem folitam , illa lotio beftix in 
pifcina reponatur & beftia fuper pifeinam 
comburetur. 

Si corpus Domini fuper pallam cecide- 
g rit , bis lavetur vino vel aqua , & a prcfby- 
D tero fumatur. Si fuper aliud veftimentum ce- 
ciderit, pars illa abfcidatur& comburatur, 
& cinis in pifeinam projiciatur. 

Calix ad communicandum infirmos mun- 
dus & integer habeatur, & coopertus cufto- 
diatur ; & fi facultas fuppetat , fiat argen- 
teus. 

Pixisinqua corpus Chrjftirefervattir, vel 
ad infirmos defertur , fit eburnea vel argen- 
tea, vel ad minus cuppa bene elimata ; & 
femper pannus lineus albus, vel fericus & 
mundus infra pixidem ponatur , fuper quem 
C corpus Chrifti in pixide collocemur. 

Cum infirmus communicari voluerit , jjrius 
vifitet eum prefbytcr fine corpore Domini , 
fi commode fieri pofiit, & diligenter audiat 
confeffionem ejus , & poft ad ecdefiam re- 
deat j & cum iturus erit ad communican- 
dum infirmum , prius aliquanto fpatio pul- 
fetur campana aliquo certo figno ad hoc di- 
ffindo, ut fideles ad ecdefiam conveniant ; . 
qui facerdotem deferentemDominum fuum, 

& omnes reverenter & ordinate fubfequan- 
tur , & orationes fuas , quas fciunt , dicant 
devote pro infirmo , eundo & redeundo. Sa- 
^ cerdos autem eat & redeat dicendo feptem 
pfalmos > & fi via fuerit longior , addat quin- 
decim pfalmos , & lxtaniam, & ceteras ora- 
tiones. • 

Incedat autem facerdos ad communican- 
dum, cum lucerna dccampanula prxceden- 
tibus. Expe&ent autem fideles donec infir- 
mus communicetur , & redeant ufque ad 
ecdefiam poft facerdotem , femper deferen- 
tem corpus Domini, ne populus in redeun- 
do nihil adoret. Si qtft autem maligni hanc 
proceffionem perturbaverint , per cenfurann 
£ ecclefiafticam compellantur. Deferatur au- 
' tem corpus Chrifti venerabiliter & folemni- 
ter , pofito decenti cooperculo fuper cali- 
cem , cruce fuperpofita, panno & fimbriis' 
feriris adornatis. Si infirmus frequenter vo- 
mitum levi occafione patiatur , non con- 
feratur ei corpus Chrifti, fed credat quia fpi- 
ritualitcr accepit. Ante autem quam facer- 
dos communicet infirmum , dicat ei: fi cre- 
dit , qtfod fub illa fpecie panis , fit corpus 
Chrifti natum de Virgilie, palfum in cruce, 

& refufeitatum tertia die: quod ficorifeflus 
fuerit verbo vel figno , communicet eum , fi 


Digitized by 


Goo le 


*f. duplicem 
salum cum. 


1301 ECCLESIA Cj 

altera non obftiterit caufa. SI. autem com- 
municatus evomuerit , partes caute & dili- 
genter colligantur quae reperiri poliunt , & 
cum vino a facerdote vel ab aliquo fideli 
fumantur, refiduum vomitus comburatur > 
& ponatur in terram juxta altare vel alibi 
in facro loco , ubi commode poterit poni. 
Cum autem corpus Domini defertur, fide- 
les coram quibus defertur , (i commode fieri 
poflit , genua dedant , pedus tundant , & in- 
clinato capite, jundis manibus adorent. Equi- 
tantes autem non dedignentur defeendere 
equum , ut adorent eum qui pro ipfis def- 
ccndit de coelis. 

Prxeipimus ut nullus facerdos audeat cele- 
brare miflam , nili prius dixerit matutinas ca- 
nonicas & primam. 

Item , prxeipimus omnibus & lingulis pre- 
fbyteris , quod euchariftiam feu hoftias con- 
fecratas pro infirmis fervatas, renovent in 
hyemc & xftate , fecundum quod honfftum 
fuerit; aliter ipfos de inhoneftate abomina- 
bili graviter puniemus. 

Corpus Chrifti fuper altare in honefto lo- 
co velarmariolofub clave follicite cuftodia- 
tur. Similiter chrifma , oleum facrum , & o- 
leum infirmorum , fed in alio loco. 

Item > doceant facerdotcs fubditos fuos , 
ut cum venerint ad communicandum die 
Pafchx , vel alia dic jejunii , devoti & confelfi 
accedant, & nulli extraneo fe immifceanr, 
nili viator & peregrinus , & hoc de licentia 
fui facerdotis. 

Hoftix non confecratx , qux dicuntur Pa- 
nis benedidus , nulli dentur. 

Pueri autem aon communicentur , nili 
antequam diferetionem fidei habere dinof- 
cantur , ut intra circiter decennium. 

Item , prxeipimus ut die Pafchx & ceteris 
diebus , quibus fideles communicantur , tot 
hoftix confecrentut , ut non oporteat frangi 
quando fideles communicantur. 

Inhibemus ne aliquis facerdos bis in die 
mifiam celebrare prxfumat , nili in magna 
necefiitate & urgenti , videlicet in diebus 
Pafchx , Pentecoftes & Omnium-fandorum , 
quibus folet copiofa multitudo populi com- 
jnunicari. Item , propter carentiam alterius 
prelbyteri, fuccurrendo abfenti, impedito, 
vel infirmo. Item , fi magna perfona fuper- 
veniat, videlicet archidiaconus , & dominus 
loci , vel alia confimilis perfona. Item prop- 
ter prxfcns funus : item propter inflantes 
nuptias : item ut conficiatur corpus Chrifti 
propter infirmos, fi inftat viaticum fibi prx- 
bere : item propter duas miflas, fi concur- 
* runt in die : item propter duas ecclefias com- 
mendatas vel annexas ,* dm cum eum volu- 
mus in hoc concurrere , videlicet carentiam 
facerdotis , & quod priori milia perfufionem 
& ablutionem manuum non fumferit facer- 
dos , fed infundat in facram pifeinam. Illos 
’ autem qui bis in die, nili in cafibus fupradi- 


MERA CENSIS. 130» 

dis, fine noftra licentia fpeciali celebrare 
prxfumfcrinc, anathematis vinculo innoda- 
mus. 

Item , excommunicamus curam anima- 
rum habentes , qui fine noftra licentia fpe- 
ciali defetvire prxfumunt in duabus ecclefiis 
feu capellaniis, nili una ecclefia dependente 
ab altera. Capellani enim non habentes fuf- 
ficicntcs redditus', & prelbyteri mercenarii 
valeant in duabus ecclefiis non parochiali- 
busdefervire , dum tamen non celebrent bis 
in die, nifi in cafibus fupradidis , & quod 
locafua fibi debito fervitio non fraudentur. 

Prxeipimus autem decanis , quod fi com- 
mode poflint habere prelbytcros non bene* 
ficiatos, quod eos ponant in fuccurfibus dc- 
ferviendis ; & G prelbyteri in ecclefiis per ar- 
chidiaconum inllituti , voluerint perfonalitet 
in fuis ecclefiis defervite, volumus quod om- 
nibus prxponantur , pretium folitum & de- 
bitum recepturi. 

Item , inhibemus quod prelbyteri & capcl- 
lani non celebrent in capellaniis nondum 
confirmatis, nifi qui canonice fuerint ibi in- 
ftituri , & in pofTeflionem corporalem per lo- 
ci grchidiaconum mifli: contra facientes au- 
tem , in excommunicationis fententiam in- 
cidant , ipfo fado. 

Item.ftatuimus quod nullus apoftata fcien* 
ter ad celebrandum divina officia in aliqua 
ecclefia admittatur. 

Nullus fidelis arcendus a communicatio- 
ne, nifi excommunicatus vel interdidus, aut 
aliquo notorio crimine notatus, videlicet pu- 
blicx meretrices, mimi , hiftriones. 

Item , omnes qui faciunt fortilegia de cor- 
pore Chrifti , vel de chrifmate , feu de quo- 
cumque alio facramento, excommunicamus, 
& a prelbyteris prxeipimus cxcommunicatos 
nunciari. 

Item , inhibemus ne prcfbyter , fi fit noto- 
rius fornicator, videlicet ipfa rei evidentia 
concubinam domo, menfa & ledo tenens, 
vicinis hxc feientibus , feu filiis inde natis 
vagientibus , hxc atteftantibus , miflam cele- 
brare audeat , cum fit fufpenfus quoad fc , & 
quoad alios celebrando irregularis efficiatur. 

De Matrimonio. 

Matrimonium cum honore & reverentia 
celebretur in facie ecclefiz ; non cum rifu 
vel jocofe , ne contemnatur. 

Inhibeant prelbyteri parochiales fubdiris 
fuis , ne fponfalia contrahant, autdent fidem 
de matrimonio inter eos pariter contrahen- 
do, nifi coram prefhytero faltem alterius con- 
trahere volentium, vel illius in cujus ipfi con- 
trahere volentes, vei eorum alter parochia 
commoratur ; & hoc fiat in loco publico , 
ecclefia melicet,cimiterio, vel capella, & 
coram pluribus aliis fide dignis. Et fi aliter 
contraxerint fponfalia , nifi infra odo dies 
ea iterent coram altero de pjefbyteris ante- 


Digitized by LjOOQle 



1303 STATUTAS 

didis, non procedat prelbyter ulterius ad ban- A 
norum proclamationcs , nec matrimonii fo- 
lemnifationem fine noftra & officialis noftri 
licentia fpeciali ; & qui hoc fcienter facere 
prarfurqfcrit , ipfo fado fe noverit fufpenfum. 

Infuper excommunicamus, &denunciari 
in generali excommunicatos prxeipimus om- 
nes illos & illas , qui poft affidationem , five 
clandeftinam , five in mariu prelbyteri fac- 
tam, ante folemnifationem matrimonii fe 
«• carnaliter cognoverint, & illos qui clander 
(line nuptias fieri procuraverint, feu ipfisprar- 
fumferint intereffe. 

Item , excommunicamus omnes qui clan- 15 
deftinas nuptias contrahunt , & prelbyteros 
qui hujufmodiclandeffinas nuptias celebranr. 
Clandeftinas autem nuptias vocamus, quibus 
non przceflerunt tresbanni, in ccclefia pro- 
pria infra miffam folemniter tribus diebus fo- 
lemnibusa fediftantibus more folito procla- 
mati, vel de quibus per nos vel per officia- 
lem noftrum non extitit difpen fatum. 

Item , excommunicamus omnes qui con- 
tra matrimonium falfa impedimenta propo- 
fuerunt , vel verba celaverunt fcienter , amo- ^ 
re, prarcepro, odio vel favore , vel aliqua 
alia quacumque caufa 5 & praecipimus eos 
excommunicatos propter hoc frequenter a 
prelbyteris nunciari. Quod fi nemo banno- 
rum proclamationifeoppofuerit, & loci pre- 
Ibyteri verifimilem , aut veram contra ma- 
trimonium habeant conjeduram , nobis aut 
officiali noftro Cameracenfi inconfultis fu- 
per hoc , ad folemnifationem matrimonii 
non procedant > & fi contra hoc fecerint , ex- 
communicationis fententiam fe noverint in,- 
currifle. 

Impedimenta autem matrimonii funt fri- ^ 
giditas, feu impoflibilitas coeundi naturalis u 
per defedum caloris ; accidentalis , per male- 
ficium ; habitus religionis cum profeffione , 
ordo fubdiaconatus & fupra ; cognatio con- 
fanguinitatis, affinitas, compaternitas , vo- 
tum folemne fadum in manu epifcopi. vel 
alterius ex parte alterius ad hoc deftinati ; 
conditio fervilis , difpar cultus paganifmi vel 
judaifmi , vis , coa&io , violentia , error per- 
fonae, honeftas, publicae honeftatis juftitia , 
puta fi unus fratrum defponfaverit aliquam 
puellam feptennem & fupra , eo mortuo,fra- 
terejus vel confanguineus in quarto gradu, 
non poteft eam habere in uxorem. 

Preffiyteri autem pro (aeramento matri- 
monii , vel aliorum (aeramentorum ecclefia- 
fticorum nihil exigant vel recipiant , nifi for- 
fan vel gratis offeratur , vel ex liberali & non 
onerofa confuctudine debeatur. 

Item , (latuimus quod matrimonium non 
celebretur nec (olemnifetur, nifi d^nandato 
noftro fpeciali, vel officialis noftn* in die- 
bus qui funt inter primum fabbatum adven- 
tus Domini, & craftinum Epiphaniae ; & in- 
ter fabbatum fcptuagcfimx , & craftinum oc- 


Y N O D A L I A 1304 

tavarum Pafcha: ; & inter fabbatum imme- 
diate prxcedens Dominicam in Rogationi- 
bus, & craftinum Trinitatis. In fabbato au- 
tem & in craftinis antedi&is matrimonium 
licite celebratur. 

Item , -praecipidius quod nullus preibyter 
aliquam mulierem in die , qua inter ipfam 
& virum matrimonium fuerit folemnifatum, 
ad purificationem feu mediationem admit- 
tere praefumat , nifi de noftra aut officialis 
noftri licentia fpeciali. 

Item , praecipimus omnibus prelbyteris ci- 
vitatis & dioecefis Camcracenfis , ut ipfi in 
parochiis fuis diligenter requirant fi fint ali- 
qui conjun&i matrimonialiter in cafu illici- 
to , & contra canonicas fan&iones ; & fi quos 
tales invenerint, nobis eorum nomina infra 
menfem, poftquam ad eorum notitiam per- 
venerint , referant vel referibant. 

Item, inhibemus in virtute fandae obedien- , 
tiae, & fub poena fulpenfionis , decanis nof- 
trisChriftianitatis, ne de caufis matrimonia- 
libus & aliis quibufvis fe aliquatenus intro- 
mittant, nifi de fpeciali commiflione noftra, 
vel officialis noftri Cameracenfis ; praecipien- 
tes omnibus prelbyteris fubditis noftris , ne 
decanis, nifi prius fada fide de fpeciali com- 
militone hujufmodi, pareant vel intendant , 
falvis informationibus cx eorum officio fa- 
ciendis, non in figura judicii inter partem & 
partem , fed ad litem ccffandi , vel perfonas 
ecclefiafticas vel eorum bona repetendi , aut 
inftruda negotia nobis vel officiali noftro re- 
ferendi; fuper quibus nihil penitus immuta- 
mus. Decani contraria facientes , ipfo fado 
fe noverint fufpenfos ; & «os nihilominus 
proceffus fa&os coram cis, & fententias hu- 
jufmodi ab eis fuper inhibitione latas, decer- 
nimus irritas & i nanes. 

Item , ne matrimonia clandcftina debito 
effe&u defraudentur propter teftes excom- 
municatos, tam au&oritate concilii provin- 
ciae Remcnfis , quam fynodalis , pro eo quod 
illis matrimoniis clandeftinis interfuerunt , 
(latuimus , & ftatuendo declaramus , quod 
depolitiones talium teftium valeant, & robur 
obtineant firmitatis , dummodo a nobis vel 
officiali noftro Cameracenfi , vel ejus locum 
tenente , ante depolitiones eorum ad caute- 
lam fuerint abfoluti. 

De f acris ordinationibus. 

Praecipimus omnibus clericis habentibus 
ecclefias parochiales , capellanias , prxpofi- 
turas,vel alias animarum curas, ut ad fingu- . 
Ia facrorum ordinum tempora fe offerant 
ante dies ordinum , fic apto tempore exami- ' 
nandi, ut nos poffimus inquirere de idonei- 
tate 8 c fufficientia eorumdem , & infra tem- 
pus debitum , fecundum quod onus benefi- 
cii requirit , fe faciant ad omnes ordines pro- 
moveri , & perfonaliter refideant in eodem , 

& ad hxc juramentis propriis fe aftringant. 

Item , 


Digitized by 


Google 


i 3 oj ECCLESIAE CA 

Item , praecipimus facerdotibus parrochia- l 
libus , quod infra menfem a tempore fuse pri- 
ma: reddendae , curam animarum ecclefia- 
rum ab epifeopo recipere non poftponant, 
& infra menfem alium fuper hoc decanis 
fuis faciant certam fidem ; alioquin pro an- 
no illo foranei reputentur. ' 

Item , excommunicamus omnes qui illi- 
centiati ab alienis epifeopis, feti a nobis, fe 
fecerint ad tonfuram clericalem & alios or- 
dines promoveri. 

Item , & illos qui per faltum in facris or- 
dinibus fuerint promoti : inhibentes decanis 
noftris, ne tales ponant in fuccurfibus defer- 
viendis, nec abarchidiaconis in poffeflionem 
corporalem admittantur, licet a patronis prst- 
fentati , nifi cum eis fuper hoc a nobis fuerit 
difpenfatum. 

Item , inhibemus ne parochialis ccclefia 
conferatur alicui , qui vicefimum quintum 
annum non attigerit, quoniam talis collatio 
* nulla eftipfo jure. 

Refignationes curarum fiant in manus c- 
pi fcopi , & alias non valeant. 

Item , praecipimus quod prefbyteri paro- 
chiales & capellani perpetui in ecclcfiis & 
capellartiis fuis cohtinue perfonaiiter refi- 
deant, fpatio duorum menfium,tam pro 1 
diebus continuis , quam interpolatis , nume- 
rando pro abfentia a didis ecclefiis & capcl- 
laniis , eis dumtaxat induito ; alioquin fora- 
nei cenfeantur , & fuarum ecddiarum 6c ca- 
pelianiarum frudus nobis & locorum archi- 
diaconis applicentur. 

De extremi unitione. 

Cum reverentia, aqua benedida & cruce 
praecedentibus, per facerdotem deferatur o- 
lemn facrum ad infirmos, & diligenter di- 
cantur feptem pfalmi, letania & orationes 
ad hoc inftitutz. Ille autem qui inungit, in- 
ungendo reverenter & diftinde proferat haec 
verba ad oculos : Per iftam unitionem & futim' 
f Anctum & pitjjimaiftmifericordiam , indulgeat 
tibi Deus quicqutdfieli<pui(ltper vifum ; ad au- 
res fer auditum ; ad nares per odoratum ; ad 
os per gufium ; ad manus per tactum ; ad pe- 
des per grejfum , femper repetendo Per ijtam 
unctionem, ut fupra. 

Manus facerdotis deforis inungantur ; ma- 
nus autem aliorum deintus. 

Ad facramentum extremx undionis fxpe 
prefbyteri moneant fubditos fuos indifferen- 
ter a xiv. annis & fupra , ut Anguli , cum 
ncceffe fuerit , inungantur s nec pauperes pro 
egeftate fe excufent. Si non poteft infirmus 
habere multitudinem candelarum , vel in- 
dumenta linea , quz cum reverentia in hoc 
facramento exhiberi folent , ^ec propter hoc 
dimittat facerdos inungere , fed fufficiat can- 
dela una. 

Inundi vero cum ftupa diligenter in locis 
inandis extergantur , & ftupa: comburantur, 

Vt$.fcript. & men, ampl. Cotlett. Tom. VII. 


MERACENSIS. 1 3 o5 

& cinis in facro loco ponatur : docentes fa- 
cerdotes, quod hoc facramentum licite ite- 
rari poteft in qualibet gravi & periculofa in- 
firmitate. 

Iftud facramentum utile eft ad tria, qu£ 
notantur his verfibus : ^ 

Ungor in extremis , ut fiat gratia major $ 

Et morbus levior , & meapoena minor.. 

Sufcepturi quodeumque aeramentum , 
prius confcientia mundentur : honor & re* 
verentia a prefbytcris , clericis & laicis facra<- 
mentis fupradidis omnibus impendantur. 

£ De tlericis. ] 

Clerici tonfuram rotundam & Competen- 
tem habeant, & eam (altem fepties in anno 
radi faciant , veftibufque honeftis utantur in 
forma & c^jore & pretio honeftatem decen- 
tibus clericalem. Veftibus regulatis & parti- 
tis fub poena fententix lata: non utantur , nifi 
fuper hoc a nobis fuerint difpenfati. Deaura- 
tis frenis , pcdoralibus , & calcaribus non u- 
tantur. 

Clerici autem in facti* ordinibus confti- 
tuti , prxeipue diaconi & prefbyteri , clau- 
fum ferant indumehtum & honeftum ; & fi 
fecus fecerint , ipfos in decem folidos Turo- 
^ nenfes, totiens quotiens contravenerint, te- 
neri volumus , noftram jurifHidioncm exer- 
centi & locorum archidiaconis applicandos. 

Statuimus fimiliter , quod prefbyteri cura- 
ti civitatis & dioecefis Cameracenfis , pileos 
publice in capitibus fuis deferant , ut ab aliis 
facerdotibus dinofeantur. ■ 

Clerici in facris promoti , epiftolam & e- 
vangclium in vefte eccleGaftica cantent five 
legant , nec fe immifeeant officiis artificiofis, 
feu mfhifteriis faccularibus , nec turpibus, il-* 
licitis & prohibitis quxftibus , & negotiis fi- 
milibus > videlicet ne fint campfores , taber» 

} narii , carnifices , nec proxeneta: *, qui vulga- * m f. 
riter dicuntur curtiers vel ampliers in curia "“*• 
laicali , vel hujufmodi , qua: fine peccato vel 
fcandalo modernis temporibus non exercen- 
tur i a quibus negociationibus vel quzftibus 
nifi poft tertiam monitionem , quam eis a lo- 
corum prefbytero fieri prxcipimus,omnin6 
deftiterint , eos in talibus , vel etiam in vefte 
fle habitu non clericali , ecclefia non defen- 
det. 

Diftri&e praecipiendo inhibemus, ne ali- 
qui prefbyteri , tam curati quam alii , in do- ' 
mibus fuis feminas habeant, exceptis dum- 
taxat matre , amita , forore ; cum quibas, feu 
pro quibus nullas fecum habeant pediflequas, 
de quibus finiftra poffit fufpicio fuboriri. Nec 
invitent parochianos fuos cum uxoribus eo- 
rum fecum ad prandium i nec invitati ad 
prandium vel coenam, ad eorum declinent 
hofpitia prefbyteri , ubi poCTet aliqua fuper 
hoc infamia aut fcandalum fuboriri. 

Non divertant etiam ad tabernas, nec in- 
tet fcurnarias fedeant , nec domunculas fre* 

* GGggg 


Digitized by 


Google 



1307 STATUTA S 

quentent , quae famae vocantur ; ncc inter- A 
fint ludibriorum fpedaculis , joculatoribus & 
choreis , nec talia in ecclefiis & cimitcriis fie- 
ri aut exerceri permittant ; ecclefiafque. fre- 
quentent ptaecipue diebus Dominicis & 
feftivis eas frequentare , & in eis , prout eis 
cft datum defuper , cantare & legere non 
poftponant. 

Prclbytcri capellani in domibus loco- 
rum beneficiorum fuorum moram trahant, 

& eas retineant competenter 5 alioquin de- 
cani de bonis beneficiorum , five vacent , five 
non , eas competenter faciant retineri , & fe- 
mel in anno defedus hujufmodi inveftigent. 

Item , prelbyteri decimas a laicis non , nifi ® 
de noftra licentia , recipiant ; necgrangias, 
feu terras alienas , aut bona ad ccnfam feu 
firmam recipiant , cum id fpe^s negotia- 
tionis exiftac. • 

Item , ftatuimus quod ubicumque a prae- 
fidentibus juftitiar faecularis certa pcena pe- 
cuniaria ftatuitur contra laicos excedentes , 
clerici pro fimilibus exceflibus eadem poena , 

& ultra in duobus folidis teneantur ; & alias , 
fecundum conditionem delinquentis & per- 
fona? , cui injuria inferetur , ad qualitatem & q 
quantitatem delidi punientur, prout officia’- 
lis Cameracenfis , aut decanus loci in quo 
delinquentes moram trahunt , de hoc duxe- 
rint decernendum. 

Item , decanis praedidis noftram commit- 
timus poteftatem , ut ubi inter laicos fupet 
inimicitiis treugae datat fuerint , compellant 
per cenfuram ecclefiafticam ,& invocando, 
fi necefie fuerit , auxilium brachii faecularis, 
clericos de parentela , & quorum intereft , ' 
ad confenticndum didis treugis , dandum & 
tenendum eafdeni. * 

Item, excommunicamus omnes prelbytc- 
ros & clericos in facris ordinibus conftitu- D 
tos , qui bragentias intrabunt faecularium do- 
minorum , & eos qui jam intraverunt eaf- 
detn , nifi infra rnenfem exeant ab eifdem > 
qui & fi per rnenfem in fe fuftinuerint ex- 
communicationis fententiam antedidam,ex 
tunc pro illo anno beneficiorum fuorum ec- 
defiafticorum frudibus fint privati. 

Item , praecipimus quod in monafteriis & 
prioratibus monachorum , debitus perfona- 
rum numerus obfervetun&fihocomiflum 
fuerit , praefidentes ad quos pertinet , poena 
canonica puniemus. £ 

Item, ftatuimus quod nulla perfona rcli- 
giofa , fola extra monafterium , in cuttibus 
commoretur. 

Item , ftatuimus ut omnes prclbytcri no- 
bis fubjcdi , propter culpam fuam excommu- 
nicari , durante excommunicatione ipfa, fuo- 
rum beneficiorum eccleftafticorum frudus 
amittant , & nobis & locorum archidiaconis 
applicentur. 

Item , quia intelleximus quod plures fa- 
cerdotes furtive ecclefias parochiales in dioe- 


Y NODALIA 1308 

ccfi Cameracenfi funt ingrefti , abfque eo 
quod a nobis, vel vices noftras gerente, feu 
praedecefloribus noftris curam receperint eo- 
rumdem : item , aliqui per archidiaconum 
loci, vel audoritate fua non funr miffi in 
pofleffionem ecclefiarum corporalem , quas 
obtinent ; praecipimus quod omnes decani 
Chriftianitatis noftrac dioecefis fiiper his dili- 
genter inquirant , & quos cales invenerint , 
nobis eorum nomina infra rnenfem , poft- 
quam ad eorum notitiam pervenerint , refe- 
rant & referibanr. 

Iteni , praecipimus quod prdbytcri paro- 
chiales, vel eorum vices exercentes, diebus 
dominicis & feftivis folemnitatibns , praece- 
dente campanarum pullatione , .divinum of- 
ficium cantent folemniter die ac node. Item, 

& quod finguUs diebus dominicis pro folem- 
nitate diei intra ecdefiam , & qualibet feria 
fecunda pro animabus in cimiterio ante mif- 
fam cum ciero & populo eis fubditis , prout 
confuetum cft, procefGonaliter incedant , di- * 

cendo diebusDominicis unum refponforium 
de Trinitate, & fi fitfcftum, de fando cujus 
feftum evenerit. Feria autem fecunda Mi/e- 
rere mei Deus & De profundis , cum omnibus 
aliis eonfuetudinibus. Si vero feria fecunda 
tempus nocivum vel aliud hujufmodi [ aut ] 
cimiterium interdidum fuerit , fiat proceftio 
intra ecdefiam i & fi feftum folemne eadem 
feria evenerit, fiat proceftio die immediate 
fcquenti. 

Item , capellani perpetui in parochiis in 
quibus capellaniae liisr confidunt , reliden- 
dam corporalem faciant , & cum curatis lo- ^ 
eorum in ecclefiis parochialibus vefperis & 
matutinis miliis diebus Dominicis & fefti- 
vis interfint, fecundum confcientiam a Deo 
fibi collatam cantando & legendo. 

Nomina autem rebellium prelbyteri fen 
decani nobis vel officiali noftro nunpient vel 
referibant. 

Item , prohibemus «e laici uni cum cle- 
ricis in choro feu in ca JvMlo interefle prarfu- 
mant , dum ibidem d tv*j celebrantur , nifi 
nobiles exfiftant , & tzi c^qui ibidem confuc- 
verunt prclbyteros in divinis adjuvare. 

De reverentia , jurifdittiene & libertate eccle- 
fiarum , cimitermum dr ferfitnarum 
ecclefiafiicarum. 

Inhibemus ne in cimiteriis& ecclefiis pla- 
cita faecularis teneantur , ncc exerceantur lu- 
di joculatorum & hiftrionum , forum rerum 
venalium , bannaque feu edida juftiti* fae- 
cularis proclamentur. 

Interdidi & excommunicati in ecclefiis, 
dum prxdicatur, interefle ibidem poliunt» 
fed praedicatione finita , incontinenti rece- 
dant. 

Item, principimus prclbyteris parochiali- 
bus & capcllanis, quatenus divinis officiis in 
eorum ecclefiis & capellis celebratis , tam 


Digitized by LjOOQie 


1309 ECCLESIAE CA 

ante prandium quam poft,ccclcfias & capel-'. 
las luas claudant , & claufas ac mundas te- 
neant, nili caufa honefta, & inevitabilis ra- 
tio popofeerit aperiri. 

Item , ftatuimus , quod in parochiis, in qui- 
bus oves vel arietes nutriri contingat , cura- 
tis eorumdem & patronis decimat lanarum 
& vellerum pro rata temporis folvantur, non 
obftantibus confuetudinibus & ftatuto con- 
trariis quibufeumque: fraudem vel dolum in 
cis perpetrantes , excommunicamus ; a qua 
excommunicatione , nifi per pos aut officia- 
lem noftrum dumtaxat , non poffiint abfolvi. 

Item, ftatuimus, ut quicumque poffcffio- 
nes clericorum invadunt injufte& bona mo- 
bilia ipforum rapiunt , nili infra quinque 
dies , poft prxfumptionem hujufmodi , ea ef- 
ficaciter rdlituerint cum integra fatisfadio- 
ne parati , & nobis condigna emenda , ex 
tunc ipfos, ipfo fa&o , excommunicamus. 

Item , ftatuimus , ut nullus laicus excepto 
domino & patrono loci , nifi reliquerit ec- 
clefiz duos folidos annui reditus, in eccle- 
fia (epcliatur. 

Item , ftatuimus, quod ubicumque obli- 
dentur eccicfix vel cimiteria adverfus eos 
qui ibidem refugii caufa fugiunr , ita quod 
non poffit acceffus haberi pro deferente vi- 
tz neccflaria ad eofdem , moneantur per lo- 
corurh prelbyteros obfeffores , ut recedant, 
& ab obfeffione defiftant, & eos libere ire 
. permittant , alioquin ceffetur a divinis , & 
obfeffores , ipfo fado , ex tunc excommuni- 
camus , & propter prxfentiam hujufmodi ad 
ccclefiam confugientium , etiamfi majori ex- 
communicatione innodati fuerint , prelby- 
teri ibidem celebrare non omittant. 

Item, ftatuimustit quicumque maleficium 
perpetrat in>cimircrio vel in ccclefia , per 
quod atrociter fanguis effundatur in ipfis ec- 
clcfia velcimiterio , ad x. libras Parifienfes 
nobis propaga reconciliationis teneatur, &* 
fi di&as x. libras non poffit folvere , id quod 
non poterit , parochiani loci teneantur fol- 
vere. 

Item , intelleximus quod quidam prx- 
lati , prcfbyteri , & beneficiati calices , libros 
& alia ornamenta (eu utenfilia ecclefiarum 
beneficiorum fuorum pro debitis fuis debi- 
toribus fuis obligare prxfumunt dc fa&o , li- 
cet de jure talis obligatio non valeat, pro- 
pter quod divinorum celebratio impeditur , 
in animarum fuarum periculum , ecclefia- 
rum & beneficiorum fuorum praejudicium & 
gravamen , & in fcandalum plurimorum : 
•quare decanis noftris mandamus, quatenus 
inhibeant ipfis fub poena fufpcnfionis , ne 
quis eorum calices , libros & ornamenta feu 
utenfilia ecclefiarum , cx caufa prxdi&a de 
fado accipere prxfumar. 

Denuntiamus infuper obligationes tales , 
fiquidem de calicibus facris, & ornamentis 
feu utenfilibus prxdi&is de fa&o fieri conti- 

Vet. Script. &Mon. ampl. Cotlett .Tom . VI l. 


MERACENSIS. • 431® • 

l gerit , non valere i & nihilominus talia fa* 
cientes feu attentantes efle graviter punien- 
dos. 

Cum per juftitiam laicalem cxceflus pu- 
niri non debeant clericorum , nec ab eis le- 
vari emenda de eifdcm , cum haec adfblos 
judices ccclefiafticos , non fxcularcs, perti- 
nere nofcantur : Nos juxta tenorem provin- 
cialis concilii, & tam temporali quam noftra 
au&oritatc monemus omnes & fingulos no* 
ftrx diocefis & civitatis Cameraccnfis , jufti- 
tiam fxcularem exercentes , ne pro prxdi&is, 
feu occafione eorumdem levent aliquid de 
bonis hujufmodi, nec exquirant vel exigant 
quoquomodo 5 & fi fecus fecerint , ipfos ex- 
communicationis fententia audorirate no- 
ftra innodamus. 

Cum nonnulli ram clerici quam laicino- 
ftrx diocefis & civitatis Cameracenfis , con- 
fpirationem , focictatcm , caritatem , confra- 
ternitatem , & communitatem fecerint , ut 
intelleximus , aut facere nitantur , quod fi 
aliquis de fua focietare, caritate, confratcr- 
nitate vel communitate feu de fuis fubditis 
aut dc fuo territorio conveniatur in foro ec- 
clcfiaftico, aut contra eum procedatur, etiam 
in cafuinquo poterit de jure vel de corrfue- 
tudine ibidem convgniri, quocfnon ad fum- 
tus Communes eorum defendantur, propter 
quod intqrdida ecclefiaftica non eft dubium 
impediri: nos juxta tenorem didi provincia- 
lis concilii , ac ipfius & noftra autoritate , uC 
prius , monemus omnes & fingulos , tam 
clericos quam laicos , civitatis & diocefis 
prxdidarum , quod fi talia fecerint, ea re- 
vocent infra menfem , & dc cetero dc tali- 
bus abftiueant i nec talia committant & ta- 
libus non utantur ; alioquin . ipfos excom- 
municamus ex tunc ipfo fado. 

Item, praecipimus quod prefbyteri omnia 
bona & reditus tam ad fe quam ad fuas cc- 
clefias pertinentia , m miffaiibus fuis diftin- 
de confcribant* alienata renovent, nec de 
didis bonis quicquam vendere aut alienare 
fine noftra licentia prxfumant , quoniam ta- 
lis venditio alienatio non valerent. 

Item, prxeipimus quod bona immobilia 
de bonis ecclefiarum acquifita, eisecclefiis 
remaneant, nec ea quilquam filiis naturali- 
bus , nepotibus & confanguineisdare aut affi- 
gnare prxfumant , feu quicquam dc bonis 
ccclcfiafticis acquirere , quod fub aliquo co- 
lore vel mercimonio tranfeat ad velld i & 
quod fecus fadum fuerit decernimus irritum 
& inane. 

Item , ftatuimus quod Cimiteria in qui- 
bus cxcommunicatorum corpora fepcliri 
contigerit per prxfumtionem propinquo- 
rum eorumdem , vel alias contra cocle- 
fiafticum interdidum, reconcilientur per ap- 
pofitionem aquxab epifeopo benedidx,fi- 
cut in deliberationibus & reconciliationibus 
ecdctiarum vel cimitcriorum fieri confuevit. 

GGggg ij 


Digitized by LjOOQ LC 



i 3 n. STATUTA : 

Item, fi qui in cimiteVio fcienter xdifica- . 
veiiqc, a prcfbyrcris excommunicentur. 

Curati -parochiales fuos parochianos hor- 
tentur prxeipue in principio fuarum infir- 
mitatum , ut copfitcamur fuo curato via- 
ticum de confilio ejus recipiant, ac fua te- 
fta menta conficiant , debita ac forefada fa- 
ciendo foivi , 4c r quxdam piis locis erogari. 

Item, ftatuimusut nullus exeeutor intro- 
mittat fe de bonis exeeutionis ultimae vo- 
luntatis cujufvis defundi, feu fe immifeeat 
eifdemiOifi prius fada littera in praefentia plu- 
rimorum , dednventariis bonorum defun- 
di , qua: videlicet quanta & qualia fint : con- 
ti a facientes ad poenam condignam nobis 
■fol vendam teneri volumus. 

Item , ftatuimus quod exeeutores tefta- 
mentorum fuper legatis & aliis ex parte de- 
fundi. in caufam tradi , fi in dolo , vel in 
Culpa lapfi inveniantur manifefte; de fuo, 
non de bonis exeeutionis adverfario litis ex- 
penfis refundere teneantur. 

Concedimus prelbyteris ,' parochianis & 
■capeljanis perpetuis , qui in folo ecclefix 
vel capellanix fu* de bonis undecumque ac- 
quifitis, nova a:dificia conftruxerint, quod 
pro.modo valoris medietatis xdificiorum 
prs)edidorum*poffint fuas ultimas voluntates i 
ordinare , & quod ipfe ardificia ufquc ad va- 
gorem prxdidum valeant obligare atftima- 
tione valoris hujufmodi tempore mortis 
corumdem fuper hoc fecjendi. 

Item , cum plurcs plura bona ad diverfas 
pecuniarum fummasex teftamento fidelium 
datas , concedas & legatas ad opus capella- 
niariim feu beneficiorum eCclefiafticorum m- 
ftruendorum , & emolumenta quae provenc* 
runtex illis,, fibi tenerg prxfumfcrint & prx- " 
fumunt : prxppimus quod prclbyteri tales 
& eorum nomina nobis nominent, & reve- 
lent feu officiali noftro , qui per ocnfuram - 
cos compellat ecclcfiafticam , fi neeclTc fue- ^ 
rit, ad reftitutionem omnium predidoruni, 
ut in ufus ad quos deputata & ordinata funt, 
convertantur. 

Item , praecipimus ut prclbyteri tcftamep- 
ta fua non per laicos, fed faltemin prarfen- 
tia alicujus prclbyteri ordinent fub tcftimo- 
nio competenti , nili neccffitas ad hoc arc- 
tet aliter eos; & infuper, ut laici.teftamen- 
ta fua fine fui praefentia faccrdotis , fi prae- 
feinia ipfius commode haberi poflit, fecere 
non praefumant. Quos laicos , & alios fub- 
diros fuos.prefbyteri admoneant , ut tefta- 
menta fua , difni adhuc funt compotes & 
mentium Sc corporum , condere non omit- 
tant, & ad faciendas clcemofynas tam fa- 
bricas Cameracenfis,quam ecclefiis propriis 
-&■ pauperibus , eos precibus & monitis indu- 
cant. 

Item , ftatuimusut quilibet pro falute tni- 
mae fuae de rebus fibi debitis , caufa fu* ul- 
tim* voluntatis , vel alias difponcre valeat 


iYNODALIA !3i2 

i libere & quiete. In omnes qui ctfntra hujufi 
modi reftamentum fecerint , aut venerint di- 
rede vel indirede , tacite vel exprefle, clam 
vel palam, vel ne hxc fiant cenfilium & au. 
vilium praebuerint vel favorem , in his feri- 
ptis excommunicationis fentcnria profere- 
tur. 

Item , ftatuimus quod finguli prclbyteri 
in fuis parochiis moneant audoritate fyno- 
dali publice , in facie ecclefiarum fuarum , 
omnes qui teftamentum & difpofitiones & 
ultimas voluntates defundi receperint cxc- 
quendum , ut infra annum , fi commode 
$ poflit fieri , didas exeeutiones perficiant & 
compleant de confilio proprii faccrdotis», 
alioquin eos excommunicationis fententia 
innodamus. 

De exequm mortuorum . 

Statuimus ut fi curati ecclefiaftici dece- 
dant intra feftum nativitatis S. Johannis Ba- 
qstiftx , & feftum Magdclen* , frudus matu- 
ros feparatos a folo fuos faciant. 

Item , fi terris ecclefix ab ipfis excultis » 
decedant intet dida fcfta , volumus ut fum- 
tus culturx earum reddantur mandato eo- 
rumdem ; refiduum vero fruduum ecclefix, 

\ cedant nobis & archidiacono loci , falvo 
femper fervitio ecclefix. Si inter fefta beatx 
Marix Magdalenx & Purificationis B. Mari* 
Virginis deceflerint , omnes frudus pro tem- 
pore fequenti cedant , ut fupra ; ita quod . 
pro rata perceptorum & percipiendorum 
fruduum , ad defervienduqa ecclefix , ufque 
ad fcquenS feftum nativitatis B. Johannis 
Baptiftx , quxlibet pars pariem feu portio- 
tem eam tangentem apponat. Si autem in- 
ter feftum Purificatipnis & feftum nativita- 
' tis*S. Johannis Baptiftx deceflerint, omnes 
. frudus faciant fuos , ita quod de illis defer- 
viatur ecclefix per confilium decani loci. 

* Quod quidem ftatutum & alia de materia 
hujufmodi facientia mentionem , ad capcl- 
lanos feu capellanias volumus extendi. 

Item , ftatuimus quod nullus prefbyter fu- 
nus alienx parochi* defundi fepelire prxfu- 
mat. Quod fi fecus fecerit , & offa defundi 
& omne emolumentum , quod occafione 
fcpulturx rec^pifle cognofcetur , reftituerc 
proprio curato tenebitur ; & nihilominus 
eum graviter puniemus, nifi defundus fal- 
vo jure parochiali ibidem elegerit fcpultu- 
ram , aut fi fuerit de longinquis partibus 
peregrinus. 

1 Diftride prxeipimus ut prcfbytoris & ca- 
pellanis defundis camapanx pulfcntur fo- 
lemniter & divinum officium celebretur ; 
quod in craflino oda varum pafchx celebre- 
tur in omnibus ecclefiis parochialibus anni- 
verfarium omnium confratrum ecclefix B. 
Marix Cameracenfis. 

Item , ftatuimus quod facerdotcs audito 
obitu fuorum patochianorum , abfolvant eos 


Digitized by LjOOQie 


1^13 ECCLESIA CAM ERACENSIS. 1314 

cum pfalmo De profundis Sc collcda i poft- A nia teneatur, pro ut idem eligendi fcucledi 
modum dicant vigilias, & alia qux defun- duxerim ordinandum. 


•dis debentur >& hoc quando ipfi parochia- 
nt excommunicari non deceffcrint , aut (i 
cxcommuicatorum copiam, non potuerint 
habere , per fuos curatos in forma ccclefix 
abfoluti , fed figna pqenitentix tantum ap- 
paruerint in eis pro abfolutionc impetran- 
da , etiam ad excommunicaram eumdum. 

Corpora defundorum de node in domi- 
bps cuftodiantur > fed fi adecclefiam defe- 
rantur, omnibus exclufis, odia claudantur. 

Ufurarii nifi deufuris, & excommunica- 
ri , nifi pro quo excommunicat! fuerint fa- g 
tisfecerint nobis , & parci adverfx , falcem 
per cautionem competentem , ab eis vel eo- 
tnm heredibus receptam ,per prribyterum 
loci fi fatisfaciendum fuerit 5 fi vero non fa- 
tisfaciendum fuerit , per receptura de dan- 
do mandato ccclefix juramentum , nulla- 
tenus abfolvantur , nec tradantur ecclefia- 
fticx fepulturx fi decedant. Volumus au- 
tem ut infra menfem , cum accepta fuerit , 
per ipfum curatum nobis hujufmodi Cautio 
remittatur. 


Item , (latuimus quod capcllAni perpetui ^ 
(aeramentum a curatis locorum fuorum in ^ 
Infirmitatibus fiiis eucharifliam accipiant 5 
Sc fi decedanr , in capellis fuis fepeliantur , 
nifi ex devotione , falvo jute parochktli, alibi 
elegerint fepeliri. 

Item , ftatuimus ut nullus fuftinens ex cul- 
pa excommunicationem per andum & diem, 
latam in ipfum , audoritate noftra quacum- 
que per prefbyterum abfolvatur , in morte 
non tradatur ecckfiafticx fepultnrx ; alio- 
quin contra faciens noverit fe fufpenfum. 

Quia nonnulli terras parochix , ecclefia- 
rum Sc capellaniarum fub meliorationd^f 
cenfam recipere formidant a redoribus & 
capcjlanjs eorumdem , pro eo quod , fiip- 
fos remores Sccapclianos ante terminum cen- 
fx decedere &*refignare contingat, eorum 
fucceflbres didam cenfam Sc tonventiones 
fuper eis fadas retradare poliunt , fi velint , 

& penitus annullare. Item, quodcenfuarius, 
melioratione didarum terrarum , fi quam 
fecerit , eft ea omnino defraudatus , propter 
*quod plures terrx beneficiorum ecclefiafti- 
corum quotidie pejorantur. Idcirco (latui- 
mus quod fi quis prefbyter & capellanus ter- 
ras fui beneficii in parte vel in toto alicui 
ad cenfam concefferit , ipfeque ccnfuarius 
eas per fuaminduftriam, laborem & expen- 
fam melioraverit , ac ipfum concedentem 
ante terminum cenfx decedere ac refignare 
contingat, fucceffor ipfius decedentis vel rc- 
fignantis conventiones a fuo prxdeceffore 
cum dido cenfuario fuper dida caufa habi- 
tas , tenere & adimplere , ac ipfam melio- 
rationem ad decretum proborum , ab ipfis 
fuccefforibus & cenfuario eligendorum, ei- 
dem ccnfatori reddere Sc reftitucre ante om- 


De vigiliis & altis jejuniis totius anni. 

Dies immediate prxccdentes feftivitates 
jejunia habentes vocantur vigilix , quia an- 
tiquitus mariti cum uxoribus & filiabus fuis 
ad ccclefiam illis diebus conveniebant , Sc 
ibi cum cereis & luminaribus per totam no- 
dem, vigilabant ; & quia contingebat in his 
vigiliis corrumpi virgines , & ad multa ma- 
leficia exercenda majorem opportunitatem 
haberi, ideo vigilix & jejunia funt tranfiata, 
& illa jejunia adhuc vigilix nuncupantur , 
antiquum morem , Sc non-nomen, variando. 

Sunt autem xt. vigilix lingulis annis in 
tliaecefi Cameracenfi , ab univerfis xratem 
habentibus jejunandx } fcilicet Afcenfio.Pen- 
tccoftcs , nativitas B. Johannis Baptiflx , Pe- 
tri Sc Pauli apoflolorum , Laurentii marty- 
ris , affumtio B. Marix , Matthxi apoftoli , Si- 
monis &Judx apoflolorum. Omnium San- 
dorum , Andrcx apoftoli , nativitas Domini. 

Si vigilix Dominicis diebus evenerint , 
(abbatis prxcedentibus jejunantur. 

Item , tenentur jejunare in die S. Marci 
evangeliftx, fi dominica non fuerit > fi vero 
dominica fuerit , feria i i. fequenti , nifi aliud 
obii flat , ut habetur capitulo fequenti de 
feftis. 

Item, tenentur jejunare feria n. feriam. 
& feria tv. ante afcenfionem Domini. 

Item , teneantur jejunare jejunia tv. tem- 
porum , quorum primum eft feria tv. feria 
vi. & fabbato inter Pcntecoften St Trinita- 
tem , & fit in xftate , qux eft fervida , ut fi- 
mus ferventes in caritate. Secundum jeju- 
nium quatuor temporum fit feria iv. feria 
0 vi. & fabbato poft exaltationem S. Crucis Sc 
fit in autumno , in quo tempore eft fruduo- 
fum , ut in nobis proveniant & abundent 
bonorum operum frudus. Tertium jejunium 
quatuor temporum fit feria iv. feria vi. & 
fabbato poft feftum Lucix Sc Autberti , Sc fit 
in hieme , in quo cadunt folia & moriuntur 
herbx, ut in nobis defluant vitia & morian- 
tur. Quartum jejunium quatuor temporum 
fit feria iv. Sc feria vi. Sc fabbato poft diem 
Cinerum, Sc fit in vere, in quo omnia virent, 
ut in nobis vireant opeta virtutum , fine qui- 
g bus nihil eft perfedum. 

Fiunt aptem hxc jejunia per dies prxfa- 
tos, quia magis pcenitentiales quam alii dies 
hebdomadx ab ecclefia denotantur. Et tres 
funt dies, ut quicquid corde, ore & operd 
contra unum in fubftantia Sc trinum in per- 
fonis deliquimus > per hxc jejunia quatuor 
temporum his tribus diebus expiemus. Qnan- 
do A. E. F. G. funt litterae dominicalcs, je- 
junium quadragefimx ance nativitatem Do- 
mini incipit vi. idus Novembris. Supereft 
hujusmodi quadragefima , Sc a religiofis jc* 
junatur. Item , omnes xtatem habentes te- 

GGggg iij 


« 


Oigitized by 


Google 


* 3 1'5 STATUTA SYNODALIA 1316 

nentur jejunare ex praecepto ecclcfiae qua- A poft quuft modo ; fi autem Dominica in Ra- 
'dragefima ante pafcha. mis palmarum vel deinceps , ufque ad diem 

pafchae evenerit , fiat feria vi. ante Ramos 
Defeftts. palmarum. Ifem,fi afcenfio Domini & inven- 

Praecipimus majora fefta ab omnibusflrb- tio S. Crucis eodem die occurrant, officium 

ditis noftris diligenter obfervari ; in quibus fefti S. Crucis fiat feria vi, fcquenti , fed non 

non debent nec polfunrpreiby teri liceociarc ferietur. Si feftum B. Andrear apoftoli do- 

“fubditos fuos pro accomodatione carruca- minica prima adventus Domini evenerit , 

tum , vel equorum vel animalium ad haec fiat feria n. fcquenti , & non ferietur , & vi- 

deputatorum pro fcvel pro aliis quibufeum* gilia five jejunium fiat fabbato praecedenti , 

•que, videlicet omni die Dominica , in cir- & feftum B. Eligii feriam, fequenti imme- 

'cumcifione Domini , in epiphania Domini, diate. 

in purificatione B- MakiJe , in annuntiatione Si feftum Purificationis in Dominica fep- 
Dominica ; in parafceve autem per totum tuagefimae evenerit , ibidem ferietur & ce- 

divinum officium , in dic pafchae, feria n. B lebretur & fiat fabbato praecedenti ; & fi Fe- 

in pafcha , in die Philippi & Jacobi , in in- ftum B. Agnetis in feptuagefima evenerit , 


'ventione S. Crucis, in afccnfione Domini , 
m die Pentecoftes , feria n. fequenti, indic 
fan&ae Trinitatis , in die S. Sacramenti , in^ 
-nativitate S. Johannb Baptiftse , in paffione 
Petri & Pauli apoftolorum , in die Magda- 
lenes, in die Jacobi apoftoli & Chriftopho- 
ri , in die Laurentii , in die aflfumtionis S. 
Marle Virginis , in die Bartholomaei apofto- 
li , in die nativitatis B. Marial Virginis, in 
exaltatione S. Crucis , in die Matthaei apo- 
•ftoli , in die Michaelis Archangeli , in die Si- 
monis &Judae , in dieOmoium Santtorum, ^ 
in dic Martini epifeopi hyemalis , in die Ca- 
therinje virginis , in die S.Andreae apoftoli, 
m die Nicolai hyemalis , in die Thomae apo- 
ftoli , in die nativitatis Domini , in dic Ste- 
phani prothomarryris, in die Johannis evan- 
* gelift* , in die patroni ecclefix , & indic de- 
dicationis. 

Fella autem fequentia vocamus minora, 
in quibus licet arare &. carrucare, videlicet 
in converfione S. Pauli, in cathedraS. Pe- 
tri , in die S. Lucae cvangeliftae, in die S.Ni- 
cafii , in die fandiorum Innocentium feria d 
ni. & feria iv. in Pafcha & Pentecofte. 

Statuimus autem quod fi feftum annun- 
tiationis Dominicae fabbato in Ramis pal- 
marum occurrerit, ibidem ferietur & cele- 
bretur, fed ultimae vefperae fient de tempore, 

& memoria tantum fiet de S. Maria peran- 
tiphonam , verfum & colle&am. Si v*ro do- 
minica in Ramis palmarum vel deinceps uf- 
quCad diem pafchae evenerit, ferietur & ce- 
lebretur feria m. poft quaft modo , nili fuerit 
annotinum pafcha , quod tunc ufque ad fe- 
riam v. fequentem differetur. , 

Item , feftum Marci cvangeliftae, fi in die E 
pafchae vel deinceps ufque poft odlavas paf- 
clrar occurrerit , ftatuitnus quod ferietur & 
•celebretur feria iv. poft qttaft modo , & fiat 
jejunium cum letania majore, proceffioipfa 
die. Si autem aliqua alia die evenerit, fiat 
feftum cvangeliftae ipfa die Dominica ,& je- 
junium & proceffio cum letania majore fiat 
feria n. feqnenti, quae non ferietur. 

Si feftum B. Ambrofii in hebdomad^ paf- 
chali •evenerit , fiat officium fandi feria m. 


fiat feria vi. praecedenti. Eodem modo fiat 
de aliis fandis, fi necefle fuerit. 

Quinque funt fefta mobilia , videlicet fep- 
tuagefima , quadragefima , pafcha , rogatio- 
nes , & pentecoftes , quae ideo mobilia di- 
cuntur , quia certum locum non habent ia 
calendario, quorum notitia fic habetur. 

Dies pafchae celebratur femper tertia Do- 
minica primae lunationis , quae cft poft no- 
nas Martii , accipiendo lunationes fecundum 
veterem aureum numerum. Dominica deci- 
ma praecedente diem pafchae feptuagefima ce- 
lebratur. Dominica feptima praecedente diem 
pafchae prima dominica quadragefimae five 
dies Brandonum. Dominica fexta fequente . 
diem pafchae dominica in rogationibus ce- • 
lebratuT , & fequenti feria v. eft afcenfio do- 
mini, dominica vm. fequenti diem pafchae 
celebratur dies pentecoftes , intelligcndum 
diem pafchae & alios dies dominicos inclu- 
five. 

^Adventus domini femper in dominica ' * 
jiGpmquiore fefto B. Andre» apoftoli , five 
dominica praecedat five fequatur ; & fi fe- 
ftum apoftoli fit die dominica , eadem die 
incipiant adventus domini , & debet tranf- 
ferri feftum apoftoli ficut fu{>ra didum eft. 

De minoribus f eft is duplicibus. 

Praecipimus ut fefta beatorum apoftolo- 
rum &*evangcliftarum , item SS. confeffo- 
rum Gregorii , Auguftini , Ambrofii epifeo- 
porum & Hieronymi prefbyteri, in fingulis* 
ecclefiis civitatis & dioecefis Cameracenfis , 
fub officio duplici annis fingulis celebrentur, 
fecundum quod in nova conftitutione fum- 
mi Pontificis fuper hoc edita plenius conti- 
netur. 

De indulgentiis. 

Nos omnibus vere poenitentibus & confef- 
fis, qui matrem fuam ccclefiam noftram-Ca- 
mcracenfem devote vifiraverint, quadragin- 
ta dies , quotiens hoc fecerint , de injundis 
fibi poenitentiis mifericorditer relaxamus. 

Item , ftatuimusquod prefbyteri parochia- 
les diligenter exprimant fuisfubditis in facie 


Digitized by ooQie 




1317 ECCLESIA CAMERACENSIS. 131* 

ccdefiarumfuarum,conftitutioncm provin- A cipimus per prefbyteros fcu eorum vjces ge* 
cialem per quam benefadoribus pauperum rentes , in facie ecclefiarnm fuarum faltem 
parochialium fuorum , tam a domino reve- Jemcl in menfe coram populo in lingua ma- 
rendo Rcraenfi archiepifcopo ,quam ab om- Iterna publicari de verbo ad verbum , quam 
nibus ejus fuffraganeis xi. dies indulgentia* inferius duximus apponendam , qux talis eft» 
rum conceduntur , qui dies faciunt furnmam gukumque pro eo quod in reges & princi- 

quadringentorum & odoginca dierum. pes , barones , & nobiles , bdlivos vel qaojli- 
Item , omnibus & fingulis deferentibus fu- bet minijlros eorufn , aut quofeumque dies ex- 

nera , & maxime pauperum , de domibus ad communicationis , fufrenfionis , feu inter dkU 
ecclcfiam , & de ccqlefia ad foflam five cimi- frntentiafuerit promulgata , licentiam alkui de- 

terium » feu qui miflx & iepuUur* eorum derint occidendi , capiendi , feu alias in perfonis . 

intererint , x. dies indulgentiarum audorita- aut bonis fuis tempordtbus vel fuorum gravan- 

te fynodali concedimus. di eos qui tales fententias tulerint , feu &uo- 

Itcm , omnibus & fingulis dedentibus gc- g rumouafione fuerint prolata , vel eafdemfen- 
nua , & dicentibus Pater nofter , dum in mifla tenti as obfervantes , vel taliter excommnni - 

audierint nominare hoc nomen, Jesu, feu catis communicare volentes , nfi licentiam ip- 
hoc nomen , Maria , feu harc verba : Verbum fam de integra revocaverint , aut fi ad bono- 

caro fattum eft , audoricatc pr atdida , x. dies rum captionem procejSum eft , occaftone ipftus ll- 

indulgcntiarum audoritate noftra concedi- centia , nifi bona ipfa infra vui. dierum fpa- 
muSi tium fuerint reftituta , vel fatisfaftio pro ipfis 

Item , (latuimus quod concomitantes de impenfa , in excommunicationis frntentiam in- 

die prefbyterum corpus Chrifti deferentem cidunt ,ipfofa£lo ; eademque fententia fint in- 
eundo x. dies , & redeundo alios x. dies in- nodati omnes qui aufi fuerint praditta fenten- 
dulgentiarum audoritate noftra concedi- tia data uti , vel aliquo pramijforum , ad qua 
mus > concomitantes autem , fi de node , committenda licentiam dari prohibemus , aliai 
indulgentias volumus habere duplicatas. committere fuo motu, gut autem in eadam 
Item, concomitanti prefbyterum eumdem fententia permanferint duorum menftum fpa- 
1 cum facramento extremae undionis infirmo- C tt0 f ex tuHC £ eA n6n p 0 jp lHt > „ t p t fer 

rum , fi de die concomitetur eundo v. dies , c *m frdem abfolutionis beneficium obtinere. Da- 

redeundo v. dies indulgentiarum concedi- tum Lugduni, calendas Novembris , pontifica- 
mus audoritate praedida. Si autem de node tus nofirtannowi: 

taliter concomitati fuerint , eis indulgen- Item , conftitutiones SS. Patris domini Bo- 
tiam concedimus duplicatam. nifacii vm. eodem modo prxcipimusabom- 

Itcm , omnibus vere poenitcnribus Sc con- nibus prcfbyteris parochialibus vel eorum 
f$fiis t qui officio &obfequiisprc(bytcrorum& vices gerentibus, faltem quater ifa anno, in 

capcllanorum intererint , x. dies indulgen- facie ccclcfiarum fuarum in lingua materna 

tiarum concedimus. nunciari & exponi. 

Item , omnibus qui proceffionibus devote 
faciendis diebus dominicis & dic Lunx in- De frdagiis. 

tcrefle voluerim , & aliis diebus in quibus D Quamquam pedagiorum exadiones' tam « 
proccffiones fieri confueverint in ecclcfiis de jure canonico quam civili , regulariter & « 
fuis parochialibus , pro qualibet procefiio- merito fint damnatx : tanto tamen diftric- « 
nccujuflibet diei x. dies indulgentiarum con- tius , nc a b ecclcfiis & perfonis ecclefiafti- « 

cedimus. cis talia exigantur, prohiberi oportet, quan- « 

Item , omnibus vere peenitentibus & con- io , f, fi at , ma jor inde tranfgreffionis reatus « 

feffis , qui ob reverentiam facerdotii , nobis incurritur , * offcnfa evidentior comproba- « 

vel alicui faccrdoti infurgent, totiens quo- tur . Cum igitut ccc lcfix ecdefiafticxque « 

tiens hoc reverenter & devote feperint, x. perfonxad cos ipfarumnon folum jurehu- *« 

dies indulgentiarum concedimus audoritate mano , quin immo & divino , fxcularium per- « 

fynodali. fonarum exadionibus fint jmmunes : confli- <* 

Item, omnibus facerdotibus , qui devote tutiones felicis recordationis Alexandri pa- « 
prxdicationi in capitulo decanorum facien- E psc IV . prxdcceffotis noftri, qui ftatuit cc- « 
dx interfuerint , xx. dies de injundis fibipoe- defias & cc defiafticas perfonas ad pedagia «. 

nitentiis raifericorditer relaxamus. & guidagia penitus non teneri , nec ad exhi- « 

Item , omnibus fubdms noftris vere poe- bendum & folvendum talia pro rebus fuis «• 

nitentibus 5c confems , qui primx miflx no- propriis , quas non caufa negotiandi defc-« « 

vorum (acerdotum interfuerint, & prono- runt,vel deferri faciunt, feu tranfmitti:vo- - 

Ws & pro noftris & ecclcfix noftrx negotiis lentes propter multorum abufum poenx ad- <« 

devote oraverim , xx. dies de injundis fibi miniculo adjuvare ; adjicimus diftridius inhi- - 

poenitentiis mifericordkec relaxamus. bendo contraria confuetudine quorumcum- «• 

De exeeutoribus mandatorum Synodalium. * c l u ® ^^ ccnc ^ a corru P tc l a verius , non « 

oqftante , ut nec collegium , nec univerfitas , ce 

Conftitutionem concilii Lugdunenfis prx- nec aliqua etiam lingularis perfona , cujuf- « 


Digitized by t^ooQie 



* 3 i9 StATUTA S 

’» cumque fit dignitatis , conditionis aut fta- i 
” tus, autprxfatis ecclefiis feu perfonis pro per- 
» fonis ipfis a rebus prxdidis talia exigant v4 
» extorqueant per fe vel per alium , fuo no* 

« mine vel etiam allino , aut eas ad hujufmo- 
»• di perfolvenda compellar. Qui vero con- 
» tra fecerint-, fi perfonx fuerint lingulares, ex- 
>> communicamus. Si autem fuerit collegium 
» vel univerlitas civitatis vel caftri , feu loci 
» alterius cujufcumque ; ipfa civitas , caftrum 
»> vel locus interdidi fententias , iplo fado , in- 
» currant , nec ab excommunicatione hujuf- 
» modi abfolutionem vel interdidi relaxatio- 
» nem obtineant , donec exada plenarie re- 
» ftituerint , & de tranfgreffione fatisfecerint ^ 
» Competenter. 

Item ali a de impedientibus )urifdittionem 
eulefutfticam. 

» Quoniam , ut intelleximus , quorumdam 
» juftitiariorum, ballivorum , judicumvc fxcu- 
’» larium ac temporalium dominorum in qui- 
» bufdam partibus prxfumtuofa temeritas lic 
» excrevit , ut terris eorum live diftridibus 
»> litteras apoftolicas impetrantes , vel ad ju- 
» dices ordinarios ecclefiafticos recurrentes 
»> fuper caulis, negotiis feu quxftionibus qux 
» ratione perfonarum aut rerum de jure vel ^ 
>> de antiqua confuetudine ad forum eccle- 
» fiafticum pertinent , obtinere non polfunt 
»* in eifdem per eofdem ordinarios judices , 

»> vel per apoftolicas litter&s juftidx comple- 
» mentum ; quin potius fuper illis retrahe- 
» re ad judicium fxculare , vel alite caufa , 

» feu quxftione deliftere compelluntur : nos 
» juftitiam noftram & noftrx fponfx neglige- 
» re nolentes , qui alios in fua juftitia confo- 
» vernus obtinere , ftatuimus ne quis impe- 
»» tratores litterarum noftrarum , vel alios in 
» foro ecclefiaftico litigantes, feu litigare vo- 1 
»» lentes, live ambx partes hoc voluerint , live 
» una , adoris videlicet , aut rei , fuper caulis 
» qux ad forum eccleliafticum folum fpedant, 

» vel etiam foliusadoris, in illis quae ad utrum- 
« que forum ratione perfonarum , negotio- 
” rum vel rerum de jure vel de antiqua con- 
” fuetudine pertinere nofcantur , per fe vel per 
” alium ad defiftendum , vel in foro fxculati 
*» de quaeftionibus hujufmodi litigantium , per 
” eorumdem judicum eccleliafticorum , vel 
” impetrantium , aut litigantium , feu volen- 
” tium litigare , aut propinquorum , nec non ^ 
” ipfarum rerum illorum , aut ecclefiarum fua- 
** rum captieon , modifve aliis quibufeum- 
M que compellat , feu compelli faciat vel pro* 

” curet ; nec per fe aliofve impediat , quomi- 
” nus coram judicibus ecclefiafticis delegatis 
” feu ordinariis querelantcs, dc caulis qux, ut 
“ prxmiflum eft , ad cognitionem pertinent 
” eorumdem , poffint libere obtinere juftitiam, 
v nec ad prxdida facienda det conGlium , au- 
” xiliumvel favorem. Si quis vero contra prx- 
” fumferit, excommunicationi fe , ipfo fado, 

” noverit fubjacere; aqua nili caufa tam ju- 


Y NODALIA 1320 

i dici , cujus cognitio fuerit impedita, vel ju- * 
-rifdidio ufurpata, quam parti, qux & tur- « 
bata in profecutione fui juris fuerit ,de jufti- .« 
tia damnis & expenfis & intereffe prius per « 
eumdem integre fuerit fatisfadum , nulla* « 
tenus abfolvatur. « 

Conflitutio. 

Clericis laicos infeftos oppido tradit an- « 
tiquitas , quod prxfentium experimenta tem- « 
porum manifefte declarant , dum fuis lini- « 
bus non contenti , nituntur in vetitum , ad « 
illicita frena relaxant , nec prudentes atten- « 
dunt , quam fit cis in clericos ecdefiafticafve « 
perfonas & bona interdida poteftas , eccle- « 

* fiarum praelatis, ecclefiis ecclefiafticifque per- « 
fonis regularibus & fxcularibus imponunt « 
onera gravia, ipfofque talliant,& eis colle* « 
das imponunt, ab ipfis fuorum proventuum « 
vel bonorum dimidiam decimam , aut vice- « 
fimam , vel quamvis aliam portionem aut «• 
quotam exigunt vel extorquent , eofquc mo- « 
liuntur multifarie fubjicere fervituti fuxque « 
fubmittere ditioni; & quod dolentes referi- « 
mus, nonnulli ecclefiarum prxlati ecclefia- « 
fticxque perfonx trepidant ubi trepidandum « 

, non eft, tranfitoriam pacem quxrcntes, plus ti- « 
J mentes majeftatem temporalem offendere « 
quam xternam , talium abufibusnon tam te- « 
merarie quam improvide acquiefcunt,& apo- « 
ftolica audoritate feu licentia non obtenta. « 
Nos igitur' talibus iniquis adibus obviate vo- « 
lentes, dc fratrum noftrorum confilio audori- « 
tate apoftolica ftatuimus , quod quicumque “ 
praelati, ecclefiafticxqueperlbnx,rcligiofx vel « 
fxcularcs quorumcumque ordinum , condi- « 
tionum , flatuum , colledas vel talliam , de- « 
cimam, vicefimam Ceu centcfipiam fuorum « 
& ecclefiarum proventuum vel bonorum « 

* laicisfolverintvelpromiferintjvelfe folutu- « 
ros concelTerint, vel quamvis aliam quanti- « 
tatem, portionem aut quotam ipfocum pro- « 
ventuum vel bonorum arftimationis vel va- « 
loris ipforum fubauditorii , mutui , con- « 
ventionis , fubfidii vel doni nomine, feu quo- « 
vis alio titulo , modove quxfito colore , abf- « 
que audoritate fedis ejufdem ; necnon im- «« 
peratores , reges feu principes , duces , comi- « 
tes vel bajrones , vel etiam poteftates, capita- « 
nei , vel officiales , vel redores, quocumque « 
nomine cenfeantur , civitatum , caftrorum , « 

1 feu quorumcumque locorum, conftitutorum « 
ubilibet, & quivis alii cujufcumque praeemi- « 
nentix , conditionis & flatus , qui talia impo- « 
fuerint , exegerint vel receperint , aut*apud « 
xdes facras depolita ecclefiarum vel eccle- « 
fiafticarum perfonarum ubilibet arreflave- « 
rint , faifaverint feu occupare prxfumferint , « 
vel arreftari , faifari vel occupari mandavi « 
rint ; aut occupata , failata , yel arrefiata rece- « 
perint ; necnon omnes qui fcienter in pratdi- « 
dis dederint auxilium , confilium vel favo- “ 
rem , publice vel occulte , eo ipfo fententiam « 
excommunicationis incurrant. 

Uni- 

t 

i' 




Digitized by 


Google 


* f. extra. 

*f. com- 
mitti. 


1311 ECCLESIjE CAMERACENSIS. 1322 

Univerfitates quoque, quae in his culpa- A faltem per proprium juramentum. Judex ve- 


biles fuerint , ecclefiaftico fupponimus inter- 
dido > praelatis Sc perfonis ccclcfiafticis fupra- 
didis in virtute fandzobedientiz&fub poe- 
na depolitionis diftride mandantes , ut tali- 
bus abfquc exprefla licentfa didx fcdis , nul- 
latenus acquiefcant 5 quodque fub praetextu 
cujufcumquc obligationis , promiflionis & 
concclfionis fadarum hadenus vel facienda- 
rum in antea , poftquam hujufmodi conftitu- 
tionis prohibitio feu praeceptum ad notitiam 
ipforum pervenerit j nihil folvant, nec fupra- 
didi fxculares quoquo modo recipiant ; & fi 


ro nullatenus in caufa procedat, fed partes 
a fua jurifdidionc dimittens, impetrantem 
eumdem in expenfts legitimis alteri parti 
condemnet. ^Quando autem idem ador Sc 
reus civitatis & dioeccfis fuerint diverfarum 5 
fi autem in civitate vel dioecefi rei , judicem 
habere recufet , ipfum non in fua , fed in alia 
civitate vel dioecefi libere impetrare valeat, 
reumque trahere ultra unam dictam , ficuc 
in cafu alio praemittitur , minime fit remotus. 
In nullo quoque cafuum prxdidorum judex 
extra civitatem vel dioecefim , in quibus fue- 


folverint , vel przdida receperint , in excom- g rit deputatus , citet partes , nec de caufa fibi 




municationis fententiam incidunt, ipfo fado. 
A fupradidis autem excommunicationis Sc 
interdidi (ententiis nullus abfolvi valearprz- 
terquam in mortis articulo, abfquc fedis apo- 
ftolicz audoritate & licentia fpeciali ; cum 
noftrz intentionis exiftat tam horrendum fz- 
cularium potcftatum abufum nullatenus fub 
diflimulatione tranfire , non obftantibus qui- 
bufeumque privilegiis fub quibufeumque te- 
noribus, formis vel modis, aut verborum 
conceptione conceffis imperatoribus, regibus, 
& aliis fupradidis , quz contra przmifla nul- 


commifla cognofcat , nifi ad id expreffius ac- 
ccfferit eorumdem aflfcnfus, neque alibi quam 
infra illos , & perfonis dumtaxat defigna- 
tis fuperius committat quomodolibet vices 
fuas. 

lnfuper ut gratis & cum omni puritate ju- 
dicium coram ipfo procedat , nullum munus 
vel quicquam aliud, nifi forfan efculentum 
vel poculentum mera liberalitatc oblatum , 
quod paucis pofflt confumi diebus , vel nifi 
cum ipfum propter caufam fibi commiffam 
contigerit extra domicilium fuum proficifci , 


latenus volumus alicui vel aliquibus fufifra- C moderatas expenfas recipere ab eifdem par- 
tibus qualitercumque przfumat , provifurus 
attente , quod in his expenfis modum nequa- 
quam excedat , nec plus ab una parte quam 
ex alia exigat, cum commune gerat nego- 
tium utriufque , quandoque caulae fibi com- 
miffz utilitas vel neceifitas non exegerit oc- 
cationem propter habendas expenfas profi- 
cifcendi extra domunculam , non a ffumat .- 
fed ubi notabiliter fuerint pauperes litigan- 
tes, tunc pro expenfis nihil prorfus exigat 
ab eifdem. 


gari. 

De judicibus delegatis & fubdele gatis. 

Statutum quod circa judices a fede apo- 
ftolica deputatos nuper edidimus , cum qux- 
dam contenta in eo , quz pro communi uti- 
litate credebantur induda,ficut experientia 
docuit , tendere dinofeantur ad noxam > fan* 
dionc przfcnti , quam irreffagabiliter obfer- 
vari mandamus , fuadente utilitate , in me- 
lius duximus reformandum. Statuimus igitur . 
ut nullis , nifi dignitates przdidas aut perfo- ^ 
natus obtinentibus , feu ecclefiarum cathc- 
dralium canonicisCameracenfis dicecefis,au- 
ftoritate litterarum ftdis apoftolicz, vel lega- aliqui fraudulenter , nifi eo indigeant , quod 


De ajfejfore affumendo . 

Affcfforcm autem , ut quandoque faciunt 


torum ejufdem,[caufz]committantur aut au- 
diantur alibi quam in civitate vel locis lingu- 
lis , ubi poifit commode copia peritorum ha- 
beri. Cum vero ejufdem civitatis feudicecefis 
fuerint ador Sc reus , extra ipfas caufa non 
committatur, nec conveniatur aliquis eorum- 
dem , qui ab ipfo contra aliquem de fua dioe- 
cefi , vel ab aliquo contra eum aut ejus capi- 
tulum , feu contra univerfitatem civitatis , 
villz, aut caftri fuerit adio dirigenda , vel nifi 


confcientiz relinquitur , eifdem , fibi nequa- 
quam adjungant > alioquin de fuo proprio te- 
neatur providere eidem. Si quis autem indi- 
geat , ipfum neutri parti fufpedum a (Tumens, 
eidem de competenti falario providere , mo- 
derando ab eo faciant a partibus coftimuniter 
provideri. 

De notariis. 

Notarius vel notarii in caufis fibi com- 


ador camdem civitatem feu dioecefim in- E miffis feribentur, qui ut plurimum in exi- 
trare non audeat , aut fui adverfarii poten- gendo falario metas rationis «xcedunt , ut 
tiam merito perhorrefeens, cum infra ipfas [quod] ad ipfius fpedat officia , prudenter 


nequeat invenire fecure.in his quippe cafi- 
bus * contra didas civitatem vel dioecefim 
poffit contra prxdidos caufa * omitti. Nul- 
lus tamen eorum ultra dietam unam a fine 
fuz dioecefis valeat conveniri , fcilicet in duo- 
bus ultimis cafibus, nifi impetrans de dido 
terrore, quod in litteris comrniffionis expri- 
mere teneatur, primo judici fidem faciat, 
Vet. Scrift. & Mon. ampl. Collefi Tom, VII. 


refrenent , nec cum ipfis , aut cum affeffore 
przfato lucrum participet ullo modo. Si quid 
autem contra conftitutionem przfentem re- 
ceperit, ad ipfius reftitutionem integram te- 
neatur, nulla eorum quibus reftitutio fa- 
cienda fuerit , remiffione ullatenus profu- 
tura eidem. 

HHhhh 


Digitized by LjOOQie 



1323 


STATUTA 

De tefiibus producendis. 

Pro ferendo quoque teftimonio, prxtextu 


cujus aliqui aliquos fraudulenter interdum 
a judicibus vocari procurant, uc eos labori* 
bus & expenfis fatigent ,aut extorqueant ali 
quid ab cifdem, nullum ullatenus convo- 
cet , nili quando conditio & ftatus tunc re* 
quirent} fcd nec tunc , nili quando a produ- 
cendo competenter vocatis pro tcftimonio 
veniendo, liando , & redeundo faciat mini- 
ftrari expenfas. Quidquid autem contra prae- 
ni ifla vel eorum aliquid contigerit attentari, 
fit ipfo jure irritum & inane. 

De gubernAteriis impotr Andis. 

Hac eonftitutione perpetuo valitura fta- 
tuiraus , ut confervatores , qui aliquibus , ut a 
manifeftis injuriis & violenriis tueantur, eif- 
dem plerumque a lede apoftolica conce- 
duntur , de cetero deputari non poflint, niG 
epifoopi vel eorum fuperiores, ycl abbates, 
dignitates & perfonatus in cathedralibus vel 
collegiatis ecclefiis obtinentes, nullufque de- 
putati libi confervatoris elfc valeat conferva- 
tor , nili aliquis regibus & reginis , qui iicuti 


SYNODAL 1 A 1324 

A fervatoribus per omnia obfervari , qux in de- 
legatis judicibus conftitutio a nobis fuper 
hoc edita obfervanda decrevit. Quotquot 
autem contra prxmifia vel eorum aliquid 
attentari contigerit, omnino decernimus ir- 
ritum & inane. 


Ne exhibentur obfequium cccleJiAfticum 
■ perfonis. 

Eos qui temporale dominium obtinent, 
cum fuis fubditis , ne praelatis aut ecclefiis fcu 
perfonis eccicfiafticis quicquam vendant, 
aut emant aliquid ab eis,neque ipfum bladum 
^ molant, coquant panem, aut aliaobfequia 
exhibere prxfumant, aliquando jura inter- 
dicunt, cum talia in derogationem libertatis 
ecclefiafticx facere prxfumant,eo ipfo, ex- 
communicationis fententix decernimus fub- 
jacere. 

St At ut tim concilii Remenfis provincU , nnno 
Domini mccci .fecundo die Mercurii 
Ante Clementem. 

In primis igitur ftatuimus & decernimus 
audior ita te concilii , quod fi in aliqua civitate 
vel in aliquo loco noftrx Remenfis provin- 


dignitatis altitudine prxeminent, ficprxto- C c i* contingat , quemquam clericum detineri 


gativa gratix ipfos convenit anteferri, dum- 
taxat exceptis , deinceps confervatorem ha- 
beant eum , qui fub ipfius jurifdidione , do- 
minio vel diftridu ecclefiaftico vel temporali 
confiftat. Confervatores autem hujufmodi 
extra civitatem feu dicecefim , in quibus fue- 
runt deputati , vel alibi quam in civitate , feu 
locis infignibus , ubi poflit copia peritorum 
haberi , contra quofeumque procedere , aut 
aliquos ultra unam dictam a fine dioecefum 
eorumdem trahere non prxfumanr. Vices . 
quoque fuas, citationibus & fententiarum 
denuntiationibus dumtaxat exceptis , quas D 
per alios valeant exercere , nulli committere 
poflint , nili hoc eis competierit ex beneficio 
litterarum ; fcd nec tunc, nili infra civitatem 
aut dicecefim , in quibus deputati fuerint, & 
perfonis tantum qux fuperius funt exprelfx. 

Ut autem confervatores limites fibi tra- 
ditx poteftatis , quos frequenter excedunt , 
metu poe*x diligenter obfervent , decrevi- 
mus ut fi de aliis quam de manifeftis injuriis 
& violentiis fcienter fe intromiferint , feu ad 
alia qux judicialem indaginem exigunt, 
fuam extenderint poteftatem , eo ipfo per* E 
unum agnum ab officio fint fufpenfi : pars 
vero qux hxc procuraverit fieri , fententiam 
excommunicationis incurrat , aqua non pof- 
fit abfolvi , nili ei , quem fic fatigavit inde- 
bite , prius fatisfaciac integraliter de expenfis. 

Officium autem quorumcumque confer- 
vatorum ipfo jure quoad non coepta negotia 
per obitum concedentis volumus expirare, 

Circa munera vero & expenfas aflefiorum 
& notarios & perfonas teftimogio convo- 
candas, illa prxeipimus in hujufmodi con- 


perlaicalem juftitiam , per quam didus cle- 
ricus fuerit ab epifeopo loci illius , vel offi- 
ciali , vel decano rurali , feu ex parte alicujus • 
eorum legitime requifitus , ceftetur a divi- 
nis in loco captionis & detentionis , quouf- 
que fuerit competenter reftitutus. 

Item , fi clericus per juftitiam fcicalem ca- 
piatur in aliqua dioecefi , & extrahatur ab ea , 
& ad aliam ducatur s ceftetur fimiliter a di- 
vinis , & in loco ubi fuerat captus , & in loco 
ipfius capientis, per quem fuit dedudus, quo- 
ufque ad didam dicecefim fuerit redudus & 
fufficienter reftitutus. 

Item , cum per juftitiam laicalcm non de- 
beant puniri cxceflus clericorum, nec ab ea 
levari emenda de eilHem , cum hxc ad folos 
judices ecclefiafticos , non fxculares , perti- 
nere nofcantur; monemus audoritate prx- 
dida omnes & fingulos noftrx provincix , ne 
pro didis , feu occafione eorumdem levent 
aliquid , vel recipiant r vel exigant , quoquo 
modo:aiioquin contra facientes excommu- 
nicationis fententia audoricate prxdida in- 
nodamus. 

Item , cum nonnulli fcabini , redores , gu- 
bernatores , judicatorcs communitatum , lo- 
corum , fcu territoriorum noftrx Remenfis 
provincix, prout intelleximus , confpiratio- 
nem aut conjurationem facere nitantur, quod 
fi aliquis de fua communitate , vel de fuis fub- 
ditis, feu de fuo territorio, conveniatur in 
foro ecclefiaftico , aut contra eum proceda- 
tur in cafu in quo poteft de jure feu de con- 
fuetudine ibidem conveniri , quod eum ad 
fumtus communes defendant , propter quod 
jurifdidionem cqclefiafticam non cft dubium 


Digitized by 


Google 



1325 ECCLESIA: C 

impediris monemus omnes & fingulos jam 
didx provinciae, quod fi talia fecerint, revo- 
cent ea infra menfem, fic quod de cetero a 
talibus abftineant , nec talia committant, & 
talibus non utantur , alioquin excommuni- 
cationi fubjaccant ipfo fado. 

Item , cum nonnulli temporales domini 
fuis inhibeant fubditis, ne quis eorum alium 
trahat in foro ecclcfiaftico', in cafu-a jure fcu 
confuetudine permiflo , quin immo contra 
fic facientem fic contrahentem procedunt 
freqnenter ad captionem perfonx trahentis 
fic bonorum ejufdem amicorum trahentis, ac 
bonorum ip forum 3 nos ne talia faciant pro- 
hibentes , contra facientes excommunica- 
tionis vinculo innodamus, & dcnuncumus 
a canone excommunicatos. 

. Item, cum nonnulli abbates hujufmodi 
provinciae inter fe ordinaverint , & confpira- 
tiOnem fecerint , quod fi contingat aliquem 
epifeopum contra abbatem aliquem velle 
procedere fibi fubditum , vel alias punien- 
dum , quod ad defenfionem ejufdeih con- 
tribuent, fic ad fumtus communes omnium 
defendentur, quod non eft dubium fore in 
praejudicium jurifdidionis fui epifeopi , Sc 
contra juramentum fuae profeflionis , per 
quam fuo epifeopo eft aftridus , fic contra ec- 
dcfiafticam libertatem ; monemus tales , 
quod hxc revocent infra menfern, fica tali- 
bus fe abftineant s alioquin excommunica- 
tioni fubjaccant ipfo fado. 

Item, quod fi excommunicati publica fen- 
tentia excommunicationis , per biennium Sc 
amplius animo fuftinuerinc indurato, vocen- 
tur ad proximum concilium tamquam fuf- 
pedi de harrefi, & in eodem concilio contra 
tales , ut juftum fuerit , procedatur s qux om- 
nia redigi fecimus in feriptis ,fic in ipfo con- 
cilio folemniter promulgari. Prxcipicntes di- 
ftridius Sc mandantes audoritate prxdidi 
concilii, univerfis fic lingulis provincix Rc- 
menfis, quatenus qux taliter prodefenfione 
libertatis ecclcfiafticx fic ipfarum ecclcfiarum 
ftatu pacifico duximus ordinanda, prout 
fuperius continetur , fervent Sc teneant illi- 
bata. 

Statutum concilii Remenfss provincia' , anno 
Domini mccciii. fancia dic Veneris 
ante Circumcifioncm. 

1 'JST primis igitur ftatuimus & decrevimus 
audoritate concilii , ne quxvis fxculares 
& ixligiofx , exemtx Sc non exemtx perfonx 
cxpommunicatos & interdidos nominatim 
publice ad divina, neve corpora defundo- 
runi talium ad ecclcfiafticam fepulturam 
admittant; alioquin talibus ab ipfis canoni- 
bus eft ingreffus ecclefix interdidus. Ut tam 
falubria ftatuta publicentur frequenter , ad- 
jicientes audoritate prxfentis concilii , quod 
omnes & finguli cujufcumque ftatus, digni- 
tatis, profeflionis aut conditionis exiftant, 
Vtt. Scrtpt. & Mon. ampl. Collett.Tom. VII. 


MERA CENSIS. 132 6 

qui talibus divinis celebrandis Sc fepulturis 
faciendis intereffe prxfumferint, vel qui o- 
pem in his auxiliumve prxftitcrint Sc favo- 
rem , poft menfem a tempore publicationis 
prxfentis in lingulis dioecefibus Remenfis 
provincix faciendx, excommunicationi fiib- 
jaceant ipfo fado : fimili fententia percellen- 
tes omnes Sc fingulos qui matrimonia^clan- 
deftina fecerint, feu contraxerint, aut pro- 
curaverint fieri , feu ipfis prxfumferint in- 
terefle. 

Quia nonnulli fervientes temporalium do- 
minorum Sc juftitix laicalis , afferentes pro 
fuo liBito, clericos tam non uxoratos quam 
uxoratos , qui tamen cum unica Sc virgino 
contraxerint, effe publicos mercatores , tal- 
lias & colledas imponunt eifdem Sc extor- 
quent ab invitis , quamquam ciericaliter vi- 
vant, nullis fe mercimoniis implicantes, ac 
moniti audoritate ordinariorum locorum ut 
defiftant , recufant parere, quamquam offe- 
ratur eifdem , ut fada fide coram ipfis ordi- 
nariis , quod didi clerici non fint tales mani- 
fefti mercatores , tallias Sc colledas hujuf- 
modi permittant levare , ipfi tamen judicis Sc 
partis officio fungentes cognitionem fupec ' 
hoc fibi vindicant & affumunt. Et quia de 
his, ut afferunt, fibi conflat, bona didorum 
clericorum mobilia capiunt , vpndunt , fic de- 
trahunt in magnum prxjudicium Sc grava- 
men ipforum. Pro modo etiam omnium fa- 
cultatum ipforum clericorum , licet ia mini- 
mo folum eos afferant mercatores, tallias Sc 
colledas imponunt Sc extorquent ab cis : N os 
vero attendentes prxmiffa fieri contra liber- 
tates Sc confuetudines ecclefiafticas novas , 
notorias Sc antiquas , talia amodo fieri prohi- 
bemus 5 alioquin poft menfem a tempore pu- 
blicationis prxdidx , omnes illos Sc fingulos 
qui talia amodo fieri procurant, mandare, aut 
fada fuo nomine rata habere, auxilium, cbn- 
filium , opem vel favorem clam vel palam 
prxftarc prxfumferint , audoritate prxdidi 
concilii, monitione tamen competenti prx- 
miffa, excommunicamus in his feriptis. 

Item , quia non caret nota hxreticx pravi- 
tatis in contemtumpoteftatisfic clavium fan* 
dx matris ecclefix , excommunicationis fen- 
tentiam quamvis catholicam in fe fuftinerc , 
prxfcrtim per annum & amplius : volens 
cancri huic vulnerofo nc fui contagione cor- 
rumpat alios, Sc perniciofo feducat exem- 
plo , ignitum quod fupctcft injicere ferrum > 
ftatuimus audoritate prxfentis concilii, ut 
tales qui taliter excommunicationem in fc 
latam fuftinuerint, careant ecclcfiaftica fc- 
pultura, nifi faltem in extremis fe poenituerir, 
&ad condignam fatisfadionem venerint fic 
emendam. * 

Item, cum excommunicati per biennium 
fic amplius ad prxfens concilium fint vocati , 
peremtorie & perfonaliter refponfuri , fu- 
per tanto exceffu , qui notam fcu fpeciein 

HHhhh ij 


Digitized by <^.OOQLe 


« 3*7 STATUTA SYNODALIA 1318 

■foxrefis non evadit*qui non venerint, nccap- A capelianis ante miffarura folemnia exierint 
^paruerint per idoneos refponfales , ipfos ora- ecclefiam , oratorium , vel capellaniasi nec 

nes & fingulos reputamus contumaces ,pur- -excommunicatos hujufmodi facerdotes po- 
rgationem eis omnibus & Ungulis, quos ftc tcftatem habeant abfolvcrvdi , fed eos remit- 
tirfpc&os habemus de hzrefi indicentes ca- tant ad fuos fuperiores abfolvendos. Si autem 
nonicam; ad quam prxftandam fecundum tales nec fic ecclefiam vel oratorium aut ca- 
4uris formam,ipfos & fingulos eorum fuis fin- pcllanias exire renuerint, prefbyteri velcapel- 

gulis dtoecefanis termino fuper hoc compe- lani in eorum przfentia celebrare non: praefu- 
renti prxfigendo cifdcm ab ordinariis fupra- mant, propter periculum quod ipfi incurre,- 
^didis , decernimus teneri. rent ipfo fa&o , nifi forfan hujufmodi cxcom- 

Diligenti deliberatione habita , honcftatc municatj ad ecclefiam confugerint ,ut ab ini* 
•confiderata, & ut fuperfluitatibus abftincatur, micis tnerentur , ut fupradidum eft titulo de 
flatuimus ut omnes & fingulx perfonx ecclq- _ libertate ecdefiarum. Sacerdotes autem fc 5 
fiafticx Remcnfis provinciae in fingulfs con- mei faltem in menfein facie qccle Garum fua- 

"viviis lint contentae potagio & duobus fcrcu- rum publice excommunicent & cxcommu- 
Jis fine fraude , nifi magnitudo perfonarum nicatos denuntient omnes qui dirc&c vel in- 
super venientium aliud requirat , & tunc cum dire&e*, clam vel palam , publice vel occulte • ’ 

praedidis poterunt uti aliquo intermedio fer* impediunt & perturbant jurifdidionem ec- 

culo •, ita quod fi in conviviis hujufmodi , re* clefiafticam , & prxeipue curiae Cameraccn- 
ges , duces , comites , barones & alios cxcel- fis , minas inferendo , inhibendo , przcipion* 

lentes contigerit intereffe , przfenti flatuto do , bona oapiendo & perfonas litigantes per- 
minime fint aftridi. Si quis vero contra prae* cudendo , fratrum , confangttineorum , & 

miffa vel aliquod praemiflorum attentaverit amicorum, aut alias vexando, damnifican- 
vel attentare przfumferit, poena puniatur dp, fadh etiam quzfitis fraudulenter , falfis 

«condigna. Qua: omnia redigi fecimus ia cxccutionibus quoquo modo : intimantes 
feripturis , &in ipfo concilio folemniter pro* cifdcm , qnod nifi refipuerint, nos contra eos 
mulgari : przcipicntcS diftridius & mandati* ^ nominarim ad excommunicationis &aggra- 
tes audoritate didi concilii univerfis & fin* vationis, ac interdidi fcntcntias & fubtradio* 

gulis perfonis provinciz Rcmcnfis, quatenus nem eccicfiafticorum facramentorum pro- 

quz taliter pro defenfione libertatis ecclc- oedere nullatenus omittemus. ’ 
fiafticK, & ipfarumccclcfiarum ftatu pacifico Item , facerdotes excommunicent & ex- 

duximus ordinanda, prout fuperius conti* communicatos denuntient omnes illos & fin* 

mentur, fervent & teneant illibata. -gulos , cujufcumquc fint conditionis, digni* 

. . tatis vel ftatus , qui confpirationem faciunt 

De Uttcris curtx dtjferendts. contra fuos prxlat os & prcfbyteros , & eorum 

Sacerdotes fuperiorum fuorum mandata libertates & jura, verbo velfado, publice vel 

fiQC dilatione Bc periculo portitorum ipfo- occulte. 

rum mandatorum diligenter & fideliter exc- Item , (latuimus quod ubicumque porti- 
•quantur ;& mandata noftra feu curiz no- tores litterarum noftrz curiz Camcracenfis, 
ftrz Camcracenfis 5 Sc propria habeant fi- ^ aut etiam ipfz litterae > &infupcr ubicumque 
gilla & unica quz appendeant in fignum clerici tam beneficia ti, quam non beneficia* 

completx exeeutionis mandatis ipfis vel fa- ti, & ubicumque bona ecclefiaftica clerico- 
cicndis referiptionibus ad eadem y nec ali- tum beneficiatorum violenter capiuntur & 
quid exigant, nifi folum denarium in' forti detinentur, & ubicumque captores moram 
moneta pro figillo. Nullum excommunica- trahunt , tam in locis ubi capiuntur perfonz , 

tum pro abfoluto habeant , nifi cis de abfo- portitores litterarum , vel bona hujufmodi » 
lutionefada fuerit certa fides.Et cum aliquem quam etiam in locis ubi detinentur feu aufe- 

4bfolverint , dicant : Miferere mei Deus , ab* runtur , omnino a divinis ceffetur , nec fine 
folvendis coram cis ante oftium ecclcfiaefle- rioftra aut officialis noftri licentia orgada 
xis genibus conftitutis. Cum vero miffam ce- rcaffumantur ibidem, 

lebraturi erunt, alta voce proclament quod Item (latuimus, ut cum portitor littera- 
omnes cxcommunicati ecclefiam exeant , • rum curiz noftrz ad quemvis exeeutorum 
>doncc miffa fuerit celebrata. Et quia plerum- E ipfarum accedet > fi ibidem exccutor videt 
que prefbyteri & capellani propter metum periculum imminere , ipfum portitorem non 
proprii corporis , non audent nominatim offendat , nec procedat , nec alias revelet , 
monere fingulariter perfonas hujufmodi fenrcvelarifaciatpartiadverfz:imtnofifciat 
quod exeant , (latuimus quod lingulis die- aut credat infidias poni , vel periculum im- 
bus Dominicis & feftivis prefbyteri in fuis minere dido portitori per partem adverfam , 
ccclcfiis exoommunjccnt & denuntient om- feu ipfc procurator litteras ipfas fibi przfen- 
nes & fingulos excommunicatos illos au&o- tatas llatim figillet, & tradat figillatas ipfi 

Titatc fynodali , qui fciunt fe ede ligatos fen- portitori , retento didi mandati in fuis tabcl- 

tentia excommunicationis & publice denun- lis aut pergameno breviculo feu tenore , nec 

iiatos, nifi poli monitionem a prclby teris & mandatum ipfum parti adverfz infinuet vel 


Digitized by <^oo£Le 


i 3 29 ECCLESIA CAMERACENSIS. 1330 

infinuari permittat , aut procuret , donec A runt fieri , ceflctur a divinis , & impedientes , 


idem portitor poterit per duas vel per tres 
leucas poft (igillationem & traditionem prac- 
' didam , ede rcvcrfus a dido loco ; alioquin 
concrafacientes ex tunc fufpendimus ipfb 
fado. 

Item , (latuimus quod nullatenus citato^ 
rum curiae noftr* numerum odio pcrfona- 
rom excedat. 

Item , praecipimus omnibus fubditis no- 
ftris > ne aliquam faciant citationem contra 
aliquem de mandato curiae Cameraccnfis , 
nifi per competentem terminum ante diem 


ipfo fado , excommunicamus. 

Item , przcipimus ut fubditi noftri vel alii 
mandata curiae Remenfis, fine placito noftro 
aut officialis noftri Cameraccnfis , aut etiam 
rpfius confcnfu , prout in conftitutione aliis 
continetur , nullatenus exequantur. * 

Icem , ftaraimus quod curati parochiales 
ad decanorum fuorum evocationem venire 
& congregari teneantur fub poena decem fo- 
lidorum , quam poenam a non venientibus 
ceteris de decanatu curatis venientibus volu- 
mus applicari : praecipientes decanis, quod ip- 


citationis, fecundum quod diftantia locorum „ fi tales ad folvendam didam pecuniam* fi 

• v " /t*. r. , 


requirit. 

Item , (latuimus quod ubicumque publice 
per dominos temporales * bailivos , prxpo- 
fitos, majores fervientes , autlaicalem jufti- 
tiam eorumdem proclamatur, & edicuntur 
expreffe banna & praecepta , fcu fuerint inhi- 
bitiones contra jurifdidionera curi* noftra: 
Cameraccnfis & poffeffionem jurifdidionis 
cjufdcm>ceffetur a divinis. 

Et fi prefby teri pro cxccutionibus manda- 
torum noftro rum aut curi* noftrx Came- 
jacentis, vel pro obfervatione fcu exeeutiotfe 
prxfeqtium ftatutorum, aut retentione feu 
defenfionc jurium fuorum parochialium , 
nec a laicis minis' impetratis vel ddis , quod 
jufto metu , qui nunc in conftantem virum 
cadit * perterriti , in propriis parochiis morari 
tion audeaqn, perfon* earumdem volumus 
ut apud Cameracum caufa (ludiorum & fe- 
curkatis , przmiffis durantibus* moram fa- 
ciant , ut fcholares .* & fi alias non habeant 
unde vivant * fi in przmiffis culpa nec dolus 
procefferit ab eifdem , per nos & locorum ar- 
chidiaconos de vite neceffariis providebitur 
competenter. 

Item , inhibemus iacerdotibus 8c aliis ec- 


neceffe fuerit , per cenfuram bcdefiafticam 
inducant & compellant. 

Si quis clericus in noftra dicecefi aliquod 
crimen commiferit * occafione cujus bona 
mobilia ipfius clerici per nos pro emenda 
poffint aut debeant arreftari * fcqueftrari, fcu 
etiam confifcari : fi laicalis juftitia bona hujus- 
modi faifiverit feu levaverit * nifi ad noftrum 
vel officialis noftri * vel decani , aut prefbyte- 
ri loci mandatum i nobis vel officiali noftro 
aut decano przdidis, vel alii ex noftra vel 
officialis noftri przdifti parte ibidem defti na- 
to , hzc nomine noftro deliberentur integre, 
cx tunc omnino ccflctur a divfcis ibidem. Et 
quia conflat tales ipfa bona contra di&ura 
mandatum in faifina feu fequeftratione aut 
levata detineri facientes, noftram jurifdi&io- 
fiem ecdefiafticam impedire, ipfos au&ori- 
tace canonis excommunicationi decernimus 
fubjacere * & nos volumus cfie excommuni- 
cato; , & a prefbyteris in facie ecclefiaruna 
fuarum publicati * a qua excommunicatione 
nifi per nos aut officialem noftrum non pofi 
fint abfolvi. 

Przcipitur cuilibet prefbyteto , qui fci verit 
in fua parochia aliquem clericum tam grave 


clcfiarttmprzlatis,nemandata exccutorum* n deli&um perpetraffe , ut incontinenti, quam 

I • J ? _ A. J /l _ I • _ J 1 - 1*1 • J.I* . 


vel judicum a fede apoftolica deputatorum, 
nifi prius diligenter vifo authentico , etiam 
de falfitace non fufpc&o , aliquatenus exe- 
quantur mandata ; nec etiam exequantur ci- 
tando vel vocando in his fubditos noftros , 
vel procedendo alias qyitra eos extra civita- 
tem vel dioeccfim Cameracenfem , nifi iniit- 
teris domini papz, virtute quarum proceffus 
. tales petuntur fieri , hanc ciaufolam , Ne» ei- 
flante tali cenfliteetiotee , expreffe viderint con- 
tineri. 

Item, przcipimus quod detici, five refi- 


cito poterit, bona mobilia talis clerici delin- 
quentis jit manu noftra ponat, quodque no- 
bis & officiali noftro aut decano loci hzc , 
quam citius poterit, fignificare non poftpo- 
nat. 

'Item, przdpimus quod quzftuarii non 
permittantur quoquo modo in ecclefiis vel 
extra , in vicis & plateis przdicare , vel fua 
negotia exponere , nifi hoc ex noffrarum ha- 
beant beneficio litterarum > nec admittantur 
quzftuarii, qui litteras deferunt a noftra for- 
ma communi conceffas quzftuariis devian- 


giofi five alii fuerint, foro & jurifdi&ioni feu E tes. Ipfi autem prefbyteri, vel eorum vices 


cohcrcitioni dominorum temporalium nui 
latcnus fe fupponant , in his fpecialitcr quz 
nos contra ad forum ecclcfiafticum de jure , 
ufu vel confuetudine pertinere: [judicamus] 
quod fi fecus fecerint, excommunicamus cot 
dcm. 

Item , (latuimus quod ubicumque malitio- 
fe vel violenter impediatur fynodus , feu ca- 
pitulum decanorum , in locis ubi confueve- 


gerentes, exponant tifgfromoveant eorum 
negotia bona fide. « 

Item , (latuimus quod decani noftrz ChrI- 
ftianitatis quzftuariis litteras ad quzftam fa- 
ciendam concedere non przfumant,fub poe- 
na fufpenfioqis : quas fi conccffcrint , cas irri- 
tas nunciamus. 

Item , (latuimus quod decani, feu prefby- 
teri «Irati , vel cotum vices gerentes , futuros 

HHhhh iij 


Digitized by LjOOQie 


1331 STATUTA S 

proventus eorum dem quxfluariorum in cc- A 
clefiis Aiis percipiendos, emere vel ad firmam 
recipere non prseAimant. 

Item , quaeftores quaeftas fuas non faciant, 
nec eas prefbyteri recipiant diebus folemni- 
bus, quibus populus communicaro confueve- 
vit , videlicet in fefto Pafchse , Pcntccoftes , 
Omnium- fandorum , N atalis Domini , dedi- 
cationis ccclefiac, & patroni loci. 

Item , proripimus decanis noftris , ut qu*- 
ftores cum litteris noftris fcu curi* noftr* 
Cameracenfis permittant ire libere per Aios 
decanatus ad quzrendum fidelium eleemo- 
fynas , dum tamen non impediatur divinum 
gfficium per eofdem : alioqujn contrarium 
facientes graviter puniemus. 

-Item , quicumque decanorum noftrorum 
fcu prefbyterorum a modo leges nobis & ac* 
chidiacono locorum debitas in fuis decana- 
“ tibus fcu parochiis fcienter occultaverint, feu 
fraudem. fecerint in eifdem, quominus inte- 
gre & legitime perfolvantur nobis & archi- 
diacono locorum , nifi infra menfem poft oc- 
cultationem & fraudem hujufmodi fatisfece? 
rint , feu revelaverint , a nobis fe ex tunc no- ( 
verint fufpenfos. 

, Item, ut cenfura ecclefiaftica magis timea- 
tur, ftatuimi* ut omnes excommunicari a 
pobis & officiali noftro, pro fuis abfolutio- 
nibus obtinendis , ad nos ve! ad curiam np- 
ftram Cameracenfem accedant, aut procu- 
ratorem fuffiejenter inftru&ura mittant pro 
pptcftate abfol vendi eofdem » praeterquam in 
mortis articulo, nec a quibuAibct aliis peni- 
tus admittentur. 

Item , ftatuimus ut quicumque excommu- 
nicatus a nobis aut officiali noftro, abfolva- 
tur" a fuo curato in articulo mortis i A con- j 
valuerjt, nifi infra menfem poft convalef- 
centiam nobis & parti adverfer fatisfaciat de 
offenfa , in priftinam fenteatiam noverit fe - 
ipeurfurum , & facerdotes tales denuncient 
cxcommunicatos , fecundum quod a parti- 
" bus advcrfts fuerint requifiti. : 

. Item ftatuimu? &'pr*cipimus omnibus 
prefbyteris , curatis , & eorum vices gerenti- 
bus , ut ipfi omnes & fiaguli flaturum contra 
impeditores libertatum, feu jurifdi&ionis ec- 
cleAafticae , & praecipue civitatis noftr* Ca- 
meracenfR, tam au&oritate fynodi , quam 
•provincialis concilii editum > nec non & conf . 
ftitufionem fdicis recordationis domini Bo- 
jaifacii papa VIII. qux Ac incipit : Quoniam, 
•ut intelleximus , quorumdam juftitiariorum, 
&c. ut fupra, diebmJJominicis femel in fin- 
gujo mcnf$ , vel falrem fexies in anno , in fa- 
cie ecclcfiarum eorumdem alta & intelligi- 
bili voce, coram clero & omni populo, in 
iingua materna publicent & exponant: alio- 
„quin ad poenam decem folidorumTuronov 
Aum , ad opus noftrum & archfdiaconi loco- 
rum ab ipfo deficiente infra annum fuo de- 
cano fub poena AifpenfioniSj.qu^m, Ii hoc 


YNODALIA 1332 

. non impleverint, incurrant ipfo fa&o, fol- 
vendorum. 

Item , fraudi aliquorum obviare cupientes,' 
prohibemus ne quis prefbytet feu exeeutor, 
mandatum noftrum omni feria fexta ante 
Pafcha, in vigilia vel in die Pafchz, in vi- 
gilia & in dicPentccoftes , in vigilia & in die 
nativitatis Domini , tunc poft prxfcntatum 
de excommunicando aliquo , aliquatenus c- 
xcquatur. 

Item , revocamus omnes gratias & litte- 
ras generales non perpetuatas , cujufcumque 
formz feu tenoris cxiftant , quibufeumque 
' perfonis & ex quacumque caufa a nobis vtl 
officiali noftro Camcracenfi conceffas, etiam 
quantumcumque in eis contineatur : Non 
obftante revocatione generali vel fpeciali au- 
ctoritate noftra facienda. 

Item, revocamus omnes commiffiones de- 
canis noftr* Chriftianitatis , & prefbyteris ci- 
vitatis & dioecefis Cameracenfis , & aliis fub- 
ditis noftris, a nobis. cognofcendi de caufis 
matrimonii, & de fponfalibus matrimonium 
tangentibus quoquo modo. 

Item , revocamus omnem poteftatem feu 
licentiam , fi quam nos aut officialis noftec 
conceffimus juftitiariis fzcularibus quibuf- 
cumque laicis , fuper arreftatione , captione 
& detentione clericorum & ecclefiafiicarum 
perfonarum , & bonorum eorumdem. 

■ Item , poenitentiarios a nobis feu audori-; 
tace noftra conftitutos, & poteftajpn eis com- 
miflam revocamus. 

. Prarfcntia autem ftatuta, przcepta , man- 
data & inhibitiones a fubditis noftris fub poe- 
na viginti folidorum Turonenfium, & aliis 
poenis ad noftrum arbitrium aut officialis 
^ noftri Cameracenfis, ad opus noftrum &ar- 
chidiaconi locorum, quotienfcumque contra 
fecerint, praecipimus inviolabiliter ohfervari. 

Item, praecipimus fub peena viginti folid. 
Turonenfium, ut omnes decani noftri Chri- 
ftianitatis infra menfem , & prefbytet paro- 
chUlis infra nativitatem Domini tunc imme- 
diate fequentem , prarfcntia ftatuta , praecepta 
<3c inhibitiones habeant , quibus eos ex toto 
uti volumus de manamus fub poenis anto- 
didis. 

• Prcfbyteri parochiales ad capitula genera- 
lia decanorum fuorum , & ad eorum convo- . 
cationcm veniant & interfint , & pareant or- 
^ dinationibus eorumdem. Et decani in Angu- 
lis capitulis fuis partem de ftatutis fynodaii- 
bus legi faciant, & fic de capitulo in capitu- 
lum , donec omnia in anno Aicrint plene 
leda. 



Digitized by 


Google 



1 353 ECCLESIA CA 

• A 

H-E sunt additiones statutorum 

SY NODALIUM SEDIS CaMERACINSIS. 

Et additiones fu fer titulum notantur ordine 
alphabeti. 

Anno Domini mcccxi. fabbato in fefto 
B. Remigii in capitulo Odobris , in fynodo 
Cameracenfi celebrata in ccclefia B. Martini 
de Caftello in Cameracefio. Reverendus in 
Chrifto pater ac dominus P. Dei gratia Ca- 
mcraccnfis epifcopus , de ftatuds antiquis fy- 
nodalibus diminuit, addidit & diftraxit , ut 
fequitur. j 

Primo , in titulo de baptifmo> addimus poft 
illa verba : Ego te baptizo in nomine Patris , fr 
Filii , & Spiritus fandi. Amen : Nec addan- 
tur , nec inferantur aliqua verba alia. 

Item , in eodem titulo in paragrapho ad 
levandum puerum , poft illa vetba : In facris 
ordinibus conjlituta , amovemus ifta verba : 
Seu religicfa in religione approbata profefa. ' 

Item, in titulo de confirmatione , poft illa 
verba : Non pater , nec mater , addimus ifta 
verba : iftud [aeramentum non eft iterandum. 

Item, titulo de cafibus presbyteris parochia - 
libus re fervat is , in paragrapho Sacerdotes con- ( 
ftfponem , poft illud verbum : Non audiant i 
addimus ifta verba : Nifi in articulo neceffitatis. 
Cetera verba didi paragraphi ufquc ad para- 
graphum amovemus. 

Item , in eodem titqlo in paragrapho qui 
incipit : Item , [latuimus quod in quolibet deca- 
natu, &c. taliter amovemus ftatuendo quod 
quilibet curatus poftlt eligere fibi idoneum 
confeflorem, qui ipfum abfolvat a peccatis* 
fibi confeflis , exceptis calibus nobis & poe- 
nitentiariis noftris refervatis. 

Item, in titulo de eucharijlia , in paragra- 
pho : Item , inhibemus ne aliquis f acer dos , (frc. 
poft illa verba , addimus ifta verba : Sub par- ] 
na excommunicationis ; & de fine paragraphi 
prxdidi amovemus verba qux fic incipiunt : 
illos autem qui bis in die , &c. ufque ad finem 
didi paragraphi. 

Item , in eodem titulo in paragrapho qui 
fic incipit : Item ,_ (latuimus quod nullus apof- 
tatam , amovemus illa verba qux fic inci- 
piunt : illi qui diebus dominicis (Jrin folemnita - 
tibus , &c. ufque in finem didi paragraphi. 

Item , in titulo de matrimonio , in paragra- 
pho : Item , [latuimus quod matrimonium non 
celebretur , &c. amovemus illa vctba : Nifi de 
mandato nojlro vel officialis nojlrifpeciali. 

Item , in titulo de vita & honefiate clerico- 
rum, in paragrapho , Veftibus virgulatis , vo- 
lumus paragraphum ita effe : Veftibus virgu- 
latis pariter & aliis inhoneftis clerici non u* 
tantur , nifi a nobis cum eifdem fuerit difpen- 
fatum, quod fi beneficiati fuerint, vel in fa- 
cris ordinibus cOnftituti , fententiam excom- 
municationis incurrant ipfo fado. Alii vero 
clerici ad poenam xl. folidorum Turonca- 


M E R A C E NSIS. 1334 

i fium nobis teneantur. Cetera vero didi pa- 
ragraphi amovemus totaliter. 

Item , in titulo de reverentia frjurifdittio- 
ne ecclefearum , fub paragrapho : Item , [latui- 
mus ut qui maleficium perpetrant , &c. circa 
finem nidi paragraphi poft illa verba : Pa- 
rochi ecclefiarum , addimus ifta verba :Sifint 
in culpa. 

Item , in titulo de teli amentis , in paragra- 
pho : Item , [latuimus quod finguli presbyteri , 
&c. apponimus ifta verba : Ve confilio proprii 
facer dotis , juxta difpqfitiontm t eft utor um. 

Item , in eodem titulo in paragrapho: 
g Item , [latuimus omnibus presbyteris curatis ; 
in fine didi ftatuti amovemus ifta verba po- 
fita : Incurrunt ipfo fodo in loco » & loco il- 
lorum ponimus : Graviter punientur. 

In titulo de jurifdi&ione ecclefiarum & ci- 
mi ter iorum, ut fupra in paragrapho : Statui- 
mus quod cimiteria excommunicat orum , &c. 
amovemus illa verba : Interdi&orum & abor- 
tivorum. 

Cum laicis difponendi de rebus ecclefix 
nulla fit tributa poteftas, ftatuimps quod fi 
abbates , priores , conventus & perfonx et- 
clefiafticx contingant poffefliones , redditus 
- perpetuo vel ad vitam aliquibus perfonis 
vendere , aut alio modo ordinare , vel alie- 
nare , quod pro hujufmodi alienationibus te- 
nendis & obfervandis , fe coram dominis 
temporalibus, feu officiariis fuis nullo modo 
fe obligent , feu fuper hoc ad eofdem recur- 
rant, nec ad dona vel ad poenam quamcum- 
que fuper his ,«vel bonis fuis capiendis vel 
levandis per didos temporales fe obligent , 
& etiam hujufmodi alienationes faciant fe- 
cundum canonicas fandiones , cum omni 
debita juris folemnitate , decreto & confir- 
matione noftris intervenientibus: quod fi fe- 
cus attentare prxfumferint , declaramus a- 
[) lienaciones irritas, & omnes contrarium fa- 
cientes excommunicamus , & jam fadas ir- 
ritas nunciamus. 

Item, ftatuimus quod fi aliqua ecclefia 
noftrx dioecefis interdido particulari fit in- 
terdida , quod in capella ejufdem contigua 
interdidum hujufmodi obfervetur. 

Statuimus quod fi contigua non exiftat, in- # 
tentio tamen noftra eft, quod fi per ftatu- * 
- ta fynodalia in ecclefia parochiali ceffctur , 
quod io omnibus ccdcfiis & capellis ejuf- 
dem parochix ceffctur , etiamfi didx cccle- 
fix vel capellx ejufdem contigux non exi- 
E ftant. 

Item ,, ftatuimus quod quotienfcumque 
continget ceffari in noftra dicecefi a divinis, 
caufas cellationis, nomine eorum quorum 
caufa ceffatur , & alias circumftantias cura- 
ti , feu vices eorum gerentes locorum in qui- 
bus ceffatur , infra odo dies decanis fuis , Sc 
decani infra xv. dies nobis vel officiali no- 
ftro referant vel referibant i alias ad poenam 
xx. folid. Turon. quotienfcumque contra fe- 


Dig zed by 


Google 



i 335 STATUTA 

cerint , nobis folvcrc teneantur. 

Item , ftatuimus quod fi in ecclefia no- 
&rae dioeccfis contingat , quod abfit , aliquos 
■excefius enormes & dcteftabiles committi , 
fcilicet homicidia in ecclefiis , incendia 
ecclefiarum , vel ab immunitate ecclefia? 
extrahere violenter , curati in quorum paro- 
chia talia acciderint, decano loci infra odo 
dies a tempore notitiae , & decanis infra xv. 
dies poftmodum nomina malefadorum , fa- 
chim hujufmodi ., qualiter poffimus informa- 
ri , nobis vel officiali noftro referant ; quod 
fi fecus fecerint , ipfos graviter puniemus. 


SYNODALIA 1336 

A fofado, ir> his feriptis ; & nihilominus poe- 
nas quas fabricantes monetam falfam & adul- 
teram , ac utentes eadem debent incurrere , 
fe noverint incurfuros. 

De tejl amentis. 

Item ftatuimus , quod quilibet curatus no- 
mina decedentium in parochia fua , nomina 
exeeutorum , & tempus deceftus cujuflibct 
ipforum decano Chriftianitatis didi loci no- 
tificet competenter infra menlem a tempore 
deceftus numerando , decani vero infra tres 
menfes a tempore quo certificati fuerint per 


Item , in titulo de matrimonio. Quod fi g curatum, nobis aut officiali noftro feufigil- 


fponfalibus & matrimoniis aliquis fe oppo- 
fuerit , curati locorum feu eorum vices ge- 
rentes , quibus oppofitiones hujufmodi fieri 
contigerit , opponentes & contrahere vo- 
lentes coram officiali noftro citent, pro hu- 
jufmodi oppofitionibus terminandis , & non 
■coram decanis noftris , alioquin contrarium 
facientes fufpendimus a divinis. 

Item , titulo de matrimonio. Statuimus , 
quod fi duo contrahere volentes matrimo- 
nihm , fint oriundi de diverfis decanatibus 
noftrat dicecefis , curatus alterius eorum lit- 
teras teftimoniales fuper matrimonio cele- 
brando feribat decano fuo. Si vero fint ejuf- ' 
dem decanatus , curatus alii curato litteras 
pYzdidas mittere poterit. Quod fi oriundus 
de dioeccfi noftra contrahere voluerit, cum 
aliqua perfona de dioecefi aliena , curatus 
dirigat litteras matrimoniales decano fuo, 
& decanus officiali noftro , pto quibus con- 
cedendis, curatus duos folidos Turoncnfes, 
& decanus totidem recipient , & non ultra. 
Quod fi fecus fecerint, ad interefle pariter 
& reftitutionem duplicem partibus tenean- 
tur. 

Exflieiunt fiatuta 

-INCIPIUNT MONITIONES DICTI EPISCOPI 

Cameracensis. 

Cum tam ex nobilitate principali noftri 
comitatus Cameracenfis , quam ex concef- 
fione imperatorum in folidum liceat nulli 
alii monetam infra limites noftri comitatus 
' Cameracenhs facere cudi vel fabricari : nos 
quoque pro noftro tempore & praedecefto- 
ris noftri foli & in folidum pro fuis tempo- 
ribus fuerimus in pofteffione pacifica a tem- 
pore cujus contrarii memoria non exiftat , 
faciendi cudi & fabricari monetam hujufmo- 
di infra limites przdidos, monemus omnes 
& fingulos nobis fubditos cujufcumque fint 
ftatus aut conditionis primo , fecundo , 6c 
tertio , & peremtorie , ne monetam aliquam 
fub nomine alio , quam fub noftro & cara- 
derc noftro infra limites przdidos quomo- 
dolibet fabricent, aut fabricam recipiant feu 
approbent , aut utantur eadem qualicum- 
que caufa ejufdem approbandae > alioquin 
contrarium facientes excommunicamus, ip.- 


lifero, aut a nobis fuper hoc deputando no- 
tificent competenter > alioquin omnes & fin- 
guli decani qui in praemiflis aut przmiftbrum 
aliquibus negligentes fuerint & remifli , ipfo 
fado teneantur folvere pro emenda centum 
folidos Turoncnfes , pro quolibet defedu. 
Curati vero xx. folidos ejufdem monetae , no- 
bis & archidiacono loci applicandos. 

Item , diftride praecipimus & injungimus 
omnibus decanis noftris Chriftianitatis, quod 
quilibet in decanatu fuo diligenter inquirar, 
fi fint aliquae capellae minus fufficienter do- 
tatae , aut non admortificatae competenter i 
& fi celebretur in capellis aliquibus per epff- 
copum non confirmatis , & de nominibus 
eorum qqi talibus deferviunc contra inhibi- 
tionem fynodalem, ut infra natalem Domi- 
ni nos & officialem noftrum fuper praemiffis 
omnibus & fingulis certificare procurent, 
vel eos graviter puniemus. 

Item ftatuimus , quod nullus curatus ca- 
pellanum mercenarium habeat de aliadio- 
ccfi , fine noftra , aut officialis noftri licen- 
tia fpeciali : aliter de fadis & exceffibws no- 
verit fc teneri. 

It^m ,ftatuta fada per capitulum noftrum 
1 Cameracenfe , fub quacumque forma verbo- 
rum edita fede vacante, audoritate noftra 
confirmamus, & ipfa praecipimus obfervari 
quamdiu noftra placuerit voluntati , abfolu- 
tionem fententiarum in eifdem latarum fta- 
tutis, refervantes. 

Item , revocamus omnes gratias & litte- 
ras generales non perpetuatas , cujufcum- 
que formae feu tenoris exiftant , a quibufeum- 
que poenis , & ex quacumque caufa , a praede-; 
cefloribus , a capitulo Cameracenfi fede va- 
, cante , a nobis quoque & a vicariis noftris feu 
officiali noftro Cameracenfi concefias , etiam 
quantumcumque in eis teneatur, non obftan- 
te revocatione generali yel fpeciali, feu au- 
doritate noftra facienda. 

Item , revocamus omnes commiffiones 
decanis noftris Chriftianitatis & prelbyteris 
civitatis & diocefis Cameracenfis , & aliis 
fubditis noftris quomodolibet conceftas, cog- 
nofcendi de caufis matrimonialibus , & fpon- 
falia fisu matrimonialia tangentibus quoquo- 
modo. 

Item 


Digitized by 


Google 


1337 ECCLESIA C 

Item, revocamus potcftatem five licen- 
tiam> fi quam nos aut officialis nolter con- 
cdfic juftitiafiis fxcularibus quibufeumque 
laicis fuper arreftationc , captione & deten- 
tione clericorum & ecclcfiafticarum perfb- 
narum & bonorum eorum dem. 

Item , poenitentiarios a nobis feu au Mo- 
titate noftra confti tutos & potcftatem con- 
cedam revocamus. Prxfcntia autem ftattsta , 
prxeepta & mandata & prohibitiones a fub- 
ditis noftris fub poena viginti folidorumTuro- 
nenfium & aliis poenis ad noftrum arbitrium 
&l officialis noftri Cameracenfis, ad opus no- 
ftrumde arcbidiaconi locorum , quotiefeuna- 
que contra fecerint , praecipimus inviolabi- 
liter obfervari. 

Item, praecipimus fub poena viginti (oli- 
dorum Turoncnfium , ut omnes decani no • 
ftri Chriftianitatis infra menfem prdby- 
tcri .parochiales civitatis & diocccfis Camera- 
cenfis infra quindenam immediate fequen- 
tom , prxfentiaftatuta, praecepta & inhibi- 
tiones habeant, quibus cos uti volumus, & 
cx toto mandamus fub poenis antedidis. 

Additionis a re vir endo ipatre Petro 
Cameracinsi episcopo anno 
Domini mcccx» 

Item , in titulo de reverentia & jurifdidio- 
ne ccclcfiarum & libertate ecclefiafticarum 
perfonarum & cimiteriorum. Ut ccclcfix, 
& cimiteria fanguinis & feminis effufione 
polluta , & fi qua pollui contingeret in po- 
ftcrum , diabolo inftigante , fub tanta diu 
non remaneant foeditate ftatus,ntfiillefeu 
illi quorum fado feu culpa polluta funt,vel 
fuerint in futuro-, infra menfem reconcilia- 
tionem didam ccclcfiarum vel cimiteriorum 
non procuraverint cum cfife&u , poftquam 
ftierint fuper hoc per curatum ecclefiarum 
prxdi&arum vel cimiteriorum legitime re- 
quifiti , canonico tamen impedimento cef- 
fahre , excommunicationis vinculo fint in- 
nodati, & cXcommunicati publice £c nomi- 
natim nominentur feu nancientur. Verum- 
tamen fi ille, vel illi quorum fado feu cul- 
pa eft dida pollutio , vel contigerit fieri , no- 
ftrx non fint jurifdidioni fpirituali fubjcdi > 
ffut propter paupertatem faam didam re- 
conciliationem procurare non valeant cum 
effedu , parochi didarum ecclefiarum & ci- 
miteriorum teneantur reconciliationem ip- 
fqrum efficaciter procurare infra duos men- 
fes, poftquam fuper hoc a fuo curato fue- 
rint legitime requifiti. Et (i negligentes fue- 
rint vel remiffi , ex tunc infra didam paro- 
chiam ceffctur a divinis $ & fi quos tunc de 
didis parochianh mori contigerit, fine no- 
ftra vel officialis noftri licentia non tradan- 
tur ccclefiafticx fepulturx , donec didam re- 
conciliationem procuraverint cum effedu : 
curati vero , in quorum parochia prxmiffa 
.contigerit fieri , fi militer eifdenv cito provi- 
Vet. Scrift. <&Mon. amfl. Cellett. Tom. VII. 


AMERACENSIS. 133* 

A dendutn &obfervandum,ficutprxmittitur, 
fo!licite,ne poffint de negligentia reprehendi. 

7 itulo de fecnitentu. 

Sacerdotes curati vel vices eorum geren- 
tes, & alii qui vke noftra confcffiones au- 
diunt, eos qui propofitum non habent ab- 
ftinendi a peccatis , nequaquam abfblvant 
fine poenitentia, eooion relinquant tamen, 
fed cum noc eos moneantcarirative,utin- 
terrm agant quicquid boni pofiunt , ut Deus 
eorum corda ad veram contritionem & poc- 
3 nitemitm illuftrct. 

Ttiult de nutrimento. 

Propter fimplicitatem quorumdam pref- 
byterorum , qui quandoque fiios fubditos, 
in ipforum prxfcntia , & ipfis prcfbyteris ver- 
ba proferentibus , ad matrimonium contja- 
hendum inducunt 3c admittunt per verba 
confenfum exprimentia de prxfenti , cum 
potius debeant admittere eos ad fponfatia 
inter cos contrahenda per verba tantum- 
modo de futuro. Ex qua (implicitate ple- 
ramque multa incommoda , & animabus 
^ damnofa provenire nofcuntur > ftatuimns 
& praecipimus in virtute fanda obedientix 
omnibus prefby teris in noftris civitate •& dio- 
cefi Camesacenfi conftitutis , quod de ce- 
tero in fponfalibus feu fidedationibus utan- 
tur dumtaxat verbis talibus vel confimilibus: 
t>. Pure vis f remittere fer fidem tuam quod 
Serum quo hie eft tccifies in uxorem, fi im- 
fedimentum conenicum non obfiftot, Et ccon- 
verfo. his didis accipiat manus contrahere 
volentium & dicat. Tu fromittis quod dicUm 
Sertum occifits in uxorem , fi mfcdimcntum 
D cononieum non obfiftet , &fic e contrario. 

# Item eodem titulo. 

Statuimus nequis prefbytcr aut capellam» 
benedidionem in fecundis nuptiis audcMce- 
lebrare s quodque facerdotes mulicreJKton 
purificent , prxtcr quam in mortis articula 
riifi jacuerint per menfem poft nativitatem 
fui partus» 

Item i» eodem tituli. 

Prohibemus ne facerdotes feu capellani 
aut vicarii eorumdem, mulieres jacentes de 
£ partu damnato coitu nefario vel fornicario 
& manifefto,ad purificationem recipiant , 
fine noftra vel officialis noftri Cameracen- 
fis , aut decanorum locorum civitatis Ca- 
meracenfis excepta licentia fpeciaii. Qui con- 
tra hoc facere prxfumferit, excommunica- 
tionis fententiam, eo ipfo , incurrat ;& ni- 
hilominus per officialem noftrum aut deca- 
num loci graviter , prout culpa ipfius exe- 
gerit , puniatur. 

Item titulo de exequiis mortuorum. 

Inhibemus prcfbyteris parochialibus & ca- 

ll.iii 


Digitized by LjOOQie 




133 $ STATUTA 

peHanis fub poena fufpenfionis & excom- 
municationis , ne quis coram fufpenfos , ex- 
communica tos feu interdi&o ecclefiaftico 
Cufpcftos, aut alios in mortali peccato no- 
torio exiften fes, tradant ecclcfiafticx fcpul- 
turae , nifi in mortis articulo figna poeni- 
tentiae apparuerint in cifdem. 

■item titulo de libertate ecclejiarum 
c imiter torum. 

'Eccleflae pollutae fanguinis aut feminis cf- 
fufione reconcilientur per nos vel de man- 
dato noftro feu officialis noftri , iive eccle- 
fiae vel cimiteria fuerint dedicatae , five non i 
•St quoufque fuerint reconciliatae nullus ibi- 
dem fepeliatur. 

Item eodem titulo , 

Si cintiterium fuerit pollutum fanguinis 
vel feminis effufione , propter hoc ecclefia 
non eft polluta sfed fi ccclefia fuerit polluta 
« 4 ©f«o praedirorum , cimiterium erit pollu- 
tum , fi ecclcfiz fuerit contiguum» non au- 
tem fi ab ecclefia fit remotum »& quoufque 
fuerit reconciliatum , nullus ibidem tumu- 
letur. 


T NODALI A. 1340 

a Divinis* nec fine noftra aut officialis no- 
ftri licentia organa refumantur ibidem. 

Item* ftatuimus quod nulli extranei & ig- 
noti tamquam mercenarii capellani , ad de- 
fer viendum in officio facerdotii in civitate 
& dioecefi Cameracenfi dc cetero admittan- 
tur, nifi confiet per litteras fuoram ordina- 
riorum ut alias legitime quod funt vitx lau- 
dabilis & honeftz converfationis * & quod in 
facerdotii ordinem canonice fint promoti. 

Item titulo liber tutis ecclefiajlic 4. 

Cum aliqui juftitiarii feu fervientes ali- 
quos bonis fuis cedentes feu cedere volentes* 
aut alios fori ecclefiaftici obligantes * fuper 
quorum cognitio ad forum ecclefiafticum 
pertinet de confuetudine vel de jure , per 
captionem bonorum fiiorum & corporum* 
adinvenientes quandoque non caufam pro 
caufa , compellunt ad defiftcndum a profe- 
cutione futr litis $ & quandoque etiam oc- 
cafione delicorum , pro quibus fa&a eft ceffio 
cedentes hujufmodi capiunt & carceri man- 
cipant , non obftante ceffionc fa&a, eaque 
fpreta Sc contemta , in derogationem liber-' 
tatis ccclefiafticx fic excommunicationem a 


Item eodem titulo. 


Cum alias ftatuimus quod capellani perpetui 
ftcramenta Tua a caratis locorurrtfuorum in 
infirmitatibus fuis accipient 5 & fi dcceffe- 
rint * in capellis fuis fepelirentur , nifi quis ex 
devotione alibi, falvo jure parochiali, eligerent 
fepulturam. Statutum hujufmodi intclligi- 
mus & ftatuendo declaramus, quod fi emo- 
lumentum ratione exequiarum talium ca- 
pellanorum aliis quam curatis locorum ex 
confuetudine competat * per ftatutum di- 
■dum nolumus nec intendimus dittx con- 
7 fuetudini in aliquo derogare. , 4} 


De reverenti* jurifdUHonis & Uber tute eccle - 
Janum , cimiteriorum & ecclefiaftiearum fer- 
• JmUrum. 


\ Quia plerumque accidit , ut quando ali- 
qui ‘confugiunt ad ecclefiasfeu monafteria, 
aut cimiteria caufa immunitatis ac liberta- 
tis ecclefiaruni feu monafteriorum aut cimi- 


C canone latx fententix incurrendo ipfo fado : 
nos omnes & fingulos tales , ac dantes eis in 
hoc auxilium & juvamen /auftoritate cano- 
nis denuntiamus excommunicatos, mandan- 
tes omnibus & fingulis ecclefiarum remori- 
bus & eorum vices gerentibus in noftro epif- 
coparu conftitutis, quatinus fingulis diebus 
Dominicis & feftis * campanis pulfatis * can- 
delis accenfis , ipfos denuntient excommu- 
nicatos , ad abfolutionem talium * quorum 
abfolutionem nobis feu officiali referamus* 
p nullatenus procedentes * nifi in mortis atti- 
culo * fine noftra licentia fpeciali. 

Item titulo de exeeutione mandatorum. 

Inhibemus decanis noftris Chriftianitatis 
ne pro figillo fui dccanatus quibufque lit- 
teris apponendo * ultra fex denarios Turo- 
nenfes fortis monetx recipiant. 

Item titulo de matrimonio. 


teriorum hujufmodi inimici feu perfecuto- 
res talium confugcntium aut alibi ad certa 
difta loca jurifdi&ioncm exercentes quando- 
que violant ecclcfias , monafteria feu cimi- 
teria hujufmodi & ab eis ipfos confugienCts 
extrahunt , quandoque verbo, per fubftradio- 
nem vi&us Sc aliorum pro ipfis confugien- 
tibus neceflariorum , aut modo alio* diftos 
confugientes inducunt feu compellunt ut 
exeant immunitatem feu libertatem hujuf- 
modi. Statuimus una cum aliis poenis fuper 
his ftatutis * ut in locis in quibus de cetero 
talia perpetrari contigerit , quocumque etia na 
colore quxfito , & ubi violatores Sc perpe- 
tratores hujufmodi inoram traxerint ceftctur 


Pro bannis proclamandis (eu faciendis Sc 
fuis litteris teftimonialibus concedendis, tam 
decani quam facerdotes non ultra tres (oli- 
dos Turonenfes recipiant. 

Item , ftatuto ubi dicitur : nec aliquid pref- 
byreri exigant* nifi folum denarium Turon. 
in forti moneta pro figillo , addimus : Sc cle- 
rici parochiaiesfimiliter denarium Turonen- 
fem fortis monetx pro poena & labore in cxc- 
cucionc facienda * , dumtaxat recipiant. 

Titulo de exeeutione mandatorum 
Jy nodalium. 

Cum ut ccnfura ecclcfiaftica magis time-' 
xetur * ftatuimus ut omnes excommunica^; 




1 

i 


Digitized ,by LjOOQIC 


134 1 ECCLESIA CA 

a nobis vel officiali noftro , pro fuis abfolu- A 
tionibus obtinendis , ad nos vel ad curiam 
noftram Cameracenfem accedant,' aut pro- 
curatorem fufficienter inftrudum mittant po- 
tcftatem abfolvendi habentem cofdem , prae- 
ter quam in mortis articulosa quibuflibet aliis 
adimentes, quia tum,dcut intelleximus, non- 
auiii propter paupertatem & inopiam eorum- 
dem excommunicari decedant , (latuimus 
quod decani Chrillianitatis locorum, in fuis 
decanatibus Cameracenfis civitatis excepta 
de regiftris.qux (ibi mittuntur , & de aliis qux 
ad fuum officium fpedant , dumtaxat ... ex- B 
communicatos poffint abfolverc cofdem , 
decanis quoad haec ex abundanti vices no- 
ftras committentes. . 

Titulo de fefiis. 

Statuimus & omnibus fubditis noftris cc- 
clcfiaftkis in virtute fandx obedientix prx- 
cipimus, injungentes, ut cum apud eam ex- 
uberare debeat devotio (idclium , qux no- 
(Ira cft apud Deum mediatrix & impetratrix 
promtiffima gratiarum ; feftum conceptio- 
nis glorioffimx Virginis Maria odava die C 
mentis Decembris, cum matutinis & miffa, 
ceterifque divinis obfcquiis devote celcbrenr. 

Et prxeipimus didum feftum tamquam fc- 
(livum & folemne, fub pccna excommuni- 
cationis reverenter obfervari ab omnibus 
Chriftianis. 


STATUTA NOVA 

St at ut» hac funt novit er fatta in fynodo Ca- 
meracenfi celebrata in majori ecclejia anno Do- D 
mini mcccxii. die Mercurii in fefto S. Lu- 
ca evangeHJta. 

Uoniam legitur in canone : quicum- 
que ex .Deo effe videntur , arma mili- 
taria non fumant , (latuimus ut nullus cle- 
ricus cujufcumquc generis arma deferat, 
line noftra aut officialis noftri licentia fpe- 
ciali , alias ad quinquaginta folidorum poe- 
nam teneantur , & arma nihilominus amit- 
tant. 

Item , (latuimus quod Unguli prclbyteri 
in feripturis habeant nomina fuorum paro- 
chianorum excommunicatorum , qua de 
caufa excommunicat! fune, utrum pro judi- 
cato , vel contemtu , vel aliter i & nomina 
illorum ad quorum jnftantiam funtexcom- 
municati , diem etiam quo primo denun- 
ciantur , & Ungulis annis per menfem ante 
lynodum decanis referant parochianos fuos* 
cxcommunicatos per annum, vel ad poenam 
xx. folidorum Pandendum teneantur , & de- 
cani ad fynodum reportent fecundum, anti- 
qua ftatuta , alias nomine poenx ad xl. fo- 
lidos Paridenfes teneantur. 

Item, (latuimus ut dnguli prelbyreri alta 
Vet.fcript. & mon. ampl. Colletf. Tom. VII. 


MERA CENSIS. 134» 

voce & intelligibili in facie ecdedarum fua- 
rum dngulis diebus Dominicis & feftivis pa- 
rochianos fuosexcommunicatos denuncicnt 
nominatim & diftinde , ut rubore confud, 
ad unitatem fandae matris eccledz citius re- 
vertantur , Sagorum nomina habeant in ce- 
dula vel quatemo ; alias quotiens omiferinr, 
in quinque folidis Tutoncndbus teneantur. 

Item , (latuimus quod decani in fuis lit- 
teris abfolu nonis nomina exprimant , a qua 
fententia abfolvunt, & ad quorum inftan- 
tiatn tales abfoluti excommunicationis fen- 
tentia m incurremnt ; aliter prelbytcri deca-* 
norum litteras excommunicatorum nullate- 
nus cxfequantur. 

Item , (latuimus quod d aliquem conti- 
gerit excommunicatum fore pluribus fenten - 
tiis , & ab una fuerit abfolutus , nihilomi- 
nus pro alia cxcommunicatus nuncietur. 

Item, in titulo primo in paragrapho item 
pr alatos , poft illa verba , Et facer dotes , addi- 
mus ; capitula & collegia & quofcu mqw 
alios, qui ad noftram fandam fynodum ve- 
nire tenentur de confuetudine vel de jure > 
& [equitur ut tenentur non venientes. 

Item , in titulo de cxfequutione ftatuto- 
rum fynodalium io paragrapho item jiat ui- 
mus quod ubicumque portatores litterarum poft 
illa verba organa refumantur ibidem addi- 
mus illa verba : d poftquam a nobis (eu offi- 
ciali noftro aut decano rurali vel deputato 
ab ipds feu altero eorum requidd fuerint , 
non reftituantur. 

Item , quantumcumque contingit nos con- 
cedere licentiam ex certis cauds aliquibus 
curatis feu capellanis de reddendo in eccle- 
dis vel capellis fuis , intentio noftra eft quod 
domus eorum fubftententur & diredx te- 
neantur. Quod d non fecerint , volumus 
quod decani locorum de frudibus didar um 
ecdedarum aut capellanhtrum faciant didas 
domus & teneant diredas , Sc quod in his 
faciendis vigilent diligenter. 


STATUTA FACTA ANNO 

MCCCXVI. PRIMA DIE MENSI? OCTOBRIS. 

IN ECCLESIA CaMBRACENSI. 

Quoniam pro funeralibus quz in exequiis 
defundorum apponantur , antequam dant 
exequix , a nonnullis duntillicitxpadiones, 
eccledis atque perfonis cccledafticis dam- 
nofx , inhibemus prxeipendo in virtute fan- 
dz obedientix & fub pccna excommunica- 
tionis , ne de cetero padiones dant de ipds 
funeribus , antequam ipfz cxequiz fadx fue- 
rint , & corpus pro quo dunt traditum dc 
eccledafticx (epulrurx. 

Item , denunciamus cxcommunicatos a 
canone onines illos qui fervant & fervari 
faciunt ftatuta edita & confuetudines intro- 

II i i i ij 



Digitized by LjOOQIC 


1343 STATUTAS 

dudas contra ecclefix libertatem. 1 

Item, (latuimus defcrjptores ftatutorum 
ipforum , nec non fcabinos , redores , & con- 
filiarios locorum , ubi de cetero hujuQnodi 
ftatuta & confuetudipes edit? fuerint Sc ob- 
fervatx , nec non cosquife^adum caprx- 
fumferint judicare [ cxcomnfiroicatos efle.] 

ANNO DOMINI MCCCXVII. 

DIE SABBATI IN FESTO B. REMIGII. 

Reverendus in Chrifto pater P. Dei gratia 
Cameracenfis epifeopus tenens fuam fyno- 
‘duminecclcfia fua Cameracenfi fecit & ad- 
didit hoc ftatutum. j 

Quoniam ficut experientia docuit , non- 
nulli facerdotes , iramo verius deceptores , 
in alia rnefle falcem fuam immittere non 
verentes , in noftris civitate & dioecefi fio e 
noftra vel curatorum ipforum civitatis Sc 
dioeccfis licentia , in cjufdcm ecclefiis & eo- 
rum parochiis prxfumunt temeritate pro- 
pria audire confcflioncm , & miniftrare ec- 
clefiaftica facramenta contra facrum cano- 
num inftitutum , cum fibi confitentcs ab- 
folvere nequeant vel ligare, vel ipfa ecclc- 
fiaftica miniftrare. Nos tantx temeritati & p 
animarum periculis occurrere cupientes , 
ftatuendo prohibemus ne quicumque facer- 
dos fine noftra vel prxdidorum curatorum 
licentia audire confcfiiones , vel ipfa facra- 
menta miniftrare prxfumat , nili in mor- 
tis articulo, ubi non poflet haberi copia 
curatorum. Si quis autem hoc facere prx- 
fumferit , excommunicationis vinculo fit ii- . 
gatus , falvis autem audoritatibus & privi- 
legiis apoftolicis , quorum volumus efiede- 
fenfores. 

Item, denuntiamus excommunicatos om- 
nes hxreticos , credentes Sc fautores eorum- p 
dem , & omnes fchifmaticos. 

Item , omnes illos qui jurifdidioncm ec- 
clefiafticam & libertatem ecclefix impe- 
diunt , & qui in his impediendis prxftant au- 
xilium , confilium , vel favorem. 

Item , denuntiamus excommunicatos a 
canone omnes illos qui temporale dominium 
obtinentes , fuis fubditis interdicunt ne prx- 
latis aut clericis feu perfonis ecclefiafticis 
quicquam vendant , aut emant aliquid ab eif- 
dem , neque eis bladum molant, coquant pa- 
nem , Sc alia obfequia exhibere prsfumant. g 
Item, denuntiamus excommunicatos a ca- 
none fynodali omnes illos qui civitatem no- 
ftram Cameracenfem, caftra, villas , nemora, 
prata, molendina, vinaria, & alia loca & 
jura ad noftram temporalem menfam per- 
tinentia violenter invadunt, & injurio fe oc- 
cupant, Sc illos qui eifdemio prxmiffis.auc 
aliquo prxmifiorum auxilium , confilium , 
vel favorem prxftant , Sc terras corumdcm 
fubpofitas ecdefiaftico interdido. 

Item , denuntiamus ,excommunicatos a 
canone fynodali omnes illos qui in noftro 


Y N O D A L I A 1344 

comitatu Cameracenfi incendia domorum 
vel fegetum faciunt, & omnes illos qui eif- 
dem in prxmiflis prxftant alixilium , confi- 
bum vel favorem, & eorum terras fuppofitas 
ecdefiaftico interdido. 

Item, denuntiamus excommunicatos a ca- 
none fynodali omnes illos qui in noftro co- 
mitatu Cameracenfi agricultores euntes & 
redeuntes ad agriculturam , & in ipfa euntes , 

& animalia quibus arant, & femina qux por- 
tant ad agrum ,hoftiliter capiunt , vulnerant, 

Sc interficiunt ; Sc omnes qui eifdem in prx- 
miffis confentiunt , prxftant auxilium , confi- 
lium vel favorem. . 

Praecipimus omnibus curatis in virtute fan- 
dx obedientix noftrarum civitatis Sc dicece*- 
fis , ut prxdidas denuntiationes publice fa- 
ciant in vulgari fingulis diebus Dominicis Sc 
feftis , cum ibi erit major populi multitudo. 
Negiigcntes poena canonica feriantur. 

Dignum efle dinofeitur, ut quos timor Dei 
a malo non revocat, ipfos tamen coerceat 
ecclefiafticx feveritas difciplinx, prxeipue 
clericos, quos ecclefia Dei libi filios prout 
fpeciales , ipfos libertatibus privilegio inter 
alios fuos filios prxmunivit , ac fuis propriis 
infigniis voluit infigniri , fi ipfam matrem 
contemnant , fi ipfius immunitates infligant , 
fi ipfius matris privilegio in contemtum ip- 
fius uti volunt, per qux amicorum , ac omni 
alio ceflante fubfidio, a morte etiam fxpiffi- 
me liberantur ; quid mirum fi eos qui feipfos 
ab ejus immunitatibus exemerunt abfque 
caufa , a communione fua Sc fuorum filio- 
rum fidelium fegreget Sc expellat J Cum igi- 1 
tur nonnulli clerici de fuis exceffibus Sc de-r 
lidis , coram dominis & juftitiariis tempora- 
libus obligant Sc eligunt refpondere , & abl- 
que fui judicii ecclefiaftici licentia, eorum 
jurifdidioni Sc corredioni voluntarie fe fub- 
mittunt , &.cum eis de delidis & exceffibus 
tranfigunt & componunt, ut corredionem 
ecclcfiafticam poffint effugere , a qua miferi- 
cordiam Sc veniam debent humiliter implo- 
rare , quod cadit in totius cleri vituperium Sc 
ecclefiafticx Ubertatis prxjudicium & con- 
temturrv , contra fandiones canonicas nofei- 
tur efle fadum. Nos fuper his occurrercprout 
debemus & poffumus juris remediis cupien- 
tes, ftatuimus & firmiter inhibemus ne de 
cetero quivis clericus gaudere debens privi- 
legio clericali , coram laicali juftitia , prxei- 
pue in delidis , refpondeat /aut jurifdidioni 
temporali fcvoluntarie fubmittat. Qui vero 
contrarium fecerit , excommunicationis fen- 
tentiam ipfo fado fe noverit incurfurum. 

Sunt nonnulli tam clerici quam laici feien- 
ter coram officiali Cameracenfi ex officio ci- 
tati fuper fuis exceffibus & prxventi , qui cum 
decanis ruralibus poft citationem Sc procef- 
fum didxcurix, tranfigunt vel componunt ; 
& his non contenti litteras quitationis ab ip- 
fis decanis fub anteriori data fraudulenter 


Digitized by ^ooQie 



U4J EC CLESlvE CAM ERACENSIS, 1)4* 

impetraftt,licqne proccffus inchoatus elidu A fieri > publicari > vel ordinari de ifino in am 
tur, curia decipitur, & in praejudicium de- mmi contigerit» pro terminis affignamus» 

cani &archidiaconifumtibus inanibus &gra- ita quod aliis vocationibus Vel citationibus 

vibus oneratur : Nos igitur prardidis decanis de cetero non fit opus > nifi per reverendum 

& partibus inhibemus, ne talia committere in Chrifto patrem dominum Carneracenfcm 

audeant vel przfumanr. Qui autem contra- epifeopum , feu ejus vicarios, didam fyno* 

rium fcienter fecerint ift przmiffis , fufpen- dum ad aliam diem affignari contigetit vel 

fionis prefbytcri , excommunicationis alii transferri. 

[poenam ] incurrant ipfo fado, Quia plerumque nonnulli Curati CarrtcrA* 

Licet per conftitutionem Clementinant cenfis dioecefis vel vices eorum gerentes, & 

jam dudumfucrit inhibitumne quis,nifiin clerici variis figillis utuntur , nunc uno figillo 

ecclcfiis , in quibus fint Fontes ad hoc fpecia- niinc alio , exeeutionem , referiptionem & 

liter deputati , aliquem audeat baptizare , li- alias litteras quas quandoque officiali aut fi • 

bcris regum &principum dumtaxat exceptis, £ gillifero curi* Cameracenfis dirigunt figil* 
ut cum adjedione prxdida conftitutio ma- laftdo , propter quae fxpiffime fuper agni- 

gis in reverentia teneatur, hxc eadem au- tione didorum figillorum dubitationes St 

doritate ordinaria inhibemus , ftatuentes uc altercationes in dida curia funt fubortx , ut 

qui de cetero contrarium fecerit , fententiam fic didx dubitationes Sc altercationes ad cer- 

cxcommunicationis incidat ipfo fado. titudineni reducantur, Sc in caufis in dida 

Item , excommunicatos a canone nuntia- curia ventilandis , de cetero fanius proceda- 
mus religiofos, cujufcumque ordinis vel con- tur , ftaiuimus Sc ordinamus , ut unufquifquc 
ditionis exiftant , tam peremtorie quam non curatus proprium figillum fub nomine fuc£ 
peremtorie ,quicumcathedralem velmatrk parochialis ecclefix habeat infra menfem» 
cem ecclefiam ftatuta fynodalia vel provin- & eo folo utatnr in prardidis exeeutionibus, 
cialia de ccftando viderint aut fciverint ob- referiptionibus Sc aliis litteris figillandis,qua$ 
fervare, contra tenorem illius Clementinx tam fuper exeeutionibus mandatorum curix 
conftitutionis qux incipit : Ex frequentibus , Cameraccnfis,quam ipfarum quas per fe[vel] 

&t. in fuis ecclefiis&monaftcriis publice ce- C clericum fuumvel aliter Contigerit figillarc. 
lebrant, excepta moderatione illius confiitu- Si autem quemquam ipforuni ecclefiam 
tionis Almu nuter. ' fuam contigerit ex caufa permutationis vel 

Item, excommunicatos nuntiamus a ca* • alias dimittere, figillum hujufmodi fuo re- 
none , interdidos Sc excommunicatos , qui linquat fucceffori. Quifquis autem contra- 
a celebrantibus moniti competenter at ex- rium fecerit, poenam xk. folidorum Pari- 
cant, exire noluerint , fed ibidem remanere fienfium 'eo ipfo fe noverit incurfurum , do- 
prxfumferint,per fedem apoftolicam abfol- mino Camcracenfi applicandorum Sc pet 
vendos. decanum loci levandorum. 

Item , praecipimus omnibus curatis Came- Praecipimus omnibus St fingulis decanis 
racenfis dioecefis , ut ftatuta Sc denuntiatio- Chriftianitatis , dioecefis Camcraccnfis , fub 
nes in praefenti fynodo fadas , legant fingu* poena fufpenfionis firmiter injungentes ut 
lis diebus Dominicis , cum ipfos divina ce- impreffionem omnium figillorum , quibus 
lebrarc contigerit in fuis ecclcfiis parochiali- utuntur curati fibi fubditi in figillandis ;exc- 

bus i populo ibidem congregato publicent , D cutionibus mandatorum didx curix Came- 
re in lingua materna exponant fub poena x. racenfis, ac aliis litteris, quas frequenter di* 
folidorum Parifienfium, quotiens in negli- dx curix tranfmittunt officiali Vel figillifero, 

gentia de non publicando fuerint repre- infra inftans-feftum B. Martini tranlmitterp 
henfi. non omittant. 

Ut abbates, priores, decani , prefbyteri. Querimonias quamplurimorum Camera* 
ac omnes alii , qui ad fandam fynodum Ca- cenfis dioecefis recepimus. Inter alia conti- 
meracenfem, venire tenentur, &-pro tem- nent» quod nonnulli curati parochialium 

poribus tenebuntur, reddantur in pofterum ccclefiarum, ac eorum vices gerentes prx- 

certiores qua die debebunt ad didam fyrto- dida: dioecefis pro exeeutionibus mandato* 
dum copi parere , ficque cum deliberatio- rum curis Camcraccnfis, faciendis feripturis, 

ne pleniori de fibi ad hoc opportunis va- ac figillis fuis, non ad modum rationis , fed 
leant providere, ftatuimus, & in hac fanda ad libitum voluntatis , pecuniam majorem 
fynodo ordinamus, ut de anno in annum in E quam deceat indebite exigunt & extorquent, 
fefto B. Remigii in capite Odobris dida fan- in fcandalum didar curis & didorum con- 
da fynodus de cetero teneatur : quam qui- querendum praejudicium Sc gravamen. Nos 
dem diem omnibus Sc fingulis jtam de diae- vero talibus immoderatis exadionibus,prout 

ccfi quam extra , ad didam fynodum venire poffumus & debemus , viam concludere cu- 
debentibus de jure, confuetudine , vel alio pientes , ac eifdem curatis Sc vicariis pro fuis 
quoquo modo prxfingimus ad comparen* poenis & laboribus , moderate tamen , fub- 
dum, prxfentandum feu audiendum, con- venire volente , ftatuimus Sc ordinamus, ut 
fentiendum ca qux in dida fynodo ftatuimus unufquifque eorumdem pro qualibet execu- 

Iliii iij 



<347 STATUTA i 

tione mandatorum didz curiz , infra metas l 
fuz parochialis ecclefiz facienda , uno dena- 
rio pro.figillis , uno denario pro refcriptione, ' 
'fi fiat, & per cum fcribatur, duos denarios 
pro fcriptura & unum pro figillo ; pro procu- 
ratione vero , fi pet eum figiiletur & fcriba- 
tur, fex denarios. Si vero eidem fcriptura 
tradatur figillanda, pro figillo duos denarios, 
pro receptione vero juramenti de calumnia 
vel deciforii , ut continetur affirmat & negat, 
vel confitetur dumtaxat in fubftantia, pro 
fcriptura & figillo vi. denarios , pro execu- 
tione vero teftimonii & fcriptura fuper de- ] 
politione eorumdem & aliis fcripturis , fupet 
> quibus non eft impofita taxatio pro odoji- 
neis , quarum quzlibet odo vocabula integra 
contineat , monofy liabis in dido vocabulo- 
rum numero minime computatis , inhibemus 
eifdem vel eorum cuilibet, ne ultra taxatio- 
nem hujufmodi aliquid audeant de cetero 
recipere vel przfumant. Si quis vero eorum- 
dem contra hoc facere przfumferit, totiens 
quotiens fuper hoc reprehenfus fuerit, poe- 
nam decem folid. Parificnfium incurrat , ipfo 
fado, domino Cameracenfi epifeopo appli- 
candorum. ( 

Excommunicatos a canone nunciamus 
omnes , qui in tempore interdidi defundo- 
rum corpora in cimitcriis , nifi in cafibus a 
jure conceffis , & qui excommunicatos pu- 
blice vel nominarim interdidos , aut ufura- 
rios manifeftos fcienter przfumferint fepelire. 

Item, excommunicatos a canone nuntia- 
. mus omnes qui a perfonis ecdefiafticis , quos 
non negotiandi caufa deferunt, feu deferri. 
faciunt , pedagia aliqua fuo vel alieno no- 
mine exigunt vel extorquent. 

De caufis , Item , excommunicatas a canone nuncia- 
«• SL mus omnes perfonas quae fcienter in gradibus 

De confan- a i ure P r °h*bitis , vel in facris ordinibus con- ^ 
guioitate ac ftitutx, aut in religionibus profeflz contra- 
affin.c. i. jj crc non verentur. 

Item , denunciamus excommunicatum a 
canone religiofum, tam exemtum quam non 
exemtum , qui in parochiis alienis facramen- 
tum undionis- extremae, aut matrimonium 
De priviie- f c i e nter folemnifare praefumferit , parochialis 
gus, cap. i. p rc fljy tcr i non habita licentia fpeciali, per 
fedem apoftolicam dumtaxat abfolvcndum. 
Eos vero qui hoc fieri procuraverint , aut in 
his auxilium vel confilium praedaverint, aut 
in his fcienter interfuerint , excommunica- 
• tionis fentencia innodamus. 

Item , excommunicatos a canone nuncia- 
mus omnes excommunicatos publice aut in- 
terdidos , [ qui ] dum miffarum folemnia ce-* 
lebrantur , moniti ut de ecclefiis exeant , re- 
manere praefumferint, per fedem apoftoli- 
cam dumtaxat abfolvendos. 

De (ent. cx- Eadem vero fententia fint ligati , qui. cis 
c ° m ’ c C q ] ut cxcant inhibere praefumunc. 
txclmmmt Praecipimus in virtute obedientiae , & fub 
t4ti ' poena excommunicationis omnibus & fin- 


YNODALIA 1 34$ 

gulis prefbyteris ecclcfiarum noftrarum ci- 
vitatis & dioecefis Cameracenfis , ut ftatuta 
in hac fanda fynodo fada , per denuntiato- 
res in ecclefiis fuis lingulis diebus Dominicis, 
cum ibi fuerit major multitudo populi , pu- 
blice facians promulgari > negligentes autem 
poenam x. folid. Turonenfium , quotiens ne- 
gligentes fuerint , [ incurrant ] per decanos 
noftros levandorum. 

In titulo de reverentia & jurifdiftione & li- 
bertate eccleftarum , anno Domini mcccxui . 

Quia plerumque cum nonnulli domini , 
aut juftitiarii fxcularjpm noftrae dioecefis, 
plus fedantur motum animi, quam judicium 
rationis, perfonas ecclefiafticas ad folvcn- 
dum debita, fuper quibus coram iliis contra 
ipfos eorum exhibentur litterae vel probatio- 
nes , quibus judicantur damnabili prsefum- 
tione compellunt per captionem didorum 
vel alias , cum eis nulla competat jurifdidio 
in hac parte. Nos huic prxfumtioni peltife- 
rae, quae innoftra dioecefi nimium invalefeit, 
occurrere cupientes , ftatuendo praecipimus, 
quod nulli domini aut juftitiarii temporales 
> talia praefumant facete de cetero. Si quis 
’ contra hoc falubre ftatutum perfonas eccie- 
fiafticas ad folvenda debita contra ftatuta ca- 
nonica compellere praefumferit , ipfo fado , 
fententia excommunicationis fit ligatus. 

Ex querelis lacrymabilibusperfonarum ec- 
clefiafticarum^ tam regularium , quam fae- 
cularum i noftrae dioecefis percepimus , quod 
nonnulli diabolico fuccenfi fpiritu , divinum 
judicium contemnunt , ccclefias frequenter 
deftruunt , animalia interficiunt & rapiunt , 
& grangias & domos fuccendunt, & non- 
numquam perfonas ecclefiafticas capiunt, & 
captas detinent pro fuz libito voluntatis i 
1 unde quia multum crefcentibus non opus eft 
exemplo , ne de cetero fiant talia inhibemus , 
ftatuentes quod fi quis deinceps praetniffa fe- 
cerit , vel fieri mandaverit , ipfo fodo excom- 
municationis vinculo cum omnibus illis qui 
in his ut fiant dabunt auxilium , confilium , 
favorem , fit ligatus. Is etenim cujus nomine 
prxmifla fiunt,. fi poftquam ad ejus notitiam 
pervenerit, rata habuerit eadem, fit ligatus 
fententia excommunicationis. # 

Przcipimus etiam in virtute fandxobedien- 
' tiz & fub poena fufpcnfionis & excommuni- 
cationis omnibus & lingulis curiz noftrz 
: dioecefis , ut diebus Dominicis & feftis , dum 
” miflarum folemnia. celebrantur , inter offer- 
torium & przfationem denuntient palam & 
publice excommunicatos omnes illos, qui 
litteratum noftrarum vel officialis noftri Ca- 
meracenfis, vel alias ad forum ecclefiafticum 
recurrentes fupet caufis quz ad idem forum 
jure vel antiqua confuctudine pertinere nof- 
cuntur,adde(iftendum coram nobis ad ju- 
dicium ecclefiafticum vel impetrantium aut 
litigantium, vel volentium litigare aut pro- 


Digitized by 


Google 


1349 ECCLESIjE CjA MERACENSlS. i)}s 

pinquorum ipforom , feu rerum ipiarum , A matrimonialitcr copulati , ad fuggeftion^s 
aut ccdcfiarum fuarum, & captionem, vel diaboli* qui femper in hoc mundo parat 
modis aliis quibufeumque compellunt , feu difeordias , fic non eeffat zizanias feminare » 
compelli faciunt , vel procurartt, per fe feu Chriftique fideles ab unitate fidei fepararc > 
per alios , quominus coram nobis vel offi- ex qua volunt difplicentia feu difeordia fua 
ciali noftro, vel judicibus ecclefiafticis quete- temeritate propria & abfquc tcclefiae judicio 
lantur de caulis, quae, ut prsemiflum cit,ad contra praeceptum Domini & apoftolicas 
cognitionem noftram pertihent vel offici^p fandiones fefe ab invicem feparare fle divi- 
nottri, poffint libere jufteque obtin#s ^c duntde fado, divortium inter fe ad fui libi- 
qui ad ptarmiffa facienda dant confilium , tum celebrando, viri fcilicet dimiffis fu is uxo- 


auxilium vel favorem ; a qua fententia ab- 
folvi non poffunt , nifi nobis vel officiali 
noftro feu judicibus , quorum cognitio fuerit 


ribus propriis alias uxores, etiam viris aliis 
conjugatas; & uxores alios viros fibi damna- 
biliter afiociant fle conjungunt, alter alteri 


impedita, vel jurifdidio ufurpata, quam parti in domo , loco & aliis , quali vir 8C uxor con- 
quae in ptofecutione turbata fuerit fui juris jugati , penitus adhaerendo , Sc in Dei Sc cc- 
de injuriis , damnis vel expenfis Sc intereffe clefiae fcandalum publice & luxuriofe viven- 
prius per eumdem integre fuerit fatisfadum, do. Nos ergo tantis in ecclefia Dei fcanda- 
prout hoc in conftitutione felicis recorda- lis tantifque erroribus fle fubditorum noftro- 
tionis domini Bonifacii papa; o&avi plenius rum animarum periculis , prout ex debito 
continetur. tenemur officii , occurrere cupientes , fta- 

ltem, denuntiamus excommunicatos ut tuendo praecipimus , ne aliqui dc cetero, tam 
fupra , quvcquos fle animalia perfonarum ec- viri quam uxores , abfque ecclefia; judicio 
clcfiafticarum , tam regularium quam f*cu- fefe ab invicem feparent aut dividant caufa 

larium noftrse dioeccfis interficiunt , rapiunt divortii inter cos faciendi. Qui vero con- 
fle domos incendunt, fle ipfas perfonas ec- trarium fecerint, in excommunicationis fen- 
clcfiafticas capiunt, prout in noftra confti- tentiam, quam in ipfos ferimus, incidant 
tutione quae incipit : Ex querelis lamentabili- ^ ipfo fado. 
plenius continetur. 

Item , denuntiantur cxcommunicati die- J 

bus quibuflibet Dominicis fle feftivis , ut fu- Quia in quibufdam villis noftrae dioeccfis 
pra , omnes judices fare ula res noftrae dioece- Cameracenfis , fune nonnulli laici , tam ju- 
fis , qui perfonas ecclefiafticas compellunt dices quam non judices, afferentes & fuftinerc 
per litterarum fuarum captionem vel aliter, nitentes ultimas decedentium voluntates aC 
ad folvendum debita, fuper quibus coram corumi teftamenta non aliter valere, renere 

illis contra ipfos exhibentur eorum litterae aut habere roboris firmitatem , nifi in praedU 

vel probationes aliqua; inducuntur , prout in Horum confedione fcabini loci , aut faltem 

noftra conftitutione alias edita continetur, duo de ipfis prarfentes interfuerint ad hoc 

vocati fpecialiter fit rogati, afferentes fecun- 
dum ufum fuum, quem praetendunt, quod 
D per alios teftes quam fcabinos probari non 
Quia plerumque ex dilara exeeutione valeat ultima difpofitioteftamentorum. Nos 
mandatorum vel ftatutorum noftrorum fy- igitur attendentes, quod 'praedidus abufus evi- 

nodalium fcandala provenerunt, ftatuimus, denter cft contrarius rationi, quodque per 
mandamus fic praecipimus, ut ubicumque praedidum abufum , fi non tolleretur, dece* 
per ftatuta noftra fynodalia ceffandum fuerit tcro pr*didas defundorum voluntates faepe 
a divinis , ccffetur ibidem juxta ftatuta prae- & faepius indebite contingeret irritari , fta- 
dida , abfque alterius noftri vel officialis no- tuendo praecipimus fle firmiter inhibemus , 


Anne Domini mcccxv. titulo de exeeutione 
ftatutorum fy nodalium. 


ftri Cameracenfis expedatione mandati. 

In titulo de exequiis mortuorum , & ea 
tangentibus. 


ne quis occafione abufus hujufmodi praedi Ha 
defundorum teftamenta, aut eorum volun- 
tates ultimas , aliter tamen rite fadas , impe* 
dire aut impugnare praefumant. Qui vero 


In paragrapho : Sunt in terris ecclefia ab E contrarium fecerit, in excommunicationis 
iyfis excultis , flcc. poft verba , Decedant in- 
ter fefta , addimus ifta : Vel in aliqua alia 
parte anni , dum tamen fruttus aliquos non 


fententiam incidat ipfo fado. 

Item , eodem titulo. 


perceperint. 

Item, denuntiantur excommunicati au- 
doritate concilii provincialis. . . . 

Item , titulo de matrimonio. 

# Quia in quibufdam partibus noftrae Ca* 
meracenfis dioeccfis, quod dolentes referi- 
mus , nonnulli tam viri quam uxores fimul 


Item , quia in quibufdam locis fle villis 
noftrae Cameracenfis dioecefis, nonnulli lafi 
calis juftitiae afferunt fle fuftinere nituntur , 
quod fecundum ufiim fuum legata fle dona- 
tiones caufa mortis , quas faciunt deceden- 
tes , non valeant , nec habeant roboris firmi- 
tatem , nifi teftator de ledo mortis confur- 
gens, extra domum in qua jacet, per xl. pe* 


Digitized by LjOOQie 



13 J* STATUTA 'S 

•cftm (patium pedes vadat , & ibidem de bo- 
atis fuis ordine t & difponat. Sunt etiam aliqui 
laici judices afferentes quodnon valent, ncc 
tenent legata «donationes & clccmofyn.xde- 
rimclorum, nifi dedatis & felicis teftator in 
•vita fua,q>ropria manu legatorum & dona- 
torum pvopriam poffeflionem tradiderit &c 
•ri i linam , ad iniquitatem fuam & malitiam 
-tollendam quemdam abufumneftndiffimum 
.pro confuccudinc praetendentium. Nos igi- 
tur attendentes quam piae-, quam favorabiles 
iunt ultimae voluntates , ex quantoque cupi- 
ditatis & malitia: fomite fumferit fundamen- 
tum , {latuimus ut legata, donationes & elee- 
niofynse dcftmdorum valeant & teneant , 
fivein4e&o mortis, five in domofa&a tue- 
rint.ctfidc prxdi&is datis <5c legatis legatorum 
& donatorum in vita fua poffeflionem non 
-t radiderit vel faifinam , dido abufu contra- 
rio non ©bftantc^ dum tamen non fuperfit 
alia caufa legitima , propter quam poffintSc 
debeant impugnari : inhibentes ne quicum- 
que judices occafione diriorum abufutim 
vel .alicujuseorumdcm , dida legata aut 'le- 
gationes fraudulenter impediant aut impu- 
gnare praffumant. Qui vero contrarium fa- 
cere prxfuniferint , in excommunicationis 
fententiam incidant ipfo fado. 

Item , praeripimus & mandamus firmiter 
injungendo omnibus & lingulis parochialhmi 
cccicfiarum curatis Cameracenfis [dioccefis,] 
ut hsc ftatuta in hac fanda fynodo feria per 
■nos , lingulis diebus Dominicis in ecclcfiis 
fuis coram populo in materna lingua pu- 
blicent & exponant. Qui vero in his «xe- 
quendis repertus fuerit negligens vel remif- 
.fus., pro fua negligentia graviter fe fcnciac 
puniendum. 

Excommunicatos a canone nunciam us 
eos , qui exemti & non exemti interdidi tem- ; 
porc , in cafibus non conceffis a jure , vel ex- 
communicatos publice, vel nominatim in- 
rerdirios, vel ufurarios manifeftos feienter 
in cimiteriis fuerint aufi fepelire. 


B 


Y NODALIA i3ji 

A provincialium vel fynodalium tnterdidum 
fcu ceffationem Sciverint obfervari in fuis . . . 

- Hic laceratumeft unum f otium. 

... ab illd ftatuto quod incipit. Item, fu- 
cer dotes excommunicent (jr nuntient excommu- 
nico: os omnes illos , &c. illa verba excommu- 
nicatos denuntient fubtrahimus , & poli illa 
#imrba in fine didi flatuti contenta : videli-. 
<et fkttice vel occulte JUtuendo % oAA\m\x& hsnc 
verba. Quos etiam extunc ipfo fado excom- 
municamus , nec non omnes & fingulos cott- 
filium , auxilium , mandatum , aut favorem 
dantes circa confpirationcm hujufmodi , fub 
qua & per quam mtclligimus & declaramus 
contineri alligationes, confoederationes , ac 
durationes expenfarum fcu cafuum contri- 
butiones. 

Item titulo de exccutiont Jlatutorum 
nodalium. 

Nonnulli prelbyreri & capcllani feientes 
fcu lcire debentes fe teneri ad obfervatio- 
nem fta tutorum fynodalium , ftatuta hujuf- 
•modiin caufa ceffationis non obfervant, fed 
potius ftatutis hujufinodi fpretis & contera- 
tis , ignorantiam in hoc cafu afferiantes fcu 
fingentes , celebrare , ubi ccffari debet ^ali- 
ter quam de jure cft permiffym , feienter prae- 
fumunt. Nos cupientes <pntra haec ftatucn- - 
doadhibere remedium optimum , tales ipfo 
fado,cx tunc a divinisfufpcndimus ; & fi fuf- 
penfi hujufmodi per fex dies non fe abflinue- 
riot, excommunicamus eqfdem , & excom- 
municatos mandamus publice nunciari. 

Item eodem titulo . 

Abfolutionem fcu relaxationem a fenten- 
tia excommunicationis , fufpenfionis feu in- . 
terdirii , in didis flatutis antiquis vel novis 
contenta , fi quis eas incurrerit , nobis aut 
epifeopo Cameracenfi feu ejus locum tenen- 
ti aut officiali Cameracenfi fpecialiter, prae- 
terquam in mortis articulo , refervamus. 

Anno mcccxi . 


0' item , titulo de matrimonio. 

Excommunicatos a canone nunciamus 
eos qui in gradibus confanguinitatis vel affi- 
nitatis ad matrimonii conffitutionem ca- 
nonice prohiberi feientes, contrahere non 
verentur, quorum nomina per curatos lo- 
corum ubi moram trahunt , cum ad ipforum 
notitiam pervenerint , notificari volumus 
abfque mora, ut contra tales, prout juflttm 
fuerit , procedere valeamus. 

Item , titulo de fententia excommunicationis. 

Excommunicatos a canone nunciamus 
omnes & fingulos religiofos , tam exemtos 
qu>m non exemtos, qui in civitate Came- 
racenfi , villis aut caftris noftrae Cameracenfis 
dioecefis, in quibus cathcdralem vel matri- 
cem loci ccclcliam audoritate ftatutorum 


Ad publicandum in ecdefiis parochiali- 
bus Dominicis diebus feftis fub poena x. fo- 
lidorum Parificnfium a prcfbytcro ncgligcn- 
tc recipienda , quod procurator relidens in 
civitate feu fubuibiis Camerae, pro qualibet 
affignatione diei x 1 1 . Parifienfes dumtaxat 
pro falario recipiat fine fraude. 

Item , procurator foraneus veniens eques 
de quindena in quindenam quinque folid. 
Parifienfes , pedes xxx. denarios Parifienfes. 

Item , procurator veniens eques de cbdo- 
mada in ebdomadapi tres folidos & fex de- 
narios Parifienfes , nec conveniant de ma- 
jori falario , nifi pro officiali vel figillifero , 
petita fuper hoc licentia & obtenta. 

Item, procuratores deferentes litteras com 
tumacialcs ad monachos contumaces , ut de 
contcmtu fatisfaciant officiali , fi pars con- 
tumax 


D Ifezed by 


Google 




135? ECCLESIA C A M E R A C E N S IS. 1354 

tumax citata ad inftantiam parris advcrfx ad A conftitutas canonum » quas in didos tranf-, 
videndum fieri taxationem expenfarum ve- greffores notorios , quantum in nobis eft, tc- 
lit fatisfacerc dc expcnfis,non petantur ncc nore prarfentium publicamus, palam & pu- 
recipiantur a pcrfbnis ficmonrtis majores ex- blice promulgari , & ad notitiam fingulo- 
penlce quam confuetum fit taxari in curia. rum , quos de prxmiffis fu fp edos habebitis» 
Officialis fedis Cameracenfis vacantis om- proferre , fic eorum auribus inculcare» ne cau- 

nibus decanis prelbytcris Sc capcllanis in ci- fari poffint «ignorantiam, vcftra non omit- 
vitate & dioecefi Cameracenfi conftitutis ad tat defidia , didafque conftitutiones obfer- 
quos prxfentes linet* pervenerint falurem vent, & in locis veftris per cenfuram ecclc- 
in Domino. Olim felicis recordationis fum- fiafticam faciatis firmiter obfervari , didof- 

mus pontifex Gregorius decimus ufurario- que ufurarios in locis vobis fubditis com- 

rQm voraginem qui animas detinent , qui morantes , in generali necnon mfpcciali.fic 

animas devorant Sc facultates exhauriunt , nominarim illos quos ufiirarum lucris ( quos 
falubriter cupiens refrenare , conftirutioncm utriufquc teftamcnti nimirum pagina detefta- 

Lateranenfis concilii quinti contra ufura- a tur,) aut per fadi evidentiam,frve rei fcu con- 


rios editam , fub divin* maledidionis inter- 
minatione prxeepit inviolabiliter obfervari. 
Attendens itaque quod quominus foencrato- 
fibus affutura foret foenerandi commoditas , 
eo magis cis effet adimenda foenus exercen- 
di libertas , generali conftitutione fancirit, ut 
nec collegium , nec alia unlverfitas vel fin- 
gula perfona cujufcumque ftatus aut digni- 
tatis exiftat , alienigenas Sc alios non oriun- 
dos de terris ipforum publice pecuniarum 
(foenus) exercentes, aut exercere volentes» 
& ad h*c domos in terris fuis conducere vel 
condudas habere, aut alias habitare permit- 
terent, fcd hujufmodi ufurarios omnes infra 
tres menfes de terris expellerent, numquam 
aliquos tales admitterent, 

Sanci vit etiam , ut nemo det illis ad foenus 
exercendum in poenam tranfgrefTorum , ut 
qui contrarium fecerit prxmiffbrum , fi per- 
fon* ecclcfiaftic*, patriarch* , archicpifcopi, 
epifeopi fuerint , fufpenfionis 5 minores vero 
fxculares perfonx , excommunicationis 5 col- 
legium autem fcu alia univerfitas interdidi 
fententia ipfo fado fe nofccnt incurfuros $ 
t quam fi per menfem animo fuftinuerint in- 
durato , terrx ipforum , quamdiuin eis iidem 
ufurarii morarentur , ex tunc ccclefiaftico 
fubjaceant interdido. Adjecitque ut laici per 
fiios ordinarios ab hujufmodi exccffu , ccf- 
fante privilegio , per cenfuram ecclefiafticam 
compefcantur. Quia vero nec fic quorum- 
dam malitia contra Dei timorem eonquie- 
vit, & parum fit jura condere, nifi fit qui 
ea teneat , vobis omnibus & lingulis in vir- 
tute fandx obedientix Sc fub poena fufpen- 
fionis fic excommunicationis , quas in vos 
ferimus in his feriptis, quod mandamus fe- 
ceritis, firmiter duximus injungendum,quate- 
nus didam conftirutioncm , juxta quod fupe- 
rius feriptum eft, ncc non Sc prxdidam La- 
teranenfis concilii, qua cavetur ut ufurarii 
manifefti, ncc ad communicationem altaris 
admittantur , ncc Chriftianam , fi in hoc pec- 
cato dccefferint, accipiant fepulturam. Quod- 
que eorum oblationes nullus accipiat in ve- 
ftris ecclefiis , lingulis diebus dominicis Sc fc* 
ftivis intra miflarum vcftrarum folemnia pu- 
blicare, Sc poenas in tranfgrcflorcs didorum 
Vet.fcript. & mon. ampl. Co licti. Tom , Vlk 


feffionem eorum , vel alterius notorie Sc ma- 
nifefte vobis conftitcrit damnabiliter inftitiffc» 

& ad hocinfiftere» canonice moneri, ut in- 
fra xv. dies poft receptam prxfentationem , 
quorum quinque prO p*imo, alios quinque 
pto fecundo Sc alios quinque pro ^tertio & 
peremtotio termino eifdem affignamus , ab 
hisfic fimilibus lucris deteftabilibus & eorum 
exercitio cefTent penitus Sc defiftant , extor- 
taque ab eifdem per ufurarum pravitatem , 
eis a quibus talia furit extorta , vel eorum 
heredibus integraliter reftituanr ,& recidant 
fine fraude infra terminrim fupradidum , nO- 
bifque Sc ecclefix fuper his prxftent emen- 
dam competentem , alioquin ipfos notos Sc 
manifeftos > de quorum nominibus confti- • 
terit , quos extunc & ex nutjc excommuni- 
camus in his feriptis , in facie eeclcfiarum 
vcftrarum lingulis diebus dominicis & feftis 
nominarim , palam & publice Sc alios irige- 
nerali excommunicatos nuncietis , fine al- 
terius expedatione mandati , Sc fine repre- 
fentatione prifentium. Quod nifi feceritis, 
nomina didorum collegiorum univerfita- 
tum , lingularium perfonarum , tranfgreffo- 
rum , ufuratiorum fcu foeneratorum , moni- 
torum Sc excotrimunicatorum , fi qui fint » 
in hoc inftanfi fefto B. Remigii in capite Oc- 
tobris Cameraci fidciitet referentur , fi cano- 
nicam Volueritis effugere ultionem : ita quod 
in his exfequendis , unus veftrum alium fcu 
alios non expedet. Datum anno Domitii 
mcccxcvi. feria 111. poft nativitatem B. Mariae 
Virginis, 

item tituli de vita dr heneftate clerieorum. 

Statuimus quod omnes prefbyteri curati 
fxculares civitatis fic dioeccfis Cameracenfis 
pileos publice ficcontinue in capitibus fuis de- 
ferant , ut ab aliis faccrdotibus dinofeantur. 

Item in eodem titulo. 

Statuimus ut omnes curati parochialium 
eeclcfiarum civitatis fic dioecefis Cameracen- 
fis , dum in ipfa civitate fuerint , per vicos fic 
plateas civitatis cjufdem incedentes cappam 
rotundam , feu honeftum tabardum de fu-* 
per vcftimcnta deferant. Si autem fecus f«* 

KKkkk 




Digitized by 


Google 


1355 STATUTA S 

«crint , poft duos mcnfcs a tempore datu- A 
torum pratfentium in ifta , fynodo promul- 
gatorum , noverint fe fufpcnfos. 

Item udem titulo. 

Statuimus quod nulli clerici veftes defe- 
rant radiatas ;alioquinfi in maleficiis feu in 
•aliquibus fore&ftis fuerint deprehenfi , non 
defendant eos , fed erunt extorres omnino 
ab immunitate ccclefiae , quae ad clericorum 
cautelam , & laicorum violentiam coercen- 
di [gratia] dinofeitur inftituta. 

Item , {latuimus, ut omnes prcfbytcri no- 
bis fubditi , propter fuam culpam excommu- _ 
nicati, durante excommunicatione ipfa, Tuo- 
rum beneficiorum ecclefiafticorum fru&us 
amittant, & epifeopo Cameracenfi & loco- 
rum archidiacono applicentur. 

Item titulo de jurifdittione & libertate eccle fu- 
rum & ctmiteriorum. * 

Statuimus ut obfefTores cimiteriorum & 
ecdefiarum , & oblidentes confugientes ad 
ipfas ecclefias feu cimitcria, nifi exeant , ipfo 
fa&o , excommunicationis fententiam incur- 
rant. 

Item titulo de vita & honejlate clericorum . C 

Alias ftatutum fuit, quod omnes preflby- 
teri curati faecularcs civitatis & dioecefisCa- 
. meraccnfis , pileos publice & continue in ca- 
pitibus fuis ac per vicos & plateas civitatis 
ejufdem incedentes , cappam rotundam vel 
honeftum tabardum defuper vcftimcnta fua 
deferant , alioquin noverint fe fufpenfos : nos 
cum eis mitius agere cupientes , a dido fta- 
tuto detrahimus haec vocabula continue Sc 
eidem ftatuto adjicientes poft verba illa ho- 
neftum tabardum , haec verba ; feu rotundum & 
honefium habitum. Poenam autem in dido fta- p 
tuto contentam, videlicet, noverint fe fufpen- 
fos , revocamus : loco illius poenae aliam 
poenam fubrogamus , videlicet fi fecus fe- 
cerint , ipfos in v. folidos Turonenfes to- 
tiens quotiens convenerint teneri volumus 
domino Cameracenft epifeopo & locorum 
archidiaconis applicandos. 

Item eodem titulo. 

Statuimus ne clerici mitras feu cucufasin 
capitibus fuis in choro deferant, dum ibidem 
divina celebrantur. 

item de exfecutione fututorum fy no dolium. E 

Statuimus ut prefbyter fcuexfccuto/ qui- 
cumque alienum parochianum excommuni- 
cans , feu excommunicatum denuntians ejuf- 
dem parochianum , proprium facerdotem 
infra odo dies fub poena fufpcnfionis fuper 
hoc certificarc non omittat. 

Item , cum alias ftatutum fuerit , quod 
omnes prcfbyteri nobis fubjedi , propter 
fuam culpam excommunicati , durante ex- 
communicatione, Tuorum beneficiorum fru- 


YNODALIA 1356 

dus amittant &c. huic ftatuto adjicietur : 
Praecipimus univerfis decanis noftris Chriftia- 
nitatis, quod nomina didorum excommu- 
nicator um , & quantitatem didorum fru- 
duum nobis infra menfem a tempore noto- 
riae, juramento ab ipfis praeftito, intimare non 
omittant. 

STATUTA EDITA PER R. PATREM 

dominum Petrum episcopum 
Cameracensem anno Domini 
mcccxxiv. 

Licet ufurarum crimen utriufque tefta- 
menti pagina deteftetur, & in concilio La- 
tcranenfi fuerit contra manifeftos ufurarios 
falubriter inftitutum , quod hujufmodi ufu- 
rarii manifefti , nec ad communionem al- 
taris , nec Chriftianam, fi in hoc peccato de- 
ceflcrint , accipiant fepulturam , nec etiam 
oblationes eorum quifquam accipiat. Sint* 
que contra ufurarios praecipue manifeftos 7 
& in eorum odium conftitutiones & cano- 
nes multiplices promulgati ; nonnulli tamen 
noftrarum civitatis & dioecefis Cameracen- 
fis , prout ad noftrum fide digna relatib per- 
duxit auditum , tantae funt infolentiae & ava- 
ritiae reatibus excoecati , quod non folum 
ufurariorum crimen exercent, inamoinfuis 
malitiis & infolentiis gloriantes , pro mani- 
feftis ufurariis cupientes haberi, quaedam fi- 
gna tenent & habent ante domos feu fene- 
ftras eorum, per quas quod fint ufurarii di- 
vulgatur Sc effe cognofcitur,ad inftar taberna* 
riorum, qui ante tabernam pro figno tabem* 
circulum dolii tenere folent appenfum , aut 
qui menfam foenebrem exercent publice. Nos 
igitur cupientes per aggravationem poena- 
rum tales & confimiles infolentias & prae- 
(unitiones pernitiofas exemplo de civitate & 
dioecefi noftris Cameracenf. penitus cxftir- # 
pare , & ufurarios ipfos ab ufurarum vora- 
gine cohibere, prxfenti fynodali ftatuto de- 
cernimus & declaramus omnes tales ufura- 
rios hujufmodi figna tepentes , aut menfam 
foenebrem exercentes , manifeftos ufurarios 
judicandos , Sc fore contra ipfos tamquam 
contra manifeftos ufurarios procedendum , 
ipfos & omnes alios ufurarios manifeftos in 
Civitate & dioecefi prardidis noftris manen- 
tes excommunicamus, & excommunicatos 
praecipimus publice nunciari , & tamquam 
excommunicatos ab omnibus evitari : injun- 
gentes omnibus prdbyteris & capellanis fub 
poenis fufpenfionis & excommunicationis, ut 
przdidos ufurarios manifeftos au&oritatc 
prazfentis fynodalis ftatuti publice denum 
cient in eorum officiis excommunicatos , Sc 
contra ipfos poenas praediftas concilii Latc- 
ranenfis diligenter obfervent. 

Item , quia funt aliqui ufurarii , qui non 
funt omnino manifefti , ufuras tamen , licet 
occulte ,• & ufurarios contra&us indifferen- 
ter exercentes , quos publica fama ufurarios 


Digiti ed by LjOOQie 


13 J 7 ECCLESIJE CA 

ffie demonfUat , eos ad ccclefiaftioam fcpul- 
turam praecipimus non admitti. 

Item titulo de tejl omentis. 

Ad occurrendum ncgligentiis, fraudibus & 
malitiis quae circa exequendas pias deceden- 
tium volunrates faepius committuntur , hoc 
fynodali ftatuto provida' deliberatione duxi- 
mus ordinandum, ut omnes & finguli noftra- 
rum civitatis St dioecefis Cameracenfis ulti- 
marum voluntatum exfcquutores , qui ate- 
ftatoribus eledi,onus*exfccutionis duxerint 
aTTumendum, de bonis ad cxfccutionemeis 
commiflam pcttinentibu^. infra menfcm a 
die obitus defundi numcOdo, inventarium 
fub manu publica, vel per juratum loci, vel 
faltem fub fide dignorum teftimonio fideli- 
ter facere teneantur , quibus omnia lingula 
bona nominatim feribantur , &'eorum va- 
Jorem fcu precia juxta xftimationem per xfti- 
matores locorum , fuper hoc juratos plena- 
rie declarent , & hujufmodi inventario fic 
confedo , prxfati exfecutores , fi bona exfe- 
cutionis hujufmodi ad centum librarum 
Turonenfium valorem afcendant.per fcvel 
per alium cum teftamento feu ultima vo- 
luntate tellatoris eorum officiali nofiro Ca- 
meracenfi vel ejus locum tenenti fe infra 
menfcm alium reprxfentent, ac de ejufmo- 
di teftamento & inventario copiam faciant; 
quam copiam penes curiam noftram Came- 
racenfcm volumus remanere , ut per hujuf- 
modi copiam informetur officialis prxdidus 
fuper fidelitate St diligentia ipforum exfe- 
cutorum circa exeeutionem prxdidam , & 
ut negligentias & defedus eorum melius 
corrigere valeat St fupplerc , ac ipfos exfe- 
quutores in ft ruere , qualiter fe habere de- 
beant- in exfecutione prxdidarum ; quia fi 
minoris valoris exticerint , decani noftri Chri- 
.ftianitatis prxmifia facere & complere te- 
neantur. Volumus & etiam ftatuendo prxei- 
pimus ut exfecutores ipfi infra annum a-die 
mortis teftatorum exfecutionem ipfam ad- 
impleant , juxta ordinationem &• volunta- 
tem defundi , ac officiali noftro prxdido aut 
illi vel illis quibus duxerit committendum , 
de bonis didx exfecutionis receptis, folutis 
& erogatis per ipfos 4c de geftis & admini- 
ftratis per eos reddant fideliter rationem. Et 
ut prxfens ftatutum firmius obfervetur , ea- 
dem duximus fubjungenda , ut omnes Sc 
finguli prefbyteri curati locorum , ubi tefta- 
tores decedunt , vel eorum loca tenentes , 
exfequutores hujufmodi fuper dido inventa- 
rio , ut prxmittitur , faciendo & ad curiam 
noftram cum teftanynto deferendo audo- 
ritate noftra fub poena excommunicationis 
moneant diligenter , ac domino officiali no- 
ftro per eorum litteras patentes infruent ip- 
forum teftatorum & exccutorum ^nina , 
ipfos exfequutores monuerint , St utrum mo- 
nitioni paruerint de ipfo inventario faciendo. 

Vet. Scrift . &Mon. ampl. Collett. Tom. VII, 


MERAGENSIS. * i 35 * 

A Hoc igitur fynodale ftatutum , quo ad pro- 

videndum piis decedehtium votis & anima- 
rum faluti , eofum creditoribus legatoriis , 
piis locis , St pauperibus ac eorum heredi- 
bus , & omnibus qui in difpofitione defundi 
funt emolumentum aliquod percepturi' fa- 
lubriter , St prout ad nos , de jure perti- 
net, duximus faciendum , prxeipimus fub* 
ditis noftris fub poenis fufpcnfionis & excom- 
municationis injungimus firmiter & invio- 
labiliter obfervandnm. , 

. Ceterum quod ex quorumdam fide dig- 
norum miferabili relatione didicimus, quod 
nonnulli noftrarum civitatis & dioecefis tam 
B curati quam capeliani domos ecclefiarum,ca- 
pellaniarumque fuarurn adeo male retineant, 
& fuftentant , quod aliqux ipfarum protinus 
corruerunt, alix proximx eunt in ruinam, 
alix vero non modicum indigent in pluri- 
bus fuis partibus reparatione feftina. Idcirco 
tantis ccclefiarum incommoditatibus occur- 
rere volentes , ftatuimus , ut omnes decani 
Chriftianitatis infra annum , ipfas domos qux 
minantur ruinam , repararffaciant, alias vero 
qux penitus corruerunt , rcxdificari modo 
< utiliori quo poteft , fi St pro ut ultra falarium 
C defervientium eifdem ccclefiis, ccclefiarum 
& capellaniarum ipfarum fuppetunt # facul- 
tates : quod nifi fecerint pro viribus, & in 
prxmifiis negligentes fuerint & remiffi, con- 
tra ipfos juxta modum negligentix fux &C 
culpx procedemus. Ad perpetuam rei me- 
moriam St futurorum cautelam nos vicarii 
generales venerabilis capituli ecclefix Ca- 
Aieracenfis , fede vacante , ex fpcciali com- 
miffione & potcftate nobis fuper hoc con- 
ceffa a dido capitulo, nunc locum epifeopi 
Cameracenfis tenentibus , ratione fedis va- 
^ dantis anno mcccxxiiii. in die B. Remigii in 
capite Odobris, in dida ecciefia facram fy- 
riodum celebrantes , ftatuimus, prxeipimus, 
& ordinamus addimus St fubtrahimus de 
confilio & aflenfu archidiaconi ecclefix prx- 
didx, fcu vicariorum fuorumin modum qui 
fcquitur. 

Primo cum alias fuit ftatutum , quod qui- 
libet curatus civitatis Sc dioecefis Camecacen- 
fis ftatuta fynodalia integraliter habeat , Sc 
nonnulli negligentes , immo verius inobe- 
dientes , dida ftatuta non habuerint , nec ad- 
B huc habeant ; prxeipimus quod quilibet di- * 
dorum curatorum ftatuta fynodalia habeat 
integraliter infra inftans feftum nativitatis 
Domini , & hoc fub poena xl. folidorum Pa- 
rificnfium , dido capitulo vel futuro epifeo- 
po & archidiacono applicandorum & folven- 
dorum. 

Statuentes, quod fi quempiam ipforum 
curatorum ecclefiam fuam ex caufa permu- 
tationis , vel alias quoquo modo dimittere 
contigerit, ftatuta hujufitmdi refervet fuc- 
ceffori. Si quis autem contrarium fecerit, 
poenam lx. folidorum Parifienfium, ut fu* 

. KKkkkij 


Digitized by 


Google 



ST AT UT A S¥ NODALI A *$6<> 

pra , applicandorum , dc per decanos Chrif- A civitatem*dc dioecefim-Cameraqpnfem quo- # 
Sanitatis levandorum, eo ipfo, fe noverit modolibet in pofterum occupare prxfumfe- 
kvcur furum. ' rint , excommunicationis fetuentiam ,quam 

ex tuneprout cx nunc in contrarium facicn- 
'Item , in titulo de matrimonio. tes ferimus, incurrere volumus, ipfo fado, 

A ftatuto quod fic incipit : St Aluimus quod dc in civitates dc terras contrarium prxfumen- 

: ji duo matrimonium contrahere volentes de di- tes , interdici fententias promulgamus > & ni- 

, verfis -decanat ibus oriundi , dcc. fubtrahimus hilominus ex nunc -decrevimus irritum & 
ifta verba: Vfyue ad inter ejfe fartis, & refii - inane , fi fccus fuper his contra hujufmodi 

-tutiorem duplicem partium teneantur , quo- inhibitionem noftram contigerit attentari , 

xumjoco fubrogamus ifta verba, videlicet^ 'non -obftantc fi aliquibus a fede apoftolica 

Poenam xl. folidorum Parifienfium incui;- fit indultum, quod interdici , fufpendi , vei 
xant , medietatem , ut fijpra , 8c parti denun- excommunicari non poflint per litteras apo- 
cianti aliam medietatem applicandam, & B ftolkas non facientes plenam deexpreflam dc 
nihilominus-ad interefte ipfius partis tencan- verbo ad verbum Jpindulto hujufmodi mea- 


tur. 

Item , ftatuimus quod quicumquc fecerit 
Ce ad facros ordines promoveri, ad titulum 
Cui patrimonii , fecundum quod ha&enus cft 
confuctum , quod de cetero , quamdiu idem 
promotus vixerit, vel donec competenter 
fuerit bcneficiatus,uon poffitdi&um patri» 
monium ad titulum cujus ordinatus fuerit, 
alienare , vendere , vel extra manus fuas po- 
nere, cum bona dc emolumenta provenien- 
'tia ex difto patrimonio habeat, levet & per- 
cipiat di&us promotus, 6c in fuos proprios 
ufus fine fraude convertat, nificaufamlegi- 
rimam*coram fuo ordinario allegaverit , dc 
pcr ipfum ordinarium cum ipfo difpenfamm 
fuerit, quod di&um patrimonium vendere 
•poftit & alienare. 

Item ftatuimus quod fi contigerit domus 
curatorum & capellanorum impejorari pro- 
pter negligentiam decanorum Chriftianica- 
tis , qui eos tenentur vifitare , didi decani ob 
quorum defedum acciderit, & eorum bene- 
ficia teneantur didas domos relevare vel re- 
parari facere fuis famtibus propriis & expen- 
fis. 

Item , fequitnr daufula contenta in litte- 
ris felicis recordationis domini Clementis 
papae V. fuper reftitutione comitatus & civi- 
tatis Cameraccnfis fada epifeopo , prxpofito, 
•decano , cum capitulo Camcracenfi , adver- 
fus commifliones , ufurpationes dc occupa- 
tiones prididarum civitatis & comitatus, & 
annullationem & irritationem quprumcum- 
que propterea confcquutorum , qux fequitur 
in haec verba. 

Item , inhibemus univerfis & finguiis, cu- 
jufcumque conditionis, prxemincntiz, dig- 
nitatis , ordinis vel ftatus cxiftant , ne contra 
hujuftnodi noftram retradationem , revoca- 
tionem , annullationem , reftitutionem , de- 
pofitionem dc ahfolutionem, quicquam at- 
tentare praefumant ; nos enim omnes & fin- 
gulos , cujufcumque praeeminenti* , dignita- 
tis , ordinis vel conditionis exiftant , qui con- 
tra hujufmodi noftram inhibitionem, revo- 
cationem , annullationem ,detradionem,de- 
pofuiouem > reftitutionem , abfolutionem 
attentare , nec non & omnes qui przdidas 


tionctn. 

Item , prxeipimus quod omnes decani 
Chriftianitatis , & curati ecclcfiarum civita- 
tis & dioeccfis Cameraccnfis , hxc praedida 
nova ftatuta , przcepta dc mandata , ordina- 
tiones & additiones , fubtradiones dc claufu-* 
lam przdidam , didi decani videlicet infra 
diecem dies , dc didi curati infra inftans fef 
tum Omnium- fandorum habeant ; quibus 
ftatutis una cum aliis uti volumus 8c man- 
damus. didaque ftatuta nova, additiones dc 
fubtradiones , nec non dc claufulam prxdic- 
tam finguiis diebus Dominicis & feftivis in 
ccclcfiis fuis, cum major ibidem aderit po- 
puli multitudo, in lingua materna, fub poe- 
nis antedidis infinuare , exponere , notificarc 
& publicare procurent. 

Statuta explieiunt fynodalU . 

Deo gratias. 


EXCERPTA EX STATUTIS 
fynodalibus ecclefix Carnotenfis. 

Bxfchedis Mabillonii. 

A Nno Domini mccclxviii. feripta fue- 
runt hzc przcepta fynodalia per manum 
domni J. Jacquelini prefbytcri dc redoris ec- 
clefiz de Maceriis in Pifiaco. 

I. Przcipimus ut facerdotes jejuni intrent 
fynodum , ut omnes prelbyteri fint induti al- 
bis dc ftolis in fynodo , exceptis clericis de 
choro, qui poterunt in. fynodo interefte. Ut 
eundo dc redeundo honcfta hofpitia qux- 
rant. 

1 1. -Ut facerdos fub hac dc eadem forma 
in Romano doceat laicos in ncceffitate bap- 
tizare, etiam mulieres. 

III. Ut pueri nati fine dilatione deferan- 
tur ad baptifmum , nifi caufa rationabili dif- 
ferantur. 

I V. Ut pro baptifmo nihil exigatur. Obla- 
tum recipi poteft. 

V. Eontes , facrum oleum , chrifma dc eu- 
chariftjpub clave cuftodiantur propter forti- 
legia. 

V I. Ut laaci audiant afliftentes , dc dicant 



Digitized by 


Google 



i36i ECCLESIA CARNOTENSIS. 1362 

alta voce : Ego te baptiza , &c. in Romano. A fidat j fed tamen eum moneat,, ut intcrim 
Ut tres vel quatuor patrici recipiantur , tam bonum quod poterit agat, ut Deus eum c- 

mafculi quam feminae. mendet. 

VII. Omnia illa quz tangunt lakos feri- XX. Ut in furto, rapina, ufiira caveant, 

bantur cominue, & lingulis menfibus publi- ne in fraudem injungant eleemofynas vel mif- 

cc in ecdefiis diebus Dominicis recitentur. fas , ne capitale non reddatur. Ec nullus mif- 

VIII. Ut confirmandi diu non expedent fas quas injunxerit, celebret. 

adventum epifeopi, fed veniant & adducant XXL Ut provivis nullatenus annuale 

pueros ad eum , ubi fcierint eum efle prope. celebretur mortuorum. 

Et fi velint , poffunt eis nomina mutare ; & XXII. Ut ffequenter moneant populum , # 

inhibeant ne bis confirmentur. ut in principio quadragefim* veniant ad con- 

IX. Sacerdotes non permittant pueros de- feffionem. 

ferre coronam , nifi confiet eis , quod habue- XXIII. Ut facerdos in ccclefiis publice fub 
runt ab epifeopo. Et fi fint homines fervilis a excommunicatione prohibeat , ne alter con- 
conditionis , non habeant nifi de voluntate jugum ad religionem tranfeat , nifi de licen- 
dominorum fuorum. tia & mandato epifeopi. 

X. Ut euchariftia ultra odo dies non re- XXLV. Prohibeant facerdotes ne pro de- 
fervetur. Ut calices unde infirmi communi- bitis corpora mortuorum teneantur extra ter- 

cent, decorentur Amundificentur, ut devo- ram , fub poena fufpcnfionis.* 
tius communicent infirmi. Ut in minifterio XXV. De ancillis vero & nutricibus Ju- 

' altaris, fi fieri poteft, femper vinum rubeum dseorum & fervientibus eorumdem, ut pu- 
miniftretur, ne propter fimilitudinem vmt blice excommunicentur, nifi infra terminum 
albi ad aquam poffic error contingere. competentem ab eis receflcrinr. 

XL Moneant prdbyteri parochianos fuos, XXVI. De przdicatoribus. Etiam nullate- 

nc accedant ad akare poft elevationem. Ut ^ nus recipiantur didi praedicatores, nifi de 
facerdotes deferant ad infirmos corpus Do- mandato dominorum papz vel epifeopi , Sc 
mini, non fubcappis, fed in calice & in j>y- cum litteris. 

xide munda. XXVII. Ne decimae novalium rcfittantur 

XII. Uc non celebretur miffa cum duplici laicis. 
vel multiplici introitu , nec duz miflz nifi in XXVIII. Mulier non dormiat cum par- 

' neceflitate,-ur pote in maximis folemnitati- vulis. 

4>us, ubi unus folus facerdos eft , & populi XXIX. Sacerdos non appareat in publico» 
multitudo, & parochia diffufa, yei compa- nifi in cappa claufa , vel in pallio, vel honefio 
lente alicujus mortui corpore , proprium of- indumento , & de cappis manicatis , vel fu- 

ficium mifiz celebrandum fuerit , & unus fo- per humeros crifpatis non habendis , fub 
lus facerdos przfens fuerit. poena fufpcnfionis , nec caplatiis loco cappz. 

XIII. Ut in pulctiori parte ecclefiz juxta XXX. Sacerdos audito parochianorum 

altare cum fumma reverentia corpus Domi- ^ fuorum obitu, fiatim abfolvar eos cum pfal- 
ni refervetur , & pyxis in qua refervatum fuc- mis , vel ad minus cum De profundis Si Pater 

rit, ab alia pyxide feparetur, ne error inde nofter jflcolleda, & reiiduum quam citius 
contingat. potcrimciat. 

XIV. Diaconi non przfumant infirmis eu- XXXI. Inhibetur ne fiant refignationes 

chariftiam dare, vel confefiiones recipere , ccclefiarum in manibus abbatum vel quo- 

vel pueros baptizare , nifi prefbyteto ablentc rumlibct patronorum , fed in manibus epif- 
ycl infirmo , vel aliis ncceflitate impedito. cop^vcl przlati fui. 

XV. Ut facerdotes ad audiendas confef- XXXII. Exhortentur laicos fzpc prefbyteri 

fiones communiorem locum ad ecclefiam ad difeendum orationem Dominicam & Cre- 
eligant, ut communiter ab omnibus videri do in Deum , & falutationem B. Mariz Vir- 
pomut, non in locis abditis. ginis. 

XVI. Nullus confeffioncm recipiat extra . XXXIII. Moneant prefbyteri populum , 
eCclefiam, nifi in ncceflitate vel infirmitate. & maxime mulieres, ne faciant vota, nifi 

XVII. Ut majora peccata refetventur c- cum magna deliberatione virorum fuorum , 

pifeopo. & confilio facetdotum. 

XVIII. Ut homicidia, votorum tranfgrcf- XXXIV. Nullus facerdos teneat in domo 
fu$,.fqrtilegia , ftuprum virginum , injedio- fua mulierem aliquam , nifi fit mater lua vel 
nes manuum in parentes , oppreffiones par- foror fua , ne occafione carum aliqua fit fuf- 

vulorum, Sc perjuria de fide mentita, de falfa- peda. 

riis litterarum judicibus interdicantur ordina- XXXV. Nullus clericus fidem jubeat Ju- 
riis ex communi audoritate concilii provin- dzo , nec obliget pro pignore ornamenta vel 
cialis, fed ad eos quibus pertinet remittantur. libros ecclefiz , nifi pro evidenti utilitate ec- 

XIX. Ut femper facerdos interroget con- clefiz & cum confilio parochianorum. 

fitentem, utrum velit abftinere ab omni mor- XXXVI. Nullus clericus faciat jusjuran- 

tali peccato , aliter non abfolvar, ne inde con- dum patronis antequam fuerit epifeopo ptz- 

« KKkkkiij 



Digitized by {jOoqic 


1 3^3 STATUTA SY NODALI A 1364 

featatus , nec patronus ante recipiat. A fine licentia fui abbatis vel noftra, fi abbas 

XXXVU. De choreis & ludis que fuerint non fuerit , mutuo pecuniam recipiat $ quod 

in vigiliis amovendis. fi forte fecerit , abjiciatur a prioratu , net; cTc- 

XXXVIII. Nullus regularis ad Officium nuo valeat prioratum adipifci,quoufque per 
parodiiale admittatur, nifi fit ab epifeopo nos fuerit refticutus. Eidem poena fub jaceat 
Tcceptus&inftitutus ficut alii curati. prior , qui quamcumque pecuniam rccepc- 

XXXIX. Inhibeatur leprofis ne villas in- ratajudaa 
*ront. LI. Statuimus ut in qualibet abbatia feu 

XL. Ut tympana non portentur in ec- prioratu conventuali , monachos & novitios 

• elefia, & chorea non fiant in ecclefia, nec ac canonicos regulares , habitum religionis 

in cimiterio pro quacumque folemnitate. habentes , in arte grammatica minys fuffi- 

XLI. Prohibemus remoribus ecclefiarum cieittcr inftru&os infiruant juxta pofle. 

■non prefbyteris , & etiam prefbyteris non re- L1I. Statuimus , quod mulier purificata ; 
•fidentibus perfonaliter fub virtute juramenti g fumens poft miffam panem benedi&um, 
rie obediendo nobis praftiti , & fub poena non fiedat genua in gradu altaris, nec tun- 


amiffionjs totius firma annua, nc tradant ec- 
clefias fuas ad firmam feu annpam penfio- 
■Bem, 

XLII. Inhibemus ne aliquis facerdos reci- 
piat ab aliquo confitenti Cibi juramentum dc 
non recidendo in peccatum fuum , quia fatis 
'dl fi promittat firmiter a peccato fe abfti- 
nere. 

XLIII. Statuimus ut quilibet decanus fcribi 
faciat facrum canonem ad exemplar eccle- 
-fiae Carnotenfis, & quando vifitabit, illuni 
fecum deferat ,& diligenter infpiciat in qua- 
libet ectlefia fibi commiffa.quod omnes facri 
canones in omnibus & per omnia ei con- 
cordent. 

XLIV. Inhibemus fub poena excommu- 
nicationis & amilfionis bonorum , nc facer- 
dotes curati & non curati de domo propria 
filium vel filiam , aut nepotem teneant de ce- 
tero propter fcandala laicorum. 

XLV, Inhibemus ne laicus vel monachus 
in miffa legere publice permittatur , qui non 
fuerit per epifeopum tonfuratus. 

XLVI De Judaris quorum perfidia ple- 
Tumque fimplices Chriftianos fratifllulenter 
decipit , & malitiofe fecum pertrahnnn erro- 
rem , facro approbante concilio , duximus 
ordinandum , ut non nifi in civitatibus , ca- 
ftris & aliis locis infignibns habitare prae fu- 
mant. f 

XLVII. Inhibemus nc abbates vel mona- 
chi de cetero fibi compatres velcommatres 
faciant, nec liceat cis fufeipere filiolos vel fi- 
liolas de baptifmo. 

XLVIII. Statuimus quod omnes re&ores 
donrorum Dei & leproforiarum, quibus eft 
cura animarum annexa feu commiffa, te- 
neantur venire, ad fynodum. 

XLIX. Sacro approbante concilio, fla- 
tuimus ut canonicus regularis ad curam pa- 
rochialis ecclefiae inftitutus , faltem unum a- 
lium canonicum regularem fecum habeat, 
fi ad hoc illius ecclefiae fufficiunt facultates , 
quas nos aeftimabimus , & abbates fi in hot 
fuerint negiigentes, nos eos de mandato con- 
cilii puniemus. 

L. Statuimus ne prior conventualis ul- 
tra fummam fexaginta folidorum ab aliquo 


dat pedus , nec dicat Confiteor, nec facerdos 
illi panem conferat ; fed ipfa eumdem panem 
propria manu fua fumat fuper altare vel 
feorfum ecdefiam, ne credat accipere cor- 
pus Domini. 

LII1. Statuimus , ut nullus qui propter 
quae flas veniet , recipiatur ad publioum fer- 
monem faciendum , nec reliquias exhibeat , 
fine teftimonio litterarum domini papae, vil 
dicecefani provincialis. 

LIV. Statuimus ut abbates & abbatiffx, 
priores & prioriffae , & alii obedientiarii de 
fingulis proventibus, reditibus & expenfis lin- 
gulis annis computent in capitulo diligenter, 

& flatus abbatiarum vel prioratuum convcn- 
tualium a tribus vel quatuor claufiralibus 
cognofcatur , & computum reducatur in 
feriptis , qyod illi penes fe habeant unum , & 
abbas vel prior alterum. 

LV. Prohibemus ne quis in domibus vel 
in locis & terris ecclefiarum Lom bardos vd 
alios advenas , qui vulgariter Cahourfini (a) 
dicuntur , magifeftos ufurarios recipere prae- • 
fumant , cum receptor hujufmodi approbare 
videatur ufuram , quam utriufque teftamcnti 
pagina deteftatur. 

• 1 ■ ■»- 

SEgUUNTUR STATUTA ET ACT4 
in fynodo per nos R. (b) Dei permiffione epif- 
copttm Carnotenfem celebrata anno Domini 
mcccxxv . die Mercurii poft fitftum B. Luca 
vvangelifta. 

• 1 |)Arochialcs ecclefias & alia quaecum- 
XV que beneficia ad manum noflram ex 
quacumque caufa pofitadearreftamus&de- 
i liberamus, volentes quod illi ad quos per- 
tinent, ipfis juribus & pofleflionibus uti libere 
valeant, noftro & alterius cujuflibet Jure 
falvo. 

II. Monemus omnes & fingulos nobis fub- 
ditos , quod in ecdcfiis fuis refideant, prout 
juraverunt & tenentur , gratias quafcumque . 

(а) Cahacrfini mercatores erant Italici, propter fenera- 
tionem ufurarum in Gallia famofi , unde non ume) a prin- 
cipibus noftris proferipti funt. 

(б) Robertum dc Joigtiiaco qui anno diem claufic 
extremum. 


Dicjitized by GooQle 



i 3 6 $ E C C L E S I & CAR NOTE N S I S. 13 66 

de non reddendo in ecclefiis parochialibus , A rent habere infra tres menfes , alioquin gra" 
etiamfi ad plures annos , vel fub quacumque viter puniemus eofdem. 
forma conceflerimus , utilitate ipfarum ec- XIII. Item, de capellanis Britonibus, qui 
clefiarutn paflatas , & alias quafcumque gra* in multis indebite converfantes , fxcularibus 
tias revocamus. negotiis involuti, una die fine caufa rationa- 

III. Non intendimus cum aliquo difpcn- bili pluries celebrantes , & concubinas fcu 

(are. fi de non relidentia in parochiali ecclefia adulteras tenere publice nofcuntur , talia fieri 

per feptennium fuerit difpenfatum , noftrse prohibemus* 

intentionis exiftit, quod fi contingat nos fu- •— XIV. Item , praecipimus fcftum SS. Sa- 
per non reddentia in parochiali eccleda cum cramenti altaris, juxta provinciale concilium 
aliquo difpenfare, tamen curatus eccledx a celebrari. 

Dominica in Paflione ufque ad guafmodo , XV. Item , praecipimus ducem Bavarix , 
teneatur exercendo curam ejufdem in ea pa- qui fe dicit regem Alamannix , & fautores 

rochia reddere. fuos, condliarios,dngulis diebus denuntiari 

IV. Item, quod obedientia curatorum B «communicatos & interdidos, 6c incurriflc 

vel aliorum fubditorum noftrorum & offi- poenas in litteris apoftolicis fuper hoc confc- 

ciali noftro obedientium, ut tenentur, eis de- dis contentas. 

bet ad terminum cedere non ad noxam. XVI. Item , (latuimus quod illa ftatuta de 

V. Statuimus & inhibemus , ne per archi- publicandis prxeeptis fynodalibus juxta illud 

diaconos Carnotenfes vel eorum officiales flaturum quod incipit : Ut Mimarum fericulo. 
contra didos curatos & alios nobis fubje- Item illud in quo fit mentio de illis qUima- 
dios, feu al iquem cx'ipds procedatu , citando, litiofe deferunt litteras excommunicatis con- 

monendo, fufpendendo, excommunicando, tra illud ftatutum quod incipit : Item tum 
vel alio quovis modo , pro eo quod ipfi cir- excommunicatis. Item llatutum etiam contra 
rati & alii nobis fubditi prxeeptis & inhibitio- illos qui malitiofe. deferunt citationes , ut in 

nibus fynodalibus & mandatis noftris & offi- _ ftatuto quod incipit : Contra malitiam, per bo- 
cialis noftri obedierint & obedient in futu- ^ nx memorix dominum J. prxdecefibrem 
rum. Et fi contrarium a quoquam prxfum- noftrum edita publicentur & ferventur, ut 

tum fuerit , toties quoties illud ex tunc , prout in eifdem communicentur, alioquin non fer- 

ex nunc decernimus irritum & inane, & tota- vantes poenas in eifdem contentas eo ipfo in- 

liter amovemus.' current. 


VI. Item , quia abfentia curatorum Sc ca- 
pcllanorum curas regentium multum peri- 
culi efle exiftit ; ftatuimus quod aliquis cura- 
tus vel capelianus curam regens parochix 
non citetur a quoquam , caufa legitima clare 
& fpecifke in citatoriis non exprefla. 

VII. Item , nullus capelianus ad defervien- 
dum parochiali ecclefix admittatur, nifi prius 
quoad illam, ecclcfiam per officialem noftrum 
fuerit approbatus. 

VIII. Item , prxeipimus , quod curati ha- 
beant conftitutiones & ftatuta fada in conci- 
lio Senonenfi provinciali ultimo celebrato/ 

IX. Item , prxeipimus fub poena lx. foli- 
dprum per nos in proprios ufus converten- 
dorum , & prxeipimus magiftris elcemofy- 
narum & Jeprofariarum , ne miniftrent cccle- 
fiaftica facramenta , neve fufeipiant publice 
excommunicatos & interdidos ad divina 
fingentes , quia nefeiunt ipfos excommuni- 
catos Sc interdidos , Sc poflent fuper hoc cer- 
ti ficari per breves ficut curati. 

X. Item, prxeipimus fub poena prxdida. 
fratribus & magiftris ljujufmodi , quod vefti- 
bus indecentibus Sc peperonis de qctero non 
utantur. 

X I. Item , de prefbyteris & clericis curatis 
qui tenent in hofpitiis fuis & alibi concubi- 
nas notorie, volumus quod antiqua ftatuta 
ferventur. 

XII. Item , iqonemus omnes illos qui non 
habent prxeepta fynodalia , quod eaprocu- 


XVII. Item ftatuimus , ne in Ieprofariis 
vel domibus Dei feu aliis capellaniis publice 
campanis pulfacis diebus Dominicis Sc feftis 
aliquis celebrare prxfumat , donec in ec- 
clefia parochiali fuerit celebratum. Si quis 
tamen in fecreto, exclufis extraneis , in locis 
prxdidis celebrare voluerit hora prxmifla, 
nobis placet. 

XVIII. Item , prohibemus ne quxftores ali- 
qui admittantur, nifi cum litteris noftris. 

XIX. Item , archidiaconis Sc decanis rura- 
libus , quod nullus eis procurationem ratio- 
ne vificationis folvere prxfumat, quin prius 
vifitationis officio a noftro officiali impenfo 

STATUTA SYNODALIA LUDO VICI 
epifeopi Carnotenfis , edita anno mccclv. 

Sequuntur Jiat ut a & fynodalia prxeepta anno 
Domini mccclv. fer dominum Ludovicum 
permijftone divina epifeopum Carnotenfem 
edita. 

N Os vicarii Sc com miliarii in hac parte 
a domino domino L. miferatione divi* 
na Carnotenfi epifeopo deputati in prxfenti 
fanda fynodo monitiones, inhibitiones, re- 
vocationes^ prxeepta qux fcquuntur edi- 
dimus. 

I. Quod fruftra edent jura, nifi ea tene- 
rentur , Sc eatenus a fandis patribus nonnulla 
ftatuta provincialia Sc fynodalia juri confona 



• igitized by LjOOQie 



‘STATUTA 

'fuerunt faEh , per quae tam ecclcfiaftici quam 
^commiffi eis habent regi. Qua: quidem fta- 
«terta circa baptifmata , matrimonium , Sebalia 
•ecclefiaftka facramenta , necnon circa regi- 
men fic ordinationem ftatus ccclefiaftici & 
«mundani plura ftmt ncccflaria , qu* finguli 
-abbates , decani rurales & ecclefiarum cu- 
Tati fub certis poenis in eifdcm contentis ha- 
bere fic fervare tenentur > que etiam annis 
•lingulis ab omnibus haberi praecipimus fic 
•obfervari.Et quia experientia novimus, quod 
.pauci ea habent & fervant, ex quo plura illi- 
cita & inconvenientia committuntur , fic de- 
bita omimmtur , non abfquc gravi culpa 
prxdi&orutn: quin immo cum annis lin- 
gulis fandla fynodus celebratur , nonnulli 
abbates , decani rurales , & ecclefiarum cu- 
•rati ad eam venire non curant , & eorum 
«-qui veniunt fecum ad ea qux aguntur va* 
ca^t, alii per ecclefiam colloquendo, alii per 
•villam ad mercaturas , & alia opera illicita 
& inhonefta difeurrunt , & illiccntiati rece- 
dunt : nefeientes nec curantes quid in fyno- 
do fuerit ordinatum, adeo quod magis con» 
•fu fio quam fynodus dici poffit, nec notitia 
-haberi .poteft, qui prsefentes fuerint vel ab- 
dentes , nec parentibus obedientia prodeffe, 
"Vel non parentibus contumacia poteft obeffe. 
'Idcirco nos volentes talibus obviate & de 
remedio providere, monemus peremtorie ia 
his feriptis omnes fic fingulos abbates , dc- 
tanos rurafles, fic ecclefiarum curatos fub 
poena contumaci* , quod omnes fic finguli 
corani nobis vel mandato noftro in curia 
noftra comparcant perfonalitet antequam 
recedant , ut fcire poflimus qui venetint , & 
qui non; alioquin omnes & fingulos qui rc- 
ccflcrint , reputamus contumaces. 

&XCERPTA EX COLECtlOXE ] 

fy nodorum Curnotcnjium , annp mccclxvi. 
a % Jaftudino t de quo fupra. 

I. T^Kzcipimus ut antequam verba facro- 

JL fanda, in quibus virtus facramenti con- 
fiftit , fcilicct Hoc eft corpus meum , completa 
fuerint & finita , non ita elevetur hoftia,ut 
a populo videatur , ne forte purus panis a 
populo adoretur. 

II. Ut nulli permittatur clerico altari de- 
fervire , nili in fuperpelliciis^vel cappa claufa. 

III. Ut «ullus facerdos antequam matuti- 
nas dixerit canonicas & primam, miflam ce- 
lebrare przfumat. 

IV. Ut in altari in quo tabula mota fue- 
rit vel fra&a non celebretur , nec fuper la- 
pidem fine capfa. 

V. Ut dicant «tantummodo prsfarioncs 
in canone exprefias , fcilicct de Nativitate , 
Apparitione , jejunio, Refurrcdione , Afccn- 
fionc, PentecOfte, fandiflima & individua 
Trinitate , S. Cruce, R. apoftolis fic de B. Vir- 
gine Maria, 


SY NODALIA ij6« 

A VI. Ut matrimonium cum reverentia ce- 
lebretur, & nonnifi ftatutis temporibus, fit 
przmiflis tribus edidis in tribus feftivis die- 
bus, in quibus perquirant prefbyteri fub ex- 
communicatione a populo de legkimatione 
fpoafi fit fponfx. Et fi legitimi inveniantur, 
conjungantur fine alia licentia vel expeda- 
tione , propter pericula qti* contingunt mul- 
tiplicia. 

VII. Prohibemus, ne principales perfon* 
qux contrahere debent matrimonium, ali- 
quam fidem dent vel juramentum interpo- 
nant de contrahendo matrimonio fine fa- 

g ccrdote: fit facerdos qui przfens fuerit caveat 
fic prohibeat, ne ibi confcnfus vel verba fu- 
per matrimonium interveniant, nifi de futu- 
ro, donec bannis factis, veniant ad portam 
ecclefi* ad matrimonium perficiendum s 
quod fi aliter fecerint, fufpendantur. Et re- 
cepturi nuptialem Benedidionem prius con- 
fiteantur peccata fua , tam fponfus quam 
fponfa > fit femper in nuptiis prohibeantur 
fortilegia fieri» 

VIII. Ut nullus facerdos audeat aliquid 
exigere ante benedidionem nuptiatnm , fed 
celebrata benedidionc ferculum recipiat, fic 

q exigat poft fi nccefle fuerit. 

XX. Ut cum fumma reverentia fandum 
oleum deferatur ad infirmos , fic nihil pro 
merccdc exigatur, fed gratis datum recipi 
poteft. 

X. Ut facerdos ad facramcntum extremx- 
. undionis omnes przcipue moneat a xiv. an- 
nis fit fupra , fit doceat quod hoc facramen- 
tum iterari poteft f*pe in omni magna infir- 
mitate, fit quod poft fufeeptiemem poteft redi- 
ri ad Commercium conjugale , fic ad officia 
fecula r ia. 

XI. Excommunicentur fingulis Domini- 
cis diebus qui docent fic faciunt fortilegia fit 
ufurarii. 

XII. Prxcipiatur publice in ecdefiis, ut 
omnes conjugati, fit alii in competenti xtate 
conftituti jejunii diebus jejunent , alioquin 
nifi fc rationabiliter excufavcrint, puniantur. 

XIII. De confeffionibus faccrdotum , cu- 
ratorum , fic aliorum clericorum , fcilicet in 
quocumque decanatu , ftatuantur unus vel 
duo prefbyteri difereti quibus confiteantur , 
cum non poffint omnes epifeopo confiteri. 
Illi tamen non abfolvant de cafibus epifeopo 
icfervatis. 

XIV. Ut omnes parochiam diebus Do- 
.minicis a mifla parochiali fc non abfentent .* 
fic fi hoc in confuetudine habuerint , fic bis 
vel ter admoniti fc nbn emendaverint , in- 
terdicantur. 

XV. In tabernis vero diebus Dominicis 
fic feftivis ante miflam parochiaicm non ad- 
mittantur, nifi tranfeuntes. 

XVI. Prefbyteri quam / cito fcierint ali- 
quem deccflifle inteftatum, fignificent de- 
canis fic archidiaconis, fic decani epifeopo 

vel 



Digitizet by 


Google 


ij <59 ECCLESIA CA 

vel archidiacono bis in anno , feu in fcftivis A 
diebus Pcntecbftcs fle in fy nodo. 

XVII. Habeatur in qualibet parochiali 
ccdefia tigillum , in quo hoc iolurn conti- 
neatur : Sigillum presbyteri de teli loto , Sc no- 
minet locum & nomen prcfbyteri , & appo- 
nat tigillum tiium in litteris , qux ex parte 
dpifeopi vel archidiaconi mittentur in tefti- 
monium fle ccrtificationem quod litteras re- 
ceperit, fle mandatum fecerit ; alias tigillum 
non apponar. 

XVIII. Licet facerdos imminente mortis 
articulo parochianos fuos excommunicatos 
• juxta formam ecclcfix poffirabfolvcre, ut g 
non parvipendatur cenfura ecclefiaftica , 
quae confuevit a pluribus vilipendi , ftatui- 
mus jit omnes excommunica ti per nos aut 
officialem noftrum , feu alios ordinarios no- 
ftrz dioecetis poti mortem , licet , ticut prae- 
mittitur , dum vivebant fuerint abfoluti , 
nullatenus tradantur ccclefiafticar fepulturx, 
abfquc fuorum excommunicantium manda- 
to feu licentia fpcciali. 

XIX. Cum piures fint capellz infra fines ■ 
parochiarum , quae tantum diftant a paro- 
chiaiibus ecclefiis , quod tempore hiemis 
pluviis inundantibus, in Dominicis fle aliis 
diebus non potiunt parochiani fine magna ^ 
difficultate in fua parochia congruo tem- 
pore divinis interctie ; tiatuimus quod capel- 
lam ibidem defervientes , ftatuta fynodalia 
habeant, & publicent, quibus continget cos 
divinum officium celebrare fub poena prz- 
dida, fle in capellis exiftentibus in villis nul- 
latenus publice celebretur diebus Dominicis 
fle fcftivis , donec parochialis facerdos prz- 
cepta denuntiaverit , ut moris cft. 

XX. Przcipimus fiib poena excommuni- 
cationis , quam ferimus , ne fxculares judices 
in ecclefiis, cimiteriis, aut aliis locis de ce- 
tero fua placita teneant, cum frequenter D 
contingat ibidem caufas fanguinis agitari , 

& abfurdum fit crudele ibi judicium exer- 
ceri , ubi cft tutela refugii conftituta. 

STATUTA SYNODALIA 

ecclefiz Cenomanenfis annOMCCXLyu. 
emendata. 

• 

Ex veteri codice monafierii fenili Germani 
a Pratis. 

Incipit liber synodi secundum usum E 

ECCLESI/E CfNOMANENSIS. 

D Ic Dominica prxccdenti fynodum fa- 
cerdotes , qui capellanos non habent in 
fuis parochiis , diligenter inquirant pubtice 
in ecclefia , ti qui fint infirmi in parochia. Fe- 
*ria fubfequenti , feu antequam iter arripiant , 
eos vifitent etiam non rcquifiti,flcquicquid 
acccfle fuerit ad falutem animarum procu- 
Vtt. Scripf. & Mon. ampl. Colle ft Tom. Vll. 


R NOT ENSIS. 117» 

rantes , nihilominus vititationem eorum.... 
quam facere folent per capellanos vicinos in 
aliis ecclefiis remanentes. 

Prarcipitur ut omnes veniant ad fynodum, 
maxime curam animarum habentes ; & fi in- 
evitabili neceffitate detenti fuerint*, mittant 
capellanum fuum aut clericum loco fui ; fle 
in eundo fle redeundo honefte ambulent, fic 
honefta quxrant hofpitia , Sc in cis circumfpe- 
dc fe habeant, ne ftatus clericorum vertatur 
in opprobrium populo fle contemcunj : Sc qui 
ex caufa remanferit , eam decano , fic deca- 
nus epifcbpo ftudeat intimare. 

Prarcipitur facerdotibus fub poena fufpen- 
fionis , quod a tempore pulfationis fynodi , 
omni occatione poftpofica , jejuni Sc induti 
fuperpelliciis Sc ftola cum libro fynodali ma- 
jorem ecdefiam vel lotum fynodi intrare fe- 
ftinent : ceteri autem perfonatum habentes 
vel vicarium , fuperpelliciis tantum, 8c abba- 
tes cappis fint induti. 

Incipit prima pars. 

De Trinitate. De Incarnatione. De facra- 
mentis , fcilicet de baptifmatc cum particu* 
Iis fuis. De confirmatione. De poenitentia 
cum particulis fuis. De (aeramento altaris 
cum particulis fuis. De conjugio cum fuis 
particulis. De extrema undione. De ordini- 
bus. Ne venalia proftituantur ecclcfix (aera- 
menta. De feptem vitiis capitalibus. De fo^ 
brietate. De jejuniis. Deferiis. 

De Tir initate. 

In fide Trinitatis fle Incarnationis fle fep- 
tem facramentorum , Sc in feptem operibus 
mifericordix , quz feptem vitiis capitalibus 
opponuntur , populum tam majorem quam 
minorem facerdotes ftudeant inftruere dili- 
genter. De Trinitate docere tenentur ad mi- 
nus, quod Pater fle Filius fle Spiritus- fandus 
funt tres perfonx ; Aciiilz tres perfonx funt 
unus Deus , fle una petfona non eft alia. 

Dicatur autem fepe laicis, uc citra' itium 
vel alios articulos fidei, aut citra facramen- 
ta non quxrant rationem , vel quomodo, 
vel quare ita fit ; quiar tanta cft fubtilitas fi- 
dei , quod ea quz fubfunt fidei , non poflune 
intelledu comprehendi , nec expedit : quia 
fides non habet meritum , cum humana ra- 
tio probet cxpcrimeAtum. Credant igitur 
omnia firmiter fine hxfitatione , quxeum- 
que catholica fides aflerit, quamvis non in- 
telligant, majorem fidem adhibentes tcfti* 
bus fidei , quam oculis carnis , qui potiunt 
decipi. Teftes fidei funt apoftoli, martyres,* 
confefiorcs, virgines , quorum plurimi pro 
teftimonio fidei divertis cruciatibus funraf- 
flidi fle probati inventi funt; quia fle in vita 
eorum & poftea , propter eorum tormenta, 
divina potentia mortuos fufcitavit,cxcos il- 
luminavit, contrados erexit, fle fanavit in- 
firmos. 

LL111 


Digitized by {jOOQie 


« 37 « 


STATUTA S 

i 

\ De Incarnatione. 

Circa fidem Incarnationis docere debent 
prelbyteri, & maxime infirmos quando com- 
municant, veri Dei Filium pro rcdemtionc 
humani generis carnem aflumfifle in beata 
Virgine, de carne ejufdemyirginis non hu- 
mana , fed fandi Spiritus operatione s & qui 
jJrius erat Deus tantum , factus ed in ea verus 
homo Sc verus Deus : Sc eumdem de Virgine 
natum (Se , virginitate integra manente in 
conceptione , partu , nativitate : unde pro* 
pheta , Defendet fient pluvia in vellus. Pluvia j 
enim defeendens in vellus , vel cxtra&a a vel- 
lere, illud non corrumpit, fed mundius fa- 
cit. Et eumdem confputum , alapis czfum , 
flagellatum & multipliciter irrifum, in cru- 
ce mortem viliflimam fudinuifle. Eumdem- 
<juc ad inferos in anima defeendifle, ut ani» 
masYandorum ibidem detentas educeret ; Sc 
in corpore jacuifle in fepulcro > & eumdem 
in eadem carne glorificata tertia dic a mor- 
tuis refurrexifle : per quem nos omnes in car- 
ne quam gerimus , refurgemus > boni in car- 
ne glorificata, mali in carne corrupta: unde 
Apoftolus : Omnes quidem refurgemus, fed non < 
mines immutabimur. Et eumdem quadragefi- 
mo die ad coelos afeendifle, & quinquage- 
fimo Spiritum-fandum apodolis, ficut prse- 
dixerat , mififle. Et eumdem venturum ad 
judicium , & redditurum unicuique .fecun- 
dum opera fua, bonis Vitam aeternam , malis 
autem ignem aeternum , qui paratus cd dia- 
bolo 6c angelis ejus. 

De baptifmo. 

De baptifmo docere debent prelbyferi , 
quod in facramento baptifmi confidit falus _ 
omnium } in fufceptibne baptifmi confidit 1 
falus puerorum, quia 'fine baptifmo non fal- 
vantur. Qui vero habent ufum liberi arbitrii, 
in propofito & ardenti voluntate fufeipiendi . 
illud , ad hoc laborando quantum in fe ed, 
fine fufeeptione falvari poflunt adulti. 

Baptifmus Cum omni reverentia & hono- 
re celebretur, & cum magna cautela, maxi- 
me in didinda prolatidne verborum , in qui- 
bus virtus facramcnti confidit , fqilicet : Ego 
baptizo te in nomine Patris , dr Filii, (jr Spi- 
ritus fantii. Arnen . Er in Romano fub hac 
forma doceant preibyteri frequenter laicos ] 
debere pueros baptizare^tiam patrem & ma- 
trem pueri in fumma neceffitate. Laici tamen 
puero non imponant nomen. Forma autem 
verborum prxdida ab eo qui baptizat in- 
tegre , ordinate , continue , fine interpofitio- 
ne aliqua proferatur. Interrogetur autem lai- 
cus, qui puerum baptizavit, diligenter a fa- 
cerdote, quid dixerit, quid fecerit i & fi in- 
venerit eum modo debito baptizafle, allato 
puero ad ecclefiz fores , nomen ei impona- 
tur Sc fuppleatur quod deed , pabulum falis 
benedidi, & aurium linitio cum faliva : exor- 


YNODALIA 1 17 } 

cifmi tamen fuper puerum non dicantur. Su- 
per fontes autem fiant omnizqu* folent fie- 
ri , fola immerfionc excepta. Si vero dubium 
fuerit in qua forma verborum puer fuerit 
baptizat us , item * facerdos amnia faciat, *y 
dum tamen immergens dicat : $i Ht no» es 
baptizatus , ego baptizo te in nomine Patris , 

&c. Et idua ideo apponitur , ne baptifmus, 
qui femel tantum recipi debet , videatur ali- 
quatenus iterari, quod & de facramento con- 
firmationis tenendum ed docendus. Ad ele- 
vandum vero pueru m de facr o fonte tres ta n- 
tum patrini recipiantur. 

* 4 * 

De confirmatione . 

De confirmatione doceant facerdotes , 
quod fi digne recipiatur, in ea Spiritu^- fan- 
dus recipitur , in bono confirmans eum qui 
recipit , & roborans contra diabolum & pec- 
cata. Jejuni debent effe , Sc contriti de pec- 
catis , Sc ea cpnfiteri fi tempus habent , vel 
podea quam cito poterint : aliter enim indi- 
gne fufeipiunt , fi prius erant in mortali. 

Sacerdotes fcientes venturum epifeopum 
ad dedicationem ecdefiarum vel cimitcrio- 
rum , citra fe ufque ad duas leucas moneant 
populum fuum diligenter , etiam per hofpi- 
tia , fi opus fuerit , ut omnes conveniant co- 
ram epifeopo ad audiendum fermonem, ma- 
xime qui confilio epifeopi indigent >& con- 
firmandi bendellos fecum deferant latos, 
mundos Sc fatis longos. In cradino vero pre? 
fbyteri veniant, populos cruce.przccdcntc,8c 
tunc celebrent fummo mane. 

De poenitentia. 

De poenitentia , quae confidit in contritio* 
ne , confcffionc Sc fatisfadione , doceant fa- 
cerdotes , quod ficut puero non ed falus fi* 
ne bapthmo , ita adulto , qui foedus baptifmi 
violavit, non ed falus fine poenitentia ad mi* 
nus contritionis. In prdpofito & ardenti vo- 
luntate confeffionis Sc fatisfa&ionis falvari 
poflunt adulti : fed vera poenitentia liberas 
hominem a diabolo , mundificat a peccato , 

Sc reconciliat Deo. 

Praecipitur quod facerdotes epifeopo vel 
poenitentiariis fuis femel fimiliter in anno 
confiteantur : permittit Sc epifeopus quod 
poffint interim aliis facerdotibus confiteri. 

Clerici antequam ordines recipiant, epif- 
eopo vel poenitentiariis diferetis confitean- 
tur , ne forte per fimpiicitatem confcfloris ir- 
retiti irregularitate ordinentur. 

Theodorus. Sacerdos autem quilibet fi in- 
ebrietur per ignorantiam , feptem dies poeni- 
tear in pane Sc aqua : fi per negligentiam', 
qujndccim dies : fi per contcmtum, quadra, 
ginta dies, fi diaconus , triginta dies poeni* 
teat. Reliqui clerici minidri juxta ordinent 
fui facerdotis puniantur judicio. 

Beda. Si quis vero ea die qua eucharidiam 
fundit, per voracitatem aut ebrietatem vo* 


Digitized by GooQle 


1373 ECCLESIjE ce 

initum fecerit , gravius puniatur. i 

Theodorus. Si quis in evangelio , vel pfal- 
terio» vei rebus aliis furta vel deperdita in- 
quirere prsclumfcrit , quadraginta dies perni- 
teat. . 

Ex concilii generali. Doceatur maxime an- 
te quadragefimam , quod omnis utriufque fe- 
xus fidelis, poftquam ad annos diferetionis 
pervenerit , a principio quadragefimx , vel e- 
tiam ante , omnia peccata fua fideliter con- 
fiteatur , faltem femel in anno , proprio facer- 
doti , & injun&am fibi poenitentiam Audeat 
Wj>ro viribuaadimplerc. Si quis autem alieno 
facerdoti juua de caufa fua voluerit confiteri 
peccata , licentiam prius p*oftulet & obtineat 
a proprio faccrdotc , cum aliter ille nop poffit 
eum folvere vel ligare. Sacerdos autem fit 
cautus & diferetus , ut more periti medici 
fuperinfundat vinum & oleum vulneribus 
fauciati , diligenter inquirens & peccatoris 
circumftantias fk peccari. 

De confeffione & poenitentia. 

Ad audiendam confeffionem eminentem 
locum eligant facerdotes , ut communiter 
poffint videri 5 nec in locis abditis extra ec- 
' clefiam recipiant confeffiones , nec diaco- 
nis committant aliquorum confeffiones , e- 
tiam parvulorum. 

In confeffione habeat facerdos vultum hu- 
milem & oculos in terram , ne indiferete vel 
frequentius refpiciat faciem confitentis , ma- 
xime mulieris, & patienter audiat quod di- 
xerit in fpiritu lenitatis , & ei pro poffe fuo 
plurimis modis perfuadeat , ut confiteatur 
integre , nude , vere & aperte , & dicat ei ali- 
ter non valere. In confeffione fibi caveant 
facerdotes, ne inquirant nomina perfonarum 
cum quibus peccaverunt conficentcs , fed cir- 
cumflandas tantum qux poffunt aggravare 
peccatum. Caveat facerdos omnis , ne verbo 
aut figno aut alio quovis modo prodat ali- 
quatenus peccatorem, fed fi prudentiori con- 
filioindiguerit,abfque ulla expreffione per fo- 
ns caute requirat, quoniam qui peccatum 
in poenitentiali judicio fibi dcte&um prxfum- 
ferit revelare, eum non folum a facerdotali 
officio decrevimus deponendutp , verum e- 
tiam ad agendam perpetuam poenitentiam 
in ardo monafterio detrudendum. 

Ex concilio generali. Quia per experien- 
tiam certam didicimus pro fornicatione , 
vel etiam pro majoribus peccatis fere nul- 
lam vcl^minimam poenitentiam poenitenti- 
bus injungi a facerdotibus ignorantibus feu 
n£gligentibus canonica infiituta, prxeipi- 
mus quod facerdotes Audeant inquirere di- 
ligenter & peccata ufitata & u fi tatas circum- 
Aantias peccati, maxime gulx , luxurix & 
cupiditatis , quibus genus humanum cor- 
rumpirur frequentius & foedatur. 

Vet. Script. & Mon. ampl. Colle ft.Tom. VII. 


N O M A N.E N S 1 S. 1.374 . 

De vitio gula. 

Vitium autem gulx in cxceffii juxta po- 
tum attenditur , quod maxime fit in quin- 
que. Inquirant igitur a pcenitente utrum 
aliquando exceffum fecerit , quxrendo cibos 
nimium fumtuofos vel nimium delicatos , 
ficut dives qui epulabatur quotidie fplendi- 
de , & Judxi qui carnes in deferto concu- 
pierunt. Item , utrum peccaverunt nimia 
Ciborum & vilium fumtionc , ficut Sodomj- 
tx quorum peccatum fuit ex abundantia pa- 
nis. Item * utrum fumendo convivio avidita* 

1 te , ficut Efaii. Item, utrum cum nimio ap- 
paratu , ficut filii Heli. Item , utrum ante 
horam , ficut Jonathas : quod fi fecerit , mo- 
neatur a talibus abfiinere , & ut curare con- 
tratria contrariis Audeat diligenter. Hi fiqui- 
dem fune fatellites Nabuzardan, qui inter- 
pretatur princeps cocorum , qui Jcrufalem, 
idcA fidelem animam funditus deAruxerunr. 

Beda. Inquiratur utrum paenitens aliquan- 
do ebriatus fuerit, & fi per ebrietatem vo- 
mitum fecerit, tres dies poenitere debet Ane 
carne, vino & camifia. Si autem finevomi- 
„ tu fuit ebrius , pro fingulis ebrietatibus qux 
' turbant Aatum mentis, folen^jiqui etiam 
, periti in jure injungere fingula ad minus je- 
junia in pane & aqua, etiam privatis perfo- 
nis. 

Beda. Si quis per nequitiam aliu m inebria- 
verit , quadraginta dies poeniteat : quod fi ex . 
confuetudine habeat , communione prive- 
tur , donec digne poeniteat , & emendare pro- 
mittat. Qui cogit hominem ut inebrietur hu- 
manitatis gratia , acerrime puniatut vel cor- 
rigatur , & feptem dies pceniteat. 

De peccato luxuria. 

3 Circa peccatum luxurix quxratur utrum 
poenitens accefferitad prxgnantes mulieres, 
feu ‘viduasr vel alias , & quxratur numerus 
illarum cum quibus peccavit : fi nefeiat nu- 
merum , faltem xAimationem dicat quam 
credit. Quxratur etiam de vicibus , & quanto 
tempore in peccato fuerit, & quo loco ; facro 
videlicet vel non facro ; puta in ccciefia vel 
in cimiterio. De perfona , utruhi facejfdos , 
diaconus, fubdiaconus, vel monachus. De 
tempore, utrum in folemnitatibusprxcipuist 
quod fi fecerit , honcAum videtur ut in vigi* 
liis fandorum fcAorumqux violavit, jejunet 
omnibus diebus vitx fux in pane & aqua , vel 
falcem redimat competenter. 

Sifolutus laicus eum foluta concubuerit,' 
tres annos poeniteat fecundum canonum ri- 
gorem, fecunda, quarta &fexta feriis , cibis 
jejunando communibus i fi cum vidua , qua? 
tuor annos. Sed quia fragilitas noAri corporis 
tanti rigoris non patitur mane* cenfuram , 
hujus poenam commutent vel temperent fa- 
cerdotes in orationibus vei eleemofynis, vel 
aliis fatisfa&ionibus , quando & prout vide* 

LL Illi) 


* 


Digitized by 


Google 


,-jyj STATUTA SYNO.DALIA Ul* 

*int expedire : & quando fepiqs & negligen- A tur i nequcpro relaxatione indebita igni pur- 

tius ea peccata commiferit, tanto nujustem- - re„^iiffi m ,r,hn«„ 9 nr„r.Nob.ua. 

pus addatur > & modus poenitentiae fecun- 
dum -hoc moderamen intelligatur in omni-. 

;bus poenitentiis pro quocumque eriminc im- 
ponendis. 

©c proflantibus puenitenti periculum of- 
• tendatur. Scmper enim forte conjugatae vel 
-xnottiales vel a parentibus eorum cognitx , 

"vel ltprofis faepius fe fupponunt ; per quod 
accedentes ad eas incurrunt faepius mor- 
bum leprae. Si aliquis ad tales accefferit , ma- 
xime ignotas , tutum eftei infligere poenam 
pro adulterio imponendam. 

De tidulterh. 

Quxratur utrum ad conjugatas accefferit , 
tum quot, quo loco, quo tempore. Si con- 
jugatus folutam cognoverit , ille feptem an- 
nis pocniteat , quia foedus conjugii violavit, 
dc illis quinque , fecunda & quarta & fexfa 
feria jejunet, habito moderamine praenotato. 

/ .Si autem conjugatus conjugatam cognovc-- 
•xit , cum conflet majus efle peccatum , major 
«i poenitentia injungatur. 

De defloratione virginum. 

Quaerat® de virginibus defloratis : quot 
«utem defloravit , tot debet maritate fl po- 
teft, vel alias pauperes mulieres loco earum, 
vel faltem ipfas corruptas, fi indigeant , fu- 
ftentare, vel ingreffum religionis, fl volue- 
rint , procurare , injun&a poenitenti nihil- 
ominus pcenitentia , quae pro flmplici forni- 
•catione eft faepius annotata: (inaurem, quia 
eis viatn aperuit ad pecandum, timeat quod 
omnibus peccatis qux illae per camis lubrica 
perpetrabunt , communicabit. 

De fanfti;nonialibus. 

Quawatur fl cum fan&imonialibus peccave- 


gatorio crudeliffime relinquantur. Nobisau- 
tem videtur tutum effe , ut tales quitmdiu 
vixerint , ar&z debeant poenitenti* fubjace- 
re. Si autem conjugata fuerit , gravius eft 
peccatum , & .gravius puniendum > non ju- 
gum matrimonii impediret. 

De inceflu naturali & regulari. 

Quxratur fi ad confa nguincas fuas acccflei it 
vel uxores confanguineorumfuorum, vclad 
cognitas ab eis , & in quo gradu, proximo 
videlicet vel remoto, & de alii*ut fupra : AP 
tales ad epifeopum mitti debent Item , qux- 
B r atur fi mulierem’ indebito modo cognovc- 
rint,& fi cognoverint, quaeratur quomodo & 
quotiens,&c. Quxratur fi in puerperio,fi tem- 
pore mcnftruorum > quod in lege .prohibe- 
tur , mulierem cognoverint : eft enim peri- 
culum corporale patris & matris, fcilicct pe- 
riculum elephanti* mcnftruorum tempore 
commifceri : eft & prolis periculum , quia ex 
corrupto femine cortuptus nafeitur fexus , 
& femper fere , ut afferunt phyfici , vel gib- 
bofus vel contra&us, vclhujufmodi. 


iit, & eodem modo ut fupra : .quod fi fc- ^ 


Ex Romano ptenitentiali* 

Si qnis cum muliere in puerperio concu- 
buerit , decem dies pccnitcat in pane & aqua. 
Eadem pcenitentia poteft ei injungi qui mo<- 
do indebito uxore fua utitur : in ufu etiam 
naturali eadem poena poteft ei injungi, qui 
fcienter ad mulierem menftruatam accedit. 
Mulier vero fi viro volenti accedere ad cani 
non revelaverit morbum fuum,eamdem poe- 
nitendam fubeat : & fi revelaverit , & vir ni- 
hilominus accefferit ad eam , mulier minus 
eft in culpa. 

Item , quxratur fi ad mulierem prxgnan- 
tem accefferit > & utrum mulier cognita 
abortivum fecerit, & tunc fi-ob iftarn cau- 


ccric ad epifeopum debet mitti. 

De inceflu fpirituali. 

' Mulierem qux a proprio facerdote cogni- 
ta eft, vel ab alio qui ejus confeffionem au- 
divit, vel eam baptizavit , propter enormi-, 
tatem criminis , maxime fi fcandalum inde 
fuerit, ad epifeopum effe mittendam. Sed 
volentes in hac parte linguas compefcerc de- 
tractorum , qui forte dicerent nos iftud in- 
jungere in gravamen 8c odium facerdotum , 
poenam injungendam volumus facerdotibus 
declarare. Femina foluta quxeum fpirituali 


evenerit, ad epifeopum cranfmittatur. 
item , quxratur fi cum mulieribus tan- 
tum peccavit : fi dicat cum alio fe pcccaffc , 
quxratur cum qua re , & de aliis circumflan- 
dis ut fupra. 

De pollutione no 8 urna. 

Quxratur utrum dormiendo aliquando 
contigit ei pollutio ; quod fi ex ebrietate vel 
procedenti cogitatione illicita evenerit , ma- 
gis eft timendum. 

De peccato mollitiei. 

Quxratur utrum pollutio ei contigerit 


fornicata fuerit, omnia derelinquat, & res E etiam vigilando per fefolum:fi dixerit fic. 


fuas pauperibus tradat, & converfa in mo- 
nafterio, Deoufque ad mortem ferviar. Cum 
autem per fragilitatem fexus rigor ille non 
valeat animo obfervari , provideant facer- 
dores quibustalesconfcffx funt, ut vino cor- 
reptionis oleum difetet* mifericordix con- 
jungentes, fic temperent poenitentiam , ne 
•immenfitate ponderis pcenitentes obruan- 


quzratur utrum ei placuerit > & fi hoc , qux- 
ratur utrum aliquid fecerit , per quod hu- 
jufmodi pollutio compleretur. Si dicat fle , 
quxratur quid fecerit St quomodo. Cum au- 
tem peccatum mollitiei adulterium vincat , 
confulimus quod cum feptem annis poeni- 
tentix , lingulis feptimanis flngulx difciplinx 
injungantur. 


Kf 


Digitized by' 


Google 


1377 E C CLESIiE CE 

liem ,. quxratur utrum mulierem lafcive . 
afpexit, concupivit, tra&avit, ofculatus fit. 
m fecundum canones , fi quis lingua lafoi- 
s fuerit, triduana ei poenitentia injungatur. 

Si quis obtradavit pedus pucllx vel tur- 
pitudinem , fi laicus fit , tres dies poeniteat : 
fi clericus vel diaconus , fi monachus .vd fa- 
cerdos , a divino officio fnfpenfus viginti 
dies poeniteat. Scriptum eft enim , neque te- 
tigeris vel obtraftuveris pe&us vel turpitudi- 
nem fenu narum. 

Item, quxratnr utram aliquando pro ali* 
quo foliicrtavit , vel peccato alterius con- 
icnfit, con filium , auxilium vel confcnfum 
impendit > utrum conjugatam vel aliam > 
utrum pro conjugato alio , quomodo Sc 
quando , ut fupra. Sollicitatores mulierum 
pro alio , five confenticntes peccato aliorum, 
fecundum quod magis vel minus pecctve- 
rint puniantur : Sc quandoque non minus 
peccant quam illi qui peccatum operantur. 

Quomodo communiendi funt pernitentes contra 
peccatum carnis. # 

Contra peccatum carnis folent muniri poe- 
nitenrcs fic , ut dicat ei facerdos femper labo- 
ra, & cogita vitare malam focictatem & op- ( 
portunitatem peccandi, quod eft virate loca 
& perfonas cum quibus vel per quas peccare 
poflumus vel folemus , quar f aife fait lelaron. 

De fortilegiis . 

Quxratur utrum fortilegia fecerit ecquod 
.fi fecerit , de facramcntis ecclefix vel dxmo- 
nibus immolans vel dxmonia invocans, ad' 
epifeopum mittatur. Si peccaverit ad falci- 
num , vel qualefeumque prxeantationes fe- 
cerit , excepto fymbolo Sc oratione Domi- 
nica , vel alia oratione canonica , Sc qui can- 
tat , Sc cui cantatur , tres qiiadragefimas per- ] 
nitear. 

De cupiditate , & quomodo , (jr quibus facienda 
reftitutio. 

Quxratur a pernitente utrum habuerit rem 
alienam injufte , videlicet per furtum , ra- 
pinam , u furam : & fi hoc , caveat facerdos 
ne miflas vel eleemolynas pro reftitutione 
injungar. Eflfcnim regula, quod non nilidomi- 
Ao facienda eft reftitutio , fi de facili poftit 
inveniri. Ad hoc ut fur vel raptor poffit ab- 
folvi , mortuo , vel non invento vero domi- 
no , reftituendum eft proximioribus perfo- 
nis,ut uxori, quod juftum fuerit, vel filiis , 
vel patri , vel matri , & illis prxeipue qui con- 
ftituti funt heredes teftamenti, fi qui funt, 
vel eis qui ab intcftato fuccedunt. Si vero 
verus dominus eft , vel non poffit inveniri 
coi debeat reftitui , tunc demum ad confi- 
lium eccldix eroganda funt pro iliis qui jus 
in rebus male habitis habuerunt) quod & fi- 
militer de inventis faciendum eft. Non au- 
tem fufficit circa male habita reftitutio fola, 
fcd condigna injungi debet poenitentia pro 


NOMANENSIS. J378 

f peccato. Quando certus xft verus dominus 
& inventus , injungendum eft lxfori ut ei fi 
poteft fatisfaciat immediate, fi audeat reve- 
lare ; fin autem , mediante fxcerdotc vd alio 
bono viro , nemine nominato j velcompen- 
fet lxfor per fervitia qua: poterit animo re- 
ftituendi. Si vero grave fit damnum, Sc Ix- 
for non poffit folvere , debet petere veniam 
perfonalirer a damnificato, fi audeat) alio- 
quin hoc faciat aliquo bono viro mediante, 
nemine nominato , & ipfc fatisfaciat jeju- 
niis & orationibus Sc corporalibus difcipli- 
pis , habens in propofito quod omnia refti,- 
, tuet , fi ad fortunam venerit pinguiorem. 

De eo qui alieno damno confenjit. 

Quxratur fi alieno damno confenfir,vei , 
fimplicitate vel negligenda , non impediens 
lxdentem cum poffet , vel Ixdendum non 
prxmuniens. Quod fi fecerit , diftinguendus 
eft : quod fi confcnfit tlntum , non videtur 
teneri ad reftitutionem damni > fed ad fa- 
tisfa&ioncm poeniientix pro negtigentia : in- 
ducat tamen ixforem prout poterit ad fa- 
tisfaciendum lxfo.*Si vero prxbuerit confi- 
lium vel auxilium vel favorem in damnum 
' alterius , vel partem habuerir, damnum te- 
netur reftituere in folidum , nili quantum 
noverit ab aliis effe fbiutum. 

liem, quxratur utrum illi qui injufte rem * 
fuam detinebat damnum intulerit : quod f» 
fecerit , fi xquale fuerit , poterit fuftineri , de 
dolo tamen poeniteat j fi majus eft, quod fu* 
pereft reddar. ‘ ■ 

Item , quxratur utrum ille ftupri caufa ali- 
quid habuerit ab conjugata ; Sc fi hoc , ma- 
rito reddat ) fi a pcrfbna religiofa , ecclefix 
fux reddat } fiab ancilla de rebus domini fui; 
j, ipfi domino eft reddendum. Diligenter at- 
tendat lac ct dos cujus officii fit poenieens. 
nam fi mercator vendens vel emens ad men- 
furam , prohibendus eft ne habear pondus Sc 
pondus, menfuram & menfuram; & fi habue- 
rit , vel falfo menfuravetit , tenetur reftitue- 
re , fi fciat quibus. Similiter de omni male 
acquifito reftitutio.facienda eft , ut di&um 
eft. Si autem nefeiat quibus propter minu- 
tias multas , fatisfaciat ecclefix vel ecclefia- 
fticis quorum illos credit parochianos , vel 
pauperibus , tamen ad confilium ecclefix. Si- 
. militer de aliis officiis faciendum eft fuo 
’ modo. * 1 

T heodorus. "fi quis per neceffitatem fura- 
tus fuerit pecus vel cibaria per famem , vel 
veftes per nuditatem , poeniteat hebdpma- 
das tres: fi reddiderit, non cogatur jejunare. 
Si quis furtum capitale commiferit , videli- 
cet quadrupedia tulerit, vel capfas effregerit, 
feptem annos poeniteat: fecundum canones ) 
Sc quod furatum eft reddat. Si vero de mi- 
noribus femcl aut bis furtum fecerit, reddat 
quod tulit, Sc unum annum poeniteat. 

LLlllijj 



Digitized by t^ooQie 


1379 STATUTA S 

fipuomoit familia ufnrxrii pojjit uti male * 

•acquifitis. 

Dicendum eft filiis focne ratorum & om- 
nium raptatum, quod de hujufmodi ar&iffi- 
me debent vivere prout poflunt, & reddere 
damnificatis , etiam infeiis dominis : & fi pin- 
guior eis obvenerit fortuna , reddere debent 
etiam de proprio quantum poflunt & ad eos 
pervenerit. Cenfulatur militibus quod largas' 
eleemofynas & fpontaneas faciant , vefticn- 
do pauperes , ecdcfiis conferendo $ quod 
fandius videretur, fi damnificatis daretur vel 
potius redderetur. *j 

Item , quaeratur utrum pro cupiditate ali- 
qua peccaverit, vel fidem violaverit ,-vel ec- 
deGam vel cimiterium > quod fi hoc , ad epif- 
eopum mittatur. 

De ira. 

Queratur utrum ex ira alicui conviciatus 
fuerit , vel in triftitiam mentis inciderit , quae 
mortem operatur srternam, vel aliquem odio 
habuerit : quod fi fecerit , moneatur diligen- 
ter ut deponat rancorem^ Debita vero vel 
querelam non tenetur remittere ; fed petere 
poteft pacato animo coram judice. 

. Ex concilio Rothomagenfi. Si quis alium per ( 
iram pcrcqfTerit Sc fanguinem effuderit > fi 
‘Jaicus eft , viginti dies peeniteat : fi clericus , 
triginta. Illi, autem qui gradum habuerint 
fublimiorem , amplius puniri debent i diaco- 
nus fcxmcnfcs, prefbyter unum annum. 

De invidia. 

Quaeratur utrum pet invidiam doleat vel 
doluit de utilitate proximi , vel dee jus infor- 
tunio laetus fuerit : vel utrum per invidiam 
alicui detraxerit, & maxime ei qui prareft. 
Si quis detraxerit ei qui praceft, feptem dies I 
poeniteat. 

De accdia. 

Quaeratur utrum poenitens otiofus fuerit 
in his quae pertinent ad falutem, id eft nc- 
gligcns & indevotus ; & talis timeat illam 
fententiam : Maledittus homo qui opus Dei fa- 
vit negligenter. 

De poenitentia , quod Jit portabilis. 

Sacerdos debet cfle foliicitus, ut poeni- 
tenti onus importabile non ponat ,*licct re- J 
dpere poenitens fit paratus : flfc fic poeniten- 
tiam temperet , ut a (ludio non cogatur cef- 
fare fcholaris , a fabrica faber , ab agro agri- 
cola , vel alius laboriofiis ab opere licito & 
competenti , ut a cura domus feu familiae, 
ut cis providere non poffit , nec cudor a cur- 
fu , ut (equi dominum non pofHt. Item vero 
pro peccato occulto poenitentiam publicani 
non injungat, nec peccatores occultos faciat 
publice poenitere. . 


YNODALIA 1380 

De compenfatione poenitentiarum . 

Sciendum eft quod omnibus qui ex jufta 
caufa viderentur non pofle fine magno grsS 
vamine frequenter in arda dicta jejunare, 
poflunt redemtiones vel compenfationes ad- 
hiberi per orationes , per eleemofynas , vel 
per abftinentiam a carnibus Vel pifeibus , pet 
difciplinas vel hujufmodi fecundum ftatura 
perfonarum , vel animo , vel in quadragefi- 
malibus cibis : propter viam aut peregrina- 
tiones , facilius quam propter aliud eft re- 
laxatio indulgenda vel commutatio. Simi-' 
liter propter focietatem , non tamen quam- 
libet : fed fi accedat ad menfam alienam , vel 
aliquis ad fuam , cui debet fe conformare , 
& fi fine gravi damno vel fcandalo nequive- 
rit evitare, vel pro folemnitate dici, fi di vi- 
nis ftterfoerit. Confulimus & monemus ne 
faccrdos miffas injungat confitentibus : fed 
ut cupiditatis notam fugiat in hac pacte, 
frudus qui cx tali injundione (olet facerdo- 
tibus provenire , confulatur pauperibus cro- 
gjfte. 

De confejfione & poenitentia infirmorum. 

Ab infirmis in mortis periculo conftitutis 
pia eft inquirenda peccatorum confeflio, 
non poenitenda injungenda eft ; tamen eis 
intimandum , ut convertantur & doleant de 
peccatis fuis univerfis & fingulis, non tan- 
tum timore pznx quam peccando merue- 
runt; fed quia Deum patrem Sc creatorem 
Sc redemtorem fuum offendere praefumfc- 
runt. Inducantur tamen infirmi ut acerbita- 
tes aegritudinis quasfuftinent, quafi flagella 
ii patris, quamdiu ei placuerit, cum gau- 
io tolerare laborent. Si autem convalue- 
rint, ftatim ad facerdotem accedant , ut 
tunc eis poenitentia competens injungatur. 

De his qui mittendi fiunt ad epifeopum. 

Sacerdotes in confcffione majora majori- 
bus refervantes , mittant ad epifeopum poe- 
nitentes de homicidio , de perjurio feu fide 
mentita. Item de injedione manuum in pa- 
rentes, five in clericos vel quofeumque rc- 
ligiofos. Item, de incendio, 4e fimonia. 
Item de litterarum falfitate. Item de inceftu 
tam naturali quam legali & fpirituali , vide- 
licet qui confanguineam fuam cognovit , Sc 
confanguineam uxoris , vel confanguiaei 
uxorem , Sc qui cognovit filiam fpiritualem , 
fcilicec filiolam , vel qui ejus confeffionem 
audivit. Item de lapfu carnis cum moniali- 
bus. Item de violatione cimiteriorum vel 
cedefiarum. Item de haerefi : item de fchif- 
mate : item de fortilegiis fa&is de facramen- 
tis ecclefi* : & omnes etiam qui ad hoc 
confilium vel auxilium prsrftitcrunr. Item, 
mittendi funt ad epifeopum qui aborti- 
vum coeundo vel alio modo facere prxfum- 
ferunt , Sc qui ad hoc confilium vel auxilium 


Digitized by 


Google 


t jgi ECCLESIA CE 

impenderunt. Item clerici qui furtum com- * 
miferunc. Item dcrici quocumque modo ir- 
regulare; fa&i fint , qui bis Te permiferunt 
baptixari , vd qui interfuerunt. Itpm > qui 
fit\e prima tonfura aliquem ordinem fufcc- 
perunt, Item , qui fufeipiendis ordinibus fal- 
tum fecerunt. Item , qui quocumque modo 
per fc vel per alium homicidium perpetrave- 
rant, vel judicio (anguinis interfuerunt > & 
qui au&oritatem , confilium vel auxilium» 
vel confenfum in aliquo prsbuernnt , unde 
mors hominis vel membrorum mutilatio 
fcqucrerur, live bccafio fuerit aliqua» Uve 
cauta, Item, qui litteras feribit , didat aut ; 
legit , vel aliquod adminiculum prxftat ut 
siliquis mutiletur vel occidatur. Item, cle- 
rici feu prcfbytcri qui in fufpcnfione vel ex- 
communicatione promoti funt , vel divina 
celebraverant. Item, facerdos vel minifter 
cujus negligentia aliquid circa facramentum 
altaris inhoneftum quocumque modo eve- 
nerit , ad confilium epifeopi funt mittendi. 
Quia quidam preibyteri , quos confcienrix 
reatus accufat , timentes quod fi parochiam 
fui vel ipfi fratribus Prxdicatoribus vel Mi- 
noribus confcffi fuerunt peccata fua , fingen- 
tes mendaciter contra ipfos dicunt quod * 
confeffiones confitcntium detegere non ve- 
rentur , fub poena emendx vel alterius gra- 
viffimx poenxdifbidius inhibemus ne didos 
fratres fuper detedione confeffionum au- 
deant infirmare. 

Peccata notoria de quibus fcandalum in 
populo generatur , decano fignificcnt facer- 
dotes , & decanbs archidiacono vel epifeo- 
po , nifi forte per eoe fint fopita , timentes ne 
poenam incurrant, fi per alios adepifeopum 
fcandalum deferatur. 

De facr amento alturis. 

De (aeramento altaris doceant facerdo- 
tes , quod ex virtute verborum qux Dominus 
dixit in egena fuper panem & vinum, & ex 
virtute ordinis facerdotalis, five bonus five 
malus fit facerdos, cum debita materia con- 
tingit, quod pec prolationem verborum fu- 
per panem d vinum cum intentione confi- 
ciendi , ubi erat prius purus panis , cft verum 
Corpus Chrifti de Virgine natam , in cruce 
paflum , ad dexteram Dei collocatum i im- 
paffibile vero quale fuit in via ,fed glorifica- 
tym «quale eft in patria : & ubi erae prius pu- 
tum vinum , eft verus fanguis Chrifti qui de 
latere ejus fluxit. Sub utraque forma tamen eft 
totus Chriftus : quia nec vere corpus cft fine 
fianguine , nec vere fanguis fine corpore , nec 
corpus fine anima, nec utrumque fine divi- 
nitate ; & facramentum hoc eft cibus & rc- 
fedio animx viventis per gratiam , & dam- 
natio animx mortuae in peccato : quia qui 
manducat indigne, judicium fibi manducat 
9c bibit. 


NOMANENSH I38i 

' Va /emet in die celebrare fujfieit* 

Innocentius papa. Nullus audeat 
bis in die mittam celebrare , aut cum duplici 
introitu, nifi in magna neceffitatc, fiVe cor- 
pore humano prxfente in die folemni , vel 
quadragefimali , & in die pafchx * quibus ca* 
(ibus propter neceffitatem bis poterit ccie» 
brare. Celebraturus autem mittam fecun- 
dam , vinum perfufionis non funiat, fcd mi* 
niftro bonam habenti confcientiam con* 
ferat. 

De bis qua cirCa facramentum altaris funt . 
attendenda. 

Sacerdos vel minifte* qui in altaris mini* 
ftrat officio «diligenter attendat , ut ad confi- 
ciendam euchariftiam ad mittam, & ad com* 
municandos infirmos, formas panis quam 
pulcras«quam decentes, quam honcftaspo» 
terunt quxrere non omittat , ne per infor- 
mitatem formarum aliorum devotio minua- 
tur. Attendat igitur quod hoftia fit integra , 

& integrum habeat circulum : & quod vi- 
num non fit acetofum , & quod aquam nOn 
omittat. Si aurem aquam omiferic, quando 
* advertit, apponat eam fi fieri poteft fine fcan- 
dalo. Sivero per negligentiam evenerit quod . 
pcrlc&o canone & pera&a confecrationc cor- 
poris , nec vinum nec aqua reperiatur in ca . 
lice, debet ftatim infundi utrumque, & hoftia 
fic confecrata fcorfum reverenter obferve- 
tun hoftia autem nova, ficut fieri folct, ante 
calicem apponatur , & reincipiatur canon 
nv fi* Te igitur : poft canonem vero prior 
hoftia ab ipfo facerdote fumatur. Caveant 
facetdotis ne panis vel vinum remaneat fu- 
pra altare infra miflam « prxter ipfa qux ab 
) ipfo funtconfecranda > & fi quid forte reman- 
ferit, fecurius eft propter fatuam quorum- 
dam confcientiam , ut ab ipfo facerdote fu- 
matur , vel ab alio aliquo mundam confcien- 
tiam habente. Unde non eft tutum hoftiam 
eligere fuper pallam , quia poftec ibi aliqua 
fra&io remanere , quam aliquis fatuus intcl- 
ligetet confecratam. Quod autem ad illos 
qui fciunt confecrationcm non fieri nifi com- 
municetur intentio , non eft dc talibus difpu- 
tandum. 

Prxcipitur prefbyteris quod quando inci- 
piunt canonem miflx j %ui fridte , tenentes 
hoftiam , nec elevent eani , fed apte pedui 
E tfcneanf donec dixerint , Hoc eft enim corpus 
meum , & elevatam tamdiu eam teneant , 
quod ab omnibus pofiit videri , tunc pulfc- 
. tur campana. Hoc autem di&um eft ne purns 
panis adoretur a populo , fi ante prolationem 
verborum hoftia elevetur. Poft totalem vero 
fumtionem corporis & fanguinis Domini , 
prefbyter aliquantulum ab exfpuendo abfti- 
neat ; & fi abftinere non poffit,in loco mundo 
hoc faciat , quod non poffic conculcari. 




Digitized by 


Google 



13$J 


S TATUTA S 


De fericulis circa, altaris f aeramentum. * 

Si quid de fanguinc Chrifti ceciderit fu- 
per corporale , fugenda eft pars iqtin&a , & 
ipfum corporale panno aliquo involutum pro 
reliquiis eft fervandum. Si fupra pallam vel 
fuper aliquod facrum indumentum cecide- 
rit , pars intindafugatur , & poftea fcindatur , 

& confuta panno mundo fervetur pro reli- 
quiis «ita tamen quod fuper pannum cedula 
confuatur , continens : Super hoc linteamen 
ftilla cecidie facramenti. Si fupra aliquod 
commune veftimentum ceciderit, pars in- 
• tirifta prius fcindatur , Sc poft fugatur Sc com- g 
duratur , & cinis in facratio reponatur. Si 
autem fuper lapidem, lignum, terram ceci- 
derit, lingendus , tergendus & radendus eft 
locus ille, & pulvis in facrario reponendus. 

Si autem de corpore Chrifti fuper pallam ce- 
ciderit vel aliquod aliud ornamentum, pars 
fuper quam ceciderit abluatur, Sc ablutio 
a facerdote fumatur , vel ab alio bonae con- 
ferenti*. Sivero fuper lapidem vel terram ce- 
-ciderit , locus radatur, & pulvis in facrario 
-reponatur. 

Bernardus. Si mufea vel aranea, vel aliquid 
tale -in ipfum calicem ceciderit, quod fine 
vomitu aliquando vel fine periculo corporis ^ 
fumi poteft, fanguis fumatur , & fuperfufo 
Vino ipfum quod cecidit abluatur , Sc ablutio 
a facerdote fumatur, vel ab alio bonar con- 
fcientis ; & poftea id quod cecidit in facrario 
comburatur. Quod fi fides ipfa illud quod 
cecidit (umere quempiam fecerit, Deo gra- 
tias. 

Sacerdptes die o&avo femper renovent fa- 
cramrnta, euefiariftiam & fontem benedic- 
tum , ne eorum vetuftate aliqui ad indevotio- 
nem moveri valeant. 

Ex concilia Later anenfi. Inhibetur prelbyte- 
Tis , ne- hoftias non facratas dent pueris , nifi D 
loco panis benedici die Pafch* , & tunc fta- 
•tim utantur , nec extra ecdefiam portent. 

De communione Pafcha. 

Doceant facerdotes populum « ut tales fe 
-exhibere procurent, quod (altem in die Paf- 
cha: digne communicare valeant & commu- 
nicent. Legitur enim in libro Numerorum , 
quod fi quis mundus fuerit, 8c non fecerit 
Pafcha, hoc eft non communicaverit, anima 
peribit depopulo. Et fi hoc de mundo dici- £ 
tur qui non communicat , multo forjius dfc 
-immundo, qui tantum propter immunditiam 
fuam abftinere debetquamdiu talis eft,& nui-* 
iaccnus communicaturus. 

De communione infirmorum. 

In ecclefiis fuis dicant faepe prefbyteri , ut 
quam cito viderint aliquem infirmari , pres- 
byterum incontinenti ad audiendam infirmi 
confeffionem, & ad communicandum advo- 
care procurent } nec exp edent nodem ad v«- 


TNODALI A 1384 

candum prcfbyterum, fi de die contigerit ali- 
quem infirmari. 

Singuli facerdotes Angulos habeant cali- 
ces , in quibus communicentur infirmi , qui 
decori fint & mundi , ne immunditia horto* 1 
rem inducat infirmo , fed potius in eis infirmi 
devotio excitetur. 

Item-, fi quid de corpore Chrifti in ore 
infirmi remanferit , vel inde exierit quod ab 
eo recipi non poffit, aliquam formam panis 
habens, ab ipfo facerdote convenienter de- 
bet confiimi, vel comminutum in cahce cum 
modico vino alicui habentfbonam confcien- 
tiam dari. Si autem infirmus adeo fuerit co- 
artatus, quod (ub magna forma corpus Do- 
mini recipere non poffit, (ub minima forma 
detur ei in calice imminutum , & cum mo- 
dico vino infirmi ftilletur in ore , maxime fi 
propter adftantes timeatur, nceis fine viati- 
co decedere videatur infirmus. Videtur tu- 
tum , ut quilibet facerdos infirmum in extre- 
mis laborantem abfolvat de omnibus quibus 
eum abfolvere poteft. 

Item , cum prefbyteros ad communican- 
dum infirmos contigerit evocari , omni di- 
latione Si occafione poftpofitis , ad eos ac- 
cedam, Sc corpus Chrifti cum magna reve- 
rentia Sc maturitate deferant in pyxide ido- 
nea & bene claufa propter cafum , nec ad hoc 
diaconos mittant : ac eundo Sc redeundo fep- 
tenxpfalmos pccnitcntialcs , vel (altem teta- 
niam dicant. Moneant etiam parochianos, 
& diligenter inducant, utcumpre(byterum 
deferte contigerit corpus Chrifti , creatori 
fuo cum manuum jun&iooe Sc genuum fle- 
xione dum tranfit , orantes devotius ftudeant 
inclinare. Eis fiquidem qui corde contrito 
prelbyterum cum corpore Chrifti devote du- 
xerint & reduxerint, decem dies de condig- 
na poenitentia mifericorditer relaxamus , Sc 
hoc volumus in ecciefia farpius publicari. 

Ex concilio generali. Statutum eft in con- 
cilio generali , & diftri&e injun&um medi- 
cis corporum , ut cum cos ad infirmos vo- 
cari contigerit, ipfos ante omnia moneant 
& inducant , quod medicos advocent anima- 
rum , ut poftquam infirmo fuerit de fpirituali 
falute provifum , ad corporalis medicinar re- 
medium falubrius procedatur. Si quis autem 
medicorum conftitutionis hujus tranfgreflor 
extiterit, tamdiu ab iogreflu ecclefix arcea- 
tur, quoufque fatisfccerit competenter. Ce- 
terum cum anima corpore fit multo potior , 
fub anathemate prohibetur , ne quis medi» 
eorum pro corporali falute aliquid argroto 
fuadeat, quod in animae periculum conver- 
tatur. 

De conjugio. 

i 

De (aeramento conjugii doceant (acerdo- 
tes, quod omnis voluntaria feminis emiffio 
eft mortale peccatum tam in mare , quam 
in femina, nifi per legitimum matrimonium 

excufetur : 


Digitized by 


Google 


1585 ECCLESIjE CENOMANENSIS. 1385. 


cxcufcrur: fcd fides habet coitum inter tpa- j 
rem fic feminam legitimo conjugio excufori , 
ii tamen modo debito mijfceantur. 

Quomodo debent fieri ffronfdu. • 

Conjugii matrimonium a Sedant es fidem • 
licite dare poffunt de matrimonio contra- 
hendo , fi fanda ecckfia poterit fuftinere : 
hoc tamen non fiat fine przfeutia facerdotis. 
Numquam tamen confcntiant contrahentes 
per verba de przfenti, donec fint ante fores 
ccclcfiz , quando debet nuptialis benedicto 
celebrari. Excommunicent preibyteri in ec- 
clefiis filis illos ,• qui bannis tantumdem fac- j 
lis, per verba dc przfenti ad invicem con- 
fentiunt , antequam fieri 'debeat benedidio 
nuptialis , nifi ex permiffu epifeopi fpcciaii- 
ter concedatur alicui fit cum caufo. 

Ex comilto generdi. Oum pluries inhibi- 
tum fuerit , ne pcrfdnz matrimonium con- 
trahentes per verba de przfenti confcntiant, 
antequam ad benedidionem nuptialem ve- 
niant ante portam ccclcOse j & ex iis confti- 
tutionibus militis aut rarus frudus hucufque 
provenerit; (latuimus quod tam perfonz fic 
contrahentes, quam illi qui ad hoc confilium 
prxftitcrint fic auxiliun^, excommunicationis * 
emendam folvere teneantur. 

De hinnis. Ex tontilio generdi. 

Clandeftina conjugia penitus inhibemus , 
prohibentes n« quis face r dos talibus intereffe 
prarfumat : ac praecipimus, ut cum matrimo- 
nia fuerint contrahenda , ea proponant pre- 
(byteri in ccclcfiis fuis competenter , videli- 
cet per tres dies dominicos vcl feftivos , fub 
poena' excommunicationis indicentes , ut qui 
fciunt legitimum impedimentum , opponere 
non differant vel omittant. Ipfi etiam pres- 
byteri per fef nihilominus invefligenc, utrum 
aliquod impedimentum obfiflat. Curo autem 
probabilis apparuerit conjedura vel dubita- 
tio contra catnaieni copulam contrahendam, 
contradus impediatur expreffe, donec per 
epifeopum vel ejus all6catorem , quid fuper 
eo fieri debear , fuerit diffinitum : ceteri au- 
tem de talibus nec cognofecrc poffunt , nec 
judicare. Si quis vero clandeftina matrimo-- 
nia inire przfumferit in gradu prqhibito, e- 
tiam ignoranter , foboles de tali conjundione 
fufeepta prorfus illegitima cenfeatur , de pa- 
rentum ignorantia nullum habitura fubfi- 
. dium , cum illi taliter contrahemes, non ex- 
pertes fcientiz , fcd affedatorer ignorantis 
videantur. Pari modo proles illegitima cen- 
itatur , fi ambo parentes impedimentum 
fcientes legitimum , prsecer omne interdic- 
tum , id eft fi bannis in confpedu ecclefiz fo- 
dis, contrahere przfumfejint. Sane parochia- 
lis facerdos , qui conjundioues prohibitas ce- 
lebrare przfumferit , aut quilibet prefbyter 
etiam regula/is, qui eis przfumferit intereffe, 
per triennium ab officio fufpendatur , gravius 
Vet. Script. &Mon. «mpl. Colle tt. Tom. Vll. 


puniendus , fi culpz qualitas poftulaverit. Eis 
etiam qui clam przfumferint copulari, licet 
in gradu xonccflb, condigna poenitentia in- 
jungatur. 

. De impedimentis mttrimonii. 

• 

Copulam caiUafotn impediunt confangui- 
nitas & affinitas , difpar cultus, publicz hone- 
flatis juftitia , votum folemne , coadio , error 
perfqnz , error conditionis , minor ztas , de- 
lidi enormitas , compaternitas , quz tantum 
excludit fex perfonas, compatrem videlicet 
& matrem , filiolum fic filiolam , fratrem fic 
fororem fpirituales. Sciendum tamen eft, 
quod in quinto gradu confonguinitaris fic affi- 
nitatis, Afupra, poffunt ambo licite matri- 
monialiter copulari. Si quis aurehi ad impe- 
diendam legitimam copulam maliriofum im- 
pedimentum objecerit, non effugiet ecclefia- 
fticam ultionem. Semper prohibeant focer- 
dotes in nuptiis fub poena excommunicatio- 
nis fortilegia fieri : & alterconjugum ad reli- 
gionem non tranfeat aut recipiatur ,mifi per 
epifeopum. 

De concubinis. 

Prohibeant focerdotes , ne laici publice te- 
neant concubhias. Et qui poft adjnonirionem 
trinam przfumferit retinere , tam ipfe quam 
‘ipfa ab ingreffu tcclcfiz arceantur, graVius 
puniendi per majores , fi perfeveraverint. 

De extremo unctione. 

De facramenro excremz uodionis doceant . 
focerdotes, quod, ficut dixit beatus Jacobus, 
per eam venialia dimittuntur , fit quando<$)c 
alleviatur infirmus, quandoque etiam ad ve- 
ram contritionem , & Zterni gaudii confide- 
rasionem per eam incitatur. Doceant facer- 
1. dotes omnes hoc (aeramentum debere reci- 
pere tam divites quam pauperes , fenes fit ju- 
venes, maxime poftquam decimum quartum 
annum compleverint ; & ppffc licite iterari 
fine periculo operis conjugalis, quotiens in- 
firmis metum contigerit imminere. Quando 
enim fuerit requifitus. facerdos , fandum o- 
leum honefte deferat, fic cum reverentia il- . 
lud impleat facramentum. 

De ordinibus. 

Dc facramento ordinis doceant , quod fa- 
; cramcnrum euchariftiz non conficit quis nifi 
facerdos , nec confert quis focrum ordinem - 
nifi epifcoptls , & eam habent virtutem ordi- 
nes quam ecclefia profitetur. ' 

Cum quater In .anno regulariter foleant 
ordines celebrari , feilicet in jejuniis folemni- 
ter indituris, (latuimus, & perpetua ac per* 
cmtoria citatione diflriclfi przcipimus , ut 
omnes parochialem habentes ccclcfiam, 
quamdiu non fune prefbytori , ad ordines fei- 
tem przdidis temporibus veniant fucceffive, 
feque. przfentcnt idoneos fic habiles cum cf* 

MMmmm 



Digitized by 


Google 



3387 S TATUT A S’ 

fc&u. Quodirquis-jam plcnc.reccptus ad ec- A 
«clcfiam, haec notvfeccrit, futuros ex tunc eccle- 
fiz fu* rcdicus & proventus ipfius ccclcfise 
•fu* ncceffitatibus applicamus , & Tuos ia tan- 
tum efficimus , ut fint ei penitus alieni, poe- 
ma nihilominus perjurii remanente per epif- 
oopum infligenda , nifi quis4cgitime fc do- 
ceat excuratum , vel epifcQpali injun&um li- 
centia (peciali. 

Ne ventlia, freft ititantur eccUfu fur ament*. 


YNODALIA 138 f 

dum rfirmiter injungentes domtnis taberna- 
narum , ne in domibus fuis vel locis circura- 
adjacentibus vicinorum fuorum vel aliorum, 
de eadem parochia causa potationis Audeant 
conventicula ‘congregari , oflendentes eis, 
.quod potatio eft -innumerabilium occafio 
peccatorum. Si quis autem tertio admoni- 
tus , huic falubri ftatyto acquiefcere nolue- 
rit, tam ipfe quam familia ejus ah ingreffu 
ecclefix arceantur. 


Ex conctliogenerali. Cum vitium ptfllulare 
'novimus avaritiae & vitium ftmonix, ut qui- 
bam prefbyteri ecclefiaftica facramenta ven- j 
derc videantur., confeflioncm , euchariftiam, 
benedi&ionera nuptialem, fepultur«n> fubdi- 
-cis denegando tacite vel exprefle , quoufque 
fuper confuetudinibus parochialibus , vel de- 
bitis aliis ad voluntatem eorum fibi fuerit 
'«fatisfe&um > fub poena magnae- emendae dif- 
ariflius inhibemus, ne cum facramenta imnii- 
ment exhibenda , ante facramentorum ipfo- 
rum cxhjbitioncm plenariam aliquid exigant 
•a Fubjedhs, neque plegios petant > fed cum 
<a gratis exhibuerint, tunc jura parochialia 
& alia confueta & debita fici te petant , & ple- 
gia accipiant, & pa&iones faciant .pFOutjuf- ^ 
cum fuerit , & viderint expedire. 

De feptem vitiis capitalibus , & operibus 
miferuordU, 

Suadeant facerdotes omnibus feptem prin- 
cipalia vitia fugere, & plufquam mortem ti- 
mere temporalem , qua? folum corpus interi- 
mat , di&a vitia corpus & animam mittere 
in*gehcnnam, videlicet gulofitatem , luxu- * 
riam , vanam gloriam five fuperbiam.... Sua- 
deant etiam operibus mifericordis inhae- 
rere , quar funt pafcere efurientem , potare 
(aientem , nudum veftire , hofpitem fufeipe- 
*e , vifitare infirmum , confolari incarcera- * 
tum , fcpelire mortuum 5 quz tcftarur Veri- 
tas in cvangclio, qui ifta facete neglexerint, 
venientes ad judicium audient terribilem 
vocem : Ite maleditfi in ignem aternum , a 
quo liberemur per Filium Dei. Arnen. 

De fkgicnda prava jurandi confuetudinp. 

Item , cum blafphemias Redemtoris , quae 

plus abundant in noftris quam alibi . 

per ejus membra flngula , tamquam porci , 
verifimile credi poflit ut plus igne facro nor 
Uri quam alii torreantur > frequenter mo- 
neant facerdotes populum majorem & mi- 
nimum , & maxime humiles ribaldos & rhe- 
darios, qui morbo illo frequentius invadun- 
tur, a juramentis hujulmodi & perjuriis ma- 
xime penitus abftincre. 

De fobrietate. 

Doceant populum facerdotes verbo & 
exemplo fobrie vivere, ab ebrietate & cra- 
pula abftincre-, invitationes fugere ad potan- 


De jejuniis. 

Praecipiant facerdotes omnibus adultam 
aetatem habentibus , inftituta jejunia obfer- 
vare, ut jejunium quadragefimale , quatuot 
temporum , vigiliarum nativitatis Domini , 
aflumtionis beat* Mariae , B, Johannis Bap- 
riftae, apoftolorum Petri & Pauli, Matthaei , 
Simonis & J udae, B*. Andre* , B. Laurentii, 
vigjliaOmnium-fan&ortim,& in letania ma- 
jori, fcilicet infefto S. Marci evangelift* >■&.' 
in tribus diebus Rogas ionum. Si qua de taxa- 
tis vigiliis dic dominica evenerit , indicen- 
dum eft jejunium die fabbati praecedenti. Sub 
poena excommunicationis inhibeant facer- 
dotes , maxime in tempore quadragefimar 
praecedenti , ne quis ig dominica prima qua- 
drageflmz carnes manducare prxfumat , nec 
aliquid aliud, nili ea quibus in quadragefi- 
tna licite utuntur Catholici & fideles. 

• De feriis . 

Pronuntiandum eft laicis, ut fciant tem- 
pora feriandi per annum. , fcilicet omnem 
Dominicam a vefpera ufque ad vefperam. 
Feriandi vero per annum funt ifti dies: na- 
tivitatis Domini , S. Srephani , S. Johannis 
evangelift*,’ innocentium ,S. Silveftri» oc- 
tava Domini, epiphania Domini, nativitas 
B. Mari* , Annuntiatio , Purificatio , Affum- 
tio , dies parafcevc , fan&utn pafcha cum 
duobus fequentibus diebus nativitas Johan- 
nis Baptiftx & decollatio ejus •, duodecim 
apoftolorum Petri & Pauli , Andre* , Jacobi, 
Thom* , Philippi & jacobi, Bartholomxi , 
Matthxi , Simonis & Jud* , Lamentiii & 
prxeipue fan&oaum Gervafii & Protafii , in 
.quorum honore matrix eeclefia fundata eft: 
Michaelis j dedicatio cujuflibct oratorii ; om- 
nium fan&orum , SS, pontificum Juliani , 
Martini , Nicolai -, Mari* Magdalenes, & 
illz feftivitates quas fingulariter prefbyteri 
[ in fuis parochiis ab antiquo collaudaverunt 
cum popultl , qu* vicinis tantum circum- 
morantibus indicend* funt , non generaliter 
omnibus. Reliquas vere feftivitates per an- 
num non funt cogendi ad feriandum , fed 
monendi ut jux& morem antiquum obfer- 
vent. Inhibeant prelbyteri carnificibus in vil- 
lis mediocribus , ne carnes lanient aut ven- 
dant dic dominica a principio mjffx ufque 
ad finem. 


Digitized by 


Google 


Ex concilio 
apud S. Me» 
dardum. 


l5 89 ECCLESIA CENOM ANENSIS. 

, De exhibitione evangelii. A nicas & primam dixerit , miffam celebrare 

_ . „ „ ' . . _ prariumat aliqua neceffitatt» 

Decernit fan&a fynodus > ut a fcptuagefi- 


ma ufquc ad o&avam pafchac , ab adventu uf- 
que ad o&avam epiphanix, necnon & jeju- 
niis quatuor temporum , & letaniis majori- 
bus, & in diebus dominicis, & in diebus ro- 
gationum , nifi de concordia 8c pacificatio- 
ne , nullus fuper fanda evangelia jurare prae- 
lum at : & in iis diebus non debent facerdotes 
reliquias laicis exhibere , ncc umquam pugi- 
libus ad jurandum , cum monomachia fe- 
cundum canones reprobetur : quibus etiam 
in ipfo duello fine poenitentia decedentibus 


De libris ectlefiafiitis. 

Librum qui dicitur manuale habeant fin» 
guli prefbyteri parochiales , ubi continetur 
ordo fervidi , baptifmi , catechifmi , extremae 
undionis & hujufmodi , & libros alios in qui- 
bus poffie competenter divinum officium tam 
diurnam quam nedurnum celebrari. Item , 
cum membra capiti fe debeant conformare > 
volumus & mandamus , ut quilibet paroChia- 
lis facerdos calendarium & ordinarium ha- 
beant Cenomancnfe,& in feftis & officiis fuis> 


negandum dmiterium : quod& deexcom- B &j n aliis quibus poterunt, ufum matris ec- 


municatis volumus obfervari’, & de quibuf- 
libet mortuis in mortali. 

INCIPIT S1CUN5A PARS. 

De devotione or antium. De canonicis horis. Dt 
libris ecclefiafticis. De ornamentis altaris. 
De altari & ejus minifter io. De prafationi- 
bus. De calice reponendo.- De cufodiachrif- 
matis ,facri fontis & reliquiarum ecclefia. 
De rebus ecclefia non alienandis* De caufis 
ecclefia.. -Ne ecclefia aut coemeterium aliqua 
deformitate vel profanatione fordefeant. De 
devotione orantium. 

Cum cor quxrat Deus non lequelam , 
five cantent , five legant prefbyteri ; five 
pfalmos orando proferant , in mente fem- 
per habeant quod in confpedu Dei fem- 
per afficientes , fuum & fibi commJCum ge- 
runt negotium , quod coram eo poftulant, 
qui non exaudiet ora loquentium , fi cogi- 
tationes alias evangentur , vel indigui fue- 
rint poftulantcs. 

De canonici horis. 

Diflride prxeipitur , ut facerdotes divi- 
num officium nodurnum pariter & diurnum 


clefix ftudeant obfervare. Item , injungimus 
ut omnes parochiales prefbyteri librum ha- 
beant fynodalcm , 5c in eo frequenter <kfol- 
licite infpiciant & ftudcanf diligenter, ut fu- 
per officiis fuis more debito exequendis , & 
in praeceptis fynodalibus notitiam habeant 
pleniorem. 

De ornamentis altaris. 

Linteamina altaris & veftimentt facerdo- 
talia munda & nitida conferventur t nimia 
enim abfurdum videtur in jfacris hujufmodi 
fordes ncgligere, quae dedecent edam in pa- 
C rochiaqis : & cum lavanda fuerint, nonnifi 
per prefbyterum , vel diaconum > vel hone- 
ftam matronam, vel virginem, fine appofi» 
tione aliorum pannorum , prout decuerit , 
abluantur. 

De concilio Clementis papa. Corporalia vero 
faepe prcfbyter abluat , vel faltem diaconus 
indutus fuperlicio , in vafc mundo ad hoc 
fpecialiter deputato, & omnes ablutiones, 
fi fieri poteft, in pifeina reponantur, vel ad 
minus prima s ceterae in baptiflerio. Munda 
femper habeant fecus altare manutccgia, & ad 
minus tria , unum ad primam ablutionem , 
. fecundum poft evaogclium , tertium poft fa- 
diftin&c & aperte, quantum Deus dederit, ce- j) cramcn ti fufeeptionem , quartum pendeat in 


lebrent & devote. Honeftum etiam effet , 
qiiod dantes canonicas horas dicerent , ma- 
xime in diebus fcdlvis , nt alii videntes la- 
borem & devotionem, glorificent Deum Pa- 
trem qui in coelis ed. Dicant preCbyteri , & 
abbates injungant monachis qui funt in prio- 
ratibus, ut quotidie dicant divinum officium, 
fi duo funt aut plures. Etfi.folus edaliquau- 
do monachus, officio facerdotis intereffe pro- 
curet : & fi aliter fecerit, dicat prefbytcr de- 
cano, & decanus cognita veritate fubtrahat 
eis portionem quam percipiunt in ecclefia , 
donec per nos vel officialem nodrum fuper 
hoc fit provifum. Prefbyteri parochiales a 
fedo Remigii dc node furgant , & fummo 
ad marutinas mane miflam celebrent ufque 
ad pafcha , maxime in ecclefiis in quibus ad- 
jacet parochianorum maxima multitudo, ut 
qui circa tefrena negotia funt intenti , ante 
ingreflum laboris miffam poffint audire , fi 
voluerint. Nullus antequam matitunas cano- 
; Fet.fcript.drmon.ampi.Co/lcff.Torn.pllf 


miffali, vel potius in. cervicali , ad tergen- 
dum os & nares facerdotis , & frequentius 
abluantur. 

De altari & ejus minifiris. 

Prxcepitur quod in altari in quo tabula 
mota fuerit, vel enormiter fra&a, facerdos 
non celebret donec rcconfolidetur altare , Sc 
iterum confecretur 5 nec fuper lapidem por- 
tabUem celebretur fine capfa. Ampullxfci- 
licct vini & aquae pro minifterio altaris fint 
E mundae, integra: , vitreae vel ftannez , five at* 
gentez. Ad ablutionem manuum vas gran- 
dius deputetur. Provideant: etiam facerdo- 
tes quod pifeinas habeant juxta altaria decen- 
tes , mundas , ablutionibus curium liberum 
exhibentes i nec fine coopertorio relinquen- 
tur. . » 

De prafaiionibus . 

Invenimus decem przfetiones fequentes, 
in focro catalogo tantummodo recipiendas, 

MMmmmij 


Digitized by 


Goo< 



%WI STATUTA S 

unam in pafcha quae fle incipit Te quidem j 
omni tempore , aliam in afcenflone , fcilicet : 
£)ui poji refurrettionem juam ; tertiam in pen- 
tecofte , fcilicet J$ui a fceftdens fuper omnes 
coelos i quartam dc trinitate , fcilicet Quitum 
unigenito ; quintam in fertis B. Mariae , fcili- 
cet Et te i» veneratione B. Maria } fextam in 
fertis Crucis , fcilicet £>ui falutem humani ge- 
neris > feptimam de apoftolis , fcilicet Te Do- 
mine fuppliciter exorare 5 octavam , in nati- 
vitate Domini , fcilicet J£qi* per incarnati 
Verbi 5 nonam in epiphania Domini , fcilicet 
Jgui cum unigenito > decimam in quadrage- . 
fima , fcilicet JH>ui corporali jejunio. 

De calice apponendo. 

Calix port mifiam panno mundiflimo in- 
volvatur , nec cum eo miniftri calicem in- 
tus tergant , fed alio ad hoc fpecialiter depu- 
tato , qui cum fatis decens non fuerit , vel vc* 
turtate attritus , in facrario comburatur. 

De cuji odi a & chrifmatis cura. 

Statuimus ut per omnes eccleflas fontes , 
oleum fandum & euchariftia fub fideli cu- 
ftodia clavibus adhibitis conferventur , ut < 
non poffic ad- illa temeraria manus extendi. 
Si vero is ad quem fpedae cuftodia > ea in- 
caute reliquerit , tribus menflbus ab officio 
fufpendatui > & fl per ejus incuriam nefan- 
dum aliquid inde contigerit , gravius punia- 
•Lateranenfi. tur - ^ concilio * rtatutum eft , quod antiqux 
reliquiae a modo extra capfam nullatenus ex- 
tendantur, nec exponantur venales rinven- 
. tas autem de novo nemo publice vennmdarc 
prifumat, nifi prius audoritate Romani pon- 
. tificis fuerint approbata. Praecipitur faccr- 

dotibus , ut divino officio celebrato , po- 
pulo regredo ad propria , eccleflas fuas fit- 1 
mare rtudeant diligenter. 

De rebus ecclejia non alienandis. 

Praecipitur facer dotibus ut omnes reditus’ 
eccleflae feribant in milTalibus fui$ , & de re- 
bus cccle(ixvcl prelby teri nihil alienetur nifi 
per epifeopum. Statuitur quod ornamenta 
eccleflae non obligentur pignori , nifi pro nc- 
ceffitate ecclefix , vel confllio paroebiano* 
rum. PrxcipitUr prefby teris ut immobilia de 
bonis eccleflae acquifita fuis tantummodo re- 
Ex concii fl n< l u 30t ecclcfiis , de jure enim aliud facere 
Turoneufi. non pofiunr. Domus antem urenfilia & fu- 
pelleftilia a prelbyteris fuccefforibus relin- 
quentur. Nullus clericus vel iaicus , vel reli- 
'giofa perfona recipiat decimam de manu lai- 
cali , nifi per epifeopum. Prohibetur diftride 
ne aliqua ecclefla domino terrx corvagiiim 
vel aliquid tale conferre praefumat , donec 
epifeopi fui fuper hoc habeat confilium , & 
ejus audoritate flat quod fuerit faciendum. 

De recredentiarerum ecclejia. 

Prxcipitur faccrdottbos ,ut cum res eccle- 
fla: ab aliquo captae violenter vd detentx fue- 
rint, moneant detentarem ut reddat, vel rc- 


Y NODALIA 1392 

credat , & 'facerdos vel decanus captionem 
recipiat, nifi decentor coram officiali*vel 
epicopo partibus affignet terminum compe- 
tentem. Si vero recredere vel reddere nolue- 
rit, & de detentione conrtiterit , locus in quo 
res ecclefix detinetur interdido fupponatur, 
fi loCUs eft de dominio detentoris, alioquin 
compellat detentorem per cenfurafm cccle- 
fiafticam , admonitione prsemifla. 

De ecclejiajlicis curiis. 

Nullus abbas vel ecdefiaftica perfona de 
perfonalibus injuriis vel eleemofynis ecclefix 
fadis audeat litigare , nifi dc confenfu epif- 
eopi , coram judice fxculari. Ex concilio Tu- 
ronenfi. Quia exemtionibus five ccffionibus 
adionum , qux in elufionem fxcularis jurif- 
didionis frequenter fiunt , multa folent fcan- 
dala provenire , prohibemus dirtridius ne de 
cetero fiat ceffio vel venditio adionum , nifi 
ubi quis de jure tenetur alii cedere adiones : 

& hoc prxeipimus fxpius publicari. 

De immunditia ecclejia. 

Firmiter inhibetur ne fupclledilia facer- 
, dotis proptia feu aliena in ecclefiis admittan- « 
tur , nifi propter hoftiles incurfus , aut incen- 
dia repentina , feu alias urgentes neceffitates 
ad eas oporteat refugium haberi > fic tamen, 
ut neceffitate certante , ad loca priftina re- 
portentur. Item , imagines vctuftate defor- 
mata linteamina facra veturtate attrita facris 
ufibus inutilia comburantur in loco mundo, 

& pulvh juxta parietem ecclefix recondatur, 
qui portet intuentes in errorem/. . . Item , 
prohibeant facerdo,tes fub poena excommu- 
nicationis in cimiterio vel ecclefiis choreas 
duci. Moneant etiam ne aliter 6ant quoniam 
( ut dixit Auguftinus : melius eft diebus domi- 
nicis vel ferti vis fodere, quam choreas ducere. 
Quam grave peccatura fit in loco facro cho- 
reas vel bala tiones ducere, perpendi poteft 
ex poenitentia fecundum rigorem canonum 
talibus injungenda ; de quibus Beda : fi quis 
balatiotles anrc eccleflas fandorum fecerit , 
emendatione pollicita e tribus annis perni- 
teat. Nullus dc novo xdificare in cimiterio 
permittatur , nec domus aliqua fi difrupta 
fuerit per annum durante ruina , aliquatenus 
reparetur. . 

INCIPIT TERTIA PARS. 

De vita fr honejlate presbyterorum cum fuis 
particulariis. De injtitutione perfonarum. De 
firmariis & capellanis. De quajtis. De lepro - 
fis. De tefiamentis. De exeeutionibus man- 
datorum. De excommunicatis. De abfolutio- 
ne. De officio decanorum. De poteflate pres- 
byterorum. Devita (jr honejlate presbytero- 
rum. 

% 

Contineant, &. fande vivere rtudeant uni- 
vejrfi, prxfertim in facris ordinibus conftitu- 
ti , cum voto continentix tacite fint adrtridi : 
matrimonium enim contrahere nequeunt» 


4 


Digitized by ^jOoq Le 


1 393 E C C L E S 1JE CE 

nec uti contrado; nec cuiquam licitum cft A 
fornicari.Specialius autem regulares cxprcffo 
videlicet voto ad continentiam obligantur. 
Caveant igitur omnes ab omni libidinis vi- 
tio , Sc maxime illo propter quod ira Dei ve- 
nit in filios diffidentiae} ut in confpcdu Dei 
puro corde Sc mundo corpore valeant mini- 
ftrarc. Quocirca diftridius inhibemus , ne 
nilus clericus in facris conftitutus \ aliqua 
occafione teneat in domo Tua vel alibi mu- 
lierem vel pcrfonam aliquam , de qua mala 
poffit fufpicio fuboriri, unde populus fcan- 
ializaretur. Qui vero poft Ga Ionis fcnten- 
tiam inde latam, focariam vel mulierem ali- b 
• quam cum fcaqdaio publice retinere prx- 
Iumfcrk,fciatfe excommunicationis vincu- 
lo innodatum. Et ii celebraverit fic ligatus, 
irregularis effedus eft , ut fine diipenfatioae 
non poffit a modo celebrate. 

Si capellanus vel firmarius fuper lapfu car- 
nis fuerit dc ce tero 'diffamatus , adeo ut noa 
poffit innocentia legitime comprobati, om- 
nia mobilia ejus epifeopo temanebunt , Sc 
eo vivente in dicecefi remanebit ; St perfona 
ccclefiar ad arbitrium epiicopi punietur. 

Ex coneii. Prohibetur diftridc faccrdotibus ne fecum 
urone ptolem habeant quam in facro ordine gen- C 
uerunt , ut fcandalum' evitetur. 

De vejlitu & habitu clericorum. 

Clerici bencficiati in facris ordinibus con* 
ffituti', claufa defuper deferant indumenta, 
nimia brevitate vei longitudine non notan- 
da. Ex concilio metropolitano. Qui verocon- 
' ftituttonis hujus tranigreflor exejterit , per fu- 
periorem puniatur, 8c vcftis aperta portata 
in publico pauperibus erogetur. 

Item , inhibemus expreffius ne prelbyteri - . 
indumentum fcutatorium, quod dicitur her- 
ga , vel aliud laicalc- indumentum defu- D 
per deferre praefumant : & fi quis contra hoc 
inventus fuerit facere , vel detedus , indu- 
. mentum amittet , vel aliter puniemus gra- 

viter enmdem. 

Ex concilio generali. In facerdotio confti- 
tuti velpcrfonatibus cappas claufas deferant 
non manicatas , nifi forte ad tcmjms , jufti 
caufa timoris frigoris : fibulas omnino non 
ferant clerici , nec corrigias auri vel argenti 
ornatum habentes , nec annulos , nifi qui- 
bus competit ex officio dignitatis : pannis 
rubeis vel viridibus , necnon manicis aut fo- E 
talaribus confutitiis , feu roffratis , fellis , fre- 
nis, peroralibus & calcaribus deauratis non 
utantur, 

Ex concilio Turonenfi. Statuimus ut condo- 
nati domus cujuflibet religiof* fignum ali- 
quod in eminenti Ideo deferant ad arbitrium 
epifeopi , vel religioni congruentia indu- 
menta , ut per hoc ab aliis diftinguantur , & 
ficut religiofi ab ecclefia defendantur , Sc ad 
hoc per (bos prcfbyteros compellantur. 

ToroniX'* Diftridc praecipitur ne prelbyteri vel de - 


N O M A N ENSIS. 1 394 

rici , neque religiofi cultellum portent cum 
cufpide , nifi jufta caufa timoris. 

De fobrieute clericorum. 

A crapula & ebrietate onjncs clerici feab- 
ftineant diligenter : unde vinum fibi tem- 
perent, Sc fi vino. . . . ncc ad bibendum quem 
piam invitent cum ebrietas inducat Sc 
mentis exfilium, Sc libidinis provocet incen- 
tivum. Si quis autem fuper his fc culpabi- 
lem exhibuerit , nifi commonitus a fuperiore 
fe correxerit Sc fatisfecerit competenter, ab 
offiefo & beneficio fufpendatur. 

Item , cum in conviviis frequentibus Sc 
fuperfluis quae fimul faciunt prelbyteri , fcan- 
dalizentur laici volumifc , confidimus Sc 
praecipimus , quod a talibus fe temperent fa- 
cerdotes > Sc fi aliquem vel aliquos voluerint 
invitbre , amicabiliter eum vel eos fine ftre- 
pitu Sc fine fcandalo , ferculis non fuperfluis 
ftudeant procurare , Sc fuperflue expendenda 
pauperibus erogare. 

De clericis f Mularibus. 

Clerici officia vel commercia fxcularia 
non exerceant , maxime inhonefta. Mimis, 
hiftrionibus Sc joculatoribus non intendant , 
Sc- tabernas prorfus evitent, nifi forte caufa- 
neceffitatis in itinere conftituti. Ad aleas Sc 
taxillos non Indant , riec ea domibus fuls 
habeant congruenter, Scfe in officiis eccle- 
fiafticis Sc aliis bonis fiudiis exerceant dili- 
genter. 

Statutum Sidonii. Clerici beneficiati feu in 
facris ordinibus conftituti , non fint advoca- - 
ti pro pretio feu in fraude pretii ; in curia 
laicali, nec loco laicorum curiam teneant , 
nec eorum balliis illicitis vd ballivis a£To- 
cientur. Nufquam etiam contra pasoChia- 
num fuum advocatus exiftac prelbyter , vel 
pcrfonam nec ullam partem chirurgiae fub- 
diaconus vei diaconus vel facetdos exerceat , 
quae aduftionem vel incifionem inducit: ncc 
quifquam purgationi aquae ferventis vel fri- 
gidar feu ferri candentis ritum cujuflibet bc- 
hedidionis aut confecrationis impendat. ' 

Ex concilio generali. Nullus clericus fenten- 
tiam fanguinis didet aut feribat aut proferar, 
nec fanguinis vindidam exerceat , aut ubi 
exerceatur interfit: ne quifquam clericus lit- 
teras feribat aut didet pro vindida fangui- 
nis deftinandas. 

Moneant parochianos fuospresfbyteri di- 
ligenter , ut pueros fuos tam mares quam 
feminas ad ecclefiam mittant , ubi prebyteri 
per feipfos vel per capellanos fuos aut cle- 
ricos doceant Pater nojlcr,Avc Maria Sc Credo 
in Deum fi fieri poteft. Suadeant irem facer- 
dotes , ut qui filios habent clericos , eos in- 
ftrui faciant diligenter , 'Sc fcholas attentius 
frequentare , quia illiterati non fune ad ec- 
clcfiaftica beneficia admittendi. 

' De tnftitutionibus perfonarum. # 

Cum eledio vel prarfentatio pertineat ad 
MMmmmiij 


Digitized by 


Google 



iWS 5T A T UT A S¥ N OD ALI A n 9 6 

patronum , ad prxlatum vero collatio ; non A De firmer iis & eapellanis 


conferat eccleikqi alicui patronus , fed prae- 
tentandum djg*at&.praefcntet : Et bonum 
eflet quod fub hac forma vel fimili \ Cum ad 
tc clefiam titiem liberam fiy vacantem , in qua 
Jus patronatus habemus , talem clericum lato- 
rem prafentium elegerimus , vobiseum pra- 
fentamus ad eam. Ele&ara ad ecclefiam vel 
capellam praefentet loci patronus, archidia- 
cono deinde epifeopo : coram , fi fuerit ad- 
mittendus,, tria jurare tenetur , quae ut me- 
moriter teiicantur , hic infequuntur ad ple- 
■oum. Primum eft tale. Ego N. ad ecclefiam 
talem eleftus ■& prajentatus , juro me nihil de~ 
clifie 'uelpromtfifii ,pcr me vel per alium da- 
tum ejje vel promijjum ^ me [ciente ,pro ifta ec- 
-clefia habenda \ & fi ad notitiam meam deve- 
nerit aliquid datum effievcl promijjum .propter 
hoc , fiatim ecclefiam refignabo : fic Deus me ad- 
juvet & hac fanfta. Et tunc ei dicatur -.Re- 
cipio te dd talem ecclefiam , in nomine Patris 
■& Filii , & Spiritus fanfti , omen. Sequitur 
fecundum. Ego N, juro quod tiki , pater vene- 
rande* N. Dei gratia Cenomanenfi epifeopo , tuif- 
que minifiris & fuccefioribus tuis canonice in- 
‘fiituendis-, fideliter obediam in omnibus qua mi- 
hi legitime duxeritis injungenda : fic Deus me 
adjuvet & hac fanfta. Tertium. Ego N. juro 
qUod bona & jura ecclefia talis quamdiueam 
tenuero , propojje meo defendam & fervaho > 
& qua funt illicite alienata pro pojje meo de 
-bonorum cenfilio revocabo , Jic Deus mc adju- 
vet & bac fanfta. Tunc ei dicitur : Ego cuy 
ram animarum talis ecclefia tibi committo* uf 
indic judicii pro me & pro te, quantum ad tuum 
fer tine t officium, rationem reddere tenearis. Ite- 


Statuimus ut fumarii feu capcllani quibus 
ecclefiae committuntur , obedientiam jura- 
mento promittant? quamdiu ecclefiam re- 
xerint , obfervandam : quod nifi fecerint, pe- 
nitus expellantur. Quia vero nonnulli paro- 
chiaies ccclefias affccuti praeter confcientiam 
epifeopi vel archidiaconi , a vicariis vel Ar- 
mariis eorum 'adeo magnas [ fummas ] exi- 
gunt , quod iidem vicarii vel firmarii non 
poffunt de refiduo fuftentari ; ftatuhnuS quod 
de cetero in tradendis ccdefiis ad firmam^ 
& penfionibus imponendis epifeopi vel ar- 
g chidiaconi , vel per honos alios loco ejus , 
de redituum ccdefix quantitate *vocataque' 
perfona fiat firmae taxatio , ut de refiduo vi- 
carius vel furnarius ad fui fuorumque fuften- 
tationem quindecim libras Turonenfcs ha- 
beant praeter firmam. Si autem talis fticrit 
parochia, quod propter fui diffufionem aut 
plebis multitudinem , duorum egeat officio 
faccrdotum, ad eorum fuftentationem xxir. 
libras Turonenfcs dimittere tenea- 

tur : & fi plures exegerit , juxta epifeopi dif- 
penfationem eorum fuftentationi congrue 
confulatur , & hoc falvis’ conftitutionibus de ' 
0 veteribus non augendis ,a noftris praedeccffo- 
^ ribus promulgatis , nifi quantum probari po- 
terit redditus cxcreviffc, duximus ftatucn- 
dum. Item , firmiter inhibemus ne fumariis 
committantur ecclefiae , quarum redditus 8C 
proventus tam 'exiles exiftunt , ut earum aug- 
mentatio exigatur. Hoc idem dicimus de illis 
ecclefiis quarum frudtus & proventus xv. li- 
bras Turonenfcs non excedunt , in quibus 
volumus proprias perfonas deferyire *, vel 


rum qi dicatur^: In virtute obedientia quam . omnes fruftus relinquere fervienti. Nullus 


jufafii , ubj pracipio quod in ecclefia tua re 
fidentiam facias per fonalem continue ; effi.non 
es presbyter , ad ordines venias fuccejfive , nifi 
tecum aliter per, epifeopum fuerit ordinatum. 

Ex concilio T uroHcnfi. Nullus clericus pa- 
tronis faciat juramentum antequam epifeo- 
po fit praetentatus : praefentato autem dum 
receptus fuerit, diftriftius injungatur quod 
ad patronum redeat , & debitum faciat ju- 
ramentum, quod tale eft : juro fuper fanfta 
Dei cvangelia, quodprqfcntationcm de me fa- 
llam ad ecclefiam talem a te tali , non ab alio , 

adoptabo > & fi quas portiones habes , vel habere 
cbnfuevifii in difta ecclefia , nihil tibi de eis 
per me deperibit fraudulenter , ‘nec per alium 
-tne confentiente - fic Deus me adjuvet & 
fanfta. Sed ne refignationes : fiant in manus 
abbatum vel quorumlibet patronorum , fed 
in manu epifeopi tantum, diftriSius inhibe- 
tur. * 

Cum quis in minoribus ordinibus ad pa* 
rochialcm £ prxfentatur ] ecclefiam ,'cufto- 
diat archidiaconus ficutantc > & dum pro- 
motus fuerit in fubdiaconum, fe inftituen- 
dum, SCxonfiicta facramenta fafturnm epif- 
eopo reprarfentet. 


curam animarum habens vel non faterdos 
ecclefiam ad firmam recipiat, nec facerdos 
etiam nifi de licentia epifeopi vel archidia- 
coni , dum tamen archidiaconus follicitudi- 
nem fuper hoc adhibeat competentem, ut 
de ordinatione ipfius legitime conftet ei : 
quod de quolibet ignoto volumus fimilitee 
obfervari, antequam in dicecefi Cenoma- 
hcnfi officium prcfbyteri exequatur. 

* De quafiis. 

1 Ex concilio generali. Nullus recipiatur ad 
quaerendas clecmofyhas in ecclefiis fine lit- 
teris domini epifeopi , nifi parochianus ec- 
clcfiae vpl de vicina natus. Nullus reclpiatqt 
ad praedicandum, nifi fuerit authentica per- 
fona, vel ad hocab epifeopo deftinata. Quae- 
ftores quoque elcemofynarum tantum ea di- 
cant populo , quantum in litteris domini pa- 
pae vel epifeopi continetur. Sacerdos loci po- 
pulum fibi commiffum diligenter inducat 
ad eleemofynas erogandas pietatis intuitu , 
non animo extorquendi. 

Inhibemus decanis ne cartulas quaertarum 
mittant prefbyteris , nifi fub forma quam ti- 
gillo noftro viderint figiliatam, nullo ad- 


Digitized by 


Google 


«397 E C C L E S I jE C E N.O M A N E N S I S. i 39 s' 

4ito vel motato : nec eos prdbyteri reci- A ciendis , credant prcfbytcri & decani his qui 


piant, nififigillo nolito vel decani fuerint 
figidatx. 

De leprojfs. 

# * 

Ut Icprofis auferatur occafio evagandi , & 
fcandalum de eorum frequentia inter fanos , 
«is inhibeant facerdoces , ne ieprofos extra- 
neos ultra unam nodem iufripiant hofpitio» 
nec villas intrent , caftelht , nec civitates : & 
epiieis injuriatus fuerit in pracmiffis, «ullam 
inde juftitiam reportabunt. Sacerdotes pd- 
pnlum moneant diligenter , ut Icprofis fuis 
provideant fecundum confuctudinem 

•te fi acccflc fuerit cos compelli , 
poftulent per decanum. 

t 

• De tefi ement is presbyterorum. 

Prxcipiatur facerdotibns , ut teftamentum 
fuum , quod- de 'mobilibus licet eis facere, 
rationabile tamen, numquam per manum 
faciant laicalem ; &. ipfi frequenter prohi- 
beant laicis ne rcftamcnta fua faciant [fine] 
przfcntia facerdotis. Utenfilia quae prius in- 
venerint prefhvtcri in ecclefia vel capella , 
tamquam eccrcfix-propria fuccefloribus , etfi 
nulla Veriapauca invenerint , de iis quz per ^ 
cos undecumque fuerint acquifita relinquere 
tenentur. Ad frrftentarionem ipfius.ecclefiz 
ttm de minimis quam de magnis inhibeant 
facerdotes infirmis , Sc publice in ecclefia , 
ne quis plus quam tres gagiarios conftituat , 

• aiioquin nihil capiet in ejus tcftamcnco qui 
neglexerit inhibere.. . 

Statuimus qnod infra decem dies a die 
obitus teftatcfris, & nos velofficjum noftrum 
decanum, gagiarii vel It ad quos pertinent 
accedant, fecum teftamentum,* fi feriptum 
fuerit, delaturi ; vel fi feriptum non fuerit, 
per eorum facramentum, quod teftator de- I 
pofuerit probaturi , ut tunc prxfati teftatoris 
voluntas in formam publicam redigatur: hoc 
autem de illis intelligimus, qui fummam 
centum foiidorutn Cenomanenfium exee- * 
dunt. 

Incipiant gagiarii defundi exequi volun- 
tatem infra menfem , Sc pro pofle fuo con- 
tinue exequantur i Sc fi circa hoc conftite- 
rint negligentes , decanis injungimus, ut di- 
ligenter Sc fideliter exequantur. . 

Item , quia quidam prcfbytcri cum amicis 
defundorum pacifcuntur, ut quartam vei 


fidem dederunt de mandato , Sc judici de ci- 
tatione certificare procurent. De excommu- 
nicationibus vel abfolutionibus numquam 
fine litteris credant, fcntcntiA audacitcr fe- 
rant, latas diftride obfervent, ncc timore 
parcant alicui, vel amore gratis antequam 
certificent , exequantur quae in fuis parochiis 
infra quartam partem longe fuerint exequen- 
da, Sc qui rcfcribere non poterunt, figilla 
fua litteris mandatoris apponant. 

Quia nonnulli litteris apoftolicjs abutun- 
tur, volentes ipforum frapdibus obviare, 
g ftacuimus ut qui mandatum alicujus delegati 
receperit de citando, non faciat quod man- 
datur, nifi in mandato contineantur exprefle 
' nomina judicis , locorum , dioeccfis & perfo- 
narumyte nifi authentkifer offendatur, vel ■ 
ejus tranferiptum fub figillo authentico & 
voto Sc' fado fando , vel locus in citatorio 
comprehenfi ignoti fuerint citatori , nec de 
ipfis certificari pofiit inquifitione diligenti 
adhibita citare fuperfedear , donec/nobilcuni 
vel officiali vel decano habuerit confilium , 
ad quod habendum prattipimus quod fefti- 
’ net : Sc ne exequi interim cofn pellatur fedem 
appellet apoftolicam , fciens [ quod fi ] prop- 
ter hujus inccrtitudinem percitantis incu- 
riam citatos contigerit damnum aliqhod in- 
currere, exiftimationem damni, prout ju- 
ftum fuerit , eis reditui faciemus. 

Statuimus etiam ut judices’ in noftra dks- 
cefi 3 fede apoftolica non aliter in caufis pro- 
cedant, citando, vel aliquid faciendo, nifi . 
authentico prius exhibito Sc infpcdo ab ipfo 
audore , fi prxfens fucrg , jurante foratn ip- 
fis , vel coram allocato eoruni , quod referip- 
tum de mandato ipfius exiftit impetratum , 

Sc quod adionem , quam profequi intendit , 

> habet, ut credit & credebat , contra eum 
quem ad judicium poftulat evocari , nec eum 
vexabitaiias coram aliis judicibus,ifta lite pen- 
dente i ficquc commendat jus fuum ut eae- 
qui valeat coram ipfis, honeftis tamen per- 
fonis Sc gravibus, de quibus nulla poteft fufpi- 
cio fuboriri, -remitti poterit hujufmodi jura- 
mentum. Item quod quibufdam a fede apo- 
ftolica concefTum eft aliquid ad juftitiam Sc 
pietatem , nonnulli in injuftitiam converten- 
tes , per litteras apoftolicas parochianos fuos 
vel alios coram remotis judicibus in caufam 
malitiofc trahendo vexare prxfumunt , ut 
quintam de bonis defundi partem habeant , E* quod de jure non poliunt , per fatigationes. 


eis refiduum relinquentes, nec curant in ali- 
quo voluntatem exequi teftatoris > firmiter 
mjungimus*& diftride, ut ad exequenda de- 
fundi ritionabtiia teftamenta paritati ve pro- 
cedant , benefadum fibi debitum (anta mo- 
deratione ievanres, utdx protervitate eorum 
■fru cupiditate nullum fcandalum oriatur,. 

De extentionibus mandatorum. 

Super citationibus coram ordinariis fa- 


te expenfas valeant extorquere , fub gravi 
poena injungimus,quod tam prefbyteri quam 
clerici ab hujufmodi moleftarionibus & ma- 
li tiofis vexationibus dcfiftant , fcituri pro cer- 
to, quod fi contra hoc fecerint ; malitiam eo- 
rum prout juftuni fuerit puniemus. 

• De’ excommunicatis. 

■ • 

Prefbyteros excommunicatos a nobis vel 
officiali nqftro , lingulis diebus Dominicis de- 


Digitizec " 


Google 


'*399 C - SIAJUTA.S 

nuntient, & ab omnibus ardius evitari , ex- A 
|>oaentes populopcricHlum-de participatione 
cum excommunicatis. Communicantescum 
«is poft denuntiationem diligenter inqui- 
*ant,, 6 ccisdcquibus conftiterit quod com- 
• inimicaverunt , ingreflum ecclefia; interdi- 
cant. Rotulum etiam habeant, in quo ex- 
communicatorum nomina fuse parochia; 
confcribantur: & fi ex diverfis caufis aliquis 
•fit excommunicatus , hoc totum feribatur , Sc 
in denuntiatione dicatur. Quicumque jam 
latam exqpmmunicaeiOnis fententiam impe- 
trarit publicari «itffra decem dies procuret 
camdem publicari, Sc in fignum fadae publi- 
cationis , litteram det fingularem , ne fi diu- ® 
tius fuppteffa fuerit,non poffit poftea opponi, 
(ed eo invito abfolvatur quandocumque pe- 
tierit fic ligatus. Si quis vero per quadraginta 
'dies excommunicari (bftinuerit . renuntiet 
prcfby tCr excommunicato, fi fit de noftra dioe- 
ccfi , vel pet juftitiam faecularem.ad gremium 
redite fandae matris ecclefiac compellatur,, 
ctiamfi eo non abfolutp compofitum fuerit 
inter partes. 

Item, confli tutum eft, ut ppftquam aliquis t 
excommunicatus in fua malitia per viginti * 
dies & amplius perfeveraverit , ex tunc pref- ^ 
by ter ejus interdicat familiam ejus, & eis di- 
vina deneget , donec de excommunicat! ab- 
folutione liqueat manifefte. Et quia multi 
excommunicati funt a canone vel concilio, 
vel epifeopo ipfo fado, qui ignorant & a 
pluribus ignorantur in cafibus quos ignprare 
non debent , eos prima Dominica cujuflibct 
tnenfis praecipimus in ecclefia publicari. 

Exconffounicati Ipnt a canone , qui in cle- 
ricos vel quofctuuquc religiofos manus in- 
jiciunt violentas > qui incendunt ecclefiam 
vel cimiterium 5 qui littctas domini papae fal- ^ 
fant,vel ad hoc adminiculum prarftant , vel 
fclfas feienter penes fe ultra quindecim dies 
refervant 5 vel qui falfis utuntur , etiam igno- 
ranter, fi crafla fit eorum ignorantia & fupi- 
na, & adGalotiis fententiam recurrunt, ta- 
lium abfolutio fedi apoftolicae refervatur; 
hoc excepto , quod de levi mannum injedio- 
ne poteft epifeopus ablolvere , & etiam in- 
cendiarios , antequam fuerint per ecclefiam 
publicati. 

Item, excommunicati funt audoritate pro- 
vincialis concilii omnes ilfi qui parochianos E 
noftros jus fuum in foro ccclefise profequen- 
•t es , vel profequi intendentes , fado vel ver- ’ 
fco impediunt, quominus id libere faciant» 
qui minas vel terrores feu vexationes eis vel' 
eorum amicis inferunt, vel inferri faciunt, 
qui bona fua vel amicorum fuorum 

'vel capiunt, vpl aliquid in fraudem prae- 
didorum attentant , & illi ad quorum inftan- 
tiam talia fuerint Attentata,. St ipfiper egif- 
copum funt abfolvendi. 

Item , excommunicati funt per epifeo- 
pum in fynodo qui jura minuunt epifeopa- 


Y NODALIA 1400 

<lia , vel liberutes infringunt ecclefiar, vel ad 
hoc confilium vel auxilium praebent» & pu- 
blici ufuratii , & fortilegia de facramenris ec- 
defiae facientes » qui malitiofe procuraverunt 
abortum >qui^ conjungendum , vel disjun- 
gendum falfo matrimonia, vel ad exhere- 
dandum aliquem feienter deponunt teftimo- 
nium falfitatis 5 forbanniti qui perfonis ec- 
clefiafticis mandant difficationcs , receptores 
eorum , Sc qui eis confilium vel auxilium 
praebent. Qui in factis ordinibus conftitutl 
& beneficiati in civitate vel dioecefi Ccno- 
manenfi ludunt cum deciis caufa lucri : qui 
procurationem accipmnt , nili caufa vifita- 
tionis ad locum accedant :8c hi per eptfeo- 
pum poliunt abfolvi. 

. De ab folutione. 

Devote & cum gravitate eft abfolutio i m- 
pepdenda. Decani quibus hoc frequenter 
demandatur , caveant in primis quod plegios 
accipiant competentes de emenda , & eorum 
nomina penes fe feripta retineant, provi- 
dentes ne propter defedum pldgiorum vel 
impotentiam , fupplere de fuo cogamur » St 
ad hoc idem attendant prefb^eri , fi libi fue- 
rit alicujus abfolutio demandata ^&pe con- 
tingit , ut excommunicationis littera , poft 
obtentum abfolucionis beneficium rema- . 
nente *pud eum qui impetravit camdem , 
fraudulenter objiciatur iterum excommuni- 
catio jam fublata , Sc tamquam excommn- 
nicatus evitatur St repellitur abfblutus. Con- . 
tingit etiam in multorum perniciem ut pe- 
nes creditorem poft folutionem debiti , in» 
fttumento remanente , ittrum petitur jam 
folutum quandoque feienter ab eo cui mu- 
tuatum extkit , Sc quandoque per ignoran- 
tiam ab herede. His perfidia; adionibus oc- 
currentes ftatuimus, ut in abfolutionibus im- 
pendendis tam excommunicationum quam 
gravationum littera; dcftruantur 5 nec aliter 
abfolvendus, ncc debitor, fatisfacere com- 
pellatur , nifi ador vel creditor folventem 
vei abfolutum inftrumento muniat compe- . 
tenti. 

Cum aliquis excommunicatus pro de- 
fedu eft ab ecclefia abfolvendus, fuper hoc 
pars adverfa certificetur , Sc tunc receptis ple- 
giis de en\enda Sc praeftito juramento quod 
juri parebit , de caufa illa propter quam fuit 
excommunicatus , folemniter abfolvatur , 
verberando eum cum pfalmo poenitentiali , 
fcilicet Mi fer ere mei Deus,(fyc. in fine Kyrie 
eleifon , Pater no fi er , Et ne nos , Sed libera. 
Salvum fal fervttm tuum Domifft , Domine 
exaudi , Domibus vobifeum. * * 

% Oratio. 

Prafta , qua fumus Domine , hui- famulo tuo 
Nf dignum poenitentia fr ullum , ecclefia tua' 
finii a ', a cujus integritate devi arat peccando : 
admijforum reddatur Innoxius, veniam confe - 
quendo. Per Chrijlum , drc. 

Et 



D ■ zed by 


Google 


!4oi ECC LESIjE CE N O M A N E N S 1 S. 140* 

Et ego auctoritate Dti Patris omnipotentis , A autem qui ad vocationem decani cum libro 


(fr beata M a r i x. , & beatorum apof olorum 
jPetri (jr Pauli , & omnium fanet orum , & do- 
mini epifeopi , vel offici dis, vel decani, te abfolvo 
ab ifta excommunicatione , de qua fatisfecijli , 
in nomine Patris & Filii & Spiritus fancti. 
Amen. 

Sciendam eft quod cxcammunicatus e- 
tiam a domino papa, a quolibet facerdotc 
abfolvi poteft in articulo mortis, fatistadione 
prxmiffa , fibi prooffcnfa vel abfoluto prius 
indicata , fi pro re judicata fuerat excommu- 
nicatione innodatus ; (i tamen de hoc habeat 


non vencrinc fynodali , remittat decanus e- 
pifeopo fufpcnfos ab officio , nifi legitime 
fuerint excufati. 

De conjlitutiene presbyterorum. 

Sciant decani prefbyteros parochialcs in- 
terdicere poffe , & arcere ab ingreffu ecclcfix 
tabernarios & eorum familiam, recipientes 
in tabernis conventicula potatorum de ea- 
dem parochia , & eos qui tenent publice con- « 
cubftias , & condonatos religioforum loco- 
rum , videlicet domus Dei & leprofarix , qui 


facultatem, recepto ab eo juramento, quod g fignum condonationis deferre recufann & 
quam cito habebit opportunitatem , cxcom- 
municatoris fui adibit prxfcnriam , mandaro 
ipfius pariturus. Si autem infirmus offenfam 
emendare non potprit , vel folvere judica- 
tum, inducendus eft heres , ut hoc faciat, 

& per judicem, non per paenitentiarium 
compellendus. 


De officio decanorum. 

Statuimus ut decani quamlibet fibi fub- 
^jedam ecclefiam vifitent annuatim perfona- 
liter & prioratus : & fi procurationes volue 


communicantes excommunicatis, & fami- 
liam excommunicari, fi plus quam per viginti 
dies in fententia fuerit obftinatus. Monere 
etiam poflunc & excommunicare eam in 
cafu recrcdcntiar, cum res vel homo ecclefix 
detinetur, prout haec omnia colligi poffunr ex 
prxdidis , in locis de ifta materia facientibus 
mentionem. Permittimus etiam ut interdi- 
cere poffint ingreffum ecclefix, & ccclefiafti- 
ca facramenta denegare per confequens poft 
odavas pafchx omnibus illis, qui folvendo 
negligentes fuerint , & denarium bcatiffimi 


rint omittere, nullatenus tamen vifitatronem C Juliani non reddiderint , vel alios pafchales 


omittant. Et dum vifitant, officium teftium 
fynodalium exercentes , inquirant fummarie 
de notoriis criminibus & fcandalis ejufdem 
loci, tam clericorum quam laicorum : &quod 
per fe corrigere non poterunt , epifeopo refe- 
rant infra menfem , ut fecundum eorum 
relationem ad plenam inquifitionem dcfccn- 
dat epifeopus & corrigat , ut viderit expe- 
dire. Inquirant etiam utrum ecclefiis vel 
prioratibus impolitae novas fuerint provifio- 
nes ab abbate, vel aliquo alio, abfquc con-- 
fcnfu epifeopi ; & quod invenerint, epifeopo 
renuntient fidelker abfque mora. Et hanc 


denarios, ne pro quatuor vel quinque dena- 
riis litigando incurrant ipfi grave difpen- 
dium vel fubjedi : unde fi quis prelbytcr ali- 
quam talem fententiam tulerit, eam non 
revocet decanus neque fuperior , fed eam fa- 
ciant ufque ad fatisfadionem condignam fir- 
miter obfervari. 

Nova conjlitutto. 

Romana ecclefia , &c. .... nec appel- 
lationis articulo prartermiffo, nec alias e- 
tiamcum minime appellatum conftitit, Re- 
menfis archiepifcopus vel ejus officialis de 


inquifitionem extendi volumus ad exemtos, D caufis clericorum tamquam judices laiciin 


de quorum privilegiis fuerit dubitatum : & 
qui ea offendere noluerint ficut debent , pro 
exemtis nullatenus habeantur, nec inquifi- 
tionibus fupradidis. . . vero aliis in judiciis. 

Ad officium decanorum pertindle ccn- 
femus , ut dominos fxculares , qui dominicis 
diebus & feftis beatx Marl® nundinas fta- 
tuunt congregare, moneant & compellant, 
fi neceflc fuerit , monitione prxmiffa , ut eas 
ad dies alios ftudeant aflignarc , cum in die- 
bus prxdidis non poffint fuftineri fine peri- 
culo animarum. Univerfis decanis prxeipi- 


ipfos iidera clerici de fado confcntiant abfi- 
que dioecefanorum fuorum voluntate co- 
gnofeant , neque fuffraganeorum Remenfis 
ecclefix fubditos ipforum delegationem fufi 
cipere , vel fententias & prxeepta exequiant 
in caufis per appellationem ad cos teftimo- 
nium , nifi aliud in his tribus dc confuctudinc 
obtineat prohibere compellant. Nec etiam 
fuffraganeorum ipforum officiales vel archi- 
diaconos , archiprefoytcros , aliofquc infe- 
riores prxlatos fuffragancis eifdem fubjedos 
fuffraganeorum ipforum fuper falariis advo- 


mus , in virtute obedientix diftridius injun- E catorum & procuratorum in caufis qux in 
gentes , quatenus eorum quilibet prefbyteros ' Rcmenfi ventilantur curia cogant querclan- 


fibi fubjedos quater in anno ad fuam vocent 
prxfenriam , ubi & quando viderintexpedire, 
ut ibi fingulos libros fuos fynodales perfe- 
dos & corrcdos afferant, &in eorum con- 
gregatione legat unufquifque aliquam libri 
particulam quam decanus jufferit injungen- 
dam j ita ut in quatuor vocationibus fupra- 
didis totus liber legi valear & exponi. Eos 
Vet. Script. & Mon. ampl. Colle ff.Tom, VII. 


tibus in fua prxfentia refpondere. Contra- 
hentes vero aliarum dioecefum fuper con- 
tradibus initis in dioecefi Remcnfi ab eifdem 
ubi inveniantur ibidem trtfherc coram fe non 
debent invitos , licet in poffeffionem bono- 
rum qux ibi habent, etiam cum alibi copiam 
fui faciunt, fi eorum audoritate citati com- 
patere contemnant, poffunt miffionemfa- 

N Nnnn 


Digitized by ^ooQie 



14°4 


34*3 STATUTA SYNODALIA 

cere contra cos : vel fi forte malitiofe feipfos A 
occultent , ne citatio perveniat ad cofdem , 

'decernere faciendam impofitionem bono- CE SONT LES ESTATUTS FT CONCILES 
rum.quxin alia dioecefi obtinere nofcuntur : provinciaux & fynodaux , qui font a lire es 

fcd tunc loci dioeccfanus ad denuntiatio- fi x Dimmthes ordonnes. Premier ement , le 
nem ipforum faciet hujus remiffionem. Nec Dimamhc de l’ Avent , le Dimamhe apres 

clericos fuos minant ad fuffraganeorum dioe- fEpiphanie , le premier Vimanche de Care- 

cefium. . . promendis vel cognofcendis con» me , l e Bimancbe de la Paffton , le Bimancbe 

♦trabibus coram ipfis , nec in eorumdem fuf- a pres la Pentccote , le Bimancbe apres la mic- 

fraganeorum fubditos , pro eo quod vocati Aoufi. 

■ ab eo nolunt querelantibus in fua refpondere 

przfentia , ecclefiafticara exercere cenfuram. TQRcmieremcnt , nous admoneftons par Ia 

...... . .. . lT vertu du concile provincial tenu a Cha- 

Sequuntur dies fertandt per annum tn dicecefi g tcau _ Gunticr , tous ceux , foient baillifs , lieu- 

Cenomanenfi. tenans , fenechaux , ou autres officiers des 


Januarius. Circumcido Domini. Epipha- 
nia Domini. Beatiffimi Juliani. 

Februarius. Purificatio B. Mati* Virginis. 
Mathix apoftoli. 

Martius. Annuntiatio B. Maria: Virginis. 

Maius. Philippi & Jacobi. Inventio fan&x 
Crucis. 

Junius. Gervafii &Prothafii. Nativitas B. 
Johannis-Baptiftx. Petri & Pauli apoftolo- 
rum. 

Julius. Vifitatio B. Mariae Virginis. Mariae 
Magdalenx. Jacobi apoftoli. 

Augujlus. Transfiguratio Domini. Lau- 
rentii martyris. AffumtiO B. Maria: Virginis. 
Bartholomxi apoftoli. Decollatio B. Johan- 
nis Baptiftar. 

September. Nativitas B. Mariae Virginis. 
Exaltatio S. Crucis. Matthaei apoftoli. 

Oclcber. Michaelis in monte Tumba. Si- 
monis & Judae apoftolorum. 

November. Feftum Omnium-fan&orum. 
Martini archiepifcopi Turonenfis. 
Catharinx Virginis. Andrcz apoftoli. 

December. Nicolai epifeopi. Conceptio B. 
Mariz Virginis. Thomx apoftoli. Nativitas 
Domini. Stephani protomartyris. Johannis 
Evangeliftx. Innocentium. S. Silvcftri. 

Sequuntur ftjla mobilia. 

Dies parafcevcs. Feftum pafchx cum tri- 
bus diebus fequentibus. Dedicatio ecclefix , 
Iunx poft Quafimodo. Item , dedicatio cu- 
juflibct particularis ecclefix. Afcenfio Do- 
mini. Pentccoftcs cum duobus diebus fe- 
quentibus ad minus. Feftum confecrationis 
corporis Chrifti. Item , in qualibet parochia 
feftivitates fan&orum in quorum honore ec- 
, clefia eft fundata. Ceterx feftivitates fan&o- 
xum non funt cogendx, fed monendx, fe- 
cundum morem antiquum obfervari. 

Explicit. 


r 



feigneurs temporeux, qui ont fait publication 
& deftenccs,ou en apert ou en prive., que 
l’un fubget ne traite lautre en cour eccle- 
fiaftique , ou mettre aulluns des caufes dont 
l'Eglife peut connoitrc , tant de droit que de 
couftume ; que dedens deux moys enfuivanc 
apres 1’amonition , revoquent & *annullent 
tclcs publications , inhibitions & deffences , 
aultrement iis feront denotez cxcommu- 
niez. Et fi aulcuns avolent foutenus lefdites 
monitions autrefois faites , nous les publions 
pour excommuniez. 

Item , nous ammoneftons tous couftu- 
miers , leneurs , detrehuz paffaiges & autres 
exa&ions , tant fur mcx que fur terre , que ne 
mettent les mains en cieres 5 preftres , ou aul- 
tres perfonnes ecclefiaftiques pour aucune 
coutumc , payage , ou autres a&ions , a caufe 
de leurs biens , qui font menex par eau ou 
par terre. Et fi aulcuns ne s’en font abftinez, 
apres les monitions autrefois faites , nous 
les denoncions pour excommuniez de Tau- 
torite dcfdits conciles provinciaux & fyno- 
daux. 

Item , nous ammoneftons tous juges fecu- 
iiers , que ne connoiifent des caufes efpiri- 
tuellcs , fur peine dexcommunic i & fi de- , 
dans un mois apres 1’ammonition faite, n’ont 
cefle , nous les denon^ons pour excommu- 
niez de l'autorite dcftufdite. 

Itec| > nous denon^ons pour excommu- 
niez tous ceulx & celles qui mettent les mains 
en preftres & en cieres , tant de 1’autorite du 
droit , que des faints conciles. 

Item , nous deffendons 4 tous ceulx qui 
font citer frauduleufement l’un lautre , ou 
tranfportent leurs aftions a privilaiges frau- 
duleufement, pour travailler leurs debteurs , 
attendu qu’ils ont bonne juftice devant lor- 
dinaire, que dorefnavant iis ne facent tele 
abus > autrement s’il ne s’cn ceflent dedans 
un moys apres la le&ure de ce prefent con- 
cile , iis cncourcnt fentcnce , & les publions 
pour excommuniez. 

Item ,nous faifons alTavoir, que tous ceulx 
qui mettent les mains en cvefques, abbez, 
abbefles , ou ceulx qui ont mis le feu en leurs 
maifons fciemment , fe iis font cieres bc- 




1405 EGCLESI^E CEI 

ncficiez , iis font privez de leurs benefices j A 
s’ils'ront lays, leurs enfans font privez de 
prendre la premiere tortfure j & les enfans 
jufquau tiers degre, & de toutes ordres de 
prcftre & benefices par toute la province de 
Tours. 

Irem , npus denomjons pour excommu- 
niez , tous ceulx & cclles, qui fe efforcent de 
mettre hors de lieu faint ceux qui fe font 
rendus audit lieu pour franchifes , & qui font 
aucunc violcncc , tumultes , noifes , ou fcan- 
dales en 1’eglife ou lieu faint, par quoi le 
divin fervice peut £tre empefchie. 

Item , nous dcnoocons pour cxcommu- g 
niez tous ceulx & celles , qui ctApechcnt les 
oblations deues aux curez , & qui deftour- 
bent les bons Chreftiens a faire lcur obla- 
tion felon lcur devotion , ou iis ont dc cou- 
tume en leurs eglifes parochiales. 


SUMMA 

CONCILII CONSTANT IENSIS 
addenda ad pag. 1225. 

Ex mf. ilUftriJJimi domini 'jolli Floridi fummi 
regii procuratoris. ( 

C Um magnum & horrendum fchifma 
quod coepit in Urbe poft obitum Grego- 
rii XI. anno 1378. jam annis triginta perdu- 
raftet, & fecundum opinionem Gallorum per 
tumultum & oppreffionem Romanorum c- 
ledus fuiffet , Bartbolomxus archiepifcopus 
Barrenfis , qui fe Urbanum nominavit , 6 $ 
deinde per eofdem cardinales , qui ab eo re- 
ceflfcrant, afferentes cum per metum eledum, 
fuit eledus Robcrtus cardinalis Gebennenfis, 
Clemens VII. didus, originem fumfit illud 
magnum & famofum fchifma, cui nullum fi- 
mile, neque temporis diuturnitate, neque 
caufa , nec rei dubietate , neque regnorum & 
provinciarum poteftate. Clementi obcdie- 
bant omnis Gallia, ab Alpibus inclufive uf- 
que ad oqeanum Britannicum , praeter Flan- 
driam , Hannoniam , Braban.tiam , & Leo- 
dium. Item omnes Hifpani, praeter Portu- 
gallenfes. Item Scotia, Cyprus, Rhodus, Ma- 
jorica 8c infulae Hifpaniarum , & tamdem Ja- 
nua. Urbano vero cetera regna & provinciae, 
ut pote Italia cum fuis infulis, omnis Alle- 
niannia , Hungaria , Pofonia , 3 c Anglia. Ur- 
banus fedit Romx, Clemens Avenioni. In 
parte Romaina ufque ad concilium, fuere qua- 
tuor , Urbanus VI. Bonifacius IX. Innocen- 
tius VII. & Grcgorius XII. In parte Avenio- 
aenfi duo tantum , Clemens VII. qui fedit fe- 
re annos xvi. & Petrus de Luna de Aragonia, 
Cum autem prxdidum fchifma annis trigin- 
ta duralfet , & didi Benedidus & Grcgorius 
cedere promififfentSc juraffent, gffignato lo- 
co Savonae ad conveniendum pro ceffione, 
inflante tempore conventionis tot Sc tanta$ 
Vct. Script. &Mon. ampl. Collett. Tom. VII. 


IOM A NENS IS. 140 6 

praedandarum fecuritatum difficultates uter- 
que per collufionem invenit , quod non con- 
venorunt : quibus per cardinales utriufque 
obedientix confideratis , ab eis recefferunt. 
Et Petrus de Luna , didus Benedidus , fugit 
in Aragoniam ad Pcrpinianum dePortu-Ve- 
neris propter metum reg& Francorum , qui 
ei fubtraxerat obedientiam. Angelus vero , 
didus Grcgorius, retroceffit Senas.TunC pro- 
didi cardinales utriufque obedientiae conve- 
nerunt , & concorditer Pifanum concilium 
celebrarunt , in quo Benedidus & Gregorius 
depoliti fuerunt, & eledus impapam cardi- 
nalis Mediolanenfis Petrus se Canjia ordi- 
nis Minorum, qui Alexander V. eft didus. 
Verum Petro de Luna omnes Hifpanix , prx- 
ter Portugalliam ; Angelo vero regnum Sici- 
liae , Neapolitanum, & Carolus Malatefta 
cum terris quas tenebat , & omnes duces Ba - 
varix , atque archiepifcopus Trcvirenfis & 
terrx illi fubjedx obediebant , dida depofi- 
tione non obftante. Rex tamen Sicilix Ladis- 
LAifs poftea illum Grcgorium repulit, & ve- 
nit ad obedientiam Johannis XXIII. par certa 
pada inter eos inita: Et quia eledione Ale- 
xandri Pifis celebrata, aliud concilium fuit 
per Alexandrum , concilio approbante , cory- 
'tinuatum per triennium in loco per pontifi- 
cem declarando, prxdidus Alexander anno 
nondum revoluto Bononix obiit. Eledus fuic 
Balthasar Coxa cardinalis S. Euftachii , Bo- 
noniz legatus , qui Johannes XXIII. eft dic- 
tus : quam cledionem fama eft fuifte vitio- 
fam ,& quantum ad merita per fonx certam. 
Qui Johannes fubfccutus decretum Pifani 
concilii, inftante tempore convocavit gene- 
rale concilium Romx ad calendas Aprilis 
mccccxi. Sed tam propter loci diftantiam , 
quam propter viarum pericula, cum undi- 
1 que prope Romam bella effent, neo foret tu- 
tus acceffus , nullus accedit, qux impedimen- 
ta, ut dicebatur , idem Johannes procurabat 
& fovebat, ne fieret concilium. Demum Ro- 
ma capta , curiaque repente fugata per La- 
difiaum Sicilix regem , non fine latidima cul- 
pa didi Johannis papx, ipfoque cum curia 
fua exeunte , Florentix fercnjffimus princeps 
Sigismundus Romanorum & Ungarix rex, 
mifit ad eumdem papam legatos , poftulans 
fibi dari audoritatem convocandi generale 
concilium , & eligendi locum & tempus. 

‘ Cardinales autem videntes quod folus pa- 
pa refugiebat concilium generale , tantum 
inftarunt apud eum , quod mifit ad curias 
in Italia cardinales de Chalanto & Floren- 
tinum , cum poteftate eligendi locum & tem- 
pus concilium celebrandi de confilio 8c con- 
fenfu didi regis ; & ita die Lunx penultima 
Odobris mccccxii. in ecclefia fandi Stephani, 
loci qui dicitur Viglus alias Rumam Medio- 
lanenfis dioeccfis.poft ododecim dierum con- 
fultationem , civitatem Conftantienfem pro- 
vincia Moguntinx , pro celebrando concilio 

N N n n n ij 


Digitized by 


Google 



*?D 7 SUMMA CONCILII CONSTANTIENSIS. «408 

«delegerunt, ad cujus initium-dcclararunt fu- A ' In nomine fandx&individuxTrinitatis, 
turum in calendis Novembris fequentis anni. Patris & Filii & Spiritusfaridi. Primo magi- 
Ec poft idem Johannes XXIII. In civitate ftratus & officiales & cives principales , eo- 
Xaude cum rege Romanorum conveniens, rum & totius univerfitatis civitatis Conftan- 
ffiujufmodi loci eledionem ratam habuit , & tienfis nominibus, & fyndici ad hoc eligendi, 

.per litteras datas Laude vi. idus Decembris , promittent & jurabunt , quod recipient S. D. 
-anno quarto concilium indixit dido loco Sc N. papam cum honorificentia Sc cerimoniis 

tempore inchoandum - io quibus litteris uni- confuetis Romano pontifici exhffieri, & eum 

•verfos & fingulos patriarchas , epifeopos , e- tenebunt & tradabunt ut verum & unicum 
ledos , Sc ceteros ecclefiarum Sc monafterio- papam Sc fummum pontificem , & defenfa- 
•rum prxlatos requirit , hortatur & monet , in bunt ipfum in libertate fua , ita quod femper 

-virtute & juramenti praediti & fanda; obe- Sc omni tempore licebit ei ftarc in dida ci- 

dientiar , mandando eifdem , quatenus perfo- vitate & ab ea recedere , non obftante quo- 
naliter v reges vero , principes , duces , mar- cumque impedimento. 

Chiones , & reliquos ,qui concilio interefle , B item , promittent quod D. N. papa per fe 

vel qui prodeffe debent quoquomodo per & fuos officiales fuam jurifdidionem libere 
, vifccra caritatis JX.intimatum fuerit, hortatur exercebit : ita quod tam ipfe , quam officiales 

quatenus pro pace ecclefix & omnium Chri- fui ad hoc deputare libere poterunt, miniftra- 

(lianorum tranquillitate , etiam perfonalitcr, re juftitiam inter omnes Sc fingulos curiam 
vel fi perfonaliter non poffint , per folemnes Romanam fequentes, tam in fpiritualibus , 
-oratores debito tempore in dida civitate con- quam in temporalibus, 

venirent, ut fic congregata fidelium multi- Item , quod didi magiftratus reverenter 
tudine copiofa , quae in dido concilio agen- recipient Sc tradabunt dominum papam, car- 

-da forent, Deo audord & adjutore ordina- dinales , & omnes alios curtifanos & Roma- 
renfur falubriter. Hanc concilii indidionem nam curiam fequentes. 

-& loci eledionem tam pontifex quam impe- ^ Item . promittent didi magiftratus > quod 
fator praelatis & principibus infimarunt, & ^ fi aliquis eorum jurididioni fubjedus contra 
imperator in fuis litteris dixit ,Ji cumafoftoli- > aliquem ex chrtifanis feu curiam Romanam 
9* fcdis legatis locum concilii elcgijfe. , jfcquentibus , vel qui effent ibicaufa conci- 

Poft decretam convocationem concilii , lii , delinquerent vel excederent, ipfi facient 
papa cum fua curia in principio quadragefi- vel fieri facient celerem juftitiam , & fimili- 
inx rediit Bononiam , & menfe Augufto fe- ter facient officiales D. N. papx, fi aliquis 
quenti obiit Ladislaus rex Siciliae , qui Ro- cx curtifanis feu Romanam curiam fequen- 
mam cum patrimonio & terras ecclcfix, prx- tibus excederet contra civem , vel aliquem 
fertim in Thufcia occupaverat, propter quod eorum jurifdidioni fubjedum. 

papa volebat adire Urbem , ad illam & terras Item , quod didi magiftratus obfervabunt 
ecclefiae recipiehdas. Sed cardinales timen* &>obfervari facient omnem falvum condu- 
res, quod fi illuc veniffet, non reverteretur dum, quem D. N. papa, aut ejus camera- 
ad concilium, & concilium non fieret, nec rius , feu apoftolicam cameram regens fa- 
procuraretur unio & reformatio ecclefix 5 uni D c i e t cuicumque perfonx , nec illum infrin- 
reftitcre,& omnes concordes inftiterunt ver- gent , aut violabunt aliqua caufa vel occa- 

bis & feriptis, quod negotia elclcfiaftica & iione ,feu quovis quxfito colore, dummo- 
fpiritualia, videlicet concilium in perfona a- do non fit rebellis aut hoftis civitatis, 

geret , temporalia vero per vicarios & lega- Item , promittent didi magiftratus pro eo- 
tos : quibus libenter annuit. rum poflb per eorum territorium & obe- 

Dier.Odobris mccccxiv Johannes XXIII. dientiam fuam vias fecuras & apertas , ita 

<x Bononia ad concilium venit , & Ferrariam quod omnes venientes ad concilium feu ad 

navi delatus , cum Veronam perveniflfet , N. curiam , aut recedentes ab ea , libere & tute, 

S. Cccilix prefbyterum , & F. SS. Cofmx Sc abfque alicujus offendiculo poffint recedere 
Damiani diaconum , S. R. E. cardinales Con- vel venire , &c. 

ftantiam prxmifit , ut ea cum oratoribus re- Die xvm. papa ingreffus monafterium p ro- 

gis Romanorum & civibus ordinarent , qux £ pe mxnia urbis Conftantienfis pervenit , Sc 
pro receptione fandiflimi domini noftri , & xxix. urbem eft ingrefius. 
celebratione concilii forent neceflaria : qui Indida prima fdfione concilii ad diem ter- 

xvnx. menfis OdobrisConftaHtiam perve* tiam Novembris , papa repentiha quadam 
nere. perturbatione & doloribus correptus , coa- 

De licentia & mandato Romanorum rc- dus eft ad cameram redire, qua propter di- 
gis , per Colloffenfem archiepifcopum ejus lata eft feflio addiemxvi. 
oratorem , Conftantix publice convocato In prima fdfione in primis celebrata miflfa 
concilio, civitates, officiales civitatis promi- de Spiritu - fando per Jo. epifeopum Can- 
ferunt & juraverunt infraferipta capitula , Jo. didx de Urfinis , Sc cantatis letaniis , Sc aliis 
dcPrendcbenisdeMonte-Politiano,&Barth. orationibus fpecialiter ordinatis , papa ha- 
dc Sante de Pifis nomine papx acceptanti- buit fermonem , fumeas exordium Vcrit*- 
bu» 



Digitized by 








* 4°9 


SUMMA CONCILII CONSTANTIENSIS. 


1410 


tcm diligite Zachar. 3. & audoritacibus novi A 
Sc veteris teftamenti hortatus eft omnes ad 
meditandum Sc folertet inSftendum fuper 
ordinandis his quae ad ecclefix pacem & (la- 
tum pertinent > & deinde per F. SS. Cofmae 
& Damiani cardinalem diaconum in cmi> 
nenti thalamo , ubi papa ferebat , leda eft 
ccdula , continens quod alias pro exeeutione 
eorum quae decreta fuerant in concilio Pi- 
fano, convocatum fuerat generale concilium 
per litteras cujus tenor inferebatur. Et ledus 
fuit. Et quod Dei adjutorio cum S. R. E. car- 
dinalibus Sc curia venerat conftituto tempo- 
re , Sc quia res ardua erat , nec propriis vi- ® 
'fibus aliquid praefumendum , fcd Dei adju- 
torio confidendum , ideo a cultu divino in- 
choantes , ordinatam fuifTe miflam fpecia- 
lem, datxque indulgentiae illam celebran- 
tibus , exhortatique praelati , ut illam fingu-* 
Iis hebdomadis celebrarent: exhortati etiam 
omnes habentes peritiam litterarum , uttji- 
ligenter confiderarent quae tradanda fo- 
rent in concilio , Sc fpecialitcr contingen- 
tia errores Johannis Widcf , necnot) con- 
cernentia reformationem & optatam tran- 
quillitatem ecdefiae. ut etiam modus in pro* 
ceflu fervandus notus foret , in eadem ce- C 
dula erat infertus & ledus fuit tenor canonis 
Toletani , quod incipit Ia loce benedictionis 
Scc. Deputati etiam fuere in eadem cedula 
miniftri & officiales concilii, videlicet quin- 
que notarii, qui curam haberent fpccialem 
videndi omnes fcripmras , quae in concilio 
fierent , & ordinatis fe fubfcriberent , & hi 
nomine papx & alii quatuor nomine con- 
cilii , qui primis fubalternarent , unum ex 
baronibus Romanis deUrfinis concilii cufto- 
dem , quatuor decretorum dodores voto- 
rum ferutatores , quorum unus fuit auditor 
camerz , unus auditor Roto & unus feriptor 
apoftolicus , alius vero canonicus Roma- u 
nus , cum quibus duo ex notariis Sc duo cx 
feribis femper adedent, quatuor advocati 
condlii & fuerunt Petrus de Anchorano , Si- 
tnon de Perufio , Raphael Fulgofius , & Ar- 
diconus de Novarim Duo procuratores Sc 
promotores concilii , & quatuor ordinato- 
res federe debentium. Leda fchedula,& in- 
terrogati omnes per eumdem cardinalem an 
fuprardidar fynodo placeret , & refponfum 
PUcet , & unus ex procuratoribus petiit per 
protonotarios deputatos de przdidis publica 
confici inftrumenta. £ 

Cum Joh. Dominici xtx. Novembris Gre- 
goriiXU. nomine ad concilium venifTcc ,& 
infignia Gregorii valvis hofpitii fui affixiflet , 
his node amotis, difeeptatum eft an reditui 
deberent , Sc variatis votis , demum refolu* 
tum , nifi ipfe acccfferit , non repetenda , nec 
affigenda in aliena, obedientia. 

In congregatione praelatorum fuit propo- 
fitum quod confirmarentur ada concilii Pi- 
fani , in quo ejedi fuerunt pontificatu Pe- 


trus de Luna Benedidus XIII. & Angelus 
Corrario Gregorius XII. in fuis obedientiis 
nuncupati &omiffum velutfupcrvacancum, 
cx quo illi non derogabatur , &quodpofiec 
afferre impedimentum uttioni Sc reformatio- 
ni. omiffumeriam fuit propoficum quod de- 
cerneretur non valere ea qux papa facit die 
aftumtionis fuae in officiorum & proroga- 
tivarum datione , ac beneficiorum colla- 
tione , Sc reducere officiales curiae ad nume- 
rum Sc obfervandum ea qux erant ante fchif- 
tna , Sc nihil deliberatum. 

Protendens archiepifcopus Biluntinus ex 
privilegio ecclefix fux concedo , papam in 
prima vifitatione teneri fibi per tres paffus 
occurrere , papa id recufans, Placentino Sc 
Aquileienfi cardinalibus caufatrtcommifit. 

Rex Romanorum qui die xxiv. Decem- 
bris Conftantiam venerat , die jflhx. papa car- 
dinalibus Sc prxlatis congregatis , legi fecit 
per eum gcfta pro unione ecclefix, qux le- 
dio ad eres horas duravit. Deinde propofuit 
admittendos oratores & nuntios Benedidt 
Sc Gregorii s expedandos prolatos Sc orato- 
tores regum Francix , Angliz , Sc aliorum 
principumj & deputandum aliquos ex car- 
dinalibus, prxlatis , dodoribus & magiftris , 
cum quibus ea qux ad reformationem ftatus 
ecclefix Sc facri imperii valerent tradare , 
fuper quibus papa ad deliberationem con- 
cilii fe retnlit. 

Ex eo quod Romanorum rex quemdarfl 
Martinum oratorem ad concilium ducis Me- 
diolani praenuntium obvium habens, verbis 
terruerat , dicens : J2*id hic agis Atartine* Ee 
illo refpondente : Ai majejlotem tuam venio . 
Rex vero replicarit : Explorator advenifti , 
nifi pontificis reverentia me teneret , Uqueo 
juberem te f uf pendi , Sc deinde eum carceri- 
bus mancipaverit i a multis reclamatum eft, 
non fore liberum concilii locum , minufque 
futura libera patrum vota. Qua propter mul- 
tis fe rex excufavit, fubjiciens hoc minora 
reformationem ecclefix Sc Romani imperii 
non impedire , propter qux erat concilium 
congregatum , Sc demum conctiTa omnibus 
libertas veniendi , recedendi , Sc vota dandi , 
&c. etiam nonobftanrc rebellione imperii 
Dei contemplatione , cujus res agebatur. Ec 
quia omnes conquerebantur de domorum 
ac vidualium caritate Sc penuria , quatuor 
per regem Romanorum , & quatuor per ci- 
ves Conftantienfes funt deputati , qui com- 
muni concilio domorum penfiones , Sc vi- 
dualium pretia, prxvia diferetione , mode- 
rarentur. 

Dic xn. Januarii mccccxv. archiepifcopus 
Moguntinus armatus & veftitus veluti [colo- 
ris] rubei vcftibus , cum cc. armigeris pro- 
cedente vexillo cum ejus armis Sc dc latere 
enfis ingreflus eft Conftantiam , cui obviam 
occurrerunt cardinalisBarrenfis magifter hof- 
pitii papx, Sc Bertoldus de Urfinis. 

NNnnniij 




Digitized by 


Google 




Hi r SUMMA CONCILII CONSTANTIENSIS, 1412 

Badcm dieFr. Johanncs Dominici tituli A cogi , node quae fecuta eft diem Jovis xxi. 


S. Marci.aGregorio ad concilium tranfmif- 
fus eft Conftantiam * altercantibus votis & 
variantibus, an admitti deberet ut cardina- 
lis , ex eo quod a concilio Pifano fuerat de- 
politus , & cum rex Romanorum ad eum 
extra urbem veniftet , fcifcitaturus an aliquid 
boni afferret pro unione eccleliae , cum di- 
ceret hac de caula venifle, 6c bonam fpem 
daret , admiffus eft ut cardinalis. 

Die Jovis vu. Februarii, dum in congrega- 
tione Gallicana proponeretur , an per na- 
tiones procedi deberet in agendis in conci- 
lio, an vero per voces live capita, fuit ob- 
tentum quod per nationes , ficut fuerat de- 
terminatum per nationes Germanicam & 
Anglicanam , quod pptimam fpem dedit 
unionis ecclefiae. 

Per regenftlomanum fuit promiffum ora- 
toribus Benedidi XIII. & regis Aragonum , 
quod arx VUlaefrancae , quo erant venturi 
Benedidus & rex, tradaturi cum rege Roma- 
norum de unione ecclefiae, traderetur per co- t 
mitem Sabaudiae in manus illorum & fubditi, 
remiflo eis juramento , cifdem Benedido & 
regi Aragonum prteftarent fidelitatis jura- 
mentum , dummodo oratores ipfi promir- 
tcrentquod reftitueretur & juramentum re- 
mitteretur. 

Secunda feflio habita pft die z Martii 1415. 
in qua Johannes xxm. obtulit ceflionem pa- 
patus , fi & quando Petrus de Luna Benedi- 
dus XIII. & Angelus CorrarioGregorius XII. 
in fuis obedientiis nominati , papatui quem 
prztendunt , fimpliclter cedant. 

Cum cardinalis S, Angeli x 1 v. Martii por- 
tam civitatis Conftantix verfus Italiam ,re- 
creatiopis vel potius tentandi caufa , an li- 
ber pateret exitus , egredi vellet , non eft per- 
miffus egredi , quod pccafioncm dedit papas 
reclamandi violatos falvos condudus , nec 
locum effe liberum. Cum rex Romanorum 
papa? excufaffet cuftodiam portarum, ca ra- 
tione , ne illis intrati prarlati recederent, non 
animo violandi falvum condudum , cum 
rex ipfe nec praedeceffores fui umquam pro- 
ditores fuerint, idque fadum de confilio 5 c 
affenfu plurimorum ex patribus concilii, Sa- 
lifberienfis & Rigenfis epifeopi profeffi fune 
fe ex his fore quorum confilio id fadum fue- 
rat. Excapduit papa quod tales deliberatio- 
nes eo infeio fierent. 

' Cum in congregationibus difeeptaretut 
an pragjatis pauperibus danda eflet licentia 
recedendi , fuit conclufum , quod his qui 
forent in concilio opportuni non daretur li- 
centia ; fed de. communi eis provideretur , 
non opportunis daretur licentia. 

Cum per tres nationes Germanicam , Ita- 
licam & Gallicam , decretum fiiiffec non 
diffolvendum nec transferendum concilium, 
CQnftituendofque per papam procuratores 
ad renunciandum > timens papa fe ab his 


Martii, mutato habitu , navi per Rhenum 
Scaffufamfc contulit. Cum per nationes or- 
dinandum fuiffet habendam feflionem ab- 
fente pontifice, domini Cameracenfis & Flo- 
rentinus cardinales (latuerunt, intereffe fub 
fpc quod papa grata & rata, habiturus foret 
quae in ea rite^c rcdcgefta forent. Venetia- 
rum verp & Aquilegienfis negarunt fe.inter- 
futuros , nonnulli excufarunt infirmitatem; 
De Columna vero , S. Angeli , & de Comi- 
tibus , clara luce de Conftantia Scaffufam ve- 
nerunt. 

Poft reccffum papae habita eft 111. feflio die 
z$ Martii & in ea decretum ac declaratum 
fynodum effe ritc& re&e convocatam > ini- 
tiatam, & celebratam : quod per reccffum 
papae & praelatorum non cenferetur diflo- 
Juta , quod non deberet diffolvi ufque ad, 
exftirpationem fchifmatis , ecclefiae reforma-, 
tionem in fide & moribus , in capite & in 
membris, quod concilium non transferatur, 
ad alium locum , nifi ex caufa deliberanda, 
in concilia, quod praelati non recedant, nili 
‘ex caufa examinanda per deputatos & de il-. 
lorum licentia. , 

Cuni papa ex Scaffufa Brifach fe contui 
liffet poft fugam ex Brifach, &Burgundiam 
fruftra tentatam , fuit ex Brifach fub cufto r 
dia de mandato concilii ad Friburg redudus. 

In congregatione pro parte cardinalium 
fuit petitum , quod ipfi pro una natione com- 
putarentur, & quod in litteris quae pro parte 
concilii feriberentur , fieret de ipfis mentio, 
quod minime impetrarunt. 

Rex Romanorum in concilio fedebat dal- 
matica & pluviali vcftitus, diademate coro- 
natus, fceptrum, pomum aureum , ac enfem 
per tres proceres geftari faciens. 

Die xxx. Martii habita eft feflio iv. in qua 
decretum fuit quod fynodus in Spiritu-fan-. 
do legitime congregata concilium faciens, 
ecclcfiam catholicam repraefentat, porefta- 
tem a Chrifto immediate habet , cui quili-, 
bet cujufcumque ftatus vel dignitatis , etiam 
papalis, obedire tenetur in his quae pertinent 
ad exftirpationem fchifmatis , & reformatio- 
nem generalem ecclefiae in Capite & in mem- 
bris ; quod papa , Romana curia , & officia 
publica , vel eorum ofticiarios de civitate 
Conftantiae non transferet , cum decreto ir- 
ritante , quod tranfiationes praelatorum , pri- 
vationes , monitiones , ctnfurae & alia quae-, 
cumque contra adhaerentes concilio in illius 
przjudicium , funt nulla & irrita ipfo jure ; 
quod eligerentur tres qui cognofcerent de 
caufis recedere volentium, quod non creen- 
tur novi cardinales , nec pro cardinalibus ha- 
beantur , qui non effent cardinales publice 
reputati & tenti in receffu papae e Conftantia, 

Quinta feflio habita fuit die fabbaci v r. 
Aprilis , & in ca repetita decreta prioris feflio- 
nis , aliquibus verbis additis. Cum enim di-. 


Digitized by 


Google 


140 SUMMA CONCILII 

cebatur quod omnes obedire tenentur in 
his quae pertinent ad exftirpationem fchif- 
«natis , &c. additum eft , quod quicumque 
cujufcumque conditionis , ftatus , dignitatis, 
etiamfi papalis , qui mandatis j ftatutis, feu 
ordinationibus fcu praeceptis hujus facrar fy- 
nodi, & cujufcumque alterius generalis coft- 
cilii legitime congregati, fuper praemiffisfeu 
ad ea pertinentibus fadis vel faciendis , obe- 
dire contumaciter contemferk , nifi refipue- 
rit, condignae pcenitentiae fubjiciatur,& de- 
bite puniatur , etiam ad juris fublidia , fi opus 
fuerit, recurrendo. Item, declaravit quod 
Johannes papa & omnes praelati & alii ad 
concilium vocati ,& in eo exiftentes in ple- 
naria libertate fuerunt & erant , & id refti- 
ficari didum facrum concilium coram Deo 
& hominibus. 

Sexta feffio habita eft xvii. Aprilis , & in 
ca approbatum procuratorium fuper ccffio- 
nepapatusper Johanncm XXIII. faciendum, 
& decretum didum papam teneri ad facien- 
dum didum procuratorium , & per conci- 
lium denominati, qui deberent procuratores 
conftitui. Deputati legati ad requirendum pa- 
pam fuper procuratorio faciendo , & requi- 
rendum quod veniret ad concilium, & of- 
ferrent fecuritates debitas , & quod fuper fe- \ 
dcrctur a proceftii , donec haberetur refpon- 
fio, & a citatione ceftaretur, fi promittit im- 
plcret.Quod vicccanccl latius fignet fupplica- 
tiones confiftorialesdc juftitia, partibus audi- 
tis; alias procederetur contra eum, prout juris 
fuerit. Dati committam contra Johannem 
'I ius , qui etiam reciperent relationem do- 
minorum cardinalium Cameracenfis, S. Mar- 
ci , & Florentini de proccflu fado fuper con- 
demnatione libroruty & articulorum tam 
4$. in Parifienfi & Pragenfi, quafm 260, in 
Oxoriienfi ftudiis fada , necnon fuper con- 
demnatione memorix Jo. Wiclcjf, ac con- 
firmanda fententia lata in concilio Rom£ 
fuper condemnatione & combuftione libro- 
rum cjufdcm, ac decreta citatio contra Hie- 
ronymum de Praga , & cum didus Hiero- 
nymus perccdulas valvis tcclefiarum affixas 
fe obtuliflet, obtredatoribus crimen haerefis 
fibi objiejentibus publice refponfurum, dum- 
modo advenienti fibi falvus condudus da- 
retur , in citatione datus eft falvus condudus 
fub his verbis : A violentia , juftitia femper fal- 
va , omnem tibi falvum condudum noftrum, 
uancum in nobis eft & fides exigit orthd- 
oxa , tenore przfentium offerimus , & ple- 
nius affignamus. Facientibus famofos libel- 
los contra exiftentes in facro concilio indi- 
da"eft poena excommunicationis & carce- 
rifc litterae infuper decretae principibus & aliis 
referentes gcfta & ada concilii. 

Scgtima feffio habita eft die Jovis 2. Maii 
& cftllcrcta ciratio contra Johannem XXIII. 
qu* fubfcripta fuit per quatuor notarios qua- 
tuor nationum , & figillis quatuor praelato- 


CONSTANTIfiNSIS. 1414 

^ rum didarum quatuor nationum munita. 

Cum rex Romanorum bellum indixifict 
Fedexico Auftriae duci , ex eo quod nodis 
tempore abduxiffet papam a concilio , & pet 
eum non ftctiffec, quin per talem fugam fuif- 
fet diflolutum concilium ; & ex eoquod mul- 
tos epifeopos , abbates , ecclefiafticos , ac 
etiam dominos temporales nobiles, viduas , 
orphanos haereditatlis bonis fpoliafiet; cum- 
que juraflet rex fe numquam fadurum pa- 
cem vel treugam cum ’co , fuit difeeptatum > 
an fi didus Federicus peteret veniam Scftare 
vellet judicio &fimplici verfa^jtegis & con- 
I cilii , rex dfet perjurus, fi eum ea forma re- 
ciperet in gratiam , &conclufuai quod non, 

* quia his verbis fimpliciter reciperet eum ad 
mifcricordiam , & tamquam hominem cap- 
tivum & dominum ejus captivum; &fichis 
conditionibus Federicus receptus eft in gra- 
tiam regis. Formula vero concordiae calis 
eft. 

Nos Federicus , fac. recognofcimus , quod 
tum in (ereniffimi principis Sigismundi indi- 
gnationem inciderimus , venimus propria in 
perfona ad cenfpeBum ditii domini regis Con- 
flantium, fa nos ,pcrfonam noflram, territoria , 
homines , civitates, for talit ia , fa quidquid ha- 
; bemus fa tenemus , nihil excepto , ad fuam re* 
galem gratiam dedimus , fa pofuimus, dr damus 
(jr ponimus taliter, quod ipfe nohifcum cum 
eifdem facere (jr dimittere poffit pro fuo rega- 
lis debito voluntatis ; quodque etiam fi qualibet 
perfona vel perfona ecclefiaftic a vel foculares , 
nobiles (jr ignobiles in quacumque dignitate vel 
gradu conflit ut a , nemine excepto , contra nos 
habent occaftones pro quacumque confla , nulla 
excepta , hoc totaliter pofuimus (jr dedimus i» 
arbitrio ditfi domini regis, fic fataliter quod 
quidquid ipfe dominus rex jujferit , diti av er it , 
aut ordinaverit pro flua voluntate per nos erga 
quemlibet faciendi , quod illud facere , adim- 
1 plere, fa finire debemus, fa volumus abfque 
omni dilatione fa contradictione. Bebemus e- 
tiam facere fa procurare papam Johannem ad 
Conftantiam , aut alibi quo dominus rex volue- 
rit , proflent are , aut facere prafentari ad manut 
fa poteftatem diti i domini regis fa facri con- 
cilii quod prafentialiter Conflantia celebratur. 
Speramus juxta verbum regium defuper nobis 
factum , quod ditius papa Johannes (jjp omnes 
qui fecum Conftantiam aut alium locum depu- 
tandum venerint, piarum vita fa regum ad 
eos pertinentium , quas fecum ad locum hujuf- 
modi duxerunt, fint fleturi , Et fi ditius dominus 
papa Johannes depofitus fuerit vel cefferit , tunc 
in voluntate proditii concilii flabit , quomodo 
eidem de fuo flatu provideatur. Nos enim vo- 
lumus fa debemus in oflagio Conflantia manere, 
quoufque ditius Johannes papa Conftantiam , 
aut alibi , quo proditius D. N. rex deputave- 
rit , pervenerit , ut fupraditium eft , fa quouf- 
que Johannes fa (inguli officiales , cives , incolo , 
munitiones civitatum fa territoriorum in Sue- 


Digitized by 


Google 


J4«j SUMMA CONCILII CONST ANTIENSIS. i 4 !<S 


'•via ,f irtibus Rheni , -civitatibus Tyrolis , circa 
Hthefim & valle ditia, in Tai pradiCto domino 
regi (jr imperio foero fidelitatem promiferint & 
juraverint ad fanda Devevtngelia ipfum ref- 
p icere y etiam fibi obcdirc , donec omnia dxfin- 
gula pramijfa per nos totaliter dr effetlualitcr 
per feti a fuerint dr adimpleta » in quo etiam pra- 
ditli D. N. regis fimplicibus litteris , verbis , 
aut intimationi , ab J que alia probatione debent 
contenturi , aut quoufque idem D. N. rex eofi 
dem fidelitatum ,ptomiffionum , dr juramento- 
rum hujufmodi per fe vel' per fuas litteras nun- 
tiaverit abfoltfius } (jr in cafu quo pramijfa in 
toto vel in parte non fecerimus vel adimpleve- 
rimus , feu quomodoiibet contrxvenerimus , 
quod Deus avertat , ex nunc praditia civita- 
tes , munitiones , territoria & homines prx- 
dicio D. N. regi dr facro imperio totaliter de- 
volvantur , fr. deinceps eidem tamquam juflo 
ordinario dr naturali domino fuo ( 'abjicientur 
dr obedient , noftri dr cujuflibet alterius con- 
tradictione non obfiante , omnibus dolo dr frau- 
de totaliter cejjantibus. 

Odava feffio habita cft dic fabbati iv. 
Maii , in qua damnata eft dodrina Johannis 
Wtclejf, & articulorum ejus 45. aliquos fcili- 
cer tamquam notorie hxrcticos & a fandis 
patribus reprobatos , alios non catholicos , 
fed erroneos 5 alios fcandalofos & blafphe- 
mos, quofdam piarum aurium offenfivos , 
nonnullos ut temerarios & fcditiofos. De- 
claratum eum fuilfc haereticum , damnata 
ejus memoria , & prohibitum fub ccnfuris , 
ne illius libri legerentur» mandatumque il- 
los cremari. 

Nona feffio die lunae xui. Maii , & in ea rc- 
produda citatio contra Johannem papam 
decreta , & dati commiflarii in caufa inquifi- 
tionis contra eum numero xr. inter quos 
erant duo cardinales & tres rotae auditores , 


A nales , qui denuntiarent & ei intimarent » 
quod fi acquiefccret fententiae concilii , abfti' 
nerent ab examine fuper vituperofis &fcan- 
dalofis articulis, nedum papx, fcd etiam apo- 
ftolicx fedi , f^ fuper illis reciperentur teftcs. 
Qui fc acquieturum obtulit omni concilii 
determinationi. Hi non permiffi funt a cu- 
ftodibus , ut deofcularentur pedes, fed tan- 
tum manus & os. 

Decima feffio habita cft fubfcquenti di« 
poft nonam , videlicet die Martis xtv. Maii, 
& in ea lata fententia fufpcnfionis a jurifdi- 
dione papali contra Johannem XXIII. his 
g verbis : In nomine , &c. Jguia nobis legitime 
. confiat dominum Johannem papam XXIII. a 
tempore quo fuit ajfumtus ad papatum ufque 
nunc,papatum ipfum dr politiam ecclefix in fcan- 
dalum notorium ipftus ecclefix male admini- 
Jlrajfe , rcxijfe , dr gubernajfe , vitaque fux 
damnabili , ej ufque nefandis moribus , populis 
exemplum mala vita prabuifie dr prabere , dr 
dr infuper ecclefias cathedrales , monasteria , 
prioratus conventuales , dr cetera beneficia ec- 
clefiafiica pretio appretiato fimoniace dr notorie 
difiribuijfe , bonaque dr jura Romana dr alia- 
rum ecclefiarum plurium notorie dilapidafje : 
C quodque carit ative monitus a pramijfis defificre 
'noluit , fed continuo perfeveravit , ec clefiam 
Dei in pramijfis notorie fcandalizando. Eapro- 
pter per hanc nofiram fententiam pronuntia- 
mus , decernimus , declaramus dictum dominum 
Johannem papam ab omni adminift ratione pa- 
pali fpirituali & temporali caufis pramijfis fore 
fuf pendendum, dr fufpendimus , criminaque pra- 
mtfia contra eum fuper mala adminiftratione 
fimoniaca , dr dilapidatione notoria, , ac ejus 
mala vita eccleftam ipfam fcandalizante , prout 
pr amittitur , propofita notoria cxiHere , ac de 
dr frper eii tamquam de dr fuper notoriis pro- 
cedendum fore & procedi debere ad finem e ji- 


alii praelati. Deputati etiam fuerunt commif j) ciendi eum a papatu , prout jure fuerit ,dcda- 


farii ad audiendum caufas ad fynodutn per 
appellationem vel querelam dedudas ufque 
ad fententiam exclufivc. 

Federacus burgravius Nurcm|?ergcnfis , 
& Rigenfis ac Bifuntinus archiepifcopi , cum 
dc. armigeris tniffi funt xvn. Maii ad dedu- 
cendum Johannem papam ex Friburgo ad 
caftrum Cellae per duo milliariaa Conftan- 
tienficivitate diftante, a rege Romanorum 
& concilio. Et deinde quatuor prxlati , unus 
exfingulis nationibus, ad cuftpdiendum eum. 
Qui ad eum pervenientes , non exhibita ci re- 
verentia ut papx, cum jam per concilium 
fufpenfus fuiffet a jurifdidione , fecerunt fibi 
confignari figillum annuli pifcatoris, & rc- 
giftra fupplicationum,& cum vellent fibi adi- 
mere omnes familiares, ipfeque coelum fuf- 
piciens ingemuiffet & lacrymafifet , rogavit ut 
dimitterent ci nonnullos, quos etiam ftudens 
Bononix habuerat fibi infervieotes , xgre ob- 
tinuit fibi aliquos dimitti. 

Miffi funt etiam ad cum quinque cardi- 


ramus . Jguocirca vos dr quemlibet veftrum , 
drc. 

Undecima feffio fuit dic fabbati xxv. Maii, 
& in ea deputati quatuor protonotarii , unus 
fcilicet pro fingula natione , & odo notarii , 
duo fcilicet pro natione : quibus data eft fa- 
cultas redigendi in publicam formam qux- 
cumquc dicenda , agenda, aditanda, peten- 
da, & quxeumque ad facrum concilium 
pertinentia, confcripta, decreta, ordinara, 
pronuntiata , & quomodoiibet diflinita , &c. 

Intimato Johanni papx termino ad pro- 
ferendam fententiam , refpondit fc pro Dei 
ccclefia & ejus unione plura fcciflfe , etiam 
antequam fuiffet in papam eledus, & ante 
concilii inchoationem , in quo etiam obtulit 
liberam papatus fui ceffioncm,& quod tur- 
piter inde rccefferat recognofcebat , maluif- 
fetqne illa die fine animx fux prxjudicio 
mortuus effe , quam ita turpiter redlffiffe i 
quod contra proceffum facri concilii nullam 
defenfionem facere volebat, fcd prout cedula 

manu 


Digitized by 


Google 


i 4 i? SUMMA CONCILII CONSTANTIENSIS. iai| 


n anu fua , &c. Vide infirumentum integrum 
tn conciliis editis. 

Duodecima feffio fuit die Mercurii xxtx. 
Maii , in quo fada eft relatio per commiffa- 
rios , & lata fententia depolitionis contra 
Johanherb papam XXIII. fado prius decre- 
to, quod non procedatur ad ckdionem 
papae , fi contingeret fedem vacare > & deinde 
poft fententia decretum ,quod nemo con- 
tendentium reeligatur ad papam ,Sc quod 
qnatuor 'genefales judices deputati deberent 
vocare praelatos abfentes ad fynodum > & 
punire non venientes , prout eis de jure & 
fecundum Deum videretur expedire. 

Decima rertia feffio fuit xv. Junii die fab- 
b.tti. In ea promulgatum decretum , qtiod 
nullus prdbyter fub poena excommunica- 
tionis, communicet populum fub utraque 
fpecie panis & vini. 

Decima quarta (effio fuit die Jovis quarta 
Julii , in cujus principio rex Romanorum 
vcftitus regalibus , receffit de fua foiita fede , 
& tranfivitad aliam fedem politam in fronte 
aliarum , prout praefidens pro tunc in conci- 
lio, Jo. Dominic. tit. S. Sixti cardinali Ragu- 
fino & Carolo de Makteftis domicello Ari- 
iftinenfi, procuratoribus Gregorii XII. fe- 
dentibus juxta regem , & in quodam banco 
rcfpidente verfus congregationem fynodi. 

Ledae fuerunt litterae Gregorii XII. fub 
-data Arimini 3. idus Martii anno 9. quibus 
data cft facultas Johanni tituli S. Sixti pres- 
bytero cardinali , apoftolicae fedis legato, 
Johanni patriarchae Conftantinopolitano , 
Werneko archiepifcopo Trcvirenfi , ejuf- 
dem fedis huncio , necnon Ludovico co- 
miti Palatino Rheni , & Carolo de Mala- 
tcftis domicello Ariminenfi connocantibus 
& audorifantibus generale concilium , in 
quantum congregatum per regiam majefta- 
tem , non autem per Balthafarum Coxam , 
Johanncm XXIII. in fua obediemia nuncu- 
patum. 

Item , aliae litterae fub eadem data , quibus 
data cft facultas Carolo dcMalateftis conve- 
niendi, aut illis cum quibus fuar providen- 
tiae videretur expedire , modis congruis tra- 
dandi , pradicandi , & concludendi quae (ibi 
Vifa forent utilia & neceflaria pro canonica 
& certa eledione unici futuri pontificis. 

Quarum litterarum vigore per Johannem 
Dominici cardinalem , cui Carolus Malatcfta 
demandaverat vices fuas, leda eft cedula 
admiffionis didae approbationis, quia abun- 
dans cautela pro bono ad certitudinem ne- 
mini nocet, ac decretum ac declaratum duas 
obedientias unitas & conjundas fore in uno 
corpore , & fucceffive abolitae & cafTatae ccn- 
furz hinc inde latae, deciretx & promulgatae, 
ac proedfus quicumque, omnes quoque Sc 
fingulas perfonas didar um obedientiarum 
in ftantibus dignitatibus & officiis , quae alias 
canonice feu rationabiliter tenerent , poffi- 
Vet.fcrift. & mon. mfl. Collctt. Torn. VII. 


A derent & exercerent, ad abundantem caute- 
lam concilium habilitavir, & cum eis qua- 
tenus opportunum foret difpenfavit. 

Ledo deinde mandato Gregorii in per- 
- fonam Caroli Malateftae ad cedendum pa- 
patui , fub data 6. idus Martii anno 9. & pe- 
tenti Carolo declarari a facro concilio , u- 
trum pro unione ccclefiz Dei expediens vi- 
deretur , pro nomine praedidi pap* fieret 
Conftantiae ceffio antequam Nicaeam acce- 
deret, Sc experiretur an Petrus de Luna ce- 
dere vellet an non. Fuit determinatum utile 
fore ceffionem Conftantiae fieri. 

Decrevit deinde fynodus , quod fede va- 
® cante, non procederetur ad eicdioncm Ro- 
mani pontificis , nec eledo obediendumfine 
confcnfu concilii , irritam decernendo , &c, 
fufpendendo pro bono unionis ecclefue om- 
nia jura pofitiva in conciliis generalibus edi- 
ta, in quantum hujuftnodi decretum impe- 
dirent, & quod eledio fummi pontificis fieret 
modo Sc forma per concilium ordinandis » 
& quod concilium non diffoivcrctur donec 
fada effet eledio. , 

Declaratum etiam fuit quod ordinatio 
fada , quod Gregorius XII. rceligi non poffet 
^ in papam , non fuit fada propter ejus inha- 
bilicarem , fed pro bono pacis ccciefiz , Sc 
futuris fcandalis evitandis, ac rarificata qux- 
cumque per Gregorium XII. in fua obedien- 
tia canonice gefta : refer vans concilium quod 
providebit, ubi duo vel plures in eodem ti- 
tulo diverfis inobedientiis concurrunt recepti 
& admiffi in cardinales fex cardinales Gre- 
gorii XII. inter quos fuic Gabriel tituli S. Cle- 
mentis, qui poftea fuit Eugenius papa IV. 
Statutum quoque fuit quod officiales Grc-* 
_ gorii gauderent eorum officiis , & ordina-* 
u tum quod nullus fine licentia difcederet. 

Quibus peradis , Carolus Malatefta pro- 
curator Gregorii exordiens : F*&a tfi cum 
Angelo multitudo , Sc nomine Gregorii renun- 
ciavit papatui , Sc concilium approbavit re- 
nuntiationem. Deinde ordinatum quod re- 
quireretur audoritate concilii Petrus st 
Luna ad cedendum; quod fi non fecerit», 
fynodus eumdem Pcttum declaravit cfte no- 
torium fchifmaticum , antiqui fchifmatis fau- 
torem , approbatorem Sc pertinacem hereti- 
cum, a catholica fide devium, promiffio» 
^ num Sc juramentorum fuorum tranfgreffo- 
rem , Sc ecclefiam Dei icandalizantem , &c. 
Vide in editis concilii Confiantienfis , fine hujus 
fejjionis. 

Decima quinta feffio fuit die (abbati, vi.. 
Julii ,& in ea damnatus Johannes Hus tam- 
quam haereticus Sc traditus curiae faeculari. 
Damnata eft etiam ilia propofitio , Quilibet 
tyrannus fotcH & debet licite & meritor it 
occidi , &c. 

Edita etiam conftitutio contra invafores Sc 
fpoliatores accedentium & recedentium a 
concilio. 

OO000 



Digitized by 


Google 


i^ip SUMMA CONCILII 

Decima fexta (effio die Jovis u. Julii, & A 
ia ea qoatuor judicibus alias deputatis fuit 
data potcftas citandi fub poena privationis 
illos qui clandcftinc receperunt a concilio. 

Quod litterae juftiti* expedirentur per vi- 
«e-cancellarium nomine & figilio fynodi. 
Quod prxfidentcs nationum haberent potc- 
ftatem dandi licentiam recedentibus. Man- 
datum camerario, quod cardinalibus ccteriC- 
-que indigentibus de bonis camcrx provi- 
deret. Mandavit etiam rcgiftrari inftrumcnta 
de ratificatione fententiz contra Johannem 

Hus . _ 

Decima feptima feffio fuit die Iunx xv. 
Julii. SieiSMUNDVs rex poft miflfam ftetijante 
altare , genibus flexis , in vcfte non imperiali, 
*8cc. ut in editis in retiutiene letent*. In ea 
feffionc expedita bulla legationis Angeli Cor- 
tarii vel Gregor ii XII. 

Decima odava feffio fuit die fabbati xvii. 
Augufti, & in ea data facultas judicibus de- 
putatis caufas decidendi cathedralium , ma- 
joribus tantum exceptis. Decretum quod ad- 
hiberetur fides builz concilii , & quod com- 
mittentes fallam contra bullam concilii, q 
puniantur ficut falfarii litterarum apoftoli- 
carum. 

Fuerunt etiam deputati ambaffiatores in 
Italiam ad Gregorium olim papam, & ad 
principes Itali* fuper factis & negotiis ec- 
clefi*. 

Decima nona feffio xxm. Septembris , in 
<jua plurima decreta fadta. 

Vige fima feffio dic Jovis xxi. Novembris, 

& in ea decretum monitorium contra Fede- 
-sucum ducem Auftri*, quod epifeopum Tri- 
dentinum fpoliafier. 

mccccxvi. die xxx. Januarii fuit congre- 
gatio ad audiendum relationem ambaffia- 
torum mi florum ad Petrum de Luna & re- 
gem Aragonum. Fuerunt recitata & jurata 
capitula concordatorum. 

Dic penultima Maii fuit feffio xxi. in qua. 
habiro fermone per epifeopum Laudcnfem 
contra Hieronymum de Praga , cui Hierony- 
mus afccndens quemdam bancum replica- 
vit. Quo audito, lata cft fententia condem- 
natoris contra eum tamquam relapfum. 

Dic Jovis 1 5. O&obris fuit feffio xxil & 
in primis decretum quod advenientibus ora- 
toribus regis Caftellar, oratores regis Ara- _ 
gonum cederent locum, & irent ad finiftsam , * 
poft oratores regis Angli*. 

Deinde ie&x litter* convocationis con- 
cilii juxta conventionem & capitula qux prius 
fuerant mifia fub data 2. nonas Februarii 
1416. Quibus le&is , per oratores regis Ar a- 
gonum fa&a cft unio & adhxfio patribus 
prius in concilio Conftanticnfi congregatis, 
fuit decretum quod didi oratores & alii ven- 
turi oratores ejufdcm regis, durante conci- 
lio , haberent vocem tantx au&oritatis , 
quam* effent voces omnium prxlatorum , 


CONSTANTIENSIS. 1410 

ccclcfiafticarum perfonarum regnorum ip- 
fius regis. 

Item , quod reges Caftellx, Portugallix, 
Navarrx haberent eamdem gratiam , fi vo- 
luerint, ipfis tamen fervaritibus capitula con- 
cordata Narbon* , & deinde per oratorem 
& patres concilii fuerunt acceptata & jurata 
di&a capitula. 

Seffio xxm. v, Novembris contra Petrum 
de Luna. 

Seffio xxiv. xxvio- Novembris contra Pe- 
tram de Luna. 

Seffio xxv. xiv, Decembris, oratores co- 
mitis Fuxi. 

Seffio xxv*. xhy, Decembris * oratores 
regis Navarrx. 

. Seffio xxvu. xx. Februarii anni mccccxvii. 
in Fidzricvm ducem Auftri*. 

Seffio xxvin. ili. Martii in eumdem du- 
cem. 

Seffio xxix. vi«. Martii in Petrum de Luna. 

Seffio xxx. x. Martii in Petrum de Luna. 

Seffio xxxi. ultima Martii contra Philip- 
pum comitem Virtutum, Sc de ccclefia Bayo- 
nenfi. 

Seffio xxxn. contra Petrum de Luna. 

Seffio xxxm . xn. Maii contra Petrum de 
Luna. 

Seffio xxxiv. contra Petrum de Luna. 

Seffio xxxv. idem. Seffio xxxvi. idem. 

Seffio xxxvu. xxvi. Julii in Petrum de 
Luna. 

Seffio xxxvm. xxvui. Julii plura decreta. . 

Seffio xxxix. varia decreta. 

Seffio xl. de futuro pontifice. 

Seffio xli. cie&io Martini V. papx, fig 
alia. 

Seffio xtn. xt.ro. xi.lv. xlv, ultima. 

ADDENDA 

ad ftatuta (*) fynodalia Odonis epifeopi Pa« 

rifienfis, edita apud Labbcutn concil. 
tom. 10. 

Ex mf. S. Yiftoris. 

1 . n Rohibcant facerdotes publice laicis 

Jl fub anathemate , cum Judxis com- 
mercia facere , mutuo ab eis pecuniam ad 
ufuram vel aliquid accipere, eis vendere vel 
mutuo dare , vel ab ipfis emere > quorum e- 
nim difpar eft cultus , nullus debet effe ani- 
morum confenfus. 

II. Infuper laicis prohibeatur fub poena 
excommunicationis, ne prxfumant difputare 
cum Judxis de fidei Chriftian* articulis. 

(a) In veteri codice Parificnfi J. Vidoris ?>♦. continen- 
tur Odonis epifeopi Parificofis ftatuta fynodalia , abfqire 
audoris nomine, in quibus poft haec verba: tltricmt 

f*ci»t jusj*rx»4um pAtronis , mnttqtum fiurix tpifap» pra» 
ftntAtm , adduntur omifia jn editis fequentia ftatuta , St 
nihil amplius. 


Digitized by 



*f. cafula. 


1411 ADDENDA AD ODONIS EPISCOPI PARIS. STATUT. 142» 

III. Item , omnes illos Chriftianos, qui cum A dum , nifi habeat coadjutorcm, Item inde* 


Judaeis cohabitant, & annua ftipendia ab cis 
accipiunt , ipfis in domibus eorum ferviunr, 
excommunicato; haberi , & a (aera commu- 
nione arceri praecipimus. 

IV. Item , confeflor non debet ad fingula 
peccata terrere confitentem , fed elicere afpi- 
dem de caverna , perfuadendo per exempla 
David „ S. Petri , Magdalenx & Latronis , Sc 
hujufmodi , tandem terreat & injurida poe- 
nitentia fpem fpondeat, fi tamen vitaverit 
refiduum, ad quod juxta Auguftinum ncccflc 


fedu Viatici poteft bis celebrare aliquis. 

V 

STATUTA EDITA P RO ECCLESIA 
Biturkenfi. 

Domini gratia Aurelianenfis , &. Wti- 
, LiLMUS Altiifiodorcnfis epifcopi, um- 
verlis prxfentcs litteras infpe&uris, falutem 
in Domino. Cum ad nos fuper quibuldam 


M 


negotiis Bimriccnfisccclcfix mandatum apo- 
eft fugere occafioncs Sc opportunitates pec- B ftolicum dcfcendiftct , in fine litterarum ip- 


catorum. 

V. Non rcfpiciat confeflor vultum poe- 
nitentis , prxfertim mulieris , nifi forte in 
tranfitu, fed cito Sc verecunde , ut percipiat 
ligna contritionis, nec requirat nomina per- 
fonarum , cum quibus confitens peccavit , 
nifi forte in cafu , ut poffit fuum parochia- 
num obftinatum , vel fuam parochianam per 
fc vel per alios fui criminis comites ab ob- 
ftinatione peccati deterrere > ita tamen quod 
perfonam fibi confeflam in nullo reddat no- 
tabilem. Ita etiam quxrat fi confitens volue- 
rit fponte alium nominare i de alieno pa- 
rochiano forfan debet aliquas circumftan- 
tias ejus ordinario intimare. 

VI. Non^icantur duo introitus fub uno 
canone , quia in nullo officio ecclefiaftico 
fit talis monftruofa mixtura, fed celebrata in- 
tegra mifla una , poreft facerdos extrada 
claufula * addere plures , prout tempus exi- 
git, vel ipfius devotio vel audientium. 

VII. Item , nullus bis in die miflam audeat 
celebrare , nifi grandi neceffitate , ut in Na- 


I 

farum fuit hoc capitulum fub hoc tenore 
annexum; (Arrigentes dr reformantes aucto- 
ritate nofira in eadem ecclefia qua torre&ionit 
dr reformationis officio inveneritis indigere > 
contradictores cenfura ecclefiafika , appellatio- 
ne pofipofit a , compcfvendo. Nos ergo fecun- 
dum formam capituli au&oritate apoftolica 
procedentes fuper his, qux corrigenda & re- 
formanda invenimus , ordinavimus ia hunc 
modum. 

I. Clericus fuccentoris injungat omni dic 
invitatorium in vefpetis. Cancellarius vel qi 
loco ejus fuerit more folito lc&iones fimt- 
liter injungat. Ulc cui injun&um fuerit ne- 
ceflc habebit recipere & exequi per fe vel 
per alium. Si contra veoerit, fi canonicus 
fuerit, folvat poenam duorum denariorum 
Parifienfium , vicarius unum denariqm Pa- 
rifienfem, minor clericus unum denarium 
Parifienfem , vel ftabit ante altare retro aqui- 
lam tamdiu donec a cantore vel ejus man- 
dato ad focum fuum revoeetur. 

II. Univerfis Sc folis canonicis qui matuti- 


tali Domini, ubi non eft -facerdos alius > nam D nis intererunt dabuntur duo Parifienfes di- 


fi eres funt , finguli debent fingulas celebrare. 
Tamen dominus papa & epifcopi non fic. 

VIII. Item , quando celebrata mifla , fu- 
pervenit ex inopinato cadaver, fi defit coad- 
jutor , debet idem pro defurifto celebrare : 
quia non eft corpus humanum fepuiturx fine 
mifla tradendum , fi fit congrua celebrandi 
hora , Sc nifi poft communionem receperit 
facerdos ablutionem feu explanationem. 
Nam poft receptionem ablationis , nullus 
debet celebrare , quia ibi purum vinum eft 
vel aqua, fed non in pifeina projici , fed ab 
alio jejuno fumi debet prima ablutio, quia 
ibi remanet aliquid de fanguine. 

IX. Si fit facerdos celebraturus ( nam fi 
feftum habens propriam miflam fupervenit 
in die inofficiata , id eft habente proprium 
officium ) debet unam miflam integram de- 
cantare , illam fcilicet qux celebrior videbi- 
tur, confiderata loci oc temporis ratione, 
poftmodum fubjungere officium alterius 
miflx. Tertius cafus vel deinceps bis in die 
celebrandi nobis interim non occurrit , nifi 
forte aliquis habeat ecclcfiam fimul & ca- 
pellam , quod non eft diu dc facili toleran- 


ftribuendi ad Benedi&us. Quicumque fecerit 
in mifla defe&um , fi facerdos fuerit , punia- 
tur in duodecim Parifienfibus , diaconus in 
fcx,fubdiaconus in quatuor. 

III. Nullus canonicus fuam refidentiam 
fecifle computetur in die in qua non inter- 
fuerit matutinis aut mifTx majori aut vefpe- 
ris, nifi forte infirmus fuerit, aut vaietudL 
narius, aut minutus, aut nifi eadem dic r in- 
traverit civitatem , aut exierit non reverfurus 
eadem die j hoc non mutato quod archie- 
pifeopus habebit unum .canonicum qui fa- 
cit refidentiam fecum per diaecefim , Sc duos 
cum vifitat provinciam , vel cum vadit Ro- 
mam. . 

IV. De blado quadragefimx nullus per- 
cipiat, nifi per viginti unum diem fuerit re- 
ficiens , ficut fuperius didum eft. 

V. Omnibus horis tra&im cantentur pfal- 
mi , & cum paufationibus debitis , nuliufque 
rideat inhoneftein choro, vel figna, vel nu- 
tus faciat inhoneftos , neque ita loquatur 
cum focio , quod a tertio poffit auditi quam- 
diu horx cantantur. 

VI. Omnes tam canonici quam vicarii , 


Digitized by 


Google 



STATUTA ECCLESIAS' BITURICENSIS. 

Sc alii clerici dc choro, cappas habeant uf-- A 


1434 


statuta 

•ecclefiae Bitcrrenfis , anno 1 2 9? ,cdita ia 
capitulo generali; 

£tc fchedis Colbertinis. 




que' ad -terram, '& numquam fine fuperlitio 
■fint m ecclefia , fi cappam apertam habue- 
rint; fi vero cappas claufas habuerint, non 
poterunt efle fine rochetis , vel fijperlitlis, 
omnes habeant- honeftas tonfuras. 

VII. Illi qui cenfas habent, jurent quod „ 

v ‘illas reddant terminis affignatis in domibus \ Nno Domini millefimo ducenu-f 
quae funt de ecclefia locandis , canonicus /Vnonagefimo feptimo, in generali r™ 9 
!pra:fcratur Meo vel clerico qui non erit de tulo Icalcndis Maii , capitulumhiterrcnfeT 
• .f hor °\ fi tantum velit dare quantum alius cit Infrafcripta ftatuta , qui perpetuo voU.t 
bona fide, & nullo rnddo locentur perfon* g inviolabiliter obfervari. * 
inhoncte m clauftro vel extra clauftrum. I. In primis quia propter fervitores alta 
inhonefts mulieres ejiciantur de clauftro. rium aliqua fcandala in Biterrenfi ecclefia 

VIII. Quamdiu hora cantantur in choro, !j ! 

”non cantetur in circuicu chori cum nota. 


contigerunt; idcirco praefatum capitulum 
ordinavit & ftatuit , quod de cetero pradifti 
lervitores altarium in propriis perfonis fet- 
viant: quod fi non fecerint , diftributionibus 
vini & -denariorum illa die qua defecerint , 
priventur , nifi jufta decaufa abftineantde li- 
centia praepofitorum vel alterius eorumdem 

lln... i.. r • 


Item cum cantatur major mifla in choro, 
nullo modo celebretur in circuitu , nec poft 
majorem miflam. 

IX. Item ,-nnllus vicarius, vd etiam cie- 

Ticus canonice induat fe ad miftam celebran- ^«pomorum vei alterius eotumdem 

• am cum cantatur prima in choro, donec Unus tamen fervitor poffitpro fervitote alio 
plalmus , Quicnmque vult, fuerit terminatus .q fi voluerit , defervire. ’ 

in anno celebretur generale II. Item , ordinavit & ftatuit quod cura 
pt alum. In craftino apoftolorum Philippi mifla major in altari majori celebrabitur in 

Jacobi, m craftino Inventionis S. Stephani, elevationibus Corporis Domini qui fiunt in 
In d if anni yerfara S. Guillelmi , & in cra- aliis altaribus , campane non pulfentur. 


Ttmo Dominicae qHa cantatur Remintfierc \ 
& quidquid ibi canonice ftatutum fuerit, de 
eis qui poliunt flatui-, inviolabiliter obfer- 
vetur, nonobftantc abfcntiaalicujus vel ali- 
quorum. 

XI. Incipiantur pfalmiper unam feptima- 
nam in una parte chori, & in altera parte 
per aliam. r 


D 


/ f - — 

III. Item, ordinavit & ftatuit, quod cum 
miflarum majorum felemnis tonttus canta- 
tur aut Agnus ; cantentur fimiliter verfus ficut 
in Biterrenfi ecclefia olim fieri confucvit. 

IV. Item , ordinavit & ftatuit , quod nullus 
beneficiatus ipfius ecdefiidifcalciatus&fine 
caligis de. cetero intret chorum. 

vrr xr..n . . ^ v. Item, ordinavit & ftatuit, quod in feftis 

completum , neque ad miftam poft epifto- 
lam. Item canonicus tenebitur efle in choro 
ad totas vigilias, vel ad totam miflam de- 
fundorum. 

XIII. Nullus audeat aftare vel Ire per 
clauftrum abfque indumentis ad vhorum per- 

ma i°rcm 


VI. Item , ordinavit & ftatuit, quod in 
fefto Purificationis B. Maria: fiat procelfio 
cum cappis fericis. 

VII. Item , ordinavit & ftatuit, quod heb- 
domadarii & alii facerdotes ad fervidum ec- 
clefii deputati non celebrent de cetero in 

miflam & a K lu “ ,urcin «vitate Biterrenfi extra ecclefiam cathedra- 

XorTnm „X° ! T P 0ft Com - prapolitorum . vel al- 

Quitando 'vel n ;iA. a ’ vel nifi c- tcrius eorumdem. Quod fi fecerint, didri. 

clauftrum^. f an eundo & exeundo £ butionibus, denariorum & vini illa die pri- 

XIV Hokri j •• ventur. 

'qui pro panis ^Mnprf ril ft rCC1 ^ ia i nt denar * os VIII. Item , ordinavit & ftatuit, quod in 
ita quodunufauifanp US . amtlS eva ^ un t ur , fefto pafchi Domini ufque ad feftum Om- 
cima^S^ i n fua %>- nium-fanftorum fcopemr ecclefia lingulis 


Cnd! ™ t aCmm in pixide ^ adam 

bucndi poft annum clericis de choro. Re- 
mus enim omnimodam poteftatem in 

venient iXn“ Ifln pricfcri <" i ' 

tunVfnfi Aaum m capitulo Bi- 

MccxTv. j ann ° ^ incarnationc domini 


feptimanis. 

IX. Item , abluantur vcftes facerdotalcs 
& manutergia, exceptis ablutionibus, quas 
debet facere fieri dominus facrifta per ope- 
rarium in fefto B. Johannis-Baptift® , & in 
aflumtione B. Maria?. 



f I N I S, 


INDEX 


Digitized by 


Google 


INDEX 

RERUM ET VERBORUM 

HUJUS VOLUMINIS- 


A. 

A Bbatibus ad concilium venientibus 
quatuor pcrmiili equitatura:, 377. e. 
Abbatcs& monachos decet humil : tas,nc ex 
cedant in (umtibus fioo. e. Habitus in- 
honcftos ferentes, ipfos perdant paupe- 
ribus erogandos, Iii7- b. Veftibus or- 
dini fuo congruis utantur ,1+0. c. 
Abbates obfervent flatura , 131. c. In dor- 
mitorio dormiant, ito. c. Nec pannis aut 
coopertoriis coloratis utantur , no.c. 
Abbate' monachis necelfaria miuiftrcnt , 
no. c. Mutuum non accipiant , 140. c. 
Computa faciant coram tribus aut qua* 
tuor monachis , 1 $64. c. 4or. e. 

Abbates non poliunt fieri in baptifmo patri- 
ni,ij8;.d. 

Abbates in Epifcopi jura confpirantes ex- 
communicantur , 1313. b. Prohibita eis 
venatio & joci, 8. b. Indigni abjiciendi & 
digni eligendi, 8. b. Ncgligentes depo- 
nantur , 1 00. d. 

Abbatiflz religiofum habitum habeant, 
m.d. Saccularem ornatum vitent,! 11. 
e. in. a. Rcfidcant , d. b. Claves mo- 
naftcrii apud le fervent. 111. b. 

Abbati* mi nores per ordinarios confirmen- 
tur, 1150. e. 

Ablutio calicis in milia non cuilibet dauda, 
109. b. 

Abortus mulieris ut puniendus , 3 ; . e. 
Abortivum voluntarie facientis poeniten- 
tia, 59 c. 

Abortum potionibus procurantes decem an- 
nis jejunent, 3 8. a. 

Abortivi in cimeierio non fcpcIiendi-,410. c. 
Abrincenfisepifcopus Jobannes HnHtfrint , 
4i+-Jb. 

Abfarenfis epifeopus Lamfredus , 8 f. b, 
Abfolutionisin confeflione forma, 393. c. 
d. 3 96. a. an danda infirmo obmutefeen- 
ti,if. e. 

Abfolutioncs quzdam epifeopo refervatz , 
1141. b. & feqq. Corrigi nolentibus non 
fuut impendenda, 1 3 6 1 . c. Per vim extor- 
tz, funt irritae , 301. b. Eas vi Sc metu ob- 
tinentes excommunicati , 1163. d. Abfo- 
lutio ab excommunicatione d quo debeat 
. fieri, 1 3 31/d. Et quomodo, d. 1117. d. 
1400. b.&feqq. 

Abfoluti in mortis articulo abexcommuni- 
catione.ecclefiaflic* non tradantnt fepul- 
turzabfque licentia excommunicantium 
1 3 <9. bi Ablolutionis excommunicato- 
rumlitterz nomina excommuniCatorum 
&caufas excommunicationis cnuncient, 
Jj4i.a. 

Abfolutio generalis in Pafcha , 4 1 8 . e. 
Abfolutio defun&orum, 1130.3.4313, a. 
Abfolutio mortuorum , fiatimab obitu au- 
.dito , 1181. d. 1381. d. 

Abfolutioncs in ccemeteriis non faciendx 
antequam presbyter parochianus fuam fe- 
cerit abfolutionem, 1343- d. 

Abulenfis epifcopusSancius , 8 }.d. 

Aeacius epifeopus C. P. excommunicatur, 

Vet. Script. & Mon. ampl. Coi 


191. a. b, 

Acceptabilis epifeopus Camerinus, 79. a. 
Accufacio fufpcffi de crimine non recipien- 
da, 409. c. 

Accnfatio frequenter litigantis zgre reci- 
pienda , 49. c. 

Accufanti fallis criminibus epifeopum aut 
presbyterum aut diaconum , nec in fine 
danda communio, 49- b. 
AceranusepifcopusBarthoIomzus , Do. a. 
Achinus epifeopus Aflifinus, 8r.d. 
Acolytus quotidie officium B. Mari* reci- 
tet, 1197, a. 

Aeoncnfis epifeopus Jocius , 311. e.’ 
/tdanenfis epifeopus Gregorius, 311. e. 

S. Adaiardus abbas Corbcieufis, 1 r . e. 1 1. c. 
Adam quando peccavit, 33 1. a. b. Guftum 
fruftus vetiti jejunioqoadraginta diebus 
purgavit, 311. e. Fuit faivatus, jn. e. 
Adam epifeopus de fandfo Afaph. 86. b. 
Adam de Bandribos licentiatus in utroque 
jure , 884- a. 

Adarcnfis epifeopus Johannes, 81. b. 
Ademaderius epifeopus Ofccnlis, 189.0, 
Ademants Epifeopus Baionenlis. 84 b. 
Ademarus epifeopus Sandloneufis, 84. b. 
Adtienfcs epifcopi Gabriel, 81. d. Jacobus , 

1 H9'. e. 

Adventus Domini quo die incipiar, 1 31S. e. 
Adulfinus epifeopus, <3. b. 

Adulfi epifcopi Lcodienfis flaturam. 308. a. 
Adulteri pznitentia, 30.d. 37. e. 

Adulteri poenitentiam publicam agant, 
rjo.e. Ad epifeopum mittendi , 18. a. 
Advocati ufuratiorum & hzccticotum cau- 
fas non defendant, 101. b. 

Advocati non fini clerici beneficiati in cu- 
ria laicali, 1394. c. 

Advocatus non fit presbyter contra fuum ad- 
vocaram , 1394. c. 

Advocatus ecclcfiz imperator , 1 101. a. 
AEduenfis epifeopus defignacus ad concilium 
Pilanum , 8S4. d. 
aEducnfis epifeopus Agcno, 6 1 . b. 
iEgidius epifeopus Avenionenfis Benediffi 
XIII- ad regem Carolum nuntius. 486. e. 
488. d. 

atgidiusepifcopns Ebroicenfis , S3. d. 

S. -JEgidiiabbas defignatus ad concilium Pi- 
fanum , 88d.b* 

Aigidius dc Campis fiterz pagi tiz profefTor, 
regis ad Papam legatus , 4« 1 . b. 487. e. 
5°J- c. 3 1 1 . e. 313. a. f 37. e. «33. d. 

6 j 6. c. 6 3 7, a. d4i. d. <30. b. 6 3 1. e. 83 5 . 
a. 6$ 4- a.« 37. a. 66 1. e. 888. e. 870. a. 
871. e. Coram papa & ducibus perorat de 
viis ad pacem ccclefiz procurandam.491. 

& feqq. Ejus adBcnediftum XIII. ora- 
tio , 489- a. & feqq. Benediffiadcum ref- 
ponfio , 489. e. & feqq. 

Algidius Petri canonicus Colimbrienfis & 
procurator epifcopi Colimbrienfis in 
concilio Conftantienfi , 1111. c. 
t ASnenfis epifeopus Petrns , 8o.b. 

Africam occupant Saraceni , in qua fuerunt 
olim 444. epifcopi , 17 8. c. 

Agapitus papa dcponitC. P. epife. 191. b. 

'eci.7om.ni. 


Agathenfes epifcopi fiernaidus , 81. c. Ge- 
tardus , 5 o. d. Stephanus , 3 7. c. 
Aginpenfis epifeopus defignatus ad conci- 
lium Pifanum , 883. c. 

Aginnenfes epifcopi Remundus , 89. b. 70. 

c. 139. W. d. 181. a.d. 187. a. 

Aglardus epifeopus blcmaufeiifis , 30. d. 
Agricultores qui invadunt , excommuni- 
cantur , 1 344. a. 

A grior Abbas Johannes , 313.0. 

Amicr cus archiepifcopus Rocomdgcnfis , 
414. b. 

Aimcricus Arvernorum epifeopus, 87.4. 
Aimcricus abbas S. Saturnini Tolofani,733- 

b. 

Aimcricus de Arciis procuratos abbatis Sa- 
vig in concilio Conftantienfi , tm. a. 
Aimo archiepifcopus .Tarentafienfis, 83. a. 
Alamannus archiepifcopus Pilatum , J40. 

c. 

Alardus epifeopus & abbas S. Pauli ftdfez, 
81. a. 81. d. 

Alarfius feu Alafius epifeopus Gatdanux , 
80. c. 

Alarhencnfisepifc; J. 83. c. 

A latrinenfis epifeopus. Johannes , 81 . e. 
Albancnfis cardinalis altercatur cumPam- 
peloncnfi, 304. d.C. 

Albancnfis epifeopus creatur legatus ad tta- 
flandum de reconciliatione Grzcorum, ' 
109. d. in. d.iif.c. 

Albanenlcs epifcopi Bonifacius,8o.c. 81. . 
a. Hcnricus, 87. a. Nicolaus, 338. a. 
844. b. 731. a. 801. b. 818. b. 819. a, 
913. b. 98 i.c. 

Albenfis archiepifcopus Andteas , 83. b. 
Albendi epifeopus Benzo, 8 j.e. 

Albericus epifeopus Laudenfis, 83. a. 
Albeticus epifeopus Reginus, 81. c. 

Albeto epifeopus Virdunenfis . 73. d. 
Albertus epife. Bethleem , 81. b. 

Albcftus epifeopus Narnianenfis, 81. b, 
Albertus Fercntratum procur. archiepifco- 
pi Pragenfis , in concilio Conftantienfi, 
1124.C. 

Albertus de Nutemburga procurator epis- 
copi Bambcrgehfis in concilio Conflan- 
tienfi, 1114. b. 

Albettus primicerius Virdunenfis, 73. e. 
Albertus dc Albicis magifler ord. Przdicat. 
941. a.b. 

Albertus comes Chiniacenfis , 74. b. 

Aibienfis epifeopus defignatus adconcilium 
. Pifanum, 883. d. 

Aibienfis epifeopus Amelius , 37. c. 
Atbiganenfis epifeopus Lauterius , 83. a. 
Albigenfes difti Piphili > 74. e. Matrimo- 
monium damnant , 74. d. Quomodo pu- 
niendi, 73. a. 

S. Albini abbas defignatus ad concilium 
Pifanum , 883. c. 

Aldiones & libcllarii , 9. d. Ad aleas non 
. ludant clciici , 1394. c. 

Aleticus epifeopus Bobienfis, 8i,d. 

Alermus eieff iis Mcldenfis, 144. d, 148. e. 
Alctienfis epifeopus Battbolomzus , iota. 

C*/ 

Ppppp 


Digitized by 


GooqIc 

o 



. — —•••— - r ,-S t<f&, jt.d. 

Alexander Papa III. 87. b. 70. e. 91. e. 183. 
, e. 913. b. Concilium Roma celebrat , 78. 
a. 

Alexander papa IV. f«i.a.r«i.d. Hortatur 
"■ - arcbiepifeops» BtHdigajeBfcm , ut con- 
cilium convocet, in quo de modo refii- 
tendi Tartaris, deliberetur, iSg.d. 
Alexandri V. eleSio 11 tj. e. e. Se feqq. 
iny. a. 1 188. d. A toto collegio & toto 
concilio fafta , 1140, e. Publice declara- 
tur ,1105. e. Papa tum nec ambivit nee 
concupivit, 11+i.a. Antefuam cteatio- 
• nem Gregorio fi yellec,codcre , obtulit 

rirrluvnMiii o, 


INDEX RERUM ET VE*RBORUM 

Ambiancnfis ecclefiae fabrica eleemolynisfi- rum^niT 1 -™ 0 * 1 ' 5 otd Mi 

Angi,* regina Johanna, t u , 

Anglici epifeopi & doSores a^j 
coBcilm m p i£louln “«“Janud 

AnplonAhfic«a n ;^ . * 




. wviriintuu*n«a , izjXf d, 

Ambianenlis cardinalis accufatus apud Re. 
gemde via ceiliouis ab eo dimifla purga 
tur, j,r.e. n ,.e. j4».a.j 4 j.d. 6 

Ambiattenfcs epifeopi Fulto, 69. a. Godefri 
ouSjtr.b. «7. d. Johanncs Av4ntnges, 
i*af. a.Thcobaldus, 8j.c. 

Ambianenlis ecclefiae ftatuta fynodalia 

• »^»ic g unu u vnicc,cMere, obtulit Ilif a i/uuaaiia , 

sst ’** *— *-* ■ „ 


S. Ambrofii felftnn , ifif.c. 

Amedeus Cardinalis, 981. c. , 

Amedeus cardinaiisS. Maria nove, 7ti.a. 
AmedeusdeSaluciiscardiuaiis, 801. e. yt r! 

b-Pjo.d. ' 

Amelinus epifeopus Petrus , 79. b. 
Ameliusdrchiepifcopus Turonenfis, 77! .d. 
AmdiuseDifc6bn« AiKif»r>^e 


'—o Ut, luaidicms aa cec 

I1}9. b. «tfeqq. Ejus obitus, n«x, e. 

iKj.b. 1189.1. j 4 ««.c. 

Alexander archiepifc. Viennenfis, tx.a e 
Alexanderepifcepus Jufenfis , 81. c 
Alexandrinus patriarcha Simon de Ce*. 
,™n«x,77l.e.7 7} . d.*<7. c.*8o. e. 
Jfimus archiepifcopus Salernitanus 
e^ii.d. 

Alphanus epifeopus Capuaous , 7 9 c 
Algerius fccretarius Ludovici VI. Reeis 
70. b. s * 

Algifus archiepifcopus Mediolan. gt. d. 

A grmus cancellarius-Ludovici VII. 7r d 
Alienationes bonorum ecdefie proli i bite’ 
?i 7 ; b - & %1- *• Etnul- 

I*. i}34- e. Etiam bonorum ecclefieRo. 
mane, itrr.a. 

Alienatio in gratiam cedeiie poteft fieri , 


(anum, 88«. e! 

Amcienfis epifeopus pape poenirennarius, 
Anicienfo epifcopus;defig„ a[Il . . 

Animequemlocum occupabam 
mum judicium , 408. e ' nB! ' 
Anni vetfaria.i 130. aif^n,,, 
bas non iacienda. 1 j J0 . c “ *** 
Anniveriarium confiattum II. Mari» r, 
meracenfis, 13 11. e. ^ 


vwv.vu. * sa«*ua , I 1 10. D. EJUS Coro- 

natio , 1103. d. Es Judaei offerunt legem 
luam , 1 io«. a. Gratulinturflorcntini & 

Senenfes. no«.c.d. perora t in concii io 
Pilano, 1104. d.i 1 19. d. Sempcr vixiteum 
magna laude, 1139. u. Reformationem 
ecclen* in capite & in membtis medita- 

pafu & eorum ptadecelTores latas in alter. Amelius epifeopus UcetienfJ ' V n A 

A^emottuorumptovivisaoarrH, 

Ampunenfis epifeopus Cometa gi b Anfelm 10 8 a i*ievoca«r, 1 3 1. e. 

Anagninus epi fcopus AfacT 7 d e r ¥° fm Curaanus 

Ananarfcnfisarchiepild Siepljanus *i tx d 

Anconitanae rnardd. adminiftratio com-' i' P ‘ fC ° PUS UC " ofis 1 c ‘b 
A](m _ — {'»• — »•/• c^ .»8°. e . *p8.^*rf«M^ <, * ##1 ' XI1 ' A P 0<to,0Iula » Antiochenus patriarcha CUli, epitom 

a i_i — — •a' — neis , 430. b. a •* .. , * 

S. Andrcx feftum , 1 3 1 a. a, Ant.pol ,ta„, cp,fcopi Fulco , 84. d. Miu- 

And reas epifeopus Nucerinus , i a 10. a. 

And reas elcftus Poznanicnfis , ixxo.a. 

AndrcasThomat theologiae ptofellbr , 941 

And reas Grangerii caufarnm patronus,4«r 

AndePavcnfi«:rniC-/%rs.., d . 


taj. b. - . . '-•“■IV" «iuianim patronus, 4« 

Alienotdis filia Villelmi 1 ,■ An de i gavenfis epifeopus Radulfus, 84. a. 


W liieimt ducis Aqu 
data uxor Ludovico juniori. «9.d 
A ipfaaoxarchiepifcopu, Erafmus ,« } . b. 
Alipnonaeepilcopus Archis, «i.e. 

Ahzanus epifeopus Balduinus , 80. b. 
Allodenus epilcopusCallenfis, 79/a 
Almaricus de Otd eo-monte , 4< 6. c. ’ 

AlmaricusdeOrdeo-monte cancellarius dii- 

msAurelianenfis, fij.d. fl4 . a . 

Aloifiusrex ii« 4 . a. n«7.e. 

AJ fc| r , ia ‘l. 0nfiDt - nimisfar ’ ,a * ltl - d - Hi sde- 
oitus honor lmpeudatur ,‘t 148. b. Altare 

fit integrum 4 t 8. d. nec celebrem ” n 

^ « b “‘* fntda ea, 1.390. d 

*ondis lintei, fit coopertum a. a. Super 

31 ^'P° ffunt rcli ^'> & facta evan- 
gelia & (acra pixis , x. a . Super altare fir 

- SSBS b e h ° DOre ^ C ° Dfe * 

A, ‘A r “ *? C e ) ' Cbrand J Um miflam °™»menu, 
B iti b n pA Un<Ja - ” 7; - d ' va. 
Altar, aportatilia qualia effe debeant , 11,4, 

AW r 3 US fr re1>!epifc - Bitur '«nfis, 7,. c 
3,r P “ P ;. ! Gebennenfis , 8 . a. 

tsssssatsr-:^. 

Amantras diaconus Cardinalis , «g. d, 

Amatu, epifeopus Narnienfis, 79 b- 
Amatus epifeopus Olorenfis, g«. e , j 0 b 


Antonius cardinalis Sc cametaiiot nepos 
Gregotii XII. io«i.e, 

Antonius epifeopus Penedrinuii caidiea 
iis, 801. a. 94«. d. 

Antonius cardinalis Tudertiaoi, iijj.c. 
Antonius cardinalis S. Maria io viaiau , 


..... ivicnataus, 8o.d. 

Andromcns primogenitus Palaologi , a f x. 

r d - af? : b - Eumhortarur 
Gregotius X. ad antiqui fchifmatls reli- 
nuia, abolendas , 139. d. e. Atque ut ad 
lolidandam unionem Latinorum & Gne- 

cotumprornrusexiftat, ajt.b. & feqq. 

Eumdem bortatur Nicolaus papa III. uc 
confoiidandae unioni Graecorum & Lati- 

A„a°,ifi m 0i ^ am naTCt ’ ■ a - & te, n- 
Andulfus epifeopus Fertraiienfis , « 1 . e. 

Angeli quando creati , 3 30. a, b. creati fue- 
re boni , ibid.c. Horum cafils, 3 30. d.e. 
b. Angeli cardinalis Petrus, ^44. b. 
Angelus Corrarii Cardinal is crcaiusablnno- 
ceutio VII. 834. e. Eligitur pap a Grego- 
"“ aXI1 - 7».d.e. 7 x f . a. b. 73«. e. 
Elcdtus r enov a vir juramentum deceflio- 
nc tactum ante eledionem , 431. e. 
7«J. c. Sed recalcitrat, 431.3. Et Sao- 
nam convenire recufat. 783. c . Exofos 
omhes habet de ceifione ei loquentes , 
45 j • a. Ab omnibus deferitur , 4 x x . b. A 
paucis dhftus Gregorius, A multis Erro- 
tius,8 jo.d. Increpatur, 8 f i . a. Hypocrita 

dici tur, 8yo. e. Invitatur adConciliumPi- 

lanum,8 f r. e. In quo ipfe & Petrus de Lu- 
na declarantur contumaces, 1079. b. & 
leq. A patriarcha Aquilegicnfi & i Vcne. 
nsrejicitur, rug. a. b. VSd. Gregorius 

Angelus de Viterbio fecretarius Aquile, 
gienfis cardinalis 80«. d. 1 
Angelus cardinalis S. Potent, an*, 863. c. 

*»;.C4fi 7 o.b. ’ 


7f % 

Antonius dc Chalanco, cardinalis, 1173. 1. 
Antonius epifeopus Cajctanus, )ia. a. 
Antonius epifeopus Monthoncuiis, sjj.i. 

74«. a. 7J°- c.7ja.b. e. 757. c. 
Antonius Spalatinus , v«8.c. 
AntoniusabbasS. Facundi, «8«. b. e. 
Antonius abbas S. Pauli dc Razulorfti h 
Antonitas Nicejl, feu Mocdi pro epifraj* 
GratianopolitanO iu Concilio Coibit- 
tienfi, lati. a. 

’ Antonii dc Luca , ftcrcrarii apoltolici epif- 
tola ad Cardinalem McdioJaneolan qui 
i Grcgorio defecerat, 808. b. 
Antonius Petii prior generalis Amcnorum, 
940. d. 

Antonius de Pedio generalis ord.Minorw, 
94°. d. 

Antonius de Perotto generalis ordinis Mi' 
norum, iixi.b. 

Antonius Ceftt procurator geoetal is ordinir 
Prcdicat. yoj.d. 

Antoniusde Alexandrir Theologi* profef- 
lor, 94 1. a. ( 

Antonius de Butrio , doftor ntrinfque )«• 
ris ,737-b. e. 730. e. 731. e. c-7f7- c - 
Antonius MalTa theologi* piofdlor , H‘- 

Antonius dc Panificriis legum dodor ,J|7' 
a. 

Antonius de Palfignano proftlfor, )V- c ‘ 
Antonius Salvi de Florentia baccilaiijnri 

Antonius Simonis baccalanrcns, )1 l - "V 
Antonius de Zwavenarde prccuntor tfe 
tuli Habebaceofis in concilio CoM» - 


Digitized by 


Google 


H 

tienfi, mj.c. 

Apamienfis epifeopus defignatus ad conci- 
lium Pilanum , 886, a. 

Apicrenfis cpifcopus P. 6 j. a. 

Apollonius varias peragravit provincias 
amorcfcicmix , 574. d. 

Apoftata ad celebrandum non admittatur , 

■ 1 302.. c. Sed expellant eum a fua parochia 
decani & presbyteri, tz49. c. 

Apoftoli falli compelcendi , Z9 4- c. 
Appellationes non fiant omiflo medio , 
nzS.d.e. 

Appellatio a judice fufpcdlo , 44. d. 
Appellatio B. deMonticulo facrat poeniten- 
tia feriptoris a lententia Grcgoriana , 
873. b. 

Aptutini epifeopi .Martinus , mj. b. Pe- 
trus . «i. c. 

Aptenfes epife. Leodegatinj, <7. e. Petrus, 
84. d. Stephanus , 87. d. ( 

Aqua femper in calice mifeeatur, ty.d. 
Aquam in facrificio ponunt Gratci , 334. a. 
Aquam in calice non ponunt aliqui Armeni, 
ij7.d. 

Aquabenedi&a fiat diebus dominicis, 3. b. 
Aqua ferventis aut frigida judicium non 
fiat, 1394. d. 

Aquenfisarchicpifeopus Bernardus , 84, d, 
Aquenfes epife. Hubertus,83.a.- W.84. b. 
AquilegienR cardinalis Antonius , 943. d. 
Aquilegienfis cardinalis invitat cardinales 
Bcnedidti ad unionem ecclcfia, 7»J. c. 
SC feqq. 

Aquinas cpifcopus Rainaldus , 80. a. 

Ar. cpifcopus Barcbinonenfis , 173 . a. 
Aragonum regis Jacobi conftitutio adver- 
fusHareticos, 113. a. 

' Aragonum teges lldephonfus, tiy.a. Mac- 
rinus , <3 3: e. 841. e. 670. d. Petit creari 
duos cardinales regni fui, 63 1. c. «yz.c. 
Ceffionisviam papa non audet propone- 
re, 6ji. b. Benedictum XIII. Urget tan- 
dem ut cedat , 1 z 1 7 . a. b. 

Aragonum regis cra&atus in curia Romana 
pro pace ecciefia, 630. d. & leqq. Ejus 
Ambaffiatores in concilio Pifario pero- 
rant, t IO! . e. & feqq. Recedunt bofpite 
infaiutato , 11 19. c. 

Aranea, fi in calicem ceciderit , quid facien- 
dum, tr«4. b* 1300. e. 1383. c. 
Arbitrium liberum , 361. d. 

Archidiaconi ordinentur diaconi, 6 f. b. 68. 

d. 

Archipfesbyteri ordinenturpresby teri , <7. 

b. 68. d. 

Ardenna, 1«. e. 

Atditio cpifcopus Mutinenfij, 8z. e. 
Arduicus cpifcopus Aguftenfis , 83. d. 
Arduinus epifeopns Fanenfis,6i d. C3.I1. 
Ardninns epife. Tudertinus. C a. d. 

Arechis epife. Aliphona , < 1 . c. 
Arelatenfesarchiepifcopi Raimbaldns , 76. 

e. 37, b. Raimundus 84. c. 

Aretinam obfidionem foivit Lancelottus , 

iM8.b. 

Atetinus cpifcopus Petrus 940. e. 

Aretinus S. Flora abbas Johannes, 941. a. 
Argentinenfis epifeopus Guillelmus comes 
Dieftenfis , 90 7. b, 

Argentina quomodo exceptus fuit Ludovi- 
cus cardinalis Barenfis 905. c.& feqq. 
Arianorumharefis, 339.C. 34«. b. 

Aribcrtus abbas Romanenfis , 8 z. c. 
Arimincnfisepifo. Jofcelinus, 79. b. 
Ariminum ftreeipitGregoriusXIL 969. c. 
Ariminum Benedifto offert Gtegorius XII. 
ad ttadfandum de unione ecdelix ,1133. 
e. 

Aridorum poenitentia , 31. c. 

Arma non deferant clerici , 1 3 41. d. Mul- 
to minus presbyteri , 14. d. 
Armachanusatchiepifc. Miehacl , izzz. a. 
Armenortim catholicon Mckquitar, 3 1 1. e. 
Armenorum prior generalis Antonius Pe- 
tri, 94t- d. 

Armenorum reges Chertdalins , 383. a. 
Conftan tinus; 3 r z.c.Elyn, 3 1 3. b.Hecon, 

3 1 3. b. Johannes, 331. e.Leo, 3x0. d. 
Armenorum fides , 41*- e. 


JUS VOLUM.IN r s. 


Armenorum fides de Incarnatione Chrifti , 
334. a.&feq, 336. c. & feqq. 339. b. & 
feqq. De Ghcifti dcfcenfu in inferno, 
341. e. & feqq. 343. b. & feqq. De 
proceffione Spiritus - Sandi , 314. b. 
quam quomodo in fymbolo enunciant, 
3 1 3. d. e. Fides de peccato originali, 318. 
C- Dc pueris fincbaptifmo decedentibus , 
jzi.a. b. 315. a. 

Armenorum fides dq animis defundorum, 
J»l. d. & feqq. 3*.3>d. De flatu anima- 
rum poft mortem , 3 z 3 . c. 3 17. c. De in- 
ferno , 3 z z. e. 3 zS. e. 3 3 4. e. De damonf- 
nibus, 3 19. e. De Purgatorio , 331.C.& 
feqq. De peccato Sodomia in faccrdote, 
3<8.c. 

Armenis negat auxiiiom Benedidus XIL 
nifi abjurent etrores, 310. d. Errorum 
Armenorum libellus, 311.3. 

Armeni congregant concilium & refpon- 
dent libello errorum , ipfis objedorum , 
3 it. a. 

Armenorum errores continentes libri , 4 10. 
a. & feqq. 

Armenorum error de Baptifmo, 378. b. An 
agnofeant bapcifmum ecciefia Latina, 
3 90. a. & fcpq. An credant Deum men- 
dacem , 41 1. c. d. e. Diofcorum habent 
pro fando, 3 1 8. a. Non recipiunt S. Leo- 
nem, 3 1 C. e. 3 1 8. a. lis varii etrores falfo 
attributi, 391. a. &feqq. 391.0. & feqq. 
Eos excufat Danicl monachus, 3 n, a. 
Accipiunt! Latinis facramenta, 393. e. 
Communicant in Epiphania, rana Do- 
mini, Sabbato fando & in pafchate, 394. 
d. Eorum jejunia, 393. b.d. 

Arnaldus atehiepifeopus Trevirenfis, 83. 
d. 

Arnaldus cpifcopus Barcinonenfis, zlo.c. 

Arnaldus epifeopns Bigoritanus , 44. b. 

Arnaldus epife. Cxfar-Auguftanus,i7a. d. 

Arnaldus epife. Magalonenfis, 37. d. 

Arnaldus epife. Tolofanus. 37. d. 

Arnaldus cpifcopus Valentinus , 171. d. 1 

Arnaldus cpifcopus Urgellenfis , 8 3 . b. 

Arnaldus Trcncardi abbas S. Crucis Burdi- 
galenfis, 87. a. 90. b. 

Arnaldus abbas S. Petri vivi obtinet privile- 
gium, *6. e. 

Arnaldns deCalfro-novo magifter Templi 
in Aragonia , 178. d. 

Arnaldus it Ctrbie, miles regis cancella, 
rius, 4f9- b. 

Arnoldus Faricheim , litterarum apoffoliea- 
rum feriptor , procurator eledi Getenfis 
in Concilio Conftantienfi , 1114. c. 

Arnolfusdux. 3;. a. 

AtnulfusCaputaquenfisepifeopus, 80. b. 

Arnulfus epifeopus Cufentinus, <1. d. 

Arnulfus dc Fonte oidinis Minoium profef- 
for, 8S7. c. 

Arnulfus atehiepifeopus Narbonenfis , 49. 

c. 30. b. c. 

Arpinus epifcoposPaliniacenfis , 8r.a. 

Arraldus cpifcopus Carnotenfis , <4- b. 

Arrqpenfis cpifcopus Bartholomaus , 80. c. 

A rfiils cpifcopus Ccuvenarum , 84. b. 

Artmannus epifeopus Tolofcufis , 30. d. 

Arturius cpifcopus Gebcnncnfis, 83.3. 

Arufpices.zt. a. Eorum poenitentia, 31. c. 

A faci epifeopus Agninus , 74. d. 

S. Afaph cpifcopus Adam , 8 6. b. 

Afeulerifis epifeopus Johannes. 80. e. 

Affifini epife. Achinus, 6l.d. Nicolaus 111. 
a. Rufinus , 69. a. 

Aftorgiuseledus Melicenfis. 1110. b.' 

Ateftcnfis epifeopus Rofrcdus , 6 1 . b. 

AtiminusTolonenfis epife. «7. e. 

A treba tenfis epifeopus Lambcrtus , 6 3. e. 

Atrebarenfis epifeopus miffus Januam a con- 
cilio Pifano i 1090. c. 

Ato cardinalis S. Marci , «4- e. 

Atto epife. Novarienfis, <3. e. 

Atto epifeopus Reatenfis, 61. a. *z. d. 

Avari poenitentia, 31. e. 

Audientes poenitentium gradus, 3 3. b. 3 £. c- 

Avellanenfes epifeopi Gottefridus , «1. e. 
R. 80. a. 

Aveniouenfes epifeopi Aigidius,*48«. e. 


Petrus , 84. e. 

Avenionenfis epifeopus mifiusad Carolum 
regem a papa , 45 8. d. 

Avcnionenfis civitas intcrdida,675. t. 
Avenionenfis'villa fecutitatem dat Scncdt- 
doXfll. 647. & feqq. 

Augcrius epife. Regenfis , 67. d. 

A ngurienfis epifeopus Bafilius, 3 tz.e. 
Augurioium poenitentia, 43. a. 43.0. 
Auguftenfis epifeopus Arduicus, 83. d. 
Autjuftinus epifeopus Guaterfordenfis, 8«. 

S. Auguftini Lemov. abbas dcfignatusi ad 
concilium Pilanum, -883.«. 

Avifamenta cardinalium fuper exftirpotio- 
ne fehifmatis & concilii generalis eon- , 
gregatione, 793. c. 

Auraficenfis epife. Berengarius, 67. d. 
Aurtlianenfis ecciefia (fatura, 1 17 1. d. 
Aurclianonfes epife. G.143. e. Guillelmus, 
»44.d. 146. d. Hciias,7i. c. Johannes, 
ti90.d.M. 1411. a. Rainerius$4.b. 
Aureiianenfis dux Ludovicus, <04. a. 681. 

e. «S3.a.<84,b.e.«83.d. 
Aurciianeofis.Bituric.Burgundixducunjle- 
atio ad Benedidum XIII. papam, 477. 

. & feqq. 

Aureliancniis dux confitetur peccata fuapa- 
pa Benedidfo XIII. & ab eo recipit fa- 
cram communionem , 493. e. 

Aufumanns epife. Gentilis , 79. 3. 

Aufoncnfis ecciefia an fit tributaria eccle- 
fix Narbonenfis, 49. e. 

Aufonenfes epifeopi Idilcharius , f o. c. Pe. 

trus, 87. b. Willclmus, 77. d. 

AuAria dux, princeps potentiffimns, 901. 

c. Fredericus, 419.0. 

Autgarius Lutevenfis cpifcopus , 70. d. 
Autilfiodorenfes epifeopi Ganfridus, £4. 
c. Guido , 14«. b. Guillelmus, 17«. e, 
1411. a. G. 143. c. W. 83. d. 
Autiffiodorenfis cleCtus G. 91. a. 

Azo epifeopus Fullienfis £1. c. «3. a. 

B. 

B Ahafinenfisarchiepifeopus, 8*. d. 

Bajoeenfis epifeopus Guillelmus, 414, 
Baionenfis epifeopus Ademarus , 84. b. 
Bafationes in ecciefia facientes fevete pu* 
niantur, 13 91. d. 

Bajulus circa bxteticos negiigens depona- . 
tur,rz4.a. 

Balbenfis -epife. Dominicus, fii.a. «z. d. 
Balduinus epifeopus Alizanus, 80. b. 
Balduinus Novioroenfis epifeopus, 779.3. 
Balduinus comes FJandtenfis, 79. a. 
Balduinus imperio C. P. violenter fpoliatur, 
z+7- d. 

Balneantis fe eum mulieribus poenitentia , 

3f.a. 

Balneotegis epife. Ingo, 6 1. d. Ifidorus, 

«3-b. 

Baltazar cardinalis legatus Bononienfis , 

• 798. b. 894>b.90z. d. Epife. Bononienfis, 
803. c Suis privatus beneficiis , 879. b. 
Gratulatur Catolo Malateftx de adventu 
Gregor ii XII. Ariminum, 969. d. Fit pa- 
pa Johannes XXIII. 1171, e. 140«, e. 
Quid refponderit ad petitiones epifeopi 
Ccrv jenfis nomine Catoli dc Maiatcffjs , 
1177. b. & feqq. 

Baltazar abbas inonaft. de Paflignano , 
94t. a. 

Bambergenfis epifeopus Otto feu Odo ,87. 
Pro bannis proclamandis & litteris tefti- 
monialibus ultra ttes foiidos Turonen- 
fcsnihil exigatur, 1340. d. 

Bandeili confirmandorum, IZ7Z. IZ77. c. 

d. 

Baptifmus (alutis principium, 1371. d. Re- 
mittit peccatum originale &aduale, 3 77. 
b. Pet immerfionem' fimui & infufio- 
nem , iz9z.c. d. Baptifmi forma, 418. 
a. 1Z74. d. iZ9i.a. 1 3 3 3 . b. Quomodo 
profetenda 1371.4. In Romano docea- 
tur LaVcos, 13 60. e. 

Baptifmus in domibus privat is non confera- 
tur . nifi fil jis regum & prineipum extra 






Digitized by LjOOQie 



-neccflitatem , i zS 9. e. rj 4 3 . b. Tempo- 
ribus fuis fecundum canones tradendus, 
i«. c. Extra Pafcba & Pentecoften non 
conferatur, 4. a. r 9. b. In Epiphania,, 
' to. a. Baptizandi line dilatione pueri , 
rjdo.i. 

Baptifmus infirmis a quocumque presbyte- 
ro-co.nferri poteil , 17. a. 

Baptifmus fub dubio quomodo conferen- 
das , 1 171. a. ii7f.a. 1-193. a. Parvuli 
'de quorum baptifmo dubitabatur eccle- 
fiafticz non funt tradendi fepuiturx , 
1170. d. r 

Bapcifaum conferre negligens, ut punien- 
dus , jj. e. Gratis conferatur, 3. a. 14. 
-e. 17.8. 1 174. a. 13 do. e. 

Baptifmusnon poteft iterari.rog. 103. b.d. 
Tamen baptizatus infans in utero matris, 
iterum baptizetuf,izp,.b. In baptifmare 
•«bfervanda, log.a.Inftruftio, taja.e. 
-Baptizari aliquis refte poteft abfque 
chrifmatc, 371. e , J n baptifmo poftime 
-naberi tresparrini , 1371.8. Non tamen 
monachi & abbates, 1 j tf 3 . d. 
Baptizatorum capulae , ii } «.a. 

Baptifmum in neceflitase confert laicns , 

1 1 74- e. Sed nomen non imponat ,1371. 

■e., Baptizans filium in neceflitate, pater 
■ • uti matrimonio non impeditur, 1193 . a. 
«aptifiniforma apud Armenos, 373.8. 374. , 
d.e. 37<.a.Ritus, 37 f .b.&feq. Vari* i 
-unctiones, 376. c.Baptizatos confirmant 
« euchartftia reficiunt Armeni etiam pue- 1 
"*. os > 5 73- a. feqq. Eorum fides de pueris l 
une baptifmo decedentibus , 311. a. b. I 

■Baptifmus Armenornm non melior baprif- - 
mo ecciefi* Romanz, 371. An iftum a e- I 
nofcant.jjo. a. & feqq. Errores de bap- B 
titmo imputati Armcnisrefclluntur, 373. 

c. & feq. 374, b. & feq. iq on rebapti- 
zant ab nareticis baptizator, 3 77, Mul- 
to minus ab aliis, 3 3 9. a. g 

Baptizari filiosfuos faciunt Saraceni ut poft 
mortem non exeant defepuictis fuis, 3 3 3 . B. 

O» Ca 

'Baptiftnasinvino, 3jg.a. 

Baptifmaies ecciefi* reftaurand* , «. c Et 
per presbyteros ordinand*, g. e 
Baptifterium ccdefi* Pif an * opus infigne , In 

I I 17* C. ° 

Baptifmaies fontes , 1174. e . A, 

Bar. de Montegoncio , g 74. c. 

'Batba prolixa clericis prohibita , ngj d Br 
-Barcbinonenfesepifc. AI. i 7 g. c.igo.c. Az Be 
» ® CTe “g“' u a) z*9. e. Bernardus, Bei 
Sf. b, Guadaldus 37. d. Tfaeudericus, , 

fo. c. 31. e . ’ 

Barcnfis arckiepifcopus Rainaldus , g , . a 

BS XH f «oft«| na '* fit P r «byter cardinalis 1 
XII apoftolorum , 1 1 io. a. Mittitur ia Re 
-Hifeamam , 1 t 7 g. a . eel 

BarenGs cardinalis Landulfos.giy. b. & feq Bm 

VrhLao i' 1 pif K 1 ?UI Battho,oni *« de | c „ 
■tTrk sV, 41 ?’ b ’ 1 ‘° 7 ' b • papa n 

" r* 1 4l7 ; b - e - *w- c. Confe- 4 

cratur , 417. e. Ab eo cardinales acci- A 

Piunt beneficia, & de ejus eieftione feri- n e l 

dnntad principes, 4 i’ g . a . Ab J™ _ 

= 

JV . '° m c °nfpirantg. Cardinal* 48 

& Luceri* incateeratur i Caroio rege Si’ !- 

3... a. * 

Ravenna pr ,V at beneficiis ; 41 , e Ei „' ba ' 

Har ob ' t “*> -H°- a- y. Urbanus Vf ' 1 ,US 

c 

o w Tridentinos, ri aU b enl " *”■' *«J 5 

Battiolomaus de Bononia ordinis Mino- bJ 


rerum et, verborum 

«ojsfenbcemii V.nunrius ad 47 i. c . 

Bartholomxusde Senis minifterSyrixordi- <£ a Du-"' 
nisMiuortim Nicolai III. nuncius ad Pa- ' ° 

flMihoWa, de Bonna:. ptofeiTar tbeol. ftp.utim 

S. Bafilius, 3,0. d. ’* S*’ > ltc . Di) 

Bafilius archicpifcopus Icon ienfis , 3 ri. d. guinis^f 1* d" 

Bafiliosdc Malmrfri, o„; -n~.;rL 5 * J. 1 *- A 


f IO. C.' Adeum dit^ipr" 8 '* 6 “S" iait 
do4.a. Duces ad fiam £, c “r P ' Mt 2 i!l ' 
fio. e. r,. ?'“*»» uviei. 


»■ tis fccrctQ loqui petii 
feparatim , 49,. j” J i£i 

duce ^Jurgundi* ’ ’ 

«clcfiir unione fe«d!|^ f ^ P» 
doces ad colloquium c£^ 

'iofz & feliac^s’ ^ i E i US b C Fr r f 0WS "?' 

duces BurguTd fe '«At 

g uinis?;r».d: spct,tnuwiw '^ 


a ri • . “"cpneopus icon tenlis , 3 1 1 . d. suinis ci* A ‘ 

Aenfis! ‘SS® ^ a< l ui ' ft ^ ifto P osko - *«dia 0 ’ XIII «ffionis Tk 

m /*. . 3 ‘r* Conprfoarir.n» 


menfis, 311.«!, ‘ 

Bafilius archicpifcopus Siffi, 3«. d. 
Bafilius ardiiepifcopus Tarentinus, 8t. b. 
Bafiliusepifeepus Augurienfis, 3ii.e. 
Bafilius epifeopus de Curia catholicon, 313. 


congregaiionVpm 1 ^;:^ 

nem dicebat quod fi elf«pap4k!£ 


Bafilius epifeopus * PArtrprvr, j r 1. e. pro unionccccMafe Lb plp “ iu,,t 

^Uiusancbipresbyter dc Athana , 3 1 ,. d. iid ceffionem do! b 
Bafiliosdc Crufis procurator epifeopi Vita- muiris icnemr ntionilm^ :dtn " Gr «goii | ) 
ni inconcilio Conftantienfi ma d - • zanombus cedere, 11,4 

Balilius lcflor de^“ , , b T 

Bafiiios publicus notarius , 5 ,b “t 1 ’- 11 »* 

Bafilius imperator Grxcorum , , 3,. c . f Verum e- ! '> ^ t W ' 

Baftianus abbas S. Salvatoris Camaiduiii, ,uig _mor, aliter, do L ££?£ 

Scissas 

■ 5tott^~t nuncian - 

ySSESif 

B trtT ft0Pat RainaldUS feURin,il - XJI-dudibus i rege 

caut ls r/Td e " c r! chr,ftianosar °- b & 

baror’ I ®*L a -. Ad J" fts 1 & «« n °*.'nipro- promilfi, do 4 . b. Concilium gerente 

tioiiiKn 7 *r ’ * feq. Improbantium ra- Jcbrarc proponit. 68:. a. 517 . a. plura 

Iu Wlo?nfeAmn Ur ’ ,l8 ; d ' & fC ^: P. ro — ecciefi* fici. 

fcnttfntia nlfA k 0CCI ^ cral > ca P lta l* **us , fcd majora & efficaciota /accrede. 

Ad^tlelfom^em A^ atar i/r' * ° ** j buit '^7- c. Nuncios nmniidta» 

byteri Arme P „oram"^“e. S UntFref ' S, 70 ” 4 ” 11 "’ 7 *‘‘ 

Si^M^OdoT?^ ’ 74 ' b ‘ BenediSo fit fiibtrafiio in concilio Pa- 

• rv 74 rifienfi, doo. a. Eca cardinalibus, ibidi 

'deATiiri.il P J8. e. Simpn d. Per vicarium atehiepifeopi Bifunrini, 

- * -t»'**** 


dus gj b «encaictus Aii. ducibus a rege Francotut 

-Sasassa; 

cznt IS ! aTreT^ ch " ftianosaro - + ^- b - b & 

baro? i b lftT’ ■ ,mf,r0 ' P ro,nUC > 4o4 ' b. Concilium gocnltn 
tionikn 7 *r ’ * feq. Improbantium ra- Jcbrarc proponit. 681. a.517. a. Plun 
Iu ,l8 ; d - & fC ^: P. ro — ecciefi* fici, quM&eJ 

Jentent ia nlfA k 0CCI ^ cral > ca P lta l* rius , fcd majora & cfficaciwa Acere dt 

Ad bcnum rAn r . , ri ,6 °- , buir. S17 . e. Nuncios mi.nudPe™ 

byteri Arme P noram"^“e. S UntFref ' fg, 70 ” 4 ” 11 "’ 7 *‘‘ 

Sil7«tUbA!odo ! S.“ ’ 74 ' b ‘ Benedico fit fiibtrafiio in concilio Pa- 

• r* 74 rifienfi, doo. a. Eca cardinalibus, ibid« 

j vT- .i P c ®P‘ 0™g°. 1«. c. Simpn d. Per vicarium atehiepifeopi Bifunrini, 
Belvafe ffi i r J8 ' b - dor.c. &fcq. A regini Jcrufilcpi, tei. 

Beivacenfis epifeopus miffus ad regem Ro- d.&fcqq. 

r dll ^' s Lemanni* pro pro- Benediftus XIII. acceptat capitula fibi pet 
Belva fi c .U*P ae *> ? I 4.b. regem Franci* oblaia pro bono pacis et- 

Lm PT e P ,fc °P° s defignatus ad conci- defi* , « J4 . d 5 d. P c . Quz eLilli 

n i.umP, fanum, gg,.c. ‘ canltula. d.8. c. &fen. Etoadontom 


. — uuignatus ad conci- 
lium Pifanum, gg3«c. * 

Bcnediaus IX. papa, «14. c. 7«. e . 

Bcncdiflus papa XII. libellum errorum 
mittit ad Armenos, 3ia.b. Eisauxilium 
denegat, nifi abjurem luos errores, 310. 

Benediaus XIII, J77. i. Cum eflet legatus in 
Gallia, colloquia habuit cum regedepa- 
“ ^‘bifmeris fedatione ,4*3. d!e. Ejus 
in eleaione plures cardinales volebant 
intruiumeligi in papam, 471. a. 

Bcnediai XIII. bulla ad Carolum Planco- 
rum regem, cui luam figuificat eleaione, 
+*»•*• 48<I £t Cui reftitifiTe fe afieric,4g 3. 
a. b. « feq. Statim poft fuam afiumrio- 

nCmfnil/vMintn a .... : r _ — 


... , — J T' — v,. 

capitula, ()g. c. & feq. Ejus ad oratoict 
regum Franci* & Aragonumoiirio/)fi 
c.Teftaturfe confidere in regem [un- 
ciae , 634. e. Conlcotit fe & &nm pala- 
tium incardiDaiiumaftodiaponii Bn 
a. Hanc refutat, d 4 ;. e, Sedcuftodiainte- 
eis Ftancotum optat , d 4 j, a, Securitati 
data per cardinales, 644. »•& feq- Per ci- 
ves civitatis Avcnionenfis , #47.*- 
Excufac datos fibi I rege cuftodei , < (?• »■ 
Sed petit dari fibi Ludovicumdutm ia- 
rclianenfem fratrem regit, <Sg. b. Ejns 

rcfponfioad uitimarcgiicapinda, 

& feqq. Ab eo requiritur ut firpet o* 
fibi capitula amplius fc explicet, Ui- c 
a.r. r 1 ‘ . ; Jmoercar- 


' ."'l' Jtsclm P°k fuam anumtio- fibi capituiaampiius fe explicet, tti. u 

nemepilcopum Avenionenfem & Petrum &fcqq. Secunda fecuritai ei (Uof»» 1 - 

Bl^tmrmt ad Carolum VI. regem, 4r g. dina/es, < 7 o.d. Sefeqq. 

■ ue ejus eJe«ione tam celeri multitur- BenediaoXIII.miffihUDciit»iunFn» c *> 
b!«v| r t V 9 ’ C ' D , eea confulit Caro- Aoeli* & Cafteil* ur fegeffirint, 

Varenn iMI»- c. Cui Bcnediaus declarat fe perflate in volnoo- 

nonrefpondit.nificonfuJto fummoPonti- tc extingtiendi fcbifraatii,7f‘, b - c ‘ l " i 

nonfin °'/‘ 6cn rf'?.‘ X. 111 ' “denm ref- omnem viam procuranda unk»i««^ 
K 1 j e ' Blcaioni de fr fea* af- ” fi* idoneam paratum , <g|. *■ * , 

■ c e cc ’ rat ut poffit procurare cc- papatu jam cettare non cum, ttl' 

rottef, “7 Un,onem • !«>• d. c. Ea Terracinenfem epifeopum nrlrw^ 
Bcneliai nifacium papam Rominnm,<o7 -f;l 

ut fuoV PI ’- bu a , a<1 Carolum regem cum eo collufio, 607. c. Nutru^^ 1 

m luos e, mittat celeriter legatos qui- «07. e. . a 

DUS JlbcflUS Illfrnfinn«m 7-- n . • ■ ..m •• - J 


,7 " ceienter legatos qui- 607, c. . 

1 crms intentionem fuam aperiat, Bcnediai XIH. nuncii ad Bofli6 clom !* 

Moriem 


Digitized by 


mortem ejus capti • CaftellanO S. Angeli, 
«90. d. Oainque millium florenorum 
fuinma fe redimunt, ibid. Ab Innoccn- 
tio Vll. non recipiuntur, 691. d. e. Con- 
queritur quod unionem ecdcfix procu- 
rare refugiat, «93. a. k feqq. 

Benedi&us XIII. Carolo VI. regi intimat 
gcfta pro unione ecclefix per fuos nun- 
tios apud Bonifacium IX. St Innocen- 
tium VII. 484. e. k feqq. Scribit Johan- 
ni duci Bituriccnfi diligentiam a fe fic- 
tam pro ecclefix unione,7f4. a.kfeqq. 
Pacem ecclefix fe arere declarat, 393. b. 
Quid libi faciendum a Roberto Eremita 
poitular, ffy.c. Suadec ut cum adverfa- 
rio conveniat coram principibus i fff. 
e. Quam v iam acceptat , ( >7. a. 

Afla Maffilix inter Bencdi&um XIII. Ic 
nuncios Gregorii proexftinflione fchif- 
matis,7jo.b. & feqq. Requifivit adver- 
farium de ceffione facienda , & obtulit 
ei ad ceffionem loca illius 'obedientix, 

• 96 4. e. Saonam accedit, 7(8. b. 76*. a. 
Ademit accedere ad Portum -Venetis, It 
Gtegorius accedere velit ad Petram fan- 
dam, 7 St. c. Eum de pertinacia accu- 
fac , 780. c. 

Bcncdidus Pilas non vult accedere, nili 'ci- 
vitatis fottalitix in manibus fidis trade- 
•rcutur , io.oS.b. toio.e. 

Benedidum ad pacem ecdcfix dandam hor- 
tantur cardinales Gregorii cedete papa- 
tui parati ,710. a- A feqq. 77;. b. c. Ei 
feribunt quatuor cardinales de pace dan- 
da ecclefix, 8i8.b. S: feqq. Ipfi etiam 
Icribunt cardinales de deliberatis inter 
fe k quofdam cardinales alterius colle- 
gii , 91 j.fc. & feqq. 

Benedidus XIII. cardinales & eos omnes 
qui in eum Pilis procedebant , excom- 
municat k privae dignitatibus St bene- 
ficiis , 984. b. k fcq. Univerfiiatem Pa- 
rifienfem k nuncios regis cirat ad rom- 
parendum coram fe , qc refpondcndum 
de libi objedis, 867. a. kfeqq. 

Beaedidus merito de cardinalibus conque- 
ri poifee, Ii Pilarum lucum ad celebran- 
dum concilium indidum mutarent, tooo. 

b. kfeqq. 

JBenedidus XIII. a cardinalibus derelidus 
fugit Perpinianum, 781. a. 140;. b. Eo 
concilium indicit in fello Omnium-lan- 
dorum ,781. d. 78 6. d. St feqq. 84 (. d. 
Petrum cafdinalem S. Sufannx invitae ad 
illud ,• 817. d. fimilitet Se Nicolaum AI- 
bancnlcm , 848. b. 

Eenedidus congregat concilium Pcrpinia- 
111,890. d. 

Bcnedidus St Gregorins Pilis declarantur 
contumaces, 1089. b. Schifmatici St fax- 
retici judicio omnium nniverlitatum in 
concilio exiftentium, 1094. c. Sententia 
adverfus eoa prolau, 10 96. b. 

Bcnedidus flutor fehifmatis, 71;. c. Pro 
fedando fchifmatc ad Deum non recur- 
rit, (7j.e. Ejus pravi' mores, 818. c. 

Bcnedidus XIII. ada concilii-Pilani petit 
annullari, 1x09. b, mj. c. In callrum 
Panilcolam (e recipit, ixr f . b. Ad eum 
pe accedant prxlati rex Atagonum pro- 
hibet, ibid. Aperit Sigifmundo viam ad 
pacem ecclefix , ixos.d. 

Scnedido XIII. qui obedicbantpoft depo- 
litionem , 1404. b. 

Epiftola ecclefix nomine Icripta Benedi- 
do St Gtegorio de papatu contendenti- 
bus, 84>- a. 

Benedido feripta a Florentinis epiftola, 

Benedidus Carolo regi Francorum mittit 
acceptas a Gregorio XII. litteras , 7 3 4. e. 
Item , ad Ludovicum ducem Aurei ianen- 
fem,73(.c. 

Benedidus remittit injurias k damna libi 
illata tempore lubtra&ionis , 681. e. k 


Benedictus cardinales Gregorii bortatnr ad Bernardus abb: 
ecclefix pacem profequendam , 7 3 4, a. St Bernardus abbi 
feqq. dio Bonizi , ; 

Vei. Script. (jrMon. ampl. CoUctt. Tom. Vll. 


U J U S V O L U.M IN 

Benedicius de Portu-Vcneris cardinalis, 
43J-a- 

Benedictu, cardinalis fandx Pudentianx, 

<4- e. 

Benedictus archiepifcopus Ebredunenfis , 

<7.c. 

BcsiediClus archiepifcopus Terraconenfis, 

I72.d. »79. b. 

BenediCtus epifeopus Simphronienfis, 61. 

BenediCtus epifeopus Sueflanus, 61. c, S;. 
a. 

BenediCtus de Teftis theologix profeflfor, 
941. d. 

Beneficia non vacent, 74. d. 100. a. Ad ea 
qui prxfeotandi, 1144. e. Nonxratisde- 
feCtum habentes, 113. d. Qua ratione 
fufeipienda, 3 . d. ‘Beneficia patrum non 
poliunt obtinere filii, 97. c. 

Beneficia habentes facros fufeipiant ordi- 
nes, J13. c. i;88. b., 1304I c. Benefi- 
cium cum animarum cura habentes, in- 
fra annum presbyteri fiant, 113, c. Pa- 
trimonium crucifixi ne male expendant, 
ibid. 

Beneficiorum pluralius prohibita , 97. b-' 
99. b. 1 if. d. 

Beneficiorum collatio quomodo facienda 
tempore fehifmatis , 74 1. d. tempore fub- 
traCtionis, 4zi.a. 

Beneficia regularia fxcuiaribus non confe- 
■ renda, 11 17. a. Ne quidem cardinalibus, 
lin.d.e. 

Beneficiorum refervationes, rny. e. trans- 
lationes , nzj. d. 

Beneficium non vacans conferens , careat 
poteftate ilia vice conferendi, 98-b.c. 
Beneficia ecclefiarum redintegranda, 99. a. 
Beneficiatus nullus chorum intret difcal- 
ciatus, 1414. c. 

Benefranus epifeopus Rainaldus, 80. a. 
Beneventanus atehiepifeopus Voldcricus, 
4o. c. 4x.c. 

Bcno cardinalis fandi Martini , <4. e. 

Bcnzo epifeopus Albenfis. 4i. e. 

Bcratdus epifeopus Efculanus , 4i.b.4x.e, 
BctcngariUs cardinalis fandi Clementis , 
i i. e. 

■Berengarius Gerundenfis cardinalis, <43 . b. 

4(8. d. • 

Berengarius epifeopus, (7. b. 

Betcngarius epifeopus Auraficcnfis. i 7. d . 
Berengarius epifeopus Barcinonenfis) it 9. 
e, 

Berengarius epifeopus Confcranenfis,(7.e. 
Berengarius epifeopus Dertufanus. 30(. e. 
Berengarius epifeopus Frandinus , feu Fo- 
rojulicnfis, <7. d. . 

Berengarius epifeopus Gerundenfis , 37. e. 
Berengarius epifeopus Ilerdcnfis, 8 (, b. 
Berengarius epifeopus Portuenfis , 7 ( 1. a. 
Berengarius epifeopus Terraconenfis , 8(. 

b. 

Berengarius epifeopus Vicenfis , jo(. c. 
Berengarius de Almanara , 178. d. 
Berengarius deCardonamagiftercempii in 
Aragonia&Catalonia, ig9.e. . 
Berengarius Romx hxrefim abjurat , (9. 

c. 

Betgamenfis epifeopus Galo , 8V d. 
Bctmundus comes Quiquenfis, 401. d. 
Bermyndus epifeopus Seftrenfis, 84- d. 
Bernardus abbas Caffiuenfis Cardinal is, 141 .. 
c. e. 141. b. Ei Gregorius X. gratulatur 
de felici ejusab Imperatote reditu, &de 
tteugrs per eum procuratis , 144.3. b. 
Bernardus archiepifcopus Aquenfis , 84- d. 
Bernardus archiepifcopus Terraconenfis , 
8(» b. 178.. c. ' 

Bernardus epifeopus Agatenfis , 6 1. c. 
Bernardus epifeopus Barcbiironenfis , 8f-h. 
Bernardus epifeopus Biterrenfis, (o. d. 
Bernardus epifeopus Comonenfis, 37, d. 
Bernardus epifeopus Nolanus, 80. a. 
Bernardus epifeopus Olorenfis, 84, b. 
Bernardus epifeopus Parmenfis , 81. c. 
Bernardus abbas Cellx Trecenfis, <4. a. 
Bernardus abbasfxndiMauritii, fi. c. d. 
Bernardus abbas fandi Michaelis de Po- 
dio Bonizi , 940, d. 


Bernardus deGiansglaziis, generalis i)^al* 
lis-Umbrofx, 940. c. 

Bernoz epifeopus Virinenfis, 84. b. 

BerolaoenfiscpifcopusPlacitus, 4i.c. 

Berta fo cor Ludovici Im perato ris dat CuyftO 
Medardo Vicum caftiellum, 38. c. 

Bertholdus, 8 80. a. 

Betthoidus epifeopus Conftancicnfis , 83. 

d. 

Betthoidus epifeopus McfTanenfis , 1 xxo, a. . 

Bertraudus epifeopus Sabincnfis , 444. b. 

Betnandus epifeopus Vaurenfis , 7(3. b. 

Bertraudus de Baflada epifeopus V afatenfis, 
48. a. 

Bertholdus Rucb prxpofitus Lubicenfis pro- 
curator epifeopi Tarbaccnfis, &c. ia con* 
.cilio Conftantienfi , 1x14, a. 

Bertolfus abbas fan£ti Euchatii , 73. e. 

Bertraudus Qnufii archidiaconus Confcra- 
nenfis, 44 1. e. 

Bertrandus Rodulfi otd. minorum procu- 
rator ia' Romlna ciiria. , 48.4. b. 

Bcchiecm epifeopus io provincia Yienncnfi, 
44o. e. 

Bethlecmitanus epifeopus Aibertus, 8x. b, 

Bigor itanus epifeopus Arnaidus , 84. b. 

Biterrenfis epifeopi Rcinardus , feu Btt» 
bardus , (O. d. 84. c. Stephanus , 37. C. 

Biterrenfis ecclefix Statuta , 1414- a. 

Bifuutini archiepifcopi prxfentia in conci* 
lio Conftantienfi, 1410. b. 

Bifuntini archiepifcopi Oliverius deVerg/, 
4oi. e. Thcpbaldus, 333- 

Bifuntinx ecdcfix fubtra&io i Benedifti 
obedientia, Car. b. k feqq. 

Biniricenfis archiepifcopus. defignatus ad 
concilium Pifanum, 883. d. 

Bituticcnfis archiepifcopus ttansfertui ad fe*. 
dem.CarcafTonenfem, & fit Alexandri- 
nus Patriarcha , 1 1 xo. a. ■ 

Bituricenfcs archiepifcopi Alverricus , 71* 

c. Guarinus, 84. a/ 

Bituticcnfis ecclefix reformatio, 14x1. b. 

Bituriceufis ecclefix Statuta, I4ix.a. 

Biturix dux Johannes, 604. a. .684. e. 483, 

d. Eumconfulit Catolus VI. poli mor- 
tem Clementis Vll. de unione ecclefix, 
480, e. Ejus ptxfenciam optat Gregorius 

XII. 748- e. 

Bituticcnfis , Burgundix , & Aurcliancnfis 
ductim legatio ad Benediitum Papaftt 

XIII. 479. b. & fcqq. 

Bituricenfis ducis oratio ad Papam Bene- 
dicturo, 488 b. Qui eum & alios Legato* 
ad fuanvmcnfam invitat, 488. b. 489. a. 
304. a. Eisfecreto loqui petit , 409. d. A 
papa petit cedulam in conclavi fubfigna- 
tam d cardinalibus, quam xgr2 exhibet, 
491. a. k feqq. Ducibus viam ad pacem 
a Ic excogitatam aperit Bcnedidtus XIII. 
s rege reprobatam , 491- d. & feqq. 493. 
b, 

Bituricenfis dux cardinalium fentenciam de 
via ceffionis a rege excogitatam poftulat, 
494. c. • 

Blafius epifeopus Clufinus, rixo. a. 1x13, 

a. 

Bobienles epifeopi Alcricus, 81. d. Opizo, 

. 4r. e. 

Bohemixrex Wencefluus, 9i-3-d. 

Bona ecdfiarum non funt invadenda , 73. c. 
nec alienanda , 307. a. 1 310. d. Eorum 
alienationes nullx funt , 13 3 4. c. 

Bona.cicrieorum occafione ecclefix aequi- 
fita nullus laicus occupet, 137. e. 

Bona epifeoporum k aliorum ptxlatorum. 
dcfunftorum ad fuccefiores pertinent, 

1 34. d. 

Rona immobilia debonis ecclefix aequifita 
ecclefix remaneant, 13 10. d. 

Bonagratia deS. Johanne crd. minorum 
nuncius Gregorii X. ad Ealxolpgum im- 
peratorem, 113. c. 1x7. d. Ejus labores 
extollit Gregorius, 137- e. 

Bonajutus vir fandus a Johanne XXIII. 
miffus ad Carolum de Adalateftis , 1 i9o. 

b. rt 93. <=•>!• 

Bonavcntura dcMagello ordinis minorum 
nuncius Gregorii X. ad Palxologunrtin* 
perarorem , 1x3. e. 

Q.qqqq 


Digitized by 


INDEX RERUM ET VEREOR UM 


Bonegtidcnfii archiepifcopus Patriarcha V . 

Sandi Bonifacii editio de redimendis pcc- 
catis, 41. d. 

&o 0,1 facitis papa , rjr. c. x 

Bonifacius papa Vili. 308. d. Ejusconfiitu- 
tiones quater in anno materna iiagua lc- 

r :ndz , i j 1 8. e. Ei fcribit concilium 
emenfe, 198. a. 

Bonifacius papa IX. 4JO. b. Jubilxum ad 
annum XXXiU. reducit, 430. b. Feftum 
Vifiutionis iafiituit, 430. b Bonifacius 
papa IX. fcribit Carolo regi Francorum 
de fchifmatis extindione, 431. e. Ejus 
ad regem cpiftolx , 471. d. Iudignc fert 
quod: rexFrancizinfuis litteris eum non 
papam,(ed proprio nomine appeller, 3 91. 
d. Eum hortatur Robertus Eremita ad 
ceflionem, 991. b. Confulit fuz partis 
przlatos. 391. c. Quicenfcnt ut princi- 
pibus chrifiianis offerat pacem, j f). a. 
Sed poftea agentibus ejus contanguincis 
mutavit fententiam, J 9 }- c. Scfeqq.Nul- 
iam ad unionem ccclefiz viam vult am- 
pledi, f6 7. d. Legati ad cum Benedi&i 
quid propofuerint , 703. b. Eos audire 
tecufat, 783. a. Ejus collufiocum Bcne- 
difto XIII. 607. c. Obit morte fubiunca, 
4jt.I».7*3a. 

Bonifacius epifeopus Albanenfis., do. c. da. 
a. 

Bonifacius epifeopus Novarienfis, 8j. a. 
Bonifacius de Menatis do&or , 397.1». 
Bonifacius de Yrona legatus Urbani IV. ad 
Manuelem Palzologum , 101. a. 
Bononienfcs epifeopi Balthafar , 803. er. 
Johanncs, 8z. c. 

Bononienfcm civitatem offert Johannes 
XXIII. ad celebrandum concilium, 1 ! 178. 

' b * 

Bonofus de Federigis canonicus Florenti- 
nus , 940. c. 

Bonus fenior cardinalis fan&x Mariz, d+. 
e. 

Boqueranus decretorum dodor, 913. d. 
Botbonii dux Ludovicus, 793. b. 

Bofanenfis epifeopus Andreas , 80. c. 
Bofcodoni abbas Johannes, 41x3. d* 

Bofo cardinalis, d7. e. 

Bofratcrius de Miniata transfertur ad fedem 
Bituriccnfcin, mo.d. 
tiotuntinus epifeopus Johannes, St. a. 
Brabo epifeopus VigiJenfis, feu Viglcnfis, 
8J. fc- 

Bragenhas dominorum fzculariom non in- 
trent clerici, 1307^. 

Branda epifeopus Placentinus , 804. e. 
Brandcburg. epifeopus Sifeidus, 8d. a. 
Breviaria habeant presbyteri , nd.c. 
Briccenfis, feu Birhcnehfis epifeopus Rao, 
81. a. 

Brioceufis epifeopus Gaufridus, 84.8. 
Britones capeliani pluries in die celebrant, 
Sc concubinas hgbent 1 3 dd. a. 

Brixius epifeopus Lumbrienfis, gd. d. 
Brundufinus archiepifcopus Willelmus, 81. 

. b. * 

Btuno archiepifcopus Colon ienfis , j 4. d. e. 
39. d. 36. a. 

Btunus epifeopus Signinus , d4. e. 
Bucicaldus Matcfcallus, 4<J. 481. d: 48x. 
c. 483. c. Ad eum mittitur a concilio 
Jifano Cameracenfis epifeopus. pgg. c. 
Bulla aurea, xd9.b. 

Buffilus Bruncaffius dcNeapol i marcfcallas, 
curizRomanz, 631’. c. 

Bulgarorum converfio, 191. d. 

Burdigalenfetarehi epifeopi Francifcus.to i . 
e. 1 179. c. Gaufridus 69. d. 70. c. 71. c. 
Gerardus, iya. a. 133. d. 139. d. 1 61. 
a. d. id7. a.«W.84-a. 

Burgaicnfis epifeopus Omeros , 8 d. b. 
Burgidei abbas defignatus ad concilium Pi- 
fanum, 883. c. 

Burgundiz dux Philippus, do4. a. «84. e. 
dg 3 . d. Andegavis tradat de pace ducis 
Britaaoiz, juflu CaroliVl. regis, 481. 
a. 481. e. 

Burgundiz, Bituticanfis Sc Aurclianenfis 


ducum legatio ad papam Beuedidum 
479. b. & fcqq. 

Burgundiz dux collationem privatam habet 
cum Benedi&o XIII. de via cefConis ab 
co facienda, 493. b.d.& fcqq, 

C 

C Abilonenfis epifeopus defignatus ad 
concilium Pifanum, -884. d.. 
Cabiioncnfes epifeopi Engelbercus, 83. a. 
Oliverius dt M*rtreuil , doi.c. Pectus, 
37. d, 

Czdes ut punienda, 11. b. 

Czlcftinorum Avenioncnfium ccdcfia in- 
choatur, 389. d. 

Czfarauguftani epifeopi Arnaldus , 171. d. 

S. 1x3. b. 189« c. . 

Czfarcz Cappadociz archiepifcopus* Mar- 
cus, 311 a. 

Czftricnfis {pchicpifcopus Hcradius, 8 a. 

a. ’ 

Cafifus epifeopus Cuperfanenfis , 81. a. 
Cahourcini mercatores Italici ufuraiii, 
1464. c. 

Gaj eranus epifeopus Antonius, 311.3. 

Cai'11 an vere occifus, 41 1. e. 

Calagurritani epifeopi Almoravius, 189. e. 

Rodcricus , 89. c. V.178. c. 

Calcei, feu fotulatesfintfiueroftds, 100. 
b. 

Calix ligneus & vitreus, i..a. 3 8 i.c. Ter- 
reus aut ligneus, 380. a. Non fit ligneus-, 
vitreus, aut dcauricalco, plumbo, ftan- 
ho , aut de elefifro, 1138. a. Sci ar- 
genteus, 1198. d. 

Aquam in calice mifcent Armcni , 3 Sd. 
c. e. Sed olim non milcebant , 387. a. 
Calix poftmiflam panno involvatur. 1391. 
b. 

Calicem non rangaf fbemina , 1. a. Pro- de- 
bitis noneft obligandus, ‘1309. d. c. 
Calix ad infirmorum communionem, 1384. 
a. Qualis fit, 1 300. b. Sic mundus, 1179. 
d. jdi.b. 

Callcnfis epifeopus AUodcrius, 79. a. 
Calmofiaccnfis abbas Roricus , 74. b. 
Camaldulii abbas Bafiianus, 941. 

Camando epifeopus David, 313.3. 

Camerz eccJefiaEicz fervitia communia 
non fune debiu, fed gratuita, 11 n. a, 
b. 

Cameracenfis civitatis fubtradio a Bcnc- 
dido XIII. dio. Item feabinatus <8t com- 
munitatis Cameracenfis , dii. d. Cleri 
& capitulorum totius civitatis Camcra- 
cenfis, dio. 

Cametacenfis epifeopus jus habet cudendz 
monetz intra limites lu i comitatus, 1 339. 
d. e. 

Cameracenfis epiTcopus miffus Januam a 
, concilio Pifano, 1090. c. 

Cameraccnfes epifeopi Ingrannus , 93. e. 
Pectus, 911. e. 911.916, b. ioid.d.1303. 
a. 1343.3. Ejus fiatura, 1337. c. 1)56. 
a.Rogerus, 8;. 

Cameracenfis przpofitns Walterius deBd- 
lo vifu, dio.e. dii. e. - 
Camerini epifeopi Accepubilis,79. a.Hugo, 
di. b. d 3? a. 

Campanas Grzci non hdbcnt, 190. b. 
Campanarix non vendantur, 113.3. 
Campanarii fine camifia in fuperiori non 
ferviant in divinis, n8.e. 

Campanienfis epifeopus Nerfes, 311. e. 
Cancellat izRomanz rcgulz toliendx, 1 1 18. 
b. fc. 1113.3. 

Candent ferrum Jion benedicat fiteerdos , 
1 Xd. d. 

Candidz epifeopus Johannes, 1408. e. 
Canigonenfcmonafterium, 96. d. e. 
Cannenfis epifeopus Johannes, 81. a. 
Cononem feribi faciant decani ad exemplar 
ccclefiz cathedralis , 1 3 d 3 . b. 

Canones qui contemnit, fidem tenere non 
probatur, 70 8. d. 

Canonicorum vita communis, 99. b. 
Canonici faciant fc ordinari ad factos ordi ■ 
nes, 11 3. e. In inferioribus ordinibus 
confiituti aut uxorem dimittant, aut be- 


neficium, 99. f. 

Canonicorum regularium capitula provin- 
cialia, it 19. c. 

Cantuaricnfi archiepifcopo fcribit Petrus 
cardinalis Mediolanenfis , ut unioni ec- 
ctefiz fuam apud regem & alios Angliz 
przlatos i mpendat operam , 8 1 7. b. 
Cantuarienfis prior homo litteratus Sc mo- 
ribus probis , 1 1 1 9. b. 

Cantus & chori mulierum in atrio ecdefiz 
prohibendi , 4. c. 

Capellz in locis non exemptis fine facultate 
epifeopi non condantur, 304. e. Iu ca- 
pellis Sc oratoriis non f ufficienrer dotatis 
divina ne celebrentur, 1187.3. In capel- 
lis in villis exiftentibus , diebus feiUs non 
celebretur ante mifiam parochialem , 
1364. c. Decani christianitatis inquirant 
fi Capellz fint fufficienter dotarz, compe- 
tenter admorizatz > & fi celebretur in eis 
er epifeopum non confirmatis, iJ3d. 

. c. 

Capeliani curatorum, ti8d. c. 

Capclianum mercenarium de aliena dicpcefi 
curari non accipiant fine epifeopi licen- 
tia, i33d.c. 1340. a. Aut (altem officia- 
lis, I3df.C. 

Capeliani in filis capelianiis non celebretis 
nondum confirmati , 1301. b. Perpetui 
' in fuir capellis refideant, &cum curatis 
fcftisdicbu, officium celebrent, 1308. c. 
A curatis locorum in extremis accipiant 
facramenta, 1 3 13. c. Er fepulturam , 
iJ7J>-e. 

Capeliani honores quales efle debeant, 11x9. 
«u 

Capeliani Britones pluries in die celebrant» 
& concubinas habent, 13 6d, a. 

Capitalia crimina , 41. a. 

Capitula fzcularium perfonarum officium 
divinum rite cclebient , 138. a. 141. 
b. 

Capitula generalia monachorum , 913. d. 
Et ‘canonicorum regularium celebranda, 
11 11. b. D« triennio in triennium 
1 1 19. e. 

Capitula generalia Decanorum ruralium', 
13 3 a. c. In his legantur fiatura fyuoda- 
Iia, 1331.0. 

Capitulum genera^ quater in anno celebre- 
tur in ecciefia Bituriccnfi , 1413. d. 
Capone dc Caponibus przpofitus Florenti- 
nus & Aretinus, 940. c. 

Captivantis hominem poenitentia, 34. a. 
Captz res ccclefiz reddantur , 1 391. c. 
Captivatores clericorum excommunicen- 
tur , & terne eorum fupponantur intez- 
dido i 118. a. 

Capuam archiepifcopi Alfanus, 79.C. Hil- 
lebrandus, 60. e. tt. c. 

Capulz baptizatorum , 113 6. a. 

Caput- Aquenfis epifeopus Arnulfus, 80. 

Carabet abbas dt Cirorim ,313.0. 
Carcafionenfcs epifeopi Giinera , 90. d. 
Guifecdus, 97. c. AdminiftratorSimeon 
Cramault, 800. e. 8^7- c. 
CarcafTonenfem adfedemcum patriarcham 
Alexandrino transfertur archiepifeopua 
Bituricenfis, me. d. 

Carcaffonenfis epifeopus defignatus ad coo- 
cilium Pifanum, 88<.fc. 

Cardinales ecdefiz , 8. e. Honorabilius 
ecdefiz membrum pofi papam, 999. d. 
Sunt ecdefiz columnz , 907. b. Eorum 
defe&us, 984. c. & fcqq. Infima ambitio 
fimum purpura tegere, 984. e. Cardi- 
nalium exordium humilius : creverunt 
apud cos honor Sc divitiz, & decrevere 
virtutes, 389.3. In his beneficioriim in- 
fariabilis cupido, 989. b.c. Iis non con- 
ferenda beneficia ecdcfiafiica, 1111. d« 
*• 

Cardinalium autoritas in eledione papz, 
891. d. Iis in conclavi pofi o&avam diem 
minifirarur folum panis Sc aqua, 1114. 
a. 

Cardinales , vacante fede, ne ad dedlonem 
procedant hortatur Johannes dux Bituri- 
cenfis, 711. a. Eos ad procurandam cc- 


Digitized by LjOO< e 



H U 

clcfix unionem hortatur Johajinet de Va- 
rennis, j8j. b.&feqq. 

Cardinales horiantur Bcnedidum ad dan- 
dam ccclefiz pacem, 773. h* e. lpfe car- 
dinales Grcgorii ad idem hortatur, 734. 
e. Sc feqq. 

Cardinales ad extinguendum fehifma, eli- 
gunt viamccflionis , 4if. e. 

Cardinalium fententizde via ceffionis, 467. 
b. Sc feqq. 313.6. 3 13. a. 3x3. d. In ea 
perleverant, 330. &feqq. Przlcrtim car- 
dinalis Aufthicnfis , { 3 8. a* Peneftrinus, 
J38. e. De Vernhia, 338. a. & feq. 340. 

d. DeGiffbno. }40.e.Vivarienlis > 341. 

e. Neapolitanus , 343. e. Jerofolymita- 
nus, 34<. d.Thureius, 347. e. Salucia- 
rum, 348. b. 

.Cardinalium votum de procuranda fchifL 
v matis extindtone , 803. e. & feqq. 
864. b. Ante papae cledionem promit- 
tunt ceffioncm pro bono pacis , fi eligun- 
tur, 431. d. Nihilque feomilTuros, ut fa- 
cta uniofequatur , 978. e. Eis gratulatur 
CarolusVI. rex de bono ad ccclefiz unio- 
nem propofito,7j8.d. Mittitque eis lit- 
teras quas ea de ire feribit ad Bcnedidum, 
ihid.e. 

Cardinales utriufque collegii hortantur Ca- 
rolum VI. regem Francizut ad luturam 
N Alemannixdiztam fuos mittat oratores, 
qui -unionis ccclefiz negotium promo- 
veant, 888- d. 

Cardinales fecuritatem dant Bcnedido , 
644. a. & feqq. Ab eo obedientiam fub- 
trahunt, 600. a. !c feqq* 

Cardinales Bcnedidi feribunt ad cardinales 
Grcgorii gratulantes eis de proxime fu- 
tura pace , 7j<. b. fcfeqq. 

Cardinales Bononix exiftentes ad dfndam 
ecclefiz pacem hortatur Carolusde Mala- 
teftis, 1 l4x. b. & feqq. 

Cardinales utriufque collegii apud Libur- 
num fimul in unum coeunt, 8*3. c. Eo- 
rum deliberatio poft duorum contenden- 
tium rccelTum , 776. a. Sc feqq. Scribunt 
Caftcilz & Legionis regi de celebrando pro 
unione ccclefiz utriufque collegii conci- 
lio , 79J . c. Item reginx Caftcilz Sc Le- 
gionis , 793. e. Item infanti Caftcilz, 
794. C. Item , fytartino regi Aragonum, 
793. e. Itera, duci Bituricfnfi , 793. a. 
& aliis, 793. b. 

Cardinalium utriufque collegii avifamenta 
fuper exftirpationc fchifmatis & congre- 
gatione concilii , 793. c. 

Cardinalium utriufque collegii votum de 
profequenda via ceffionis ad dandam ec* 
clefix pacem, 79J. b. 

Cardinales feribunt Bencdido qux inter fe 
■ £c cardinales fuerint agitata pro unione 
ccclcfix , 913- e - & f**!*!’ 

Cardinales parati accedere ad fandum Mi- 
niarem & Piftorium, ad excipiendam cef- 
fionem Grcgorii in concilio , 1 143 -d. 

Cardinales Grcgorii indicunt concilium ge- 
nerale Pifas, 789. d. 

Cardinalium fedes inconcilio Pifano,ioSi. 
e. 

Cardinales Pifis congregatos excommuni- 
cat, aC dignitatibus Sc beneficiis privat 
Bencdidus XIII. 984- b.&fcqq. 

Cardinales in concilio Conftantieufi petunt 
computari pro una natione, quod eis ne- 
gatur. 141 x. c. 

Cardinalium collegium Albanenfem epif- 
copum creat legatum ad tradandumde 
reconciliarloueGrzcorum,io8. b. 111. d. 

Cardinales collegialiter non debent con- 
gregari , nifianuente papa , 470. b. 

Cardinales a Gregorio XII. creatos pro car- 
dinalibus non habent Florentini, 938. 
b. 

Cardoqp vicecomes Rcsnundus , 173. b. 

Carivariain matrimoniis prohibita ,1171. 

b * . . 

Carmeli tarum generalis Matthzus, 940. d. 

Carmina diabolica fuper mortuos prohi- 
benda. 4. d. 

Carnotenfcs epifeopi Arratdus , <4. b. Gau- 
fridus, 70. b. ^1. c. Jobanaes, 83. d. 


JUS.VOLUMIN 

M. 1 46. d. Ludovicus, 13 66. d. Rober- 
tus de Joigniaco , 1364. d. e. Simon , 
»76. e. 

Carnotenfis Decanus R. 143. c. 

CarnoccSfis ccclefiz ftatuufy nodalia, 1360. 

d. 

Carnotenfis cantoris adverfus interfedores 
Jatafententia, 144.0. 146. e. 

Carnotenfe capitulum transfertur Mcdun. 
tam, 144* a. 143. e. 

Carnisprivium lautis conviviis non przYC- 
niant monachi, 100. c. 

Carnes Dominica non venduntur a princi- 
pio mifiz ufquc in finem, 1388. c. 

Caroius Marcellus, 179, b. 

Carolus-Magqus , 17 9. b. 18). « 183. c. 
193.3*. 771. d. Ejus foiiicitudo circa re- 
ligionem, 17. e. Capitulate, ix. b. Bpif- 
tola ad Ga»baldum epifeopum Leodien- 
fem de cura pailorali , 19. d. 

Caroius IV. Imperator, 6x3. d. - 

Caroius V. rex Francorum, <31. a. 713. a. 
Poft eleftionemClcmentis mittit ad prin- 
cipes nuncios , 349. a. 

Caroius VI. rexFrancorum , <44. b. 7 1 3. a. 
Ejus epiftola ad cardinales poft mortem 
Clementis VII. 43 6. a. 480. b. Epiftola ad 
cardinales inconclaviexiftcntcs, 48 z. d. 
Suos ei Ambalfiatores mittit Bcnedidus 
Xlll.ftarun-poft fuam airumptionem,4j8. 
d. Iple veto fuos viciiiim legatos Bene- 
dido mittit, 487. c.Congrcgat przlatos Sc 
alios ad deliberandum dc via pacis dan- 
dx ccclefiz, 438. b. 439. a. &fcqq. Ejus 
epiftola ad Bcnedidum XIII. papam , 
487. d. Et ad cardinales , 487. e. Petit a 
Bcnedido XIII. exemplum juramenti a 
cardinalibus in conclavi prxftiti ante ejus 
cledionem, 473. b. Sc feqq. Proponit 
cardinalibus modos aliquos ad procu- 
randam ccclefiz* pacem , 1 144. d. it feq. 
X>uccs Bituricenlcm , Burguudix & Au- 
rclianenfem mittit ad papam pro pace 
ccclefiz , 437. a. Ejus epiftola ad 
fuos ad papam legatos, <4*- a. Ei Be- 
nedidus XIII. intimat -gefta per fuos 
nuncios apud BonifaciumlX. & Innocen- 
tium VII. 686. e. & feqq. 

Caroius Bcnedido XIII. ngnificat, quod 
niffpacem dedet it ccclefiz . neutralis erit, 
770. a Sc feqq. Alios reges fle principes 
excitat ad faciendam duobus de papam 
contendentibus fubtradionem , 8 <4. b. 
Florentinos hortatur ad faciendam eam 
papz Romano , <17. Sc. feqq. Zelum ejus 
pio unione laudant Janucnlcs , eique fc 
adhzfuros declarant, 779. a. & feqq. 

Carolum Francorum regem orant cardina- 
les, ut ad furatam Allemaniz diztam fuos 
mittat oratores, qui unionis ccclefiz ne- 

f otium promoveant,. 888. d. Multum Ia-- 
oravit pro fchifmatis extindione, 437. 

. b. c. Negledis regni fui negotiis, rebus 
ccclefiz invigilat, 473.1. 

Caroius VI. varias mifitad reges alios lega- 
tiones ad procurandam ecdcfiz pacem , 
714. a. b. 741. e. Venceflaum imperato- 
rem ad pacem ecclefiz procurandam hor- 
tatur , 4xx . b. Sc feqq. Ea de re feribit regf 
Aragonum , 890. d. Gratulatur Cardi- 
nalibus de bono ad ecclefiz unionem pro- 
polito i mittit cis litterarum quas ea dece 
ad Bencdidum feribit, exemplum, 738. 
d. Cardinales Pifis congregatos horta- 
t. r ad pacem ecclefiz profequendam , 
promittitque eum fe igniturum papam 
quem illi canonice elegerint, 986. d. Sc 
feqq. Illi ejus implorant protedionem, 
790. c. Eos Florentinis commendat, 899* 
a. Sc feq. Hortatur Venetos, ut mittant 
ad concilium Pifanum . & neutri conten- 
dentium faveant, 9zz.e. 

Caroius poft Alexandri mortem mittit ad 
cardinales Bononiam ad tradandum de 
paee ecclefiz, 1189. b. Bulla Benedidi 
papz XIII. ad Carolum regem, 471. e. 
Scriptz ei duz cpiftolx a Boni facio papa 
IX. 472» d. Ipfi feribit Gregorius XII. 
fe perfeverare involuntate tollendi fchif- 
matis, 747, c. 


IS. 

Caroius rex Navarrz, 870. b. 

Caroius rex Navarrz ad exemplum & horta- 
tionem regis Franciz decernit fubtrao» 
tionem a bcnedido XIII. papa, 619. d. 

Sc feqq. Ei feribunt cardinales de conci- 
lio Pilano per cardinales utriufque colle- 
gii celebrando , 791. e. 

Carolqs rex Siciliz, 137. e. V41.C. 143. d. 
ait. b.447. <L Ab eo falvum condudum 
petit Nicolaus 111. papa pro nunciis Pa- 
izoiogi ad propria redeuntibus, 17 3. c. 

Caroius rex Siciliz incarccrat Urbanum 
papam VI. 4Z9. b. Obfidct Luceriam, 
4*9- d.* 

Caroius princeps Tarentinus, 608. d. 

Caroius dr Librrt, 481.C. 

Caroli de Malateftis orario mifla cardina- 
libus Pifis congregatis , 1143. a. 

Caroius de Malateftis quantum laboraverit 
pro unione & pace ecclefiz, 96 g.d. 1143. 
b. Sc feqq. A duobus collegiis unitis ac- 
ccrfitus accedit, 1031. c. Sc feqq. Co- 

, ram eo multa offeruntur Gregorio fi 
cedar, 103 a. a. Pifas venit tradaturus 
Cum cardinalibus de mediis extinguendi 
fchifmatis, 996. c. Ab iis curialltcr ha- 
bitus, ioz8. b. Iis ofculum przbet, fcd 
dc licentiaGregorii XII. 1039. d.e. Of- 
fertur illi fefiio hohorifica in concilio, 
quam illerecufat, nifi fibi liceat aliquid 
proponere, io4o. a. b. Unionem ecde- m 
iiz ex concilio Pifano fcqui non pofTe 
contendit, 1018. d. e. Viam ad pacem 
inccttam Sc longam proponit cardinali- 
bus, 1004. a. Qui olim approbaverat 
■Bionem duorum collegiorum , ibid. c. 

Caroius de Malateftis accedit Florentiam, 

& cum Florentinis tradat de concilio 
celebrando, totfo. c.d. Redit Ariminum, 
atque ada Pifis narrat Gregorio XI 1. 
io< r . b. Sc feqq. Eum bottatur ad unio- 
nem, lotfi.d. e. & ad dandam ecclefiz 
pacem , 969. c. Ut ad concilium univer- 
fale cura adverfariis filis conveniat, 939- 
e. Gaieottum filium fuum offert obfidem 
cardinalibus, fi locum concilii velint mu- 
tare, 971. d. ' x 

Caroius Malatefta deterret Gregorium ab 
acccftu Fori- Julii, 10C4. c. Demonftrat _ 
concilium ab eo indidum , ecclefiz pa- 

• cem Sc unionem non polle ptocurare , 

1043. c. Snadct ut Piftorium potius acce^ 
dat, quam concilium fuum celebret, 

1044. a. 

Carolusde Malateftis offertAriminum Sc in 
carceres intrare , fi Johannes XXIII. ve- 
lit cedere ad procurandam ecclefiz unio- 
nem , 1 171. c.d. Ejus inflantia ad procu- 
randam pacem Sc unionem ccclefiz apud 
legatam Boaonienfem , 1 1 4 3 . c. & feqq. 

Ei gratulatur Balthazar Bononicnfis le- 
ntatos de adventu papz Ariminum, 949. 

• d. Ejut orator rationem ei reddit de "C- 
ftis Bononix cum legato poft mortem . 
Alexandri, 1143. a. Sc feqq. ii4S. e. de 
feqq. C^ardinaiibus Bononix congrega- 
tis poft mortem Alexandri V. proponit 
modos procurandz unioni* ecclefiz, 
1180. b. & feqq. Nova tentamenta ad- 
hibet cum Balthazaro eledo in papam 
pro unione ecclefiz, 1171. e. Sc d<iq. 
1174. a. Sc feqq. Proponitei vias&rpo- 
dos ad proeutandam ecclefiz pacem, 
1193. e. & feqq. Concilium trium obe- 
dientiarum celebrari fuadet, 11 88. a. 

Caroius de Malateftis regem Romanorum 
& Hungariz informat de geftis inter ip- 
fum Sc Johannem XXIII. 1187. a.&feq. 
Mittit ad Johannem XXIII. ad tradan- 
dum de pace ecclefiz . 1 1 89. c. 

Carolo de Malateftis indifToJubiJi caritatis 
vinculo conjundum fe profitetur Johaa- 
nes XXIII. 1 i97.d. ii98.b. c. Offert ei 
munera , ur ad fuas partes eum attrahat , 

1 1 90. a. Sed Caroius fblus ei contrarius, 

1 1 97. d. Arma parat in eum ,1197. e. 

Caroius Malatefta arma parat in bellum 
quod indicit, 1x03. d. iao4. b. &feqq. 
Nova ejus lententia de via exftinguendi 
fchifmatis, 989* a.Orunes adhibuit vires , 


Digitized.by 


Goog e 


L 



INDEX 

' atGtegorium induceret ad unioncm.iij 8 

b. Erga Alexandrum V. prsecipuc fuitaf- 
/edus, njg. e. d. Hortatur cardinales 
Bononiae exiftentes ad pro.curandam ec- 
clefiz.unionem , i rtfi. b. & fcqq. Vene- 
tos hortatur, ntpro unione ecclefiz la- 
borare non cedent , 768. e. Bonus ejus 
zelus, 77®. *d. e. Eum deprecantur Flo- 
rentini , ut ccciefix unioni procurandx 
dnftaret, 1044. e. Habens in manu fua 
Gregorium XII. poterat eum cogere ad 
dandam ccciefix pacem , 1017. a. b. Ejus 
-epi ftola ad Marcum egregium dodorem, 

1141.C. 

'Carolus Malatefta Gregor i i XII. in concilio 
Conftantienfi procurator, 1417. bf. Ejus 
momine rentinciat papatui', 1417. d. & 

CarrufLnfium opinio iiiper via cedionis , 
'474. a. 

Cartufienfium prior propoiitus ad papatum, 
-fjo-b. 

Caix-Dci abbas delignatus ad concilium 
Pilanum, 88 f. e. 

Cafertinus epifeopus Porfirius, *o.a. 
Cafinenfis abbas Bernardus Ayglcrius car- 
dinalis procedum cum Gratcis habitum 
nunciat regi Siciliae, 141, c. Miccitur a 
Gcegorio ad PalzOlogum , x4x. c. trac- 
‘** t “ r . us treu g> s 'inter ipfum tc regem 
•Sicili*, 141. d. e. Ei gratulatur Grego- 
^riusX. de felici reditu, & de treugis per 
■cum procuratis, 144. a. b. Ipi? mandat, 
ut nunciis Palxologi ad concilium ve- 
nientibus occurrat, 437. a. 

Gadlneniis abbas Petrus , 1 114. d. 

Caftejlae reges Henricus, «13. b. <70. b. 

7 ?).«.«. Johannes, 775. c. e. 744. d. 
•Regina Catharina, 7jj.e.InfkiisF.<70. 

• b. 7J4. c. 

Caftell* rex novum ad Bcncdidfcum mittit 
legatum, <17. b. Urget cum ad dandam 
ecclehz pacem , 6 1 7. b. c. Ejus nuncii ad 
Bencdi&umXIII. ut fe gederinc, j f «.d. 
Congregat regni Cii prziatos Sc alios ad 
•deliberandum de medio procurandx ec- 
clefiz pacis , <1 6. b. Eligitque , omnibus 
truftra renratis., viam oeflionis , SiS. d. 
.Ejus ambaffiator a concilio Pilano petit 
audientiam , 1 1 1 4. e. & feq. 

Caftell* regis nuueius fidus i n concilio Pi- 
lano, 11 17. e. 

Caftclienlcs epifeopi Herimannus , <1. a. 
<1. e. Petrus , < r. e. ii. e. 77. b. Rai- 
nerus, 77.4. 

Caftellio neniis abbas delignatus ad conci- 
lium Pifanum r 884. d. 

Caftitatcm violans monachus, ad omnia 
officia inhabilis , 1 xo. e. 1 ) t . b. Quibus 
pmnjs puniatur , izt.a. • 

Caftrenfis epifeopus Petrus , 77. b 
Cafus refervati, 1 3 3 3. c. Alicui idoneo com- 
mittantur, 410. e. Nulli funt in pnetis 
tc puellis minoribus xrv. annis, 4x1. a 
Qui fint tndioecefiCameracenfi, 4 tt.bi' 

& ICCJCJ, 

Cafus commifii poenitentiariis per decana- 
tus,.4n.d. Presbyteris parochiaiibus , 
410. b. iijy.d. 

Cafus cpiTcopo refervati, tijo. d. 1x77.«!. 

^&%«a74. e .,, 8o .d. 77 

Cafus. pap* refervati, no.b. n 7 7.e. 

eSSsasspsT*-»*- 

S. Catharinx felium , 1 1 3 . b. 

Catharina regina Cafleli*& Legioni,, 773. 

C ^rS,7a C Ke fa,tCm *”* i0 

te °“ nt eccid; * 

?t c tr ia e P ifco po‘«- 

Catholicon primas Armcnorum, 3,» b e 

”*■ a - 377.' 

a.&feq. Quomodo ab imperatore con- 


R E R U M ET V E k. u 

Catiiteenfis epifeopus Gcrardus , 84. a. ' , lg , 

-Pontius, 84» c. * 


URUM 

a. 15^ j. 


lnchorocu m pre; b ;;r:i^^ 

Caufx clericorum ad judicia fxculatia non Chrifm^mxtS 
trahantur. 7. b. Sed ad epifeopum defe- A» „d A ™ “''^«^mixrum 

rantur.negligente epifeopo, ad regem , 

Caulis per fimplicem querelam Sc sppella- ii*!” 011 Til,ca ">> Witnn 

rs.tf.-"*- *— 


-“•«VITIWUOUJ Unus non nifi nrn frik.; 1 

ciefiis afierat, 

Rudatur, 


, , . rore „ atcm jmtmjjnK 

Carior 1 ’ "t" ^‘mperatore aut regc,4oo.a 
Catholicus Tuaimenlis archiepifclpw, »(. 


S. Cccilix cardinalis Guillelmus, «44. b. 

Ceicbrinus archiepifcopus Toletanus, 8 r . 

c. * 

Celiarum abbasGuiilclmus, tizo.d. 

Cellz Trecenfis abbas Bernardus , <4. a. 

Ceili niarum prior Robcrtus, rzi 8. b. 

Cenfius epifeopus Fufcanenlis, 77. b: 

Cephaledienfis epifeopus Guido, 81. d. 

Ccritanix comes Guifredus, j(. e. 

Cerviculis epifeopus Paulus , 1173. b. & 
feqq. 1177. c. n8fi. b. H88.d. 

Cefanas epifeopus Leonardus, 8x. d. 

• Cellario a divinis decanis Chriftianitatis 
nuncianda , & ab iis epifeopo , 1 3 3 4. e. 

Ce Cion is via quam utilis , 4 4}. b. c. & feq. 

Eam Clementi papx couliiluit Petrus de 
Luna cardinalis , 448. a. b. 477. c. Tem- 
pore Clementis V 1 1. propofica, 347. c. 

Ad eam le voto addrinxit Clemenj VII. 

J47. d. Inventa fuit per Gallicos , iiji. 
b. Eam prima approbavit univcrlitas Pa- 
rifienlis, deinde alii, r 157. b. c. Fuit in 
concilio Parijieafi eledla, ^03. e. In con- 
filio regio & congregatione prxlatorum 
confulitur Bcnediao XIII, 4<x.d. e. Eam 
approbant & laudant omnes cardinales, 

307. d. 317.C.337. e. <1 3, d. e. Ample- 
ctendam euc cenfcbant dux pattes cat- 
dinalium, 347. c, lil i adhxrcnt firmiter, 

5 St. d.Tn ea perfeverant , 330. c. & feq. 

3 3 3 . a. & kq. Eam optant communitates 

6 civitates Italix, 714. a . Suadet & ur- 
get Johannes de Varenftis papx eapelia- 
nus, 3« 7 . a. e. Ipfam eligit rex Caftclix, 
tof. d. Ad eam papam hortantur reges 

• Caftellx, Franeix & Anglix, St<f e. Et endi,i307.c. 

k aXep*fco a pu1 t£w Ti I** 

Mm . nUs * 6lS ’ c# pcenttcntcj, 1196 . d. 

rr* A ra r»« ^ um Xifl. hortatur Sc urget Circuracifionis felium apud ArmaUMiQ 

rex Ar,gonum , l». b. Quam fili b. 
proponere non aufus, ejus conlcientix 
relinquit, 4ji, b. Eam approbant Ta- 
nuenics, 775. c. J 

Celfioni, pratticand» feu faciendx modus, 

447. e. & feq Eam recufat Benediftus 
XIII. 33 r. a . b. c. Et quidem notorie, 

7‘ f'b. 71-^e. 737. C. Qui fuadentes eam 
perjuros efle afferebar, 718. a. Eam ac- 
ceptat, «78. b. atque in concilio offert,. 

S 79 . a. Ceflio Petri de Luna oblata in 
concilio Pilano per Geraldum dtStmil- 

• * 1,1 4. c. Etiamfi Angelus non cede- 
ret, tn 4 . d. 

Cclfionem ante fuam alTumtionem in con- 
clavi juravit Gregotius X 1 1. 71l . b. 

.Quam poftea diabolicam & iniquam prx- 
dicat, 833 a. Cedere fi vere voiuilTet, 
qnam facile id facere potuifiet, root. 

Chaianci cardinali, (Antoaius) 1177. d. 

Benedico adhxrens, 1077. d. 1081. a. 

Cardinales exiftenres Liburni deferit , 

?a«, d. Rcccdif a Benedifto & aggrega- 
tur concilio Pilano, 1077. a. b. Eique 
fua reltituuntur beneficia, nof. a. Pu- £x, m.b. 

Wice legit decretum eledionis Alexandri Clauftri abbas Rannuifus , 74. »• . 

rt, 104 ; C ; Clauftrum nullus canouicui 

r-nartxeccieliarum in loco tuto fervandx, • nifi cum reftibus chori, f4*-J-“- 
tigd.a. S. Clemens papa, : 

Chartarie rex, f r.d. vit, 37». e. Etfi 

^"fripatus rex Armenotum ,333.8. 

Chiniacenfis comes Albcrtus,74. b. . 

Chirurgiam non exerceant' clerici inlacris * 
ordinibus Conllitutj , 1374^. 

Chore* in ecclelianon fiant, & ab eis ab- 
ftineantfaeerdotes, 113.C In cimiteriis 


luiuuaatur , 1 1 r r. b Tam- "* 
' cc J n “« adhiberi , , 

Chrifma fub fera ferretur, j 

ChnftiamusafeptemhnSibi^ 

ChriftUnus archiepifcopu, 

Chrifti duplicem hatutam iraofaui 

Chriftus in extremo judicio apparebit ia 

forma humana,40l.c.d. Antafe, 

/ lu P cr ? M «Mutx, 4 io.e. Ejus dclceufus 
ad inferos, } i8.a. Refurrexirdiedomi. 
meo, J 47. c. Quomodo lenii Jit, u|, 

d. e. Quomodo in calos alccndir, ii* 

e. 3 31. e. 

Ciborum diferetio apud AmciKu.j^. 
Cilicia uoita ccclcfuc Romane, !t4 .t, 
Cimiteria claudantur, in eapeeoranonin- 
trcnt,na.d..Ab iis Ixcularh iprohia 
, arceantur, 1 308. c. 13 8x. a.Ineispiacia 
non exercenda, 13 <3. c.Ntcliidi&nia. 
cimqnia, 1173. c. Inhis nooxdificctor, 

1 a 8 1 . c. jEdificantcs funt exconuuuni- 
cati, 1311. a. 

Cimiterium pollutum, pollutam non&rie 
cccleliam , 1 3 37. b. Jtatiia rttondlia. 
dura, 13 37. e. 4: feq. Uc io eoquisfipe- 
iiatur, 114.C. 

Cimiteria in quibus excommnniaii.ler. 
tici , fchilmatici ant pagani fepnliiik, 
inconcilianda, 1x33.3. 1310. e. MalcE- 
cium in cimiterio perpetrantes n puni- 
endi , 1307. c. 


Cirorim abbas Carabbet, jtj.c. 
Cifferciesfis abbas cum duodccio ordinis 
fili abbatibus graduatis interfuit tond- 
lio Pilano, 714. c. De CiitcrdcAu 
conqueritur epifeopus Saiisberienfii ia 
concilio Pilano, iri7.d. 
Citationes quomodo faciende, joi.c.uii. 
b. c. 1317. a. Generales ptohibitx, 3«r. 
d. Citati coram officiali, qaifiaiidalen- 
ter cum decanis ruralibus uinfigunt, rc- 
darguuntur, 1544. c. 

Citantur ad valvas ccclcli* qcarnor caidi- 
nalesadhxremes BcncdidoSGrtgonn, 
I08j.d. Item tluo contcciiaircs depapa- 

tu, 1084. a. 1070. e. 

Citatio decreta contra JotinoenHU’ 
1413. c. Citationes numtnio 080“' 
rium non excedant, 1 }>>'*■ 

Q tenfis epifeopus Udo , I( • a. 
Civitatcnfi, epifeopus Robwm,l«' c ' 
Clarerallis abba, Mattheus, n»»'"' 
Claromontanus epifeopus, 

Claves monxfterii fervent apud ft»* 
Ce, ixz.b 


_ .. y~v . * > * * f . c. in cimiteriis 

« aiiisiacns locis nonagendx, 1x36.0. 


- Ulli kUUI TVTUIMM» vasw»., - . / • 

S. Clemens papa, 701. c. PapituiratfM' 
vit,3 7 x.c.EtfiaS.Petr.tltto.^ 

Clemens papa III. • , . , 1... 
Clemens IV. x.g.e, ixt.c. 
ejus ad unionem GrxcorumdtaW 
„7. c. Ejus ad ratriarchain^'^ 

ftoIa,i77.b.AdMichatlcmP^‘°»" 

too. b. Ejus legatos b c “^” e “ c,p ^ 
c. xto,.a. m.e. Quid 


Digitfzed by 


GooqIc 

O- 


HUJUS VOLUMINIS. 


filis incumbat, ut ad linum ecclcfizRo- 
manz redeant, aperit , 203. e. & feqq. 
xn. a. Exigit ab eo agnitionem prima- 
tus ecdedx Romanx , & confdlioncm 
fidei quam tenet, 104. b. & feqq. an. 
a- b. Promittit ei concilium generale, 
ait. b. ttt. e. Collegium cardinalium 
inftiruit Albanenlem epifeopum ad trac- 
tandum de unione Grzcorum, 20S. b. 
iit. d. 

Clemens papa V.711. e. 

Clemens papa VI. 3 1 3. e. Nuncios mittit 
ad Armenos, 5 11. a. 

Clemens VII. 457. b. }4t.d. ;4p.a.£jr.a. 
715.718.c- 858. b. Ex fanguine regio, 
434. d. 4jj. a. Ejus cledio,i40j.c.Qni 
ei favebant & obediebant, 1405. d. Ante 
mortem pacem ecclefix dare cogitabac , 
jgj. c. Ei ceflionis viam propoluit Pe- 
trus de Luna cardinalis, 44«. a. b. Ad 
eam fe voto adfttinxit, 547- Pluricfque 
reDunciarepromiferatantemortcm,47i. 
d. Ejus obitus, 484. c. 

Clemens teleugier bachalaureus lacri pala- 
tii, 503. c. 

Clerici antequam ordines fufcipianc , con- 
fiteantur epifeopo vel poenitentiariis , 
1371. c. Clerici alterius cpilcopi fine 
dimilforia non ordinandi , 6. c. Invito 
epifeopo ad alium non fe transferant , 
4 9 - b. 

Clericalem tonfuram habentes quotidie lep- 
tem pfalmos recitent. 1177. a. Bis fal- 
tem in anno communicent, 307. a. De- 
ferant tonfuram & velles clericales, ut 
ecclefiaftica gaudeant libertate, 1190. c. 
Alioquindcricus non portans toafutain, 
in caulis non audiatur , 1 28. d. 

Clericorum velles- & tonfura , 1187. c. d. 
Quales elfe debeant', J2i«. d. e. Iu eis 
modeflia commendetur , 100. b. iS7-a. 
X90. d. 36«. b. 1333.0. 1373.0. Velles 
xadiatas non deferant, alioquiu extorres 

‘ fine ab immunitate clericorum 1 3 f f. a. 

Clericus non feriat altari nifi infupctpcl- 
iiceo & cappa claufa, 1148. c. 117 6- c. 
Mitras feu cucufas in capitibus deferat 

in choro, 1353. d. 

Clericis quae vitanda, 307. c.d. His prohi- 
bita negociatio , 118.C. Sscularia nego- 
tia non exerceant, 1 30«. d. r 3 64. c. Fa:- 
jierarori non ferviant, ioi. a. Non. fuit 
lil iterati, 1374- e. Ludi alearum, decio- 
rum & globulorum iis prohibiti, 117. a. 
1j.30.d- Non interflue duellis, cornea- 
mentis & furum fufpendiis, 11«. e. Ar- 
na non deferant, 1 id. d. 12.2.7. e. 1341. 
d. Nullus clericus vindiflam fanguinis 
exerceat , aut ubi exercetur interfit, 1 3 74- 
d. 

Clerici concubinas ejiciant, 117. b. Con- 
cubinas habentes ut puniendi , igf.c.& 
feqq. In lacrisordinibusconflituti femi- 
nam in domo non teneant, rtg.e. 12.7. 

a. 373. a. b. A crapula & ebrietateabfti- 
neanc, 1117. d. 1228. c. 1394. a. In ta- 
bernis non comedant nec bibant , nec 
convivantes in ipfis aflocient , 1117. d. 
Non frequentent" tabernas nec fcurnatia 
nec domunculas, quse fcunx dicuntur , 
1,-oC.e. Ad menfam ut fe gerant, 1117. 
c. Eorum convivia qualia efle debeant, 

J3i7.b. 

Clerici vagantes non fulcipiendi, 7. c. 

Clerici de node fine lumine non incedant. 
1117. d. Spedaculis & choreis non in- 
terline, 1307. a. Non intrent bragentias 
fzcularium dominorum, 1307. d. 

Cliericus facrilegus puniendus, 1130. e. Si- 
moniacus ab officio & beneficio fufpen- 
datur, 77. e. Conjugati velles & tonfu- 
ram clericalem ferant, 112.7. a. Uxorem 
propriam relinquenti qux poenitentia , 
3 1 . b. 

Clerici uxorati beneficium non habeant, 
77. c. nec ecclefix prxpoficuras.ballivias, 
ibid. In facris ordinibus conflituii , ab 
officio & beneficio fufpcndantur , 79. d 


1361. e. Clerici ribaldi feu goliarii ton- 
deantur, 134. c. Clericorum vitia quae 
corrigenda, 177. c. Eorum excelfus a l u- 
cis non puniendi, 1310. a. Inaliquode- 
prehenfi crimine, per judices laicos mor- 
ti non addicantur, 12.43. c. & leq. Pro 
exceffibus magis puniantur quam Ixcu- 
lares, 1 307. b. 

Clerici non tailientur, nec cis exadiones 
imponantur, 1133. c. 1316. b. Ad lol- 
venda debita per dominos laicos cogi 
non poliunt , 1 348. b. Emendam in cos 
levare non poliunt judices laici, 1314. 
d. Majori fub Pharaone quam nunefrue- 
bautur libertate, 374.3. 

Clerici liecularium jugo non fe fubjici pa- 
riantur, 1137. a. 13 29. e. Litigare co- 
ram fiecularibus judicibus non compel- 
lantur, 7. b. n g. c.d.. 12.64. a. 

Clericorum privilegia violantes excommu- 
nicandi, 1404.1!. Clericus accufatus, in 
fua provincia & non alibi judicetur, 47. 

d. Si fit reus, unde ejus bona coufifcari 
debeant, II confifcatio fiat a laicis, ccf- 
fetur a divinis, & confifcantes excommu- 
nicentur, 1350. b. c. Sed clerici dclin- 
quentis bona flarim in manu epifcopi 
ponantur, 1330. d. 

Clericorum captivatores excommunicen- 
tur, ac rerra eorum fupponatur interdi- 
do, ng.a. 301. a. 1348. d. Clcricusubi 
captus a iaicis fuerit, ibi celTerur a divi- 
nis, 1137. d. Ei minas faciens . pi refipif- 
cat, excommunicetur, ng. b. 

Clericorum percuflbris pmna , n. a. Ex- 
communicetur , 177. b. 18 1, a. Clericos 
occidentes ut puniendi, 2S1. a. Excom- 
municentur, 174. a. Et ubi finit occifi, 
ceilctut a divinis ■ r ^ 3 . e. 1 73 . c. 

Clericorum auc bonorum ecclefix raptores 
excommunicentur, 103. b. Clericis ven- 
di biadum aut panem coquere interdi- 
centes funt excommunicari, 1 345 . d. Item 
cos diffidanres, 177. d. 307. d. 413. a. 
Clericis laici femper infclli , 1 3 2.0. a. 

Clericorum reditus , S. e. Quidquid habent 
cll pauperum, ia36.e. 

Clericorum decedentium bonaacquifita ex 
rebus^edefix, ad ccclcfum pertinent, 
1137“ 

Clericum dc aliena parochia non fufeipiat 
presbyter, itf.a. 

Cluniacenle monalterium ab exordio fedi 
apoftolicx oblatum , 1113. c. Elt quali 
camera Scproprii thalami locus fcdis apo- 
ftolicx, 12.17, c. Grave ferr difpcndium, 
tai7.e. 

Cluniacenfi ordini plura privilegia confert 
Nicolaus IV. 1116. b. Quae confirmari 
ab Alexandro V. petit prior Celfiuienlis , 
ibid. 

Cluniacenfes Angliz laudar prior Cantua- 
rienfis, ffd de Gallicis valde conqueritur, 
1118.C. Eos in Auglia honorat rex An- 
glorum, 111S. d. 

Cluuiacenllum priores non relident , 1 1 1 g. 

e. 

Ciuniacenfis ordinis beneficia fzcularibus 
non conferenda, 1117. a. 

Cluniacenfi abbati a fla concilii Pifani mit- 
tit Roberrus prior Cclfiniarum , itiz. 

b. 

Cluniacenfes abbates Raymundus, 1117. 
a. Robertns, rii7.b. 

Ciuniacenfis conventus epiftola ad conci- 
lium Conftanricnfe, 1218. e. 

Clufini epifcopi Blafius , 1 210. a. 1213. a. 
Jobannes, <i.c. Leo, 77. b. 

Coiardus de Tanques , 477. d. 

Collatio privata intet Benediflum XIII. & 
ducem Burgundite, 47f-d. Scfeqq. 

Collefla facienda ad refillendum Tartaris, 
170. d. 171. c. 

Collegii cardinalium epiftola ad S. Ludo- 
vicum regem Francorum, 214. b. Legati 
regii ad collegium cardinalium poft 
Clementis VIL mortem, 481. e. & fcq. 
483. c. 


Clericus non faciat juramentum patrono .Collegiorum duorum cardinalium unio in 
antequam fuerit epifeopo przfenratus, concilio Pilano declaratur cauonica & 

Vet. Script. & Mon. ampl. Collecl. Tom. VI 1. 


legitima, 1084. e. logg.a. Scfeqq. 
Collutiones duorum contendentium depa- 
patu , 769. a. & feqq. 787. b. 771. c. 
87«. c. Inter Benediflum XIII. & Bo- 
nifacium I X. 607. c. Inter Benediflum. 
XlII. & Grcgoriubi XII. 844. b. 737. 
a. b. i4o<Ca. Hanc negat Gregorius, 760. 
a. b. 

Colonienfis arcBicpilcopus Bruno, 34. d. e. 
3 f. d. 36. a. 

Columbz in diaeccll Placentina abbas Ni- 
colaus, 1220. c. 

C oluti us clarus feriptis , 6 2. 7 . a. 

Comberus cpilc. Maurinenlis, 63. b. 
Cometa epilcopus Ampurienfis, 82. b. 
Commatrescum compatrc non poflunteon- 
rralicre matrimonium > contrahentium 
poenitentia, 3 3. c. 

Commercia cum Judzis prohibita, 1410. 

c. 

Communiafeu fynagoga ufurariorum, 103. 

d. 

Communio, qnibus diebus fieri confuevlt, 
13 3 i.a. Fiar lemel in anno, 108. e. Sci- 
licet in Pafcha, 1218. c. 1383. d. Cui 
prxmifla confeflio, 107. d. Communi- 
candis in Pafcha tot conferentur hoftix, 
ut non fit necefle eas frangi , 1 soi.d. 
Communio clericorum bis 1 in anno, 307. 

a. Ter in anno , 4. b. r 230. 

Communio Armenorum in Epiphania , ca- 
na Domini .Sabbato-lando & Pafchate, 
374. d. Cui prsmittunt confcffioncm , 
37J ■ a. 

Communio fub utraque fpecie prohibetur, 
1417. b. Poft communionem non ftatim 
fputum ejiciendum , 1382. e. Poft com- 
munionem per triduum (anguinem non 
minuunt Armeni, 386. a. 

C ommunio gratis miniftranda, 14. e. 
Communio infirmorum , 1284. 1383. e. 
Apud Armenos, 37 6. e. 407. c. In ea 
quid obfervandnm. 1 300. c. 

Communio in articulo mortis, 393. e. 

Puer ante decennium non communice- 
tur, 1301. c. Acommunionequiatcen- 
di, r30i. c. 

Comonenlis epifeopns Bcrnardus , 37. d. 
Compoftellanus archiepifcopus Petrus , 8J. 
c. 

Compromiffi incommoda, 604. b. & feq. 
Compromillariorum fententia novum jus 
non tribuit , fed declarat antiquum, «23. 

c. 

Computa in monafteriis exafle facienda, 
140. b. Coram aliquot monachis, 13 64, 

e. 

Conceptionis B. Mariz felium fub przce- 
pto celebretur, 1341. b. c. 

Conceptionis B. Marte, oflava , 380. d. 
Conchenfis abbas defignacus ad concilium 
Pilanum, 88j.e. 

Concilium numquam convocatur fine au- 
florirate fummi pontificis, 187. e. 910. 
F.3 per virtutem imperatorum , 189. d. 
Aliquando concilium fine papa convocat 
imperator, 171. d. Sineaudoritate papas 
congregari potell in tribus cafibus, 91 1. 
a. C oncilium congregare poliunt cardi- 
nales contra papam verum fchifma nu- 
trientem, S73. a. Concilia in cafu ne- 
ce ditatis poliunt convocarialaicis,7H- 

d. Convocare non podiint contendentes 
i dc papatu, 772.. a. 

Conciliis adeftChriftusinfellibilisdiredor 
& redor, 7io.b. 

Concilium generale fupra papam, 44t. a. 
Si erret, 728. a. b. Ei omnes obedirede- 
bent, etiam papa, 1412. d. 1413. a. Ia 
his quz fadi funt potell errare, 6 23. a. 
Judex ell contendentium de papatu, 991. 

d. 

Concilium unicum , non plura ad exftin- 
guendum fchifma congregandum , 787. 
a.b. 

Concilium generale ad procurandam cccle- 
liz unionem, hortante rege , celebrare 
proponit Benedidus , <8 3. a. & feq. 
Concilium novum Johannieledo in papam 
proponitur a Carolo de Malaceftis, ad 

Rrryr 


)igitized by 


Google 


a. X-* 1/ L ./ 

procurandam ccclefiz pacem , 1 i 74/c. 
Concilium ex tribus obedienciis conflatum 
«d tollendum fchifma fuadetCatolus dc 
Malarefta, itss.a. 

Concilia provincialia tenenda, syj. c. & 
per mcrropOlitanos celebranda , im.a, 

■ uri», d. Quotum ftatuta a fufFragancis 
«pifcopis publicanda, joo.d. Abbates* 
priores ad concilium non venientes, odo 
diebus fufpcuduntur ab ingretfu ccchfix , 

1 ) 7 - b- Item per menfem , 1 39. e. C ano- 
mci per odo dies quotidianas retributio- 
nes non accipiant ,1 4 1 . c. 

Concilia fea -capitula generalia monacho- 
rum de triennio in triennium, jirj.d. 
Concilia -fu b apoftoiis congregata, 910.C. 
Concilium Adjnenfe, 517. e. ,48. d. 

Concilium Andegavenfe, t'8S. e. 

Concilium Armenorum advcrlus proccffio- 
nem Spiritus- fandi , 3 14. d. 

Concilium Burdigalcnfe, 88. c. 90. b. 
Concilium Caichcdonenfe , j 1 6. b. e. 3 5 f . 
denfi Damnatum in concilio Manalgat- 

CoociliumCenomanenfe, 116, b. 

•Conaiii Conftanticnfis fumma , 1403. e. 
Jllnd Johannes XXIII. indicit, 1407.3. 
b.Vt iliud pcrfonalitcr adeat inflant car- 
dinales , 1407. c. d. Illud tamquam con- 
gregatum ab imperatore audorifat Gre- 
I+I7 ’ d- Pcr papa; fugam non 
iflolvj tur , i 4 ia. b. In eo per nationes 
proceditur, 1411. b. Cardinales non pof- 
tunt impetrare computari pro una natio- 
officiarii, 1409. c . | n 
• 00 vidus k domorum pretium modera- 
e U &’feq '' E j us Ptimafcflio, 1408. 

Concilium Confhntinopolittnum , i«.t. 
Concilium Enhefinum , ) if. b. c , ! 
Concilium Florentinum pro tollendo fchif- 
ftqq ‘ mf,r ° bat Grc g°tiH« XII. 9 jC. c .tc 

Concilium Francofordienfe, ,or. d. 
Concilium Gallicanum pro unione ecde- 
?*.» 7 t 1 ' 3 - Pro fubtradione obedientise 
ficendaBenedidoXIir 7,4. b.c. 
Concilium Lernoviccnfc, g 9 c. 

‘Concilium Manafgardcnfc, 517. b.c trr 

* a ' c * d. In co condemnatur 
r - concilium Calchedonenfc , 3 If .a 
Conci hum Moguntinum , 937. e. ’ 

Concilium Nicaenum, J9 s.d. ... c 

XmiL m f Par ' T j n D Pt ° ®*btradjonc obe- 

Concilium Perpiniancnfc, 817. d 819 a 

Ii*' \ ABcncdidoindidum; 

fc 5 ° Omnium-fandorum , 

781. d. Ejus ada.jij.c. ’ 

Concilium rienum, 43 3. c .d. 8if .b g£r 
• c * Ejns convocatio, 86 c, c Ei 

bem- U ^ ' b J tP - 0VlnCla Ga,,i * > n terdTcde- 
bent duodecim perfon * , 9t , e . Ad il 

Ind cardinales hortantur principes ut 
faos mittant praelatos, 8zt. b. & fe Qa 

«bb«esi1oZcrit An8 ‘ Ciel,il ' COpi: 

tendentes, 916 b &>fe„ c .P*P atucon - 
cutatores , ibid e ' Et in 'en 'T pCrpro ' 
tui ,917 - ccdcre papa- 

xri. 9 fo.douii 1 'r , ^ urGrc J 0 t'« 

tendit ,9f V* e" ud " ul,u m eificon- 

Zis d *'ffipare 'temat.^^Eccltfo" 1 '™' 
nem non Pofle <, cnr „ ' e,cfla: umo- 
»?* * Ma/atcftf'” 1 ^,' ““tendit Caro- 

Cilli mutarinn#«m • ' C / ^ ° C1 c °n- 




- ** *■ v X.R J 5 

falc declaratur & approbatur, 1088 b 1. 

•& fcqq. Preces in eo didae, 1082 a k tus P<-ttatum eft, j. , . 

feq. His qui illi interfucruntconcetfa in- IjJ*’ b- . Sed Mc peccata («■?' ■ ' 

-du gent, a plenaria, nn.d. Quid fm- f ' i cnis > ‘'r.b. liitt. 

guhs diebus fit pro expenfis mmiftran- ° ftceSo?® plUp,:t “ m 

rT ”‘ 4 : b ‘ l lli m ftKat “. horiatur £1 ? t ” 

Johannes dux Burgundiz, 9} 1 . a. & (eq. : i9 /f non a »»diam 

In coperorant regis Aragonum legati, - - ?°"fi«entu r Arn,^!’ 

1 10 1. e. & feq. Quj recedunt hofpitein- 
lalutato, r 1 1 9. c. jn eo deponuntur Gre- 
gonus XII. & Bened. XIII., 4o s. *. Si- 
dera eligitur Alexander V. Hoj.e. ,40 6 . 
b. An expediat in co novum papam eii- 
-g cr ^» 9 1 7 - c, Ammiiat omnes procellus 
k. ientenuas per duos contendentes dc 
papatu.m alterutram partem, U07. a. 

k leqq. TConfitmat diipenfationes fuper 
matrimoniis conccfias , 1107. b. nos. 

■b. Approbat omnia qu* per cardinales ut punirnd * 't 0 - 1 *- «ludii, 

cssBT" 

tunV'4 d i r * Ceire ' ptialcm , ^/> s g "^ ntC henedidmacm n 

sunt, 41J. a. Concilii Pifani ada a plu- Confi.ffi„; c’ 
nbus conferipta, 41; . b. & feq. P Co "™ 0 '*«iurun 1 , ij. c . 

Concilium l.nQuarqueton damnat Pelagia- Confelfionem „ i- 
a. 1 ' 1 ' h " rf,n de 1 * ccaco °tiginali, }i,. pifeop um COmi "' «< 

C t f £ on “."? aud ^ n ‘ d «o„i, 


^do,r,^ ru M m , pr -- 

bus P«caveri„ f t' no ^"'"«a,ui. 
1 t 9 <.a. Confitcntu r Atmf >nt ’ ^ c 

‘°t«« aliena dimcefi .l "" 5 "' 5,! ! ; ' 
*t7- Confeffiou efa di™ 
tate epifeooj vel cmlTr (incfa " 
nicaii, i, 4 ,. c ' ,fun,tI comiu. 

Confcflionisfecretuin , 110 J m , 

ut punient nc , i ^-Mudiiob, 


pedito facerdoie , 1 nl ^' 1 

puerorum, ij 7j . c ‘ ’ ' Nc 9 u 'dei 

Inconfclfiqnemiir*„onfe„ t y, Jn5f . 

} 7 «! d! HanC Utfacramc,lt ““^of™i 
Confirmatio enm baptifmo coilata, , 7 ,. a 
Poft baptiimum ell conferenda, 117!.!,, 
Diu non debet difori,i l7 , c 


Concilium Reirenfe anni itcccr. 1114. b 
anni mccchi. ijiy. 

Coucilium Romanum anni mxcix. quo die 
celebratum, <j. b. Illi interfuerunt epif. 
copi Remenfis provinciz, « r . c . Advcr. 

Ius Graecorum errores celebratum fiiit, 

O J. U. 

Concilium Rom* indidum a Johan.XXIlI. 

140S. c. 

Concilium Sifienfe, ji 7 . c . j 4 8.d 

C r-^;v° vinciaic apud s - seTcr ““ i» 

capite wafeomae,*!. b. 

Concilium Turoncnfe, agi. e. Audoritate 
papz emendatum, i8z. e. 

Concilium Vaiatcnfc , 8g. b. n T -. "7“ . 1*7/. c. ; 

Ad Concilium venientibus quot equitatur* epifeopus die 

permiir* , J77 . c . ‘1“« equitatur* Yifitat, 4,7. b. Quomodo clh rapi 

Concilium a Gregorio XII. ind^um ec- ???' 

:'„t r~* •“ p ° ,rc r ™ • 

Conclnfiones perutiles ad exfiindionem ] ™ at ;P oft biduum fionj di Jara 
Ichifmatis, 891. d. & icon c ‘ 

Concubinas ejiciant clerici, , j 7 . b Mul- 1 ViTT ° r°fi POter ‘ itCn "' ' 101 

to magis facerdotes » 1172. a , Con “faiacus plaries grai 

puniamur, ^ =' ™ 0 £iL 

cerdos. cft fufpcnfus quoad fe ferenn' C P ° ' ft " 0n,ei ? m,ltari > 

iarisquoadaiios.ijol.d.Cierlciexcom -IJJ 3 " CCIt,s 'cmporibus ab uxor 
municati, 1189. c. Denunciandi m," kftmeanc, 4- c. } f . b. j8.d.^.d. 
d. Concubinas retinentes & et Lr } l' ^ Iumconv<:t(a ‘<o, }6.b. 
ingrefiu ccclcfiz arceantur, r 3 8S P /k« ^ nC tranfcat ad 

ad purificationem admittende irvi W rJ . P - e P ,fco P um > “*>• >• 'i«>- 
Concupifcentia, unde? , , f b 1 7 • d ' Conjugium cum commane cltadditiii 

Condruftenfispagu?i f e 

Confeflio annua lacerdoci proprio facienda ."f rat,ont ? c ° ntra ccclefiafticas , 

io8.e Id cft curaro, 1 ^ b . *,?, a’ 1 

audloritatc ”> delegatam , 
b - Ab anfi 's quatuordecim & fupra 
oblignt i r, 4. b Bis a clericis ; fcmel in 
anno a iaics redori in cujus parochia 
degunt, fiat, nj-o. b. Sacerdotesfaciant 
epifeopo vel ptenitentiariis, 1571. d 
Confitcr, quibus debeant presbyteri paro- 
chiales, 119«. b. Conftlfores curatorum 
Ita tuamur unus aut duo, i } 6s. d. Ido- 

Ad"r m f£ ,gant,IJ}}c - 

Ad Confelfionem invitandi fideles initio 

Nominfeofum^ouihnn 17 * c’ a " C onrardus coires Salvagii, 74. b. 

*" an b° > epifeopo deferenda; ° ^“^aT ?CICnglriUS 

tes debent eo°rum nomi^f ^ « c* c, picn- Confecratio corporis Chrifti apud 

„ rum Peccata audferu„T n .iS r, d bMe ?°* P " 7 " ba Cbri ' ti > ^ b ; f 

Confeifioa iacerdoteouomnJnrv-- • j Latinos, 13 <7. d. Ante eonfecr 
, 4S4.c. d mi r-, e5!C ipienda, verba prolata non elevetur koiiia 
loco patenti ! 7 /o9. e. 1I77. d" C °" r " ratotes 9 ui eir<! ponunt, ij 

Cum prudentia^i 1 ] 3 , C ‘ c,e( ' am > ib, d- c. Confpiratores excommunicandi. i)J 
reipicicndo vultum n '~ a ' b ' ^ on Confpirationes facientes in jurifdidi 

CireumftantLT no„ P n n 7 Cnt ' S * 1 1?7 ‘ c ' «clefiafticam excommunicantur, 1 

annas, non perlonaj cum qui- e. 1318. c. Confpitautes inc* 


Cono cardinalis S. Anaftafix, (4. e. 
Cono cpiTcopus Scrdinenfis, Sj. a. 
Cono cancellarius Romariccniis, 74»i 
Conradus cardi/ialis S. Chryfogoni, 1 
b. 

Conradus cardinalis, uyp.c. 
Conradus xrcbicpifcopus Sal/cburgtn 

86 . a. 

Conradus epifeopus Ponen/fs, ibid . 
Conradus de Suiato miiTus a Rupcno 
peratore ad concilium Pilanum, 10 
d. 

Conrardus comes Salvagii, 74. b. 


Digitized by 


Google 


H \ 

abbates excommunicantur , 1 3 1 3 . b. 

Conflantia ad Rhenum civitas eligitur ad 
celebrandum concilium, 140$. e. 

Conftantienfcs cives promittunt recipere 
Johannem XXIII. ut verum & unicum 
liimmum pontificem & ut talem decet , 
1408. a. Promittunt ei liberum fux jurif- 
diCtionis exercitium, 1408. b. c. Promit- 
tunt etiam obfervare omnes falvum con- 
dudtum , 1408, d. Promittunt reddere 
omnes vias fecuras, ibid. Conflandam 
ingreditur Johannes XXIII- 1408. c. 

Conftantienfis epifeopus ad concilium Pi- 
lanum deftinatus, 883. e. 

Conftantienfis in Normannia epifeopus 
Guillelmus de Thieville , 414. b. 

Conftantienfis ad Rhenum epifeopus Bcr- 
tholdus, 83. d. 

Conflant inopolitanus patriarcha Johannes, 
1417. e. 

Conftantinus catholicon Armenorum, 313. 

b. 317. c. 411. c. 

Conftantinus epifeopus Calernenfis, 84 . c. 

Conftantinus epifeopus nullatenfis, 3 1 j. a; 

Conftantinus epifeopus de Quildaliua, 84 . 

c. 

Conftantinus abbas de Lefernat, 31 j.c. 

Conftantinus facrifta , 3 1 3. d. 

Conftantinus rex Armenorum, Jit.c. 

Conftantini lepra, : 1 3 9. Exhorruit effufio- 
nem fanguinis tot infamum, n 4 o.a. 

Conftitutio concilii Lugdunenfis, 1 3 18. a. 

Conftitutio Alexandri IV. de pedagiis , 
J318. 

Conftitutiones Bonifacii VIII. quater in an- 
no populo legendae in lingua materna , 
1318. c. 

Conftitutiones in conciliis editae lingulis 
annis legendae, 188. c. 

Conftitutiones epifoopaies publiCe legendx, 
1169. a. 

Confuetudines pro lege habeantur , 34. a. 

Contendentes de papatu redarguuntur, 809. 
b. Eis conventio perfonalis non cft ne- 
ceflaria, 773. e. Eorum protervia, 844. 
a. & fcq. Pctverfitas, 814. a. Fallaciae & 
doli, 1003. d. Colltifio, gn.c. 98 *. c. 
Ad ex (linitionem fchifmatis nihil fcce- 
xunt, 1131. e. Nituntur impedire eccle* 
£x unionem, 997. d. Ambo debent de- 
poni, 718. b. 

Continentiam vovent omnes facris ordini- 
bus decorati, 1391- c. 

Continentiam quando fetvare debent con- 
jugati , 44 - d. 

Convenarum epifeopus defignams ad con- 
cilium Pifanum, 883. *• 

Convenarym epifeopus Arfius, 84. b. 

Converfi urfcgerant, 33. d. 

Converfi praedicare non permittantur , 114. 

Convivia clericorum feu ecclefiafticarum 
jierfonarum qualia effe debeant, 1317. 

Convivia presbyterorum fint temperata, 
1394- b. 

Coquanenfis epifeopus Paulus, 313,3. 

Corbeienfis abbas S. Adalardus , n.e. 

Corbincnfes epifeopi Ocodatus, 4 i. d. e. 
Duatus, 63. c. 

Corepifcopus Suarzloh, 33. b. 

Cormeriaci abbas Guillelmus, rtio.b. 

Cornolienfis epifeopus Hernicus, 8i. c. 

Coronam non portent pueri nifi ab epifeo- 
po acceptam, i) 4 i.b« 

Coronatio Alexandri V. papa:, 1105. d. 

Coronen fis clcilus Johannes , 3 1 1. a. 

Corporalia fint mundiffima, 1. a. Sxpius 
funt lavanda, 1148- b. Et quo modo, 
11». c. 1 3 99. c> 

Corporale fangdine intinftum pro reliquus 
baberi debet, 1383.8. 

Corpus Chrifti fi cecideritquid faciendum, 
>184. c. 1300. b. Ubicumque deferatur, 
femper lumen prxcedat, 1148. d. 

Cortinae a latere altaris & fuper altare,. 

i» 98 .d. • 

Corvagium domino terrx non conferat ec- 
clefia, 1391- «■ 

Cofinas cardinalis fa&us papa Innocentius 


J J U S V O L U M I N 

VII. 43». e. 691. a. & fcq.;7j4. d. 

Cofinas de Ceiiinona faitus papa Innocen- 
tius VII. 73«. d. 

Cracovienfii epifeopus P. no8. d. 

CralTenfis abbas defignatus ad concilium 
Pifanum, 884 . b. 

Credendum verbo Scopere, 17. b. Scfeq. 

Ctemonenfis epilcopus Umfrcdus, 8». d. 

Crefcentius diaconus cardinalis, 60. d. ii. 
c. 

Crimen objiciens & non probans ut punia- 
tur, 49. c. 

Cryfopolitanusarchiepifcopus Hugo, 61. c. 

S. Crifpini abbas defignatus ad concilium 
Pifanum, 883 .c. 

Criftx abbas Milo , 74. a. 

Crotonias epifeopus Philippus, 81. c. 

Crux Chrifti in fecundo ejus adventu glo. 
rificata apparebit, 313. c. 

Crucis figura in cumulis non ponatur,i7». 

c. 

S. Crucis feftum folemne fiat in tota dice- 
cefi Aurelianenfi, 1174. c. 

S. Crucis Butdigalenfis abbates Arnaldus, 
87. a. 90. c. Fulco , 90. c. 

Cruce fignati pro Terrx-fanitx recupera- 
tionemulti reges & principes, »43. c. 

Cruce fignati tenentur peifonalitcr trans- 
fretare , »43. d. 

Cucufas in capite deferant in choro cleri- 
ci , i j3f.a. 

Culciatenfis epifeopus Aimozavius, »89. e. 

Culernenfis epifeopus Conftantinus, 84 . c. 

Cultellum cum cufpide non portent cleri- 
ci, 1394 . a. 

Cumanus epifeopus Anfelmus , 8 3 . a. 

Cuperfanenfis epifeopus Cafifus fen Cafi- 
nus , 81 . a. 

Cura animarum afolo epifeopo recipienda, 
1x44. b. 1143. a. 1303. a. Curatorum 
examinatio antequam cis committatur 
regimen animarum, 4»»- d. Indignum 
cura paftorali prxfcntans epifeopo , pu- 
niatur, 98. a. 

Curam animarum habentes infra annum 
presbyteri ordinentur, 113. c. Iis fuffi- 
cientcr provideatur, 417. d. Curatus cu- 
jus reditus xxx. libras Patificnfes accin- 
gunt, habear capellanum feu vicarium, 
i»49-b. 

Curati qux debeant docere parochianos, 
i»7». b. Orationem dominicam , falu- 
tationem B. Matix , S c fymbolum ,1341. 

d. Excommunicator qui libertates eccie- . 
fix impediunt, publice denuntient faltem 
fexties in anno,alioquin puniaifrur.r 331, 
c. Propter proprium debitum ne denegent 
ecclcfix ingrefium auc facramcnta, 1139. 
a. 

Curatus eiigat fibi confeiTorem idoneum , 
1)33. c. Confiteatur defignatis fibi ab 
epifeopo presbyteris, 1348.0. 

Curati ufum ecclcfix cathedtal is obfervent, 
1390. a. 

Curati ad vocationem decanorum fuorum 
congregari tenentur, 1330.8. 

Curatorum capeilani, i»8S. c. Vicarios pro 
fe non conftiruant fine epifeopi licentia, 
1138. e. Sacramenta & fepuituram con- 
ferant capcllanis perpetuis, 133 9. c. Ha- 
beant ftatnta fynodalia , 1338. d. c. Pro- 
prium ecclcfix fux figillum habeant, 

1 344. b. c. Reditus fux ecclcfu^tcfcrip- 
tos habeant in mifiaiibus, & inftrumen- 
ta tute cuftodiant, l» 48 .c. 

Curatorum decedentium bona , 1 3 1 1. b. c. 

Curati cappam rotundam feu honeftum ta- 
bardum deferant, 1334- e. 1333.0. 

Curati pileos deferant, 1504. c. 1334. e. 
I 333 -C- 

Curati plures in una parochia, 187. e. 

Cuientini epifeopi Arnulfus, 4 i.d. Ruifus, 
81. c. 

Cutzo de Swola auditor caufarum palatii 
apoftolici, 1114. c. 

Cytillus Alexandrinus, 344. d. 


I S, 

D, 

D Aimbettus archiepifcopue Senonenfis, 
44 . a. De eo querimonix, 44. c. 

S. Damafcenus, }gi. e. 

Danicl epifeopus de Thrmefca, 3 ix. e. 
Danicl ordinis Minorum leftor Siffi, jij, 
b. 

Danicl monachus excuIatArmenos, 311.8* 
David epifeopus Camando ,313,3. 

David epilcopus Taronenfis , 311. e, 

David abbas de Perger . 313. c. 

Decani ordinentur presbyteri, 47. b. 48 . d. 
Decanorum ruralium potcftas, 140». a. St, 

Decanorum Chriftianitatis officium ,1401« 
c. !c feq. Non occultent leges epifeopo 
aut archidiacono debitas, 1 3 3 1. b. Pres- 
byteros & clericos luforcs ad epifeopurq 
aceufcnt , 1 1 3 . e. 

Decanorum ruralium capitula generalia, 
133». d. In his legantur ftatuta concilii 
III. & ftatuta fynodalia ,113.0. Deca- 
norum capitulum impedientes excom- 
municentur, 1319. c. 

Decimx, 9. a. »7. d. e. Datx xenodochiis > 

3 3. e.De manu epifeopi recipiendx, 1x83. 
a. Non a laicis, 1307. b. 1391.0. Deci- 
ma alterius non accipienda , 4. a. Deti- 
mx novalium non dentur laicis, 99. b. 

1 34». c. 

Dccimx exafle folvendx, 10. d. »4. e. 33. 
e. ioj. e. 1x40. a. 1x7». b. 1x90. b. 
Non in domo , fed in agro folvendx, 1 30. 
e. Et per confilium epifeopi difpenfandx, 
4 . c. Quomodo, » 4 . c. 

Decimx ecclefiafticx in Francia quantum 
conferebant, n»x. e. 

Decimas poteft papa indicere, 1 1x3. a. De- 
cimx ovium & avium, 1309. a. 

Dcciorum ludus clericis prohibitus, 1400, \ 
a. 

Defedtus in milia ur fupplendi, 1183. c. Et 
emendandi , 1 »99. d. & feq. fou expian- 
di, 1383. a. b. 

Deflorans virginem debet eam maritare, 
> 37 3 - b- 

Defun&orum fuorum obitum ut audierint 
curati , eos abfolvant & vigilias mortuo- 
rum .pro eis dicant, 1313.8. 

Defunctorum corpora pro debitis extra ter- 
ram non teneantur, i34x.b. 

Denarius S. Juliani & Pafchalis apud Cc?« 
nomanos, 140». c‘. 

Deodatus epifeopus Corbincnfis, 4 i. e. 
Deodatus archipresbytcr de Tharfo, 31;, 

d. 

Depolitum non accipiant monialesfiiic fa- 
cultate epifeopi , ij7-c. I40.e. 
Deprxdatores bonorum ecclcfix fiinr ex- 
communicandi , 134. d. 

Dereninus de Pecoris canonicus Florenti- 
nus, 94 °. 

Derrufenfcs epifeopi A. »78. c. 189. d. Be- 
rengarius, 303. c. D. 173. a. Ludovicus, 
73 3 . b. P. 113. b. Pontius, 83.b. 
Dcfiderius epifeopus Morinenfis, 83. c. 
Defiderius cardinalis S. Cecilix, 4 o.d. 4 »,’ 
b. 

Detentores clericorum excommunicari, 
301. a. 

Dei eflentiam videbunt faniti , 3x3. c. St 
feqq. 

Dextrarii tempore tribulationis prohibiti,' 
17». b. Eos abbates & monachi non et, 
quirent, 100. e. 

Diaconos folus ordinare poteft epifeopus i 
404. a. Non nifi in magna neceffitate cors 
pus Domini deferant infirmis , 1 »73. ei 
1384. e. 

Diaconi euchariftiam infirmis non defe- • 
rant, nifi abfente aut impedito facerdo- 
te > fed neque confeffiones audiant auf 
baptizent, 1 j 3. d. 

Diaconos nullus audeat accufare , rr. e; 
Fallis criminibus accufanti nec in fine 
danda communio, 49 - b. _ 

Dixta Nurembergenfispro unione ecclcfix^ 
889. a. 


Digitized by 


Google 


i « u fi A 
DjdacurepiTcopusSegobienfis, <jf. e. 
Dicnfis epifeopus Hugo, 88. b. c. jio. b. 
D.ffidantes clericos qua poena puniendi, 
4 7 1* b. & (cej . Diffidatores clericorum 
excommunicentur» a. 79, d» {ot>. d. 414. 
d. e. &c. 

Dimiflori* littera, 6. c, 

Dionjffius arehiepifeopus Amalficanus, 80, 
a. 

S. Dionyfii abbas Sugerius, 70. b. 71. c. 
Diofcorum pro fando habent Armeni, j 18. 
a. 

Difeordiafchifmahabituale, & origofchif- 
raatis, $7«. b. 

Difcretio erga poenitentes eft adhibenda , 

+t.b. &fcq. 

Divinationes prohibitae, 1141. a. Divina- 

tionum nn>nirs>nM4 . * . ^ _ 






nandae, 4. c. tjyt. d. In miflalibus feri- 
bendae funt, I jio. c. 

Ecciefiarum immunitates violantes utcom- 
peicendi , 174. d. & feq. 

Ecciefiarum bona uou funt invadenda, 7;. 
c. Ea rapientes excommunicentur» ror 

b. 1 j f . d. & feq. Ig 7 . e. & feq. I1J7 
' b. 1309. b. 1 j4j. e. 

Ecciefiara vexantes excommunicari funt, 
184. b. c. 41;. a. Laici de caulis ccclc- 
noD c °g»°fcanr, 1 404. d. In presby- 
jVd $ ^ c crlcos nianu * non imponanc, 

Ecclefiaftici in 'facris conftituti aut benefi- 
cia obtinentes mercimonia non exer- 
ceant, 1117. b. Sed nec alia negotia fie- 

— .. »,.»«, „41. 3, uivrna- cularia . 1 1 1-7. c F-vi-c;., ... 6 • 

srs&r tt 6m r ” TS 

CXCOmmUniMnrnr 1 * .. L C I f i /r * ’ U ' 

nccteliar ad firmam non dandx , m * 

J O.r TX ... 




V 


AUV.VUAII.ilIC i 

excommunicantur , i j jo, a. b. 

Divus de Pcnfauro , dodlor juris , orator 
Maiatell*, HJ7.C. 1 1 j>3. b. 

Dodo epifcqpus Reatinus, 78. d. 

Dolertfis epifeopus -Stephaniis , nat.b. 

e p>fi ;0 pus defignatus ad concilium 
Pifanum, 8S;. b. 

S. Dominici felium , 1 jz. d. 

Dominicus Gradenfis patriarcha , «o. e. 
Dominicus epifeopus Balbcnfts, «t.a. tft. 
d. 

Dominicus He. bblii de Aragonia ordini» 
Carmelitarum dodor, 4«i. b. 
Dominicus fiarthoii de florentia prior ca- 
nonic. a. 

Dominicus P. Mini dodor, *4i.c. 

Dominicus Rioftri dc Florentia baccalau- 

reus,» 4 t.b. 

Domiuicusdies colendus, 14. c. A vefpera 
ad yefperam, tj88. c. Eo die officiis di- 
vinis quilibet interefle debet, iofi d 
Flat aqua benedida, j. c. Verbum Dei 
.populis nuncietur, b. Carnes non e- 
maot aut vendant a principio mifl* uf- 
•que finem , ij»*, c . Nec aliquis in 
tabernis admittatur ante miffitm pato- 
chtalem , 1 j«8. c . Eo die caufas non ju- 
dicet epifeopus , 4,. b. Nec exercenda 
■ tortura ad mortem , 410. b 
Donationes ecclefiis fadas non impediant 
laici, 104-. b. 1 

Donati rcligioforum fignum fu* donatio- 
nis deferant, i 4 oi. a. Veftem fibi con- 

" oac “” r “ 

Dracozancnfis epifeopus Nicolaus, 80. e. 
Drogo epifeopus Belvacenfis, jg. e. 

Drogo epifeopus Ofuaburgenfis , r c . d. 

Duatus epifeopus Cotbinenfis, «,. c. 
-Duhlmenfis arehiepifeopus Laurentius, g(, 

DU ifgTa &Cri Can ° nes P tobib c“t, ttip.a, 
Dunclmenfisxpilcopus Hugo, *«. c . 

Durandus abbas Bellicampi, 74. h. 


Epifeopus al.eri Us parochjf "'. li ' 

ordinet iffo^uvito “ "“«a 

.Epifcopi ic presbyteri ^ d ' 

W« potcftatem co,,f' ctln “i" n °” ««it. 
Epijcopos nullus audi, !7? i84 k ' 
Fnlfe criminibus accuf “ 6 "’ " '■ 

da ‘> da communio, ” 7^' ? S:e 

nb hominibus judicari fci N ° r ”, ^ 
S7i. c. Epifcopi gra hcrl 0,0 Et °. 
nitentia, 4} . e . ++ e b< Pcccan,/, fct . 

w . v 

Epifcopo defundo oua • . 

curator , q ui bona 
tempore adminiftrct, itf ciTT' 
bona ercleiiaftica ad L' m.M»! 


-** ****** 4*111 non uandar , m. c, k nn ‘ , r " J urc ‘> 
ttj8. e. ij 1 j. d. & feq. Patochialesec- titient* t,? * k"*» fi 
defias autaltas locantes excommunican- Epifcooorum C ' ' 5< ’ J ’ 
tur , 188. a-b. 


tur, 188. a. b. 

Ecckfia uon eftconffituenda cenfualis. 1 1 a. 

Ecclefi* paftor fecum habcatclcricum, 1 a». 

Ecclefi* & altaria fine epifcopi licentia non 
adincanda, tt i4 . c. Eccicfi* dedicanda 
gratis, j. a. Scopantur fii.guiis feptima- 
ins, 1414. c. Poft officium lunt clauden- 
da, 1 jos. a. Earum utenfilia conlervan- 
<ia, 118«. b. V ala ad ufusfacularcsnon 
«adiiibciuia, iiC. d. Ncc alienanda , u i < 
c.&fcq. ijio.d, 

Ecclefia dotes non auferenda, f 4. a. 

Ecciefiarumimmunitas, in cis rei non ca- 
piendi, njfi.d. e. Ecciefiarum violaio- 
res^& fraftores excommunicari , 117.3. 
In his ludi prohibiti, m. c. Non reci- 
piantur profana , 1 1 3 j . b. Non fint arca, 
410. c. Maleficium In Ple IWtrna». 


«nunrur 


f^rui^g 

fui imponunt Armenia,. ? 

*> ■ M4- C. tenella dedicanda P pud P ArmTno f ’ rcsb 3'terorum poi " 

... 5 w*-*~*~ *!r^ 

Equi quot permiffi ad concilium mia 
b ‘is, ! 77. e. 

Erach Cafir Armenorom, tjj.d t 
Erafmus epifeopus Fcfulanus, «1 b 
Erafmus epifeopus Sigrtienfis, <r. e . «. 1 
Ermengaudus epifeopus Rcgienfis , ,? e 
Ermcngaudus de Caferiis arcbipresbyt 
Narbonenfis, &c. uij.b. ' 


piamur prorana,iijt. b.Nonfintarca r «cnipresb 

**Amk S ,, a. C. IlOtf. A. Tnrirlir l n T. 


E. 

P Bcrardus abbas it tenitz , e . 

«7 e n p,“r feS archie P ifco P‘ Benedidtus, 
6j»c, Petrus, 84. d. 

Ebrietatem vitent clerici, i, P4% a Mulro 

«ae^doms.ap.h.^^! 
84 coDci,ium Wfan - 

• Ecclefia corpus Chrifti, «,« ' a Eft _ na 

»7.‘«'.'&?e U q! “ PUt rUni,W,S 
tod'tr°FT* P ri ™«>*,xo«. a.&fca 


ut puniendi, 1 jop. c. 

Ecclefia quomodo polluantur & reconci- 
lientur, m. e. 1 j, 7 . c. Ecclefia poiluta 
pollutum reddit cimicerium fi fit comi- 
guum ei, ij J? . b. 

Ecclefia reltaurandx, 99. a. taj8. a. 
Ecclefiar Ambiancnfis fabrica elccmcfvrtis 
ndelium commendanda, 1171. d. 
Egilolf abbas, ; j. b. 

Egubinus epifeopus Rodulfus, «t.c.S, b. 
Eilardus epifeopus & abbas Sancit Pauli! 
»z, d. 

•Elborenfis epifeopus Robertus it tioyers, 
e 7i • a.. J 

Elcftio epifeoporum & abbatum libera .71. 

Eledlioncs redi tuenda, 1130. e. 

De eieiftione papa conftitutio, tfo. b. 

Elias epicopus Aureliancnfis , 71 . c. 

igii Noviomenfis abbas defignatus ad 
concilium PifanUm, 88 i. c. 

S. Elizabeth felium, tij. b. 

E ogenfis epifeopus Matinus, 8t. b. 
Elvangenfis abbas Sifflidus, 1 11 1. d. 

Elzigus feuElzinus archidiaeouus Scharen 
^procurator epifcopi Scharenfis in con- 
ciJro Conltantienfi, mr i c , 

Elnenfes epifcopi Raimundus, f 7 . e. W 
84. e. ‘ 

Embriacenfis epifeopus Peregrinus, gt.d. 
£ndicus hrrcticus, J38.C. 

Engelbertus epifeopus Cabilonenfis . 8 r . a. 
Engolifmenfes epifcopi Lambcrrus, «9 b 

7«- c. 71. c . Robertus, I48. a. 

Epilcopatus unus in ecclefia, «9«. c . 
Eptfeopatus multo piures in oriente, quam 
in occidente, I89.C. ’ 

Ep !b7 i M td ; n ^ tur ^- b - Eorum 

itrn I C r bdm fint P r *P° Cti eardina - 
liutn ecciefiarum , 8 e. Eisobediendum. 

ij.b. Suffraganet fubjefti fintmetropo- 

fc’ • a t Ad rcli 8 IOncm non tran- 

1 }8«. b" CO " jU S Um n, ' fi P" epifeopum , 

Epifc° pus caufas non judicet die domini. 

El prohibita venatio , 8. d. Et 

Epicopi diatccfim debent vifitare, 13;. b. 


^ . & W4.UJ AJI. 101 

a. c. noff. d. Incidit in munis hs 
lai regis, ab cO non dimittcodni. m 
e- 1 170. e. 

Efculanus epifeopus Bcraidus, (1 b i 
c. 

Efdras catholicon Atmenorom, 117, 
jjf.d. 

Efinus epifeopus Rainaldus, 7}. j. 
Efyn rex Armcnorum, jij.b. 

Eterantinus epifeopus, 81. e. 

Ethon feu Ethymus rex, 411,1,0. 
Euchariftia confectatio apud Armcnosw 
verba Chrifti , jgo. b. Rtalcm CbtiP 
prafentiam in Euchariftia tcntnt, jji 
a. d. 

De Euchatiftia quid credendum, ijji.d 
e. Circa facta mentum altatis quid debeat 
obfervare facerdos, i}8z. b.&feq.Ea- 
charillia materia qualis effedcbur.iilj. 
Ejus efficacia, 374. a. EUeffis, 38;. e. 
38«. a. b. In nos operator remiffionem 
peccatorum, j8y. b. Rariusnonfimira- 
da, fed cum debita prapatatione, 1 l.c. 
Saltem femel in anno accipienda , iot. 

■ e. Eam non neger facctdos propter oc- 
culta peccata, ioji. d. 
Euchariftiam evomens aut negligensotpes- 
niteat , j 1. e. 4«, c. 1184. c. ijoi. a. 
1383. a. b. 

Euchatiftia in itinere deferenda, jj. a. e. 
Euchariftiam fecum deferat presbyter, 
1«. b. Euchariftia de terra protervi do- 
mini dc Ambazia ablata in pernam pro- 
tervia , 177, d. 

Euchariftia ad viaticum «ferrata, l.i- Di- 
ligenter eft fervanda, m.d. izyy.d-e. 
Ec honefte, njS. b. Sub dari, »>• e - 
1 j«o. e. 

Euchariftia fuper altare in armariolo con- 
fervetur , 1 joj. b. In pnlcriori «liat» 
parte, 117«. d- ln pyxide, xjtfi.d. Sin- 
gulis (primanis renovetur, 1148. bij* 1 - 
b. 1 383. c. Singulis quindenis, i!!’-'- 
Menfibus, 418. d. Non fit mufeida aat 
putrida, m. c. Euchariftiam ad com- 
ciendam panis ultra tres menfes nonfex- 
vetur, IZ48- b. , 

Euchatiftia quomodo ad infirmoidncren- 


Digitized by 


Google 


H t 

da, 108. e.. 109. a. 1384. Quainvefte, 
1x8. c. Sine lumine & campana non fe- 
renda, 1X9.. c. Euchatiftiam ad infirmos 
deferentem affociantibus concefli diesin- 
, diligentiarum decem, 1x48. a. 1384. d. 
Euchatiftiam infirmis non deferant diaconi 
nili urgente neceflitate, 1x73. e. Sed per 
, laicos aut feminas non deferatur, 3. a. 
S.Eucharii abbas Bcrtolfus, 73. e. 

Eudici hxrefis, 344. b. 

Eudo epifeopus Lehonenfis, 84. a. 

Everacus epifeopus Leodienfis , 34. b/3 j.d. 

• Eugubiuus epifeopus Offrcdudtus , 79. a. 
Eulogixpoft millam diebus feftis accipien- 
dae , 4- c. 

Eunuchizantis fe poenitentia , 31. a. 
Eunuchus a Philippo baptizatus, 378.0. 
Euftachius de Atrebato ordinis Minorum, 
S. Ludovici legatus ad collegium cardi- 
nalium , zo8.d. X14. d. 

Exaiftioncs tollenda, 10. a. 

Exadliones pedagiotum prohibita, 1318. 

d. 

Exa&iones clericis non imponenda, 1x33. 

c. d. i ;i 6 . b. & feq. Maxime in faccr- 
dores & abbatias, 10 1. a. 

Exadtio curatorum emendatur, 1346. c, 
Excefius enormes in ecclefia perpetrati de- 
canis chriftjanitatis uuncicntur , 1 3 3 j. a. 
Excommunicatio. Plura de ea, 1x54. b. & 
feqq. 

Excommunicatio a canone, 1399. d. Ea 
parce utendum , 1 3 7. e. Frequens impro- 
batur, 197. c. Nec ferenda nimis fefti- 
nanter , 1 x4o. c. Nullus excommunican- 
dus in vigilia &die Pafcha, Penrecoftes 
& Natalis Domini, 13 3 x. a. 
Excommunicationis forma, rx4o. b. Pro- 
mulgata debet in feripeis dari excommu- 
nicato, rx4o.d. 

Excommunicari de ecclefia funt ejiciendi 
dum milia celebratur, 4. d.rxx7.d.^x40. 

e. 13x8. a. / 

Excommunicati presbyteri beneficiorum 
fuorum ftudtuAion percipiant, 1307.0. 

1 5 3 3. b.c. 

Excommunicari ab epifeopo vel officiali, 
ad eos abfolvendi remittantur, t33i.c. 
Qui juffi de ecclefia exire nolunt , ad pa- 
pam abfolvendi mittuntur, 1343. c. Si- 
qut & excommunicati & (ufpenfi cele- 
brantes, rx9- d. Abfolurio quomodo 
fiat, ix4x. b. 13x7. d. 1400. b. & feq. 
Excommuuicarorum nomina in litteris 
abfoiurionis enuncientur, 1341. a. Ex- 
communicacus abfolutns in articulo 
mortis, fi convaluerit, fatisfaciat ; alio- 
quin relabatur in excommunicationem, 
133 r. d. Excoinmunicatum proabfoluto 
non habeant facerdotes, nifi de abfolu- 
tione conflet , r 3 X7. d. Excommunica- 
tionis revocationem per vim extorquen- 
tes excommunicentur, ri7. b. ' 
Excommunicati fingulis dominicis publice 
. funt nominatim nunciandi,r X7i.d. 1 3x7. 
e. 1341. a. 1344. b. 13 99. a. Excommu- 
nicari etiam in aliis dioscefibus denun- 
cientur, rx7. c. 

Excommunicans alienum parochianum, 
proprium ejus facerdotem monere de- 
bet infra odio dies , i3 3 3.e.Excommu- 
nicatorum nomina curari debent habere 
in regiftro, 1x38. e. Et ea ad fynodum 
deferre, 1x91. a. Caufas etiam excom- 
municationis apud fe habeant & ad fy- 
nodum deferant, t34i.e. 

Excommunicati obftinati cogantur redire 
qd ecclefia unitatem , r 3 t.a. 14X. b. Ex- 
communicati pet annum puniantur, 1x3. 

b. X93.a.b. rx39-d. e. rx8 3.d.e. 1x87. 

c. 1 x88. a. Eorum familia interdicatur , 

1 399. d. Excommunicationem fuftinen- 
tes per biennium animo indurato , fuf- 
pefti funt de hsrefi , 13x3. c. t3X7. a. 

A presbytero non abfolvantur nec fepe-i 
liantur, 1313. c. 13 x4. e. Sed & omnes 
excommunicati in cimitetio non fepe- 
licndi , 4x0. c. 1313. b. 13x3.0. Etiam 
p a: [licentes , nifi abfolvantur, rx4r. c. 
ix4x. a. Sed nec eorum filii funt fepe- 


J U S f V OLU MIN 

liendi , nec uxores purificanda , 1x70. c. 

Excommunicati in mortis articulo abfolu-- 
ti non tradantur ecdefiafticx fepultur* 
abfquc fuoru excommunicantium man- 
dato, r 3 49. b. E cimitetio ejiciantur, 94. 
e. Et cimiteria, in quibus eorum corpo- 
ra f ant fepulta , debeut reconciliari, 1310. 

c. 

Excommunicatur celebrans arda cuftodia 
detrudatur, r 18. b. 

Excommunicatio apud Atmenos , } 6 t. e. 
Quomodo folvitur, 349. a, & feqq. A 
regno coelefti cxcludif, 349. d. 

Excmti ad divina excommunicacos & inter- 
dictos nen admittant, 'jox.c. 

Exemtiones fada per Petrum de Luna & 
Angelum Corrario fupprimantur , 11x9. 
b. 

Exequia antequam fiant pto funeralibus , 
nulla fiant padiones, t34X. e. 

Eximinus archiepifcopus Terraconenfis , 
303.C. 399. c. 

Expedati vis gratiis modus inferendus, 1 1 3 1. 
a. 

Extrema undio, t4. a. Omnibus poft an- 
nos quatuordccim conferenda, 1 x8r. b. 
1303. e. 1348. c. 1384. d. Ejus eftedus, 
1384. c. Ad tria utilis, 1304. a. Gratis 
conferacur , rx8t. a. 1348. c. In iineo 
indumento recipienda, r 30;. e. Cum 
multitudine candelarum , 1303. e. Ex- 
trema undionis ftupa, 1303.0. 

Extrema undio poteft itetari,ro8.d.r 304. 
a. Et poft acceptam licitum Cft ad opus 
conjugale rerertt. ixSi.b. 1 547.C. 1 3 84. 

d. 

Extrema undio apud Atmenos negleda , 
379. «• J*4- a. , 

F. , 

Acundi [ fandi ] abbas Antonius , 4*4. 
b. e. 

Falfariorum poenitentia, 33.C. Excommu- 
nicantur, ix4x. e. Conftitutio Innoccn- 
tii III. contra falfarios, ix4j. b. Item, 
Gtcgorii IX. 1x43. d. 

Falfis criminibus accufanti epifeopum, pres- 
byterum vel diaconum ncc in fine danda 
communio, 49. b. 

Familiaricas fratrum & fororum prohibea- 
tur, 41 9. e. 

Fanenfes epifeopi Arduinus , 4i. d. Munal- 
dus fcu Mimaidus, 79. b. 

Fatuorum ludi a diviuis officiis eliminen- 
tur, 4x3. e. 

Faventinus epifeopus Johanues , gx. c. 

Felix papa , 191. a. 

Felix epifeopus Lefmorienfis , 84. d. 

Felix abbas S. Salvatoris dc Septimo, 940. 
d: 

Feminas in domo non habeat facerdos , r. 

a. i;4x. e. 1394. a. Nifi fit macet aut 
foror, 1x83. a. 

Feminarum cohabitatio aliis clericis pto- 
hibita, tx8. e. 1x9. a. 

Femina euchatiftiam infitmis ferre non de- 
bene, 3. a. Calicem non tangant, x. a. 
Ad altare non accedant, ibid. . 

Foeneratorum filii intnitu mutui accepti 
ad prabendas.non admittendi, 98. a. 

Feneftraria in moniatium clauftris, rxx. c. 

Fetdinandus cardinalis duodecim apoftolo- 
tum , 44r.d. 449. b. 

Ferdinandus Tirafonenfis cardinalis, 4 43. 

b. 438. d. 

Ferdinandus infans regis Caftella, 4xo. d. 
4xi. d. 

Ferdinandus Senet , procurator fifcalis Be- 
nedifti XIII. 847. b. 

Ferentini epifeopi Jacobus nuncius Inno- 
centii V. ad Gfxcos, tfx. b. Rodulfus, 
78. d. 

Ferri igniti judicium, 73. b. 

Fcttum candens facetdos non benedicat, 

1 14. d. 

Feftorum celebratio , 3. b. x4>d. Avcfpera 
ufque ad vcfpcram , 4. c. Qu senam prae- 
cepto obfervanda, 10 4. e. 1 ;x. e. 1388., 
d. 1403. b. & feq. 


Yet. Script. &Mon. ampL Colktt. 7om. VII. 


IS. 

Fella in quibus non litigatur inforo,tx87. 

a. I11 quibus vacatur a labore, 1313. a. 
In qnibjis licet arate, 7313. c. 

Fcfta celebrare homines, fuos permittant 
nobiles, ttS. b. Ijis diebus dandae poft 
millam culogix, 4. c. 

Fella nova improbata & Corum multiplici- 
tas, t94. a. In eis mulciplicantur pecca- 
ta, ibid. r 

Fcfta duplicia minora ,.1 3 r4,d. 

Fella mobilia, i}i 6 . b. 1403.4. 

Felium NatalifDomini fexta Januarii, 334. 

a. 3f 7 .d. 

Felium SS. Sacramenti , 1 X89. e. 

Felium Trinitatis novifer inflitutum , 419, 
c. 

Feftis in praecipuis divina poblice celebrari 
permittantur intcrdidli tempore., 304. 
c. d. , 

Fella quando celebrant Armeni, 394-b. & 
feq. 

Fefulani epifeopi Erafmus, 4r. b. Lanftan. 

cus, 79. e. Tranfmundus, 43.». 
Fidejuifores in bsptifmo, 19. b. 

Fides quid ? r8. b. Fides quam tenet ec- 
. clefia Romana in dubium non revocan- 
da, X04. c. Ejus fimplex expolitio, X04. 

b. & feq. Fides Catholica & oratio Do- 
minica ab omnibus tenenda, r4. e. Fi- 
dei praecipui articuli, 1 570. d. e. Fidei 
ratio cedat, 1370. d. Fidei teftcs, 1370. 

c. Sine operibus inanis cft, rog e.Fidcm 
qui contaminant, necefTario deferunt ca- 
ritatem, xor.d. 

Fidei formula a Graecorum imperatoreexi- 
genda , xx8. b. De fidedifputare publice 
b icis illicitum, 1x3. c. 

Filii non poliunt fuccedere in patrum be- 
neficiis^?^. 

Firmarii feu capellanl obedientiam promit- 
tant, 1394. at Iis compotens reditus af- 
fignetur, 139«. a. & feqq. Ad firmam 
nullus animarum. curam habens ecde- 
fiam recipiat , 1394. d.Ad firmas acci- 
piendas non admittantur capc!lani,i X79. 

a. , Eas non teneam presbyteri , 7307. b. 
Ad firmam non danda: ecclefia: , 1x38. 

• e. 1343. b. 

Firmanenfcs epifeopi J. 4t. d. Jobaunes, 
IXX3. b. Petrus, 79. a. Udalricus,4i.b, 
4x. c. 

Flagiciorum mater & nutrix impunitas, 1 4x. - 

b. 144. a. 

Flandrlx comes Balduinus, 39. a. 

Flifco cardinalis , 1 1 10. d. Adhaerens Bene- 
' d i dio XIII. 7079. d 1 . 1081. a. 
Florentinorum commendatio , 944. c. Gre- 
gorio XII. non debent e(Te fufpedti ^878. 
a. Ab cis femper optime traflarus , 999. 
a. Novem legationes ad Gregorium XII. 

& duas ad Benedidlum XIII. infra bien- 
ilium fecerunt , 983. c. Eos hortatur Ca- 
rolus yi. rex Francor. ad faciendam pa- 
pa Romano fubtradlionem , 4x7. e. & 
ieq. Subtrahunt obedientiam Gregorio 
xli. 93 9- c. & feq. Qua ratione & quan- 
do id fecerint , 943. c. Subtractionem 
fuam fignificanr regi Francorum , 944. 

a. Vetant beneficia impetrari a Gregorio 
XII. 93X. a. b. Creatos ab eo cardinales 
non agnofeunt, 938. b. 

Florentini quantum laboraverint ad extin- 
guendum fchifma , 949. b. Carolum de 
Malatcftis deprecantur , ut infler unioni 
ecclefia procurand*, 1034. e. Eorum e- 
piftola ad Gregorium XII. papam , 94X. 

d. Qui eis quadam capitula mittit, 930. 

c. Et Florentinorum locum pro concilio 
recufat, 1036. a. Ut pote qui libi fine 
infefli , 1074. b.& feq. 

Florentinorum ad BcnediCtum XIII. epift. 
918. d. Ei falvum conduftum mittunt , 
9x1. Pifarum civitatem' offerunt cardi- 
nalibus ad celebrandum concilium , 9 r 9. 

b. Ad illud invitant Gregor. XII. ibid. 

e. Eis patres Pilis congregatos & con- 
gregandos commendat Carolus VI. rex 
Francorum, 899. a. & feq. Dant cardi- 
nalibus falvum condudtura limitatum, 
819. b. In concilio Pilano antepapzcle- 

Sssss 


Digitized by 


Goosle 


INDEX RERUM ET VERBORUM 


&ionem praftant juratpentum pei con- 
ftitunoncs prxfcripcum , i 100. a.b. Gra- 
tulantur Alexandro V. & ei fe & fua of- 
ferunt, iiofi.c. 

Cum -Florentinis beljum habet Ladiflaus 
rex, uu-d. 

Florentini atehiepifeopi Angelus Acciaio- 
■Ius , 816. c. Jacobus, 940. c. Julius, 79* 

c. Petrus, JJ4 a. Robertus, 80. c. 
Floriacen fis abbas defignatus ad concilium 
Pifanum , 884- b. R 

Folmarus comes de Csft, 74. b. 

Fontes baptifmales, 4. a. 

Fontes baptifmales fub date teneantur , 
ra.93. e. 1340. c. 1591. c. Eorum aqua 
renovetur & benedicatur, ii9i-d. Sin- 
gulis ofto diebus 'renovanda , 1385- c. 
Prope eos fit pifcina, 1191. d. 

De Fontibus in Anglia abbas Johannes, 

Formandus epifeopus Verulanus, 78. d. 
Fornicationis poenitentia, 30. b. 37. d. 38. 

b. 43. c. 

Torojulicnlw epifeopus Berengarios , 67. d. 
Forum venalium rerum in cimiteriis non 
fiat , 1 308. 

Francix reges ecclefiz Romanx defenfores, 

3 3 4. c. Et prote&orcs , 4 3 3 . a. Nnmquam 
■erraverunt in fide, aut falfum papam ag- 
, «elcendo , 470. e. Nulli fufpe&i, 877- d. 
Francixdomus laus ex S. Gtegotio , 701. 

a. 703.6. 

Francix reges Carolus V. 631. a. Carolus 
VI. 983. c. Henricusi 38. b. e. Lotha- 
rius,>y r. c. Ludovicus, *o8‘. b. Ludovi- 
eus VI. <9. b. Robertus, 38. b. 

Francix Regina ifabella, 889. e. 

Francix regis nuncii ad Bencdi&um XIII. 

ut fe geflerint, 33*- d. 8c fcq. 

Francix clerus exadionibus ccclcliafticis 
gravatus, r74- a. 

Fraftorcs ccclefiatum excommunicat!, 1 17. 
a. 

S. Francffci feftum , 1 31. d. 

. S. Francifci tertia regula a Nicolao tertio 
approbata, }o6. d. Eam profeffi ut (f ge- 
rere debeant , ibid. 

Francifcus cardinalis quatnor CoronatoTU, 
801. c Bcrdigalenfisdidus', 1 178. C. 
Francifcus archiepilcopus Narboncufis, pa- 
px camerarius, 733. b. 

Francilcus epifeopus Imolcnlis, 43 3. e. 4 40. 

d.643 c. 

Francifcus epifeopus Nicienfis, 7f 3. b. 
Francilcus Agnus nepos Gregarii X 1 1. pa- 
P*> 831. c. 

Francifcus de Ancellibus canonicus Florea- 
• tinus , 940. e. 

Francifcus Daranda ordinis Carthufienfis, 
7f3 ,c * . 

Francifcus de Cano legum dodor, 647. c. 
Francifcus deS.Clementc miles, <yi.d. 
Francifcus Juftiniani nuncius Gregorii XII. 
7 4x. e. 764. c. 

Francilcus de Machiavellis dodor, 941. c. 
Francilcus de Madio , 8 80. a. 

Francifcus de Pavo miles, 690. d. 
Francilcus Ruffini , 91 d. a. 

Francilcus di U TUrrt, 141. e. 
Frequcntinus epifeopus Jaquinrus, 80. c. 
Friburgum ducitur Johannes XXIII. papa 
fub cuftodia , 141X.C. 

Fridericus epifeopus de Fuleinis, 1114. d. 
Fridericus epifeopus Metentis, 8 5. d. 

, Friderici ducis Auftrix epiftola ad cardina- 
les , 908. d. Papxa concilio Conftoncien- 
fi fugienti favet , 1414 3- Sigifmundi te- 
gis Romanorum indignationem incurrit, 
1414. a. Cui fe fuaque omnia fubmittit, 
1414. b. & fcq. 

Fridericus Auftrix dux (poliat epifeopum 
Tridentinum, 1419- e. 

Fridericus I. imperator reconciliatur eccle- 
fix, 78. b. Aquis ablorbetur, i8l.b. 

, Fridericus II. imperator, 177 b. 

Fridericus comes de VSann , 74. b. 
Fridericus Bjrgravius Nuremburgenfis , 

*4' f. d-- 

Frifingenlis ep : feopus Wolframtnus» 3 3 . b. 
Frotcrius epifeopus Nemaufcofis, 37. c. 


Frotlandus epifeopus Silvanedcnfis, 39. a. 

Fulco epifeopus Ambianenfis, 39.3. 

Fulco epifeopus A-ntipolitanus, 84. d. 

Fulco epifeopus Malfilicnfis , 84- C. 

Fulco abbas S. Crucis Burdigaicnfis , 90. e. 

Fulginenfis epifeopus Fridericus, na+. d. 

Folliculis epifeopus Azo, 61. c. 63.3. 

Fulradus abbas S. Quintini, 11. e. n.c. 

Fundationes capellarum exhibendx dcca- 
nis, 1134- e. 1 

Fundatorum voluntates adimplendae, 1x7 3. 

d. 

Fundani epifeopi Jbhanucs , 78. c. Marius, 
4i.b. 63. b. 

Funenfis epifcoptfs Paulinus, 79. c. 

Furti -pceniicntia, 30. c. 34. c. 44. a. b. 47- 

c. Excommunicatione punitur, 49. b. 
Furto res acquifitx non funt emendx, 

l»97-d. 

G. 

Cardinalis de Agrifolio, 

G. vicecomes Melodunenfis, 314.». 

Gabricl cardinalis, $19- b. 

Gabricl epifeopus Adrieafis, 8x.d. - 

Gabricl de Spoleto profeflor, 941. e. 

Gsgiarii infta menfem excquantur volun- 
tatem defun&orum , 1 5 97. d. 

Gagiarii non plus quam tres conftituantur 
ad exequendas ultimas voluntates mor- 
tuotum, 1 397. c. 

Gajetx epifeopus Leo, 4i.a. 61. d. 

Galeottus filius Malatcftx, 11)6. a. lllumf 
obfidem cardinalibus offert , fi mutare 
velint locum concilir, 971. d. 

Gallenfis epifeopus Hugo , 4 1 . d. 4 3 . b. 

Gallicis prxfulibus fello imponitur , quod 
velint papam Gallicum, 1099- c. 

Galo feu Gaulus epifeopus Bcrgamcnfis , 
82.. d. 

Galo epifeopus Leonenlis, <*7- d. 

Galterius Cornutus arcbicpifeopus Seno- 
nenfis, 137. b. 

Galterius epifeopus Mcldenfis , 44. b. 

Galtcrus Gajfet doftor decretorum , procu- 
rator tnagiftri otdinis S. Johannis Jero- 
folymirani in concilio Conftantieufi , 
ixn.d. 

Gambulenfis epifeopus V. 81. a. 

Garcia epifeopus Tiraloncnfis, x8o. c. 

Gardanus epifeopus Alatfius feu Alafius, 
80. c. 

Gatibaldo epifeopo Leodienfi feripta Caro- 
li- magni epiftola, 19. d. xt.d. Ejus epi- 
ftola ad fux dicecefis presbyteros, xo. d. 

Garmafienfis epifeopus Goradus, 84. a. 

Garfentinus epifeopus Mantuanus ,83.3. 

Garfias epifeopus Vafetenfis, 84. b. 

Gatfias de Turribus de Valcutia, ii3i.b. 

Gafpar deRufinis legum dodlor, 897. d. 

Gaufredus cardinalis S. Marix in Aquiro , 
44 i.d. 669. c. 

Gaufridus it Styt diaconus cardinalis,(>43. 
C. 6 3 8- d. ■ 

Gaufridus archiepifcopjus Burdigal. 69. b. 
70. c. 71. c. 

Gaufridus epifeopus Autiifiodorenlis , 64. 
c. 

GaufridtTs epifeopus Briocenfis, 84- a. 

Gaufridus epifeopus Carnotenfis & legatus, 
70,b.7i.c. 

Gaufredus de Perucia epifeopus Mimaten- 
fis, ni4. d. 

Gaufridus epifeopus Parifienfis, 44. b. 

Gaufridus epifeopus Taurincufis , Inaoccn- 
tii V. nuncius adGrzcos* 131. b. 

Gaufridus epifeopus Tcrmulanus , 80. c- , 

Gaufridus abbas Majoris monafterii , 1 14. 

b. 

Gaufridus de S. Amore, cantor Matifco- 
neniis, 884. e. 

Gebennenfes epifeopi Alvicius feu Artu- 
rius ,83.3. Johannes Bertrandi , 9 1 4. a. 
Robertus, 1403. c. Qui fit papa Clemens 
VII. 418- d. 

Gehardus epifeopus Patavienfis, 33. b. 

Gelafius papa , 192. a. . 

Gelduinus archiepilcopus Senonenfis , 38. 

e. 

Gelduinus comes , 39. b. 


Gcmmcticcnfis abbas ad condlium Pifan. 
deftiaatus, 883. e. 

S. Genovefx abbas defignatus ad concilium 
Pifanum, 884. b. 

Gentilis epifeopus Aufimanus, 7 9. a. 
Gentilis de Rc&ovio ordinis Minor, nun- 
cius apoftolicus ad Palxologum, 148- b. 
149- c. 130. c. xt 3. c. , 

Gentius epifeopus Tufcanenfii, 7 9. b. 
Gcorgius (eu Gcotius epifeopus Tridcr.ti- 
uus r , itio. a. 

Gcorgius archidiaconus C P. Palxologi ad 
papam legatus, 144. c.' 

Gcorgius Prafperger procurator epifeopi 
Ratifponenfis in concilio Conftantiei.fi, 
11x4. b. 

Gcorgius de Marte, fenefcallus Provincix, 
4 j 1 . c. 6 3X. d 433. b. 437. b. 

Gcraidus epifeopus Ilcrdcufis ,189 c. 
Gcraldus epifeopus Siftaricenfis, 67, e, 
Gcraidus epifeopus Sueflionetifis , 1 8 e. 
Gcraldus Alamanni de Cervilione miles, 
regis Aragonum ad papam legatus, 4j j. 

d. 6)6. c. e. 4 38. a. 441. d. 437.6. 66t» 
a. c. 669. c. 471. a. Amba flutor regis 
Aragonum ad concilium Pifan. 1 1 14. c. 
Ejus uxor neptis Perri de Luua & regis 
Caftcilx, ibid. 

Geraldus Cencot prxpofitus Gerundeiifis, 
433 e.440.c- 643. c. 

Geraldus Bageul dodtor, 461.' e. 

Geraldus de Caftro-Morono dodor, 461. 

e. 

Gerardus arcbicpifeopus Burdigal. 131. a. 
139. d. i4i. a. d. Scribit S. Ludovico 
regi de excelfibus comitis Engolifmenfis 
in epifeopum & clerum Engolifmenlem, 

133-d. 

Gerardus archiepilcopus Sipontinus, 80. d. 
Gerardus Agathenfis epifeopus, 30. d. 
Gerardus epifeopus Paduanus, 83.3. 
Gera^ius epifeopus Reatinus, 43. b. 
Gerardus epifeopus Roflellanus, 6t. c. 4}« 

Gerardus epifeopus SatAicnfis concilium 
celebrat Melficanum, 183. a. 

Gerardus epifcopus.Teatinus , 4i. d. 
Gerardus epifeopus Tullenfis , 5 3. d. 
Gerbadi epifeopi Leodienfis inftrudio pa- 
ftotalis , 1 4. c. 

Germaniccnfis epifeopus Gregorius, 3 1 1. e. 
Germarus epifeopus ipporicnfis, 83. a. 
Gerundenfes epifeopi , 1x3. b. Bu. igo. c. 
i89-e. Berengarius, 37. e. Guillelmus, 
xoj. c. Petrus, 37. b. 173.«. P, 178. c. 
Raimundus, 83. b. Servus- Dei, 30, b. 

d. 31. d. 

Gibuinus epifeopus Laudunenfis , 38. e. 
Giffonius cardinalis, 340. d. 

Gilo archiepifcop. Senonenfis , 142. e. X74. 

e. Stampas convocat concilium , 1 39. a. 
Gilo Niverncnfis epifeopus, 176.0. 

Gimera epifeopus CarcalTonenfis , 30. d. 
Girardus atejiiepifeopus Ravennas, 8x. c. 
Gitardus epifeopus Carurccnfis, 84. a. 
Girardus abbas Jolaphatcnfis , 70. b. 
Girardus Bolandi ducis Burgundix confi- 

liarius & nuncius Caroli VI. regis, 4oi. 

c. 

Cirberga foror Ottonis I. imperatoris , Sc 
regina Francix, 33. e. 

Giflibcrtus epifeopus Tufeanenfis, 4i.d. 
Giffo epifeopus Uibinas, 79.2. 
Glandateniis epifeopus Raimundus, 84. d. 
Godefridus epifeopus Ambianenfis, 4r,b« 
47. d. 

Godefridus epifc. Perufinus, 4i . b, 
Godefridus prxpofitus Trevircnfis, 73. d. 
Godefridus Bullonius, 179. b. igo.c. 
Goliardi cldrici tondeantur, 138. c. 
Gondilalvus Feren miles , 443 . c. 
Gonfaldus epifeopus Segobienfis, 83. e. 
Gontarius Magalonenfis epifeopus , 30. d, 
Gonterus fecretarius regius, 714. c. 
Goradus epifeopus Garmatienfis , 84. e. 
Gorzienfis abbas Ifembaldus, 74. a. 
Gofvinus comes de Facerment , 74. b, 
Gottifredus epifeopus Avellanenlis', 4x. e. 
Gradenfes patriarchx Dominicus , 60, c. 
H criticus , 83. b. 


Digitized by 


Google 


H 1 

Gracorum fchifma , nnde ortam , 717. c. 
Qua ejus caufz, 190. d. In tribus con- 
fiftit, 194. e. Quate dicuntur Schifma- 
tici potius quam Latini, 190. b. Graeci 
« Latinis procreati matrimonia contra- 
hentes, noo poliunt (aeros ordines fuf- 
cipere, 184. d. Grxci presbyteri Latinis 
celebrare prohibentur, x8j- a.b. 
Gracorum unionem quam ardenter defi- 
deraverit Clemens IV. 199- c. Compcn- 
diofam ad eam viam mittit MichaeliPa- 
laologo, 199. e. ioo. 

Gracorum unionis confolidationem pro- 
curare nititur Innocentius V. x)x. c. Sc 
feq. Cardinalem ad eos legatum mittere 
denderat Nicolaus III. 171. c. Eorum 
patriarcham Sc alios pralaros hortatur 
Nicolaus III. ut fidem profiteantur , pri- 
matum ecclefia Romana agnolcant , Sc 
fchifma abjurent , t<4- c. Sc. feq. 
Gracorum pralatos hortatur Gregor, papa 
X.ad fchifma totaliter abolendum, 140. 
d. Eorum patriarcham ad couc. Lugdu- 
ncnfe invitat , H7- b. 

Graecorum reconciliatio in conciliis agitan- 
da, 9 1 3 . d. Formula juramenti ab im- 
peratote in fua reconciliatione przflan- 
di, it), a. Item a pralatis Gracis, nj. 
c. 170. c. Schifma publice abjurat Palao- 
logus, 1)9. c. Gracorum pralati debent 
petere abfolationem a cenfuris , 171. a. 
Et confirmationem fui ftatus ; ibid. De 
eorum profelfionc fidei conficienda in- 
ft tu menta, 171. c.d. Ab eis exigitur fi- 
dei confcifio , primatus ecclefia Romana 
recognitio, 8c fchifmatis abjuratio, 2*9. 
c. 170. b. Item decantatio fymboli cum 
adje&ione Filioque, 1 69- e. 171. b. Eo- 
rum ritibus favet ecclefia Romana, 170. 

a. 

Graci in Sicilia jubentur in fymbolo adde- 
re Filittjut , 18). c. 

Gracorum fidei profeffio in concilio Lug- 
dunenfi, i)8. d. 

Gratia Dei nece (Stas , ) S 1 . c. 

Gratia expedat i va improbantur, mtf.a. 

iis modus inferendus, r 1 ) t. a. 
Gratianopoli cani epifeopi Hugo , <7. d. Jo- 
hannes,8).a. 

Gratianus epifeopus Tudertinus,79.b. 
Gravinenfis epifeopus Robertus , 8 1. c. 
Gtegorius Arraenorum apoftolus , 547. b. 
)+8. e. 3) ). e. 361. d. Ejus manum fu- 
per caput ordinandi epifeopi imponunt 
Atmeni , 40). c. 

Gregarius Theologus , 339.C. 340. c. . 
Gregorius papa VH. <4> c. 

Gregotius papa VIII. 184. a. 

Gregorii IX. conftitutio contra falfarios , 

1 263 . d. 

Gregorius papa X. 144. c. 149. a. 150. b. 

xfi. c. 184. a. Peregrinabatur inorien- 
, te cum papa creatus eft, 117. b. Ejus c- 
piftola ad Michaetem Palzologum, ibid. 
Ad patriarcham Gracorum, 1 16. b. Con- 
cilium Lugduaenfe quare congregaverit, 
ii*, c. Ad illud invitat patriarcham Grz- 
corum , 117. b. Regem Sicilia hortatur 
ad inducias belli cum Palaologo facicn- 
, das, ne tradatus unionis Gracorum im- 
pediatur, 119. c. Sc feq. Providet de fal- 
T8 condudu apocrifariis Palaologi ad 
fedem apoftolicam , aut ad concilium ge- 
nerale venturis, 133. d. 133. b. c. 138. 

a. 13*. b. Gratulatur Palaologo de ejus 
zelo ad unionem cum ecclefia Latina, 
«34, de quo tamen aliqui dubitant, 134. 

b. c. Hortatur ut in eo perfeverct ,134. 

c. Mittit fuis nunciis formulam profef- 
fionis fidei & recognitionisprimatus ec- 
clefia Romana, 117. d. Sc leqq Abbati 
Cafinenfi mandat , ut nunciis Palaologi 
imperatoris ad conciliam venientibus 
occurrat, 137. a. 

Gtegorius X. hortator Andronicum pri- 
mogenitum Palaologi imperatoris , ad 
abolendas antiquas fchifmatis reliquias, 
139. d Item & Gracorum pralatos, 140. 

d. & fcqq. Sicilia regem hortatur , ut 
Gracorum nuncios a concilio redeuntes 


f J U S V Ot, U M I N 

benigne fiifcipiat, 141. c. Palaologo gra- 
tulatur de profeffione fidei , quam ejus 
nuncii fecerunt in concilio Lugduncnfi, 
138. c. & feq. 

Gregorii X. couftitutio contra obtinentes 
abfoiutiones vi vel metu, 12*3. d. Item 
contta ufurarios, 1333.3. In civitate A- 
retina rediens a concilio Lugduncnfi de- 
fun&us, 143. b. 

Gregorius Xi. papa, 841. d. «13. Ejus 
obitus, 41*. c. 434. b. 1403/c. 
Gregorius papa mittirlegatum ad Armcnos, 

3 * S- *». 

Gregorii X II. ante papatum vita laudabi- 
lis, 870. b. Ejus elogium, 713. a. Cef- 
fionem in conclavi juiavit, 711. b. 873. 
c. 87*. a. Ejus ele&io Ruperto impera- 
tori fignificatur, 711. e. Sc feq. Er regi 
Francia, 717. e. Cui ad redden- 

dam ecclefia pacem ceffionem papatui 
offert, 718. a. Eodem modo fetibit Mag- 
deburgenfi epifeopo , 718. e. Et mulco 

t loriofius reputat fummum pontificatum 
eponere, quam tenere , 73 1. a. 

Gtegorius XII. mittit Petro de Luna nun- 
cios ad conveniendum de loco apto & 
de modo danda ecclefia pacis, 746. a. Sc 
feq. Scribit Sc-Carolo regi & pctfeverarc 
in voluntate tollendi fchifmatis, 747- c. 
Singulari bulla univerfis Chrift) fideli- 
bus declarat paratum fe cfle ad ceffionem , 
ut ccelefiz folidam pacem procurec,730. 
c. Sc feq. Cardinales Benedi&i hortatur 
ut exflinguendo fchifmati laborent, 71*. 
c. Sc feq. 1 

Gregorius XII. a Carolo VI. rege Franco- 
rum petit (alvum condu&um pro fuis 
ad Bcnedi&um XIII. nunciis, 737. e. Sc 
feq. Approbat locum Saona ad conve- 
niendum, 738. a. 7*4. e. Ad illum die 
ftatuto non accedit, 738. c. e. Quin im-‘ 
mo accedere recufat, 739. a.764. b. Dc- 
fe&u galearum excufat fe quod non ac- 
cedat Saonam, 7*0. c. 7*1. b Liberta- 
tem illi defore in Saona caufantur ejus 
catdinales , 7*8. b. Securitatem ei mit- 
tunt cives Saonz, 734. d. Optat przfen- 
tiam ducis Bituricenfis , 7*8. c. Saonz 
loeum commutari petit, 7*0. a. Sc feq. 
Petit obfides a civibus Januz Sc Saonz, 
7*1. c. Petram- fandam ad convenien- 
dum petit, 7<r. e. Offert germaqum 8t 
nepotem obfides, 7*1. a. Offert alia lo- 
ca ad conveniendum , fuz obcdicntjz 
omnia, nulla adverfarii, 7*4. c. Queri- 
tur de oratoribus regis Franciz, 7*7. a. 
& feq. Recufat afeendere galeas eorum , 
7*8. a. 

Gregorius XII. offert Benedido Pifarutn 
locum ad conveniendum inter fe de ex- 
ftindione fchifmatis , 989. e. 9 91. c. Po- 
ftea recufat locum dominii Fiorentino- 
rum, 103*. a. Omnia fibi ad pacem Sc 
unionem oblata recufat, 1143. e. 
Gregorio fubtrahunt obedientiam Floren- 
tini , 939. c. Sc feq. 930. a. Idque ei fi- 
gnificant, 942. d. Sc feq. Mittit capitula 
ad Florentinos, 930. e. Sc feq. Orat Flo- 
rentinos, ut pro fe intercedant apud car- 
dinales Pifis congregatos & Benedidum 
XIII. 933. e. & feq. -Fuit a Florentinis 
fernper opti me tradatus , 999. a. Ipfi fuut 
infeffi, 1074. b. & feq. 

Gregorius XII. & ejus cardinales tenentur 
adimplere votum in conclavi juratum 
de cedendo papatui , 893 . b. Hoc votum 
impedientes peccant mortaliter, 893- c. 
Et funt fautores fchifmatis , 8 95 . d. Car- 
dinales debent fe ab ejus obedientia fub- 
trahere , ibid. Ejus juramentum de non 
creandis cardinalibus , 77 1 . d. Eo non 
obffante ad creationem cardinalium pro- 
cedit , 772. a. Quatuor creat, 813. e. 
8*3. b.870 a. 878. d. Novem item creat 
cardinales, 871. b. e. Quos beftias vo- 
cat card i nalis M ed iolanenfis , 87 1 . b. 8 8 1 . 
d. 783. d. Volenti creare cardinales ut 
fibi per facrum collegium refiftatur orant 
legati Frahcorum regis, 771. e. 
Gregorius petit alium ad conveniendum 


I Ss 

locum valde diftintem a Saona, 784. A. 
Ad Jocum fecundo per eum Oblatum ve- 
nire recufat, 784. b. Lucam accedens , 
ibidem etiam de unione tradate recufat, 
784. d. Sed Sc Oblatos alios ad tiadan* 
dum locos acceptare recufat, 784. e. E- 
tiam in fua obedientia fitos, 78 1 . a. Pi- 
fas accedere proponit Benedicto, quod 
poftea recufat, 772. b. 783. b. c. Ejui 
pertinacia in fchilmate, 138. a. 773. e. 
780. c.d. 793. c 864.0. Cui fovendo la- 
borat, 8xt. d. Dicitur vaffatot chriftia- 
nz religionis, 8 c fautor fchifmatis , 938. 

d. Ejus inconffantia , 1018. a. Pelagia* 
notum errorem fequituc, 838. C. Ipfe& 
Bcncdidus facrilegi , 876. e. Pravi ejus 
motes , 828. c. Initia ei attributa ,831. 

e. Sc fcqq. Ejus amici unionis inimici, 
S78. d. Unionis amicos privat bc eficiis, 
879 a. b. Divinam debet vindidam cK- 
pavefeere, 879. d. 

Gregorius invitatur ad concilium Pifanum, 
93 ° d. Ad illud citatur, 871. c.Inffeedit 
tranfirum przlatorum ad concilium Pi- 
fanum, 901. d. Pifas recufat, ut minus 
liberas & a fuis adverfariis przdedas , 
9*9. e. Ab eo exigebant card in lies , ut 
relido fuo concilio, Pifas accederet SC 
renunciaret papatui , 978. d. Nam fi ce- 
dere vere vult , ut vovit, quam facile eft 
ci ceffionem facere, 1001. b. c. Sed Sc 
cardinales xx. milliaria aut xxx. ultra 
Pifas accedere parati funt, dummodo il- 
luc accedat Sc cedat, 1033.3. Ceffio illi 
honorifica Sc proficua , 10 3 x. c. Sc feq. 
Cedenti inulta promittuntur, 10 31. a. & 
Teqq. Cardinales offerunt providere ei, 
fratri ejus Sc nepotibus fuis, 1003. c. 
Offertur Sc honorabilis legatio , 8c fratri 
Sc nepotibus ejus provifio de aliquibus 
bonis beneficiis, 104*. a. I049.d.i0)f. 
a. Illi etiam offertur provincia Matchi* 
Anconitanz toto vitz tempore, 1034. e. 

Gregorius conffanter recufat Pifas aut Pi- 
ftorium accedere, 1070. e. &feq. 1071. 
d. Sc feq. Quzrit fubterfugia ne cedat, 
plurimos honeffatis fi >g(fns colores,! 07 ; 
d. Carolus de Malatefta inflat ut cedat, 
1074- a. & fcqq. Quzrit diverticula ad 
diffipandum concilium Pifanum, 991. e. 
Et certe fua intererat diffolvere conci- 
lium Pifanum, 1001. a. b. Proponit lo- 
ca ad quz Bentdidus non venturus effer* 
ioor. c. d. Ipfe Sc Benedidusad fubter- 
'fugiendum indicunt concilia in locis rea 
motiffimis, 1001. a. In cxarcatu Raven- 
nenfi concilium indicit, 8*3.d.Urgetur 
ut accedat Pifas, aut Arimini exiftens 
cedat papatui, 10x3. e. Nec Pifas acce- 
dere , nec per procuratorem Arimini vult 
cedere, 1024. b. Sed Sc noluit Qinnino 
renunciare per procutacorem , 9*3. a. 

Gregorius Sc Benedictus declarantur contu- 
maces, 1089. b. 1090. c. Eorum procef- 
fus contra fubtrados Sc alios declaran- 
tur nulli Sc irriti, 1089. c. Sententia ad- 
verfus eos prolata, 109*. b. 

Gregorius XII. abomnibu; fere derelidus, 
81 8. d. A cardinalibus derelidus fugit 
Senas , 1406. a. Vix habet ubi caput re- 
clinet, 9t9- e. Didus fertorius pater pa- 
trum hzreticorum, 83* e. 837. e. 838. 
d. Ad patriarcharum contendit , ut ibi 
fedem figat. Concilium ad dominos Sc 
communitates hujus loci feribit advetfuj 
eum, 1098- e. Suum concilium celebra- 
re volens , a patriarcha Aquifcgienfi &a 
Venetis rejicitur , 1 1 1 8. a. b. 

Gregorius Ariminum fe confert, 8<*. b. 
9*9. c. In poteftate Caroli de Malatefiis, 
1038. a. Qui poterat eum Cogere ad pa- 
cem, 1027.3 b. Ipfi refert Carolus Ma- 
latefta ada Pilis cum cardinalibus, io*r. 
‘c. Sc feq. Quz lacrymans audit, idfci.a. 
Sc feq. Suum concilium accelerare me- 
ditatur, 10*2. c. Offertur ei feeuritas ac- 
cedere volenti ad S. Miniatum vel ad Pi- 
faurum, io*x- e. Eum deterret Carolus 
ne accedat Forum-Julii, io<4- c. Eum 
hortatur Carolus Malatefta, utPiftorium 


Digitized by t^ooQie 



i IS L/ E A 


w 




-potius accedat , quam fuum celebret 
concilium, 10«. a. Declarat cardinales 
Pilis congregatos , etfi-inter fe dilcordes, 
in eo tamen ejiciendo e (Te maxime eon- 
-cordcs , 1068. a. b. Etfi non mutatus fua- 
det Gregorio ut Piftorium accedat, io«8. 
d. & (iq. Tuto, ibi fe poflc celebrare con- 
cilium, 1070. a. 

■Gregorio XII. qui obcdiebant poft depoli- 
tionem , 140«. b. Ei fola Apulia obedit, 
ny(. b. Offert celebrari concilium ex 
tribus obedientiis ad fchilmatis exftiu- 
dHoncm , 1 1 31. d. & feq. 

Gregorii in/ignia valvis Johannis Domini- 
ci affixa Conflanti* tolluntur node, nec 
reilfruuntur-, 1405. e. 

Gregorius XII. concilium Conftantienfc 
tamquam congregatum ab ••imperatore 
1 audorifat, 1417. d. In eo^enunciat pa- 
patui, 1417. d. &fcq. r4i*. a. &fcqq. 
Ipli commiffa legatio, 1+19. b. Direfti 
a consilio Couftantienfi ambaffiatores , 

) 4 » 5 .c. 

Gregorio & Bcncdiclo de papattl decertan- 
tibus epiftota ecclefi* nomine fcripta, 
841.3. 

Gregorius de Luca cardinalis, 45 j.a. 
'Gregorius catholicon Armenorum, 317.C. 
jff.e. 

Gregorius epilcopus de curia catholicon , 
313. b. 

Gregorius epifcopus Aftanenfis/sn.e. 
Gregorius epifcopus Germanicenfis, ibid. 

• Gregorius epifcopus Mufgueim ,313. a. 
Gregorius, epifcopus Rofcnfis, 8«. c. 
Gregorius epifcopus Tartuyn, 3 13.4. 
Gregorius epifcopus Verfellenfis . «t. a. - 
Gregorius abbas S. Severi in Wafconia, 
90. a. 

Groffetani epifeopi Bartholom*us,i«o. b. 
i<i. c. i^l-e. itfp. b. d. i<7. Martiuus, 

7 9 . c. 

Guadaldus epilcopus Barchinonenlis , 37. 
d. 

Guaderfordenlis epifcopus Auguftinus, 8«. 

d. 

Gualterius epifcopus Magalonenlis , «7. d. 
Guannus archiepifcopus Bituricenfis , 84. 

a. 

Guichardus Delphini magiller Baliftario- 

rum, 4 «f.b. 

Guido Crcmenlis antipapa, 78. b. 

Guido cardinalis Prznellinus epilcopus Pi- 
(ftavenfis, 1080. b. 

Guido archiepifcopus, tfo, e. 

Guido archiepifcopus Senoncnfis, 83. d. 

Guido archiepifcopus Viennenfis , <7. c. 

Guido epifcopus Autiffiodorenfis, r 44 d. 

14«. b. 

Guido Cephaledienlis epilcopus , 8 1 . d. 

Guido epifcopus Ncocallrenfis , 8i.c. 

Guido epifcopus Pencftrinenfis, 73 r.'a. *or. 

8. 

Guido epilcopus Saonenlis, 83.3. 

Guido de Charitate epifcopus Sucffionenfis, 

i?8.b. 

Guido epifcopus Yulturnenfis. g t . c . 

Guido Romanus minifter. provincialis or- 
dims Minorum , nuncius apolloiicus ad 
'Palatologum imper. 148. b. 1431.0.130 

c. 133.C ’ 

Guido de Albiaco doftor, 884. c 
Guido de Tremoilla , 4««. c . c . flu 

d. 314. a. 1 

Guido de Ia Guelpa caftellanus Empuri* 

I 7 j» a. r 9 

Guillelmus cardinalis S. Ceciliz, <44. b 
« 7 t. c. 73r. a. 

Guillelmus S. Stepbani in Czlio monte car- 
dinalis, «44. b. < 7t . c. 

Gl ftTd epi * opus Aurci;anenfl S) 144. 

Gmlielmus epifcopus Autiffiodorenfis, 176. 




Guillelmus epifcopus Uerdcnfis, 303. c. 
Guillelmus de Caromonte epilcopus Lexo- 
vienfis, 414. b. 

Guillelmus Pampulise epifcopus, 61. a. 
Guillelmus epifcopus Pctragoricenfis , 69. 
c. 70. c. 

Guillelmus epifcopus Piflavenlrs, i 9. c. 70. 
Guillelmus Muuger epifcopqs Sagienfis, 

' 4 > 4 . b. 

Guillelmus epilcopus Tudertinus , 730. .c. 
7 fi. b. c. 787. c. Vir optimus, 83«. c. 
838. d. Gregorii XII. nuncius ad Bene* 
di dium XIII. 737. b. e. 74«. a. 
Guillelmus Xantoneufis epilcopus, 69. b 
70. C.71.C. 

Guillelmus abbas Aniame, mo, c. 
Guillelmus abbas de Cellis, mo. d. • 
Guillelmus abbas S. Pauli Cormctiacenfis, 

1 no. e. 

Guillelmus abbas de Precibus, 1110. c. 
Guillelmus prjor poenitentiariorum 

domini papae, 303. c. 

Guillelmus Pulcri-ncpotis ambalfiacor re- 
gis Franciae ad concilium Gonllanticnlc, 
1110. e. 

Guillelmus Spelunca miffus a Johanna re- 
gina Navarrae , Angli* , &c. ad Conllan- 
tienfc concilium, sin. c. 

Guillelmus Porttl procurator epilcoporum 
Ruffefifis, Armicanenfis & Afranenfis in 

concilio Conffanticnfi, 1 11 1. b. 

Guillelmus Boifratier dodlor urriufque ju- 
ris, 8s8.e. 

Guillelmus Defpuis licentiatus in utroque 
jure, 8I4. a. 1 

Guillelmus de Gardino dodlor, 4«r.a. 
Guillelmus Bonnacerii licentiatus in legi- 
bus, 4«r.d. 6 

Guillelmus dux Aquitani* & comes Pidia- 

vue, 69. d. 

Guillelmus dux Bavari*, 1114. b. 
-Guillelmus vicccomcsMeleduni caftellanus 

4 ««. C. 

Guillelmus de Prata comes de Porciliis, ora- 
tor Sigifmundi regis Hungari*, 88«. e. 

1188 . D. 

Guillelmus biiticularius , 70. b. 71. c. 
Guillelmus de Cauteriis confiliarius regius 

4 «i.c. ° ’ 

Guillelmus de fruges duciff* Brabanri* 
confiliarius , 6f 9. e. 

Guillelmus de Tignonvilla miles.regis ad 
papam legatus, «33. d. «3«. b. 6,7. a. 
«41. c. « 43 ». b. «30. b. <31. c. «3t. a 
« 34 . a. «,7. a. «,. c . «««. e. «71. a. ' 

Guillelmus deViennamiles, ducis Burgun- 
di* confiliarius & regis nuncius, ?oi. 

Guillelmus Murtei, 48r.d. 

Guifrcdus archiepifcopus Narbonenfis, 
c. 37. b. 

Gujfredus epifcopus Carcaffonenfis, 37.C. 
Guifrcdus comes Ceritani*, ,6. e. 

Gui* peccato pceniteutia injungenda, 1 174. 

137" a U,am qUinCIUC mo< ^ s P e «atur, 
Gulfanus epifcopus Senenfis,. 7 8 . d. 
Gundiflalvus Forcen miles, «31. c «31 d 
Gun.bcrtus epifcopus Paufinonenfis, (s. e. 
Guntcrus Colli regis fecretarius, 4 fj. d. 




tis funt habendi, 'ibid. 

Hzreticos inquirendi dato , r , 

1 1 4 - b. Hzrctici inventi nunaJ^' 
copo & judici laico iw ' lccwuic pn- 
Hzretici cptlcopis denuntiandi , 

d 0 m | n,c, S cxco mm u uicand "f i “»'i 
d- Bajulus circa Kmrecicos „ o j ‘: J ' 
ponatur , n 4 . a . Haeretici ic ' 

deuntes inunguntur, J70 . c at ° K ' 

Izretin filii Cvi;, jm- .• * 


■ R 0S, 4c9. 


Hzrccici filii loiis didi apudAme 
Hageno epifcopus ^ du e rifis 

Hasbamcnfium pagus, 16. c. 

Hccon rex Atmenorum, i If ,l, 

Henricus Gradenfis pjtriatcha, k 
Henricus archiepifcopus Senonenfis ‘u, 
d. I 4 f«d. I 4 «.d. ’ m 

H enrici epifeopi Alhanenlis 
m favorem Sandl* Crucis Butdij^ 

Henricus epifcopus Cornolienfis, 1, c 
Henricus epifcopus Tullcnfis, 7 ,.i 
Henricus epifcopus Tpoligieufo, s, a f . 


H. 


Guillelmus epiffopus Bajocenfis^-., 
Guillelmus epifcopus Gerundenfis, 303. e. 


H- "DeSuvoifi decanus Lingonenfis,8 84. 
Habitusdericorum qualis cffedebeat,iii« 

“■ e. . 

H^itus inhoneftos deferentes abbates & 
reiigiofi , ipfos perdant pauperibus ero- 
gandos, 1117. b. 

Hzreticus , quis? 708. c. Hzrefi nihil pejus, 
834. e. Hzreticorum caulas non defen- 
dant advocati, 101. b. Hztetici punien- 
d !> 1 »+- b- Non tamen nili canonice con- 
trai , 1 1 j’. e . Hzreticos recipientium do- 
mus funt deftrucndz, iij. d. e. De hz- 
I *“ '“famatus ad nullum publicum offi- 
cium a frumatur, 113. d. Hzreticisbail- 
uiz non dandz, rotf. c. Sedprodiffama- 


Henricus afibas S. Andtez, 7; ,, c , - 
Henricus de Montc-Lconc piomotorctu. 

cilli Pifani , 1096, c. 

Henricus de Calvo- monte licentiatus iu u 
troquejure, 8S4. a. 

Henricus rex Anglorum hottatut Ru pt t. 
tum imperatorem, uc cardinalibus coti- 
cijium celebrare volentibus faveat, 887, 
c* 

Henricus rex Callellz, < 7 o. b 
'Henrici regis Callellz feotenua de via f c . 
dandi fchifmatis, 3 33 . a. Ejus fubtnaio 
ab obedientia Bcnedidli XllUij.b. 
Henrici regis Francorum indiiihia a pref- 
furis liberatur S. Medardi moDificiimu 
Suefri tfncnfe, 38. b. 

Henricus dux de Limburg, 74, a. 
Henricus comes it Kanrn, 74 . b, 
Henricus comes de Salme, ibid. 
Henricus comes de Mantelipe, 6n,t, 
Herabiet abbas S. Romani, jij.c. 
Hcraclius archiepifcopus Czfaricniis, ti, 
a. 

Hcrfordenlis epifcopus Roberrus, 8«. b. 
Hcrga indumentum fcutatoram , ijjj. d. 
Hcribaldus epifcopus Ur pellenti, j 7 .d. 
Hericus epifcopus Regenfis, 84. d. 
Hcrimannus epifcopus Caftallenenfis , <1. 
a. «1. e. 

Hcrimannus dux, 3«, a. 

Hermolao Bragadinocivi Venetiarumepi- 
flola Petri McdioJancn(is,88i.b. 
Hervcus epifcopus SuelTanus , !o. a, 
HerveusCaidevsrpoenitentiaiiuidoiiiimpa. 
pz, 303. e. 

Herveus le Cecej confiliarius, 48i-d. 
Hidcboldus epilcopus Mimigirdeioidnifr, 

3 f.d. 

Hieronymus abbas S. Johannis dtPiuu, 
733. b. 

Hieronymus de Elculo ordinis Miaoram, 
nuncius Gregorii X. ad Palzolognffl im- 
peratorem, 113. c. 117, d. 135. c. 148. 
b. 14?. b. 130. c. 133, c. Ejuslaborcs a- 
tollir Gregorius X. 137- c. 
Hieronymus de Ocen monachus Sublacen- 
fis , cubicularius Beuedifri XIII P'f*> 
«««. a. 

Hieronymus Sydenberg doflor decitwtffi 
lacri palatii auditor, 8J1. d. 
Hieronymus Gifii decretorum dotoiM 1- 
a. 

Hieronymus de Faventia baccalaureus.Jd 1 * 

Hieronymo de Praga datur falvus-cond*" 
tus, fulva jeeflitia, 1 41 3 ■ d- U[f d J r' 
condemnatur, 141?. d. 

Hildebrandus monachus diaconus cai»“- 
«or. d. «1. c. , 

Hillebrandus archiepifcopus Capua» 11 ' • 
e. «i. e. 

Hilduinus comes, 3?. b. 

HiUinB* 


Digitized by 


Google 


HUJUS, VOLUMIN 


HillinusarchiepifcopusTrevirenfis, 74. c, 

Hiilini archiepifcopi Trcvirenfis privilcgiu 
pro Romaricenfi ecdefia , 7 1. d. 

Hifpanias ad Clementis V II. obedienliam 
attraxit Petrus de Luna, 493- e. InHif- 
pdniam mittitur cardinalis Baienfis , 
117*. a. 

Hiftrionibus non intendant clerici, > J94* 

b. 

Hizingrimus epifeopus Ratifponenfis, jj. 

b. 

Homicidii poenitentia, 30. a. {9. b. 41. e. 
& feq. Homicidz in ecclcfiij non reci- 
piendi , «.'d. fed ad epifeopum remitten- 
di interim perniteant, 13. c. ei de poe- 
nitentia rationem reddituri , z f . b. 

Homicidae clericorum ubi funt a divinis 

■ cclTctur, ijj. e. Mulier quae filium filum 
occiderit ut perniteat , 44, e. 

Homiliarum liber, x. a. 

Honor in (cripturis pro cleemofyna 4c mu- 
neris oblatione fuinitur, 96«. d. 

Honorius papa III. 193. a. 

Honufrius de Florentia prior Eremi Ca- 
maldulenfis , 940. d. 


iu concilio Lugdunenfi anno mcclxxiv. 
174- b. 

Humbertus de Romanis loca facraTiGtat, 
177. b. 

HumanenGs epifeopus Jordanus, 79. a. 
Hungariae regum decus ecclefiam defende- 
re, 861. a. 

Hungariae rex Sigifmundus, 8<o. b. 


T Acobuscatholicon Armenorum , 3 8 ?. b. 
J | 9 1. b. d. 39X. b. e. 397. e. 

Jacobus archipresbyter Sifi , 313. d. 
Jacobus epifeopus AdrienGs , 1 1 1 9. e. 
Jacobus epifeopus Ferentinas, xyx. b. 
Jacobus epifeopus Florentinus , 940. c.: 

J acobus epifeopus LaudenGs, 806. d. 
acobus epifeopus OfceuGs , ito. c. 

Jacobi epifeopi SabinenGs conftitutiones 
confirmat* in conc. Tertaconenfi, 13 a. 

a. 173. c. 

Jacobus epifeopus Senogallienfis , 74- a. 
Jacobus epifeopus Spoletanus, tia+.d. 
Jacobus deVitriaco, 183. a. 


Horas canonicas diutnas & nodurnas de- Jacobus de Torfo Gtegorii XII. papz nun- 
vote celebrent presbyteri , 1 3 89. c. Ca- cius , 76 1. c. 764. e. 
nonicas Sc officium B. Mariae quotidie Jacobus Conradini procurator epife. Crc- 


reeitet exiftens in factisordinibus, 1x97, 

b. Eas in ecclefiis Gnc fnpetpelliceo nul- 
Jus celebret, 1x47. a. 

. Hormifdas papa, i9a. b. 

Hottanus epifeopus Paulus , 79. b. 
Hofpiralia pauperum in monafleriis reftau- 
rentur, rao. d. 

Hofpitalitas a clericis obfetvanda, 1x37. 
. a. 1x38. d. e. 

Hofpitari per t i m indomibusreligiofisrai- 
litibus Sc baillivis illicitum , 1 xj, d. 
Hofpitalis magifter, 113 b. 

Hofpitalarii idoneos habeant capellanos, 
nec fua extendant privilegia, 103. d. 
Hoftise quomodo faciendz a facerdote, 
134 a ' 

Hoftia confecta nda qualis cfle debeat, 1x83. 

c. 1x99. c. Hofliz elevatio non facienda 
ante eonfecrationem , 109. a. 

Hoftiz non confccracz pueris non dentur, 
1383. d. Sed nec ulli, 1301. c. 
Hoftienfis epifeopus Johannes, 73 1. a. 807. 

c. 

Hozclinus epifeopus Parifionfis, ff. a. 
Hubaidus archiepifeopus Pifanus v 8x.b. 
Hubaldus epifeopus Hoftienfis, 78. c. 
Hubertus Silvz-candidz epifeopus , do. c. 
61. b. ■ 

Hubertus epifeopus Aquenfis, 83. a. 

Hugo archiepifeopus Cryfopolitanus-, 61. 

c. 

Hugo archiepifcoptfl Janucnfis, Sx!c. 
Hugonis archiepifcopi Lugdunenfis epifto- 
ia ad Daimbertum Scuoncnfem archie- 
pifeopum, «.a. 

Hueo epifeopus Camctinenfis, <1. b. <3. a. 

/- : i:. J 


monenfis in conc. Conflant. 1 xx 1 1 b. 
Jacobus Craflefi procurator capituli Mima- 
tenfis in concilio Conftantienfi, 1 xxx.a. 
Jacobus Vtneent provincialis ordinis Prz- 
dieatorum in Provincia, 303. e. 
Jacobus de Campo J.U. do£lor, 941. a. 
Jacobus Fei theologi* ptofefTor, 941. c. 
Jacobus de Pifis theologi* profeffor, 94!. 

b. 

Jacobi Aragonum regis conftitutio adver- 
fus hzreticos, 7x3.3. 

Jacobus Cojfott confiliarius regius, t,(i. C. 
Jacobus de Ifolanis, 97. a. 

Jannes Ponceti procurator epifeopi Lom- 
berienfis in concilio Confla ntienfi,txxo. 

e . • 

Januam depopulantur Saraceni, 179. c. 
Januarii caiendzpaganicz, 43. b. 
Januenfcs archiepifcopi Hugo, 8x.c. Uber- 
tus, di.d: 

Januenfcs Caroli VI. regis Francorum ze- 
lum laudant pto unione ecclefne , eique 
(e adhzfuros promittant , 779. a. & feq. 
JaqucOKd* BUru tegis confiliarius , 4 66. 

c. * 

Jaquintus epifeopus Frequentinus, 80. c. 
Jafpertus epifeopus Valentincnfis , x8o. c. 
Iconienfis archiepifeopus Bafilius, 311. d. 
389. b. 

Idelherus epifeopus, 3t.d. 

Idilcharius epifeopus Aufonenfis, 30. c. 
Idolis immolatum comedens ut puniatur, 
36. c. 

ldruntinus archiepifeopus Jonathas, 81. b. 
Jejunium in competenti zeate obfetvandu, 
1368. d. 


Hueo epifeopus Gratianppoliunus , €7. i. Jejunia per annum quz obfetvanda , 1x79 

® */* r\ no » L ^ • t a k V « OO K Telnnlilm «rlvanfAr 


Hugo epifeopus Oicnlis, 88.c.*o.b 
Hugo epifeopus Dunelmcnfis,8fi.c. 

Hugo epifeopus Gallenfis , 6i.d.6).b. 
Hugo epifeopus Lingonenfis, <4-C. 

Hugo epifeopus Numantinus , <3. a. 
Hugo epifeopus RuinenfisfeuRuthencnfis : 
83. e. 

^Hugo epifeopus Terracenfis, 78. c. 

Hugo epifeopus Trecenfis, 64- a.b. 

Hueo Albus decanusTullenfis,74. a, 

® r.L • 


c. iji4.b. 1 j 88. D. Jejunium advenctis, 
1314.C. Quatuor-temporum, 4. b. X4. d. 
1 3 14. c. & feqq. Tribus ante Afcenfio- 
nem diebus, 1314. c. In fello S. Marci, 
ibid. Nativitatis, 391. c. 

Jejunii dies didi vigiliz, 1314. a. 

Jejunium a Carolo-magno indi&um pto 
publicis necefliratibus tempore peftis, 
famis Sc belli , xi. e. xx. a. Cum abfti- 
nenyia a vino & carne, xx. b. 


Hugo Fabri canonicus Cabiionenfis, doc- Jejunantes extra tempus refedionis bibete 
tot 884 e nnn debent. n. d. e. Telunium oratio- 


Hugo comes Engolifmenfis excommunica- 
tus, & ejus familia fuppofira interdido, 
149. b. e. 134. e. i«8, a. Ejus excefTus 
enormes in epifeopum & clerum Engo- 
lifmenfem, ijo. c. d. e. 131. c. I3X.C. 
Jft. a. & feq. rt7- b. 13*- b. 139 a.b. 
r<0. b. I<x. b. t«3- a. & feqq l«6.b. 
Scfcqq. i<7- b. Eos ut puniti juflcrit S. 
Ludovicus, i«8.e. 

Hugo camerarius , 70. b. 71. c. 

Hugo conftabulari us , 70. b. 7r.c. 

Hugo Chtlet miles cambellanus, 898.0. _ 
Hombcrti de Romanis liber de tradandis 


Yct. Strift. & Me n. ampl. CtUtft. Tom. PII. 


non debent, xx. d. e. Jejunium oratio- 
nibus aut clcemofynis redimere debent 
infirmi, xx.b. 

Jejunia Armenorum, 393- b.d. 

Jejunium quale apud Armenos , 5 64. d. e. 
3. a. Jejunium fabbati-fandi olimeum 
ovis Sc cafeo foirehant Armeni, 348. d. 
Apud, eos qui a jbjunio difpcnfcntur , 

3<3-a. 

Jejunus celebret facerdos, 4>8. a. 

Jerenus epifeopus Strumbinus, 81. d. 
Jcrufalem datur dignitas patriarchalis fn 
concilio CP. 189. d, 

Jerofolymitanus epifeopus Petrus, 8t. b.- 


I S. 

Igniacutn monafterium , fgf. e. 

Ildephonfhs rex Aragonum < 1x3, a. 

Ilerdenfes epifeopi B. 1x3. b. Bcrengarius, 
83. b. G. 173. a. 378. c. x8o. c. Gcral- 
dus , 189. e. Petrus, 733. b. Eledus,68«. 

b. e. 

Illegitimi factorum ordinum & beneficio- 
rum ecclcfiaflicoruiit incapaces, 1 xj 3. b. 
Ad aleare parentibus noa miniftrcnt, 
tX4<. e. 

Illitterati przdicarenon permittantur, 1 14» 
e. Non debent erte clerici , 1394.0. 

Imago feu figura fandi in cujus honore con- 
fecrgya cft ccdefia , fit fuper altare, 1x38. 
e. 

Imagines habentes perfequuntur 5aracenl , 
.388. e. 

Imlginum cultus apud 'Armenos , jSS.d.e. 

Imagines vetuftate detritz comburantur > 
I39X. c. 

Immunitas ecdefiaftiea ubi violatur, cefle- 
tur a divinis, 1339. d.-e. Ejus violatio 
ut punienda, 11. b. 

Imolenfis epifeopus Frandfcus, d 3 3. 0.640. ■ 

d. 643.0. 

Imperatores olim appelMti reges, 6. a. 

Imperator advocatus ccclefiz, 971. e. txox. - 
a. 

Iu imperio quz emendanda , 1 99. b. c. 

Impignorationes bonorum, ccclefiz immo- 
bilium non faciendz, 1 1 19. c. 

Impofitiones ecclefiis non faciendz, 9, a. 
1404. c. 

Incantationes prohibitz, 3;. e. 

Incantatores ut pceniteant , 44, e. 

Incarnationis myfterium , 1 37 1. 1. Sc feq. 

Incendiarii pcenitentia, 34. b. Incendiarii 
excommunicari, r;44.a. 1349. b. Afo- 
lo papa poffiint abfolvi, 1x6. e. 

Inccftuofi ut puniendi , 6. c. 3 S. a. Inceftum 
fpititualem committens cogatur omnia 
relinquere & dare pauperibus , vel reli- 
gionem intrare, 1373. d. 

Inccflfts fpiritualis' poenitentia, ibid. 

Inceftfts naturalis pcenitentia, 1 37 6. a,- 

Incontinentes St fodomitz, 13. d. 43. c. d. 

Indulgentia plenaria concefia iis qui interx 
fuerunt concilio Pilano , 1 1 u.d. 

Indulgenti* conceflz vifitantibus ecclefiam 
cathcdralem, iyi6. t. Facientibus elce- 
mofynam pauperibus, 1 3 17. a. Deferen- 
tibus funera mortuorum 8t iis qui inter- 
funt eorum exequiis, 1 3 17-a. Comitan- 
tibus corpus Chrifli ad infirmos ddatum, ' 
1X48. a. 1x76. c. 13 t7'b- 1 3 84-d. Dicen- 
tibus orationem dominicam dum in mif- 
fa audiunt nomen Jesu Sc Mari^b ; '&c. 
Comitantibus presbyterum deferentem 
extremam un&ionem ad infirmos,! 317. 

c. His qui interfunt proceffioni, 1317. 

d. Devote feftum Euchatifliz celebran- 
tibus , 1190. a. 

Infantem opprimentis pcenitentia, }t. e. 
Mulier non dormiat cum parvulis, 1 3 £x. 
c. 

Infirmis danda a curatis tria^nonira, 1-51 1, 

a. Prius quzrant medicum animarum s 
quam corporum , 4x0 b. . 

Infirmi vifitandi, 3. a. A coratis antequam 
veniant ad fynodum , 13 «9. e Infirmo 
obmutefeenti an danda abfolntio , r r : e. 

Infirmis eucharifliam non deferant diaco- 
ni , n ili urgente neceffitatc, 1 x7 r. e. 1 3 34. 

b. 

Infirmis quomodo deferenda eueharifjia , 
108. e. 109. a. Qua in vefle , 1x8. c.' In 
pixide eburnea bene elaufa , Scc. 1 176. a. 
Et munda, 1361 c. Ad eos communi- 
candos quais fit calix, 1300. b. Mun- 
dus . 1 361. b. Eis non ferenda euchari- 
ftia fine lumine Sc Campana, 1x9. e. 

Infirmorum communio, 1x84. c. 1 383. e. 
Quomodo fiat, 1 30. b. c. Eis fi necefle 
fit, euchariftia comminuta cum modico 
vino porrigatur, 1384. a.b. His qui ci- 
bum non pofTunt retinere , non danda 
euchariftia , 1 09. c. Infirmorum loco non 
fumat facerdos euchariftiam, 109. b. 

Infirmorum . communio apud Armenos, 
39S. c. 

Ttttt 


Digitized by 


Google 


1JNDEX 
Infirmorum poenitentia, t jSo. e. Jejunia 
redimere debent orationibus aut elcetno- 
• fynis, it. b. 

Ip&lanus epifcopus Petrus, fo. b. 

Ingo epifcopus Balneo- regis , 4 i . d. 
Ingcannus epifcopus Camciaccnfis, y y.e. 
Ingrannus abbas , ibid. 

Ingraonut comes, 39. a. 
innocentius papa III. 1*4. a. Ejuseonfti- 
tutio contra filfirios , 1 16) . b. 
Innocentius IV. igy. a. 

• Innocentius V. hortatur Palsrologum , ut 
nuncios mittat ad traftandum de pace 
<um imperatoreC P. & rege Siciij», 14«. 
d. & feqq. Rrfpondct Palzologo fuper 
. multiVdc quibus eum requificrat , 144, 
c. & fcq. Ejus inftru&jo data fuis nun- 
tiis ad Grxcos, iyy. e. i f7 . a.d.Exigic 
' * Palseologo ut fchifma abjuret publice, 
M7- d. Hortatur cum nt unionem Grz- 
eorum fidtam in concilio Lugdun. cor- 
roboret , 449. e. Ejus zelas pro Grzco- 
rum unione, tyo. a. if i. c. 477. b. Prz- 
jatos Grzcorum hortatur nt perfiftant in 
fidei profcffione & recognitione prima- 
tus ecciefiz Romane, a yo. e. Androni- 
cum Palcologi primogenitum hortatur, 
W ad foiidandam unionem Grzcorum 
ftUmotnm promtus exiftac, xy t.b.fic 

Innocentius papa VII. «91. a. Ejuseleftio, 

43 1. e. Epiftola ad Johanocm ducem Bi- 
turicenicm » 70 1. e. Ecclcfi* pacem & 
unitatem optat, 70,. a . fcofiert, yoy.-e. 
Johanms Bituriceufis ducis ad eum epi- 
ftola, 70«. b. & feq. Cum Benedifto de 
pace & u nione traftarc recofit , 78 3 . b. c. 
Ejus obitus ,431. c. 717. c. Qualispoft 
mortem, g j,. c. ^ ^ 

Innocentius Qftienfis, 83«. c. 

Inquifitores hzretiez pravitatis,z94.b. 
Inqmfitor mendicantium , 414. a. 

Inuruftio de fide lingulis menfibus fiden- 
da, 1197. b. 

Interdidum exarte fcrvandum , n 7 . d E- 
tiam a monachis, 1131. c. Et quomodo, 

- »>7. b. Servetur io capella proxima cc- 

d tf* ,nt M- ,<a “* ,}}4, d ' E) u s tempore 

d rnapubiice non celebrent exemti, 301. 

■e. Sed finispotcftadminiftrarificramen- 
tum ^nirenti* c . * fc,. singulil 

rn?^L mi/fc r1 e e .^ ent " r in tcc,e ms & 
monalteriis fubmifla voce & januis clau- 

. * ,D4 ! c - Interdidi tempore divina e- 
«am publice celebrari permittuntur in 
pnrcipms feftis, J04. c. d. 

n^;’f i L nC f ntUr omnia fiamnenta, 
prater baptifiia puerorum, poenitentiam 
moneMmm, & corporum fcpulturam, 
t ln ^bdomada in locis 

v^fl Cr<J | <£ K S "■ lfli ,lno,s clauf “> * c - po- 
teft celebrari , : i f7 . d. Sed neque pere- 


B urum 


KUKUM 

S. Johanncs Damafcenus, ttfj.d, e 
Johanncs papa XXI. *«,. b. x« 3 . c . 1(i g. 
d- e. Ejus lute» ad Paizoiogum , i 7 y. 

Johanncs XXII. papa, 7x1.0. 

Johanncs Strumenfis antipapa ecclefiz re- 
conciliatur, 78. b» 

Johannis XXUI elertio, ,,8,.b. t+ o«.e. 

Fuit olim cubicularius Bonif. IX. dein- 
de cardinalis , tum legatus , tandem papa, 

1189. e. Ipfi eicrto mittitur epife. Cer- 
vienfis ad «artandum cum eo de via pre . 
curand* cCcJcfi* unionis, 1 174. a. & fcq. 

M77- f & fctjq. Cardinalem fiarenfem 
mittit in Hifpamam , alios in Aleman- 

niam , 1173. a. Ejus obediencia, uqa t_l„ * 4 * w, “ c niij 1 *, 1 
b. Ei obedit rex Hungariz* tegina Sue- Tnh " T rc ° pas AlatrinenlJ /f' 

wssttefi 1 ST* 

Johanncs XXIII. infimatusde homicidio Iann ' S ‘ 

ot alus criminibus, noo. e. tioi. e. 

Timet deponi in concilio, tior.a. Con- 
eilmra Romz celebrare cogitat, uoi.b. 
j.d convocat, 140«. c. Et clam 'impe- 
dit, 140«. d. ‘ 




Johanncs archiepif copusXu|0D<!i 
Johanncs archiepife^v,^^' 

Tohanne, epifcopus Adarenft.,, . 
Johanncs epifcopus AhtrinoJ , 

Johanncs epife. Afculenfi, , 0 . 6 
Johanncs epife. Aureliani, “ 
Johanncs epife. Bononienfis, ' 4 

Johanncs ep,fc.Botu„,i„ Us ;,,“ 

Johanncs ep,f c . Brixienii, ,, 


‘4 UD - u. Jo. 1 epifcopus Candide de Urfinis 

Johanni X XIII. proponitur novum cele- &S tledmr ’ 
brandum concilium ad procurandam ec- fchan 


irati ,,,, -o-—' - acne- 

tt{7 : d - Io conventualibus eede- 

iif7. U e. ^ W ” P ° ffunC horas ''gere, 
Inretdidum non fervantes religiofi excom- 
municanfur.ij+y. b. Intefdidum pro 
«Mfis pecuniartrs toHendum , , rlI P c 
XWUr ’ " ifi P° ft faa »m izfofa- 
IDf>c - '3*. d. De ihrer- 
Afto plura. ny«. b.&fiq.si;*. 

Interdidum frequens improbatum 10 « t. 

Inventaria utentium ecSefiz , Vitt 


brandum concilium ad proeutan^mec* 1°!™“ V” ^ m, 

clefiz unionem , n 7 J CivImremX 

nomenfem ad hoc proponit, r 178. b.Sc v-u?^”!! ! P ?'5 ,u,!nus -«‘ c. 
«q- Fingit concilium velie fc celebrare 
«t cedere, tryo. b. & fcq. ti,i. a. b. 

Johanncs XXIII. indiflolubili caritatis vin- 
culo conjundus Carolo de Malateftis, 

1197 - d. Nullum non movet lapidem 
' I™*’!' 05 ad fuas P arte * alliciar* 

1 1 85. -d. Mittit ad eum Petrum de Ro- II ,_i > * ♦>/! 

cle^r^.^trt"^ J°hanncs > Lavclla n us epife. 31. , 

dos conciliandz pacis eccic^z^ut' filus ! P *I_ te ? dier &- >'«■ t- 

uniqus papa agnofeeretur , 1 1 91. d. e De 
gcftis inter eos informatur rex Romano- 

nes m xxm &fe<5 ' 'AJqoeaJoia». 

nes X XIII. legatos mittit, 140«. d Ei 

SM? 07011,5 de "blalateftis , 

Johanncs XXIII. indicit concilium Con- 
ftantmnfi I4 ° 7 ,. M i(jt Conftantiam 
cardinales duos ad przparanda neccfTa- 
r.a pro concilio, 1407. d. e. Ipfe ingre- 
ditur Conftantiam , 1408. e. Mente Ser- 
wrbams & doloribus correptus , primam 
cr ncili 1 Conftantienfis feflioneg, in aliu 
d ' c, . n ' ra “ sfc «> >408. c. In prima feflio 
ne habet fermonem ad patres. 1408 e 
Fogirdc concilio, tyit.a. Offert ceffio- 

FrL’r ,4 "‘ C j Sub cuftodia Brifico 

Friburgum reducitur, r 4 n. c . Requiri- 

ros ccff COnC, ’ linm liber Aftu- 

ottlarff ’ b e ' r f** omnes 
prstlao fuerunt m concilio liberi, , 4 , } , 

Johanncs XXIII. per deputatos przfules a 
wncJioFribnrgo deducitur ad caftrum ' ' 7, ,7».' I ' ” r ' ^ 

eatoris cuftodim/^wTr d ' P ' f ' J°, hann “ epi^P 05 Sarntngis, jo. k 

cardinalibus fibi a concio Ms ' 

rat fc acquiefcere nmwikn ^ ,5 j Cc ^ a * J°^annc^ epif . 5jfnnedciifis,mo.i. 

ftatueret concilium r 4 i« S a '° J°' lannes C P** Sletiecnlis fcu Sileticeniu, 

A Srr r...., 


C P”C- U ulmus. «i c 

Johannescpifc.FaTcntinus.hr 

Johanncs epife. Firmanenfs,, ’ t 
Johanncs epife. Fundanus,,» c * 

J -hannes epife. Gratianopoli,,,,. ,, , 
Johannesepffe.^^, 7 ,,.- 

hannesl 

J. hannes e K n C . tendiculis, jol i 

,0 4,o” b ^ BaVar '’ 3 
Johannesepifc. de Luce, ju.c 
Johannes epife. fidureniis.Jo.a 

Johannes epife. Lueeniis, 84. c '' 

Johanncs epife. Magaloneniis.Sth. 
Johannes epife. Maranenfis, 8t e . 
Johannes epife, Marlicanus, g 0 .b 
Johanncs epife. de Mathcitat, 
Johannes. epife. Meldeniis , 17 j. e. 
Johannes rpife. Mcjficcnfis, 81 a. 
Johanncs epife. Mcteniis, n(.i. 
Johannes epife. dc Monie-jnortui,»o,e, 
Johannes epife*. Norvicenfs, *«, b. 
Johanncs epife. nuilatenfisicunulliiisdiffi. 
cefis, 3 13. a. 

Johannes alter epife. nullatcnfis, ibid. 
Johannes epifcopus Parmenlis. fii.a. 
Johannes epife. PiftavcnSs, 84. a. 

Johannes epifcopus Portuenlis,<o.e,(ik 

^4- A- 

Johannes epiic. Potenfimis.h.b. 
Johannes epife. SahiienSs, 1073 i 
Johannes epifeop. Sabmenfis, 60. t.(i.L 
7f t.a. 



invenrionisS Crocis frftum, 

Inveftiturz laVeale, ptohibitz, , 
Jocms epifcopus Aconenfis, gi \ 

Joc, presbyteri, & monachis prohibiti 8 

Jota... ,,i„. H,.„„ 

Johwna regina Sicili», , 4 ,. a . 

J °tefrr^ pita Romanaec- 

,34*. P ° acDdl ****» «> calfctm. 


Fronunciatuf. u»* o i » . — v r uv. awuhiuwjou.i.»*.» 

quod turj^terdiwMilirwv^ J > ® n,tet Trrbrnfi.h.r. 

e. Deponitur, t 4 i 7 - re “' ren, ' I +> < * Johannes epifcopus Treccnfi , 17«. e. 

Johannes patriarcha CP.’ U r 7 e !??£' Tu 7‘7 1,anu V 

Johannes cardinalis S. Anaftafiz ‘ «44. b. 

j0 S: n 87, C a. r4ina ' il SS> C ° fra * &Dan » a - 
Johaimes earilih.lis tituli fanfti Cyriaei ia 
Thermis, Venerfirum diflus , 

Johannes cardmaiisS. Marci, te, i g l h 

JohannesDominid caVdinaii*, 1 ^. *! No7 Jobann “ abbss S ' d * ^ ‘ H 

' C*nifintitefi' ^rf. TCn,t ad Ci> . nc '' Ium Johannes abbas Ketflech ,)<}■(• 

• 4 5 . e. 1417 . b, c. In johannes abhas Montis ArjgooB* , 71 )'^ 


j unaiincs cpnc. 1 uicuianus , 64. t 
Johannes epifcopus Vaurrnfip, ruo. a. 
Johanncs epife. Vivarienfis,7f j. b. 
Johannes epifcop. Warmieniis procanral 
trium epifcoponimineonci/ioCoa&a* 
tienfi,lu 4 .b. 

Johannes abbas de Jgner, jlj.c. 
Johannes abbas de Bofcoioao, riif.d" 
Johannes abbas de fontibus in Angiia, 
»113. d. 

Johannes abbas S. Flora de Aretio,«r. 


Digitized'by 


Google. 



T 


hujus voluminis: 


johannes abbas de Peior , 3 1 3. c. 

johanncs Petri abbas, 941. d. 

S. Johannis de Pinna abbates Hieronymus, 
733. b. Petrus, «40. d. • 

Johanncs abbas de Pratalia nuncius Gtcg. 
XII. 761. e. 7<4. e. 

Johanncs abbas de Precibus, isso.c. 

Johanncs abbas Urficampi , ibid. 

Johanncs Alfundi procurator epife. Afte- 
teniis & ducis Franconiae ia codc. Con- 
ftanrienfi, 1114 a. 

Johanncs de Albicis canonicus Florentinus, 
94°- e. 

Johanncs de Ancorano concilii Conftan- 
tieniis advocatus, 1 409. d. 

Johanncs Arnaldi profeiTor in theologia, 
miiTus a duce Bitur icenfi atl Innocentium 
VII. 701. c. 

Johanncs ordinis Minor. legatus MichaHlis 
Palxologiad fcdem apoftolicam, n8.e. 

Jo. Belaftro ordinis Minorum mandat Gre- 
gorius X. ut cum Graecorum nuueiis la- 
boret unioni eccieiiae, 14143. 

Johanncs de Bellofotti legum doftor , ji (. 

a. 


Johanncs Bertrand regis ad cardinales le- 
gatus, 483 . c. 

Johannes de Bordis archidiaconus Parifien- 
fis, 4<f. c. 

Johannes des Bordes notarius apoftolicus, 
487. c. 

Joh innes Cheirefon graduaeus eccieiiae Ca- 
meracenfis, 885. d. 

Johannes 1 oHrtecuiJfe doftor , 884. e. 

Johannes Crejle procurator VPillelmi du- 
cis B a varias , &c. in conc. Conftantienli, 
142.4. b. 

Johannes prior S. Fabiani de Prato, 94 t.d, 

Johannes Gatfix ordinis Minor. profeiTor, 
8*7. c. 

Johannes Gey magifter facri palatii, 303. 


Johannes Georglinii ordinis Min. minifter, 
9+i 

Johannes Gretee procurator abbatis Ober- 
denfis in conpilio Conftantienfi. I xai. 1* 

Johannes Guiardi a‘rchiprcsbytet Piftavcn- 
fis, 943. d. 9>o c 

Johannes Guioti minifter Mathurinorum, 
8«7. C. 

J ohannes Guioti doftor , 884. e. 
ohaunes Hugoneti iicentiatus in legibus, 
ixxi. b. 

Johannes de Hurtaria ptior Auguftinenfium 
' .Pari(ten(ium,4<i.b. 

Johannes Johannis de Florentia profeiTor, 
94i. e. . 

Johannes Leonardi profeflor. 944.3. 
Johannes Luqueti doftor, 884- c. 
Johannes de Matifcone doftor, 41S1. c. 
Johannes Parvi magifter in theologia, 8«7. 


c. 

■Joha nnes de Perona procurator capituli ec- 
cieiiae Turon. in concilio Conftantienli, 
1441. d. 

Johanncs de Riccis canonicus Florentinus, 
940. e. 

Johannes Romani cubicularius Bencdifti 
XIII. «it. i. «9- c. 

Johannes P. Ru/lan doftor, 944. c. 

Johanncs de Sadone legum doftor, «47. c. 

Johannes de Scribanis promotot conc. Pi- 
lani , (09«. e. 

Johannes Tirelli prior de Burgofonte ord. 
Carthufienfis , ««9- e. 

Johannes de Trembleio dectetor. doftor, 
procurator capituli Ebreduneniis incon- 

' cilio Conftantienii, 1444. c. 

Johannes de Varennis rogatus a tege, ut 
quid de tam ptaecipiti Benedifti XIII. 
eicftione fentiat, aperiret iibi , 33 9 e. 
Petit a Benedifto quid regi iit refponfu- 

•• rus, f 64. a. &feq. M’ttit papae formulam 
unionis, jCj b. Scfeq. facultatem petit 
leribendi ejus adverfario , 564 b c. Sa 
lutaria Benedifto dat monita , 3*3. a. & 
fcq. Cellionis jiam urget. 5«7-a &fcq. 
Pacem eccieiiae turbans 8c impediens pro 
antichrifto eft habendus, f«8.a, & fcq. 

Johannes da Yarennis legatus pro pace ec- 


clcltae , 373. b. Per priorem Igniaci mit-’ 
tit Benedifto XIII. viam ad pacem , 37«. 

b. Inftat apud Benedyftum pro via cef- 
fionis, f 8 1 . ,b. Hortatur «cardinales ad 
reformandam ecc!c£am in capite & in 
membris , & ad procurandam eccieiiae 
unionem, 383. b. &feq. Ex zelo ftepius 
fcripfit papae, fcd parup. profecit, 3S8. 

d. 3 89. e. 

Johannis de Varennis epiftolae, 339. a. & 
feq. 

Johannes de Vinzellis magifter in theolo- 

. gia, prior de Yuanimonte, miftusxRe- 
mundo Cluniacenii abbate ad concilium 
Conftantienic, taiS.b. 

Johannes de Vincellis procurator abbatis 
S. Rigaudi, 1444 a. 

Johannes rex Atmenorum , 3 5 1 . e. 

Johannes dux Bituriae, 3 16. c. <04. a. <84. 

c. 799. a. Ei Bencdiftus fignificat faftam 
a fe diligentiam in fafto unionis haben- 
dae, 7jS.a.&Ieq. Ei feribit Innocentius 
VII. 794. e. Innocentium VH. hortatur 
ad pacem ccciciix dandam, <9;. d. 4e 
fcq. 70«. b. & feq. 

Johannes dux Burgundix hortatur ad mit- 
tendum ad concilium Pilanum, 930. e. 
& fcq. 

Johannes princeps Jufculanus Saracenos 
ab Italia expellit , 17 6. c. 

' Johannes magifter domus catholicon,; 1 j. 

b. 

Johannes comes deSacro-cxfare, 4««.c. 
5 l 4-a. 

Johannes dominus Ambazix & de .Calvo- 
monte gravat monaftetium B. Marix de 
Ponte-Ievio , 477. a: Excommunicatur, 
477. b. & fcq. Satisfacit, 478. e. 

Johannes Bertaut regi a fecretis, 4}*.c. 

Johannes de Boijfay (sagitter requcftarum , 
& regis ad Cameracenfes ambaxiatpr, 
«io.b.tfn.a. 

Johannes de Brugeria vir nobilis, 87;. a. 

Johannes de Bueil, 4 t6.e. 499. d. 

Johannes de S ClCmente miles, «3 t.d. 

Johannes d Eftoutc-ville , 481. a. d. 

Johannes Famolinus, ini.c. 

Johannes de Fontanis miles, legatus ducis 
Aurelianenlis ad papam , 661. e. 

Johannes Galeas, iojo. a. 1 17}. c. & fcq. 
1 17«. e. 

Johannes It Maingre diftus Bouciceut Fran- 
ci x marefcallus, 4 jtf. c. 743. e. Ei Ja- 
nux gubernatore feribit Gregorius XII. 
papa pro mutatione loci Saonx ad con- 
Venipndum pro ccclefix unione, ^6l. e. 

Johannes Martini cancellarius figilli fccre- 
ti Hcnrici tegis Caftella, 4 1 1 . c. 

Johannes de Melly caularum patronus, 4« 1. 

c. • 

Johannej de Mtntagu vicedominus de Len- 
itis, 743. c. 

Johannes de Monte-acuto regis confilia- 
rius, 4 66. c. 

Johannes Morini ambafliator regis Fran- 
cix in concilio Conftantienii, 1440. d. 

Johannes de Petta-longa judex curix gene- 
ralis Romandiolx, n<i. d. 

Johannes Rethtncm domicelius, 6 t,y. B. 
«49. b. 

Johannes de Sanftis fecreearius regis Ara- 
gonum, «3«. d. 

Johannes de Via admiraldus, 4«f. a. 

Johannes Hacon ordinis PrxJicatotum 
apud papam aceufatur tamquam perver- 
fam docens doftrinam , 303. a. & fcq. 
Ofto ejus propolitiones , ibid. e. Quas 
improbant & damnant ofto prxeipui 
fratres Prxdicatores, 303. b.& fcq. 

Johanni Hus dati commifiarii , 1413- c. 
Tamquam hxreticus traditur curix .fx- 
culari , 1418. e. 1419. a. 

Johanncs Wielef, 1 409. b. Ejus libri dam- 
nati, 141 3-d. 141 f. b. 

Jonathas archiepifcop. Hydruntinus, 8i.b. 

Jonathas epifeopus Serantis, 78. d. 

Jordanus de Utlinis cardinalis S. Martini 
in Montibus , 80 1 . d. 1 1 79. c. 

Jordanus epifeopus Humaneniis, 79. a. 

Jofaphatenfts abbas Girardus, 70, b. 


Jofclinus epifeopus Atlminenfis, 79. b. 

IpporieniiS epifeopus Germarus,83>a. ^ 

Iracundi poenitentia, 34. d. 1379. b. 

Itene imperatrix , j 94. d. 

ab Irregularitate Iblus papa abfolvit, 418. 
b. 

Ifaac Armcnorum catholicon dcpoCtus.j 34. 

a. 

Ifabella regina Francix, 889- e. Ejus prote- 
ftionem Implorant cardinales fchilmatis 
tempore , 844. b. & feq. 

Ifambardus Marcelli doftor, 884. a. 

Ifcmbaldus abbas Gorzicnfis , 74. a. 

lftdorus epifeopus Balneo regienfis , «3 . b. 

Itinerantes facultatem a fiio parocho acci- 
piant recipiendi in via facramenta, 1 497. 
< 1 . 

Jubilxum ad annos xxxm. reduxit Bonifa- 
cius papa IX^ 430. b. 

Judxi non nili in civitatibus & locis inft- 
gnibus habitent, 1363. d. A Cbriftianis 
vefte diftinfti, 134. d. Eis non ferviant 
Chriftiani , nec obftecrices aut nutrices, 
104. a. Servientes funt excommunicat!, 
1441. a. Eis non- cohabitent mulieres 
Chriftianx, nec cotum filios nutriant 
fcu laftent, 134. d 479 e. I3«t. b. Pro 
eis nullus fidejubeat clerieus, 1483. b. 
1364. c. Eis non exponantur ornamen- 
ta ecclefiaftioa, 113. d. Commercia cum 
Judxis prohibita laicis Chriftianis,*i 440 . 

e. Ptior accipiens a Judxis pecuniam de- 
ponatur, 140. e. Cum Judxis non difpu- 
tandum dc fidei Chriftianx articulis, 
1440. e. Cum eis non conferant illite- 
rsci facetdotes, 11«. a. Ab eis non fu- 
matur medicina, n£. b. 118. c. 

Judxi Alexandro V. offerunt legesf fuam, 
i 10«. a. Contra eos poflunt addaci tcf- 
tes fideles, 103. d. 

Judxus non poteft fieri Saracenus, 1/3. c. 

Judices delegati & fubdelegati , 1311.C. 

Judices non fint fufpefti , 1 148. e. 

Judices fxeulares caufas clericorum non 
judicent, 9. b. 14«« a &fcq. 

In judicio extremo Chriftus apparebit in 
forma humana , 408. c. d. 

Judicia peregrina prohibita, 49. e. 

Judicium nullum fineacculatore ferendum, 
30. a. 

Judicium fetri igniti, 73. b. 

Judicium aqux frigidx aut ferventis , vel 
ferri candentis non fiat , 1 394. d. 

Judith abbatifla Romaricenfis obtinet ju- 
dicium adverfus Matthxum ducem Lo- 
thatingix, 7 1 . c. 

Juhellus archicpifcopus Turonenfis, 14 C. 

b. 

Julius epifeopus Florentinus, 79. c. 

Ivo comes, 39. a. 

Jurandi confiictudo prava eft emendanda , 
1387 -d. 

Jurari pro modica caufa non debet , 119. 
b. 

In juramento tria obfcrvanda , 1 19. a. c. 

Juramentum clericis prohibitum, 1431.3. 
&£q. 

Juramentum de non recidendo in peccatum 
non faciendum, 13(3 b. 

Jurare fuper erangelia quibus diebus non 
licet, 1389.8. 

Juramentum cardinalium in conclavi pro 
cleftione papx poft mortem Gementis 
VII 447- b. «13. a. 

Juramentum ante papx elcftionem percon- 
ftitutiones prxfcriptum prxftant Floren- 
tini in concilio Pifano, 1100 a. b. 

Juramentum illorum qui tempore Benedi- 
fti XIII. recclTerunt de palatio Avenio- 
nenfi, 690. a.&fcq. 

Juramenta puniantur, 171. c. e. 

Juramentum & perjurium ut puniendum , 
i 43 i.b.c.- 

Jurifdiftionem ecclefix defendentes paro- 
chi/ubfidium abarchidiaconis, fi egeant, 
accipiant, 1 3 49 - c. - 

Jurifdiftioni laicali fe fubjieientes clerici , 
excommunicantur, i344.d.&fcq. 

Jurtfdiftionem ecclefiafticam non turbent 
laVci , 117. 3. Alioquin excommunicen- 


Digitized by 


Google 



INDEX RERUM ET VERBORUM 

Leacenfis epifeopus Johannes, 3iz. e ‘ „ 7 , , 

t. Ijiy. b e. 1404. b. Smguhs Lcaionarium, z.a. • Publice denunciandi funt 

C ' a " dU ,17 °- d ' '• Lcaorcnfis t p,Tcop us defignacus ad conci . 

T , ./•i.n. , _ , Jium Pilanum. 88 r. a 

Io jiuiaiaionem ecclcfiafticam confpiran. Legata ecclcffis in ufus proprios non con 

res excommunicantur, 13x4- e. Domini vertantur, 1 41 c f F con 

?” P ° r * ,e ? P^ibcotesfubditos trahi ad Legatio commiffit Angelo Corrarii 
Tofum eccidGafticum excommunicantur, ® * 4 * 9 * 

Contia iuriiiliifrionrm •? »? 


r . “"«‘UHin.Mi d '“"'t- 

Liburni fi mu I ; n *' ,a * 

^riufauec^^t^,^ 

Lidhireniis ftu Licienfis cp'| 

CSS-=,“.“ 

Juil* in mona/icriis non facienti* , rjt.b. I.r M ri °* rt > /** d j . litigare de proDrii. .. 

Juftinae de Padua abbas vir providus, 

«n * 7 r ^ 


> 07 * C. 

S. Jtiftin* de Padua abbas Johannes, 804. c. 
Jufiicia omnibus facienda , 1 3.C. 14. c. 
Juvavenfis archiepifcopus Odulpcrtus, jj. 

Juvenfis epifeopus Alexander, *i. c. 

K. 

iC! AyUsyn abbas Johannes, 313. c. 

X. 


,y.. vjcucntiooniracioccn- b. ‘ v “f u ‘ rorariiis 1, 

. tum miliia ducatuum oiftrt, r »4. d. Litioar, J ’ 

legati Bononienfis multi vocem in eieaio- prifumat S'* 'T 1 ' 5 "»Bm abi». 
nepapae d ,oftulant,i,« 4 .c.ii 7 o.b. a. judice fecular, , , . n 

egenda fancti cujus in honore confecrata t i,— j:_ , 
e» ecciefia habeatur , j 147. b. . 

Legionis rex Johannes, 753. c. 

Legionis regina Catharina ,79}. e. 

Lehonenfis epifeopus Eudo , 84. a. 

Lemoviecnfis epifeopus Seibrandus , ibid. 

Lemovicenfis epifeopus defignatus ad con- 
cilium Pifanum, 883. d. 

Ltnitz. abbas Eberatdus, nai.e. .* 

S. Leo papa, 334. b. Eum non recipiunt 

Armeni, 3i«.e. 3t8,a. 


Lites die dominico noa fun, i„j- , 

lites itommum fuotum iiberorom Dn „r r 
. ctpiant exemti , , 0 j . b 
Litterae de fimplici juAitia doodccim d. 

. norum pretio «»>• 


Leo IU. papa, 193. a. 

Leo IX. papa, 701. c. 

Leo cardinalis S. Damafi, 60. d. Si. b. 

Leo epifeopus Alctrinus, 78. d. 

Leo epifeopus Ciufmus, 7 9. b. 

Leo epifeopus Gajetank, 61. a. 61. d. 

Leo dcNofereto licentiatus in legib. 1110 


./iorum precio eo^^f 


•j. .» •-•v.vj H C J. 

1 “'vinis ubi detiaea- 


piantur, 

«ur, 1318. d. 

JWWSrtft***** 

Lodiucus epifeopus Nuceria, r, { ,. a , 


L Acrymarum efficacia, 48. e. 

Ladiflaus rex Sicili*, roip. e, 1031.«. 

Z070. e. I086. d. Belium habet cum Flo- 
rentinis, 1033. d. Gregorium XII. ref- 
Puit, 1404. b. Eum fuis habet in mani- 
bus, 1K3. e. 1170. e. 1171. a. Ladiflai 

lambertus epilcopus Atrebatcnfis, fif.e. de caulis fchifinatisGr*- lodovenfrs epifeopus defignatus ad co„e 7 

lambertus epifeopus Engolifincnfis , <9. b »— ’ ? ' Pifanum . «se k ® “cokiI. 

70.C.71.C. 

Lambertus epifeopus Mauriancniis, 8r.a, 

umbectllt Ar rnlfin -4 «.j.- 1«! 


Lodius epifeopus Martinenfis, u c 

Lodovenfis epifeopus Odombd/m.,^ 


cotum, iyr.e. 

Leo imperator iconomacus , 191. c. 

Leo rex Armenorum opem eccleiiz implo- 
rat adverfus Sarraccuos, 3io.d. 


S. rSdovici legatus ad collegium cardi- ir„j g - US epifeopus Aptenfis , «7. e. 
nalium, 108. d. 114. d. 8 Leodegar.ns epifeopus Vivarienf.s , 67. d. 

lambertus de Geitia procurator reeni Hun- S 8 v' U ' ep,rcopuS Wapineenfir , «7. e . 

gari* in concilio Conftambrnfi 8 ^ Ix ? d, . eDfis “ rd ' D n a l'f our a Gregorio reeef- 
t^mberrus de Srinir* j. d.’. - -irrit, 778. c. Petit a domino Lucanenli 


- «11 * uumino Lucanenli 

ut per ipfius ditionem fui.libere tran- 
feant, 778. d. 

Leodienles epifeopi Adnlfus, 308.8. Eve- 
tacus , f4- b. 33. d. Johannes, 308.b. To- 
hannes de Bavaria, 430. d. Radulfus, 

of.d. 

Icodienlis civitatis fubtra<aio ab obedien- 
tia utriufque contendentium, «;y. b.& 
leqq. 

Leod ienfis ecclcfi* S. Matrini fundatio con- 
nrmatur, 34. b. 

Leon abbas 4 c Quernergnecm ,313 c ' 

Leon «rchipresbyter palatii regis Armeno- 
rum, 313. c. 

Leonardus epifeopus Cefanas, Si. d. 

iconardus epifeopus Treeellenfis, 83. b. 

Leonardus theologi* profelTor, , 41 . b 

Leonenfis epifeopus Galo, tf 7 d 

Lepram f*pe incurrunt luxutiofi. 1,73, 

Leproforum examen, 1186. c. Vfllas non 

inrrrnf . tj<* ^ n*. ...i 


Lambertus dc Stipite.prior de Bcrtrcriis, 
miiTus ab abbate CJuniacenfi ad concil, 

Conftantienle, 1118. b. 

Xamfredus epifeopus Abfarenfis, 83 . b. 

Xamfredus Pompilienlis epilcopus , 1 1, c. ' 

Lampas fit fem per ardens ante corpus Chri- 
fti, 1x71. c. 

Lampas no&eardeat in dormitorio monia- 
lium, tor.d. 

Lancelottus folvit obfidionem Aretinam, 

>ii8.b. 

Landulfus Barenfis cardinalis S. Nicolai ia 
carcereTulliano, 8otf.b.&feq, ii 7 y d 
Landwardus epifeopus Mindenfrs , 3 3 . d. 

Lanfraucus epifeopus Fcfculanus , 79. c. 

Xarinenfis epife. Petrus, 80. c. 

Larv* in mauimoniis prohibit*. 1171, b. 

Latrones , C. d. Ut puniendi, 7.0 
de Lattone quid fentiunt Armcni', 341. c 

a. &feq. ' 

Laudenlis epifeopus Angelus, 803. c . 803. 

audenftsepifcopiAngelus cardinalis, 1170, 

b. Albericus, ,3. a . Jacobus, 8o«.d. 

Laudunenles epifeopi Gibuinus, 38. e Ro- 

gerus, 83.C. ’ . 

Lavellanus epifeopus Johannes, 81 a 1 ' V *'“‘YF U5 rcl1 * .86 4 . 

Laurenuus archiepifcopus Dnbl nenfis 86 t “ b - 

c. nUl > se - Lexovieniis epifeopus Guillclmus de Caro' 
La “ r + C ° t ^ us abt| as monafterii Cmai Peui, ' mo ? te > 4i4_b. 

Laurentius de Baronteis decretorum d.oc- 

lor > 541» a. 

de E Jo «ntia profelTor theolo- 
laumntius de Ridoiphis doftor,^. b . 

u S^ rii magifter S J a ' 

^r^^^^^abbas 


Pifanum , 886. b. 

Lomiccnfium pagus , 16, e. 

Lorharius rex Francorum, j; e 
Lotharingi* dux Mai,fc*„ sRrajlira5 
eccJefi* fatisfacit de illatis injuriis,;]. 

Lotio manuum poft communionem, ud , 

Lottus ordinis Minorum inquifitor, jii.n 
Lucana lc Pifana civitares contendentibus 
« ad conveniendum oblata, 774L 
Liicas Hifpanus gubernator monadem b- 
radifi,y 4 i.a. 

Lucas canonieusS. Mati* Majoris, j«.i. 
Lucas de Reate monachus farftnfs, |oo, 

Lucenfes epifeopi Anfelmni, <1. e. <J. a. 
Johannes, 84. c. Petrus, 7jj.b. Vfii- 
Jelmus,78.d. 

Lucionenfis epifeopus defignams ai cono- 
lium Pifanum, 885.0. 

S. Ludovicus bafis inconcuila eetlefia, i;f. 
d. Eum cardinales hortantur ut reeona- 
liationi Grzcorum foilicite intendat, in. 
b. & feqq. Ejus zelus pro ea, io8.i>,8 
feq. Arbiter.a Palaologo eligicur , 10}. 

a. •» T A r» 


.prororum examen , iz8«. c. Vfllas non a. arT e 

tantur vagar/ n Ludovico regi Francorum «celiis Hu- 

debent vefiire^d fynodum 6 on “ corai ! ,s Engolifinenils Mclc 

Leproforiarum miniftri facramcnta notad- 
ininiftrent excommunicatis, 1363. d 
Leratinus epifeopus , 8 1 . c 
Ltfernst abbas Conftantinus, 3 ia e 
Lefmejricnfis epifeopus Feli* , 86. d. 

Lccania major , 4 L 


ium luum Jignincat Kobcrtus cpiicopai 
Engolifmeniis , r 73, b. 166. b. ltcmGe- 
rardus archiepifcopus Burdigaienfis, K 


epilcopus Sanflonenlis, iff.c.tanepii' 
copi provinci* Burdigaienfis, 167. b. ic 
feq. Exceflus illos urjoffcm puniri, i<l. 
e. 

S. Ludovicus convocat pralaios ad delibe- 
randum de mediis refiilendi Tartaris , 
171. a. 171. a. e. 

S. Ludovicus captus Ic mortuos in terra 

Lii^clhis fupplcx oblatus pap* in concilio Ludovicu* cardinalis S. Adriani , 7ft - l - 
culos reformatio- Ludovicus cardinalis Barenfis miilus i» A* 

Htni DOntifiric o A .j uninnif 


Cp,Tc0pus de %»«w ad conci- 
Jiunt Pifanum, 883. e. 

LibcIJarii, 5. d. 


n . r fi , pap* 

Pilano , continens articulos retormatio- 
• nis fiaeiend* , cum fummi pontificis ad 
rc fP 0D E° ne > 1 r* 4 . b. 

1 ellos famofos facientes excommunican- 
^ ai 9 1 $4. c. 

Libellos famofos contra exiftentesin con- 
cilio facientes excommunicantur, 1413, 

L, bamr tC n ’ aj0ri ClerUS fub p Earaone ftut- 

batur.quam nunc, 374. a 

te„^. C0nfirT “ d *., »«• a- 


saeX3 .T°’^.b., Libertates Verur ’ r 74 ' a ’. Ludovicus epifeopus CanforenfisV/*- 0 - 

da 1188 d run> Dei bona rcfticuen- Non violand '* con ^ rvar| d*, iz68. d. Ludovicus epifeopus Derrbienfis, 7 /i' b ' 
* ,lS8 ' d ' • teffunrevro*’ *• Eas impedien- Ludovicus epifeogus WoJreranus, 

«w lunt excommunicari, 1343. d.i4ob. ,48. e. 

T iidnvifltf 


auvrihU} WalUlilnll 15 U41U1U3 lillii 

lemanniam ad promovendum unionis 
ecciefi* negotium , 888. e. Narran- 
to eum honore S reverentia receptui 
fuerit ab Alemannis, >99- e. & fe). 
xi*, yoi. a. Conihnti* , 30i. c. bu- 
le*, 90t. a. Friburgi ab Anlbia dore, 
90}. a. k feq. yop. a. Columbarii, fit- 
C. Sclileghe , 704. e. Argemin*, 3 »i-J- 
Ludovicus epifeopus Carnorenfis,i|^-“- 
Ludovicus epifeopus Dertbfenfisi ’/!• 

T __ J ? -r 1 ... 


Digitized by 


Google 



HUJUS VOLUMIN 


Ludovicus ra*, 110E. <Lt14x.fi. n<7.e. 

Ludovici VI. regis chara data eprfcopis pro- 
vinciz Burdigal. 89. b. 

Ludovicus Junior ante patris mortem fa- 
blimatus in regem, 89. c. 70. b. 

Uldovicus tcx Siciliz , «ot. d. 1019. e. JR.c- 
- ftituit obedientiam Benedidto Xill. 431.. 
b. 

Ludovicus rex Siciliz & JeVofalem , £01. d. 

Ludovicus primogenitus regis Franciz , dux 
, Aquitaniz & delphiitus Vienneafis, 805. 
b.gif.c. 

Ludovicus dux Aurelianeofis, 318. e. «04. 

a. 66 1. a. 666. e. 8gi.c. 68 3. a. tfS4*b.. 
o. 883. d. Eum pro fua cuftodia petit Be- 
nediftus XHI. 838. b. Ipfi acceptas a Gre- 
gorio XII. litteras mittit Benedift. XIII. 

71 f. C. 

Ludovicus dux Botbonii, 795. b. 

Ludovicus Sacri-czlatis Franciz mardfcal- 
lus, 43«. c. 

Ludi cempore tribulationis prohibiti, ifz. 

b. e. 

Ludi clericis prohibiti, ray. a. 

Ludi in ecclefia prohibiti , na. e. 113. *. 

Et in cimitcriis, 1308. c. 

Ludi deciorum facerdotib. prohibiti,! »* j. 

a. Et clericis, 1400. a. 

Lugdunenfi archicpifcopo Benedidus XIII. 

mittit fuam ad regem epiftcrlam, 6go. b. 

LugdunenGs archicpiTcopus defignatus ad 
concilium Pifanum. 884. c. Miliam fo- 
kmnem celebrat in concilio Ptfanoante 
xleftionem papa 1103. d. 

Lugdunenfis archicpifc. Hugo , 8S.a. 

Lumbrienfis epifeopus Bricius, 8 6 . d. 
lunenfes epifeopi Anfelmus, 6 j . a. Pctrtft, 

79- a. 

Lnterinus epifi*pus Raynaldus, 80. e. 

Lutevenfis epifeopus ^.utgarius, jo. d. 

Luxuti* peenitentia, 1374. d.Ac feq. 

M, 

~\ 

M Ac+oVicnfo epifeopus defignatus ad 
concilium Pilanum, 885. b. 

Magalonenfes epifeopi Arnailus, f 7_d. Gon- 
tarius, yo. d. 67. d. Johannes , 84. b. 

Maginandus epifeopus Arbiuenfis , Sx.e. 

Magnaburgenfi archicpifc. G. feribit 6 re- 
gor i us XII. paratum fe cedere papatui ad 
dandam ecclcfiz pacem , 7x8. e. 

Magunrini archiepifcOpi fallas in ingrelfn 
Conftantiz, 141«. e. 

Mahometi leda a quo introdnda, 898. d. 

Ihceepit propter duOs contendentes, 717. 
c. Per gladium peribit, I8t.e. 

Mai nardus epifeopus » 39. a. 

Mainffidus Antipolitanus epifeopus , 67. e. 

Maio epifeopus Catharenfis, 81. a. 

Majoris-monafterii abbas in Anniam pro- 
fedus, 189. a. 

Majoris-monafterii abbas Gaufridus , 116. 

D. 

Makzinitar cathoiicon Armenorum , 389. 
b. d. 

Malateft* de Malateftis feripta eplftola, 

94 «. e. 

Malatcfta de Pen lauro, 973. e. 988. d. 1080. 
b.tiyt.b. Frater Car oli de Malateftis» 

1 »jjo. e. 

Malefici poenitentia, ;t>. e. 34. a. 

Mqpafles comes, 59- b. 

Mancius feu Mancinus aichidiaconus car- 
dinalis, 60. d. 8x.b. 

Mandata jndicum a ledeapoftolica deputa* 

. torum quomodo recipienda , 1 j 1 9. d. De 
mandatorum exfecutionibus, 1 398. a. & 
leqq. 

Mancgaldus abbaS S. Micbaelis , 74. a. 

Manichzorum hzrefis, b. 

Mantuanus epifeopus Garfentinus > 8 3 • a. 

Manuale habeant presbyteri parochialcs j 
layite. 1 190. a. 

Manuelem Pal®elogum imperatorem orant 
cardinales , ut fuos oratores minat ad 

concilium Pilanum, SSt.d. 

Manuum lotio poft miflz communionem, 

114S. e. 

Manutergia tria fecus altare, 1390- c. 

fit. Strift. dr Mon. ampl. Colletf. Ttm. VtL 


Maranenfis epifeopus Joaphus, 81. e. 

Marchiz Anconitanz adminiftratio com- 
mifla Petro cardinali duodecim Apofto- 
lorum, 8j8. b. & feq. 

S- Marci feftum, 1313. e. Eo die celebra- 
tur jejunium , 1 314. c. 

Marcus arcbicpifcopus Czfarez Cappado- 
ciz, 311. d. 

Marcus nepos Gregor i i XII. papz, 831.0. 

Marco egregio dodoti feribie Carolus de 
Malateftis-, 1141. e. 

Marcus de Veruculo orator Caroli de Ma- 
lateftis, 1179. e. nflf. e. 

B. Matiz officium devote cantetur, 1 177. 

b. 

B. Mariz veneratio fabbato, 108. e. 

Mariz afliimtio in caelum cum corpote , 
Sfi.a. 

B. Mariz feftum conceptionis, 1341. b.c. 

Matiz reginae Jerufaitm & Siciliz fubtrac- 
tio ab obedientia Benedifti,'8ox. d. 

Marinus Clogcnfis epifeopus , 83- b. 

Matius epifeopus Fundentis, <1. b. 

Marficanus epifeopus Johannes-, 80, b. 

Marfienfis epifeopus Pandulfus, 81. a. 8x. 

d. 

Marfus epilcopus Zacharias, 78. d. 

M-artinus papa , 191. c. 

Martinus cardinalis S> Laurentii in Lucina, 
«i.d. 

Martinus epifeopus Aprutinus, 1113. b. 

Martinus epifeopus Fundenfis, 83. b. 

Martinus epifeopus GrofTeranus, 79. c. 

Martinus epifeopus Mifnenfis, S 6 . a. 

Martinus epifeopus Nepezinus , 79. b. 

Martinus epifeopus Ofcenfis, 303. c. 

Martinus rex Aragonum, <33. e. 838. c. 
«41. e. '6?o. d. 

Mattinus comes Valentiz ,<ir. e. 

Martinus orator ducis Mediolanenfis ad 
concilium Conflantieufe , 1410. c. 

5. Martin i Leod. ecclcfiz collegiatis funda- 
tio confirmatur, 34. d. 

Mattinenfis epifeopus Loditis, 81. c. 

Mafgacim epifeopus Grcgorius, 3 1 3. a. 

Mafiilienfes epifeopi Fulco, 84. c. RaimUa- 
dus, 67. e. 

Mathuranenfis epifeopus Michael, 81. c. 

Marhekarenfis epifeopus johannes, 3 ii. e. 

Mathematicus , 33. d. 

Mathildis mater Octonis I» imperatoris , 
55- c- , 

Matrimonii forma , 1 1 1 . e. Quibas diebus 
celebrari non poffic, 1303^. Ec quomo- 
do, 1388. a. b. In facie ecclcfiz eft con- 
trahendum , 1 1 r. b. Non fiat nili in zta- 
te competenti , 1433. d. 

Matrimonium inter duosdiverfatum paro- 
chiarum, 1x34. c. & feq. I333.C. i iff. 

a. 

Matrimonio przmittenda tria edi£ta, 1 1 1. 

b. c. 1x79. d. 1383. c. 

Matrimonii impedimenta , 1x79. e. 1303. 

d-. 1 383. a. Matrimonio falfa opponen- 
tes impedimenta funt excommunicari , 
1303. c. Matrimonii dubiaadepifcopum 
referenda, 1x90. a. Matrimoniis, faiftz 
oppofitiones officiali deferantur , citen- 
turque coram eo tc opponentes & con- 
trahere volentes, r 3 3 3. b. Contrahentes 
in gradu confanguinitatis excommuni- 
cantur, 1331. d. Non contrahendum 
tum illis quos baptizaverint, 1 1 6. b. Per- 
fona ignocq ad contrahendum matrimo- 
nium non recipienda, nt. d. Pto con- 
trahendo vel impediendo non danda pe- 
cunia, lix. a. Ante celebratum nihil e- 
xigat facerdos , 1 xgo. e. 

Matrimonium contrahentes per verba de 
przfenti antequam fiat benedictio nup- 
tialis, 1383. b. 

Matrimonia ciandeftina prohibita, m. i. 
tx8o.c. 1303. a. 13x8. a. ijjf-c.d. 
Qui iis interfunt excommunicantur , 
! x 3 3 . e. Ex iis nafcens proles illegitima 
ceufetur, 1383. e. 

Matrimonio illegitimo qui inteteft facet- 
dos, triennio fufpenditur ab officio,! 383. 

e. Laici non przfumant conferie matri- 
monium , 1 1 1. d. Matrimonia illicita c- 


1 Sv 

pifeopo deferenda , r 304. b. 

In Matrimoniis prohibita charivaria feu 
larvz, 1x71. b. 

Matrimonii aCtus non eft peccatam, nili 
pro fola dcleCtatione carnis compleatur, 
33 3. d. Ante matrimomi folemnirattm 
carnaliter fe cognofcenres funt cxcom- 
municati , 1 303. e. 

Matrimonialibus de caufis nullus pallor > 
vicarius aur decanus cognofcat , 1 30. c. 

de Matrimoniis nova conftitutio, 1x80. b. 
& feq. 

Matrimonium damnant Albigenfes , 74- d> 

Matrimonium quomodo contrahant Arme- 
ni, 408. d. e. Contrahunt in quinto af- 
finitatis gradu , 407. b. Viros 8c mulie- 
res aliquando feparant, & alteri nubere 
permittunt, 407. c. d. Sed duas fimul 
uxores non habent, 407. e. Viri conju- 
gati poliunt apud Armenos fieri faccrdo- 
tes, 403.0. 

Manhzus epifeopus Nonenfis , 83. c. 

Macthzus epilcopus Treccnfis, 83. d. 

Marthzus abbas Clarevallenfis , ambaffia- 
cor ecclcfiz Gallicanz ad 'concilium Con> 
ftantienfc, rxxo. b. 

Matthzus de Bononia generalis Carmeli- 
tarum , 94°. d. 

Matrhzus de Parma minifter provinciaRo- 
maniz, 94t. c. \ 

Matrhzus dux Lorharineiz facisfacic eccle- 
fix R.omaricenfi de illatis ei damnis, 73* 
«. 

Matrhzus de Srrata notarius , 831. b. 

Matutina & prima ante mi (Tam recitanda , 
1301. b. 

Maurinenfis epifeopus Combertus, 6 3. b. 

Maurianenfa epifeopus Lambertus, 83. a. 

S. Mauritii abbas Bernardus, 31. c. d. 

Mauritius lcftor ordinis Minorum, legatus 
regis Romanorum ad collegium cardin. 
813. c. 814. e. 

Maurus abbas S.'Sabbz, 83. a. 

S. Maxentii abbas dciignatus ad concilium. 
Pifanum, 8 8 3. e. 

$. Maximini Aurei ian. abbas defignatus ad 
concilium Pilanum, 884. b. 

S. Maximini Trevir. abbas Sigerus,73.e. 

Mazzius epifeopus Narnienfis, 79. b. 

Mechicarim magifter apud Armenos, 3x0» 

c. 

S. Medardi abbas Eainaldus, 58.' c. 

S. Medardi abbas legatus regis ad Carolum 
regem Navarrz , 8x9. d. 

$. Medardi monafterinm prefTuras patitur 
per annos feptem, a quibus Henrici re- 
gis induftria liberatur, f&. b. 

Mediolanenfis cardinalis Petrus, 798. b. 

Mediolancnfes archiepifeopi Algifus, 8x. d. 
Petrus, 803. c. 88 1. b. 1408. b. Horta- 
tur Grcgorium ad deponendum papa- 
tum,iple depoliturus cardinalatum, 1043, 

d. Mediolanenfcm ducem ad fubrrahen- 
dam Gregorio Xll. obedientiam horta- 
tur, 889. b. & feq. Fit papa Alexander 
V. lio'), e. 

Mediolanenfis archiepifcopatus datus Ar, 
presbytero a Gregorio XII. 873. c. 

Meduntam transfertur capitulum Carno- 
tenle, 144. e. 143. e. 

Meinardus epifeopus Urbinenfis, 61. b. 

Mekquitar cathoiicon Armenorum, 311. 

c. 

Meldenfes epifeopi B. 143. c. Johannes, 
178. c. Perrns , 771. c. 773. d. 800. e, 
SO4. e. gqg. b. 80 6. d. 840. b. 887. e.' 
Simon, 83. d. V^alterus, 39. a. FlcCtus 
Alermus , 1 44. d. 1 48. d. 

Meldenfis epilcopus defignatus ad concjjiil 
Pifaffiln , 884- b. 

Melfenfes epifeopi johaunes, St.aPadul- 
fus. 79. c. 

Melitenfis epifeopus Aufelmus , 79. e. 

Mendicantium otdines minuendi , 198. d. 

Mendicantium inquifitor, 4*4. A 

Menevenfcs epifeopi Pctrus,88.e.Richar- 
dus, 88. b. 

Mentiti & fingere eofum eft qui opes quz- 
runt & lucra defideraur , 8x8. d. 

Mercatura diebus feftis k locis factis non 

Vuuuu 


Digitizec >y 


GooQle 

o 


-i N D E X 

■exercenda, 4x0. e. Neque in cimitetiis, 1 
is-75- b. 

Meretrices extra civitates & oppida ejician- 
tur, ie<. a. Eas a fuis aedibus expellam 
domorum -domini ,t 179. a. 

Mefrobius epiicopus deSartsmunt, 3 i 3. a. 
Mcffanenfes cpifcupi Bcrtholdus, ixxo.a. 
Nicolaus, 8i.d. 

Metertfesepifcopi Fridericus, Sf . d. Joban- 
nes, n-6. d. Stephanus, 73. d. Thiede- 
'ricus, rj. d. 

Mctenfis decanus Philippus, 75. e. 
Metropolitanis fubjc&i fint fuffraganeie- 
pifcopi , 6. a. 

S. Michaelis abbas Manigaldus , 74. a. 

■S. Michaelis in periculo maris abbas ad 
concilium Pilanum deftinatus, 88 ; . e. 

■S. Michaelis in periculo maris abbas Pe- 
trus, «jj. e,<jj.d.V}«.1>. < l7 ,a. < 4 i. 

c. <4>.’b. 

- 5* Michaelis de Podio- Bonizi abbas Bernac- 
dus, 440. d. 

Michael archiepifcopus Armachanus,! lix. 
e. 

Michael eptfcoptfs Maihuranenfis , 8 1 . e. 
Michael epifcopus Oximcnfis , '8 c. 

Michael epifcopus Pampiloncnfis, lgj.c. 
Michael epifcopus Scardonenlis , 83. e. 
Michael abbas, 741. d. 

Michael Bololanis procurator capituli Vi- 
ennenfis in concilio Conftaotienli,im. 
a. 

Michael Johannis theologiae profcffor, 74 1 


RERUM ET VERBORUM 

treo, i.a. Neque lincelerico, r-itf.c.ho- Midi, 
ne-fte veftito , 1x98. e. In ea celebrans ciftrct ,^ illt § i,ira « «0, 
communicet , t. b. , ‘ 1 e. La, Cu , 011 «i- 

Miflam fumrao mane a fello S. Remigii ad milPa <*°n pctffliu a , u .' llli ?'? 

- ratus fuam celebraverit, 114,.?. 

MilTam diebus dominicis «cfeftivis audiant Miffi domini^"" 1 " 1 < l oid diffc «nt,i k 
dervi, j-.a. & alii, 106. d. ii<S.e.Paro- vt;..,, 1,-a ’ 

chialistotaaudicnda,4i 5 .e.eriamabhis ‘ M ' n d “ puc dcf «ranc in choro tletid 
qui habent capellas, ijo.-a. Ad eamal- -- 5 - ' 


Michael de Fegchino theologia: profcfidr , 
_94t- C. 

Michael Piquier ordinis Minorum, 4<r. b. 
-Michael P. tbim theologis profeflor, 541. 

'Michael PalzOlogus, xfz. c. xyj. d. ly7- 

Michael Palaoiogus apoerifatios mittit ad 
S.Ludovicum,ut apud fidem apoftolicam 
inflet pro reconciliatione Gracerum , 
108. e. Invitatur ad concilium generale, 
114. b. Formula juramenti quod prsef- 
** r * debebat in reconciliatione cum ec- 
clefia Rom. Grzcorum imperator, uj. 
a. Ei.fcribit Gregotius pro reconcilia- 
tione Grzcorum, 117. b. 

Michaelis Stenonis ducis Venetorum epi- 
ftola ad cardinales, 8* <.d. ' 

Milicenfis epifcopus Aftorgius, ixxo. b 
Militibus hofpitari in monalteriis per vim 
illicitum, tar. d. 

Millenariorum apud Grzcos error, jxr c. 
Milo archiepifcopus Serton. 1x83. a . 

Milo epifcopus T auri neniis , 8 } . a. 

Milo epifcopus Tiburtinus , 78. d. 

Milo abbas de Crifta, 74. a. 

Mimaldus epifcopus Fanenfis , 79. e. 
■Mimatcofes epifcopi<3aufredus dePerucia 
1 1 1 <• a. Boftatetins trauflatus Biturim ’ 

II 16. d. 

Mindenfis epifcopus lannirardus , f j.d. 
Minorum generalis Antonius, 940. d 
Minores fratres benigne fufeipiendi tc au- 
. ndi , 1 14. d. Eis & Przdicatoribus pes- 
_ mntatnr confelfiones audire, 117* e 
Miramcenfis epifcopus defignatusad cone. 
Pilanum, f8<. a. 

Miftenlis epifcopus Martinus, 8«. a. 

fcio ” r iB ann ° cdcbr “ ,f «"- 

«ifla non dicatur nifi a non ligatis* prz. 
mifljs matutinis, 114.,. «lamtlnbB. 

rl +8. Antematutinas & Primam 
recitatam. 418. 1177. a . , J0I b f 

*• 15SO. a. Neque flarim pollutio; 


'A . aau MlUSl- 

tcf tus parochianus non admittendus , 4. 
■b. 1171. c. 

Mifla in alterius parochia line ejus licentia 
non cantanda, 4. b. 

Mifla in Icprofarico&domibusDeifeuca- 
peUaniis publice non dicenda diebus do- 
minicis & fcftis artte miflam patochia- 
lem, 13«. c. 

Miflas duas de die non celebret lacerdos , 
ntf. e. ijf, c. 1x48. d. 1411. e. Quan- 
do duas -celebrare liceat, 1x49. a. ixj6. 

c. yot.d.e.rj^. c. ljsx.a. iqn.e! 
Miflam de defun&is & unam de die potefl 
dicere lacerdos ubi necefle , ti«.d. 14x1. 

d. Sed adulatione magnatum nullus plu- 
res celebret, 1*49. nifi, in Pafehate & 
Natali Domini, ibid. Mifla in natlvita- 
te Domini -tres non dicantur, fi lint tres 
presbyteri , qui easpoffinc&igulatim ce- 
lebrate., 14x1. d. 

Miflas bifaciare aut trifteiare illicitum-, 
98. d. 

Mifla fub duplici introitu non dicenda, 
I3<i. e. i|8x. a, 14x1. c. 
in Mifli vinum ab aqua difecrnat odore 
lacerdos, vel ab alio difeerniFaciar gufiu, 
IXJ9- c. Adhibeatur tinum rubeum , 

1 3 Si . b.Bc plus de vino quam de aqua 
apponar in calicc, 1 149. d. Immo folum 
duz vel tres gutta in calice infundantur, 

1199. c. 

in Mifla yerfus fuper S*nffut & Agnus Dii 
cantari non permittantur, i 17 a. Ad e- 
levationcm corporis Cbrifti pulfetur ma- 

ior camriana T 4 ao /• c-J - _ 


1-'- “"HUI 

nes noflurnas aut diurnas, + >l. Dica- 
H“ no .‘ IO S- b - 4i8. a. Nec nifi 
ecclefi/ nYl' 5 ’ lS,e ' b - N cque ia 

ecclefi, jmlluta ante reconciliationem, 

»ftre's. , s ^ M qUC f T r arClm aat 

r*»- 

’ b - Nec eu « calice lignto aat vi' 


1 r 

jor campana, 1 x99 c. Sed cum mifla ma- 
jor celebratur in majori altari , ad ele- 
vationem corporis Chrifti qua fit n aliis 
altaribus non pullentur campana, 14x4. 
c. Poli confecrationem lacerdos lavet 
manos, 1199. a. 

Miflam dicens presbyter & non confecrans 
peccat mortaliter, 109. f. Non celebret 
cum hoftia jam confccrata, 109. c. Nec 
det pueris aut aliis hoftias non coniecra- 
tas pro corpore Domini, 109. c. Sacer- 
dos in mifla fumat ipfe corpus Chrifti 
nec detur alteri , 109. b. Nec communi- 
cet pro infirmo, 109. b. In-mifla confe- 
« a "t >^ali ficut & boni, 387. c. 

Miflam dicens in peccato mortali ter pec- 
cat mortaliter, 1198. b. MilTam celebrans 
cxcommunicatuscarceri mancipetur, txl. 

j w m P a P aa Woltendus,T.tf. a. 1x9. 
“• Miflam excommunicatis nullus can- 
tet, 4. d. 

Mifla major cura cantatur in choro, nul- 
lus in circuitu celebret, 14x3. b. Nullus - 
. ca,,tatur Prima 'n choro, 
ibid. Hebdomadarii non celebrent extra 
cathedraiem ecclefiam , nifi de licentia 
F*pofitotum , 1 414. d. 

Mifla prima novorum facerdotum qui in- 
terfunt conceffa indulgentia, 13,7. e . 

Mifla de defundis pro viro non dicenda , 

Miflqs pro 'poenitentia non injungat facer- 
Aut fi injunxerit, ipfe eas 
B celebret, 1x78. b. 

MilTz defedus quomodo fhpplendi, 1x49. 

xa-ir 'j ,a ®i' C- *aPS* d- & leq. 

M non d f ? ce,ebratur > Prope altare muRer 

Mifla miniftransclerieus fuferpelliceo in- 

•datu* tonfutam portet, n+s! c. 1} f 7 .d. 


Moifm°sabbatThor a! ,,,,. c 

Mollitiei panitentia , 1 , 76 ’ e 
Monuchomm debitus numena i. 

ftcnis&ptiocatibustenc,™,;,,^' 

In arte grammatica infhuanti, “u ' 
a. Eis neccflaria dentur , ll0 , u i 

■ i" 0 !, 0 ®-! 3 a ' I ‘ g “' rntUr > ,I »-i.EoS 

«*t humilitas, 100. e. Servos 
h«nt, no. d. Aulas ™ c ““' 
debent, <98. c. Eis ludi prohibiti 

C1. S. _d. Familiaritas mulierum, n, b 
Non fint compatrcs, 4X0. d. Stnefocio 
non egrediantur, m. Qui propria te- 
mcritatc egrefliis futtit , arcu , 0(c * a 
«pitulo , & ultimus fit omnimu ,ni.i 
in riiiis m 

»X3x, e. Nec-extra mons(ic,io n i„ cop . 
tibus, 1307. e. Ante carni%ti»ium Uu- 
tiusnon vivant , 100. C. lis in veflibut 
qua vitanda, nr. c. 0m Msf , ijm a |, 
bates in dormitorio dormiant, lt0 1 
Epifcopis obediant, nec fe f»i 
ftenis immilceant, a. Ad &caiaria 
judicia non trahantur , 1 b, Vx.uk, 
non recipiendi , 9,f. s 

Monallerieufis epifcopus Hidebaldus , j), 

Mona lier ii ingreflits feminis prohibitus, 
111. b. 

Monafleria reformanda, 8. b. ttj.t St- 
eundum regulam vivam , 6. b. 
Monafterium AIrifontis,l7. c. Bfarimee- 


_ rv ! , wioiiiuwu’ 

«s» 6 8. a. Canigoncofc, f6. d.e. Ignii* 
cum , f6j. c. SS. Medardi, ScbaAiaui & 
• Grcgorii, ;8.b. Pontis-Lcrii, 177.1. J, 
Petri Vivi, 6 fi. e. S. Sevcii, jy. b. & fcq. 
Silva majoris, (g. a. 

Moneta cudenda jus habet epiicopus Ca- 
meracenfis infra limites fui comitatui, 
ljjt.d. 

Moneta ubi fiunt indebita «efferat a diti- 
nis , 131. d. 

Monetam fitlfinn fabricantes ereomnun» 
centur, ijt. e. 

Monialis cum amicis & parentibus finefo- 
cia non loquatur, sai. d. .Ia dormi»- 
rio dormiat. St in refeftorio comedit, 

1 37.C. 141. a. Veftibus utatur bonribs,S 
extra monafterium non vagetur, 77. a, b. 
Monialibuscgreffuseclauwo prohibitos 
Ixx. c. Exire & pernoftareninmooa- 
Acrium illicitum, 1 j 7 . d. Earomiiimo- 
naileriis oftia fufpcfta funt obftruenda, 
r J7- d. Camera delimantur, 137.0.141. 
a. Non habeant ancillas, 110. d. Dtpo- 
ficum non accipiant fine epifoopi litta- 
tia, 137, c. 140. e. 

Monitorium in Fridericum ducem Attftrui, 

• »419. e. 

Monopolitanus epifcopus Srepbanus , 79-C> 
Montis Aragonum abbas Johanoes, 7l)-h 
MontiCorbisenfis epiicopus Roftidui,I®t 
c. 

Montis-Marani epiicopus Johannes, lo-t* 

B. de Monticulo facra pcnitenriz ferif»- 
ris appellatio a lententia Grcgorianii 
*7f- b. 

Morimondi abbas Renardus, 74- 4 - 
Morinenfis epiicopus Defiderius.8j.c- 
Morticinia comedentis poenitentia , 

47- b. 

Morinorum abfolurio, txjo-8- M« n0, 
llatim abfolvant facerdotes ut eonun 0- 
bitum audierint, txlx.d. yd*-*- 
Mortuorum presbyterorum uooiua ad 


Digitized by 


Google 



«edum deferenda , or pro -eis oretur ■, 
ii?*, b. 

Mortuos inordinate lugentes ut puniendi , 
33. d. 

Morientium curatorum bona , i j 1 1, b. c. 
Morientes in voluntario confiidu careant 
ecdefiaftica fepultura, mj. a. Clerici 
in fterquilinio fepeliantur , ibid. 
pro Mortuis oratio, 38*. b. 

Mortuos quomodo curant Armeni , ifi. 

b.&feq. 

Morhonenfis epifeopus Antonius , 433. a. 
737. b. e. 74< a- 7f°-c. 7j*.b. c. 737. 

Mulierum In monafterium ingreiTus pro- 
hibitus, 111. b. £arum familiaritas mo- 
nacho vitanda , r 1 1. b. 

Mulieres poft parcum ftatim poliunt eccie- 
fi* reconciliari , 118. b. fed non commif- 
ceri viris, ibid. 

Mulieres in domo fua presbyter habitare 
non finat^ 17. b. 

Mulier altari non miniftret, 113. a. 
Munaldus epifeopus Fanenfis , 79. b. 
Muroiienlis cardinalis «piftola ad regem 
Carolum VI. 33 f. c. 

Mulca fi ceciderit in Calicem quid fieri de- 
beat, 1 300. e. 1383. c. 

Mutinenfis epifeopus Ardi lio, *i.e. 
Mutuum non accipiant abbates aut prio- 
res, 140. c. 

Mutuum ultra *x. folid. non accipiat ptior, 
1 3«. d. e. Ultra quadraginta folidot ao 
cipiens pvor, deponatur, i+O.d. 

N. 

N Amnrcenfis comes Heminis, 74. k 
Nanrigifius epifeopusUrgellcnfis.f o. 

c.d. yi.jd. • 

Narbonenfi ecciefix an tributaria fit eccle- 
fia Auibnenfis , 49. e. 

Narbonenfis archiepifcopus papx camera- 
rius, 1 1 1 5. c. 

Narbonenfis archiepifcopus d dignatus ad 
concilium Pilanum , 8S6. b. 

Narbonenfes archiepifeopi Arnuftus, 49. e. 
50. b.c. 31. d. Francifeus , 73 3. b. Gui- 
fredus, 38. c. 37. b. Pontius ,84. b. 
Narianenfis epifeopus Albertus, 61. b. 
Narnienfis epifeopus Amatus, 79. b. 
Natalis Domini feftum dic xj. decembris, 
331. d. 53*. c. Sexta januarii, 334. a. 337. 

d. Seu in Epiphania , 391. c. 394. d. e. 
Navarri epifeopi Conferanenfis&apoftoli- 
cxfcdis legati lententia adverfusburgen- 
fes S. Severi, 91. a. & feq. 

Navarrx rex Carolus , 619. d. <70. b. 79 1. 

c. Regina Johanna, 1113.8. 

Neapoleoni mandat Grcgorius X. ut Grx- 
corum nuncios benigne fufeipiat, 141. 
a. 

Neapolitanus cardinalis Hernicas , f 04. e. 
Neapolitanus archiepifcopus Sergius, So.a. 
NecclTaria fratribus miniftfent abbates, 
110. c. 

Negotiatio clericis in lactis ordinibus con- 
fticutis prohibita, 118. c. 

Ncmaulerifis epifeopus defignatus ad conc. 

Pilanum, 88(5. b. 

Ncmaufenfes epifeopi Aglardus , 30. d. Fro- 
terius, 37. c. 

Neocaftreniis epifeopus Guido , '8 1. c. 
Nepezinus epifeopus Martinus, 798. 

Nerfes cstholicon Armenotum, 3 3 3. e. 
Ncrfes Glanenfis catholicon Armenotum , 
33<5. e. 340. a. 344. c. 379. a. 

Netles epifeopus Campanienlis, 3 11. e. 
Nerfes epifeopus de Orni archiepifcopum 
Manafgardenlem fe mentitut , 38?. a. 
391. a. 

Nerfes de Pefenant mugifter ,313. 

Neftotius in fynodo Ephefina damnatas, 
311- c ' 

Netitralitas, 43!. a. 

Neuttalitatem amplexaturam fe minatur 
Carolus rex , nili contendentes dent ec- 
eidix pacem , 770. e. Eam tempore fchif- 
matis Venetis fuadet ,913.3. 

Nicicnfis epifeopus Francifeus , ? j J . b. 


HUJUS VOLUMINIS. 


Nicolaus papa II. 60. c. <1. a. 

Nicolaus papa III. 189. d. Hortatur Palxo- 
logum ad tradand&m de pacc inter ip- 
fum , imperatorem C P. & regem Sicilix, 
*8 r . a. & feq. Cardinalem optat legatum 
ad Grxcos mittere , 171. c. Hortatur An- 
dronicum ut confolidandx unioni Grx- 
corum & Latinorum operam impendat, 
16 f. a. & feq. Item patriarcham & prx- 
latos Grxcorum , 164. c. & feq. Datfuis 
ad Grxcos nunciis facultatem audiendi 
confeifiones, & excommunicandi ubi ne- 
cefie fuerit, 1 66. d. Memoriale ejus ad 
nuncios , 167. e. Scu inftrudio data nun- 
ciis fuis adGrxcorum imperatorem, 174. 
e. Petit a tege Sicilix fecurum conduc- 
tum pro nunciis imperatoris Grxcorum 
ad proptia redeuntibus , 173. c. Horta- 
tur eum %d faciendas cum Palxolbgo 
tfeugas, 1 78. a. & feqq. Ejus zelus pro 
confelidanda Grxcorum & Latinorum 
unione, 139. c. Regulam tertiam fandi 
Francifei approbat , 30 6. 

Nicolaus IV. erga Cluniacenfc monaiteriu 
beneficus, 1118. b. 

Nicolaus dc Aldtovandis Cardinalis, 1178. 

a. 

Nicolaus archiepifcopus MdTanenfis , 8 1 . d. 

Nicolaus epifeopus Aibanenfis, ; 38.3.444. 

b. 731. a. 8O1. b. 8'«8. b. 819. a. 913. 

b. 

Nicolaus Affifinaram epifeopus, itzo.a. 

Nicolaus epifeopus Dracozanenfis , 80. q. 

Nicolaus epifeopus Siprerhonius, 79. a. 

Nicolaus epifeopus Trecenfis, 144. d. 148. 
d. 

Nicolaus abbas de Columbi Placentinx 
dicecefis, nio. c. 

Nicolaus abbas mooafterii 5. Marix, 941. 
a. 

Nicolaus abbas fandi Nicolai de Aufimo, 
1*13. b. 

Nicolaus de Bullionibus prior generalis 
ordinis S. Sepulcri Dominici , 1 114. 

Nicolaus magifter ordinis Ptxdicatorum , 
'303. d. 

Nicolaus de Prato procurator epifeopi Ul- 
tranenfis in concilio Conftantienfi, 1**4. 

c. 

Nicolaus de Benevento , 880. a. 

Nicolaus de Callis baccalaureus , 941. a. 

Nicolaus de Rofnl dodor decretorum ,941. 
a. 

Nicolaus de Robertis de Tripoli generofus 
miles, 7?8. b. 804. c. 803. e. 

Nicolaus Colorius de CMrvillc eques mif- 
fus a Carolo VI. ad regem Cafteilx ,333. 
3. 338. b. 337. e. 

S. Nicoiaus de Lictore, 1138. e. 1140. d. 

Niveto epifeopus Sueifionenfis , 83. c. 

Nivernenfis epifeopus defignatus ad Conci- 
lium Pilanum , 884. b. 

Nivcrnenfes epifeopi Giio , 178. e. Obal- 
dus, 83. d. Eltdus G. 148. d. 

Nobiles permittant homines fuos fella ce- 
lebrate, 118. b. UfUrarios non patian- 
tur, ibid. 

Nodurnx vigilix node dicantur , t. b. 

Nolanus epifeopus Bernardus, 80. a. 

Nomen in confitmatione poteft mutari , 
1173. c. 1381. a. 

Nomina eorum qui non faciunt fe ad or- 
dines promoveri decani tradant epifeo- 
po, »i8*. d. 

Nonx & decimx, 17. d. 

Nonenfis epifeopus Matthxus, 8). c. 

Norvicenfis epifeopns Johannes, 88. b. 

Notfeidus epifeopus Sencnfis , 83. a. 

Novalium decimas folvant laici , 9?. b. 

Novarienfis epifeopus elegantem habet ora- 
tionem in contitlo Pilano ante eledio- 
nem papX, 1103. d. 

Novarienfes epifeopi Alto, 81. a. 83, c. 
Balduinus , 39. a. Bonifacius, 83. a. Rci- 
no!dus,*}.c. 

Novitiis in monafterio non danda admini- 
ftratio , 1 31. c. Expleto probationis an- 
no profellioncm faciant , 1 19. d. 

Nucarienfis abbas d dignatus adi concilium 
Pifanuk, 88;.t. 


Nucerini epifeopi Andreas , 1116. a. lo- 
diucus, 81. a. 

Numantinus epifeopus Hugo, 83. 
Numanus epifeopus Willelmus, 61. b. 
Nundinx diebus dominicis & feilis B. Ma- 
tie non (unt celebrande, 1401. d. 
Nuptias prxcedat confeffio, 1388. b. 
Nuptialis benedidio alieuo parocfaiano non 
conferenda,! 173. b. Pro ea nihil exigen- 
dum, r n-.a. 13 8-8. b. Secendx nuptix non 
benedicuntur, 1147. a. 1338. d. Secun- 
de & tertie a foiutis poliunt repeti, 108. 
a. Eas tamen contrahentes fubjaceant p<r- 
nitentix, 38. a. Eas adulterium reputant 
Armeni , 388. a. 

Nuptix ‘illicitae , 14. a. 34. d.e. 

O. 

O Baldus epifeopus Nivernenfis, 83. d. 

Obertus epifeopus Terdonenfis, 83. 
Oblationes altaribus iadx non funt rapien- 
de, 88. b. 

Oblidentes ecclcfias excommunicentur, 
1309. c. 

Occidentes aut percudentes epifeopum ut 
puniendi , *8o. d. Item, clericos ,'*81. 
a. 

Odavianus hxrefiarcha, 78. b. 

Odalrifius B^alvcnfis epifeopus, 78. d. 
Odardus de Chaierm tegis confiliarius , 
488. c. 3*4. a. 

Odardus de Molinis tegis confiliarius , 488-. 
c. 303. d. 

Odelricus epifeopus Sequentinus, 8f. c. 
in Odium alterius nullus altare denudet, 
'&c. 113, a. 

Odo de Columna cardinalis, 801. a. 1179, 
d. 

Odonis epifeopi Parifienfis flaturis addita, 
14*0. d. 

Odo epifeopus Thetcacenfis, 84- c. 

Odo epifeopus Valcntinus 185. a. 

Odo abbas Bclli-praci, 74. a. 

Oddo comes , 39- a. 

Odombellus epifeopus todovenfis, jS. C. 

17 -c. 

Officialis infamatus fuper venditione juiti- 
rix & (aeramentorum deponatur, 97. r. 
Officium divinum ut ordinandum, 141*. 
c. Ut etlebretut, 1*48. r. Certis eft ho- 
ris dicendum, 1. b. Et decenter, i?8. b, 
Nodutnum & diurnum Celebrent pres- 
byteri flantes, i;89>d. In lingulis eccle'- 
fiis ut in cathedrali celebretur , 1*47. b. 
In prioratibus ubi funt duo monachi vet 
piutes celebretur, 1389. d. Deficiens of- 
ficio divino ut puniendu;, I4**.d. 
Officium B. Marix devote cantetur, 1*77. 
b. Quotidie recitetur ab acolythis,i*97. 
& 

Offredudus epifeopus Eugubinus , 79. a. 
Oico fando & oleo infirmorum aliud olei 
aliquando mixtum , 1*93. e. Caute cu-’ 
flodiatur, 1133. d.e. 

Olivarius de Martreati epifeopus Cabiio- 
neniis, 801. e. 

Oliverius Le Gainet feu Lenguenec procura- 
tor plurium abbatum in concilio Con- 
ftantienfi, 1**1. c. 

Oiorenfes epifeopi Amatus, 88. t. 90. b. 

Bernardus, 84. b. 

Olricus epifeopus Spkenfis, 86. a. 

Onerus epifeopus Bnrgaienfis , 88. b. 
Opizo epifeopus Bobienfisi 81. e. 

Oppreffio infantis ut punienda, 31, e. 3 j . 

c. 

Opprimentis pauperem poenitentia, 3*. b. 
Oratio mane & velpere quotidie ab omni- 
bus fiat, 1197. a. 

Orationes pio defundis, 331. b. & feqq. 

381. b. , 

Oratio dominica ab omnibus tenenda, 17, 
a. Eam & fymbolum populos doceant 
presbyteri, *8.d. k*88.e. 1*8*. e. 
Oratores tegis Aragonum in concilio Con- 
ftanticnfi locum cedunt oratoribus tegis 
Cafteilx. 14!?. e. • 

Oratoria in locis non eXemtis fine epifeopi 
licentia non condantur, 304. e. Nonfiif- 


Digitized by 


Gooule 

O - 


^ic«itter dotata eueant divinis officiis, 
1 tSS. e. 

Ordinet -quater in anno celebrentur, i j -*«. 
t-Oidinandorum xias, 415. c.-Et-cxa- 
c 'SBen > rbid.366, d. Nullus ordinetur it* 
ne titulo, 41 j.-c. Ordinatas ad titulum 
patrimonii, ipfum patrimonium non *■ 
iienet , nili al iquo beneficio firdonatus, 
J JfS. b. Initiandi ordinibus fatris fa» 
«ant votumfolcmoc cafti tatis. 41 3 ,e.d. 

T 1 n* ^ 


INDEX RERUM ET VERBORUM 

s officiis. 


*m.«. 

Ordines- a proprio, non ab alieno epileo* 
po accipicndi , 1 x$S, a. Clericis alterius 
epiicopi fine ejus dimifforio non confe- 
rendi, d. c. t 303. a. 

ad Ordines faciant fe promoveri qui Obti- 
nen £ ^? nc ® c * a * 1 5°4- e. Faffa epifeopo 
confeffione, 1 37t- b. Ad ordines lacros 
non promoveantur fpurii, 408. a. Or- 
-dines per faitum accipientes excommu- 
nicari, 140/. b. 

Ordines lacros confeffiorte peccatorumprx- 
veniunt Armeni , 3 66 . c. Apud eos quo 
modo conferantur, 4or.-b. & feq. 
Ordinationes gratis faciendae, *. e? ajf. 

'tfs 

" Originale peccatum infernali peena.plcfti- 
tur, »Of. d. 

Ornamenta altaris firtt munda, r x7J . d. 
Ornamenta ecclefiz munda fint, 1 jyo. b. 
Per facerdotem , diaconum authoneftam 
matronam vel virginem laventur , r-390. 
b. Ad ufus Izculares non funt adhiben- 
da, 1 18, d. Non funt alienanda aut im* 
ptgnoranda, 11-3 3. c. & feq. ijoj.d.e, 
vJIcenles epiicopi Adeipaderius , 1851. c. Ia. 
i 7 S- c. i8o. c. Martinus , 303. Stepha- 
nus, 8;.-b. ■ 

,Sr CO i um im P u<licum ut puniendum, 43. c. 
Oftaburgenfis epifeopus Drogo, u. d. 

epifcopusThomas, i xxx . e . 
'Oftiavftfpeaa in monaftetiis monialium 
ohftruanwr, 137. d. 

Ofticnfes epifcop.i A. 834. d. S79. a. Hum- 

•«i dU r S ’T 7 2‘ C ' ^ c : 9 *°' d - J°- 
>Si. c. Jobannes, 1179. b. ri8f. b. Pe- 
trus, 60. c. St. b. 

*Otto feu Odo epifeopus Bambergcnfis, |p. 

^^«P^dpusNovarienfis, «a.a .«3 a. 

Uno c P ifc0 P us Thcrcacenfis, g 4 . c. 

■Otto de Militibus -ptzpoficus Merbipolen- 

115,1114. 

Otto I. imperator, 94. e.jf. e 
Otro rex, ff . c. 

Oudardus d» MetUins regi s legatus ad pa- 
P 3 ™» 4*7- *• 4>i. a. <ii. J. ja f- - 
Ovis & cafeo folvebant olim Armeni jeju- 
nium (abbati-lanfei , 348. d. ‘ 
Oximenfis epifcapusMiehael , 8;. e. 


communionem , jpj. e . 
pro Pznkentia miliis non injungat confef- 
for, r p8o. b. * 0 

Pzaitentia adulterii,*, 7 T ..b.q? H Mi C am a* 

. gant- adulteri , 140. e. 

Psenitentia deflorantis virginem , r !7f . c 
Ebrietatis, i J74 . e.-ISrti, i J77 .d.e. tc 
feq. Gulae, 35-74.*. Inceftuj fpiritualis , 
2 57;.d. Inecftu 5 naturalis, 137$. a. In- 

T, J* J l l 7 r‘ C *n r ff ’ ? Luxuriar, 

1374.«.« Icq. Pollutionis fcu mollitiei , 

feffio C ' S0rtli0 * ii * O77. C. V,i< Con- 

Paizoiqgus [ Michael ] imperator Grzco- 
rum legatos ad Clementem papam IV. 
mittit, quos ille benigne excipit , 100. 
•b. c. Et ad Urbanum IV. ioo. c.Unio- 
nem Latiaorum & Graecorum prius vo- 
lebat neri , quam de dogmatibus fidei 
tranaretur, io 1. b. 101. c. Fidei fym- 
bolum ci mittit ClemcnslV. cujus cou- 
femonem &rf rimatus ecclefi* Romanae 
ab€o &Turs exigit, zo 4 . b. &Icq.m. 
8. b. 

Palaeologo gratulatur Gregarius X. de-ejus 
-xelo ad unfonem -cum ecclefia Latina , 

2j ■!.+• *• Ue <l DO tsmen aliqui dubitant, 
lbid. b. c. Hortatur ut in co pcrfeverct, 

1 34. e. Pro Palzologi nunciis ad papsm 
'Venientibus lalvum condudum a -rege 
Siciliz poftulat Gregorius X. 131. e. tc 
b. c. al^g.-b. i f s. a. 
Palzologi apoeryferils ad concilium veni- 
entibus abbas Cafinenfis occurrerejube- 
' nr >_f 37- a. Ei gratulatur Gregorius X. 
dc ndei profelfione ab ejus nunciis h & a 
in concilio Lugdnnenfi , ij-8. c . & feq. 
Ut perlonalirer abjuretrchifma rogatur, 

eum Palzoiogo ut belli inducias faciat re- 
S^m Siciliae hortatur Gregorius X. papa, 
21^. d. & Icq. Ei relpondet Innocentius 
V. tuper multis dc quibus eum interro- 
gaverat-, 144. c. Ipium hortatur ut fac- 
tam in concilio Lugdunenli unionem 
Grzcorum corroboret, 149. e. Ut nun- 
‘eios mittat ad tranandum dc pace cum 
tmperatore C P. & tege Siciliz , i 4 d. d. 

& leq. Ab eo exigit ut abjuret publice 
fchilma, 137. d. Id quod ptzffitt , x j 


notem, f « 7 . b. P P 8 lori >o &fa 0 - 
Papa poteft renunciar. . 
ciare tcncturpro fcdiLo & 

*.AdftcfenI. m drbtSl“ Jte ' < ‘4 

vendentibus fubtr«aio n ,„ 

r d '" k, "“»t r »Ss; 

yt.ZSgiX'-'»'* 

Paren tinus epifcopu s Strumk- 

P«cntumpcic U ffotutpu„lr‘ !a 

Parifienfes epiicopi G au ^ idui n<,u /- 
. «Imus, r ,. Udo, lwo ^p'^ 0 ' 

d -R- 'HJ-c-RainolClV' 1 : 1 ' 

Stephanus, 7 o. b. ' 

Parlaineutiim adverfusTaituros j t r j 
v.coindiaum,, 7l . "® ossi ^v 
Parmenfis epifcopus Bcmardii,., . 
Parochiali ecclefiz ptzfentam T 

p° debet examinati , 5,. a Ncfcim a™' 
mapattizt^icie^iliS;^ 

^ Ul ''g^^siwl* 
num. attigent, ijoj.b. 1 

Pa ^ C k' j PrCsb) '" ri **»«*'» fefli, 
diebus dtv, num officium -alcbiotfe 

non adducant, 97 , e. ™ 

Parochia una duobu. non dividatur, , L 

ti,i'' 7 P e“ rC5 in ' S<,/bQS 
Parochi halant Vicario, fcu capellanor, 

4 j’ ? ar ° chla| e s eccicliz perluo, 

non admmiftrenrur, 114, b, ” 
Parochiae paftor fcholarcm habeat ilii b 
divinis fervientem ,115.1 
Parochiali presbvtero fufficiem ietutttii. 
tus, 9 t. e. In his qnz vitia -emeadanda, 

iS 7 -b. ’ 

Psrtepert epifcopus Bafilius, ja,j, 
Partialis non dicendus qui fequitut ludi- 
tiam,8ii.b.8tleq. 1 

Pafchalis papa II. 88. d. 50. d.e. 7 i.b 
Palfignani monallerii abbas Baiduiarju, 

a. 


*•> 

P Aduanus epifcopus Gerardus, 83 a 
Pznitemiz partes tc elfea us, 1 7i '. j . 
enitentes publici ejiciendi ab ecclefia in 
dic cinerum, it 9 6 . d. 

Enitentia folemnis pto etimine publico, 

tur , ; x ;* k°r T,tlR: . Peccati in j“nga- 
tur , 1178. b. It peccatis oppofita. nf, 

d. Sit prudens tc portabilis , i }79 c f + ’ 

UT"’ T!™ 000 Maceat & vi- 
num non bibant, 4. a. A carnibus&vi 

”*i. & i.T- don . e abftin 'ant faitem tribus 
in hebdomada diebus , & fi CC o cibo ■- 

vantur, 43. a. Quibus diebus eis pzni- 

. tenua relaxetur, 4, a h r„ ■ ■ 

feftis, 48. a. 3 ' In P r * cl P““ 

Vwiitenriz redemtio, 1,74 , v,,, 
penlatio , 13 80. a.'^ & 

precibus eft redimenda, 48. d Pzn ref 
tia inpane& 9nil4cn n . .f.l •* *^ItCM« 


Vznitenjha infirmorum, rjSo.c 

*— a0B linimot ArnMi m 


a. 

Pa ^.° 1 °8" m hortatur Nicolaus III. ad con 
‘Solidandam unionem Grzcorum & Lati- 
norurn, X fio. a . Ut mittat nuncios ad 
tractandum de pace ipfum inter & impe- 
«torem CP. «cregem Siciliz ,i<i.a.& 
Icqq. Ejus nunciis fccurnm conduftum 
a rege Siciliz petit , 173. c. 
rtlzologus petit excommunicari eos qni 
fibi contrarii erant. x 7 ,. d. e. Ei direc- 
ue Jobanm* XXI. litterz, 17 f . e. 
Paizologus promittit Terrz-fiiniftz fubfi- 
dmm , X43. E. 

“»“* i»» 

Palmiacenfis epifcopus Atpinas, 81. a. 
Palumbo epifcopus Suranenfis , «r . a. a. i. 

Peww 8f c' PifC ° Pi Miehael » ltf ‘ e - 
Pampulia epifcopus Guilleimus, St. a. 
n I ? n , C r atli abbas Riohardus, ,43. b. . 
Panduifus epifcopus Marfieniis, it. a. St. 

Pa s d TrlmW A w ann ° P r rocur » ot abbatis 
A. J r initatis Veronenfis, 1x14. 

Panis ad conficiendam euchatiftiam ultra 
<rcs mcnlcs non fervetur, 1148. b. 
Panormitano archiepifcopo Gregorius X. 
mandat, ut mftet apud regem Siciliz pro 
fccuro condudtu nunciis Palzologi *ad 
concilium generale venientibus conce- 
aendo , 1 3 7. e. 

Papa caput «clefiz, r S7 . a. e . Pater 
Sr m°f prorvider '> '73- a. Ei refervan- 


Paffionis iDomini cum fit Icftio. omnaK- 
nufleftant ad verba qw monca d» 
pronuntiant, t 7x . c. 

Paftores mali, 40. e. 

Paftor tenetur per fc oves ad otihtcdwe. 
te, 1154. c.d. 

Patavienfcs epifeopi Gehardus, j 3 . b.The^ 
baldus,86.a. 

Patriarcham Grzcorum ad concilium Lq- 
duncnfc inriut Greg. X. u?. b.c. 
Patrini in baptifin. fieri noa debent abba- 
res Ac monachi ,1333^. t j<j. d.Inhp 
tifmoquot efle poifiut, r a.74. a. n»). 
d. Non fint amplius quam tres, 10I. c. 
l) 7 t. t. Aut quamor, ijri.a. Filiolo! 
inftruant, 18. a. Eos doceant oiariomn 
dominicam 8c fymboiom, }. a. Et fila- 
tationem angelicam, rapj.d. 

Patronas conferens non vacans bcidraom, 
careat poteftate conferendi, ,t. b.c. In- 
dignum cura paftorali przfcnuns epico- 
po puniatur, p8. a. 

Panlmoncnfis epifcopus Gunibcttoi, <i.t. 

Paulinus epifeopus Suncnfis, 79 - c- 

S. Pauli de Razuio abbas Antoniffi, >41- 

b. 

S. Pauli Romz abbas Alardus, 
d. 

Paulus epifeopus Ccrvien fis, ili (■ Sidi, 
d. Eererius ievimi doftor, 1 r<a.d.Uife 


d. Egregius legum doftor, iida.i— 
fus a Catolp de Malsteftis ad JobmWF 
eicftum papam, ad procurandam tcod* 
unionem, 1174. acfeq.Traffit®»?' 
hanne XXIII. de mediis dand* 
pacis, rr 7 3. b. k feq- 1 177- d. Alt? 1 
Paulus epifeopus C. P. ift.e. 

Paulus epifeopus Coquaneniis) JiJ<h 
Paulus epifcopus Hortinus, 7V- b 
Paulus epifeopus SaipitauiUii 1 -* 
Paulus Samofa tenus, 338. b. 

Paulus nepos Gregorii Xfl. 

- pj# jg, 


Digitized by 


Google-j 


H U 

Pgulus Ladannea procurator univetfitatis 
• Cracovienfis ia concilio Conftantienfi, 
im.a. 

Paulus dc JnTcnaciisjSjo.a. 

Paulus Lelli, 830. c. ' 

Paulus de Urfinis , i r 7 j . c. 

Pauperibus promti fine facerdotes ad au- 
diendam confeifionem, 113. e. 

Pauperum cura, j.b. Eis erigenda xenodo- 
chia, 8. c. Pauperum hofpitaiia in mo- 
aafteriis reftaurentur, 1 10. d. Pauperum 
eft quicquid habent clerici , 1 a 3 «. e. 
Pauiaciones in pfalmis captandis , 1411. c. . 
Pacem fi defideremus, Deus pacis placandus 

eft,j74.b. 

Peccator refurgere poteft a peccato, & ma- 
jorem adipilci gratiam , j«o. e. 
de Peccaro originaji , 318. a. Quomodo 
contrahitur, 333. b. Inferni poena plec- 
titur, 103. d. De eo fides Armenorum-, 

3 1 8. c. & feq. De eo Pelagianorum h*- ‘ 

refis , 3 19. a. 

Peccatum grave poenitentia non expiatum, 
a regno Dei excludit, 370. a. 

Peccata capitalia , 41. a. Eorum poeniten- 
tia, 41. b. & feqq. Ipforum remiifio fit 
per epifeopos & presbyteros, 3«. c. 
Peccata feu cafus dubii ad peritiores re- 
mittantur, no. c. 

Peccata papa: refervata, tro. b. Epifcopo , 

1 1 o. a. 1 194. e. Ea non feribenda in lit- 
teris apertis, m. b. Pro occulto non 
imponatur publica poenitentia, 1377-6, 
Peccatorum ^emilfionem operatur in nos 
euchariftia, 383. b. Peccatum qui non 
tollit cum polfit, jubet, 703. e. 

Peccatorum remiifio per poenitentiam apud 
Armcnos creditur, 3 «3. c. d. Omnia in 
confeifione remittunt, 3 «7. d. e. 
Pedagiorum exaftiones inhibitae, 1318. <L 
Ab iis immanes ecclefiafticz perfonz , 
1318. e. Ab eis pedagia exigentes ex- 
communicantur, 1 347. c. 

Pelagiani, 8J8. c. Eorum hxrefis de pec- 
cato originali ,319. a. Quam damnat 
concilium in Qjiarqucton , ibqj. 

Ttlor abbas Johanncs , 3 1 3 . c. 

-Pencftrinenfcs epifeopi Antonius , *or, a. 

- Guido, 73X. a. 8or. a. G. 713. b. 717. 

a. 930. d/jSi. c. 

Peneftrinus epifeopus cardinalis, 338. d. 
Peneftrinenfis epifeopus A, privatus fili*' be- 
neficiis , 879. a. 

Pcnfaurenfis epifeopus Petrus, «r. c. «3. a. 
Pcnfiones monachis vei moniaiibus non 
dentur, no. b. ,t. 

Peregrinus epifeopus EmbHacenfis, 81. d. 
Peretrini epifeopi A. frater & nepos detenti 
pro cauia unionis ecclefiz, 871. c. 

'Perger abbas David , 3 r 3 . c. 

Perjuri clerici ut puniendi, 191. c. &feq. 
Perjuri ad epifeopum accedant de poeniten- 
tia rationem reddituri , 13. b. Qnseeis 
affignanda poenitentia, 30. c. 3 9. di-'4.4- 

b. e. iijr. b.c. Manum perdant, /, a. 

Per j urio non excuiatur coa£tus jurans , 
r 1 9. b. 

Fetius de Roma profeflor, 741. a. 

•Pcrrtienfis epifeopus Johannes , tf 1 . 4. 

Petrinus de Thomacellis finilus papaBoni- 
< facius IX. 736. d. Ejus obirus, 78l-'a. 
Perfccutionum tria genera , 881. c’. : : 
Perfecutionem a quibus paffi fiint Chriftia- 
• ni, 173. b. 

-Pctfecutio Sarraccnorum quanj gtasis/173. 

e. ; : i' 

Perufinus epifeopus Godefridus;«r. b. i 
-Perufinus epifeopus ViviaUus , 77; b; 

Pellis, 13. a. ' ! • I 

PCtio epifeopus Triventinus, 80, b. i 
Petracius epifeopus litiedfisCaftrenfis,8 1 . 
b. 


JUS VOLUMIN 

Petrus cardinalis archiepifcopus Mediola- 
nenfis, 803. c. Vir magna audloritatis , 
807. c. Ducem Mcdiolancnfcm hortatur 
adfubuahendam Gregotio XIl. obedien- 
tiam , 8«9- b. & feqq. Hortatur regem 
Romanorum , ut ucrique contendentium 
fubtrahat obedientiam ,£14. b. Item re- 

' gemAnglorum, 813. c. Et archiepifco- 
pum Cantuarienfcm ,8 17. a. Quemdam 
regis Bohemix confiliarium hortatur, ut 
pro pace ecclefias fuam ad regem opera m 
interponat, 814. d- Eflcribit Antonius 
de Luca , doleas quod a Gregorio ponti- 
fice defecerat , 8o8- b. Ejus rcfponfio ad 
Antonium de Luca , Si 1. a- Litteras ei 
falvi condudtus denegat papa Gregotius, 
810. b. Ejus epiftola Hermolao Bragazi- 
no civi Venetiarum, 881. b. Vir do<ftu| 
& pius fuis beneficiis privatur , 873. c. 
877. a. Ejus epiftola ad A. Peneftrinum 
cardinalem , 871. e. Ei graculaciir de per- 
fccucionibus pro juftitia paifis , 871. d.c. 
Creatur adminiftrator Marchiz Anconi- 
tanz & ducatus Spoieti, 838. b. Fit papa 
Alexander V. 1 103. e. Mofi.b.&feq. 
Petrus de Luna ante paparum legatus Bolo- 
liisc & in Angliam, 4-33- b. Fuit ab in- 
eunce State bonz famae , 847. d. Ante 
fuam promotionem laudabar ccifioncm, 
847.6. Aflumtus finxit lacrymans fc ac- 
ceptare nolle, dicens , Vos deilruitis cc- 
defiam, 83O. b. Famam fuam quantum 
denigrat,830.c.d.In conclavi juratfe om- 
• nes vias poffibiles ad exftin&ionem fchif- 
matis nfque ad ceffionem freu turum, Aiy. 
a. Eligitur jiapa Bcnedi&usXlfl. 430. c. 
Ejus eledioni opponit fe uuiverfiras Pa- 
rificnfis, 430. d. & rex, ibid. Eum hor- 
tantur cardinales , ut pro bono pacis cef- 
fionis viam eligat , quam recnfat, 431.1. 
Carolus rex veniens Avenionem , cogit . 
eum cedere, 43 1. e. Ei fubtrahitur obe- 
dientia, 431. a. Reftituitur, 431. b. In 
fua perleverat contumacia , 431. c. Pe- 
tit a rege nuncios regii fanguinis, 438. 
a. 448. c. d. Cdfionis viam tamquam 
neceflariam Clementi declaravit , in con- 
divi juravit, & poft eledipnem promi- 
fit , 44«. a. b. Ei Gregorius XII. mittit 
nundos ad conveniendum de loco 


I s, 

Petrus cardinalis S. Petri ad Vincula - «4. 

b. «71- c. ’ 

Petrus archiepifcopus Compoftellanus, 8J, 

Petrus archiepiicopus Ebrednnenfis, 84: £ 
Petrus archiepiicopus Terraconeuiis, 173. 

c. 177. b. c. 41«. a. 

Petrus archiepiicopus Tolofanus. papsr. re- 
ferendarius, 733. b. 

Petrus archiepifcopus Toletanus, «n.d. 
Petrus epifeopus Adnenfis , 8 a. b. 

Petrus epifeopus Amelinus, 77. b. 

Petrus epifeopus Aprutianus, 8«t.c. 

Petrus epifeopus Aptenfis , 84. d. 

Petrus epifeopus Aretinus, 740. c. 

Petrus epiicopus Avcnionenfis , 84. c. 
Petrus epifeopus Aufoncnfis, 83. b. 

Petrus epifeopus Cabiiouenfis , 37. d. 
Petrus, epifeop. Cameracenfis , 7 1 «. b. 1 3 3 3. 
a. 1343. a. Ejus flatu», 1337. c. 13.3«. 


I 


pfctragaricihfes epifeopi Guilielmus , «7. c. 

‘ 70. e. P. 'iitPiiTttt. ai i<4- c.- at/*, a. 

Raymundus, 733. b, 

■5. Petri Vivi abbatis <jUetimonifc'd»D»fai- 
1 -berto archicpIfcognXenoDenfi 
& Pefri Vivi abbis Attoaldus, -r 
S. Petri fupra Divam abbas ad aJnqdium 
PifanUm defig natus, 884. a. - - l: -a 

Vet. Script. &Men. ampl. Collett. Tom. VI I. 


dandam ecddix unionem , 74;. a. &fc i 
Sed potius fieret fclavus Gregor i i, quam 
fuis condelcenderct cardinalibus , 1137. 
e. Ad concilium Pilanum oratores fuos 
mittit, rrtt. c. Scfeq. Recedunt hofpi- 
te infalutato 1115. b. Bullam mittit ad 
concilium Pilanam,quam nullus ex fua o- 
bedientia voluit recipere. Papam excom- 
municator omnes fibi adverfarios in con- 
- cilio, 1073. a, b. Ejus cdfio pura offer- 
tur per Geraldum de Servilhan in conci- 
lio Pifano , 1 1 14. c. Ipfe & Angelus Cor-' 
rario. in concilio Pifano judicantur con- 
tumaces, 1077. b.‘& feq. Reqnifitus ut 
cedat papacu i , idque reculans, declaratur 
fautor fchifmatis Sc hxrecicus , 1418. d. 

. V. Benedidus .XlII. •. 

Petrus Thoniaedlus faduspapa Bonif. IX. 

430. b.i 1 07.c.Legati ad euin a Benedido 
1 nnneii, «87. a. Qui proponant ei ad ex- 
ftinguendum fchifma conventionis viam, 
quatmillerrefiiut , «88. a. & feqq. Ejus 
obitus,«70-. c. 1 

Penus Armenorum catholicon , 331.6. 
Petrus de Luxemburgo cardinalis fiindiifi- 
. mus, 307.d. 

Petrus Blaviv fig. b. c. Papx referenda- 
. rius, 438-id. Miffiis a BcnediAo XlII. 
ad Carolum regem Francix, 437.d.4j8. 
c. 483. dc48tf. e. Cardinalis S. Angeli, 

. .«44. b. «71. e. 713. b. 801.8.91 j.b. c. 

73«. d. 981. 1177. d. 

Petrus de Thureio S. Sulannx cardinalis, 
Sor-d,.7i«>. b. 78r. Eum gd concilium 
Pcrpiniauenfe invitat Bencdidus XI II. ' 
8r^-d- :.. 

Petrus cardinalis duodecim Apoftoioram , 
79t- b- ■ • 

.Petrus caxdiiwfis S. Chtyfogoni,<4. e. 
Petrus cardinalis S. Praxedis, 7/1. a. - 


Pcrru6 £ Ailly epifeopus, Cameracenfis, 71 r. 
e. Ejus epiflola ad cardinalem S. Angeli, 
7 1 z. a. Eum ad Bucicaldum mittit con- 
cilium Pifanum, 988. b. 

Petrus epiicopus Cafte(lan.us, «1. a. «i. e. 
79' h- 

Petrus epifeopus Caftrenfis , 79. b. 

Petrus epifeopus Firmanus , 77. a. 

Petrus epifeopus Gcruodenfis, 37. b. 173. 

*. 

Penus epifeopus Jerofolymitanus, 8i.b. 
Petrus lierdcnfis eleftus , 6S6. b. e. 

Petrus epifeopus lierdcnfis, 733. b. 

Penus epifeopus Infulanus, 80. b. 

Petrus epifeopus Larinenfis , 80. c. 

Penus epifeopus Lucenfis, 733. b. • 

Petrus epifeopus Lunenfis , 79. a. . 

Peuus epifeopus Meldenfis, 800. e. 804.6. 
803. b. 80«. d. Regis legatus ad Grego- 
rium papam, 771. e. 773. d. Ad procu- 
randam ecclefiz 'reincegrarionem , 840, 

b. ■ ■ 

Petrus trcnclli epifeopus Meldenfis , 8«7. 

c. 

Petrus epifeopus Mencvenfis, 8«. e. 

Petrus epifeopus Ofticnfis , «o. c. «i. b, 
Petrus.cpifcopus Pampilonenfis , 83. c, 
Penus epifeopus Penfaurenfis , < r . c. «3 . a. 
79.C. 

Penus epifeopus S. Pontii Thomeriarum ,- 
«8«. b.e. 

Petrus epifeopus Portuenfis cardinalis Flo- 
rentinus , 5 34. a. «44- b. 

■Penus epifeopus civitatis Roderici, 83. d. 
Petrus epifeopus Sencccnfis , «7. d. 

Penus epifeopus Signinus, 78. d. 

Penus epifeopus Telefinus , 80. b. ■ 

Petrus epiicopus Theanenfis, 77. c. 

Petrus epifeopus Tirafonenfis, 303. C. 
Petrus epifeopus Tolonenfis, 84. c. 

-Penus epifeopus Tufculauus, 731. a, got, 
c. 

■PetrCis epifeopus Venufinus , 8 1. b. 

Penus epifeopus Vulturnenfis, «i.c. «3.*. 
Petrus abbas Cafinenfis, 1114. 4. 

Peuus abbas S. Miehaelis in periculo ma- 
ris, regis legatus ad papam, ^33. c. «3 3. 
c. «3«. b. «37. a. «41. c. «47. b. «30. 
b. «3 3. a. «34. a. «37. a. ««r. c. «««. 
e. «70. a. 

Petrus abbas S. Johannis de Pinna , «40. d. 

«43. e. . : 

S. Petri abbas Laurentius, 741. b. 

Petrus Alboti prior deTarnato do&or, mif- 
fusa Cluniacenfi abbate ad cone. Con- 
ftantienfe, 1118. e. • 

•Pejros 'Blancheti magifter requcftarum , ie 
regbad Cameracenfesambaifiator, «10. 
b. «ti-a. - 

Petrus de Cornuo prior Carmclitarum Pa- 
■ rifienfium , 4«i. 

Petrus Corrigier provincialis ordinis Prz- 
dicatorura in Aragonia, 303: d. 

PctrUs deCorrozcllo prior B. Marix Deau- 
rat* , mitius a Cluniacenfi abbace ad con- 
ciiinm Conftantienfe, tn8. b. 

Petras Vs Criflat legatas Urbani JV. ad M»- 
nuelem Palxologum.loi, a. 

Peuus heremita hortatur 'Urbanum II pa- 

Xxxxx 


Digitized by 


Goo^le 


fnm fe principes Chrlfttanos 
factum, 18}- a. 


INDEX RERUM ET VERBORUM 

sanos ad bellum Piflavcafes epifeopi Guido cardinalis, togo. Portucofe . 

rn.if.oU ASTJR*. 

Pi&avenfi capitulo lien ificat Roberme m‘,r. • nJI*.** • 


IA- «U UUIS.Uil.tUUl AM1> J )Oa U> 

Petrus de Monciaco decanus Lugdunenfis , 
884. d. 

‘Petrus Morini ordinis Minorum pravinciz 
Aregonum minifter , regis Atagonum ad 
papam legatus, <34. d. <j<. c.e.<j8. a. 

<4i. -d. 

Petrus Paulus -vir do&us, #j i. a. 

•Petrus de Moras legatus Urbani lV. ad Ma- 
nuelem Palzsiiogum, aoi. a. 

Petrus PUmft daQtox-, 4<i. i>. 8oo. e. 8<7. 
c. top4. b. Legatus regis ad Gregorium 


Cetrus l*»pp««fe -dya/e erator regis Calici- ^.7 ’ 7 °’ £ ‘ JO,WB0CS * J^nes/co.T , 

Iz ad Benedictum X3II. ,,g. l Piaavenfi capitulofigniflcat Robemis epif- PofleffionJ 44 ^ 

Petrus de Monciaco decanus Lugdunenfis , «opus Engolifmcnls latam in olleibones ceclefi* , 


riraavcnucapituiqiign ineat Kobertus epif- PoileiGones 
«opus : Engolifmenfis latam in «omitem d. Eas CC Sf i “°? 
Engolifmcnfem excommunicationis fen- ™ , 1OTa<1 '»'« tte^ '/ 

tentum & i$terdi&i in uxorem., quam PgfltiTie 
rogat promulgati & obfervari , i 4 ,. d. Piatio i„*„ “ l^ nufit > I4a, 

& feqq- Manlstum capituli de promul- rum, , , gg " All,Um ^ ftws. 

Pignorationesfeu reprefidizprohibit*, joa. P^Comfekfefe’.* 11 - 
Dtul. j-e. ■ ■ _ «divinis, u 7 . a. - “““far 


Pileos deferant curati, ijo«. c. i«c 4 e 

IJff.C. 

Pinna abbas Petrus , <45. c. 


' o jriaax aDDas re^rus, ©4:. c. 

papam, 77 r.e. 77 5.4. Item adLcodien- Pinufius, 41. c. 

V,, ' as Rabin.ip«|mirpttipjs & o.Kor d! 74 '* 


PlBdiraudni ini«dft ~dE, , 

SStsrssss^mi 


, aa,wwt V. A IU/s U. 

Petrus de Rochaconciata egregius juris^io- 
aor, miiTusaJohanneXXIH.ad Caro- 
lum de Malateftia, riso. e. nyt. c. 

.•Petrus Storg do&or , -procurator uuiverfita- 
tis Lubicenfis inconcilio ConAanticufi, 
11x4. a. 

Petrus Tecbingbtr procurator abbatis Fu(- 
denfis in concilio Conftantienfi , itir. 
e. 

Petrus ZttMlin legum doftor .regis Arago- 
nnm ad papam legatus, 6 }! . e. 4 } 6 .c. 
e. <38. a. <41. d. Ejus ad papam oracio, 

<34- a. 

Petrus dAilly dofior, 4<j. a. 

Petrus de Bcccanugis dodtor , 941. c. 

Petrus dtCmdmc legum do&or,«4 7 .c. 

Petrus de S. Cruce legum doflor , «8 7 .’c 

Petrus GMUthm graduatus ecclefue Catalau- 
neniis, 883. J. 

Petrus canonicus Pifenus , 941. b. 

Petrus comes A ut i /II oti orculis coronatus 
-imperator C. P. 1 yj. a. 

Petras d« Baiayfbne domicellus , sicarius 


Przdicatores inquifuores har«ki m . A 

a. toi<. d.ii 17 rd:^Tauui;87 v b t ' 

Pifenus archiepifcopus ex cathedra legi, te- di & audiefd^^d^f^'*- 

ftrum depolitiones in concilio Pilano confeinones audire P ' mm ‘ w 

centra duos contendentes de papatu, Pradiearnm nni , ’ 
royi. a. & leq. 1091. a. & feq. ' ris pap* aut epifoS*",^,*^* 1 **- 

Pifarum locus , doneus «ctutusadcdebran- Przdicare 

dum i concilium, yya.c. A regibus, prin- cerdotes, 

cipibus & majoribus praelatis approba- Przdicatores non permiu.»™ r 
tus , 9,1. a. b Illum ad celebrandum celebrare, ice. 
concilium cardinalibus Floremini ofFe- Prz&tioncs x , . 
runt , 919 b. Ad quod invitant Grego- PrzSes mon^ZT ' 6 
“ Jia 

Pilini concilii indidio. d. 7,1 b follenda' pcfc 

Pifes accedere proponit Gregorins Xtl. Be- fed erfam ad 

nednao, quas poftea recufat , 78/. b. d. e.PrzIatus negli ’ 

Pifas accedere non vuir Bencdidlus, nifi moveatur , iTt.i P„Z t TJ'° : 

SSTS2C* “ 

~ - ;’”™> • SainaSiSsif 

** * * IIS . aund nrru*riirir\n^r 


. - — ...aamn, 1^7. JW. 

pius funt vifitandi, ibid-Eorus, pocpj 
tollenda, ibid. Non folomidpiamu 
fed etiam ad confili* obligantur, ,,,, 
e. Przlatus negligens ad majoranon pro- 
moveatur, io,, b. Przlati aut caoonici 
Hagioa committentet excommunicantur 
iciob. Przlatis pauperibus io cosc. Con- 
ltantieuu utilibus providetur, 1411. e. 
Przneftiuo epifeopo cardinali gratulatur 
Petrus a Caudia cardinalis Mcdiolam». 
lis , quod periecutiones patiatur propttt 

infriri^m Do. J . 1 ‘ 


... • .4 _ > fivaiiu» aacur. <6. C. r . /• V "*«wwwmn* 

vili* Avcnioncnfis. ©47. b. 4 lis » quod pcriccuciones patiatur proDicr 

•Petrus BctttbU legatus ducis Aurelianenlic ” ^ y anas peragravit provincias pro- juftitiam, 871. d. e. P P 

ad papam, 4<i.e. 666 . e. <71. PitonHE^xcMimi™* 1 * ’ ,?4 * *' Przncftini epifeopi Guido, 10I0. k.Um. 

VcttasBlaDcbitteeis cotrliliarius dtadLen ' «commumcatz, rof. e. . batus,<4.e. 

dienfes ejus lectus ,<„.«., dcbcl^wofb e “ cbarmiam Przpofiu cardinalium qftlefiann.ru.tqif. 

Petrus de Bueil regis in Turouenfi nrovin. di, *r' • „ , copis fubje<fti , 8. c. 

n eia bajulus, „ 7 . e . P baldas' 7 «^ ^ Bran<ia ' **+• e - Ted * P«fe?tatus ad eeclcfiam parochialem,aui. 


eia bajulus , ,97. 0 ^ V la ' e P ir «Pi *anda , «04. e . Ted- 

1 ’"o;iJ2ffoS°“Td !j ° <te “ o - '« ■ v-r c.. a 

Petrus de Bruxcllis, 834. a. £rf ltus c P ,rc °pus Iterolanenfis, <3. e. 

5SS3flS'? a -‘7 '“o i " , “’ *Sff 5SS* f'““i ra *“' i ‘r'“- 

ssfrA'.-^ 

Petrus de Navarra, 479. c. 48 r. c. bC ° cficiorum , ,9, b. 

Petrus de OucrsMn “• . 


— r- * uu jw'u j 5. c. 

Przfeutatus ad eccicfiam parochiaiem, ani- 
marum curam debet recipere ab epiCa- 
Pp > 1 3 f • k. Ptzftntato in oiuoriboin. 
. dinibns cOnftituto ad curam animarim 
quid faciendum , , 3 j. e. Trii debet ja- 
rare, 1394. a. 

Praaiiz abbas, 830. b, 

.Prauiiz abbas Johannes, 7<ve.7<4.e. 
de Precibus abbates Guiileimos , ino. c, 

- Johannes, ibid. 

Presbyteri bonz femz debent efle, ij.(. 
Cellam prope ecdefiam habeant , 1. b. 


gisCaftellz,<t,;e7 ^ 

Petrus cancellarius Romaricenfis, 74 .e. 


Poncnfis epifeopus 1 
Pontes, ro.c. 




a n8f, a * gravat ToL^nd 11 ^ ’ * 77 l a ' DIu<I • --meniium Icutaromm.qtieililicratiiti. 

PhUippus epifeopus Crotonias grzcus, 81. Ambaziz 8 c ga. neque aliud Wcak m defami, 

Philippus decanus Metenfis, 7 , . e . f®”/,* 'P 1 ^ 0 ?»* Dertufinusy 83. b. 

PhUippus Perufinus ordinis Minor, nuncius ^“^“nfis, t„. d. 

d. a< 7 . c. - . , - } > Ao lodovico de vi illata epifeopo <c ele- 

Philippus de Gorfiois doftor, 94, i. ro Bngolirmenfiab Hugone comite, ire. 

Philippus imperator CouftaatinopoliLu, ad Templi in Pic- 

i4t. e. i., ,1 . r"uunur 1 tavia, conouerrne o„~j 


S e debeant fcjre,4is. a. Eoioin ii 
is talaris, Sc quando ad ceiebranduii 
- accedunt rochcto induantur, uS.c.E» 
. ; tum habitus lit modettas, u/. b. inda- 
. i. .inennim fcuutorum, qned dicitur ha- 


? 4t,c a 4 3.d.44^c7 

"6“ P«"c°rum diploma pro 
monaftenoCeUz Tneeenfis, «,./ pI ° 

Philippus n. re* Francorum, r*/.^ . 

Phikppps tonguj nex Francorum , 7X . 

S P e. Z B :: sandi *’ *■ 

Philippus Fortigflm a, i, 7l . e . . 

Phocas imperator, 191 . 


a i 1 ■ r . “““' J "‘ ,c »ii»-icrioit lan- 
«o Ludov.co de vi illata epifeopo <c cle- 
ro Bngohfmeiifi ab Hugone comite ,itt. 
«J. Item ad przceptorcm Templi in Pie- 
tana, conquerens quod ejus fea tres non 


. » * — iu riv 

tavia , conquerens quod ejusfeatres non 
n Tarent mttrt h^um, rjgia. • 

3 Mh J bomecilram ^copus Petrus, 
Pontius epifeopus Trieaffinus, < 7 .d. 

p9 grino' C «f I d ePifCOP ‘ Rcgi, “* b ‘ Te * 

£°tfirtas epifeopus Cafertinus, 80. a. 
Portio congrua affigmmda vicarii,, m,. 

Portitores litterarum de peritulo Cbi im- 
d : nlen,e ' n,0 t>eantur, 1318. e. 

Portitores litterarum ecclefiz fi rtpianmr, 
cpfTetur, a divinis ubi defiachtur, ijig. 


... jj- j omuu iwvnu. »»* 1 

• 1393. d. In fimplicihtti ran/ds ecclrfiai 1 

non intrent, ii8. c. 

Presbyteris- ornamenta ti rafenccciiia, 
1 f.-b. Ea propriis. manibus abluant, i> 
b. Ad alios ufus non adhibeant, ti.h 
.,5jnc caligis celehtare «on ptafiunnt, 
119. b. j: , 

Presbyter ad unam ordinatus eccleium,» 
aliam non tranfiat, 17. b. Bcne£fiiq“0' 

. • snodo acquirat, j. d. Plura sou pw 
deat, jid. ij. a. 1301. h. 
Presbyteros mercenarios noa habeant vi- 
carii perpetui, np. d-Presbyceroonde- 
ferviar cum patre fuo , vel poft puen 
immediate, nj. t. Pribftai 1“““ 

. breviaria, nf. c. Cicricum to » 
-beant cum quo plalmos caotcnt, i.b 
NoiScfurgant Sc cwfumboriicaasii' 
cantent , j, b. i3«7,,d. & ^“d 011 “ 
ecclefia , 16. b. . r 
Preibyrtrfeaspcr ad minifefio«" , “f 
mrasfit, «f. b. Miiias rebgfa6 
i.b.Midamfolus aoneww-^ 
;&y«fte t»mmnw«a,».'Ntco'w 
k nifi communicat, l- b. Lt t« 


Digitized by 


' poft communionem , x. b. 

Presbyteri parochiales a fello S. Remigii 
ulquc ad Pafcha de node confurgaat & 
lummo mane raiilam celebrent , 1389. 
e. Diebus feftis & dominicis evangelium 
praedicent, 3. b. x6.c. Exhorrationes ad 
plebem debent habere , 1 3. d. Doceant 
populos libi fubditos , 114. b. Quae de- 
beant cos docere, 1171, b. Diebus do- 
minicis aquam benedicant, 3. c. Alte- 
rius parochiauum ad milfam non fufei- 
piant,4.a. 

Presbyteri pro principe orent , x6. e. Item 
pro fiio pontifice, ibid. Infirmos non 
negligant , i f. c. Presbyterum eucharif- 
tiain ad infirmum deferentem aflbeian- 
tibus conceflx indulgentix, 11.76. c. Px- 
nitentibus dignam imponant pzniten- 
tiam , X7. e. Et viaticum infirmis tra- 
dant, 17. c. Et unflionem, ibid.d. Pae-* 
nitentiam bene adminiftrent, 3. d. Sa- 
cramenta gratis adminiftrent, 14. e. Pres- 
byteri parochiales quibus debeant confi- 
teri,. 1 196. b. 

Presbyteri ad menlam ut fe habeant, 116. 
c. Pauperes & peregrinos ad fuam invi- 
tent, 3. b. In conviviis ut fe gerant, if. 
a'. Refideant, 14. d. In itinere fine ftola 
non incedant , 4. c. Sine chrifmate (in- 
flo & euchar iftia al icubi non proficifcan- 
tur, 16. b. Venientes ad fynodum ho- 
ncfta quaerant hofpitia , 1170. a. Jejuni 
& induti fuperpelliciis fynodum intrent, 
ibid. Presbyterorum mortuorum nomi- 
na ad fynodum deferenda, & procis o- 
rctur, 1191. a. b. Statuta fynodalia pe- 
nes le habeant, 1 170. b. Ea ungulis men- 
fibus legant, 107. e. Decimas nona laY- 
cis, fcd ab epilcopo recipiant, 1307. b. 

Presbyteros nullus audeat accufare , rr. c. 
Picsbyterum fallis criminibus accufanti 
nec in fine danda communio , 49. b. 

Presbyteri furtive ingreili beneficium , ad 
ep fcopum deferantur , 1 307. e. Quales 
cotum mores, $.a. Non fint negotiato- 
res , 13. e. Non ndejulfores, 1 6. a. 17. b. 
Non lites excitent, 17. 4 . Ad fiecularia 
Judicia non accedant, 17. b. Non Jurent, 
17. c. Non fint ufurarii, ij. d. Arma 
non ferant, 3. b. r4. d. 17. c. Nec de* 

• rici, jifi. d. Eis prohibita venatio, s.d. 
Canum & avium jocis non infecviant , 

3. b. 8.d. In tabernis non bibant, j. b. 
14. d. Eas edendi aut bibendi caufa hon 
intrent, 17. c. Eis prohibirx fibulae ar- 
genteae, 118. d. Ad nuptias non eant , 

4. d. Feminas in domo fua non habeant, 

1. b. 14. b. 17. b. 113. b. Prxtet ma- 
trem, fororem & amitam , 1 3061 e. Nec 
ad prandium eas invitent, 1306. e. 

Presbyteri concnbinarii ab altati remove- 
antur , 67. b. Prolem quam in lacto or- 
dine genuerunt fecum non habeant,! 393. 
b. Capitalia crimina committentes de- 
ponantur, & fint inter audientes, 36. e. 

4 1. c. 

Presbyter mifiam dicens & non confecrans 
peccat mortaliter, 109. c. Nec celebret 
cum hoftia Jam confecrata , ibid.- Pres- 

. byteti mali revera confecrant in milia 


HUJUS VOLUMIN 

Prior mutuum ultra fummam tx.' folidor. 
abfcjuc abbatis licedtia non accipiat , 

1363.0. 

Prioratus nec laicis nec clericis dentur ad 
firmam, 100. c. 

Prioratum emere illicitam , 97. d. 

Prioraras ad vitam Venditus caufa mclio- 
'randi, ibid. 

in Prioratibus conventus reftituantur,i 38, 
b. «40. a. Et divinum officium , ibid. 

Ptivilcgia ccclcfiarum obfervanda, 34. a. TJ Ado abbas $. Vedafti «nrellarrasCa- 
o AV rolimagni, ii.c, ix.c. . 

1 roceflionem Spiritus-fanfli quomodo an- Radulfus epifeopus Andegavcnfis , 84. a. 
nuntiant in fymbolo Armeni, jif.d.e. Radulfus epifeopus Leodicnfis, 8 y.d. 


IS. 

Quarkemboldus pauperum cancellariis, 
840. a 

Quemerque^on abbas Leo, 313.0. 
Querelx de abbate S. Severi , >x. ei ■ 
Queflcdan abbas Stephaniis , 3 1 3 . c. 
Quildalinx cpilcopus Conftantinus, (6. e.' 
S. Quintini abbas Fuiradas, u.c.ix.c; 

R. 


Ptoccffionem Spititns-lanifti a Filio ac* 
ceperunt ab ecclefia Romana, 3 1 y. 

Ptoceffio diebus dominicis , 1 3 08. b. Pro- 
ccffio in cappis in fefto Purificationis , 
14x4. d. Procelfiones 8c orationes infti- 
tut* adverfus Tartaros, 171. a. b. 

Procurationes in monaftetiis fc aliis ecele- 
liis prohibentur, xjj. c. & feq. Earum 
abulus, tixr.d. 

Procurationum relctvationes improbati , 
11x7.0. 


Radulfus Melfenfis cpilcopus , 79. c. • 
Radulfus epifeopus Scbaftcnus, 8 x. a. -I 
Radulfus comes Viromanduorum dapifer, 
70. b. 71. c. 

Radulfus de Albi aco 8c de Matifcone doc- 
tor, 884. c. v 

Radulfus de Gimontc caufarum patronus, 
461. c. :: 

Radulfus de KareuUc doflor , 461. b. 
Raimbaldus archicpifcopus Atclatcnfis, 36. 
c. 37. b. 


Procuratores ftatuendi poft mortem epif- ^ Raimundus archicpifcopus Arelatcnfis, 84. 


copi aut alterius ptxlafi, qui vacationis 
'tempore ccclefiz bona adminiftrent, t86. 
c. & feq. 

Procuratorium Johannis XXIII. ad facien- 
dam ceffionem, 1413 . b. 

•Proprietas in monafteriis tollatur , 119.0. 
Denarii ex miifis provenientes in ufus 
communes expendantur, 1 xo. a. Pro vi- 
ftu non dentur pecunix , 1 xo. b. 

Proprietarii quibus allodia & curtes fub 
certa penfionc dantur, &c. 131. c. 

Proprietarius ad omnia officia redditui in- 
habilis, i) 1. b. Eedefiaftica careat fe- 
pultura, txo. a. 

Proteftatio Caroli dc Malatcftis de bello a 
fe indiflo Johanni XXIil. papx. 1x06. 

Ffallatur cum paulis & graviter, 141. c. 

Pueri docendi funt Pater ntfter, Ave Mari* 
& Credo , 1394. c. Et cis 11011 danda eu- 
chatiftia, 109. c. 

Puppii abbas Bartholomxus, .941 . d. 

Purgatorium, xoy. b. . 

Purgatorii fides apud Armentis , 331.0. k 
feq.. 1 

Purificationis B. Marix felium, 13 16. a. In 
eo fiat ptoceffio in cappis feti cis, 14x4. 

ds 

Purificatio mulierum , 1304.X 1364. b. 
Non fiat , nifi jacuerint per menfem a 
nativitate partus, 131J8V d. Purificatio 
mulierum qux ex fornicatione pepere- 
runt non fiat, 13 38. c. Alioix mulieri 
non conferenda , 1x73. b. 


Q Uadragefimx initio invitandi fideles 
ad confcffioncm , & poenitentia in- 
jungenda, 4. b. 1x78. c. 1361. a. 1373. 

a. 

Quadragcfimx prima dominica qui carnes 
comederit excommunicetur, 1 388. c. 
Quadragcfimx tempore carnem manducans 
ad epricopum remittatur > 1x77. d. 


fifcut boni , 3 87. c. Presbyteri ignoti non Quadragcfimx tempore miflam hon ccle- 
permittantut celebrare, 114. et Ectkfix orant Atmeni, nifi fabbatis & dominicis, 

polfelfiones non vendant , 4, c. Acquifi- 
ta ab cis ad ecdefiam pCTtisent , j.c. 

Scribant in miflaiibusxeditusfuammce- 
■clefiaruiB, tf y/d. j i 

.Presbyter ecclcfiam fuam xdificet i X6.b. 


Raimundus epifeopus Aginnenfis, 69, d. 
70, e. 

Raimundus epifeopus Elncnfis, 37. e. 
Raimundus epifeopus Gerundenfis, tf. b. 
Raimundus epifeopus Glandatenfis, 84- d. 
Raimundus epifeopus Maffilienfis, 67, e. 
Raimundus qpifeopus' Paientinus feu Va- 
lentinus, 8f.c. 

Raimundus' epifeopus Petragoricenfis,7y 3. 

b, ■ 1 

Raimundus epifeopus Urgellenfis r 303. c. 
Raimundus epifeopus Uticcnfis, 84. b. 
Raimundus abbas Cluniae, excufat fiiam a 
concilio Conftantienfi abfeotiam ob fe- 
neflutem fc infirmitatem , 1x17. a. St 
feqq. Mittit legatos ai concilium Con- 
- ftanticnfe, 1x18. b. Ejus obitus , txr>. 

Raimundus abbas de Rfvipullo legatus' fi- 
gis Aragonum ad papam, 633. d. 63«.c. 
638. a. 641. d. 637. e. 66x. a. 669,0. 
Raimundus de Capella S. S. E. fubdiaeon. 

91. d. • -w . 

Raimundus vicecomesde Cardona, 
Raimundus Berengarii ordinis Minoram , 
nuneius Gregotii X. ad Palxolog. impc- 
ratorem, xxy. c. xx 7 . d. 

Raimundus Bernatdus Flamingi miles, 647. 

• b. - 'I 

Raimundus de Columberiis domieellus , 
644. b: ' 

Raimundus de Turrena, 481. b. 483- d. 
Raimundus de Lafcuta miles Otd. hofpita- 
lis S. Jcrofolymitani, 733. c. 

Rainaldus de Btancfaaciis cardinalis, 801. 

e. ,> 

Rpinaidus cardin. S. Viti in Macello, 1177. 

e. • - 

Rainaldus archiepifc. Barenfis, ti. a. 
Rainaldus epifeopus Aquinas,8o. a. * ' 

Rainaldus epifeopus Bathonienfis, »6. bi 
Rainaldus epifeopus Belicenfis, Sy.b» '- 'l 
Rainaldus Benefranus epife. 80. a. ii- 
Rainaldus epife. Efinus, 79. a. ' 

Rainaldus epife. Lutcrinus, 89 . c-i • ; t - 
Rainaldus abbas S. Medardi , 3*. C. 


Presbyteri curati fuababeant figi Ha ,'iiy. 
d. e. Clericum de aliena patochia noii 
fufeipiant , 16. a. ■ ; 

■Presbyteri Armenorum tempore aeceffita- 
tis ad bellum vadunt, nec proptet hoc 
fiunt irregulares, 3 844C. 

Prima hora ante miffam recitanda , 1301. 
• b. 

Primatus eociefix Romanx, xt>6,a.b.xi4. 
a, 134. c. 

Principum fzeuiarium eft exftitpare fchif- 
, ma, 714-d. ' '■ 

Priores negligentes deponantijr , too. d. - 


?9h e - 

Quadtagefima ante nativitatem Damini a Rainardus epife. Bitetrenfis, 30. d> 
religiofis Jejunatur, 1314. e. Raincrus archiepifc. Spaletinus, 83.0. 

Quxiluatii przdicatores vitiis obnoxii, Roinerus epife. Aurelianenfis , 64.br 
1 97. <L Ideo non admittendi , 98. c. 1 x i f . Raincrus epife. Cafteilanus , 79. a. 1 
a. 1136. d. 1x90. c. Sine litteris epifeo- -RaiMotfhs abbas de Giauftro , 74, a. ’ ~ 
pi,iiy.a. i3i.e. I366.d. 1396. e. AUt Rantaldus epife. Belicenfis, Bf. e. ■ 

' papx, 1141, e, Decani ChtiftSanitatis eis -iUo epifeopus Bithecenfis feu Briecefifis 
litteras non dent, 1330. e. Quxftuario- ti.a. ' 'o 

ruitv proventus ad firmam non accipiant - Raphael FnigotiUs advocatus eonciliiCon- 
deriei i 13 30. e. Ouxfbs fuas non Eiciant ftanticnfis, 1409. d. • 

■ diebusfblemnibas.quibuspopniatdom- ^Rapinam nuliiisemat, n(, b. 
municare confuevit, 1331. ». Raptores bohorum eccltfix excommpni- 


Quxfftarii muniti debitis litteris permit- 
tantur eleemofynas quztere , dum nou 
‘ ■ perturbem divinum- bffieium , 1331. a. 
Non permittantur reliquias exhibere fi- 
nclittetjs papx autepj^co^i,! 364, b. 


contue, ix7. b/ t|4.d. 133. d. 179. b. 
c 1(349. b. ■ iv. £ 

t Rap«(iribu»>virgi<MiB qux imponenda pes* 

nitentia, 33. e. 

-iUtiQionenfis tpi^ttp. Hitf ngrimoi , 33 . b. 


. Digitized by 


Gooale 

MWMMSlk 


. .Ravemieitfesepiftopi Joharin es cardinalis, 
1179. c. Girardus, Si.c. Wibcrtus, <4. 
•d. ' . 

Ravetenfis epifcopus Johannes , iifpu e. 

&caUtas corporis Chriituneuchatiftixapiid 
. ... Armenos, }8i.a. d„ 

Reatinus cardjn. ad fchifmatis exftindlio- 
nem affe&us, 44. 43 1. c. 

Reatini epifeopi Atro , 4». d. Dodo , 78. 
d. Gecardns, <j. b. 

•Recertioftio mentis presbyteris commanda- 
tur, 1387. c. 

Reconcilianda cimiteria in quibus excom 


index rerum et .verborum 

V cnfls -‘i«+'d.e. . 


bendx, 1389. a. 

Remenfis archiepifeopus fit Alexandrinus 
patriarcha, nto.d. 

. Remenfes archiepifco.pt Robertus dtCour- 

tenai, 198. e. Samfon , 74. b. Vodalri- 
cus, ss- d. Wido, f S. e. Cilicinius, 
8 3. c. . 

Rcomenfis abbas defigoacus ad concilium 
Pilanum, 884. d. 

Reparationes beneficiorum, 1307. a. ijjg. 
b. 1 j f s. c. Etiam a curatis k capellanis 
non refidentibus, t]4a.d. 


414. b. • ptteop. Ebroiccu£s ) 


Robertus it Nn, 
<71. a. 


.................. iu vjuiuus catum- Rcprefalix prohibitx , joa. d 

municatotum corpora funt fcpulta.i j 10. Requeftx univerfiytis Parifieofis adverius 
...... r . Petrum de Luna, 8 39. d. 

Reconcil ratio coclcfix polJutx necelTariaut Refervationes beneficiorum, nat e n„ 
'un ca celebretur, 4147. d. Similirerci- a. 5 } 


... j (r* T / • U. OII1II1IIU ii, 

aniterii polluti ut in eo quis iepeliatur , 
'ibid. e. Ideo ftatim facienda , 1171.1». 
1 } 3 7- c. & feq. Fiat ab epifeopo vel-offi- 
. -ciali.i jjj.a. 

Reditus Tuarum ecclefiarum feribant pres- 
byteri. 1 17. d. In Tuis miilalibus, n48. 
e.’ 13 10. c. Litteras de rsdicuom requifi- 
tionc habeant presbyteri aut capellani, 
14 1. d. Eorum habeantur inftrumenta 
feu inventoria , 1188. c. Nec eos alie- 

1 «enr, 1181. d; 

Redonenfis epifcopus defignatus ad conci- 
lium Pilanum, 884. b. 

Reformanda ecclefa -in tribus, 378. d. 

Reformatione indiget ccclcfia,' prxeipue in 
prxlatis , tioo. c.d. A pueris eft incipi- 
enda, 19. d, e. Facienda in capite k in 
membris, im.c. Agitatur in concilio 
-Fi&no, 11:7, b. 1119. e. im.a. Eam 


, Refervationes fruiftuum annatarum , Scc 
improbatx, «i4. e. k ieq. Earum abu- 
Tus, mi. c. 

Refemta epifeopo peccata, 1174. e 1 16 1. 
e. 

Relidentia, 130. a. HjS.d. it«8.e. 1171. 

d. e 1188. b. 1303. c. 1393. d. Com- 
• mendatur , 1 189. a. 1 3 <4. e. r j 4 3. a . R c - 

fidere non cenfctur canonicus , nili qui 
interfuerit matutinis, aut miflx majori, 
aut vefperis, 1411. d. Refidentiam .qui 
duobus in locis debent , alterum benefi- 
cium refignent, 99. b. De blado qua- 
dragefimx nullus percipiat , nifi per vi- 
ginti Jcunum diem fuerit relidens, 1411. 

e. Non refidentes curati & capellani x- 
. dificia Tuorum beneficiorum reparare te- 

neimtur , 1341. d. Non refidentes ex- 
communicantur, 1187. b. 


T „.,*.**'•“•***“ ■ communicantur, 1189. b. 


Reformatio monaltetiorum , 1 19. c. 
Regenles epifeopi Augetius , <7. d. Ermen- 
gaudus , ,j 7 . c. Hcricus feu Hcnticus, 
84. d. . 

R^iuo epHc. PopuJonienfis , 43. b. 
Reginus epife. Albericus, 81. c. 

Reginenfis archiepife. Thomas , 81 . c. • 

. Reginaudus epife. Parifienfis, 144. d. 
Reginaldus de Ruffigniaco miles ambalfia- 
ad Carolum regem, 

-Reginaldus de Rcyt regis ccrnfiliarius kca- 
meratius, 4}«. c.-4P9, 4. 481. d. 483. 

/C» 

Reginaldus de 2Vie, 479. d. 481. d. 
Regiftratio grati s exhibenda , 1 187. c. 
Regulx cancel larix Romanx tolIendx,ini. 

‘O.-c; 1131.8. • , 

Regularis ad officium parochiale non ad- 
unictatur, nifi fuerit ab epifeopo teccil- 
ttK,i?4|.a. e 


dx , ngi. d. Curarum fiant in maniis 
opifeopi, 1303. b. 13«!. d. 139;. c. 

Reftitutio' ablatorum , 1143. e. ti 6 i. d 
Cui lacienda. 1377. d. & feq. Pxnitenti 
injungenda , 1 178. b. 

RefurreSioncm mortuorum negare eft fun- 
damentum plurimarum hxrcfum , 194. 
a. Rcfuxrcftionem non agnolcunt Filii 
foli bxrccici , 409. e. in ea eric lexuum 
diferetio , fcd non nubent neque nuben- 
tur, 409. b. 

Reges olim . imperatores appellati, 6. a. 
Regum proprium eft officium colere jufti- 
tiam 5 913 . d. Et ecclcfiam' affli&am de- 
fenfare;, .986. a» Ad cos deferantur cau- 
eeciefiafticx quas epifcopus negligit, 
_ 7f. d. 7«. a: Reges pofle deponi ccnfet 
Kichardus epifcopus Andrenfis, go. d 
Richardus epifcopus Nenevenfis, 8«. b. 
Richardus epifcopus Urbereranus , 79. i. 
Richardus abbas S. Pancratii, 941. b. 
Richardus abbas de Sprinchirbacfo. 73.0. 
Richardus abbas de Vallibus, 74. a 


Regulares euram animarum habente, fub- ’ RfchSfi fcgam s^W 

nnt epiicopo. nec ad clauftrum poffint Richardus stI/wIa 
revocari a fuis abbatibus, nt - ■ _ icnaruus d ffirn/ do&or, 


1 r ~ .•»* u«uiuuui 

revocari a fuis abbatibus» ji. c. 

•Regularis canonicus ad curam ecClefix pa- 
rochialis inftitucus , focium canonicum 
regularem habeat, 1343. e. 

Reinardus epifcopus Cavellicenfis , c . 

Reinotdus epifcopus Noviomenfis, 83. c. 

Reineriu, prior conventus Viterbicnfis or- 
dmisRrxdicatorum , nuncius Inaoccnrii 
V. ad Grxcos, tjx.b. 

Renardus abbas Morimondi , 74. *. 

ReinoHu, epifcopus Parifienfis, 17«. , 

KflllTirmcm nnn . ' 


uoctor , 9 + t. C 

Richardus rex Anglix, 184. a. 

Ricberius archiepifeopus Scnonenfis, <4^ 


epifcopus Elboteafis, 
«.ooerro epilcopo Engolif men c 

--i-^ngoliL^C; 

Robertus epifiopus Engolif 

fibi ilTauTeoral.tS^t'^ ^ 

. b.Item.S. Ludov.co^'®' 01 *''», 
mficat capitulo PidtavcnS iini' ! 
comitem Bngolilinenfem J k 11 

I4f . d. Qui f a a 4 fuerit d!'!?— 0 ’ 
tisfadfio/148 e 

j2=Sta 

Robertus^ denB do ^ 

prior Celfimatum, legatus abbadi Clu’ 
niacenfis ad concilium CosUatu,, 

. b. 1113. a. Ejus cpiftola ad abSarem x 
conventum Cluniacenfem, nu.,.,\J 
dentiam babet ab Alexandto V.,„« 
a. Fit abbas ClumaccnCs, m, (, 
Robertus de Freta au d itot fitli p|)[ii 

fli 

Robertus de Quefiicio decrcto/im iofiot 
804. e. Soj. b. 884. a. ’ 

Rqbertus eremita. 734. b. Miffiis ad pa- 
pam , 711. b. Legatus regis Aoelix ad 
duos de papatu contcademci, <51, i. 
Mittitur» Bcucdi&o ad regem Anma. 
Maifiliam , 391. c. Cum tege ai Stm- 
diftum redit, ibid. Mittitor Roman ad 
Bonifitciom , 391. c. Colloquium ejes 
cum papa, 391. d. £om hortatur ad ccf- 
fionem , 39Z. b. 394. a. Suum coefuiit 
collegium & tonfilium , 391. c. Reluit 
cdfionis viam , 394. b. c, Robertus «. 
denti offert centum millia ducimaa, 
354- c. Reverritur Avenionem , 394. t, 
Benedifli cum eo colloquium , [». c. 
Quid ei iit faciendum nponit, jjj.i 
Benedidti ad eum rcfpooiim , jjS.ii 

Robertus rex Francorum, j!. b. 
Robertus filius regis Scotiz, 79t.b. 
Robertus Cordelerii irtgii confiliarius S 
ad papam legarus , 399. e, (00 . 1 (41. 
<4#- b. 431. c. <31. d, 

Robertus de Donis confiliatittlrcgiuwR 


Robuam epife. Angloneniii, li.c. 
Rodericu s archiepife. Terracoacrii, it9. 
d. 19 7-c. 


Riciu, epifcopus Roffenfis : ejus cpillola 
contra ceffionam, 7+8. c, d e 

Ri SepSs, <I “f i f“ S M ° 8UminUS ' foderict,; ^Lfcopu, c aJagorim»us,,3.c. 

tj i s- XOacuci tpjfcopusPeiruMf.a. 

uSZ«i t ' tCjffii., *T**»a*r , H««*.‘* 

LlSlStp&u 

licentia epifeopi,, ,<i. b . 6 Ri«nli, ,n V u r JRodulfu, cinies, 39. a. . 

Rel.g.ofiantequamtecipiantur.confireau- Pifc„ u l PJ «r S de % natBt ,d concilium Rodulfiis camerarius, „.b. 

'* dm il RiviDulli abK »** j Rodulfiis canpellarius MSitete ^ 

Rcligiefi facramenta in alfcnaparaehia.ad- Y 3 . * S «3J-4- fauro,97l. e. Faft* ci refponfio«. « 

»4 A- -Roberru; Pi«s congregat fi ,«U 


■'X« lAr ^ S,eMOWttUoiea M":»ad.A- Robem..'r,t ■ d ‘/ <1,a - <5s ’- c - cardinalibus Pilis congregaris, >«• 4 

j?® a P°Aolicampioabl(>lutioiie mittet- R ^ n “vn Cr “ tus C,c - Roffenfi» epifcopus Riciis, 74- «■, 

Rofrcdu, epifcopus Atritaft.P-b . 

fctogiofinjwfcwanfcaintirA-aua,.^ L ?*"*• Eiadi >xret Rofridus ^»ifcopus Monticotbineaifis , » 

mumcantur, 1343. fi. , qniYerfitas , Parifienfis , ibid. Ad eumac- c . . -. 

R^ofi teftes inhoneftas fcrente», ipftj «^'«aiiide* de PUm-swI» tc de Rogatione», 4. b. 

'perdant paupcti^us erogandas. h C t? 0 *? ^ b,t »43o* c. Rogeriuk epifcopus Cmcnceolis, i 

Rcblui 4 T i9A,eS ' Roberru cardin * 1 >'».>7. i. Rog^rus e^fco^CataJauneniis, f>* 

fuper a tare P ofit *. t- «, Extra j ? atfhiepifcopus Vjennenfi» , | 4 . Rogcfui epifcopus Laudunenfii, *)■=■ 

* P am oec e xppnaotur ntcvdada*tug RoL.r... j. ' Rogerius epifcopus Laufaucnfis, ^ 

ad juranduy pagilfogs nanoal ff . n-i *; ' .. Rogerius epifcopus Vicenfis, Sai 

• .de. jfojgquco epifcopus Carno- Rpnipdur epifoopus Sutrinui , > l - 


Digitized by 


Google 


Rjoma a Ladilho regeeapta, 140«. d. , 
Romana ccclelia omniam caput , 191. c. 
Mater & magiftra omnium ecclefiarum, 
iS). b. Ejus primatus, 10«. a. & feqq. 
ii4'. a. 1 J4- c. ifs, a. Romanam eccte- 
fiam agnofeunt Armeni, 391. d.e. Num- 
quam crtavii a fide , 101. c. Ejus fides 
non eft in dubium revocanda, nj. a. 

■ Romani mortuo Gregorio XX. rufticos 
armatos ad cuftodiam Urbis ante elec- 
tionem papae advocant, 418. d. Nobiles 
Urbe cjiciunr, nec eorum quemquam 
ad conclavis cuftodiam remanere per- 
mittunt , 418. e. Petunt a congregatis 
cardinalibus eum violentia papam Ro- 
manum aut Italicum , 417. a. Portas 
conclavis effringunt, & petunt Italicum, 
417. b. Cardinales compellunt eligere 
papam Italicum , 41«. c. & feq, 

Romanus cardinalis 5. Suzannx, 84. e. - 

Romanus epilcopus Tripolitanus, 81. a. 

Roraanenfis abbas Aribertus, /i. e. 

S. Romani abbas f c. 

Romaricenfi ecclefiz de illatis damnisiatis- 
facit Matthaeus' dux borharingiz , 75 . c. 

Romaricenfis abbatilfa Judith , 71. e. 

Romualdus arcbiepifeopus Salernitanus, 80, 

ba , ■ 

Roricus abbas Calmofiaceufis, 74. 6. 

RoiTellani epifeopi Gerardus, 8t.e. i}, a. 
Gregorius , 84. c. 

Rodus Androffus dodor, 941. b. . - 

Rothomageafis archieptfeopus Aymericns, 
414- b. 

Rubiiocenfis epifeopus Vodalfridus, f j.a. 

Rufinus epifeopus Aflifinas , 7 9. a. 

Rufluus de Brancaciis Romane curix ma- 
refcallus , 4S8. c. 

Ruffus archiepifc. Cufentinus, 8r. c. 

Runz abbas Angelus, xiti. a. 

Rupertus imperator^ 830. e. 888. e. Elec- 
tus, 1081. a. ie8i. d. DizramNurem, 
berge celebrat pro unione ecclefiai, 889. 
». Ei fignificatur eledio Gregorii papx 
XII. 711. e. Ipfum hortatur Heuticus rex 
Angliz, ut cardialibus concilium cele- 
brare voleatibusfaveat, 887.C. Ejusmin- 
cii ad concilium Pilanum rcccduuc hof- 
pire infalucaro , 1084. b. 

Rutgherus Balhorii, 850. d. 

Rutheuenfis epilcopus defignanu ad con- 
cilium Pilanum , 88 3. d. 

S. . ••• • 


HUJUS VOLUMINIS. 


SS. Sacramenti felium', 1189. e. 1 j««.a.In. 

duigeotiz eo die coucclix , 1190. a. 
Sacrarium , 1. b. 


Sabbe abbas Mauros, 

“ Sabbato B. Marix veneratio ; io 8, e. 
Sabinenfcs epifeopi Bertrandus, 444. b. Gei 
rardus , 1 8 3 . a. Jacobos , i j i! a. Johan- 
. nes, 60. e, #i.d. 731. a. 1079, d. 
Sacerdos proprius cui facienda cft coaftlKo 
eft parochus feu curatus, 1 194. b. Sacer- 
dotes fcmel in anno confiteantur epileo- 
po vel posnitentiariis , 1371. d. Saltem 
ter in anno celebrent , 307. b. Alienus 
ad celebtandum non admittendus, 1143« 
d. . ■ ' 

Sacerdotes mercenarii non fint , 7 4. k. NeC 
fint fine animatum; cara , 78. c. Libros 
habeant ad canonicas hotas recitandas 
tiecedarios , 99. d. Habeant propria fi- 
gilla, 1317. d. Eorum velles fint mode- 
ftz , 190. d. Non teneant in domo fiia 
feminas, nifi matrem autfororpm,! 381 


Sacrilegii poenitentia , f i. c. 3 3. b. 
Saganenfis epifeopus dc Coricea , 8 1. b. 
Siculis epifeop. Guijlclmus M*u&r, 414. 

Saladinus brevi totam Terram-fandam re- 
cuperat, r 81. b. 

S. Saturnini abbas Aimericus, 733. b. 
Salernitani archiepifcopi Alfenus , <0. e. 

Si. d. Romualdus, 80. b. 

Salisberienfis epifeopus perorat in concilio 
Pifano, 1084- d. In eo conqueritur de 
Ciftercicnfibus, 1 117. b. 

Salmenfis comes Henricns, 74. b. 

Salomon epilcopus Tridentinus, 83, b. 
Salpitanus epifeopus Paulus, 81. a. 
Salfeburgenfis archiepifcopus Conradus,88. 

a. 

S. Salvatoris de Septimo abbas Felix, 940. 
d. •• 

Salvator YrilToni fyndicus civitatis Avenio- 
nenfis , 847. b. 

Salutatio angelica (epius dicenda, ngi. e. 
Salvus conduflus pro legaris Patxologi ad 
fedem apoftolicam venturis, 13 3 . d. x 3 3. 

b. c. 134. b. 138. a. 

Salvus condudus Bcnedido XIII. tranfmif- 
fus a Florentinis, 911. e. 

Salvus condudus Florentinorum limitatuf 
datus cardinalibus , 8 19. b. 

Salvus ledor Lucancnfis ordinis Predicato- 
rum, nuncius Innocentii V. ad Grzcos, 
ifi. b. 

Samfon archiepifcopus Remenfis, 74. c. 
Sancius epifeopus Abulenfis , 83. d. 
Sandlimonialis matrimonium contrahens 
fcparecur, 31. c. 

Sandonenfes epifeopi Ademarus , 84. b. 
Pontius, 1 3 j.d. 138. a. e. 159. d.e. 187. 
2 « 

Sanguis Chriffi fi cecidetie quid feciendum , 
1184. a. e. d. 1199. A Si ia fenguinem 
mulca vel aranea ceciderit, Ibid. b. 
Sanguinem litum comedentis pernitentia, 

Sanguiaisfententiaqi non proferat clericus, 
nec incerfir ubi exercetur , 1394. d. 
Saonenles epifeopi Guido , 8 3 ■ a. Johannes, 
8t.b. 4j. a. 

Saonx locus ad conveniendum ab utroque 
. contendentium approbatus*: acceptus , 
737- e- 7f 8- a. Saonx cives lesuritatcm 
omnem offerunt Gregorio papx X II.734. 


S Sabb* abbas Mauras , 83. a, ; d. Quj locilm communiri petit, 740, a. 
* Sabbato B. Marix veneratio ; ro8. e. & feq. 

Sapor rex Perferam , 398. b. d. 

Sarraceni a Chriftianis velle diftindi, 131. 

d. ... ■ 

Sarraceni feciunt baptizari' filios filos , ut 
poft mortem non egrediantur de tepul- 
cris, 3 3 3. d.e. 

Sarraccnptum perfecutio quam gravis fee- 
rit, 173. e. Quot invalerent nationes , 
174. c. Januam depopulantur , 179. c, 
.Dominantur Atmenis in majori Arme- 
nia,: 388. e. Unde fc fubftraxerunt ab 
imperio Romano , 191. a. 

Sarraceuus non poceft fieri Jod$us, 113. c. 
Sarraceni a Chriftianis vifei , 179. e. De cis 
- multe regiones rccupcratx, 184. c. . 
Sardonenfis feu ScardonenfisepifeopusMi- 
teminas, nui raatrcniautiurorpniiisei. chad,83.C. 
c. Antequam ad fynoduiti veniant, vifi- Sarisberienfis epifeopus Robettus , 1119. e. 
tent infirmos, 1389. e. Eorum peccata Sarti enfis fcuScrneofis epifeopus Jobanncs, 
majora, 8yg. e. Sacerdotes impudici a- 80. b. 

pud Atmenos deponuntur , 384. c. 347. Scandalum. Ille cft deftrudor qui facit res. 
a. Vide Presbyteri. Icandali.Sc eft magifter erroris, nonve- 

Sacramenta feptem , 103. d. e. Eorum effi- ritatis , 71 8. e. 

cacia a Chrifti palfione, 381. b. Non fint Schifmatis brevis narratio, 348.e. Quam 
. , - , — • - , deteftandum malum, 348.a.8cfeq. 801. 

e. 719. a. 730. d. 803. c. d. 813. a. b 


venalia, 1387. b. Sed gratis adminiftren- 
tur, 5. a. 114. a. 111. d. 1187. d. 1303. 
e. Alieno patochiano non miniftranda, 

193. c. Sacramenta in aliena parochia 
adminiftrantes religiofi excommunican- 
tur , a folo papa abfolvendi , 1 3 47. d. 

Sacramenta apud Armepos, 383.8. Jc feq. 

Ea ab aliis qoi ecclefie Romane uniti 
funt Armeni recipiunt, 3 39. d. , . 

Vet. Script. (jrMon. ampl. Colleft. Tem. Fll 


883. a. 1139. a. b. Schifma bellorum e- 
xordium, 814. e. Schifma antiquatum 
tranfit in herefim , 894- b. 

Schifmaticos live laicos live clericos an vl 
& armis compcfeere liceat? 1131. c. 
Schifma facientes debent per principes 
coerceri , 373. c. Schifma exftirpare per- 


tinet ad principes fzculares, 71 4. d. Nec 
Sedatur nifi per eos, 414. e. 4i4.a. 
Schifmati fedando debet papa invigilare, 
1 93. e. 

Sedando fehifmati ncceffe ante omnia cft 
examinare unde fchifma venit, 377. b. 
Deinde reformanda ccclelia , ibjd. b.e. 
Concilium Lugduni aut alibi celebran- 
dum , 377. d. Ad quod invitentur a{>(que 
pompa reges & principes, 377.d.c.Qiii 
preterea ad illud invirandi, 378. a. Con- 
vocationis linere quid debeant contine- 
re, 378. b. 

Schifmatis fedationi propofite ip conciijo 
Carolo regi Francix plurcs vix , Sc dif- 
euffx, 439. a. sc feq. Vix quxdam inu- 
tiles, 4ti. e. Illi exftinguendo ut labo- 
rent cardinales Bcnedi&i hortatur Gre- 
gorius XII. 714, e. Ad iilud exftingucn- 
dum quantum laboiaverint Florentini , 
949- b. 

Schifmatis feutor Benediftus XIII. 713. c. 
Schifmatis fomeatum carnis & fenguinis 
vinculum, 8 11. a. 

Schifmatis tempore ut fe gerendum in be- 
neficiorum collatione . 9». d. & feqq. 
Et abfolutione peccatorum , 9 1 3 . e. 
SchiTmatis Grzcorum qux caulx , 1 90. d. 
De bis feripfit Leo Tufeus , 191. e. In 
ccclelia quam fuerit damnolum, 191. e. 
Sedando Grxcorum fehifmati quxdam 
utilia, 194. b.&feq. Schifmatis abjura- • 
tio petfonalis petitur aPalxologo#:ejus 
primogenito Andronico , 134. d.e. Et a 
ptxlatis Grxcorum, 133. a. 

Schifma inter Sarraeenosde Atgypio &Sar- 
racenos de Africa, 193. b. 

ScVTnsatieus tribus modis dicitur, 190. c. 

S iftosfe amore plurcs peragravere provin- 
cias , Flaro, Pythagoras & Apollonius, 

974- d. ■ 

Scientias feculat es non addifeat curam ani- 
marum habens. 97. e. 

In.feientiis acquirendis qux obfervanda , ' 

199- a. 

Schole inftituendz , 41 9. e. Eas aperirefine 
epifeopi licentia nullus pprfumar, 1 14 8, 
b* 

Sctlptnrx libros vulgari idiomate* habere 
illicitum, 113. e. -s "• 

Scriptusn litterarum ecclefiafticarant pte- 
~ tium quodnam folvendum, 3347. b. 
Sduanus abbas . s6. c. 

SebtftienKls epifeopus Simeon , 3 1 1. d. 
Securitas data BenediAo XIII. per cardina- 
les , 444. a. & feq. Per villam Avenio- 
nedfem , 847. a. & feq. 

Scgobienfes epifeopi Didacus <3 3. e. Gon- 
feldus, 83. c. 

Seibrandus epifeopus Lemovjcenfis , 84. a. 
Scnecenfis epifeopus Petrus; 87. d. 

Seneofes hortantur cardinales, ut fubtra- 
hant fe ab obedientia Gregotii, 948. a. 

St feq. ' - 

Senenfes iUexaiidro V. no4.d. 

Senenfes epifeopi Giilfenus, 78. d. Johan- 
. nes, 8r. e. Notfridus. <3. a. 

Senes debent. efle exemplo, 7 09. e. 
Senefcallus Eflgolifrrienfij excommunicatur 
ob claufas epifeopo Robcrto civitatis 
porcas , 148. e. 

Senerocuifcs miflus dominicus, n.e. 
Senogalienfes epife. Jacobus . 79. a.Theot- 
tus, 8i. d. Vifodonus, 83. b. 

Seoonenfis archiepifc._delignatus ad cohe. 
Pilanum, 884. b. 

Scnonenfes archiepifcopi Daimbertus , 44, 
a.«Galteflds Cornutus , 137. h. Geldui- 
hns, 38. e. Gilo, 138. e. 1 39. a.e. 141. 
e. 178.0, Guido, 83. d. Heuticus, 143. 
e. 144. d. 143. d’. 146. d. Milo, 143. c. 
1183. a. Philippus, 300. a. 1183. a. Rl- 
cherus, 84. b. Stephanus, 1183. a. 
Sententia lata adverfus interfeftores can- 
toris Carnotenfis, 144. c. 148. e. 

Sentr .tix a prxlatis [ • ;. cx diligenter funt 
exequendx, 119. b- 

Sepeliri non debent defendi ante oblatum 
pro eis feerificiuin, 1411. d. Laicus in 
ccclelia non fepcliatur, nifi duos relin- 

Yyyyy 


Digitized by 


G 000 le 

Mt JiMI 




INDEX 

-quarfolidos, tj09.I1. Sepulturam afuis 
citratis & facramenta accipiant capella- 
-ni perpetui , 1 ) j9. e. Alieno parochianp 
non cft conferenda, 117}. b- rjrx. d. 
Sepeliendi non funt in ei mi teri o abor- 
tivi & excommunicati, 4x0. e. 

^Sepulturae ecclefiafticx non tradantnr ufu- 
rarii & excommunicari , i jij.b. ijxj. 
e. Seu exiftentes in peccato mortali no- 
tor io, 134 y. a. 

'Sepelientes tempore interdidi aut excom- 
rauni catos aut ufurarios excommunican- 
tur, ij47.a. tjfi. d. Sepultura ante- 
quam fiat nulla pro funeralibus fiant pa- 
■aiones, rx8t. e. ij4x.e. Gratis eftim- 
pendenda, j. a. 114. a. Sepulturam vio- 
lantis poenitentia, 3 1 . d. 

S. Sequani abbas defignatus ad concilium 
Pifanum r S84> d. 

Scqueotintts epifeopus Odetricus , 8j.c. 
Serdincnfis epifeopus Cono, 83. a. , 

S. Sergii abbas defignatus ad concilium Pi- 
•lanum.SSj.-c. 

Sergius papa, ptf. d. 7ix. e. 

ScTgius arcbiepifcopus Neapolitanus , So. 

• a. 

Sergius epifeopus de Curia cathoii con,j i 5. 

Servitia camera apoftolicatoneeflavietvde- 
bira, fed gratuita', nxx. a. b. 6uanJo 
inftituta, tbid. d. 

Ser v ire res altaris in., propria per ion a for- 
vij§*> 14x4.*. 

Servitores in monafteriis habeantur , 158. 
b. 140. b. 

Servus Dei epifcopusGerundeniis, po.b.d. 
fr.d. 

Seftienfis -epifeopus Bermundus, 84. d. 

S. Severi abbates Arnaldus , 90. b. Greeo- 
rius, 90. c. Suavius, 9o. d. 6 

S. Severi civium infolentia, jx. d. Jc-feq 
Sictiia- reges Carolus, 13 7. e.x Sl ,b. 4x9; 
Ladiflaus & ludovicus , 1019.0. 140«. 
i. 1407 c. £c Jerufaicm, tfox.d. Regi- 
na Mana, 4ox. d. > 6 

Siejlia regi petit Grcgorins X. faivum con- 
ductum pro nanctis Palaologi ad conci- 
Imm generale venturis, x j 3 . d. Eum hor- 
, ‘tatut 1 Gregor. X, ut Gracorum nuncioa 
a concilio redeuntes benigne fufeipiat , 

Stftidus Brandcburgcnfis epilc. 8«. «» 

Siffiidus abbas Elvangonfis, .ixxr.d. 
Sigcrius-abbas S. Maximini Trevir 71 c 
Sigillum regium-nuUi nifi in curia 

. mendum, ix f. a. 

Sigilla propria habeant curati, rir.ci xg- 

i.*;. ,,17,d - b. c. ij« 9. a, 

Sigi Ium ecclefix- parocbiali» , 1349. 

Sigillorum quibus utuntur curati impref- 
Jionetn officiali mittant decani Chriftia- 
«rtatit, 1434. d. 

Sigillo pro apponendo litteris quid folven- 
dum, 1 J47. a. Ultra fex denarios Turo- 
«enfes pro %flIo fuo apponendo oon 
-exigant Chriftiamtaris decani, 1 j4o.d 

SlPiI nrum 1 n 7 _ 


RERUM ET VERBORUM 


papam oratio, 490. c. ' c, . 

Silvancftcnfcs epifeopi ftotlandus, 39. a. j. “ us * rc * ue P i <* : opu* Senonenfis 
Johanncs, ixxo. a. - 1 

S. Silvefter papa , 349. a. 

Simeon Btth arcbiepifc. 391. a. 

Simeon -archicpjlcopus Sebaftieofis, 3 ix. d 
Simeon' epifeopus Veftanus , 80. d. 

Simeon oratot obedientix Romanae horra- 


■il,. 


Stephanus epifeopus Dolenli, ’ 7 ’ c ' 


_ , — ««««w 11UJ.14- Tl* • A wvu 'i*DLCEli 

tur Carolum Malateftam ne faveat Gre- Stephaniis 'eniCm. u 
gotio , 969. a. SrrnhZ! P !‘ C0 P US Mcrenfij, ., 1 

Simeon de Cramaud Alexandrinus partiar- Stephanii! M onopolitanus 79 

cha , 800. e. 8 4 7 . c. Epifeopus Pi& - P - BMS 
fis, Carcaflbneufis,& archicpifc. Remea 
fis , cardinalis , 7 1 x ; e. Regis Franci* le 

norne «*» 1 n — — - J » * : rT 1 

Stephanus abbas de aL-y ' 
fepbanusBpnacutftll^- 
a Florentinis ad p,pa m 
Stephanus de Gallia™ 
archidtMonm de Lcuto.,,,, 
Stephanus Letaovicini ord. 
n.temiar.u,ecclefo Rora ;™^- 

Kflfaflnilt ranralU.;... • 1 . . 1 ' *' *• 


Cramaud Alexandrinus patriar- Stephan 

o. e. 8S7. c- Epifeopus Pidaven- <Ja.-r !Tr»"lW4 ji,,', 

fis, Catcaironeufis,& arcbiepifc. Remea- StcpLnusep fcopiiip 0 ^' 8 ’' 11 
fis, cardinalis, 7 tx; e. Regi, Franci* le- Srephanus emTcbpu^‘ fi 'r f,1 ’ 7o t ' 
:atus, 7 7i. c. 775. d. Mifius ad regem Stephanus t pifaoenfi, *iH 1 

Caftellx a Carolo VI. a. I : 

Simon de Nigella epifeopus Bdraccnfis, 


198. b. 

Simon epifeopus Carnotenfis, X7<,c. 

Simon epifeopus Mcldenfis, 83. d. 

Simoa de 'Aivernia Urbani IV. legatus ad 
Manuelem Paheologum, xot. a. xox. c. 

■ zoj, d» * _. 1MU 

Simon de Patifius archidiaconus Vindoci- Ste^^s^atc^^ 
nenfis «1 ecclefia Carnorenfi , regis Sica- b l ^° TICI "8“i 

_ li* cancellarius, xjr.d. , Stephanus comes , b 

Simon Jeremi* canonicus Pifanus, 941, a. Stephanus CaprioJi c 
Simoa Becbate procurator epifeopi Vafio- Stephanus magifer ’ , ' t 

c . . _ _ . vincuJa, ioc. c. “ 

Conftantien& 

Simon-f?r Tnpn*nii« H *:. c.n _ « .. ' *■ 


70. 


Simon de Tornaquantis profofior, 941. e. 
Simon Mattbei, 94X. a. 

Simonia damnata, 98. a. 4xj.b.Profacris 
ordinibus, 399. d. 

Simoniacus ab officio & beneficio fufpen- 
datur , 99. e . 

Simorr* abbas defignatus ad conc. Pifim. 
88 f. a. ■ . ; 

Simphronicnfes epifeopi BenediiSus, <n d. 

Nicolaus. 79. a. 

Sipontinus epifeopus B. «j. b. 

Sipontinus arcbiepifc. Gerardus, 80. d. 

Siffi arcbiepifc. Badius, 3 ix. d. 
Stftaricenfis epjfc. Geraldus , f 7 . e. , 
Slericenfis epifeopus Johanncs, 1x19. e . 

Vnhvui»,. » ' * 


Cm a rJorcntmis, 874.c.9Rr.a.«fo a. 
cis j fx ™ Cn ^ aCUr > 1 } *7. e. In cleri- SubtraSionem a Benediflo XOI. deccnut 


Stadia in nonalieriis, ijfy.j, 
SuarxJoh corepifeopus, jj.b. 

Suavius abbas S. Severi, se. d. 
Subdiaconu, folus poreft epiftolam ionfiTi 
lolemnjter legere, 1177, s, 
Subfcriptiones epifeopomm ahientium t7 
e. .1 . 

Subtrahi debet obedientit a nu nntiaie 
febifina, 894.e. 

Subtraftio a Gregorio*XIl. nonfidamad- 
Jis, fcd etiam necefiaria , 873. e. Eam 
fuadet Petrus archicpifc. Mediolatnfi, 

8<>9. b. Sc feq. 

Subtraiftio obedicDti*^& Gregorio XD. 
a Florentinis, 874. c. »43.1. jjo.x 


Cis, 1J,4. a. , 

iadomit* poenitentia. 33. c. 3«. b. 38. a. 
c * Jb a. 43, a. 

8. Mari* deSolacoccclefia confirmata mo- 
naftMio S. Crucis Burdigalenfis . 87. a. 

Soranus epifeopus Jonathas, 78. d. 
Serranunt epifeopus Mcfrobius. 3 13. a .’ 
Sortes (ancorum, 35. a. ■ 

S °" i !f8 i ' 4 ' a. Sunt excommuni- 

cati , rof.e. 1x40. d. e. Diebus-domi- 
mets denunciantur, 1388. a . 

wi 0 ™” !”'*>““• I 's4r. a.&feq. 

Ecfrum poenitentia, 43. a. ’ 

Speaacula clericis prohibiu , 1307. a. Et 
facerdoiibus, 1x83.3. 

Spinis altare circumdatum, 113. a. 

5p 1 re n fis epifeopus Olricus, 84. a. 

.VnnlrsMut J,... . 1 • 


Carolusrex Navata, Sif. iit and- 
Jium Paiifietife, «oo.a.ftu.d. Ijmm- 
. dinalcs , tfoo. d. Vicar/iB archicpi/copt 
Bifundni, 601. b. & feqq. Regina J<- 
rulalem , 4ox. d. Civitas Itodicafc, 
<J9- d. 

Subttaftio a Benedifto Xin.&aGregoeio 
XII, approbatur in concil. Pilano, toft 

a. 

Shbtndlionis revocatio per regem Functa, 
C77. C. k feq. 480. e. 

Sueflani epifeopi Bcncdidns, (1. c. (j. n 
Herveus, 80. a. 

Sueffionenfes epifeopi GeroIdm,;I.t. Cni- 
do de Caritate, aj8. b. Nirclo, ij. c. 
Sufitagia pro defundis, 331. i. 

Suget ms abba, S. Dionviu, 70-b.71.e- 
— :r ...... 


ofa 


,* *o - •.H-I.iwns accani , 1 340. d Soircnfic rs • — * “* ^ngcnus aDbas i. Dionviu, 70.0.71.C. 

^ or ' ^'““““wnalmfusreftringen- Spoletani^ucaws^dmin^ft n- Suncnf ‘ s epifeopus Pauiioin,7>.c. 

du, , t ix , d. « adminiftrano commifla Supelledilia in eedefiis non admtaiinr, 

, S ‘fi' f “ undus ■mpecator, 1419. b. Eju, pro- b&f™ “• A P oft °i*um , 8j 8. ' 1 3 #x. c. 

. 4 - Poftufar a Johanne XXIU. audontal , ’7?/ ,a, ® Sub fi u ‘ b “sverbis.i338. 

tem convocandi concilii & c c .‘ s P on f»lium forma, 1x83. c. 

■cum & tempus , r 4 o4. d. f„ \P r, ™ r , h ‘ ut > * bb « Richardus , 73. e. 

St qu* pro ecclcfi* unioDe * " “ * ? S P“ ta ad ordln es non promonentur , 408. 

ferit, 1410. b In concilio fedir dol™. 


... r" vv «x* 

rica & cappa indutus^&c da J n,a ’ 
veilibus legalibus , 4r 7 . ‘b. Mirtinum 
Ti'um°r r*? M ; dio,a "enfis" o„ c ” 


Supetbi poenitentia, 31. e. 
'uperpellicinm quo quis : inniuia* v »•- 
utitur, in ecclefia non defent adofiamn 
1x47. c. 

Superftitiones paganica initio Januarii,};, 
d.e. 

Superftitiones ut pnniendz, rjr.iCootn 

. fuperftitiones, xf.b. tij.b. 
Supertunicaledaufum ponet lkttrtei«*‘ 

d. 

S. Sufann* cardinalis P. 73 1. *■ 


$t; !um ‘ onc “‘'otum a fufiFra- S. Sufann* cardinalis P. 7 f »• «• , 

Z, P,S pub ! lcandi ‘ ■ J°°- d. Et Sltfceptores in baptifmo debent fp 

atum e . r . na ' x Pi |can£ in . 1331. c. bolum & orationem dominicam , to.i. 


o v*jpiicanaa , 1 a ri. c* 

5 obforT P j Uli W<! Tacante funt exade 
obfervanda, xj,4. d, Et alia, rjjx. b, 


'«"-e- r " ZTV’ I}}£ ’ d ' E,alia ' «IJ». b - Sura nenfis epifeopus Pslumbo , <i- >■ <1- 

S-gnintepifcopiBrunus, 4 4 . e. Erafinas , Statu^^V ru , Surrini epiliopi Johanne, , 7h b. M 

„ > Pc r trus • 78. d. v^effi 1‘bettates ecclefiafticas fir- Rolandus, 4i. a. 4a. d. 

c 4x b ep,fco P us Humbertus , 4o SutilTus t « c °mmunicati, t , 4 x. e. Symbolum ab apoftolis iompota, >7- 


vavviui 

«^riJitas terra, 11. c . 


JJlIlUUiUlU AU ujiunwiia '■—■r 

Silvam-Twr -r SanAsTr *' Symbolum omni diedicum<nnCDi,)i 0 ' c - 

nedlu^v C , P r', fC ° pUS ,C 8 ltus "gis ad Be- Gu C ? U ° *° M ' CatdinaIIs S y nlbo,i d ecantario cum 

' Um «“i-E»pam, 487 . 1 Ejus a d Steobii! “j- 4 t b * a Gracis exieitur, x<9. e. > 

Stephanus arcbiepifc, Ananarfenfis, jix.d. 


a Grxcis exigitur, 1 i)- «• >/'• 
minarim ia Sicilia, xi]. e 


)igitized by 


Google 


/ 


Symbolum ante baptifmum reddendum , 
19. b. Cum oratione dominica, 4. a. 1«, 
d. * 

Synagogae feneratorum prohibita:, xoj.d. 
Synodi per ep jfeopos cclebrandx , 1 1 1 1 . a. 
Ad eas qui venire debeant, 1191. b. Il- 
lis intctfint omnes animarum curam ha- 
bentes, 1570. a. Reflorcs domorum Dei 
& leproforiarum , 1 )£} . d. Omnes pres- 
byteri , 1174. a. Nec libi minuant cum 
fynodum intrare debent, 1 174. b. Syno- 
di tempus figuificari debet iis qui ad il- 
lam venire tenentur, 1453. c. 

Synodo quomodo debeant interelle facer- 
dotes, 107. d. Anteeam quid pratilare 
debeant presbyteri, 1 17.3. c. Illam intrent 
jejuni., 1174. a. Induti fuperpellieiis Sc 
Holis, ibid. nji.b. c. 1 3 40. d. Abbates 
.. fynodum jejuni intrent cumftolis&cap- 
pis, 1370. b. Ad illam venientes quam 
bene & houcfte le gerant , tatf . a. Im- 
pediti procuratorem mittant, izi(. 2. 

A Synodo abfentes ut puniendi , 1188. e. 

1 191. b. Interelle negligenres excommu- 
nicari, nty. c. d. Abfentium nomina 
tradantur officiali , izi6. b. 

Synodum impedientes excommunicantur., 
1319. e. Ec eam perturbantes, 1191, e. 
Expenfz ad fynodum , 1 191. d. Compu- 
ta ad fynodum defetenda , ibid. Statuta 
in ea edita promulgentur, tn6. b. Ea 
fub pcena xx. folidorum habeant decani 
Chriftianiratis & curati , 1331. 1 3 37. b. 
1338. d. e. ij«o. b. 1390. b. Singulis 
mentibus legenda, 107. e. Immo Ungu- 
lis dominicis publice legenda , 1348, a. 

. Ec materna lingua exponenda, 1343. c. 
d. 

Synodales libros penes decanum quater io 
anno legant presbyteri , 1401. c. 


HUJUS VOLU MIN I S. 


T. • 

T Abardum honeftum deferant curati, 
1334. e. i3fj.c. 

Tabernas non frequentent, presbyteri, 3. b. 
Nec clerici, 118L. d. ni7.d. 1183. Nec 
fcurnarias nec domunculas quz fcunx 
■ dicuntur, 13 06. e. 

TaCtus illiciti pcsnitentia, 34- d. 
Tarbienfis epifeopus defignatus ad concil. 
Pifanum, 88.3. a. 

Tarentafienfis archiepifcopus Aimo , 83. a. 
Tarentinus archiepifcopus Batilius, 81. b. 
Taronenfis epifeopus David, 311.6. 
Tarfenfis archiepifcopus Vertsa , 311.3. 
Tartari Terram - fauCtam , Hungariam Sc 
Poloniam invadunt, i« 7 - b. 170. c. Eis 
refifti a fidelibus hortatur Alexander pa- 
pa IV. 169. b. Proptcrea colle&a 'facien- 
da , 170. d. 171. c. Adverfus eos pno- 
ceffiones & orationes infticutz, item je- 
junia & eleemofynz, 171. a. b.Cum eis 
confoederatio prohibita, 1 71. d. Adver- 
fus eos qui praeficiendi funt exercitus du- 
ces, 171. e. Tartari deviCti, 171. b. 
Tertuyn epifeopus Gregorius, 3 1 3. a. 
Taurinenfcs epifeopi Gaufridus , 131. b. 
Milo, £3. d. 

Taxillorum ludus prohibitus,! 130.C.1 394. 

c. 

Teatini epifeopi Atto , 61. a. Gerardus, 

. «i.d. 

S. Teclz feftum , J 3 a. d. 

Tedaldus epifeopus Placentinus, 79. c. 
Tcgruno epifeopus Populonicnfis, 6t. d. 
Telefinus epifeopus Pecrus, 80. b. 
Templarii habeant idoneos capellanos , nec 
extendant fua privilegia , 103, d. Non 
fervant intcrdi&um tn Bngoiifina, 137, 
c. 138. a. &e. . 

Templi magifter H. 113. b, 

Tcrdo abbas, 3a.b.‘ 

Terdoneofis epifeopus Obettus, 83. a. 
Termulanus epifeopus Gaufridus, 80. c. 
Terracenfis epifeopus Hugo , 78. c. 

T erracinenlis epilcopus Johannes ,6 1 . a. 
Tctraconenfes arcbiepifcopi Benedictus , 
171. d. 179. b. Berengarius, 83. b. Ber- 
nardus , 178. c, a 7 f,c. 180. c. Eximi- 


. nus, 303. c. 309. c. Petrus, 173. c. a79. 
b. 41S. a. Rodericus, 189, d. 
Terraconcnfis eleCtus G. ii^.b. 

Tertranus epilcopus Andulfus, 6r. c. 
Teftamenta in przlcntia facerdotis facien- 
da, 1187. d. 1311. d. 1377. b. Utfint 
valida non exigunt fcabinotum przfen- 
tiam , 1 3 70. c. d. Nec ut extra leflum 
fiant,i jjr.a. b. 

Tcftamentmn per manus laicorum non fa- 
ciant presbyteri , lyn.d. 1397. b. 
Tcftari non poliunt pccfonz ccclcfiafticz 
de bonis immobilibus acquifitis de fru- 
" Sibus bentfieiorum Tuorum, 1139. e; 
Uteiifilia quz invenerint & acquifierint, 
relinquant eccleliz , 1397. c. 

Teftamenta ad figillura afferenda, 1188. a. 
Infra decem dies a morte teftatorisepif- 
copo deferantur , 1397. c. Eorum exfe- 
cutioni invigilandum, 141. c.e. 497.0. 
1157. b. 118 7. a. 1 3 r r . a. Sc feq, Exfe- 
cutores ut le gerere debeant, 1 3 57. a. Sc 
feqq. 1397. e. Nomina decedcnci||p St 
tempus obitus nuncient dccanis.tc ab his 
officiali , 1 3 3«. a. Ante annum funt ex- 
fequenda , 1311. a. 

Teftamcntum condere non poteft ufura- 
rius,ioi.e. 

Teftimonium laici advetfus clericum non 
recipiatur, 49. c. 

Teftimonia publice leda in concil. Pilano 
adverfus contendentes de papatu, 1091. 
a. Sc leq. 1091. a. Sc feq. 

Tetbaldus comes, 39. a. 

Teuzo epifeopus Urbevetanus , S 1 . c. 
Textores appellati Albigenfcs hxretici , 74 
e- ' 

S. Thadzus apoftolus, 39S. d. ■ 

S. Thadzus Armenotum apoftolus, 407. e. 
Thcanenfis epilcopus Petrus , 79. c. 
Themefcz epifeopus Daoicl , 3 ia. e. 
Theobaldus archiepifcopus Bifuntinus,77 3. 

- b. . ! 

Theobaldus epifoopus Ambianenfis, 83. c. 
Theobaldus epifeopus Patavienfis, 8«. a. 
Theobaldus przpofitus Romaricenfis, 74. 

a. 

Theodoricus archiepifc. Trevirenfis conci- 
i ium celebrat , 1 16. d. 

Theodoricus Nyem , 907. d.. k i 
Theodorus magnus curix imperatoris Grz- 
corum dilpeufator , nuncius ejus ad pa- 
pam, 144. c. 

Theologicos libros in vulgari non legant 
Bcgumi St Beguinz, 306. C. 

Theologus leCtor fit in ecclefiiscathedrali- 
bus Sc monafteriis , 413. e. . 

Theotius epifeopus Senogallienfis , « i.d. 
Thctcaceufis epifeopus Odo fire Otco, 84. 
c. 

Theudericus epifeopus Barchioenenfis,70. 
c. 71. e. 

Thidericus archiep.Trevifenfis, 77. d. 
Thiedaricus epifeopus Metenlis , f 3. d. • 
Thomas archiepifc. Rcginenfis, 81. c. 
Thomas epife. Oflorienlis, nia. e. 

Thomas abbas de Meirmei ,313.0. 

Thomas de Firmo generalis ordinis Prae- 
dicatorum, 940. d.iot«.d.iaig.b. 1040. 

b. 1041. e. 1045. d. 1047. c. 1071, a. 
1035. c. 

Cardinalis de Thureio, 874. e. Eum invi- 
tat Benedidus ut accedat Niceianr, <77. 
b. Probat coliufionem inter duos con- 
tendentes de papatu , 777. a. b. 

Tiancnfis epifeopus Arduinus, <3. b. 
Tiburtini epilcopi Johannes, «o.c..«i.d. 
Milo, 78. d. 

Tiralonenfes epilcopi F. 173 . a. 178. c. Gar- 
cias, 180. c. P.ig7.e. Petrus, 307. c. 
Tironienfis abbas defignatus ad ccuacilium 
Pifanum, 884- b. 

Toletanus archiepifcopus per Terraconeu- 


Petrus, <11. d. 

Tolonenfis epilcopus , 84. e. 

Toionenfis epifeopus A-timinus, $7. e. 
Tolofanus archiepifcop. defignatus ad con- 
cilium Pilanum , 88«. e. 

Toibfani archicpifcopi Arnaldus , 37. d. Pe- 
trus, 733. b. Viralis de Caftro-Maurona', 
867. c. 

Tonfuracui debeat dati, 41«. b. Illegiti- 
mis non conferenda, 1133. b. A pro- 
prio, non ab alieno epifeopo accipicn- 
da , 113«. a. Tonfuram clericalem ab 
alieno epifeopo illiccntiati accipientes, 

■ funt excommunicati , ijof.a.Tooluram 
clericalem habens quotidie lepeem pfal- 
mos recitet, 1x97. a. 

Tonfuram clericalem deferam (acerdotes , 

1 1 7. c. Et clerici Conjugati , 1 117. a. Et 
• quidem congruentem , 170. d. 307. c. 

1187. d. Septies in anno renovandam, 
130«. b. Ut ecclefiaftica gaudeant liber- 
tate , x 170. e. - Alloquio tonfuram nou 
portans clericus, in caulis non audiatur, 

118. d. 

Tornacenfis epilcopus defignatus ad conc. 
Pifanum, 883. c. 

Torneamenta prohibita, 7 6. b. Tempore 
tribulationis, 171. bt e..In eis morien* 

. chriftiana careat fepultura , 7«. b. 
Torreilus de Torrellis doCtor, 741. b. 
Tortura diebus feftis liofi exercenda, 410, 
b. ... 

TrajeQenfis epifeopus Baldricus, f J.d. ' 
Tranfiricus epifeopus Spoletinus , 77.3, 
Tranflatio beneficiorum improbata ,1117. 

d. ri 30. d; 

Tranflationcs de invitis non faciende, 111 1, 

: C. 

Tranfmundus epifeopus Fcfulanus , « j. a. 
Tranfubftantiatio apud-Atmenos , 381. d.' 

e. 381. b. & feq. 

Trapilaueufis epifeopus Stcphanus, 313,3.' 
Trebcnfis epifeopus, «3. c. 

Trebcnfis epifeopus Johannes, 61. e. 
Trecellenlis epilcopus Leonardus , 8 3. b. 
Treceofis epifeopus defignatus ad conciiiu 
Pilanum, 884. b. 

Trecenfes epifeopi Hugo, «4. a.b. Johan- 
nes, 17 S. e. Matthzus, 8 j.d. Nicolaus, 
144. d. 146. d. 147. C. N. 143. c. 
Trecorenfis epilcopus defignatus ad conc. 

. Pilanum, 8 8 f. b. 

Trevia feu treuga Dei, Sg. e. Quando in- 
cipiat, 77. e. Obfervetur , 114. d. 117. 

Treugz inter imperatorem Grzcorum, im- 
peratorem CP. & regem Siciiiz, 170. b.’ 
Trcvirenfes archicpifcopi Arnaldus, 87.«!. 
Hiilinus , 71. e. Theodoricus, xa6. d. 
'Thidericus, 77. d, Wernerus, i4i7. c, 
Tricaticcnfis cpjfcopus Robertus ,81. bV 
Tricaftini epifeopi Pontius, «7. d/W. 84. ' 
c. 

Trid catinus epifeopus a duce Anftriz Ipo- 
. liatus, 1417. c. 

TVdentini epifeopi Georgius feu Georius, 
S" Jiao. a. Salomon, 83. b. 

Trinitatis feftum noviter inftitutum , 418. 
c. 

Tripudia , choree St ludi in ecclefia non 
fiant, 11 7. c. 

Triftanus de Bofco regis confiiiarius Sc 
nuncius, 777. e. «00. a. 

Trivcniinus epifeopus Potio feu Pefio, io'. 

b. 

Ttojancnfis epifeopus Stepihnus,«i. d. 
Trutani qui dicantur, 17«. e. 

Tuaimenfis archiepifcopus Catholicus, 8«. 

c. 

Tudertinus cardinalis creatus ab Iuuocen- 
tio VII. 837. e. 

Tudertinus cardinalis adhzrens Gregotib 
XII. 1077. d. 1081. a. 


/em provinciam cum cruce tranfire non. Tudertinus cardinalis, xo(i. c. 


permittatnr, 173. e. 

Toletanas archiepifcopus Benedictum pa- 
pam hortatur ad pacem ccciefiz dandam 
cedendo, «18. c. Sc feq. Ea de re adip- 
fum feribit , nec ei refpondit , « 17. b. 

Toletani arcbiepifcopi Ceiebrmus, 87. c. 


Tudertinus cardinalis intrat conclave Pilis, 
n 13. b. c. 

Tudcrtini epilcopi Antonius cardin. 1177/ 
c. Arduinus, «1.' d. Gratianus, 77. b, 
Guilleimus , 730, c. 731. b, e. 777. c, 
t)S. C. 838. d. 


jf-.-.ic...'. 


\3Lzl 





Google 




TuHenfcs epifcopi Gerarfius.. 

ricus , 7 3 . d. Rogerus , 11S. d. 

Tullenfis decanus Hugo Albus , 74. a. 
Tumulis crux non inlcuipattir. iji.-c. 
Turoncnfis arcbiepifc. ddSgnarus ad cone. 
Pifanum, 88 y. b. 

Turoncnfis arehicpifcopus in epnc. Pilano, 
iopo.b. 

Tutonetifcs archiepifcopi Amciius ,77j.d. 

Jobanncs. 47*. e. JuhdJus , nfi. b. 
Tufoanenfes epifcopi Gentiusfeu Ccnfius, 
7». b. Giflebertus,-«i.d. 

Tufculani epifcopi Henricus, S04. e. Jo- 
bannes, <4. e. Petrus, 7yt, a. 8ot.e.P. 
*rp.a. tfO- d. jgr. 

Tyrenfis arcbieprfc. Wilielmu* , «i. a. 

•V. 


ET VERBORUM 


e. InWsmodeftiacommendatur, too.b. Univcrfiras Parif lcnfls _ . 

Ym. q : 0 , p P°“'' fe *aio 

1 '®°“«n,4 J o.c.b 


'yjr Acare dia beneficia non debeat, roo. 

Vacatio ledis apoftoiicx diuturna quomo- 
do poffit vitari, iy(. e. ■ 

Vagantes clerici aut monachi non recipien 
di , 9- c. 

Valdo abbas, yx. b. 

Valentias comes Marciana , <ar. -e. 

■ Valentini epifc. Arnaldus, 171. d. A. 17*. 

c. Odo, gy. a. Raimundus, ibid. c. R. 
xg*. e. 

Valentinos -orctd theoi. profeflor, 941.4, 
Vallium abbas Richardus, 74. a. 

V*rtk»m de Nigroponte ineptus tnagifler 
Armenorum, 4tt. c. 

V!»rtsn arciriepifc. Tarfenfis, jit. d. 

Vafa Iaera munda teneantur , 114»; c. d. 
Ea propriis manibus abluant laccndores. 
i-h. Ea ad ufiis profanos non adhibeant, 
ibid. Non oppignerent, ). c. 

■ ''iGueofisepifcop. defignams ad concilium 

Pilanum, 8gy. a. 

Vafatenfes epifcopi flertrandus d* Baftada , 
<8. a. Garfias, 84. b. 

Vauresfc* epifcopi Bertrandus,7r t. b. Io. 
hannes, 1110. a. 

Vaureofis ei edus defignatns ad concilium 
Pilanum , 88*. a. 

Ubertus epifcopu* Jamtenfis , < t . d. 
Veetienfes epifcopi Amciius , co. d Rai- 
mundus, 84. b. Udo, f7 . d. 

Udo cpifcopus Citenfis, gtf. a. • 

Udulncus epi fcopus Fkmancnfis , <i.b. 

• Co -t 

S, Vedafti alhbas Rado , 11. e. n. c. 

Venatio epifeopis, presbyteris & mouachis 
prohibita, 8. d. 

Venceflai regisRomanortimcpilMa adc*r- 
dmaies de mmcadis «satoribus litis ad 
concilium. Pilanum , modo re- 

cipiantur ut veri regis Romanorum ora- 
tores, 891. b. Ac fcq. 

Veuctia inligois civitas. 877. a. b 
Venetorum faus, 877. b. e. Numquam fi- 
dem nudaverunt, wy.d. Tempore Aie. 
xandti Ill.magnam in exftinfcione fehif- 
maus alariam fune coafecuti . »*,,%. 
Difpofit; ad procurandam cecidi* unioft 
nem , 969. t. Eos hortatur Carolus rex 
Francorum , ut ad cone. Pilanum mit- 
tant, & neutri de papam comepdemmm 
faveant, su e. Grcgorium X 1 1. apud 
fe recipere nohmt, rirt.b. ^ 

Veneriarum dux Michaci Stmtn, g«4. d. 
Venuiuius «qufcopu, Petjrut , Jr. b. 

miflr/* T rC0 P US * d “Milium Pifanom 
.milfus a Rupero impetatorc .pcote&aoir 
-de agendis, roga. e , Dubia £ 0 pei!tfc 
pciit loci mutatioatm , iota, a. Adama 
dubia refponfuri deluantur aliqui 

fahi & b ' * ««Iu 

falfa & fcandaiofa proponi in concilio 

V «“ 77,?b! " ll '* ir * ,nDeiiQ <W- 

Vewlamis epifcopus Formundos, 74 .d 
V*W cpifcopus Simeon , go. d 

Vaftes clericorum quaiss afic debeam, 1 »a* . 


INDEX RERUM 

yy. d. Hen 

140. d. 1184. c. Er honcftas , 1 J 3 j. e. 
j 1 3 U* d. e. Vcftem laicalem non 
deferant presbyteri, 1393. d. 

Veftes monachorum quales, 1 1 1 . c. d. 
Viae quadam ad fchifma fcdandum inutiles, 
<xx.e. 

Viaticum, z. a. Infirmis miniftraudum.xy. 

c. In fine pcenitenti non negetus, jo.b. 
Vicarios habeant parochi , 141. d. Quibus 
■portio fufficiens affignanda, 1x9. d. 
Vicarii perpetui non habeant mercenarios, 
ny. d. 

Vicenfes epifcopi Bn. 115. b. Berengarius, 
joy.c.Rpgerius, go.d.R. i 73 .a.b. 178. 
c. xgo. c. z%9. d. 

Vicus caftcilum S. Medardo ablatum & re- 
ftitutum, J8. b. c. 

Vienncnfis archicpifcop. ddignatus ad con- 
cilium Pilaoum, 885. a. 

Viennenfcs arcbiepifcopi Guido, «7.C. Jo- 
hannes, 7JJ- b. Robertus, 84. d. 


mortem Citi 

fuadeanc ei ceffioncm dl “ a l' s • 

f rauci*, 43 


viam cdfionis ab omnibnJ!!!»?." 


yt 
regi 
herlut 
invenit 


Vigiijpc didfx jejunii dies , 1 j 14.0. 

'* ViRilienfes epifcopi Amandus , 80. d. Pro- 
bo, 83. h. . 

Vigintimilienfis epifcopus Stephanus , 8j. 

ViUafranca arx comicis Subaudis tradita 
Benedico Ic regi Aragonum , ut io ea, 
conveniant cum rege Romanorum de ec* 
cleftx pace tradlaturi , 141 1. b. 

Vincienfis epifcopus W. 84. d. 

Vicifle extraneos beliacorum cft virtus, vi- 
ciae vitia Sc peccata virtus cft morum , 
it*o. b. 

Vini abftinentia in jejunio, a», b. 

Vinum ad celebrandum quale cfle debeat, 

1 Z99. a. 

Violantes libertates ecdeiiafticas ut punien- 
di, 1404. e. 

Violatores ccdtfiarum excommunicari, 1*7. 
n* 

Virdunenfcs epifcopi Aibero , 73. d. Ro- 
dulfns, rx*. d. V^icfredus, jy. d. 

Virdunenfii primicerius Albertus, 73. e. 

Virginitatis votum non exigendam , jo*. 


Virgines heaedicere folius cft epifcopi , 
-117J.C. 1 

Virinenfis epifcopus {mus, 8*. b. 
Viromanduorum comes Radalfci, 70, b. 
71. c. 

Vifitatio ecdeliaram fiat, rxjg. b. 

Vifitare tbacefim debent epifcopi, 1 « t. b. 
Vifiuntibus draecefim data inftrudio in 

concilio Remenfi , 4 1 *. d. 

Vifitator audiat tonfeffiones fuoram, 410. 

do 

Vifitationis feftum a Bonifapio DC. inftitu- 
tam, 430. c. 

Vifodomis epifcopus Senogalieofis.*,. a. 
Vitalis de Caftro-Maoroao epifc. Toiola- 
nus, 8*7. c. 1 

Vivarienfis epifcopu, papa vieecaneeUarias, 

Vivarienfc, epifcopi Jo. 735. b. Johannc. 
viacaaceUarius, 117,. b. nfy.b.Leo, 
degar ius, * 7 . d. 

Vivianas epifcopu, Perufinus, 7,. b. 
Vizeliacenfis abbas doifcor defuraaras ad 

concilium Pi(anum, 884 d 

Uiderkus ardifcpifc. Beneventanos, <1. e. 
Uphaaus ar dii epifc. ialernitanus . ibid. 
Uirutus comes de Afra, 74. b. 

Umberrus epifcopu» Pr«peftinus,*4.e. 
Umbrurieeofe epjfc. P „„ rinat , |U 
Umfcedas epifc. Crwooenfcs, 8x. d. 

Unitio capitis epifcoporum apud Armeoos, 
JW* c. Et poflicis , ibid. 

Unctio manuum presbyterorum apud Ar- 

™°*s» J 79 . b. 

Undio frontis epifcoporum & presbytero- 
„ “tmenorum defii ol ftoruin , 37 ». e. 
U«a,o hwetioornm ad fidem redeuntium, 

J70.C. . 

Uafcio extrema ei qui annos xiv. attiee. 
r« conferenda, 1303. e. Et Qnom Ji, 
r ioy.d. Vide Extrema undio, 

Uiuonem «edefix impedire fapit herefim, 
•44* 4» 


’ batam, 1,,,. b - pouca lfp , 0 . 
ntriulque collegii ut 

fcq. Eam citat Bencdiausxill^ 1 ' & 
parendum coram fc „r“ 3 U ' ld ““' 
jcdis apud Pctpinianum° Sfc 
Ejus nunen deliberant dc ^ 
d* dedionis in concilio Pifi nn & ”“' 
c. Ejus epiftoias ad duco ttt^fw*-' 
& ad cardinales, f io.a.b.® “ 5 " w 
Unrocus comes miffus dominica, fw 
mMui , n. e. ““Urali. 

Vodaf&edus epifc. Rubelocofe 
Vojklricus aichiepifc. Remcnfc,” \ 

io " C “ ir ^ ef,fct>P “ 

Vtmiens euchatiftiam ut poenitear , nt 4 , 

V0 “g C x"“.“ ,1,8na delil,eriuio " c fchli, 

Votum virginitatis ioconfulto ordinario 
• non exigendum aut recipiendum , J0 (, 

Vota non laciant mulieres, nifideconfenfc 
virorum ti confilio faccidomm , 1 »*x. e. 
Votum non poteft mutati, jt, c . 

Urbanus papa II. , 0 .d.„.b. Promo, « 

negotium Terne fimaa, 181 e 
Urbanus papa IV. ioAd.it,. cuS. z 
.Urbanus papa V. im.d. mu 
Urbanus VI. 838. b. Ejus eledio, t40 f .e, 

3 pprobatur, 74J. c. Ejus jus in paum 
valde coloratum & a majori pane wo. 
pugnatum, 43J. e. 441. c. Citatura Car- 
dinal ibus io A n agn ia exiftentibus , ut pa- 
patui cedat tamquam non legitime d» 
«W. 4J4- e« A feq. Ejus obedicutia, 149;. 
d. 

Utbevctani epifcopi Richardus, 7), b.Tcu- 
zo, it. c. 

Urbinates epifcopi GiiTo feu Gui(To,7j.a. 

Meinardus, *:. b. 

Urgelienfes epifcopi Arnaldus, l f . b. Ht- 
ribaldus, /7. d. Nautigifius, (0. c. d. 
ji.d. P. 178. c. x!o. c. i|p.d.Raimua- 
dui, 303. e. Willelmus, J7.d. 
Urficampi abbas Johannes, 1110. t. 
Urfiuus de fUvmdt doftor , 884. a, 
Ufurariorum lynagogi fcn eommmiia,iOj,' 
d, 

Ufurariorum fchola prohibita, rof.a. 
Ufura damnata, 3. c. 117. e. Ii prcsbjto 
ri», 13. e. ij. d. In curiis prxiaiotum, 
J87* b, 

Ufcmrii haereticis deteriora, tos. d. Nos 
recipiantur in terris ccdcSe, 13*4. c. 
Eorum caufas non defendant advocati, 
lox. b. Teftameatum condat non ptf- 
funt, ret. e, 

Ufurarios inquirant praelati , tot. e. Eo* 
rum nomina in matricula faipu, ioj. 
a. Ad fynodum deferantur, ii>iJ.Con- 
na eos decretum officialis Camcnccnfe, 

, lyyp.a.&fcq. 

Contra Ufcrarios conftinitio Gregorii i. 

. U»*a* 

ufutatii converti volentes male acqutlira 
in manu praelatorum refignent, 101.0 
Ufcrae pernitentia, fi. b. ijo.d. ijys- “■ 
tc fcq. 

Ufuraria exeomtnnnicannir.itli-d, ijfl' 

C- Item eis fcrricn tes, 10). c. 

Ufurarii conjux ab ejus fc menfa feparet, 

104. d. 

Ufurarii chriftiana cateant fepKtlrara , n T - 
c. 11 17. d. 1313. b. Denuntientur » 
gnlis dominicis, 103. a. Carnes ew”® 
corrodant canes , iof- b. abbate 
cerdotes ufurarios in fine vitati» 1 
tum aut fcpniwtam fufcipienw« c ‘ > ' ’ 
icantur a foto papa abfoi'«“‘> J ' 


municeutur 

€. 


U/orariornm 


Ufurariorum filii quomodo pofTunt uti mi 
le acquifitis, 1 379 - »• 

Ufum cathedralis ecclefise obfervent paro- 
chU 1)9°. a. 

Uticcnfis epifc. defignltus ad concilium Pi- 

fanum, 88 <-b. 

W. archiepifcopus Burdigalenfis , 84- c. 

W. cpifcopus Aquenfis , 84- b. 

W. epifcopus Autiffiodorenfis, 8 }.d. 

W. cpifcopus Eleneufis, 84- ■ 

W. cpifcopus Gambulenfis , 81. a. 

W. cpifcopus Tricaftinus, 84- e. 

W.Vincienfis epifcopus, 84- d. 

Walterius cpifcopus Meldorum , 39 * a. ^ 
Walterius de Bello- vifu praepoficus Came- 
racenfis, 610.C. 6 n.c. 

Walterus de Brienna comes, 3 9 - a. 
Walvenfts epifc. Odalrifius , 78. d. 
Wapincenfis epifc. LeodcgariUs , < 7 - '• 

Wenceflaum regem Romanorum ad pacem 

ecclcfiz procurandam hortatur Carolus 
VI. rex Francorum, <11. b. &fcq. 
Wenceflaus rex Bohemix & Romanorum 
venit Remos traftatiirus cum rege de pa- 
ce ecclefiz , 45 r -e- Vetat ue q uis luor ' ura ' 
obediac Gregorio XII. 913. d. & feq. 

• Wenceflaus imperator , 8 iq. e. 

Wernetus archiepifc. Trevirenfis , 1417. c. 
Wernerus Militis decanus ecclefiz Ham- 
bcfgenfis, mi. d. 


HUJUS VOLUMIN 


Wibertus epifcopus Ravennatis invafor fe 
djs apoftolicz, 4 4. d. 

Wicfrcdus epifcopus Virdunenfis, 53. d. 
Wido archiepifc. Remenfis, 38. e. 

Wido epifcopus, «J. a. 

W ifredus princeps & marchio , 30. c. 
Willelmus archiepifc. Brundufinus, 81. b. 
Willelmus archiepifc. Remenfis, 83. c. 
Willelmus archiepifc. Tyrenfis, 81. a. 
Willelmus de Vineis epifeop. Anconitanus, 
430. b. 

Willelmi epifeopi Argentinenfis epiftola 
ad Ludovicum Cardinal. Barenfem , 907. 

Willelmus epifc. Aufonenfis, 37-d. 
Willelmus epifc. Autilfiodorenfis, mi. 

Willelmus epifc. Lucenfis, 78. d. 
Willelmus epifc. Numanus, <1. b. 
Willelmus epifc. Urgellenfis, 37-d. 
Willelmus Purcellis procurator archteptlc. 

Armachani in conc. Confiant. 1111. e. 
Willelmus Votis canonicus Gratianopoli- 
tanus , procurator epifc. Petragoricenfis 
inconcilio Confiant, ixat.d. 
Willelmus princeps Normannorum, 58. c. 

Willelmus comes, 59. a. 

Uvius cardinalis S. Mari* trans Tiberim, 
Wolframmus epifc. Frifingenfis, f3.b. 


IS. 

Wulturnenfes epifeopi Guido , Si. e. Pe- 
trus , ibid. « 3 . a. 

Wulteranus epifc. Ludovicus, 940. e. 
Uxores duas habentes excommuuicautur , 
1350. a. b. 

X. 

■y Antoncnfis epifcopus defignatus ad 
A. concilium Pifanum , 885.*. 
Xanronenfis epifcopus Guillelmus, « 9 - “• 
70. c. 71- c. 

Xenodochia erigenda, 8- c. 


, Si.a. 


"VZToligicnfis epifcopus Henticus 

X 6).c. 


^Acharias catholicon Armenorum,3 5 f. 

Zacharias epifc. Armenorum , 408. a. 
Zacharias epifc. Marfus, 74. d. 

Zamorenfis epifeopi regis Caftellae legati 
propofitio fa&a coramiege Francorum, 
<74- e. 

Zenobius abbas . 94 1 - *• 

Zenobius de Florentia ordin. Praedicator, 
prior provincialis Provincise, 941. e. 


R R 


T A. 




wmmmmimmm 

tioms. • 5 } g renuntiabilem, i. rationabilem. r *- tx ‘* t £ f’ m e. p„. „94.//«. t 5 . impediatur, ^«impendatur. 

5; ".af rf; w- '«vr/. 

Pag. lio f- ■ 4* ’ ’ 34. portiotem,/. portionem. T»g. H 1,48. L 6. focians , l. faciant. Psg. i)t9. 

V,” ‘ ■«- '• ««• 

l. 17 ■ lequelam,/. loquelam. P»g- l 4 11 - v- 

& /. 47. ablutionis. , 



Vet. scrift. 


& Me* dw//. ColleB. Tom. VII- 


Zzizz 


/ 


Digitized by 


Gooble 

Ii 


1 






























J*** 



1 * . 

' » 



v Vi 

V 

vt 

r- 

.'»' /1 

y» */-**': 


* . - , %* 
*■ - ' S i --. 

• ' ^ ■- 


# *